PROGNOZA ODDZIAŁYWANIA NA ŚRODOWISKO

Opracowanie:
PROGNOZA ODDZIAŁYWANIA NA ŚRODOWISKO PROJEKTU
„STUDIUM UWARUNKOWAŃ I KIERUNKÓW ZAGOSPODAROWANIA
PRZESTRZENNEGO MIASTA TCZEWA”
Egz. nr
Zespół autorski
mgr Agnieszka Burzyńska
mgr Łukasz Kowalski
mgr Marcin Kulik
mgr Ewa Sawon
mgr Andrzej Winiarski
Weryfikacja
dr hab. Maciej Przewoźniak
Gdańsk, 18 kwietnia 2012 r.
4
2
proeko
Spis treści:
1. PODSTAWY PRAWNE PROGNOZY I INFORMACJE O METODACH
ZASTOSOWANYCH PRZY JEJ SPORZĄDZANIU ......................................... 5
1.1. Podstawy prawne ........................................................................................... 5
1.2. Metody prognozowania .................................................................................. 7
2.1. Charakterystyka ustaleń projektu „Studium...” ................................................ 8
2.1.1. Wprowadzenie .................................................................................. 8
2.1.2. Uwarunkowania zagospodarowania przestrzennego ........................ 8
2.1.3. Kierunki zagospodarowania przestrzennego określone w
projekcie „Studium...” – synteza ...................................................... 23
2.2. Powiązania projektu „Studium...” z innymi dokumentami ............................. 40
2.2.1. Plan
zagospodarowania
przestrzennego
województwa
pomorskiego ................................................................................... 40
2.2.2. „Regionalna
strategia
energetyki
ze
szczególnym
uwzględnieniem źródeł odnawialnych” (2006) i „Założenia do
planu zaopatrzenia w ciepło, energię elektryczną i paliwa
gazowe miasta Tczewa” (2007) ...................................................... 41
2.2.3. Strategia rozwoju powiatu tczewskiego na lata 2007-2020
(2007) ............................................................................................. 42
2.2.4. Strategia rozwoju Tczewa (2008) ................................................... 44
2.2.5. Opracowanie ekofizjograficzne podstawowe.................................. 46
3. ANALIZA I OCENA STANU ŚRODOWISKA I JEGO POTENCJALNE
ZMIANY ......................................................................................................... 47
3.1. Struktura środowiska przyrodniczego ........................................................... 47
3.1.1. Położenie regionalne ...................................................................... 47
3.1.2. Środowisko abiotyczne na obszarze projektu „Studium...” ............. 48
3.1.3. Środowisko biotyczne na obszarze projektu „Studium…” .............. 52
3.1.3.1. Szata roślinna ……………………………………..……………..52
3.1.3.2. Fauna …………………………………………….……………..54
3.2. Procesy przyrodnicze ................................................................................... 55
3.3. Powiązania przyrodnicze .............................................................................. 56
3.4. Źródła i stan antropizacji środowiska przyrodniczego .................................. 57
3.4.1. Wprowadzenie ............................................................................... 57
3.4.2. Warunki aerosanitarne i akustyczne .............................................. 58
3.4.3. Promieniowanie elektromagnetyczne ............................................. 62
3.4.4. Stan zanieczyszczenia wód ........................................................... 64
3.4.5. Przekształcenia litosfery i gospodarka odpadami........................... 68
3.4.6. Potencjalne źródła poważnych awarii ............................................ 70
3.5. Walory zasobowo-użytkowe środowiska ...................................................... 70
3.5.1. Potencjał transurbacyjny ................................................................ 70
3.5.2. Potencjał biotyczny ........................................................................ 71
3.5.3. Potencjał rekreacyjny ..................................................................... 71
3.5.4. Zasoby wodne ................................................................................ 72
3.5.5.Zasoby surowców ........................................................................... 73
3.6. Zagrożenia przyrodnicze.............................................................................. 73
3
proeko
3.7. Potencjalne zmiany stanu środowiska w przypadku braku realizacji projektu
„Studium…” .................................................................................................. 76
4. WALORY KULTUROWE ................................................................................ 78
5. ANALIZA ISTNIEJĄCYCH PROBLEMÓW OCHRONY ŚRODOWISKA
ISTOTNYCH Z PUNKTU WIDZENIA REALIZACJI PROJEKTU
STUDIUM, W SZCZEGÓLNOŚCI NA OBSZARACH FORM OCHRONY
PRZYRODY .................................................................................................. 81
5.1. Podstawowe problemy ochrony środowiska na terenach objętych
przewidywanym znaczącym oddziaływaniem ............................................... 81
5.2. Problemy ochrony przyrody .......................................................................... 82
5.2.1. Ustanowione formy ochrony przyrody ............................................. 82
5.2.2. Planowane formy ochrony przyrody ............................................... 86
5.2.3. Otoczenie obszaru projektu „Studium …”....................................... 87
6. ANALIZA CELÓW OCHRONY ŚRODOWISKA USTANOWIONYCH NA
SZCZEBLU MIĘDZYNARODOWYM, WSPÓLNOTOWYM, KRAJOWYM I
REGIONALNYM ISTOTNYCH Z PUNKTU WIDZENIA PROJEKTU
STUDIUM ...................................................................................................... 88
6.1. Poziom międzynarodowy i krajowy ............................................................... 88
6.2. Poziom regionalny ........................................................................................ 89
7. ANALIZA I OCENA PRZEWIDYWANYCH, ZNACZĄCYCH
ODDZIAŁYWAŃ USTALEŃ PROJEKTU STUDIUM NA ŚRODOWISKO ..... 92
7.1. Wprowadzenie .............................................................................................. 92
7.2. Przypowierzchniowa warstwa litosfery i gospodarka odpadami ................... 93
7.3. Wody powierzchniowe i podziemne.............................................................. 96
7.4. Powietrze atmosferyczne i klimat ............................................................... 103
7.5. Emisja hałasu ............................................................................................. 108
7.6. Roślinność, zwierzęta i różnorodność biologiczna ..................................... 109
7.7. Formy ochrony przyrody, w tym obszary Natura 2000 ............................... 112
7.8. Zasoby naturalne ........................................................................................ 119
7.9. Krajobraz .................................................................................................... 121
7.10. Zabytki i dobra kultury .............................................................................. 122
7.11. Dobra materialne ..................................................................................... 124
7.12. Ludzie ...................................................................................................... 124
7.13. Klasyfikacja oddziaływań projektu „Studium...” na środowisko ................ 126
7.14. Oddziaływanie skumulowane ................................................................... 129
7.15.Postępowanie w sprawie oceny oddziaływania na środowisko ................. 130
8. INFORMACJE O MOŻLIWYM TRANSGRANICZNYM ODDZIAŁYWANIU
USTALEŃ PROJEKTU STUDIUM NA ŚRODOWISKO............................... 132
9. ROZWIĄZANIA MAJĄCE NA CELU ZAPOBIEGANIE, OGRANICZENIE
LUB KOMPENSACJĘ PRZYRODNICZĄ NEGATYWNYCH
ODDZIAŁYWAŃ NA ŚRODOWISKO, MOGĄCYCH BYĆ REZULTATEM
REALIZACJI PROJEKTU STUDIUM, W SZCZEGÓLNOŚCI
ODDZIAŁYWAŃ NA CELE I PRZEDMIOT OCHRONY OBSZARÓW
NATURA 2000 ORAZ INTEGRALNOŚĆ TYCH OBSZARÓW .................... 133
4
proeko
10. ROZWIĄZANIA ALTERNATYWNE DO ROZWIĄZAŃ ZAWARTYCH W
PROJEKCIE STUDIUM ............................................................................... 138
11. PROPOZYCJE DOTYCZĄCE PRZEWIDYWANYCH METOD ANALIZY
SKUTKÓW REALIZACJI POSTANOWIEŃ PROJEKTU STUDIUM ORAZ
CZĘSTOTLIWOŚCI JEJ PRZEPROWADZANIA ........................................ 139
12. WSKAZANIE NAPOTKANYCH W PROGNOZIE TRUDNOŚCI
WYNIKAJĄCYCH Z NIEDOSTATKÓW TECHNIKI LUB LUK WE
WSPÓŁCZESNEJ WIEDZY ........................................................................ 141
13. WYKAZ ŹRÓDEŁ INFORMACJI UWZGLĘDNIONYCH W PROGNOZIE.. 142
14. STRESZCZENIE PROGNOZYZ W JĘZYKU NIESPECJALISTYCZNYM 147
1.
2.
3.
4
Załączniki tekstowe
Uzgodnienie Regionalnego Dyrektora Ochrony Środowiska w Gdańsku
zakresu i stopnia szczegółowości informacji wymaganych w prognozie
oddziaływania na środowisko projektu zmiany „Studium uwarunkowań i
kierunków zagospodarowania przestrzennego miasta Tczewa”.
Uzgodnienie Państwowego Powiatowego Inspektora Sanitarnego w Tczewie
zakresu i stopnia szczegółowości informacji wymaganych w prognozie
oddziaływania na środowisko projektu zmiany „Studium uwarunkowań i
kierunków zagospodarowania przestrzennego miasta Tczewa”.
Wykaz obiektów wpisanych do gminnej ewidencji zabytków (bez obiektów
wpisanych do rejestru zabytków Wojewódzkiego Konserwatora Zabytków).
Uchwała Nr 1161/XLVII/10 Sejmiku Województwa Pomorskiego z dnia 28
kwietnia 2010 r. w sprawie obszarów chronionego krajobrazu w województwie
pomorskim (Dz. Urz. Woj. Pom. Nr 80 z dnia 2 czerwca 2010 r., poz. 1455)
Załącznik kartograficzny
1. Prognoza oddziaływania na środowisko projektu „Studium uwarunkowań i
kierunków zagospodarowania przestrzennego miasta Tczew” (1:10.000).
5
proeko
1.
PODSTAWY PRAWNE PROGNOZY I INFORMACJE O
METODACH ZASTOSOWANYCH PRZY JEJ SPORZĄDZANIU
1.1. Podstawy prawne
Przedmiotem opracowania jest prognoza oddziaływania na środowisko
projektu „Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego
miasta Tczewa”, opracowanego przez Diogenes Studio Sp. z o.o. w Gdańsku.
Prognoza wykonana została na podstawie Ustawy z dnia 3 października 2008
r. o udostępnianiu informacji o środowisku i jego ochronie, udziale społeczeństwa
w ochronie środowiska oraz o ocenach oddziaływania na środowisko (Dz. U. Nr
199, poz. 1227). Ustawa ta, w art. 46.1. wprowadziła wymóg przeprowadzenia
strategicznej oceny oddziaływania na środowisko dla projektu studium
uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy.
Przeprowadzenie strategicznej oceny oddziaływania na środowisko jest też
wymagane w przypadku wprowadzania zmian do już przyjętego dokumentu.
