Rys historyczny

Powiat Kozienicki
Nazwa miejscowości Bliżyn (Blyzyn, Blizyn, Blizin, Bliziny, Bliszyny)
wywodzi się z legendy o św. Jacku Odrowążu, który ponoć podczas
pielgrzymki na św. Krzyż powiedział: „... bliżej stąd niż dalej...".
Najstarsza datowana wiadomość o Bliżynie pochodzi z zapisu Jana
Długosza zarejestrowanego w diariuszu podróży króla Władysława
Jagiełły z Krakowa pod Grunwald w 1410 roku. Król Polski nocował w
Bliżynie z 21 na 22 czerwca 1410 r. prawdopodobnie u swojego
dworzanina Piotra Szafrańca z Pieskowej Skały. Jagiełło odwiedził
jeszcze Bliżyn w 1419 roku. Kolejna wzmianka chronologiczna pochodzi z
1442 roku i dotyczy informacji zakupu wsi Blizyn przez Krystyna z
Karwic od Piotra Szafrańca. Rejestr poboru łanowego z 1510 roku
podaje, że w osadzie znajdowała się karczma, dwie kuźnice oraz osiem
łanów kmiecich. Przez obszar obecnej gminy Bliżyn w XIII i XIV w.
przebiegała główna droga handlowa od Morza Czarnego do Bałtyku poprzez
Lwów, Sandomierz, Opatów, Wąchock, Opoczno, Łęczycę, Toruń.
W XVIII wieku do Bliżyna dotarła epidemia dżumy,
która zdziesiątkowała mieszkańców osady. Od 1682 roku miejscowość ta
przeszła na własność Świderskich , a od 1775 r. Małachowskich.
Potkańscy nabyli ją w 1781 roku. Wieś w 1790 roku liczyła 20 domów
zamieszkałych przez 125 osób. W tym samym roku w Bliżynie stanowiącym
własność podkomorzyny Sandomierskiej Ludwiki Potkańskiej znajdował się
pałac murowany i oficyny z 27 osobami służby, cegielnia, piec
wapienny, wielki piec, olejarnia, budynek dworski, folwarczny,
młyński, gorzelniany, browarniany oraz karczma, z którą związanych
było 14 Żydów.
Hrabina Ludwika Potkańska dnia 29 sierpnia 1817 roku uczyniła zapis na
dobrach zobowiązujący swoich następców do wybudowania kościoła w
Bliżynie. Zapis ten potwierdził następny właściciel Aleksander
Wielogłowski. Po śmierci Ludwiki Potkańskiej jej syn Jacek wybudował
drewniany kościółek pod wezwaniem św. Zofii.
Modrzewiowy kościółek zbudowany w 1818 r., p.w. świętej Zofii. Jego
fundatorem był Jacek Potkański, dziedzic dóbr Bliżyna. Do 1887 r.
Urząd Gminy w Bliżynie, ul.Kościuszki 79a, 26-120 Bliżyn, tel. (041) 25-41-104, 25-41-172, fax (041)
25-41-236, e-mail: [email protected]
Powiat Kozienicki
kościół ten pełnił funkcje kaplicy dworskiej i był obsługiwany przez
kapelanów dworskich. Uroczyste utworzenie parafii nastąpiło 23
sierpnia 1888 r. na podstawie dekretu biskupa sandomierskiego ks.
Antoniego Sotkiewicza.
Na terenie otaczającym kościółek znajdują się nagrobki właścicieli
Bliżyna i okolicznych miejscowości.
Do kontynuacji budowy murowanego kościoła przystąpiono w 1819 roku.
Jednakże władze carskie wyraziły zgodę na utworzenie nowej parafii w
Bliżynie z dotychczasowej parafii Odrowąż dopiero 30 kwietnia 1888
roku. Kościółek św. Zofii uważany był za zbyt mały, toteż ówczesny
proboszcz, ksiądz Julian Piontek, rozpoczął w roku 1893 energiczne
starania o uzyskanie pozwolenia na budowę murowanego kościoła. W maju
1895 roku rząd wydał zgodę na dalszą budowę i zbieranie składek.
