groch siewny –wyniki doświadczeń

GROCH SIEWNY –WYNIKI DOŚWIADCZEŃ
Uprawa grochu siewnego w Polsce ma długą tradycję. Gatunek ten odgrywa główną rolę w grupie
roślin strączkowych, jako roślina jadalna i pastewna. Dużą wartość odżywczą białka nasion grochu
określa zawarta w znacznych ilościach lizyna. Brak tego aminokwasu ogranicza wartość pokarmową
zbóż. Groch odgrywa też bardzo ważną rolę w płodozmianie, jako roślina przerywająca częste
następstwo zbóż po sobie. Jest cenną rośliną fitosanitarną a krótki okres wegetacji sprawia, że jest bardzo
dobrym przedplonem dla gatunków ozimych wymagających wczesnego siewu jak: rzepak, jęczmień.
Aby uzyskać zadawalające plonowanie grochu konieczna jest nie tylko dobra znajomość agrotechniki
tego gatunku, ale i gruntowna wiedza na temat odmian.
Groch siewny cechuje się wyjątkowo bogatą różnorodnością odmian uprawnych. Generalnie
można je podzielić na odmiany uprawiane na suche nasiona lub na zielonkę oraz odmiany warzywne.
Odmiany rolnicze różnią się m.in. wymaganiami glebowymi i przeznaczeniem. Dużymi
wymaganiami glebowymi cechują się odmiany jadalne i ogólnoużytkowe. Wszystkie są odmianami biało
kwitnącymi , przeznaczonymi na zbiór suchych nasion. Odmiany te powinny być uprawiane na glebach
kompleksów pszennych i żytnich bardzo dobrych będących w dobrej kulturze. Nasiona grochu o
większych wymaganiach glebowych zawierają około 20-23% białka w suchej masie ( zależnie od
odmiany i warunków środowiska). Ich nasiona mogą być wykorzystane jako komponent białkowy pasz
treściwych, a niektóre z nich, o szczególnych walorach jakościowych- mające duże, żółte, gładkie dobrze
rozgotowujące się nasiona mogą być przeznaczone na cele kulinarne.
Obecnie Krajowy rejestr liczy 30 odmian: 17 – o większych wymaganiach glebowych i 13- o
mniejszych wymaganiach glebowych. W grupie pierwszej są wyłącznie formy wąsolistne. W drugiej
grupie funkcjonują formy wąsolistne i liściaste, zarówno wysokie jak i średniowysokie. Powierzchnia
upraw materiału kwalifikowanego w porównaniu z rokiem 2009 zwiększyła się aż o 66%.
W roku 2012 założono jedno doświadczenie z grochem siewnym w Zakładzie Doświadczalnym
Oceny Odmian w Kawęczynie. W badaniach uczestniczyło 11 odmian grochu.
Warunki pogodowe
sprzyjały wzrostowi i rozwojowi roślin. Plony jakie uzyskano w tym roku były najwyższe w ostatnim
trzyleciu. Najlepiej plonującymi odmianami w tym roku okazały się: Lasso, Mecenas, Cysterski i
Akord. Rośliny w małym stopniu wyległy nawet tuż przed zbiorem.
1
Tabela 1.
GROCH SIEWNY. Odmiany jadalne i ogólnoużytkowe oraz pastewne. Rok zbioru: 2012
Odmiana
Lp.
1
2
Rok wpisania
do Krajowego
Rejestru
Odmian
w Polsce
Adres jednostki zachowującej odmianę
a w przypadku odmiany zagranicznej –
pełnomocnika w Polsce
3
4
1
Ezop*
2004
DANKO Hodowla Roślin sp.zo.o.
Choryń 27, PL-64-000 Kościan
2
Tarchalska*
2004
DANKO Hodowla Roślin sp.zo.o.
Choryń 27, PL-64-000 Kościan
3
Boruta*
2007
DANKO Hodowla Roślin sp.zo.o.
Choryń 27, PL-64-000 Kościan
4
Medal*
2007
Hodowla Roślin Smolice sp. z o.o.
Grupa IHAR,
Smolice 146, PL-63-740 Kobylin
5
Cysterski*
2008
Poznańska Hodowla Roślin sp. z o.o.
ul Kasztanowa 5, PL-63-004 Tulce
6
Lasso*
2008
Hodowla Roślin Strzelce sp. z o.o.
