Miastosfera

MIASTOSFERA
OLESNO
NIEKTÓRE ZABYTKI
Kościół odpustowy p.w. św. Anny. Drewniany, część z 1518 r. rozbudowana w latach
1668-70. Wyjątkowy m.in. dzięki gwiaździstemu kształtowi części centralnej. Doskonałym
źródłem wiedzy o kościele jest publikacja „Sanktuarium Św. Anny w Oleśnie w fotografii
Mirosława Dedyka” (Olesno, 1996 – książka dostępna w naszej bibliotece). Uroczystości
odpustowe odprawiane w kościele w lipcu, w dniu św. Anny, ściągają do Olesna rzesze
przybyszów. Nie bez znaczenia jest zapewne piękno świątyni, będącej zabytkiem klasy
zerowej.
Ratusz – 1820-1821, zbudowany na miejscu drewnianego z XVII w.; usytuowany w
narożniku przy wschodniej pierzei Rynku. Spalony w 1945 roku, podbudowany bez wieży. Od
frontu portyk kolumnowy. Siedziba Muzeum Regionalnego im. J.N. Jaronia.
Kościół p.w. św. Michała. Wybudowany w 1374 r. w miejsce kościoła grodowego (kaplicy)
konsekrowanej w 1226 s. Gotycki, z wnętrzem przekształconym w baroku. Neoromańska
wieża kościelna zbudowana w 1856 w miejsce dawnej, zniesionej w w1822 r.
Kościół parafialny p.w. Bożego Ciała z 1913 r. Ciekawy przykład architektury
neobarokowej, o tyle wyjątkowy, że w okolicy większość kościołów z tego okresu nawiązuje
raczej do wzorów gotyckich.
Kościół ewangelicki (z poł. XIX w.).
Mury obronne – rozebrane w XVII, pozostałości przy ul. Lompy.
OLESNO I OKOLICE
Rzeki ● Klimat ● Atmosfera ● Gleby ● Surowce mineralne ● Przyroda ● Miejsca
przyrodniczo ciekawe, pomniki przyrody ●Zabytki
Olesno leży na skraju Wyżyny Śląskiej. W okolicach miasta przeważają niziny z niewielkimi
wzniesieniami. Przeciętna wysokość terenu to 240 —280 m n.p.m. (przy wysokościach
względnych dochodzących do 40 m). [mapka powiatu]
Rzeki
Przez teren gminy przebiega dział wodny pomiędzy dorzeczami Odry i Warty, stąd
charakterystyczną. Główne rzeki: Stobrawa, Bogacica, Budkowiczanka, Wilcza Woda w
zachodniej części gminy oraz Łomnica, Prąd i Liswarta w części wschodniej.
Klimat
Temperatura średnioroczna osiąga 7,6-8 °C, najcieplejszym miesiącem jest lipiec (17,6-17,9
°C), najzimniejszym styczeń (1,5-2,2 °C). Długość okresu wegetacyjnego wynosi 210-220
dni. Układ temperatur jest korzystny dla wegetacji roślin, roczny rozkład opadów jest mało
zróżnicowany.
Średnia suma opadów zbliżona jest do 620 - 660 mm, z wyraźną kulminacją w okresie letnim
(ok. 260 mm), w miarę równomiernym rozkładem w pozostałych miesiącach. W okresie
zimowym odnotowywane są minima (ok. 140 mm). W okresie wegetacyjnym przypada 65 %
opadów sumy rocznej, przy czym optymalne są one dla gleb ciężkich, w glebach
średniozwięzłych zaznaczają się niewielkie niedobory. Pokrywa śnieżna występuje przez ok.
60 dni w roku.
W okresie letnim dominują wiatry z kierunków zachodnich, w okresie zimowym przeważają
wiatry z kierunków północno - zachodnich.
www.bibliosfera.olesno.pl
Strona 1
Generalnie warunki anemometryczne korygowane są przez kompleksy leśne, w istotny
sposób zwiększające turbulencję w przyziemnej warstwie powietrza, co wpływa na
zmniejszenie prędkości wiatrów dolnych, ukierunkowanie strug powietrza i spadek ich
prędkości.
Atmosfera.
Gmina Olesno położona w północno-wschodniej części województwa opolskiego zalicza się
do obszarów, które pod względem zanieczyszczenia powietrza należą do najmniej
obciążających i obciążonych emisjami i zanieczyszczeniami atmosfery. Na terenach
zabudowanych w sezonie zimowym istotnym źródłem zanieczyszczeń jest emisja z lokalnych
źródeł grzewczych (paleniska domowe, komunikacja wewnątrzmiejska) i w związku z tym,
stan higieniczno-sanitamy powietrza jest niezadowalający. Do głównych, zorganizowanych
źródeł emisji zanieczyszczeń należą nieliczne obiekty produkcyjno-przemysłowe, obsługujące
rolnictwo oraz scentralizowane źródła grzewcze dla obsługi osiedli i obiektów użyteczności
publicznej.
