Popularyzatorski opis projektu Podstawowym celem

Nr wniosku: 156495, nr raportu: 6781. Kierownik (z rap.): dr Katarzyna Dorota Szoblik
Popularyzatorski opis projektu
Podstawowym celem przeprowadzonych badań była analiza pieśni nahuatlańskich zebranych w
dwóch manuskryptach pochodzących z epoki kolonialnej: Cantares mexicanos i Romances de los Señores de
la Nueva España, pod kątem sposobu przedstawienia w nich kobiety i kobiecości, a także potencjalnej roli,
którą płeć piękna mogła odgrywać w samym procesie twórczym. W efekcie szczegółowej analizy
wybranych utworów pod kątem języka, stylu i treści udało się wykazać, że obraz kobiety wyłaniający się z
nich doskonale harmonizuje z zaproponowaną przez sławnego mezoamerykanistę, Alfreda Lopeza Austina,
hipotezą wszechświata postrzeganego przez Indian jako składającego się z dwóch esencji życiowych,
męskiej i żeńskiej, które choć wyrażają się cechach zupełnie przeciwstawnych, współistnieją ze sobą w
sposób komplementarny i dzięki wzajemnemu oddziaływaniu pozwalają na rozwój życia na świecie. Część
kobieca była postrzegana jako zimna, wilgotna, ciemna, pasywna, będąca źródłem zagrożenia, chaosu i
śmierci, podczas gdy część męska widziana była jako ciepła, sucha, jasna, aktywna, będąca źródłem
zwycięstwa, porządku i życia. Analiza środków językowych użytych w badanych utworach wykazała
tendencję autorów do opisywania kobiecości w wyżej wymienionych terminach.
Jednakże, za największe osiągnięcie badawcze zrealizowanego projektu uważam zaproponowanie
nowych tłumaczeń trzech spośród pieśni zebranych w manuskrypcie Cantares mexicanos. Osadzone w
szerokim kontekście interpretacje Chalcacihuacuicatl, Cozolcuicatl i Cococuicatl spotkały się z pełną
aprobatą specjalistów w dziedzinie mezoamerykanistyki zarówno w kraju, jak i za granicą (m.in. prof. dr
hab. Joaquín González Martínez, prof. dr hab. Jerzy Brzozwski, dr hab. Elżbieta Siarkiewicz, dr Katarzyna
Mikulska, dr Guilhem Olivier, dr Miguel Angel Ruz Barrio, dr Jerome Offner, dr María RodriguezShadow).
Praca z tekstami szesnastowiecznych pieśni nahuatlańskich (azteckich) zawsze jest ogromnym
wyzwaniem ze względu na charakter badanego materiału – są to zapisy zaledwie warstwy werbalnej bardzo
złożonych przedstawień o charakterze teatralno-performatywnym, w których efekt końcowy i zamierzony
przekaz jest generowany przez cały zespół czynników, takich jak kontekst społeczny, historyczny i
kulturowy, rodzaj interakcji, które wytwarzają się pomiędzy aktorami a publicznością, konkretny cel
przekazu i wiele innych. Ustalenie dokładnego kontekstu przedstawienia tych pieśni jest także konieczne ze
względu na aglutynacyjny charakter języka nahuatl, a także na brak norm ortograficznych i interpunkcyjnych
dla tego języka w źródłach szesnastowiecznych, co nierzadko pozwala na wielorakie interpretacje tego
samego fragmentu.
Jako że większość dostępnych dotąd przekładów Cantares mexicanos sprowadzała się do
interpretacji samego tekstu pieśni bez zagłębiania się w szczegółowy kontekst przedstawienia, wszystkie
powstałe wcześniej tłumaczenia badanych przeze mnie tekstów znacznie różniły się od siebie. Z tego
powodu, zaproponowane przeze mnie tłumaczenia były od początku oparte na dostępnych danych
historycznych, antropologicznych i archeologicznych, a także na badaniach etnograficznych prowadzonych
we współczesnych wspólnotach indiańskich. Dzięki szczegółowym badaniom, udało mi się stworzyć spójne
interpretacje, które choć w samej formie nierzadko są podobne do już istniejących, wzbogacone zostały o
opracowanie celów i rzeczywistego znaczenia przekazywanych informacji. Dla każdej z analizowanych
pieśni zaproponowany został kontekst reprezentacji, który w pełni harmonizuje z jej treścią. Co istotne,
powyższa metodologia pracy może zostać zastosowana również do badań nad utworami oralnymi
pochodzącymi także z innych kultur i przyczynić się do lepszego zrozumienia mechanizmów rządzących
twórczością ustną.