Grupa IHAR,
ul. Główna 20, PL- 99-307 Strzelce
7
Brylant*
2002
DANKO Hodowla Roślin sp.zo.o.
Choryń 27, PL-64-000 Kościan
8
Batuta*
2009
DANKO Hodowla Roślin sp.zo.o.
Choryń 27, PL-64-000 Kościan
9
Mentor*
2011
Hodowla Roślin Smolice sp. z o.o.
Grupa IHAR,
Smolice 146, PL-63-740 Kobylin
10
Akord
2012
Poznańska Hodowla Roślin sp. z o.o.
ul Kasztanowa 5, PL-63-004 Tulce
11
Mecenas
2012
Hodowla Roślin Smolice sp. z o.o.
Grupa IHAR,
Smolice 146, PL-63-740 Kobylin
2
Tabela 2
GROCH SIEWNY. Warunki polowe doświadczenia. Rok zbioru 2012.
Miejscowość
Kawęczyn
Powiat
Sochaczew
Kompleks rolniczej przydatności gleby
4
Klasa bonitacyjna gleby
III a
PH gleby w KCl
7,37
Przedplon
pszenica jara
Data siewu
( dzień, m-c, rok )
24.03.2012
Obsada
(szt /m2 )
110-120
Data zbioru
( dzień, m-c, rok )
17.07.2012
Nawożenie mineralne
N
( kg / ha )
30
P2O5
( kg / ha )
60
K2O
( kg / ha )
90
Nitragina
zastosowana doglebowo
Środki ochrony roślin
Zaprawa nasienna
( nazwa ) Vitavax 200FS
Herbicyd
( nazwa, dawka ) Afalon Dyspersyjny 450 SC + Command 480 EC
– 1,0 + 0,2 l
Basagran 480 SL – 3l
Tabela 3
GROCH SIEWNY. Wyniki ogólne doświadczenia. Rok zbioru 2012.
Lp.
1
2
3
4
5
6
7
8
9
10
11
12
13
14
15
16
17
Cecha
Pełnia wschodów
Ocena wschodów
Początek kwitnienia
Ocena stanu ogólnego
Wyleganie w fazie początku
kwitnienia
Koniec kwitnienia
Wyleganie w fazie końca kwitnienia
Wysokość roślin
Wyleganie przed zbiorem
Porażenie przez fuzariozę
Porażenie przez mączniaka
rzekomego
Dojrzałość techniczna
Pękanie strąków
Równomierność dojrzewania
Masa 1000 nasion
Wilgotność nasion podczas zbioru
Plon nasion
( data: dzień, m-c )
( skala 90 )
dzień, m-c )
( skala 90 )
( skala 90 )
( dzień, m-c )
( skala 90 )
( cm )
( kala 90 )
( skala 90)
( skala 90)
20.06
9,0
85
7,3
9,0
8,3
( dzień, m-c )
( skala 90 )
( skala 90 )
(g)
(%)
( dt / ha )
18.07
9,0
7,2
246
15,2
54,0
Skala 90: 9 – oznacza stan najkorzystniejszy, 1 – stan najmniej korzystny
3
Kawęczyn
18.04
9,0
28.05
8,6
9,0
Tabela 4
GROCH SIEWNY. Plon nasion ( % wzorca ). Rok zbioru: 2012.
Lp.
Kawęczyn
Odmiana
Wzorzec, dt z ha
54,0
1
Ezop
2
Tarchalska
3
Boruta
5
Medal
5
Cysterski
6
Lasso
7
Brylant
8
Batuta
9
Mentor
10
Akord
11
Mecenas
Wzorzec: wszystkie badane odmiany
102
99
94
99
108
112
96
93
82
107
109
Tabela 5
GROCH SIEWNY. Plon nasion odmian w Kawęczynie ( % wzorca ) na tle średnich krajowych.
Lata zbioru:2012, 2011, 2010
Kawęczyn
Lp.