Gleby.
Na terenie gminy przeważają gleby średnio dobre i słabe, głównie żytnio-ziemniaczanych i
żytnio-łubinowych kompleksów glebowych, wytworzonych na piaskach gliniastych lekkich i
luźnych, słabogliniastych i żwirach, okresowo lub stale za suchych. Są to głównie gleby
średnie i lekkie w uprawie. Udział gleb ciężkich ogranicza się do gleb wytworzonych na
glinach zwałowych moreny dennej, bardzo korzystnych dla upraw żytnio-ziemniaczanych
oraz gleb gliniasto-pylastych, wytworzonych z glin zwałowych, korzystnych dla upraw
pszenno-buraczanych.
Gleby w większości cechują się odczynem kwaśnym, lokalnie w rejonie Olesna zaznacza się
udział gleb bardzo kwaśnych. Stan zakwaszenia wpływa niekorzystnie na odporność
względem toksyn i metali ciężkich (badania wykazują, iż nie ma przekroczonego naturalnego
poziomu).
Pod względem bonitacyjnym grunty orne Gminy Olesno zaliczają się do następujących klas:
- klasa Ula - 0,44%
- klasa IIIb - 2,70 %
- klasa IVa - 19,51%
- klasa I Vb -28,81%
- klasa V - 34,53 %
- klasa VI - 14.01 %
Surowce mineralne.
Budowa geologiczna ze zdecydowaną przewagą utworów piaszczysto - żwirowych o genezie
wodno-lodowcowej j lodowcowej oraz utworów piaskowców, mułowców, iłów triasu i jury,
stwarza warunki do prowadzenia eksploatacji surowców mineralnych dla potrzeb lokalnych.
Na terenie gminy eksploatowane są 3 złoża surowców mineralnych :
• w złożu „Olesno" na gruntach wsi Wojciechów przedmiotem eksploatacji są piaski
budowlane o zasobach w wielkości 420 000 ton; dla obszaru eksploatacji utworzony został
obszar górniczy o powierzchni 29 000 m2 i teren górniczy o powierzchni 63 500 m2:
• w złożu „Boroszów" przedmiotem eksploatacji jest surowiec ilasty, udokumentowany na
powierzchni ok. 76 000 m2 i piasek na powierzchni ok. 36 000 m2; zasoby geologiczne
wynoszą 628 000 ton.
- Olesno - Wachów - w obrębie złoża występuje surowiec ilasty ceramiki budowlanej (ii
kajprowy i gliny zwałowe), stanowiący bazę surowcową dla pobliskiej cegielni „Olesno" w
Wysokiej; udokomentowano zasoby w ilości l 255 000 m3.
www.bibliosfera.olesno.pl
Strona 2
Prowadzona eksploatacja surowców mineralnych ogranicza się do poboru surowca na cale
lokalne.
Przyroda.
Skład gatunkowy świata zwierzęcego jest różnorodny, a cechująca go przejściowość
zoogeograficzna zapewnia stan względnej równowagi przyrodniczej.
Pod względem udokumentowanych zasobów fauny teren gminy Olesno jest słabo poznany.
Na terenach leśnych obserwuje się :
- zwierzęta łowne grube: jelenie, sarny, dziki,
- zwierzęta łowne drobne: lisy, kuny, tchórze, borsuki, wydry, bażanty, kuropatwy,
- ząjącowate: zające, dzikie króliki,
- inne: jeże, wiewiórki.
Wśród ptaków występują rzadko bociany czarne i żurawie oraz sokół pustułka, myszołów,
jastrząb gołębiarz, kania czarna, puszczyk, błotniak stawowy, bąk.
Gady żyjące na terenie gminy: żmija zygzakowata, zaskroniec zwyczajny, padalec, jaszczurka
żyworodna i zwinka, a płazy to: żaba wodna i trawna, ropucha zwyczajna i zielona.
Obecny charakter roślinności to efekt przekształceń środowiska przez gospodarkę człowieka.
Naturalne lasy na terenie gminy zostały zastąpione przez uprawy polne i łąkowe oraz
sztucznie nasadzone monokultury sosnowe. W wyniku tego naturalne zbiorowiska roślinne
zajmują niewielkie powierzchnie i są przeważnie wykształcone fragmentarycznie. Lasy
stanowią bazę dla rozwoju przemysłu drzewnego.
W gminie Olesno lasy i zadrzewienia zajmują 10 027 ha (42,0 % powierzchni), a użytki rolne
11 104 ha (50,5 %). Najbardziej przekształcony obszar (najwięcej użytków rolnych)
występuje w środkowej części gminy (Łowoszów, Olesno, Sowczyce, Borki Wielkie) oraz w
północno - wschodniej części gminy w okolicy Bodzanowic.