„Koszty
budowy
nowej
świątyni
wziął
na
się
znany
ze
swej
szlachetności, pracy i zapobiegliwości o domy Boże Ludwik hrabia
Plater"
Kościół pod wezwaniem Św. Ludwika. Wybudowany w latach 1896-1900 z
kamienia ciosowego neogotyckiego o układzie trzynawowym. Wykonany
według projektu arch. Antoniego Hutten – Czapskiego.
Kościół pod wezwaniem Św. Ludwika w Bliżynie
Urząd Gminy w Bliżynie, ul.Kościuszki 79a, 26-120 Bliżyn, tel. (041) 25-41-104, 25-41-172, fax (041)
25-41-236, e-mail: [email protected]
Powiat Kozienicki
Od
dawien
dawna
ludzie
wydobywali
puszczańskich drzew robili węgiel drzewny potrzebny do wypału i w
prostych dymarkach wytapiali żelazo. Gospodarczy rozkwit tych terenów
rozpoczyna się z początkiem XIX w. kiedy na terenie Bliżyna działały
Zakłady Górnicze z odlewnią, których właścicielem był hr. Plater oraz
odlewnia „Salonowa" produkująca wyroby artystyczne. W szczytowym
okresie zakłady zatrudniały około 1100 pracowników. Kryzys gospodarczy
pierwszych lat XX w. Spowodował krach finansowy zakładów, które
zostały przekształcone w odlewnie żeliwa. Wyroby odlewni Platerów były
Otrzymywały
znane i wyróżniane na całym świecie.
medale na wystawach w Warszawie, Moskwie i Madrycie. Poza Bliżynem na
terenie gminy działało kilka fryszerek tzn. pieców do tzw. świeżenia
wielkopiecowej surówki żelaza. Fryszerki działały w Wołowie, Zbrojowie
i Płaczkowie. Odlewnia żeliwa działała również do końca XIX w. W
Mroczkowie dając do 2800 cetnarów żelaza rocznie. W 1916 r. w
Sołtykowie powstała cegielnia. W 1881 roku rozpoczynają się prace nad
planami budowy kolei z Opoczna przez Bliżyn do Bzina. Następuje etap
budowy kolei, który stwarza ogromne szanse rozwojowe dla Bliżyna. W
dniu 24 lipca 1885 r. tłum ludzi z hr. Ludwikiem Broel - Plater, inż.
Janem Witwickim oraz świtą powitali pierwszy przejazd pociągu przez
Bliżyn.
Urząd Gminy w Bliżynie, ul.Kościuszki 79a, 26-120 Bliżyn, tel. (041) 25-41-104, 25-41-172, fax (041)
25-41-236, e-mail: [email protected]
tu
Powiat Kozienicki
W 1908 roku właścicielem Zakładów Górniczych był hr. Henryk BroelPlater. Zakład o dużych możliwościach produkcyjnych, otrzymał wiele
medali na międzynarodowych targach. Wydano drukiem w języku polskim i
rosyjskim 112 stronicowy katalog wyrobów metalowych. W okresie 1900 –
1939 na terenie gminy Bliżyn rozwinęło się szkolnictwo powszechne,
spółdzielczość, ochotnicza straż pożarna, w 1914 roku powstała
pierwsza apteka, działają Zakłady Górnicze, Kopalnie rudy „Skały" i
„Piekło", tartaki drzewne Podkańskiego i Rozemberga, fryszerka w
Płaczkowie, cegielnia w Sołtykowie, wyrób kół w Kucębowie, wypalanie
węgla drzewnego i pędzenie smoły w Kopciach i Szałasie. Przed 1939
rokiem działały na terenie gminy Bliżyn dwa oddziały „Strzelca",
siedem oddziałów Straży Pożarnej oraz harcerstwo.