Odmiana
Typ
ulistnienia
2012
2011
Średnia krajowa
2010
2012
2011
2010
Wzorzec w dt/ha
53,8
39,8
49,5
48,9
47,4
52,3
1 Ezop
SL
97
99
98
101
110
99
2 Tarchalska
SL
102
103
107
100
112
112
3 Boruta
SL
102
102
98
94
91
106
4 Medal
SL
95
102
97
100
98
96
5 Cysterski
SL
104
97
102
108
125
105
6 Lasso
SL
104
105
102
112
94
90
7 Brylant
SL
92
97
96
104
8 Batuta
SL
104
112
93
99
9 Mentor
SL
98
99
107
82
121
10 Akord
SL
102
106
98
108
11 Mecenas
SL
102
104
103
110
Wzorzec 2012- Akord, Ezop, Mentor, Tarchalska
Wzorzec w roku 2011, 2010 - Ezop, Tarchalska, Santana, Terno
SL- wąsy czepne zamiast listków
Średnia krajowa – wg „Wstępne wyniki plonowania odmian. Rośliny strączkowe, Słupia Wielka
październik 2012 r.”
4
Tabela 6
GROCH SIEWNY. Porażenie odmian przez ważniejsze choroby ( odchylenia od wzorca ).
Lata zbioru: 2012, 2010-2012
Lp.
Liczba lat
badań
Odmiana
Mączniak rzekomy
2012
8,3
0
Wzorzec, ( skala 9 )
1 Ezop
2 Tarchalska
3 Boruta
4 Medal
5 Cysterski
6 Lasso
7 Brylant
8 Batuta
9 Mentor
10 Akord
11 Mecenas
Wzorzec: wszystkie badane odmiany
3
3
3
3
3
3
2
2
2
1
1
2010-2012
8,2
0,3
-0,3
0,2
-0,3
-0,3
0,3
-
0,5
-0,8
0,5
-0,8
-0,5
0,2
0,0
0,5
0,5
0,0
-0,3
Tabela 7
GROCH SIEWNY. Odmiany jadalne i ogólnoużytkowe oraz pastewne. Ważniejsze cechy użytkowe
( odchylenia od wzorca ). Lata zbioru: 2012, 2010-2012
Lp.
Odmiana
Liczba
lat
badań
Wyleganie przed
zbiorem
Wysokość roślin
( cm )
2012
20102012
6,0
2012
13,5
1,2
1,0
0,7
-0,1
1,2
0,0
-0,2
-
1
3
Wzorzec
3
Ezop
3
Tarchalska
3
Boruta
3
Medal
3
Cysterski
3
Lasso
2
Brylant
2
Batuta
2
Mentor
1
Akord
1
Mecenas
Liczba doświadczeń
Wzorzec: wszystkie badane odmiany
1
2
3
4
5
6
7
8
9
10
11
8,3
-0,3
0,5
-0,8
0,2
1,0
1,0
-0,8
-1,5
-2,0
1,7
5
86
20102012
78,8
-0,7
6,9
2,4
10,0
-3,2
-10,8
-0,3
-
1
3
0,5
13,0
-12,5
-19,2
4,0
-9,2
17,8
8,3
-15,7
Masa 1000 nasion
(g )
2012
246,1
20102012
259,9
-24,6
19,3
12,4
26,9
11,7
-29,1
-21,5
-
1
3
14,5
17,2
25,9
2,9
-23,2
-7,8
31,3
-15,3
-33,3
12,4
GROCH SIEWNY
Odmiany jadalne i ogólnoużytkowe oraz pastewne
Charakterystyka odmian badanych w roku 2012.
( sporządzona na podstawie List Opisowych Odmian )
1. EZOP – Odmiana wąsolistna, przydatna do uprawy na zbiór suchych nasion z
przeznaczeniem na paszę, oraz na cele kulinarne. Termin kwitnienia i dojrzewania średni.
Okres kwitnienia średni. Rośliny średnio wysokie. Wyleganie na początku kwitnienia nie
występuje, w fazie końca kwitnienia bardzo małe, przed zbiorem małe. Równomierność
dojrzewania dość dobra. Skłonność do pękania strąków i osypywania nasion bardzo mała.
Plonowanie w odniesieniu do nasion i białka ogólnego duże. Zawartość białka ogólnego w
nasionach mała do średniej. Masa 1000 nasion dość duża. Intensywność pobierania wody
przez nasiona średnia. Odpowiednia do uprawy na glebach kompleksów pszennych.
Optymalna obsada roślin około 120 szt./m2.
