Instytut Psychologii Uniwersytet Wrocławski

Instytut Psychologii
Uniwersytet Wrocławski
ROK AKADEMICKI 2011/2012
Tryb studiów
Studia stacjonarne
Kod przedmiotu
1.1 /6
FILOZOFIA
Nazwa przedmiotu
Status
przedmiotu
Przedmiot podstawowy
Autor programu
dr Anna Tomkowska
Rok
I
Semestr
1
Liczba godzin
30
Forma zajęć
Wykład
Prowadzący
dr Anna Tomkowska
Wymagania
wstępne
Brak
Założenia i cele
Wykłady poświęcone są prezentacji historii filozofii od jej początków do końca
XIX wieku i przełomu antypozytywistycznego. Studenci poznają podstawowe
pojęcia, terminy i problemy filozofii. Poznają podstawy metodologii
filozoficznej i warsztatu logicznego. Studenci mogą wykorzystać w praktyce i
doskonalić swoją wiedzę historyczną i teoretyczną, doskonalą swój warsztat
hermeneutyczny poprzez samodzielne analizowanie tekstów kultury i
osadzenie ich w szerszym kontekście filozoficznym. Uczą się rekonstruować
argumentację autora i tok jego wywodu oraz dokonywać krytycznej oceny
zastosowanej metody badawczej i metody argumentacyjnej.
Formy zaliczenia
Egzamin
Warunki zaliczenia
przedmiotu
Pozytywna ocena z egzaminu
ECTS
4
Treści programowe:
1. Pojęcie i przedmiot filozofii, zakres terminu:

wyłanianie się poznania filozoficznego z mitycznego tłumaczenia rzeczywistości; pierwsi
filozofowie greccy (Siedmiu Mędrców, szkoła jońska: Tales z Miletu, Anaksymander,
Anaksymenes, szkoła pitagorejska);
1

2.
powstawanie języka i metod filozofii, pierwsze terminy: arche, apeiron, kosmos;
Specjalizacja w obrębie filozofii, powstawanie dyscyplin filozoficznych: ontologia, fizyka, logika,
etyka:

szkoła eleacka: Parmenides, Zenon z Elei; Byt (to on) i prawda (aletheia);

sofiści (Protagoras, Gorgiasz z Leontinoi) i Sokrates; problem arete;

sokratycy mniejsi: szkoła kynidzka, cyranejska, elidzka;

„kwestia sokratejska” i Platon;
3.
Platon i Akademia:

teoria idei;

teoria polityczna: „Państwo” i „Prawa”;

nauka o duszy;

koncepcja zasad i platońskie „nauki niepisane”; Jedno (Hen)/ Dobro; Monada (monas) i
nieokreślona Dyada (aorystas dyas);

Stara, Średnia i Nowa Akademia czyli sceptycyzm, eklektyzm i stoicyzm akademicki;

metoda dialektyczna (synoptyczna, diairetyczna, hipotertyczna); indukcja, dedukcja,
wnioskowanie przez analogię; definicje i błędy definowania;
4.
Arystoteles i Perypat; filozofia hellenistyczna: epikureizm i stoicyzm:

Arystoteles: pojęcie substancji, 4 przyczyny, Pierwszy Poruszyciel; etyka; nauka o duszy;

fizyka, logika i etyka epikurejska; kryterium prawdy: zmysły;

fizyka, logika i etyka stoicka; kryterium prawdy: uchwyt kataleptyczny;

definicje i błędy definiowania; sylogizmy; rachunek zdań;
5.
Neoplatonizm i augustianizm:

Plotyn: Jednia i hipostazy; problem zła;

Orygenes: apokatastaza;

Augustyn Aureliusz: Państwo Ziemskie i Państwo Niebiańskie; historiozofia augustyńska,
predestynacja i wolna wola; Chrystus jako Logos;
6.
Arystotelizm, tomizm i scholastyka:

Anzelm z Cantenbury i „dowód ontologiczny” (wczesna scholastyka);

Piotr Abelard i spór o uniwersalia (wczesna scholastyka);

Arystotelizm arabski: Awicenna i Aweroes;