Wg art. 51 ust. 2 ww. ustawy:
51.2. Prognoza oddziaływania na środowisko:
1) zawiera:
a) informacje o zawartości, głównych celach projektowanego dokumentu oraz
jego powiązaniach z innymi dokumentami,
b) informacje o metodach zastosowanych przy sporządzaniu prognozy,
c) propozycje dotyczące przewidywanych metod analizy skutków realizacji
postanowień
projektowanego
dokumentu
oraz
częstotliwości
jej
przeprowadzania,
d) informacje o możliwym transgranicznym oddziaływaniu na środowisko,
e) streszczenie sporządzone w języku niespecjalistycznym;
2) określa, analizuje i ocenia:
a) istniejący stan środowiska oraz potencjalne zmiany tego stanu w przypadku
braku realizacji projektowanego dokumentu,
b) stan środowiska na obszarach objętych przewidywanym znaczącym
oddziaływaniem,
c) istniejące problemy ochrony środowiska istotne z punktu widzenia realizacji
projektowanego dokumentu, w szczególności dotyczące obszarów
podlegających ochronie na podstawie ustawy z dnia 16 kwietnia 2004 r. o
ochronie przyrody,
d) cele ochrony środowiska ustanowione na szczeblu międzynarodowym,
wspólnotowym i krajowym, istotne z punktu widzenia projektowanego
dokumentu, oraz sposoby, w jakich te cele i inne problemy środowiska
zostały uwzględnione podczas opracowywania dokumentu,
e) przewidywane znaczące oddziaływania, w tym oddziaływania bezpośrednie,
pośrednie, wtórne, skumulowane, krótkoterminowe, średnio-terminowe i
długoterminowe, stałe i chwilowe oraz pozytywne i negatywne, na cele i
przedmiot ochrony obszaru Natura 2000 oraz integralność tego obszaru, a
także na środowisko, a w szczególności na:
– różnorodność biologiczną,
– ludzi,
– zwierzęta,
– rośliny,
– wodę,
6
proeko
–
–
–
–
–
–
–
–
powietrze,
powierzchnię ziemi,
krajobraz,
klimat,
zasoby naturalne,
zabytki,
dobra materialne
z uwzględnieniem zależności między tymi elementami środowiska i między
oddziaływaniami na te elementy;
3) przedstawia:
a) rozwiązania mające na celu zapobieganie, ograniczanie lub kompensację
przyrodniczą negatywnych oddziaływań na środowisko, mogących być
rezultatem realizacji projektowanego dokumentu, w szczególności na cele i
przedmiot ochrony obszaru Natura 2000 oraz integralność tego obszaru,
b) biorąc pod uwagę cele i geograficzny zasięg dokumentu oraz cele i przedmiot
ochrony obszaru Natura 2000 oraz integralność tego obszaru - rozwiązania
alternatywne do rozwiązań zawartych w projektowanym dokumencie wraz z
uzasadnieniem ich wyboru oraz opis metod dokonania oceny prowadzącej do
tego wyboru albo wyjaśnienie braku rozwiązań alternatywnych, w tym
wskazania napotkanych trudności wynikających z niedostatków techniki lub
luk we współczesnej wiedzy.
Uzgodnienia dotyczące zakresu i stopnia szczegółowości informacji
wymaganych w prognozie oddziaływania na środowisko projektu „Studium
uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego miasta Tczew”,
wydane zostały przez Regionalnego Dyrektora Ochrony Środowiska w Gdańsku
(załącznik 1) i Państwowego Powiatowego Inspektora Sanitarnego w Tczewie
(załącznik 2).
Prognoza oddziaływania na środowisko projektu „Studium uwarunkowań i
kierunków zagospodarowania przestrzennego miasta Tczewa”, zwanego dalej
„Studium...”, obejmuje następujące, podstawowe zagadnienia:
• charakterystykę ustaleń projektu „Studium ...”;
• analizę i ocenę stanu środowiska i jego potencjalne zmiany;
• analizę istniejących problemów ochrony środowiska istotnych z punktu
widzenia realizacji projektowanego studium, w szczególności na obszarach
form ochrony przyrody na obszarze studium i w jego otoczeniu;
• analizę i ocenę przewidywanych, znaczących oddziaływań ustaleń projektu
„Studium ...” na środowisko;
• rozwiązania mające na celu zapobieganie, ograniczenie lub kompensację
przyrodniczą negatywnych oddziaływań na środowisko;
• propozycje dotyczące przewidywanych metod analizy skutków realizacji
postanowień projektu „Studium...” oraz częstotliwości jej przeprowadzania;
• wnioski;
• streszczenie w języku niespecjalistycznym.
•
Prognozę opracowano na podstawie:
„Opracowania ekofizjograficznego podstawowego miasta Tczewa dla potrzeb
zmiany studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego
miasta Tczewa” (2011);
7
proeko
•
•
•
•
•
materiałów archiwalnych Urzędu Miasta Tczewa;
materiałów archiwalnych BPiWP „Proeko” w Gdańsku;
materiałów publikowanych dotyczących zagadnień metodycznych ocen
oddziaływania na środowisko;
materiałów publikowanych dotyczących miasta Tczewa i jego regionalnego
otoczenia;
prawa powszechnego i miejscowego ochrony środowiska.
1.2. Metody prognozowania
W prognozie oddziaływania na środowisko projektu „Studium uwarunkowań i
kierunków zagospodarowania przestrzennego miasta Tczew” zastosowano
następujące metody prognozowania:
•
indukcyjno-opisową (od szczegółowych analiz po uogólniającą syntezę);
•
analogii środowiskowych (na podstawie założenia o stałości praw przyrody);
•
diagnozy stanu środowiska na podstawie kartowania terenowego jako punktu
wyjścia ekstrapolacji w przyszłość (wyniki kartowania przedstawiono w
„Opracowaniu ekofizjograficznym…” 2011);
•
analiz kartograficznych (rys. 1-3 i zał. kartograficzny).
Ww. metody opisane są m.in. w pracach Przewoźniaka (1987,1995, 1997)
oraz w „Problemach Ocen Środowiskowych”.
8
proeko
2. INFORMACJE O ZAWARTOŚCI I GŁÓWNYCH CELACH PROJEKTU
STUDIUM ORAZ JEGO POWIĄZANIACH Z INNYMI DOKUMENTAMI
2.1. Charakterystyka ustaleń projektu „Studium...”
2.1.1. Wprowadzenie
Ostatnia zmiana uchwalonego w 2001 roku i dotychczas obowiązującego dla
miasta Tczewa „Studium…” usankcjonowana była Uchwałą Rady Miejskiej w
Tczewie nr XXVII/257/2004 z dnia 30 grudnia 2004 r..
Projekt
„Studium
uwarunkowań
i
kierunków
zagospodarowania
przestrzennego miasta Tczew” powstał w efekcie Uchwały Nr XXXVII/317/2009
Rady Miejskiej w Tczewie z dnia 24 września 2009 r. w sprawie przystąpienia do
sporządzenia zmiany studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania
przestrzennego miasta Tczewa.
W związku ze zmianami w zagospodarowaniu przestrzennym Tczewa,
obowiązujące dotychczas „Studium…”, zaktualizowane ostatnio w 2004 r.,
straciło częściowo swoją aktualność i konieczna jest jego zmiana.
Podstawowym celem projektu „Studium...” jest aktualizacja stanu prawnego,
uwzględnienie zmian przestrzenno-gospodarczych na terenie miasta oraz
potrzeb mieszkańców i inwestorów (sformułowanych w postaci wniosków do
miejscowych planów, których uwzględnienie wymaga uprzedniej zmiany
„Studium…”).
Przedmiotem projektu „Studium...” jest ustalenie zasad polityki przestrzennej
dla obszaru miasta Tczewa, poprzez ustalenie zasad kształtowania struktury
przestrzennej, z uwzględnieniem istniejących uwarunkowań, spełniających
dzisiejsze oczekiwania społeczne, gospodarcze i kulturowe.
2.1.2. Uwarunkowania zagospodarowania przestrzennego
Główne uwarunkowania, mające wpływ na zagospodarowanie przestrzenne
miasta Tczew, obejmują następujące zagadnienia:
1. Ogólna charakterystyka (położenie, powiązania, powierzchnia, podział
administracyjny)
Miasto Tczew położone jest w południowo-wschodniej części województwa
pomorskiego, w otoczeniu gruntów gminy Tczew (od północy, zachodu i
południa) oraz Lichnowy i Miłoradz (od wschodu i południowego wschodu), na
pograniczu mezoregionów Pojezierze Starogardzkie i Żuławy Wiślane. Cechą
charakterystyczną miasta jest jego nadrzeczne położenie. Całą wschodnią
granicę (na odcinku 5,6 km) stanowi rzeka Wisła.
Miasto Tczew jest ośrodkiem osadniczym o randze ponadlokalnej, nie jest
miastem na prawach powiatu, ale siedzibą władz powiatowych. Zlokalizowanych
jest tu wiele placówek administracji i instytucji obsługujących obszar powiatu
tczewskiego (gminy Tczew, Subkowy, Morzeszcyn, miast i gmin Gniew i Pelplin).
Do instytucji obsługujących obszar najbliższej gminy – Tczew, zlokalizowanych
na terenie miasta należą placówki z zakresu oświaty, kultury i opieki zdrowotnej
oraz usług bankowych. Również występuje sytuacja odwrotna, tzn. na terenie
gminy Tczew znajdują się obiekty i instytucje świadczące usługi na rzecz miasta
(jak np. Zakład Energetyki Cieplnej Tczew).
9
proeko
Miasto Tczew na tle Obszaru Aglomeracji Trójmiasta stanowi tzw. obszar
funkcjonalny aglomeracji, czyli bezpośrednio silnie powiązany z Trójmiastem
relacjami: miejsce pracy – miejsce zamieszkania („Plan zagospodarowania
przestrzennego województwa pomorskiego”, 2009). Tczew, razem z Pruszczem
Gdańskim i Wejherowem, tworzy główne ośrodki wzmacniające strukturę
policentryczną pasma osadniczego Aglomeracji, w których będzie występować
wzrost intensywności wykorzystania przestrzeni oraz wzrost atrakcyjności ich
stref śródmiejskich przez ich rewitalizację.
Przez obszar miasta przebiegają i krzyżują się ważne szlaki komunikacyjne
samochodowe, kolejowe i wodne o znaczeniu ponadlokalnym i krajowym (zob.
pkt. 4).
Powiązania przyrodnicze - omówiono w rozdz. 3.3.
Obszar miasta zajmuje powierzchnię 2.238 ha (22,38 km²), w tym:
grunty rolne
- 807 ha
- 36,06 %;
grunty leśne
- 9 ha
- 0,4 %;
wody
- 82 ha
- 3,66 %;
- 23 ha
- 1,03 %;
nieużytki
tereny zabudowane - 753 ha
- 33,65 %;
tereny dróg i kolei
- 361 ha
- 16,13 %;
tereny kopalne
- 6 ha
- 0,27 %;
tereny inne
- 197 ha
- 8,8 %;
Ogółem
- 2.238 ha
- 100 %.
2. Istniejące przeznaczenie i zagospodarowanie terenu, stan ładu
przestrzennego i wymogi jego ochrony, dominujące działy gospodarki
narodowej
Przeszło 750-letnia historia Tczewa, który nabył prawa miejskie w 1260 r.,
znalazła odzwierciedlenie w układzie urbanistycznym miasta. Wyróżniono tu 9
stref przestrzenno–urbanistycznych:
I.
Zabytkowe Centrum (Stare Miasto) – obszar wpisany do Rejestru Zabytków
decyzją nr 81 WKZ w Gdańsku z dnia 16.VII1959 r.;
II.
Zabytkowe Przedmieścia - obszar proponowany do objęcia strefą ochrony
zabytków i zabytkowych obszarów;
III. Dzielnice Polski Ludowej;
IV. Dzielnice i Obszary III RP, w tym obszary Specjalnej Strefy Ekonomicznej –
teren Czatkowy i teren Rokitki oraz obszary produkcyjno-składowe;
V. Pas Nadwiślański – obszar proponowany do objęcia strefą ochrony
zabytków;
VI. Miasto Przyszłości – tereny rolne i tereny wyłączone, niezabudowane o
potencjale inwestycyjnym;
VII. Obszary wyłączone z zabudowy;
VIII. Ogródki działkowe i cmentarze;
IX. Tereny kolejowe zamknięte.
Strefy te odznaczają się spójnymi cechami zabudowy i zagospodarowania,
stanowiącymi jednocześnie o stanie ładu przestrzennego. Cechy te, wraz z
10
proeko
potrzebami gospodarczo-społecznymi (z których wynikają cele strategiczne dla
miasta), będą determinować kierunki zagospodarowania przestrzennego.