Oprócz formacji leśnych istotnym elementem uzupełniającym i różnicującym teren gminy są
użytki zielone, występujące głównie w dolinach cieków wodnych. Stanowią one w wielu
przypadkach biotop wielu gatunków fauny i flory, które nie występują na obszarach leśnych.
Bardzo pozytywny wpływ kształtowanie naturalnego krajobrazu mają, zachowane wzdłuż
niektórych ciągów komunikacyjnych, cenne fragmnty zieleni przydrożnej - aleje dębowe i
lipowe (Łomnica, Broniec, Wojciechów).
Miejsca przyrodniczo ciekawe, pomniki przyrody
Dolina Wilczej Wody i Bzinicy ● Dolina Stobrawy i jej prawobrzeżnych dopływów,
Dolina Łomnicy i jej dopływów ● Dolina Budkowiczanki ● Dolina Liswarty ●
Siedem Źródeł.
Układ ekologiczny gminy wykazuje istnienie następujących korytarzy i ciągów ekologicznych:
• Dolina Wilczej Wody i Bzinicy,
• Dolina Stobrawy i jej prawobrzeżnych dopływów,
• Dolina Łomnicy i jej dopływów,
• Dolina Budkowiczanki,
• Dolina Liswarty.
Korytarze ekologiczne, sprzyjające utrzymywaniu równowagi w przyrodzie, są chronione
przed urbanizacją i nadmiernym gospodarczym wykorzystaniem.
Walory przyrodniczo-krajobrazowe gminy pozwalają na wydzielenie kilku cennych obszarów,
które obok funkcji podstawowej pełnią i mogą pełnić funkcje turystyczne.
• Obszar źródliskowy rzeki Budkowiczanki.
Obszar o wyjątkowych walorach krajobrazowych - obejmuje unikatowy w skali województwa
kocioł źródliskowy Budkowiczanki założony na kontakcie piasków wydmowych z
www.bibliosfera.olesno.pl
Strona 3
nieprzepuszczalnym podłożem skalnym oraz nieuregulowane koryto rzeki w górnym jej
położeniu, biegnące w głębokim wąwozie. Obszar ten znajduje się w górnym kompleksie
leśnym, na wschód od miejscowości Leśna. Tereny źródliskowe to także siedlisko wielu
rzadkich gatunków roślin i zwierząt.
• Obszar doliny Wilczej Wody i Bzinicy.
Obszar o dużych walorach przyrodniczych - obejmuje część doliny Wilczej Wody i Bzinicy
wraz z zespołem stawów rybnych. Obszar położony jest w terenie zwartych i
różnowiekowych drzewostanów sosnowych, obfituje w podmokłości, bagna i podtorfienia.
Zaobserwowano tu fragmenty rzadkiego zbiorowiska roślinnego - olsu. Występują tu rzadko
rośliny chronione np. naparstnica purpurowa, czermień błotna, turzyca ciborowata.
Stawy położone w środku kompleksu leśnego są atrakcyjnym miejscem żerowania dla
ptaków wodno - błotnych oraz miejscem rozrodu dla wielu płazów.
• Wąwóz Stobrawy.
Obszar o dużych walorach krajobrazowych - obejmuje początkowy fragment doliny Stobrawy
w formie głębokiego, płaskodennego wąwozu, rozcinającego pokrywę glin morenowych
zlodowacenia środkowopolskiego, porośniętego na zboczach lasem liściastym z bukami,
wiązami, grabami, brzozami oraz konwalią majową.
• Siedem Źródeł.
Obszar o walorach krajobrazowych, obejmujący teren kotła żródliskowego powstałego na
kontakcie utworów piaszczysto-żwirowych zlodowacenia środkowopolskiego i utworów
holoceńskich początkowego fragmentu doliny rzecznej prawobrzeżnego dopływu Stobrawy;
na kontakcie utworów żwirowych z podłożem założony został zespół źródeł, zasilających
lokalny zbiornik wodny.
Na terenie gminy można wyróżnić następujące formy ochrony przyrody :
- użytki ekologiczne pomniki przyrody ożywionej lasy ochronne
• użytki ekologiczne
Na obszarze gminy znajduje się 9 tzw. użytków ekologicznych. Są to obszary bagienne,
powołane dla ochrony pozostałości ekosystemów, które mają znaczenie dla zachowania
unikatowych zasobów genowych i typów środowisk. Zajmują one powierzchnię 6,62 ha, co
stanowi 0,06 % powierzchni gminy
Tzw. użytki ekologiczne na terenie gminy Olesno
Nazwa
Tarzanisko
przedmiot
ochrony
bagno
Lęgowisko
bagno
0,46
Żerowisko
bagno
1,18
Ostoja
bagno
0,25
Torfowisko (l)
torfowisko
1,61
Torfowisko (2)
torfowisko
0,87
www.bibliosfera.olesno.pl
powierzchnia w ha
l0,80
położenie
Nadleśnictwo Olesno
Obręb Olesno Oddz. 75
b
Nadleśnictwo Olesno
Obręb Olesno Oddz.