Unikalne walory klimatyczno – przyrodnicze tych
terenów były podstawą do opracowania w roku 1928 projektu luksusowego
Uzdrowiska Sportowo – Klimatycznego pod nazwą „Bliżyn". Bardzo
nowoczesny projekt Andrzeja Boni'ego przewidywał budowę obiektów do
uprawiania większości ówczesnych dyscyplin olimpijskich. Znajdować się
tu miały między innymi: basen do treningów regatowych, boisko
futbolowe,
bieżnie,
strzelnice,
korty,
kryte
pływalnie,
tor
saneczkowy, lodowisko do hokeja oraz stadion dla igrzysk olimpijskich.
Lokalizacja uzdrowiska sportowego w Bliżynie pozwalała na całoroczne
wykorzystanie możliwości terenowo – klimatycznych. Jedynie tutaj
znaleziono odpowiednie warunki do uprawiania wszystkich dyscyplin
olimpijskich w jednym miejscu. Niestety lata kryzysu i wybuch II wojny
światowej nie pozwolił na realizację tego ambitnego zamierzenia, które
mogłoby wpłynąć na turystyczny rozwój całego regionu. Z planów
dotyczących Bliżyna zrealizowano tylko przebudowę miejscowych zakładów
metalurgicznych w Wytwórnię Węgla Aktywowanego jako filię Państwowej
Fabryki Amunicji w Skarżysku – Kamiennej.
Urząd Gminy w Bliżynie, ul.Kościuszki 79a, 26-120 Bliżyn, tel. (041) 25-41-104, 25-41-172, fax (041)
25-41-236, e-mail: [email protected]
Powiat Kozienicki
Podczas II wojny światowej w okolicznych lasach działały oddziały
partyzanckie por. Władysława Wasilewskiego „Oseta" i antoniego Hedy
„Szarego". Lata II wojny światowej odbiły piętno także i na ziemiach
gminy Bliżyn. Niemcy utworzyli obóz dla jeńców radzieckich, który w
1942 r został przekształcony w obóz pracy przymusowej dla Polaków i
Żydów a od 1944 roku , był on filią obozu koncentracyjnego w Majdanku.
O minionych czasach świadczą liczne na terenach gminy budowle,
pomniki, oraz miejsca pamięci narodowej.
Cmentarz Żołnierzy Radzieckich zamordowanych w obozie jenieckim w
latach 1941-1944 przez okupanta hitlerowskiego w Bliżynie.
Pomnik pomordowanych w 1940 r. patriotów Polskich na Brzasku.
Najstarszym zabytkiem techniki w gminie jest pozostałość
zespołu odlewni.
Urząd Gminy w Bliżynie, ul.Kościuszki 79a, 26-120 Bliżyn, tel. (041) 25-41-104, 25-41-172, fax (041)
25-41-236, e-mail: [email protected]
Powiat Kozienicki
Co do pierwotnego przeznaczenia tej budowli istnieją dwie hipotezy.
Jedna (mniej prawdopodobna) zakłada, że był to wielki piec. Druga
przyjmuje, że była to wieża ciśnień – zbiornik wody mieściłby się
wówczas w najwyższej, cylindrycznej kondygnacji. W dwóch dolnych
(podział ich stropem jest raczej pewny – zachowały się otwory po
belkach) mogła znajdować się maszynownia – pompy i inne tego typu
urządzenia.
Jest w znacznym stopniu zrujnowana, ale zachowała jeszcze wyraźnie
czytelny ośmioboczny plan, gzyms międzypiętrowy oraz starannie
opracowane, ceglane obramienia otworów okiennych i drzwiowych. Ma
niemal niezniszczone mury parteru i zachowaną część murów piętra.
Z tych czasów pochodzą wybudowane dla potrzeb zakładów zachowane w
niezmienionej do dziś formie architektonicznej drewniane domy:
urzędnicze i robotnicze. Stanowią one unikalny na skalę europejską
przykład budownictwa socjalnego z początku XIX w.
Urząd Gminy w Bliżynie, ul.Kościuszki 79a, 26-120 Bliżyn, tel. (041) 25-41-104, 25-41-172, fax (041)
25-41-236, e-mail: [email protected]
Powered by TCPDF (www.tcpdf.org)