Istotne jest wyznaczenie w „Studium…”, w obrębie strefy VI. („Miasto
Przyszłości”) następujących terenów:
•
przeznaczonych w mpzp pod zabudowę mieszkaniową;
•
przeznaczonych w mpzp jako teren otwarty chroniony przed urbanizacją;
•
przeznaczonych w mpzp jako teren zamknięty (obszar byłej Jednostki
Wojskowej);
•
przeznaczony w mpzp pod funkcję produkcyjną w sąsiedztwie Specjalnej
Strefy Ekonomicznej;
•
tereny rolne przeznaczone pod zabudowę.
W obrębie strefy VII. „Obszary wyłączone z zabudowy”, w „Studium…”
znajdują się dwa obszary: obszar doliny rzeki Struga Subkowska (Drybok) oraz
obszar doliny rzeki Motławy, które obejmują tereny podmokłe, nienadające się
pod zabudowę, stanowiące zieloną otulinę miasta, wraz z terenami ogrodów
działkowych, cmentarzy i pasa nadwiślańskiego.
Zgodnie z informacjami Banku Danych Regionalnych GUS, w 2010 r. na
terenie Tczewa działalność prowadziło 5 895 podmiotów gospodarczych, z
czego: 70% pomiotów gospodarczych działała w sektorze usług, 25% - w
sektorze przemysłu i budownictwa, a pozostałe 5% w sektorze obejmującym
rolnictwo, leśnictwo, łowiectwo i rybactwo. We wszystkich sektorach dominowały
podmioty gospodarcze prywatne.
Około 95% przedsiębiorstw stanowiły podmioty gospodarcze małe,
zatrudniające do 9 osób. Jedynie 8 zakładów w Tczewie zatrudniało powyżej 250
pracowników:
- Apator Metrix S.A. – 282 osób
- Molex Premise Networks Sp. z o.o. – 300 osób
- Koral S.A. – 300 osób
- Vertex Sp. z o.o. – 400 osób
- Gemalto Sp. z o.o. – 443 osób
- Eaton Truck Components S.A. – 600 osób
- Flextronics International Poland Sp. z o.o. – 2 711 osób;
- Press-Glas S.A. Oddział w Tczewie – 1318 osób.
Na obszarze miasta działa Pomorska Specjalna Strefa Ekonomiczna
(PSSE), skupiająca branże tzw. wysokich technologii. Na terenie miasta znajdują
się dwa obszary PSSE. Teren Czatkowy obejmuje 66,34 ha zaś obszar na
terenie Tczewa i gminy Tczew (Rokitki) obejmuje 38,95 ha. Na terenie
Pomorskiej Specjalnej Strefy Ekonomicznej pracuje około 4000 osób.
Funkcjonują tu przedsiębiorstwa: Flextronics International Poland sp. z o.o.,
Fabryka Opakowań Różnych Forcan S.A., Molex Premise Networks sp. z o.o.,
MBF sp. z o.o, Hubner+Suhner sp. z o.o. oraz Gemplus Pologne sp. z o.o.
Pomorska Specjalna Strefa Ekonomiczna powstała z połączenia Specjalnej
Strefy Ekonomicznej „Żarnowiec” i Specjalnej Strefy Ekonomicznej „Tczew”,
11
proeko
które zostały ustanowione rozporządzeniami Rady Ministrów we wrześniu 1997
r., na okres 20 lat. Zarządzającym strefą jest spółka z ograniczoną
odpowiedzialnością Pomorska Specjalna Strefa Ekonomiczna z siedzibą w
Sopocie. Pomorska SSE obejmuje obszary położone na terenie gmin: Krokowa,
Gniewino, Człuchów, Chojnice, Tczew oraz miast Tczew, Kwidzyn, Starogard
Gd., Malbork i Sztum.
Dla Tczewa charakterystyczny jest duży udział rolnictwa (ok. 5%, przy
średniej krajowej 2%) w strukturze podmiotów gospodarki narodowej.
Część miasta położona jest na terenie Żuław Gdańskich i występują tu gleby
najwyższych klas bonitacyjnych. Gleby klas I-III zajmują powierzchnię 489 ha i
stanowią 21,85% ogólnej powierzchni miasta Tczewa oraz stanowią ponad 60 %
gruntów rolnych znajdujących się w granicach miasta. Grunty rolne stanowią
36,06 % obszaru miasta Tczewa (z przewagą gruntów ornych, które zajmują
powierzchnię 501 ha, przy powierzchni zajętej przez łąki i pastwiska - 184 ha i
sady - 99 ha).
Obszary w użytkowaniu rolnym występują w formie rozczłonkowanej, głównie
na obrzeżach miasta:
- północno-wschodnia część miasta: obszar położony pomiędzy koleją a Wisłą,
teren nad kanałem Młyńskim;
- północno-zachodnia cześć miasta: obszar położony na obu stronach ulicy
Działkowej (do terenów kolejowych) w dolinie rzeki Motławy;
- południowo-zachodnia część miasta: niewielka przestrzeń rolna za poligonem;
- południowo-wschodnia część miasta: obszar pomiędzy linią kolejową a Wisłą
zajmowany głownie przez sady;
- ogrody działkowe rozmieszczone na całym terenie miasta i razem z
przestrzeniami publicznymi: pasem nadwiślańskim, parkami, cmentarzami i
enklawami leśnymi, tworząc swego rodzaju korytarz ekologiczny tzw. ,,płuca
miasta” układające się po linii zbliżonej do okręgu wokół miasta.
Większość ww. terenów przeznaczona jest w obowiązującym miejscowym
planie zagospodarowania przestrzennego pod zainwestowanie. Docelowo na
użytkowanie rolne przeznaczony jest obszar o powierzchni 276,5 ha., znajdujący
się w granicach stref przestrzenno–urbanistycznych nr VII („obszary wyłączone z
zabudowy”) i VIII („ogródki działkowe i cmentarze”).
Pomimo znacznego potencjału rolnego, ma terenie Tczewa występuje mała
liczba gospodarstw rolnych i są to gospodarstwa indywidualne małe. Znajduje się
tu 41 gospodarstw o maksymalnym areale do 7 ha (Powszechny Spis Rolny
2002). W 18 gospodarstwach prowadzona była uprawa roślinna (głównie
ziemniak, pszenica ozima i warzywa gruntowe) a w 3 hodowla zwierząt (kury,
kury nioski i trzoda chlewna).
Uprawy rolne prowadzone są na terenach Żuław i w dolinie Motławy, czyli na
glebach o najwyższym potencjale rolnym. Natomiast obszary położone na
Pojezierzu Starogardzkim (południowa część miasta) są w większości
odłogowane.
Według danych z Narodowego Spisu Powszechnego (2002 r.), 171 osób
wykazało pracę w rolnictwie jako źródło utrzymania.
Znikome jest wykorzystanie gospodarcze zasobów leśnych i wodnych miasta
Tczewa. Nieliczne i drobne kompleksy leśne i zadrzewienia znajdujące się na
terenie Tczewa pełnią głównie funkcję lokalnych elementów osnowy
12
proeko
ekologicznej, w połączeniu z system ogrodów działkowych oraz dolin rzecznych
tworzą ekosystem przyrodniczy miasta.
Wszystkie lasy na terenie miasta Tczewa stanowią własność prywatną lub
komunalną. Lasy oraz zadrzewienia w granicach Tczewa zajmują łącznie ok. 9
ha, co stanowi ok. 0,4% powierzchni miasta. Największe skupisko lasów
występuje na poligonie w południowo-zachodniej części miasta. Największe
skupiska zadrzewień tworzą parki w centrum miasta (Park Miejski, Park im.
Kopernika oraz Park Strzelnica).
Na terenie Tczewa ok. 93 ha zajmują grunty pod wodami, z czego 82 ha to
wody płynące. Wśród wód płynących dominują wody Wisły, Motławy i Kanału
Młyńskiego.
3. Stan systemu infrastruktury technicznej – omówiono w rozdz. 3.4. i 7.2. –
7.4.
4. Stan systemu komunikacji
Komunikacja samochodowa i rowerowa
Na obszarze gminy Tczew drogi o znaczeniu ponadlokalnym to droga krajowa
nr 91 Gdańsk - Tczew - Toruń - Częstochowa - Cieszyn (granica Polski), droga
wojewódzka nr 224 Wejherowo - Nowa Karczma – Tczew oraz drogi powiatowe.
Droga krajowa nr 91 ma znaczenie międzynarodowe, gdyż należy do VI
paneuropejskiego korytarza transportowego (Gdańsk – Katowice – Žilina). Drogę
krajową na terenie Tczewa nazwano Aleją Solidarności. Długość tej drogi terenie
miasta Tczewa wynosi ok. 6 km. Po oddaniu do użytku autostrady A-1, biegnącej
przez teren gminy wiejskiej Tczew, równolegle do drogi krajowej nr 91 znacznie
zmniejszyło natężanie ruchu na tej drodze.
Droga wojewódzka nr 224 zapewnia miastu połączenie z Autostradą A1
(docelowo relacji Gdańsk - Toruń - Częstochowa - granica Polski w
Gorzyczkach),
która
będzie
częścią
Trans-Europejskiego
Korytarza
Transportowego Północ-Południe, łączącego Skandynawię z morzem
Śródziemnym,
a
więc
szklakiem
komunikacyjnym
o
znaczeniu
międzynarodowym. Droga wojewódzka nr 224 na terenie miasta Tczewa nosi
nazwę – ul. Jagiellońska. Jej długość e granicach miasta wynosi ok. 2 km.
Zgodnie z wykazem Powiatowego Zarządu Dróg w Tczewie, na obszarze miasta
znajduje się 19 odcinków dróg powiatowych (o łącznej długości 20,97 km):
nr 2830 - ul. Armii Krajowej
nr 2831 - ul. Bałdowska
nr 2834 - ul. Czatkowska
nr 2835 - ul. Czyżykowska
nr 2837 - ul. Gdańska
nr 2841 - ul. Jana z Kolna
nr 2842 - ul. Jedności Narodu
nr 2845 - ul. Łąkowa
nr 2846 - ul. 1 Maja
nr 2848 - ul. Mostowa
nr 2851 - ul. Nowowiejska
nr 2852 - ul. Nowy Rynek
nr 2853 - ul. Obrońców Westerplatte
13
proeko
nr 2856 - ul. Pl. Marszałka Piłsudskiego
nr 2862 - ul. Jana III Sobieskiego
nr 2864 - ul. 30 Stycznia
nr 2865 - ul. Stanisława Wigury
nr 2866 - ul. Wojska Polskiego
nr 2867 - ul. Kard. Stefana Wyszyńskiego.
Wszystkie odcinki dróg powiatowych na terenie miasta są utwardzone.
Zgodnie z informacjami zawartymi w projekcie „Studium…” (2012), do odcinków
o dobrym lub dostatecznym stanie technicznym zaliczono łącznie ok. 7 km dróg
powiatowych, co stanowi ok. 33 % wszystkich dróg. Pozostałe 67% dróg
powiatowych bezwzględnie wymaga przebudowy lub kapitalnego remontu.
Na terenie miasta znajduje się 187 dróg gminnych, o łącznej długości 72,85
km. Około 48 % z nich posiada nawierzchnię bitumiczną, ok. 36 % nawierzchnię
betonową, ok. 9 % kostkę brukową, ok. 1 % nawierzchnię nieulepszoną oraz w
ok. 6 % nawierzchnię gruntową (projekt „Studium…, 2012).
