1 Prof. dr hab. Jerzy Trammer Wydział Geologii Uniwersytetu

Prof. dr hab. Jerzy Trammer
Wydział Geologii Uniwersytetu Warszawskiego
Recenzja osiągnięcia naukowego i aktywności naukowej dr Ewy Świerczewskiej-Gładysz
- w ramach postępowania habilitacyjnego
Kryteria
Stopień doktora habilitowanego może być przyznany osobie, która posiada osiągnięcia
naukowe, uzyskane po otrzymaniu stopnia doktora – stanowiące znaczny wkład w rozwój
dyscypliny naukowej, i która wykazuje się istotną aktywnością naukową (Dziennik Ustaw z
2003 roku, nr 65, z późniejszymi zmianami). Przez ustawodawcę za osiągnięcia są uważane
głównie odpowiednie publikacje, nadto liczba cytowań czy indeks Hirscha (Dz.U. z 20
września 2011 r).
Naukowe osiągnięcie habilitacyjne
Jako osiągnięcie naukowe sub titulo „Taksonomia i paleoekologia późnokredowych
gąbek z gromady Hexactinellida z południowej Polski i zachodniej Ukrainy” - będące
podstawą wszczęcia postępowania habilitacyjnego – dr Ewa Świerczewska-Gładysz
przedstawiła, by użyć języka Ustawy, jednotematyczny cykl pięciu publikacji.
Trzy z nich, opublikowane w Palaeontology 55 w 2012 roku, w Cretaceous Research
43 w 2013 roku, oraz w Journal of Paleontology 87 – także w 2013 roku, poświęcone są
gąbkom cenomanu z Podola nad Dniestrem na Ukrainie. Kolejna publikacja, z Annales
Societatis Geologorum Poloniae 80 z 2010 roku, zawiera charakterystykę gąbek santonu
z okolic Krakowa, zaś piąty artykuł dotyczy gąbek turonu i koniaku z Opola i ukazał się
w 2012 roku w Annales Societatis Geologorum Poloniae 82.
Łącznie wymienione prace liczą 103 strony. Zostały ogłoszone po angielsku
i opublikowane w dobrych i znanych pismach, których znajomość wśród paleontologów jest
„obowiązkowa”. Dr Świerczewska-Gładysz jest jedyną autorką dwóch z nich, dotyczących
gąbek z Polski. Natomiast trzy pozostałe prace, prace „ukraińskie”, zostały napisane wraz ze
1
współautorką. Dla wszystkich artykułów osiągnięcia naukowego udział twórczy habilitantki
wynosi według zgodnych ze sobą oświadczeń i jej, i współautorki: 74% - jest więc znaczący.
Opisy gąbek we wszystkich publikacjach są bardzo staranne i dokładne, a ich
ilustracje dobre. Autorka skutecznie radziła sobie z wielkim problemem badań nad kopalnymi
gąbkami, czyli z częstym brakiem diagnostycznych igieł gąbek zachowanych w stanie
pierwotnym, wykorzystując dla rozpoznania morfologii spikul odciski szkieletu igłowego czy
puste przestrzenie po igłach. Choć fauny, którymi zajmowała się, były już wcześniej
– w skromniejszym zakresie – opisywane, to jej osiągnięcie habilitacyjne wnosi bardzo
obszerną i istotną porcję wiedzy nowej. Aż 58 gatunków stwierdziła na badanych obszarach
po raz pierwszy, w tym 6 nowych. Dokonała rewizji taksonomicznej bardzo wielu form,
przedstawiła nowe dane dotyczące zasięgów i rozmieszczenia geograficznego licznych gąbek.
Jej prace dotyczące gąbek z cenomanu Ukrainy stanowią łącznie pokaźną monografię
tej fauny i na nowo wprowadzają ją – znacznie wzbogaconą w wyniku własnych poszukiwań
terenowych – do wiedzy naukowej, jako że do niedawna była nieco zapomniana. Obecnie
fauna ta stanowi dzięki publikacjom habilitacyjnym dr Świerczewskiej-Gładysz może
najważniejsze źródło wiedzy o gąbkach cenomanu.
Omawiane publikacje zawierają też wiele obserwacji i hipotez dotyczących
sedymentacji czy batymetrii utworów zawierających gąbki oraz ekologii gąbek. Twierdzenia
te są prawdopodobne, są powiązane z faktami i dochodzi się do nich w oparciu o logiczne
wnioskowanie, ale, jak to z hipotezami bywa, mogą być przedmiotem dyskusji, czego nie
traktuję jako zarzut. Np. to, że w wapieniach marglistych turonu dominują gąbki
cylindryczne, zaś w marglach – dyskoidalne, autorka ma za skutek wolniejszego tempa
sedymentacji margli. Ale w porównaniu z okresem życia gąbki, tempo sedymentacji
niekatastroficznej jest na ogół procesem powolnym, wynoszącym np. 1mm na 100 lat. Czy
zmiana tego tempa do, powiedzmy, 2 mm na 100 lat mogłaby być w ogóle odczuta przez
organizm gąbki? Bez konkretnych ilościowych danych dotyczących tempa sedymentacji obu
kompleksów, trudno przytoczoną tezę uznać z miejsca za słuszną.