115 j
Nadleśnictwo Olesno
Obręb Olesno Oddz.
115 j
Nadleśnictwo Olesno
Obręb Olesno Oddz.
175 g
Nadleśnictwo Olesno
Obręb Olesno Oddz.
123 a
Nadleśnictwo Olesno
Obręb Olesno
Oddz.123 g
Strona 4
Suchy Staw
bagno
0,83
Stawek
nieużytek stawek
0,37
Bagienko
bagno
0,25
Nadleśnictwo Olesno
Obręb Zębowice Oddz.
64 b
Nadleśnictwo Olesno
Obręb Zębowice Oddz.
85 b
Nadleśnictwo Olesno
Obręb Zębowice Oddz.
182 b
Źródło: Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy Olesno .
• pomniki przyrody
6 obiektów w gminie Olesno zostało uznanych za pomniki przyrody - 5 jako pomniki przyrody
ożywionej (drzewa pomnikowe) oraz 1 pomnik przyrody nieożywionej (głaz narzutowy).
Pomniki przyrody na terenie gminy Olesno.
Przedmiot ochrony
grupa (jr/cw dęby
szypułkowc (5 eg/..)
grupa drzew -dęby
szYpułkowe (2 cu.)
modrzew europejski
grupa drzew -buki
pospolite (2 egz.)
dąb szypułkowy
głaz narzutowy
obwód w cml
położenie
670.570,565,540, 490 Nadleśnictwo Olesno
Obręb Olesno Oddz.
79 b
570,440
Boroszów, przy
ścieżce do kościoła
265
Nadleśnictwo Olesno
Obręb Zębowice
Oddz. 224 a
265,270
Olesno, obok
budynku Urzędu
Miejskiego
330
Olesno, obok
budynku Urzędu
Miejskiego
190x160x120
Łomnica (przy granicy
z gminą Lubliniec)
Źródło Studium Uwarunkowań i Kierunków Zagospodarowania ...
Walory Turystyczne
Znaczną część lasów w gminie uznano za ochronne (m.in. w Nadleśnictwie Lubliniec, w
okolicach Borek Wielkich i Boroszowa). Niektóre drzewostany zakwalifikowano do kilku naraz
kategorii ochronnych, dlatego na pewnych obszarach nakładają się one na siebie.
Wymienione walory przyrodnicze są ważnym elementem dla rozwoju takich form turystyki
jak: myślistwo, wędkarstwo, wędrówki piesze, rowerowe, jeździectwo, fotografia plenerowa.
Istniejące walory gminy kwalifikują dla tych celów obszar górnego biegu doliny
Budkowiczanki, wąwóz Stobrawy (Walce), obszar zbiegu doliny Prądu i Łomnicy, obszar
widłowy dolin Stobrawy, Wilczej Wody i Bzinicy. Dla celów penetracyjnych kapitalne
znaczenie posiadają przebiegające przez teren gminy szlaki: turystyczne drewnianego
budownictwa regionalnego, „Szlak drewnianego budownictwa sakralnego” oraz „Szlak Józefa
Jeziorowskiego”.
• Dla celów wędkarskich wykorzystywane są liczne stawy rybne, w szczególności Hhnwiniec
w Boroszowie, stawy hodowlane w Borkach Wielkich, Kucobach, Starym Oleśnie, Leśnej i
Wysokiej. Znakomite warunki przyrodnicze, z dużym udziałem łąk i pastwisk, zmienność
krajoobrazu i otwartość przestrzenna głównych jednostek krajobrazowo-morfologicznych
sprzyjają rozwojowi jeździectwa.
www.bibliosfera.olesno.pl
Strona 5
Agroturystyka ma potencjalnie najlepsze możliwości rozwoju w rejonie miejscowości Borki
Wielkie, Boroszów, Broniec, Kucoby, Leśna.
Literatura:
1. Dedyk, Mirosław; Sanktuarium Św. Anny w Oleśnie / w fotografii Mirosława Dedyka ;
tekst Cyprian Tkacz. – Olesno, 1996.
2. Katalog zabytków sztuki w Polsce. T. VII, Województwo opolskie. Z. 10, Powiat oleski. –
Warszawa, 1961.
3. Olesno :[folder]. – Bydgoszcz, 2000
4. Raport o stanie powiatu oleskiego. – Bydgoszcz, 2000
5. Strategia rozwoju gminy Olesno na lata 2000-2015. – Olesno, 2000
www.bibliosfera.olesno.pl
Strona 6