W mieście występuje 45 obiektów mostowych, w tym :
• 6 mostów drogowych(w drodze krajowej, w drodze wojewódzkiej, dwa w
drodze powiatowej i dwa w drogach gminnych);
• 8 wiaduktów drogowych nad liniami kolejowymi (drodze krajowej, sześć w
drogach powiatowych, w drodze gminnej);
• 7 mostów kolejowych;
• 16 wiaduktów kolejowych nad drogami;
• 5 wiaduktów kolejowych nad liniami kolejowymi;
• 2 kładki na rzece, jedna w drodze gminnej;
• 1 kładka nad torami kolejowymi.
Oprócz w/w obiektów mostowych występują również 4 wiadukty kolejowe nad
liniami kolejowymi znajdujące się na terenach kolejowych zamkniętych.
Na terenie miasta funkcjonują trzy szlaki rowerowe, które wchodzą w skład
realizowanej idei oznakowania szlaków rowerowych Kociewia pod nazwą
„Kociewskie Trasy Rowerowe”, opracowanej przez „Lokalną Organizację
Turystyczną Kociewie” (Szlak Nadwiślański Doliny Dolnej Wisły, Szlak Motławski,
Szlak Księdza Grzymisława). Kolejne planowane na terenie Tczewa szlaki
rowerowe to: Szlak Jabłoniowy, Szlak Tczewski, Szlak Joannitów, Tczewska
Pętla Wiślana.
Planowe są również inne trasy rowerowe, zgodnie z Planem
Zagospodarowania Województwa Pomorskiego, w tym szlak rowerowy o
znaczeniu międzynarodowym - Amber Route (Trasa Bursztynowa) należąca do
trasy EuroVelo R-9.
Tczew realizuje „pro-rowerowe” projekty, związane z finansowaniem przez
Unię Europejską (Presto – promocja codziennego korzystania z rowerów i
CentralMeetBike –projekt promuje przyjazdy weekendowe do Tczewa i dojazdy
rowerem do pracy, a działania inwestycyjne dotyczą rozbudowy stojaków
rowerowych).
Komunikacja kolejowa realizowana jest przez:
1. linię kolejową nr 009 o znaczeniu krajowym Gdynia - Tczew - Warszawa;
2. linię kolejową nr 131 o znaczeniu krajowym Tczew – Chorzów;
3. linię kolejową nr 203 lokalną Tczew – Chojnice - Człuchów.
14
proeko
Sieć kolejowa na terenie gminy składa się z linii kolejowej o znaczeniu
międzynarodowym C-E65, którego częścią jest linia nr 131 relacji Gdynia-TczewBydgoszcz, o przebiegu w kierunku północ-południe oraz linia o znaczeniu
ponadlokalnym relacji Tczew-Starogard Gdański-Chojnice. Na odcinku GdyniaInowrocław posiada status magistralnej, jest dwutorowa, zelektryfikowana,
wykorzystywana do przewozów pasażerskich i towarowych, natomiast odcinek
Inowrocław – Zduńska Wola – Karszenice – Tarnowskie Góry – Pszczyna
głównie wykorzystuje się do przewozów towarowych. Linia C-E65 należy do VI
europejskiego korytarza transportowego, który biegnie do Brna (Czechy) oraz do
Ziliny (Słowacja) i jest objęty umowami międzynarodowymi.
Tczew stanowi ważny węzeł kolejowy (skrzyżowanie ww. krajowych tras
kolejowych – 009 i 131).
Stan techniczny tras kolejowych na terenie całego kraju jest zły, w związku z
czym średnie osiągane przez pociągi prędkości mieszczą się w granicach 60-80
km/h, dochodząc maksymalnie do 120 km/h na pojedynczych odcinkach.
Planowana modernizacja pozwoli na osiąganie prędkości docelowej do 120 km/h
dla pociągów towarowych i 160 do 200 km/h dla pociągów pasażerskich.
Na terenie miasta Tczewa znajduje się stacja rozrządowa, należąca do
największych w kraju. Obecnie stacja jest w trakcie modernizacji i remontu, który
ma potrwać do końca 2015 r. i jest jednym z etapów planowanej modernizacji
całej trasy E65 i CE65.
Śródlądowa droga wodna
Rzeka Wisła to droga wodna o znaczeniu międzynarodowym E-40 (Wisła –
Dniestr) i E-70 (Śluza Hohensaaten – Zalew Wiślany). Są to drogi wodne o
znacznym potencjale turystycznym i transportowym. Trasa E-40 przebiega od
Gdańska w górę Wisły do Warszawy, dalej Narwią i Bugiem do Brześcia, gdzie
łączy się z drogą wodną E-70 łączącą Belgię przez Niemcy, Polskę, Obwód
Kaliningradzki i Litwę z Kłajpedą.
Zgodnie z informacjami Krajowego Zarządu Gospodarki Wodnej, Wisła na
odcinku
Tczew
ujście
stanowi
drogę
wodną
klasy
III
http://www.kzgw.gov.pl/flash/mapa.html).
Przy obecnym stanie rzek nie jest możliwe używanie dróg wodnych E-40 i E-70
w celach transportowych. Możliwa jest poprawa tego stanu zagospodarowania,
przy zastosowaniu odpowiednich inwestycji infrastrukturalnych.
W ramach aktywizacji międzynarodowych dróg wodnych E-70 i E-40
opracowano m.in. „Program rozwoju dróg wodnych Delty Wisły i Zalewu
Wiślanego w zakresie turystycznego ich wykorzystania”, którego efektem jest
projekt „Pętla Żuławska. Międzynarodowa Droga Wodna E-70”, uchwalony przez
Sejmik Województwa Pomorskiego 23 października 2006 r. Szlak „Pętla
Żuławska” jest systemem obejmującym odcinki czterech rzek: Wisły (odcinek od
Korzeniewa do Przekopu Wisły), Szkarpawy, Nogatu oraz rzeki Elbląg,
pozwalającym na żeglugę nawet kilkudziesięciometrowym barkom. Łączna
długość wszystkich odcinków szlaków wchodzących w skład „Pętli Żuławskiej” to
403 km z uwzględnieniem poza wymienionymi rzekami: Martwą Wisłę i Wisłę
Śmiałą, Wisłę Królewiecką, Zalew Wiślany, Kanał Jagielloński oraz Tugę Świętą.
Wg tego programu zasadniczym warunkiem rozwoju żeglugi śródlądowej
(turystyki) na tych terenach jest modernizacja i rozbudowa infrastruktury
15
proeko
śródlądowych dróg wodnych, a także zintegrowanie systemu turystyki wodnej z
siecią szlaków pieszych i rowerowych, które ożywiłoby obszary strukturalnie
słabe (tereny wiejskie) oraz pozwoliłoby na dynamiczny rozwój regionu.
Możliwe jest również wykorzystanie turystyczne Motławy, która aktualnie
przydatna jest dla spływów kajakowych dopiero na 30 kilometrowym odcinku w
miejscowości Czatkowy.
6. Stan dziedzictwa kulturowego i zabytków oraz dóbr kultury – omówiono
w rozdz. 4. i 7.10.
7. Ludność: warunki i jakość życia, ochrona zdrowia, stan gospodarki
oraz zagrożenia bezpośrednie ludności i jej mienia
Liczba ludności miasta Tczew wg danych z maja 2011 r. wynosiła 59.812
osób, z czego kobiety stanowiły 52%. Gęstość zaludnienia wynosiła 2719 os/km²
i był to najwyższy wskaźnik w województwie (przykładowo miasto Gdańsk
podsiada gęstość zaludnienia na poziomie 1742 os/km2, a Gdynia – 1852
os/km2).
Wg danych z 2006 r. średni dochód mieszkańca Tczewa wyniósł 1962 PLN i
był porównywalny z dochodem na mieszkańca w miastach: Wejherowie (1971
PLN) i Skórczu (1923 PLN). W Gdańsku dochód na 1 mieszkańca wyniósł 3167
PLN a w Gdyni 3051 PLN.
Wg danych z 2007 r. odsetek bezrobotnych w liczbie ludności w wieku
produkcyjnym w Tczewie w wynosił 7,7% i był porównywalny z Człuchowem
(8,0%), Ustką (7,5%) oraz Puckiem (6,8%).
Ponad 9% mieszkańców Tczewa posiada wykształcenie wyższe i ponad 33%
wykształcenie średnie. Miasto Tczew pod względem wykształcenia
społeczeństwa wykazuje mniej więcej poziom równorzędny z wojewódzkim i
krajowym.
Problemem miasta w zakresie demografii jest ujemne saldo migracyjne. Wg
danych z 2010 r., przyrost naturalny w Tczewie był dodatni (i wynosił 2,33‰), a
saldo migracyjne ujemne (w 2009 r. wynosiło ok. -213 osób).
Wg danych Powiatowego Urzędu Pracy w Tczewie, w dniu 30.06.2011 r.
liczba bezrobotnych wyniosła 2 424 osoby, co stanowiło 4,05% ludności miasta
oraz 6,3% ludności w wieku produkcyjnym. Udział kobiet w ogólnej liczbie
bezrobotnych wynosił 57,8%.
Dla obsługi ludności na terenie miasta funkcjonują liczne obiekty użyteczności
publicznej (w tym administracji publicznej, pomocy społecznej, kultury i sztuki,
oświaty, sportu i rekreacji, służby zdrowia, bezpieczeństwa i ochrony mienia,
komunikacji i infrastruktury technicznej oraz inne).
Warunki ekologiczne i sozologiczne życia ludzi omówiono w rozdz. 3.4.
Występujące na terenie miasta Tczewa zagrożenia dla ludności i jej mienia
wynikają z zagrożeń przyrodniczych - ruchów masowych i zagrożenia
powodziowego (rozdz. 3.6.) oraz poważnych awarii (rozdz. 3.4.6.).
16
proeko
8. Stan prawny gruntów
Na terenie miasta Tczewa występują grunty miejskie i gminne stanowiące ok.
36,05% powierzchni, grunty Skarbu Państwa i pochodne stanowiące ok. 33,62%
powierzchni oraz grunty prywatne stanowiące ok. 30,33% powierzchni.
W sumie na terenie miasta Tczewa grunty zabudowane stanowią łącznie
powierzchnię ok. 592 ha (bez terenów infrastruktury kołowej i kolejowej,
technicznej, które zajmują ok. 356 ha), natomiast łączna powierzchnia gruntów
niezabudowanych o potencjale inwestycyjnym wynosi 1022 ha, z czego 306 ha
stanowią grunty miejskie, 431 ha - grunty Skarbu Państwa i 285 ha - grunty
prywatne. Po uwzględnieniu potrzeb zainwestowania niezbędną infrastrukturą
techniczną i drogową oraz wprowadzenia zielonych przestrzeni publicznych,
szacuje się, że miasto dysponuje rezerwą gruntów inwestycyjnych o wielkości
około 500 ha, co jest porównywalne z wielkością terenów już zainwestowanych.
9. Występowanie terenów i obiektów chronionych
przepisów odrębnych - omówiono w rozdz. 4. – 5 i 7.
na
podstawie
10. Występowanie udokumentowanych złóż, kopalin oraz zasobów wód
podziemnych - omówiono w rozdz. 3.5.
11. Występowanie terenów górniczych wyznaczonych
przepisów odrębnych – nie występują na terenie miasta.
12. Występowanie obszarów naturalnych
omówiono
w rozdz. 3.6.
zagrożeń
na
podstawie
geologicznych
-
13. Potrzeby i możliwości rozwoju miasta
Potrzeby społeczne
Miasto Tczew zmaga się z problemami społecznymi typowymi dla małych
ośrodków miejskich w Polsce (tj. wysokie bezrobocie, problemy opiekuńczowychowawcze, złe warunki socjalne głównie mieszkańców nieremontowanych
starych kamienic komunalnych, niż demograficzny, odpływ wykształconej młodzieży
do większych aglomeracji w poszukiwaniu pracy, emigracja ludności). Według
kalkulacji przeprowadzonej w „Studium…”, w mieście brakuje ok. 7 000 mieszkań.