Podsumowując część mojej recenzji odnoszącą się do osiągnięcia habilitacyjnego,
stwierdzam, ze stanowi ono znaczny wkład w rozwój paleontologii, konkretnie paleontologii
gąbek kredy. Można dodać, że kopalne gąbki, zwłaszcza niezbyt dobrze zachowane, są
bardzo trudnymi obiektami badawczymi, a dr Świerczewska-Gładysz z tymi obiektami
poradziła sobie dobrze.
2
Aktywność naukowa
Oprócz prac składających się na osiągnięcie habilitacyjne – wyżej omówionych,
dr Świerczewska-Gładysz ogłosiła jeszcze po doktoracie 8 publikacji, a ich łączna objętość
wynosi 191 stron. Habilitanta jest wyłączną autorką jednej z tych publikacji, pozostałe zaś
powstały we współautorstwie. Artykuły te ukazały się w Acta Geologia Polonica, w Fazies,
w Annales Societatis Geologorum Poloniae, w Przeglądzie Geologicznym oraz w Roczniku
Muzeum Ewolucji PAN. Ponadto kandydatka jest autorką kilkunastu streszczeń
konferencyjnych i współautorką podręcznika: Przewodnika do ćwiczeń z geologii liczącego
292 strony.
Publikacje, o których mowa, dotyczyły, nie biorąc pod uwagę podręcznika, gąbek
kampanu i mastrychtu doliny środkowej Wisły, gąbek kampanu z facji piszącej kredy
z Mielnika nad Bugiem oraz tafonomii gąbek z danu Nasiłowa, i sedymentacji krakowskiego
koniaku i santonu w oparciu o tafonomię gąbek. Prace te, prócz danych tyczących się gąbek,
przynoszą interesujące fakty o poziomach erozyjnych i o redepozycji. Zmierzają również do
wyjaśnienia, dlaczego gąbki w utworach kredy występują nieraz w izolowanych horyzontach
na wtórnym złożu. Stwierdziła także, iż na granicy kampanu i mastrychtu w profilu środkowej
Wisły walnie spada liczebność gatunkowa i osobnicza gąbek.
Gdy idzie o aktywność, to uwagę zwraca gwałtowne zwiększenie aktywności
publikacyjnej autorki ostatnio: o ile od doktoratu w 2000 roku opublikowała 13 prac, to aż 7
z nich – w latach 2012 – 2013. Godna podkreślenia jest też aktywność terenowa habilitantki.
W wyniku prac terenowych zgromadziła bogatą, liczącą kilka tysięcy okazów, kolekcję gąbek
z różnych pięter kredy i z różnych rejonów.
Dane naukometryczne
Według bazy Web of Science publikacje dr Świerczewskiej-Gładysz były cytowane
11 razy, zaś według Gogle Scholar ponad 20 razy. Indeks Hirscha według Web of Science
3
równa się dwa. Są to wyniki raczej skromne. Dotyczą jednak tylko kilku publikacji, bo
większość prac autorki została ogłoszona dopiero ostatnio i dopiero w latach 2012 – 2013 jej
prace były publikowane w najbardziej znanych pismach, tak, że odpowiednie cytowania
„mają szansę” pojawić się dopiero wkrótce.
Dorobek dydaktyczny
Jako nauczyciel akademicki habilitanta prowadziła i prowadzi szereg zajęć
dydaktycznych. Zwraca uwagę szeroki, może nawet imponujący i nie spotykany często,
zakres tematyczny jej wykładów. Są to: geologia; geologia dynamiczna i złożowa; dzieje
życia; środowiska kopalne naturalne; (nawiasem mówiąc, czy słowo „naturalne” jest
potrzebne w odniesieniu do środowisk sprzed powstania człowieka i jego cywilizacji
technicznej?), konwencjonalne i alternatywne źródła energii; geologia i gospodarka
surowcami; geologia, geomorfologia i gleboznawstwo. Ponadto prowadzi ćwiczenia z
geologii, z petrografii oraz z geologii regionalnej. Można przypuszczać, że przygotowanie się
do tak różnych zajęć, tak, by prowadzić je na poziomie uniwersyteckim, skutkowało z jednej
strony zdobyciem wielkiej wiedzy i szerokiego spojrzenia, ale – z drugiej strony – mogło
nieco zmniejszać naukową twórczość autorki. Jak już wspomniałem wyżej,
dr Świerczewska-Gładysz jest także współautorką podręcznika.
Inna działalność
Habilitantka brała udział jako wykonawca w czterech projektach badawczych
i wygłaszała referaty na bardzo licznych konferencjach naukowych.
Podsumowanie i wniosek końcowy
4
Uważam, że osiągnięcie habilitacyjne Pani dr Ewy Świerczewskiej-Gładysz jest
metodycznie trafne i wnosi znaczny wkład w rozwój paleontologii wnosząc nowe fakty
i interpretacje, które omówiłem wyżej. Prace spoza osiągnięcia habilitacyjnego są także
naukowo interesujące. Aktywność naukową habilitantki mam za wystarczającą. I osiągnięcie,
i aktywność spełniają zatem wymagania ustawy o stopniach naukowych i o tytule naukowym,
w części ustawy dotyczącej stopnia doktora habilitowanego. W związku z tym moja recenzja
jest pozytywna: opowiadam się za przyznaniem dr Świerczewskiej-Gładysz stopnia doktora
habilitowanego i wnoszę o dopuszczenie jej do dalszych etapów postępowania
habilitacyjnego.
Jerzy Trammer
Warszawa, 21 stycznia 2014 r.
5