Roger Bacon: początki empiryzmu, matematyzacja badań przyrodniczych (klasyczna
scholastyka);
2

7.
Tomasz z Akwinu: akt i potencja, substancja, istota i istnienie, transcendentalia; „5 dowodów
na istnienie Boga”;
Początki filozofii nowożytnej: Francis Bacon i René Descartes:

Bacon: krytyka języka jako medium filozofii (idola tribus, idola specus, idola fori, idola theatri),
metoda indukcyjna;

Descartes: watpienie, metoda indukcyjna, świadomość siebie (ego cogito), substancje: res
cogitans i res extensa; etyka tymczasowa; analiza matematyczna wzorcem metodologicznym
filozofii;
8.
Racjonalizm: Descartes, Leibniz, Spinoza; Port Royale i Pascal:

Spinoza: metoda geometryczna; natura naturans i natura naturata; poznanie dorównane
i niedorównane;

Leibniz: monada; teodycea;

„Prowincjałki” Pascala i jakobini, „Myśli” jako zapowiedź egzystencjalizmu;
9.
Empiryzm brytyjski: Berkeley, Locke, Hume:

Locke: tabula rasa; sensation, reflection, idee proste i idee złożone (substancje, modi,
relacje);

Berkeley: esse est percipi aut percipare; krytyka pojęcia substancji;

Hume: krytyka metody indukcyjnej, krytyka myślenia przyczynowo-skutkowego;
10. Filozofia krytyczna Immanuela Kanta:

intelekt, rozum (czysty i praktyczny), władza sądzenia;

sądy analityczne, syntetyczne, a priori, a posteriori;

imperatyw kategoryczny;

piękno i wzniosłość;
11. Klasyczna filozofia niemiecka: Fichte i Schelling:

Absolut w koncepcjach Fichtego i Schellinga;

„Filozofia sztuki” Schellinga;
12. Hegel i heglizm:

Historiozofia;

Duch obiektywny, Duch dziejów;

byt i nicość (czyste pojęcia);

dialektyka heglowska;
13. Preegzystencjalizm: Kierkegard i Schopenchauer:

Jaźń;

paradoks istnienia (irracjonalność);
3

świat jako wola i przedstawienie;
14. Pozytywizm:

krytyka metafizyki;

metoda pozytywna, nauki przyrodnicze jako paradygmatyczne dla poznania naukowego;
15. Pragmatyzm:

metoda pragmatyczna;

pragmatyczna definicja prawdy;

znak i znaczenie.
Polecane
podręczniki
akademickie i
opracowania
naukowe:









Podręczniki
porządkujące
wiedzę przed
egzaminem:


Giovanni Reale, Historia filozofii starożytnej, przeł. I.Zieliński, t.1-4, Redakcja
Wydawnictw KUL, Lublin 1994.
Adam Krokiewicz, Zarys filozofii greckiej. Od Talesa do Platona. Arystoteles,
Pirron i Plotyn, Fundacja ALETHEIA, Warszawa 1995.
Etienne Gilson, Historia filozofii chrześcijańskiej w wiekach średnich, przeł.
S.Zalewski, PAX, Warszawa 1987.
Stefan Swierzawski, Dzieje europejskiej filozofii klasycznej, PWN, WarszawaWrocław 2000.
Frederick Copleston, Historia filozofii, przeł. B.Chwedeńczuk, t.1-8, PAX,
Warszawa 1989.
Władysław Stróżewski, Ontologia, Aureus/Znak, Kraków 2003.
Jan Woleński, Epistemologia, Aureus/Znak, Kraków 2004.
oraz
opracowania z serii Myśli i Ludzie (seria wydawnicza Wiedzy Powszechnej)
Filozofia. Podstawowe pytania, [red.] E.martens, H.Schnadelbach, przeł.
K.Krzemieniowa, Wiedza Powszechna, Warszawa 1995.
Peter Kunzmann, Franz-Peter Burkard, Franz Wiedmann, Atlas Filozofii, przeł.
B.A.Markiewicz, Prószyński i S-ka, Warszawa 1999.
4