Sytuacja mieszkaniowa na terenie miasta jest trudna, ze względu na zubożenie
rodzin i wysoki wskaźnik bezrobocia. Ilość oddawanych do użytku mieszkań
komunalnych jest niewystarczająca w stosunku do potrzeb mieszkaniowych i wciąż
rośnie.
Potrzeby z zakresu infrastruktury technicznej
Najistotniejsze wśród potrzeb z zakresu infrastruktury technicznej są
priorytety dotyczące dróg. Potrzebna jest budowa, przebudowa, modernizacja i
systematyczny remont dróg.
Potrzeby gospodarcze
Pomimo funkcjonowania PSSE, w Tczewie występuje znaczne bezrobocie.
Miasto powinno prowadzić politykę zmierzającą do zwiększenia sektora
gospodarki w zakresie produkcji oraz usług, które wytwarzają produkt dodany np.
turystyka, usługi kulturotwórcze o znaczeniu ponadregionalnym, itp.
17
proeko
Cele strategiczne
W „Studium…” zidentyfikowano problemy występujące na terenie miasta
Tczewa i na ich podstawie wyznaczono cele strategiczne, które mogłyby
przyczynić się do szybkiego jego rozwoju i zminimalizowania negatywnych
zjawisk (np. wyeliminowanie ujemnego salda migracyjnego ludności). Są to
następujące cele strategiczne:
I. Uaktywnienie i ożywienie starówki miasta
II. Uaktywnienie i ożywienie bulwaru rekreacyjnego nadwiślańskiego
III. Lokalizacja zróżnicowanej funkcji mieszkaniowej
IV. Pozyskanie inwestora realizującego inwestycję o unikalnym na skale krajową
charakterze (np. funkcja szkolnictwa wyższego z kampusem o renomie na
skalę międzynarodową lub funkcja komercyjna o znaczeniu regionalnym np.
pole golfowe z lądowiskiem helikopterów).
Potrzeby określone w Strategii Rozwoju Miasta Tczewa
Miasto posiada projekt „Strategii Rozwoju Tczewa na lata 2012-2020”.
Strategia ta zakłada, że: miasto będzie rozwijać się jako silny gospodarczo
ośrodek subregionalny, dogodnie skomunikowany w obszarze metropolii
trójmiejskiej oraz że Tczew swoją pozycję będzie budować poprzez poziom
wykształcenia i kwalifikacji jego mieszkańców, ofertę dla partnerów
gospodarczych i bogatą ofertę usług w sferze gospodarczej i społecznej. Wizja ta
będzie realizowana poprzez działania w obszarach celów strategicznych:
1. Wzrost gospodarczy – miasto będzie wzmacniać swoją rolę silnego ośrodka
usługowego na rzecz co najmniej powiatu tczewskiego za sprawą
systematycznego rozwoju małej i średniej przedsiębiorczości.
2. Wzmocnienie istotnych stref miasta – dotyczy cennych terenów miasta o
cechach indywidualnych i wartościach na rzecz rozwoju. Stałe wzmacnianie
związków z Wisłą i rewitalizacja obszaru staromiejskiego to część działań na
rzecz odnowy. Podejmowane będą kolejne wyzwania dotyczące ważnych
stref miasta, będących ich realnym potencjałem w kierunku tworzenia miasta
atrakcyjnego pod względem inwestycyjnym i osiedleńczym.
3. Wzmocnienie systemu komunikacyjnego – cel związany z rolą Tczewa jako
ośrodka przesiadkowego w transporcie multimodalnym. Podejmowane będą
wyzwania na rzecz podnoszenia standardów systemu komunikacyjnego
dotyczących funkcji tranzytowych, połączeń regionalnych i lokalnych.
4. Wzrost jakości mieszkalnictwa i usług miasta – realizowane poprzez
podnoszenie poczucia bezpieczeństwa mieszkańców i rozwój usług poziomu
lokalnego i subregionalnego na rzecz podnoszenia poziomu i jakości życia w
mieście.
5. Rozwój obywatelski – istotny cel na rzecz rozwoju wspólnoty samorządowej,
zakładający
intensyfikowanie
współpracy
sektora
publicznego
i
pozarządowego.
Misją samorządu Tczewa, pomorskiego miasta nadwiślańskiego o silnej
tożsamości historycznej, jest osiąganie najwyższego poziomu zaspokajania
potrzeb i rozwoju jego mieszkańców, podejmujących współczesne wyzwania
konkurencyjnej gospodarki i kultury europejskiej.
Możliwości rozwoju miasta
Możliwości rozwoju miasta wynikają z wielu czynników, w tym zewnętrznych
niezależnych od miasta (tj. polityki państwa) oraz wewnętrznych (tj. potencjału
18
proeko
przedsiębiorczości społeczności lokalnej oraz polityki prowadzonej przez władze
miasta). Istnieje szereg programów, opracowań i strategii, w których na zlecenie
Władz Miasta określono konkretne działania operacyjne, mające na celu
poprawę sytuacji miasta, jak:
1) Strategia Rozwoju Tczewa na lata 2012-2020…………
2) Wieloletni Plan Inwestycyjny na lata 2006-2013
3) Program rewitalizacji miasta Tczewa, lipiec 2009 r.
4) Gminny Program Opieki nad Zabytkami dla miasta Tczewa na lata 20102013, grudzień 2009 r.
5) Program rozwoju sportu na lata 2011-2014, wrzesień 2011 r.
6) Kierunki prowadzenia polityki oświatowej miasta Tczewa na lata 2011-2014,
czerwiec 2011 r.
7) Gminny program profilaktyki i rozwiązywania problemów alkoholowych i
przeciwdziałania narkomanii w mieście Tczewie na rok 2012
8) Wieloletni program gospodarowania zasobem mieszkaniowym Gminy
Miejskiej 2011-2016, wrzesień 2011 r.
9) Strategia rozwoju mieszkalnictwa w Tczewie w latach 2004-2017, kwiecień
2004 r.
10) Strategia rozwiązywania problemów społecznych w mieście Tczewie,
grudzień 2005 r.
11) Program ochrony środowiska dla miasta Tczewa na lata 2008-2011 z
uwzględnieniem perspektywy na lata 2012-2015, październik 2008 r.
12) Założenia do planu zaopatrzenia w ciepło, energię elektryczną i paliwa
gazowe miasta Tczewa, maj 2007 r
13) Program gospodarki odpadami dla miasta Tczewa na lata 2008-2011 z
uwzględnieniem perspektywy na lata 2012-2015, październik 2008 r.
14) Program selektywnej zbiórki odpadów
15) Program likwidacji azbestu na terenie miasta
Możliwości rozwoju miasta będą zależały od decyzji Władz Miejskich,
koniunktury gospodarczej kraju, świadomości społecznej, czynników z zakresu
urbanizacji terenów, ich walorów przyrodniczo-krajobrazowych, wartości
kulturowych, stanu ładu przestrzennego, itp.
Miasto dysponuje znacznymi rezerwami terenu do potencjalnej zabudowy w
poszczególnych kategoriach funkcjonalnych:
• dla lokalizacji funkcji mieszkaniowej rezerwy wynoszą 306 ha;
• dla usług 99 ha;
• dla przemysłu 234 ha;
• łącznie 639 ha (z czego tereny niezabudowane i niezainwestowane zajmują 545
ha).
Możliwości rozwoju miasta z wykorzystaniem jego maksymalnego potencjału
wraz w wprowadzonymi korektami szczegółowymi, zostały uwzględnione w
kierunkach zagospodarowania przestrzennego miasta.
Zgodnie z szacunkami przedstawionymi w „Studium…” (rozdz. II.1.5), w
wyniku realizacji jego ustaleń możliwy będzie rozwój terenów o następujących
funkcjach:
- tereny zabudowy mieszkaniowej - o ok. 107 %, z 306 ha do 632 ha;
- tereny zabudowy usługowej - o ok. 16 %, z 184 ha do 213 ha;
19
proeko
- tereny zabudowy przemysłowej i usługowej - o ok. 435 %, z 69 ha do 369 ha;
- tereny zieleni (i wód) - o ok. 132 %, z 149 ha do 198 ha.
Generalnie, możliwości rozwoju miasta należy ocenić jako bardzo duże,
rezerwa mieszkaniowa pozwala podwoić obecną powierzchnię terenów
mieszkaniowych, a rezerwa przemysłowa pozwala zwiększyć czterokrotnie
obecną powierzchnię terenów produkcyjnych.
14. Zadania służące realizacji ponadlokalnych celów publicznych, w tym
wskazanych
w
„Planie
zagospodarowania
przestrzennego
województwa pomorskiego” (2009) to:
I. Zadania umieszczone w programach rządowych:
1. Zadania wynikające z „Programu Operacyjnego Infrastruktura i Środowisko”:
- rekultywacja
na cele
przyrodnicze
terenów zdegradowanych,
popoligonowych i powojskowych zarządzanych przez PGL LP,
- zakup sprzętu do szybkiej oceny ryzyka w przypadku wystąpienia poważnej
awarii, organizacji systemu monitoringu dynamicznego przeciwdziałania
poważnym awariom, w tym organizacja systemu i sieci teleinformatycznych,
- doskonalenie stanowisk do analizowania i prognozowania zagrożeń,
- wsparcia technicznego ratownictwa ekologicznego i chemicznego,
- wdrażanie nowoczesnych technik monitorowania powietrza, wód i hałasu
poprzez zakupy aparatury kontrolno pomiarowej i analitycznej dla sieci
laboratoriów Inspekcji Ochrony Środowiska, doskonalenie systemu
zapewnienia jakości poprzez organizację laboratoriów wzorcujących i
referencyjnych dla potrzeb wzmocnienia systemu zarządzania jakością
środowiska i ocen efektów ekologicznych programu;
- opracowanie planów ochronnych dla obszarów Natura 2000 na obszarze
Polski;
- rozwoj infrastruktury państwowego organu zarządzania ruchem lotniczym
- modernizacja linii E65/CE65 na odcinku Warszawa-Gdynia;
- budowa sieci telekomunikacji GSM-R zgodnie z NPW ERTMS;
- rozwój Szybkiej Kolei Miejskiej w Trójmieście;
- doposażenie jednostek Państwowej Straży Pożarnej w sprzęt do ratownictwa
technicznego na drogach woj. lubuskiego, zachodniopomorskiego i
pomorskiego;
- rozwój systemu automatycznego nadzoru nad ruchem drogowym (budowa
centralnego systemu do automatycznego nadzoru nad ruchem drogowym)
- budowa gazociągu Włocławek – Gdynia;
- budowa i remont oraz doposażenie baz Lotniczego Pogotowia Ratunkowego
- budowa i wyposażenie wojewódzkich centrów powiadamiania ratunkowego;
- kompleksowe zaopatrzenia przeciwpowodziowe Żuław.
2. Zadania wynikające z „Programu Operacyjnego Innowacyjna Gospodarka”:
- rozwój turystyki wodnej „Pętla Żuławska”
3. Zadania wynikające z „Master Plan Dla Transportu Kolejowego”:
- modernizacja linii istniejącej E65/CE65 na odcinkach Warszawa –Gdynia
- modernizacja CE65 na odcinku Chorzów Batory – Tarnowskie Góry –
Inowrocław – Bydgoszcz – Tczew.