2. TARCHALSKA – Odmiana wąsolistna, przydatna do uprawy na zbiór suchych nasion z
przeznaczeniem na paszę oraz cele kulinarne. Termin kwitnienia i dojrzewania średni. Okres
kwitnienia średni. Rośliny średnio wysokie. Wyleganie na początku kwitnienia nie występuje,
w fazie końca kwitnienia bardzo małe, przed zbiorem małe. Równomierność dojrzewania
dość dobra. Skłonność do pękania strąków i osypywania nasion mała. Plonowanie w
odniesieniu do nasion i białka ogólnego bardzo duże do dużego. Zawartość białka ogólnego w
nasionach mała. Masa 1000 nasion dość duża. Intensywność pobierania wody przez nasiona
średnia do małej. Odpowiednia do uprawy na glebach kompleksów pszennych. Optymalna
obsada roślin około 120 szt./m2.
3. BORUTA – Odmiana wąsolistna, przeznaczona do uprawy na suche nasiona do
wykorzystania na paszę i konsumpcję. Plon nasion i białka duży, zmienny w latach badań.
Termin kwitnienia i dojrzewania średni, okres kwitnienia średni do dość krótkiego. Rośliny
średniej wysokości cechują się bardzo dobrą sztywnością w początku kwitnienia, bardzo małą
tendencją do wylegania w końcu kwitnienia i dobrą sztywnością przed zbiorem. Mała
podatność na choroby grzybowe, w szczególności na sprawcę zgorzelowej plamistości
grochu. Równomierność dojrzewania średnia do dobrej. Skłonność do pękania strąków i
osypywania nasion bardzo mała. Odmiana żółtonasienna, nasiona bardzo duże o małej
zawartości białka. Odpowiednia do uprawy na glebach kompleksów pszennych. Optymalna
obsada roślin około 110 szt./m2.
4. MEDAL – Odmiana wąsolistna, przeznaczona do uprawy na suche nasiona do
wykorzystania na paszę i konsumpcję. Plon nasion i białka duży, zmienny w latach badań.
Termin kwitnienia średni, do wczesnego, dojrzewania średni, okres kwitnienia średni. Rośliny
średniej wysokości cechują się bardzo dobrą sztywnością w początku kwitnienia, bardzo małą
tendencją do wylegania w końcu kwitnienia i dobrą sztywnością przed zbiorem. W małym
stopniu podatna na choroby grzybowe, poza mączniakiem rzekomym, na którego wykazywała
średnią podatność. Rośliny dojrzewają dość równomiernie. Skłonność do pękania strąków i
osypywania nasion mała. Odmiana żółtonasienna, nasiona duże o małej zawartości białka.
Odpowiednia do uprawy na glebach kompleksów pszennych. Optymalna obsada roślin około
110 szt./m2.
5. CYSTERSKI – Odmiana wąsolistna, przeznaczona do uprawy na suche nasiona do
wykorzystania na paszę i konsumpcję. Plon nasion duży, białka średni. Termin kwitnienia i
dojrzewania wczesny, okres kwitnienia średni. Rośliny średniej wysokości cechują się bardzo
6
dobrą sztywnością do zakończenia kwitnienia i średnią przed zbiorem. W małym stopniu
podatna na porażenie przez choroby grzybowe. Równomierność dojrzewania bardzo dobra.
Skłonność do pękania strąków i osypywania nasion nieco większa niż u odmian wzorcowych.
Odmiana żółtonasienna. Nasiona średniej wielkości, o nieco mniejszej do średniego poziomu
zawartości białka. Odpowiednia do uprawy na glebach kompleksów pszennych. Optymalna
obsada roślin około 110szt/m2.
6. LASSO – Odmiana wąsolistna, nasiona do wykorzystania na paszę i konsumpcję. Plon nasion
duży, białka średni. Termin kwitnienia dość wczesny, dojrzewania średni, okres kwitnienia średni.
Rośliny średniej wysokości cechują się bardzo dobrą sztywnością w początku kwitnienia, małą
tendencją do wylegania w końcu kwitnienia i nieco mniejszą od średniej podatnością przed
zbiorem. W bardzo małym stopniu podatna na porażenie przez mączniaka rzekomego i
prawdziwego, małym- powodującym zgorzelową plamistość grochu i nieco większym w
przypadku chorób fuzaryjnych. Rośliny dojrzewają równomiernie. Skłonność do pękania strąków
i osypywania nasion mała. Nasiona średniej wielkości, o nieco mniejszej od średniej zawartości
białka i dużej intensywności pobierania wody (szybko się rozgotowują). Odpowiednia na glebach
kompleksów pszennych. Optymalna obsada roślin około 110szt./m2.