II. Zadania umieszczone
Pomorskiego
w
Programach
Samorządu
Województwa
20
proeko
1. Zadania w wynikające z „Wieloletniego Programu Inwestycyjnego
Województwa Pomorskiego 2007–2013
- budowa infrastruktury szerokopasmowej regionalnej sieci informacyjnej
„Pomorska Sieć Szerokopasmowa”
- budowa zintegrowanego Systemu Informacji Turystycznej Województwa
Pomorskiego
- przebudowa drogi wojewódzkiej nr 224 stanowiącej dojazd z miasta Tczewa
do węzła Autostrady A1,,Stanisławie”
- Pętla Żuławska Międzynarodowa Droga Wodna E-70
- termomodernizacji siedmiu szpitali województwa pomorskiego.
2. wynikające z „Planu Gospodarki Odpadami dla Województwa
Pomorskiego”;
- utworzenie Regionalnego Systemu Gospodarki Odpadami w Tczewie i
budowy ZZO „Rokitki” w Tczewie
- rekultywacja nielegalnych składowisk zamkniętych w latach 2000-2006
- budowa instalacji do termicznego przekształcenia odpadów medycznych i
weterynaryjnych o wydajności 200 kg/h w szpitalu w Tczewie.
3. wynikające z „Programu rozwoju dróg wodnych Delty Wisły i Zalewu
Wiślanego – Pętla Żuławska Międzynarodowa Droga Wodna E-70”.
- modernizacja połączenia drogowego od portu rzecznego do obszaru
rekreacyjnego ujścia Strugi Subkowskiej
- przebudowa bazy wioślarskiej przy ul. Nadbrzeżnej (pomosty cumownicze)
- budowa zespołu sanitarnego do nadwodnego obszaru rekreacyjnego (bulwar
nadwiślański) z możliwością organizacji placówki gastronomicznej
- budowa systemu monitoringu i posterunku policji w obszarze portu i bulwaru
nadwiślańskiego
- budowy turystycznych ścieżek widokowych łączących Stare Miasto z portem
i nadwodnym obszarem rekreacyjnym w Tczewie
- zagospodarowanie rekreacyjnych terenów zielonych nadwiślańskich – niecki
Czyżykowskiej i ujścia Strugi Subkowskiej.
III. Zadania umieszczone w Regionalnym Programie Operacyjnym
Województwa Pomorskiego
- przebudowa drogi wojewódzkiej nr 224 (węzeł Stanisławie).
IV
dla
Ustalenia „Planu zagospodarowania przestrzennego województwa
pomorskiego”:
1) Ustalenia w zakresie ochrony walorów krajobrazowych – ochrona
przedpola ekspozycji bądź poprawa wyeksponowania (m.in. przez
ograniczenie wprowadzania zabudowy, zalesień, reklam wielkoformatowych i
innych przekształceń), ochrona charakterystycznych akcentów i dominant,
odtworzenie wartościowych elementów obiektów zabytków i historycznych
sylwet panoramicznych zespołu staromiejskiego w Tczewie z trasy wodnej
rzeki Wisły oraz tras kołowych (także z mostu w Knybawie) i trasy kolejowej;
zachowanie przedpola ekspozycyjnego oraz graniczenie wprowadzania
zabudowy, zalesień, reklam wielkoformatowych i innych przekształceń
mogących przesłonić ekspozycję lub obniżyć walory krajobrazu wzdłuż trasy
na odcinku drogowym (DK nr 91) Pruszcz Gdański – Tczew (krawędź
wysoczyzny) na Żuławy Gdańskie.
2) Ustalenia w zakresie ochrony zasobów i jakości wód – zwiększenie
naturalnej retencji na obszarach miejskich, przeciwdziałanie nadmiernemu
21
proeko
3)
4)
5)
6)
uszczelnianiu terenów otwartych; zachowanie i renaturalizacja biegu cieków
przymorskich m.in. Wisły; zachowanie istniejących terenów hydrogenicznych
– wód powierzchniowych, mokradeł, torfowisk oraz odtworzenie i odnowienie
obszarów tzw. małej retencji dla utrzymania i powiększenia zasobów
wodnych oraz kształtowania właściwego stanu stosunków wodnych.
Ustalenia w zakresie ochrony powietrza atmosferycznego – poprawa
jakości powietrza atmosferycznego, głównie poprzez ograniczenie wielkości
emisji gazów i pyłów do atmosfery; wyznaczenie w mieście korytarza
przewietrzającego; przeznaczenie części terenów niezainwestowanych na
założenie terenów zielonych przenikających tkankę obszarów zabudowanych
oraz bezwzględna ochrona zadrzewień, zakrzewień i istniejących terenów
zieleni urządzonej jako elementów naturalnie utrzymujących dobre warunki
klimatu lokalnego i ograniczających rozprzestrzenianie zanieczyszczeń i
hałasu.
Ustalania w zakresie ochrony przed hałasem i wibracjami – ochrona
środowiska przed hałasem na obszar nim zagrożonych powinna odbywać się
w oparciu o programy ochronne.
Ustalenia w zakresie systemu osadniczego: Tczew jako ośrodek
regionalny uzupełniający obszar aglomeracji; wzmocnienie rangi ośrodka
regionalnego przez kreowanie przestrzeni miejskiej wysokiej jakości;
ukształtowanie ośrodka regionalnego na centrum życia miejsko-wiejskiej
społeczności zamieszkałej na obszarze obsługi ośrodka; kształtowanie
Funkcjonalnych Obszarów Miejskich, poprzez organizacyjne, instytucjonalne
i techniczne wiązanie miasta z obszarami wiejskimi, wspólnie realizujących
politykę przestrzenną, transportową, infrastrukturalną oraz usługi wyższego
rzędu; przeciwdziałanie procesom suburbanizacji wokół ośrodka
regionalnego przez krystalizację sieci osadniczej w jego otoczeniu,
przyczyniającą się do ochrony wartości przyrodniczych, krajobrazowych i
kulturowych; obszary atrakcyjne dla rozwoju turystyki i rekreacji należy
wyłączyć z intensywnego monofunkcyjnego osadnictwa i inwestycji
gospodarczych kolidujących z usługami turystyki; na obszarach cennych z
punktu widzenia dziedzictwa kulturowego oraz posiadających wybitne
wartości krajobrazu kulturowego, należy planować nowe rozwiązania
transportowe, jednocześnie chroniąc historyczne trakty i związane z nimi
elementy zagospodarowania i urządzenia, w tym zachować i udostępnić dla
celów turystyki historyczne drogi bite, brukowe, aleje przydrożne itp.,
stosować wzorce rozwoju przestrzennego obszarów zainwestowanych
zmierzające do wyeksponowania atrakcji turystycznych, stworzenie właściwej
oprawy dla zlokalizowanych na tych obszarach cennych obiektów i
jednocześnie zapewnienie obsługi ruchu turystycznego.
Ustalania w zakresie kształtowania lokalnych elementów systemu
osadniczego: stanowienie aktów prawa miejscowego zapewniających
odpowiedni dla rangi ośrodka zestaw funkcji, warunki zachowania ładu
przestrzennego oraz zrównoważony rozwój przez wykorzystanie w pierwszej
kolejności terenów niezainwestowanych, które znajdują się w centrum
miasta, lub w bezpośrednim jego sąsiedztwie, dogęszczenie istniejących
obszarów zainwestowania przy równoczesnym zachowaniu lub poszerzaniu
terenów zielonych i powierzchni biologicznie czynnych, w tym poprzez
zmniejszenie wielkości terenów infrastruktury transportowej na rzecz terenów
zielonych i zabudowy usługowej związanej z zielenią.
22
proeko
7) Ustalenia w zakresie infrastruktury społecznej: kształtowanie struktury
przestrzennej infrastruktury szkolnictwa wyższego przez rozwój szkolnictwa
wyższego I stopnia w Tczewie; budowa, rozbudowa i modernizacja instytucji
kultury wyspecjalizowanej (np. filharmonia, opera, teatry, muzea itp.),
uzupełnienie i rozbudowa sieci placówek kultury oraz poprawa warunków
lokalowych istniejących obiektów kultury, budowa (rozbudowa i odbudowa) i
remont otwartych i zamkniętych obiektów sportowych niepowiązanych z
infrastrukturą szkolną (baseny, boiska, hale sportowe, korty, ścieżki zdrowia
oraz inne obiekty dla potrzeb aktywnego trybu życia) w ośrodkach
sportowych.
8) Ustalania w zakresie rozwoju gospodarki turystycznej: aktywizacja
międzynarodowych dróg wodnych E-70 i E-40 (realizacja Programu rozwoju
dróg wodnych Delty Wisły i Zalewu Wiślanego, w tym projekt Pętla Żuławska
– rozwój turystyki wodnej, wdrożenie Systemu Informacji Turystyki Wodnej);
budowa, przebudowa i modernizacja bazy wioślarskiej w Tczewie;
zagospodarowanie i rozwój turystyki w paśmie Wisły – wyznaczenie szlaków
pieszych, bulwarów, szlaków rowerowych oraz miejsc rekreacyjnych wzdłuż
rzeki w ujęciu systemowym, w powiązaniu z cennymi miastami i walorami
środowiskowymi i kulturowymi w ich najbliższym otoczeniu, tworzenie
atrakcyjnych stref przybrzeżnych; przebieg tras rowerowych przez Tczew:
trasa nr 2: Bursztynowa R-9 – Bałtyk – Adriatyk przebiegająca wzdłuż lewego
brzegu Wisły przez miejscowości Pieniążkowo – Opalenie – Gniew – Tczew
– Gdańsk (punkt węzłowy Gniew); trasa nr 12: Trasa Zamków Polski
Północnej (Szczecinek) województwo zachodnio-pomorskie – Czarne –
Człuchów – Chojnice (z odgałęzieniem Silno – kujawsko-pomorskie Tuchola)
– Konarzyny – Bytów – Sulęczyno – Kościerzyna – Stara Kiszewa –
Skarszewy – Tczew – Malbork – Sztum – Gniew – Pieniążkowo
(województwo kujawsko-pomorskie Grudziądz); trasa nr 118: Gdańsk Świbno
– Cedry Wielkie – Suchy Dąb – Tczew – Lisewo Malborskie (gm. Lichnowy) –
Miłoradz – Malbork/Sztum; trasa nr 122: Tczew- Starogard Gdański – Zblewo
– Kaliska – Czarna Woda – Czersk – Chojnice; trasa nr 131: Tczew –
Subkowy – Pelplin.
9) Ustalenia w zakresie lokalizacji wielkopowierzchniowych obiektów
handlowych: uwzględnienie wpływu WOH na zagospodarowanie
przestrzenne, środowisko i gospodarkę lokalną ośrodka, przy podejmowaniu
decyzji o rozwoju wielkopowierzchniowych obiektów handlowych; ustalenie w
dokumentach planistycznych form architektonicznych WOH nawiązujących
do uwarunkowań lokalnych, zwłaszcza kulturowych i krajobrazowych;
lokalizacja WOH powinna uwzględniać m.in. ocenę konsekwencji
transportowych przeprowadzoną na podstawie liczby miejsc parkingowy oraz
prognozowanego ruchu wjazdowego i wyjazdowego, ocenę możliwości
obsługi obiektu przez transport zbiorowy (z podaniem prognozowanego
podziału przewozów na środki transportu zbiorowego i indywidualnego).
10) Ustalenia w zakresie infrastruktury transportowej: budowa lub
przebudowa priorytetowej dla województwa infrastruktury liniowej dla
międzynarodowych połączeń w sieci transportowej a w szczególności lini
kolejowej E-65 (Zebrzydowice – Katowice – Warszawa -Malbork – Tczew –
Gdańsk – Gdynia), CE-65 (Katowice – Smętowo – Tczew); drogi o znaczeniu
ponadregionalnym i regionalnym szczególnie ważne dla obsługi
województwa pomorskiego: droga krajowa nr 91, droga wojewódzka nr 224,
droga powiatowa Tczew - Nowy Staw; główną rolę w transporcie kolejowym
23
proeko
w powiązaniach regionalnych w województwie odgrywać będą odcinki linii
kolejowych znaczenia państwowego: nr 9 na odcinkach Gdańsk Główny –
Tczew – Malbork, nr 131 Tczew - Pelpin – Smętowo Graniczne oraz
znaczenia lokalnego: nr 203 na odcinku Tczew – Chojnice; rozwój
kolejowego transportu zbiorowego na obszarze województwa obejmować
będzie m.in. kolej metropolitarną obsługującą połączenia wewnątrz obszaru
aglomeracji na liniach m.in. nr 9 na odcinku Tczew – Gdańsk; integracja
systemu transportu zbiorowego w województwie funkcjonować będzie w
oparciu o zespoły węzłów przesiadkowych w czterech miastach węzłowych o
krajowym znaczeniu dla obsługi pasażerskiej: Gdańsk, Gdynia, Słupsk i
Tczew.
11) Ustalenia w zakresie infrastruktury technicznej: modernizacja,
przebudowa i odbudowa istniejących oraz budowa nowych urządzeń osłony
przed powodzią (wały przeciwpowodziowe, przepompownie, budowle
zrzutowe, zbiorniki retencyjne itp.); wskazać sposoby ograniczenia ilości wód
opadowych i roztopowych odprowadzanych do odbiorników, uwzględnić
ustalenia wynikające z Programu małej retencji oraz Programu udrożnienia
rzek województwa pomorskiego; utrzymanie i/lub odtworzenie naturalnych
obszarów retencyjnych (tereny zalewowe, poldery, zbiorniki małej retencji
itp.); zapewnienie dostępu wszystkim mieszkańcom województwa do
urządzeń zaopatrujących w wodę o jakości zgodnej z obowiązującymi
normami; zwiększenie zasięgu obsługi krajowego systemu dystrybucji gazu
ziemnego oraz poprawa bezpieczeństwa energetycznego poprzez m.in.
zakończenie budowy drugiej nitki gazociągu wysokiego ciśnienia Włocławek
– Gdynia Wiczlino; zwiększenie pewności zasilania systemu rozdzielczoodbiorczego, poprawa sprawności i dostosowania istniejących obiektów
sieciowych do wymagań ochrony środowiska poprzez modernizację i budowę
elektroenergetycznej sieci dystrybucyjnej m.in. Głównego Punktu Zasilania
110/15 kV Tczew Północ; ograniczenie negatywnego wpływu odpadów i
składowisk na środowisko m.in. przez modernizację składowisk odpadów
komunalnych, które nie spełniają wymogów ochrony środowiska,
upowszechnienie selektywnej zbiórki odpadów, bieżącą likwidację
nielegalnych składowisk, budowę kwater do unieszkodliwiania odpadów
zawierających azbest; stworzenie zintegrowanego ratownictwa – integracja
wszystkich podmiotów ratownictwa: szpitali, policji, straży pożarnej,
ratownictwa chemicznego, w jeden system mający wspólną lub kompatybilną
sieć łączności oraz wspólne procedury ratownicze, zarządzane przez
regionalne centrum koordynacji ratownictwem.
2.1.3. Kierunki zagospodarowania przestrzennego określone w
projekcie „Studium...” – synteza
1. Kierunki zmian w strukturze przestrzennej gminy oraz w przeznaczeniu
użytkowania terenów
Miasto Tczew w projekcie „Studium…” podzielone zostało na siedem
głównych stref i obszarów urbanistycznych:
1) Stare Miasto I.ZC (zabytkowe centrum) nr strefy I.1.
2) Zabytkowe Przedmieścia i Obszary I.ZPiO (nr I.2-I.16)
3) Istniejące osiedla mieszkaniowe o przewadze zabudowy mieszkaniowej
jednorodzinnej (nr II.1.-II.6.)
24
proeko
4) Istniejące osiedla mieszkaniowe o przewadze zabudowy mieszkaniowej
wielorodzinnej do 4 kondygnacji (II.7.)
5) Istniejące osiedla mieszkaniowe o przewadze zabudowy mieszkaniowej
wielorodzinnej powyżej 4 kondygnacji (II.8 – II.10.)
6) Projektowane osiedla mieszkaniowe o przewadze zabudowy mieszkaniowej
jednorodzinnej (III.1.- III.2.)
7) Projektowane osiedla mieszkaniowe o przewadze zabudowy mieszkaniowej
jednorodzinnej i zabudowy wielorodzinnej do 4 kondygnacji (III.3.)
8) Projektowane osiedla mieszkaniowe o przewadze zabudowy mieszanej
mieszkaniowej (różne formy) i usługowej (III.4.-III.5.)
9) Projektowane centra miejskie (IV.1.-IV.2.)
10) Tereny produkcyjno-usługowe (V.1. – V.8.)
11) Ogródki działkowe i cmentarz komunalny (VI.1.-VI.8.)
12) Tereny wyłączone z zabudowy:
VII.1. Obszar Doliny Strugi Subkowskiej (Drybok)
VII.2. Obszar Doliny rzeki Motławy
VII.3. Pas Nadwiślański
Na terenie miasta obowiązują „ogólne zasady zmian w przeznaczeniu i
użytkowaniu terenów”, zgodnie z którymi naczelną zasadą jest unikanie
lokalizowania funkcji produkcyjno-składowej i pochodnych w strefach
mieszkaniowych i odwrotnie. W przypadku występowania obu tych funkcji
naprzemiennie nie należy rozbudowywać funkcji, która jest w sprzeczności z
wiodącą funkcją strefy.
Dla obszarów niezabudowanych, w „Studium…” wyznaczono funkcję
wiodącą, przy czym zasadą zabudowy tych obszarów jest możliwość zmiany
funkcji wiodącej, w zależności od koniunktury gospodarczej. Przykładowo, dla
wiodącej funkcji mieszkaniowo-usługowej, dopuszczono wprowadzanie funkcji
przemysłowo-magazynowej, pod warunkiem zmiany funkcji wiodącej dla całej
strefy lub jej części w sposób uniemożliwiający mieszanie się funkcji wzajemnie
wykluczających się (tj. mieszkaniowej i produkcyjno-magazynowej) oraz pod
warunkiem, że wprowadzona zmiana funkcji nie spowoduje pogorszenia się
warunków dla zabudowy istniejącej.
Dla wybranych obszarów, w „Studium…” zamieszczono szczegółowe
zasady przeznaczenia i użytkowania terenu:
I. dla terenów niezabudowanych posiadających obowiązujące miejscowe plany
zagospodarowania przestrzennego o przewadze funkcji mieszkaniowej lub
mieszanej mieszkaniowo-usługowej:
• tereny zabudowane o funkcji mieszkaniowej i mieszanej mieszkaniowousługowej, objęte strefami ochrony konserwatorskiej - oprócz wymogów
konserwatorskich, dążenie do minimalizowania uciążliwości dla otoczenia
• tereny istniejących osiedli zabudowy mieszkaniowej jednorodzinnej - nie
zaleca się realizowania zabudowy wielorodzinnej, poza realizacją
zabudowy w formie kamienic kilku-mieszkaniowych, wewnątrz osiedli nie
zaleca się realizacji usług handlu o pow. sprzedaży przekraczającej 300
m2, na obrzeżach tych osiedli dopuszcza się wszelkie inne funkcje, pod
warunkiem, że nie będą one stanowić uciążliwości dla mieszkańców,
25
proeko
II.
III.
IV.
V.
VI.
dążyć należy do stosowania materiałów dobrej jakości, dbając o formę
architektoniczną, w tym detal i jakość wykończenia;
• tereny istniejących osiedli zabudowy wielorodzinnej - istniejąca funkcja
wiodąca tych osiedli pozostaje bez zmian, dopuszcza się i zaleca wszelkie
działania inwestycyjne związane z polepszeniem jakości życia
mieszkańców i estetyzacji istniejących form zabudowy oraz istniejących
przestrzeni publicznych: zieleńców, ciągów pieszych, placów, ścieżek, itp.;
• tereny osiedli niezabudowanych realizowanych w oparciu o istniejące
miejscowe plany zagospodarowania przestrzennego - dla stworzenia nowych
możliwości inwestycyjnych, w „Studium…” określono dla poszczególnych
obszarów funkcję dominującą, nie wykluczając wszystkich towarzyszących, a
nawet zmiany funkcji wiodącej, pod warunkiem przestrzegania „ogólnych
zasad zmian w przeznaczeniu i użytkowaniu terenów”.
dla terenów o funkcji ogólnomiejskich prestiżowych centrów usługowych (w
odniesieniu do obszaru Nowego Centrum) zaleca się łączenie funkcji
usługowej, mieszkaniowej i handlowej (z rekomendacją dla lokalizowania
obiektów o charakterze usług ogólnomiejskich i ponadlokalnych (np. urzędy,
organy urzędów administracji rządowej i samorządowej, sądy, instytucje
finansowe, hotele itp.) oraz usług rozrywki, kultury, handlu, gastronomii itp.) z
dopuszczeniem parkingu podziemnego obsługującego obszar centrum. Na
obszarze Nowego Centrum dopuszcza się różne formy użytkowania terenu
poza funkcją produkcji, składów i magazynów.
dla terenów niezabudowanych o przewadze funkcji mieszkaniowo-usługowej
- wskazana jest realizacja nowych osiedli mieszkaniowych na zasadzie
organizmów wielofunkcyjnych, zapewniających mieszkańcom maksymalną
ilość w/w funkcji podstawowych (co ma przeciwdziałać nadmiernemu
„rozlewaniu” się miast, tworzeniu dzielnic mieszkaniowych tzw. „sypialni”
oraz centrów usługowych „wymarłych” po godzinach pracy).
dla terenów o walorach unikalnych (dotyczy obszaru dawnego portu na Wiśle
i jego otoczenia oznaczonego symbolem I.7.B) - należy go objąć szczególną
troską, dążąc do maksymalnego uwypuklenia tkwiącego w tym terenie
potencjału, w „Studium…” teren ten przeznaczono dla lokalizacji funkcji
produkcyjno-usługowej z jednoczesnym dopuszczeniem lokalizacji funkcji
mieszkaniowo-usługowej z przestrzeniami publicznymi, pod warunkiem nie
łączenia w tym obszarze funkcji produkcyjnej i mieszkaniowej oraz pod
warunkiem sporządzenia projektu koncepcyjnego zagospodarowania terenu
dla całego obszaru i dostosowywania tego projektu do zmieniających się
potrzeb.
dla terenów o przewadze funkcji produkcyjno-usługowej
• dla obszarów zabudowanych lub częściowo zabudowanych funkcją
produkcyjno-usługową zaleca się kontynuację tych funkcji lub podobnych,
z wykluczeniem funkcji mieszkaniowej (poza funkcją związaną z dozorem
obiektów);
• dla obszarów, na których nie występuje zabudowa produkcyjna dopuszcza
się wprowadzenie funkcji mieszkaniowej, z uwzględnieniem „ogólnych
zasad zmian w przeznaczeniu i użytkowaniu terenów”.
dla terenów zielonych - utrzymanie funkcji terenów zielonych, w przypadku
terenów zielonych łączących funkcję zieleni z innymi funkcjami, funkcja
zieleni powinna być wiodącą, dopuszcza się wszelkie działania inwestycyjne
oraz lokalizację innych funkcji towarzyszących związanych z funkcją
wiodącą, a także realizację funkcji publicznych z zakresu infrastruktury
26
proeko
technicznej i drogowej, zaleca się docelowe rozszerzenie funkcji ogrodów
działkowych o funkcję rekreacji ogólnodostępnej (np. sezonowej) polegające
na udostępnieniu ich dla mieszkańców miasta okresowo lub na stale,
połączonej z funkcją targowiska ekologicznych płodów rolnych wytwarzanych
przez działkowców, zaleca się maksymalne obsadzenie zielenią wysoką i
średnią skwerów, placów, podwórek, ogródków przydomowych. Zaleca się
powrót do historycznych form zieleni: parkany, aleje wzdłuż ulic i chodników.