7. BRYLANT - Przydatna do uprawy na zbiór suchych nasion z przeznaczeniem głównie na cele
kulinarne, a także na paszę. Wyleganie na początku kwitnienia nie występuje, w fazie końca
kwitnienia bardzo małe, przed zbiorem małe do średniego. Termin kwitnienia dość wczesny,
dojrzewania średni. Okres kwitnienia średni. Równomierność dojrzewania dobra. Plony nasion i
białka ogólnego średnie. Masa 1000 nasion duża. Zawartość białka w nasionach dość mała.
Intensywność pobierania wody przez nasiona bardzo duża co sprawia, że nasiona bardzo szybko
się rozgotowują. Odpowiednia do uprawy na glebach kompleksów pszennych.
8. BATUTA - Odmiana wąsolistna, przeznaczona do uprawy na suche nasiona do wykorzystania
na paszę i konsumpcję. Plon nasion i białka ogólnego bardzo duży, stabilny w latach badań.
Termin kwitnienia i dojrzewania średni do dość późnego, okres kwitnienia średni. Rośliny
średniej wysokości cechują się bardzo dobrą sztywnością w czasie kwitnienia i dobrą przed
zbiorem. W bardzo małym stopniu podatna na choroby. Rośliny dojrzewają dość równomiernie.
Skłonność do pękania strąków i osypywania nasion bardzo mała. Odmiana żółtonasienna, nasiona
średniej wielkości o zawartości białka nieco mniejszej od średniej. Odpowiednia do uprawy na
glebach kompleksów pszennych. Optymalna obsada roślin około 110 szt./m2.
9. MENTOR - Odmiana ogólnoużytkowa, wąsolistna, o białych kwiatach, przeznaczona do
uprawy na suche nasiona do wykorzystania na paszę i konsumpcję. Plon nasion i białka duży.
Termin kwitnienia i dojrzewania średni, okres kwitnienia średniej długości. Podatność na
wyleganie w czasie kwitnienia i przed zbiorem mała, mimo wyższych roślin w porównaniu z
innymi odmianami zarejestrowanymi. Podatność na choroby mała, zwłaszcza na mączniaka
rzekomego. Dojrzewanie równomierne. Skłonność do pękania strąków i osypywania nasion
bardzo mała. Nasiona żółte o bardzo małej masie 1000 nasion oraz średniej zawartości białka
ogólnego i małej do bardzo małej zawartości włókna surowego. Odpowiednia do uprawy na
glebach kompleksów pszennych. Optymalna obsada około 110 szt./m2.
10. AKORD – Odmiana ogólnoużytkowa, wąsolistna, o białych kwiatach, przeznaczona do
uprawy na suche nasiona do wykorzystania na paszę i konsumpcję. Plon nasion i białka ogólnego
bardzo duży. Termin kwitnienia i dojrzewania średni, okres kwitnienia średniej długości. Rośliny
o dużej odporności na wyleganie w czasie kwitnienia i dość małej do średniej przed zbiorem.
Odporność na choroby, zwłaszcza na mączniaka rzekomego i rdzę grochu duża. Dojrzewa
równomiernie. Skłonność do pękania strąków i osypywania nasion mała. Nasiona barwy żółtej,
7
drobne, o średniej zawartości białka ogólnego. Zawartość włókna mała do bardzo małej.
Odpowiednia do uprawy na glebach kompleksów pszennych. Optymalna obsada roślin około 110
szt./m2.
11. MECENAS - Odmiana ogólnoużytkowa, wąsolistna, o białych kwiatach, przeznaczona do
uprawy na suche nasiona do wykorzystania na paszę i konsumpcję. Plon nasion i białka ogólnego
duży. Termin kwitnienia i dojrzewania średni, okres kwitnienia średniej długości. Rośliny średniej
do malej wysokości, o średniej do dużej odporności na wyleganie w czasie kwitnienia i średniej
do dużej przed zbiorem. Odporność na choroby duża, zwłaszcza na mączniaka rzekomego i rdzę
grochu. Dojrzewa równomiernie. Skłonność do pękania strąków i osypywania nasion bardzo
mała. Nasiona barwy żółtej, drobne, o średniej zawartości białka ogólnego. Zawartość włókna
mała do bardzo małej. Odpowiednia do uprawy na glebach kompleksów pszennych. Optymalna
obsada roślin około 110 szt./m2.
8