Zaleca się stosowanie zieleni rodzimej, odpornej na warunki atmosferyczne.
VII. dla terenów wyłączonych z zabudowy i terenów zamkniętych - wyłącza się z
zabudowy tereny zalewowe i tereny zamknięte, gdzie dopuszcza się
realizację infrastruktury technicznej i drogowej pod warunkiem uzyskania
zgody odpowiednich organów.
Ogólne zasady kształtowania zabudowy
Według ustaleń „Studium…” preferowane jest „planowanie otwarte”,
umożliwiające ciągłe dostosowywanie polityki przestrzennej do zmieniających się
potrzeb, prowadzone jednocześnie w oparciu o świadomie zaprojektowane
wielofunkcyjne dzielnice miasta. Przy czym dzielnice te powinny posiadać
optymalną wielkość tj. obszar, który można pokonać pieszo, a kształtowanie
zabudowy powinno być realizowane w sposób zrównoważony, z poszanowaniem
uwarunkowań kulturowych, przyrodniczych i z dużą świadomością publiczną.
Ograniczenia i uwarunkowania przyrodnicze i kulturowe powinny być
respektowane odpowiednio w każdej strefie i obszarze miasta. Dzielnice miasta
powinny być realizowane poprzez zastosowanie różnorodności typologicznej i
funkcjonalnej.
Kierunki kształtowania zabudowy:
w strefach ochrony konserwatorskiej polegają na:
• ochronie zabytkowych budynków i obiektów;
• ochronie zabytkowych obszarów urbanistycznych w tym historycznej
parcelacji;
• ochronie zachowanych historycznych form elementów małej architektury;
• ochronie historycznie zachowanych nawierzchni ulic i placów z
rekomendacją przywrócenia historycznej nawierzchni;
• dopuszczeniu realizacji nowych obiektów w miejscu obiektów wyburzonych
nie przedstawiających wartości zabytkowych lub zdekapitalizowanych,
których odtworzenie nie jest celowe ze względu na małe walory zabytkowe
lub zbyt duże nakłady ekonomiczne;
• realizacji nowych obiektów na zasadzie omówionego podejścia prasowego;
• zdefiniowaniu indywidualnych uwarunkowaniach kulturowych w celu ich
ochron
• zasady kształtowania zabudowy należy podporządkować uwarunkowaniom
konserwatorskim;
• wszelkie działania powinny być uzgodnione z odpowiednimi służbami
konserwatorskimi.
II. w obszarach zabudowanych o przewadze funkcji mieszkaniowej nie
objętych ochroną konserwatorską - w istniejących osiedlach zabudowy
wielorodzinnej, należy podejmować działania inwestycyjne zmierzające do
ich estetyzacji, przy zastosowaniu różnorodnych zabiegów, akceptowanych
przez mieszkańców.
I.
27
proeko
III w obszarach zabudowanych o przewadze funkcji produkcyjnousługowej - zaleca się kontynuowanie aktualnej funkcji, zaleca się budowę
miasta unikając jego strefowania stwarzając różnorodność funkcjonalną i
typologiczną, nie określa się zasad kształtowania zabudowy dla terenów o
przewadze funkcji przemysłowej.
IV na terenach niezabudowanych o przewadze funkcji mieszkaniowousługowej
• zalecane jest planowanie „procesowe” z wykorzystaniem projektu
koncepcyjnego
zagospodarowania
terenu,
szczególnie
podczas
realizowania nowych osiedli na niezabudowanych obszarach;
• forma nowych osiedli powinna być przyjazna dla jego mieszkańców,
zapewniając miejską różnorodność, a zarazem spójność;
• zalecane formy stosowane w miastach renesansowych, takie jak: kwartały
zabudowy, pierzeje, place itp.;
• forma zabudowy, powinna charakteryzować estetyką, dobrą jakością,
dopracowanym detalem (ale nie agresywnością);
• zalecane jest stosowanie form architektonicznych umiarkowanie
różnorodnych, unikalnych wyłącznie dla budynków o unikalnej funkcji;
• zaleca się lokalizowanie osiedlowych szkół podstawowych i przedszkoli,
osiedlowych sklepów i obiektów publicznych, w odległościach
zapewniających mieszkańcom dostępność pieszą.
• zaleca się nie tworzenie ślepych ulic oraz ciągów tylko pieszych (za
wyjątkiem terenów rekreacyjnych);
• zaleca
się
mieszanie
funkcji
mieszkaniowej
i
usługowej
(współwystępowanie miejsc zamieszkania i miejsc pracy), unikanie
realizacji monofunkcyjnych przedmieść i „dzielnic martwych” po godzinach
pracy.
V. na terenach niezabudowanych o charakterze prestiżowych centrów
ogólnomiejskich i o walorach unikalnych dla miasta (dotyczy terenu
Nowego Centrum IV.1, oraz Terenów Postoczniowych I.7.A)
• architektura powinna charakteryzować się najwyższą jakością i być
realizowana w oparciu o projekt zagospodarowania terenu sporządzony dla
całego obszaru (który może podlegać zmianom, ale zawsze musi być
rozpatrywany całościowo), uzbrojenie trenu i parkingi podziemne wymagają
działań zintegrowanych;
• zalecane wprowadzenie przestrzeni publicznych: w centrum o charakterze
forum – agory – z możliwością realizacji imprez, a w porcie przestrzeń
publiczna powinna nawiązywać do specyfiki miejsca, np. związanej z
rekreacją, sportami wodnymi, żeglarskimi itp.;
• na terenie dawnej stoczni i portu rzecznego - dodatkowo należy uwzględnić
(wyeksponować) walory przestrzenne związane z krajobrazem, rzeką i
zabytkowymi mostami na rzece oraz wyeksponować zabytkowe obiekty
inżynierskie (jak np. śluza na Kanale Młyńskim);
• jako alternatywę na Terenach Postoczniowych dopuszcza się na terenie
portowym kontynuację funkcji przemysłowej z zachowaniem swobodnego
dostępu do portu i śluzy z widokiem na zabytkowy most.
2. Tereny wyłączone
użytkowania:
spod
zabudowy
lub
tereny
ograniczonego
28
proeko
Ograniczenia w wykorzystaniu terenów wyłączonych spod zabudowy i
terenów ograniczonego użytkowania dotyczą pewnego rodzaju działalności, po
uzyskaniu decyzji właściwych organów, pewne działania inwestycyjne mogą być
realizowane na tych terenach.
W granicach Tczewa występują następujące tereny wyłączone spod
zabudowy lub tereny ograniczonego użytkowania:
I wynikające z przepisów prawnych dotyczących ochrony przyrody i
elementów środowiska:
• obszary Natura 2000 (obszar specjalnej ochrony ptaków „Dolina Dolnej
Wisły” PLB040003);
• grunty rolne klasy I-III – w granicach miasta nie są chronione;
• wody powierzchniowe publiczne płynące i stojące - zakaz grodzenia w
odległości mniejszej niż 1,5 m od linii brzegów i uniemożliwiania
przechodzenia przez ten obszar na mocy ustawy Prawo wodne z dnia 18
lipca 2001 r. (tj. Dz. U. 2005 nr 239, poz. 2019, z późn. zmianami);
• obszary szczególnego zagrożenia powodziowego;
II. dotyczące form ochrony kulturowej:
• teren zabytków nieruchomych wpisanych do rejestru zabytków
Województwa Pomorskiego);
• teren zabytków nieruchomych wpisanych do gminnej ewidencji zabytków
chronionych;
• tereny zasobów archeologicznych wpisane do rejestru zabytków
Wojewódzkiego Konserwatora Zabytków w Gdańsku;
• obszary ochrony konserwatorskiej, na podstawie planów miejscowych
III istniejące obiekty i urządzenia, wytwarzające strefy ograniczonego
użytkowania, na podstawie przepisów szczególnych i zasady
zagospodarowania na terenach stref ograniczonego użytkowania:
1) strefy ochronne ujęć wody (strefę ochrony bezpośredniej wyznaczono w
promieniu 8-10 m od studni wokół ujęć, działki, na których zlokalizowane
są ujęcia wody, są ogrodzone, a dostęp do nich jest ograniczony):
- obowiązują zakazy, nakazy i ograniczenia w zakresie użytkowania
gruntów oraz korzystania z wody na podstawie przepisów ustawy z dnia
18 lipca 2001 r. Prawo wodne z dnia 18 lipca 2001 r. (tj. Dz. U. z 2005 r.
Nr 239, poz. 2019, z późn. zmianami) dotyczących stref oraz obszarów
ochronnych.
- nie należy odprowadzać wód opadowych w taki sposób, aby mogły
przedostawać się do urządzeń służących do poboru wody;
- należy zapewnić szczelność instalacji sanitarnych, przeznaczonych do
użytku osób zatrudnionych przy urządzeniach służących do poboru
wody;
- zabrania się prowadzenia działań niezwiązanych z ujmowaniem wody i
pracą urządzeń do tego służących;
- należy ograniczyć dostęp osób nieuprawnionych do urządzeń
służących do poboru wód;
- należy zagospodarować teren zielenią.
2) oczyszczalnia w Tczewie, zlokalizowana przy ul. Czatkowskiej 8, nie ma
nałożonego obowiązku ustanowienia obszarów ograniczonego
użytkowania.
3) obszary oddziaływania napowietrznych linii energetycznych wysokiego
napięcia 110 kV oraz Głównych Punktów Zasilania (GPZ Tczew i GPZ
29
proeko
4)
5)
6)
7)
Eaton) - wyznacza się odpowiednie strefy ochronne wyłączone spod
zabudowy zgodnie z Rozporządzeniem Ministra Środowiska z dnia 30
października 2003 r. w sprawie dopuszczalnych poziomów pól
elektromagnetycznych w środowisku oraz sposobów sprawdzania
dotrzymania tych poziomów. (Dz. U. Nr 192, poz. 1883) oraz
rozporządzenie z dnia 29 lipca 2004 r. w sprawie dopuszczalnych
poziomów hałasu w środowisku. (Dz. U. Nr 178, poz. 1841), wyznaczono
strefy od linii SN o szerokości około 15 m (po 7,5 m od głównej osi), oraz
od linii WN 110 kV o szerokości około 40 m (po 20 m od głównej osi),
których zagospodarowanie wymaga uzyskania zgody zarządcy sieci, pod
liniami nie należy sadzić roślinności wysokiej, zalesienia w pasie
technologicznym linii mogą być przeprowadzone w uzgodnieniu z
właścicielem linii, który określi maksymalną wysokość sadzonych drzew i
krzewów, wszelkie zmiany w kwalifikacji terenu w obrębie pasa
technologicznego linii i w jego najbliższym sąsiedztwie powinny być
zaopiniowane przez właściciela linii, do linii elektroenergetycznych musi
być zapewniony dostęp w celu wykonania prac eksploatacyjnych
strefa ograniczeń w zabudowie po 4,0 m na każdą stronę od osi
gazociągu, w związku z przebiegiem gazociągów wysokiego ciśnienia
DN400 PN 6,3 MPa oraz gazociągu w/c DN500 Pr 8,4 MPa wynikająca z
Rozporządzenia Ministra Gospodarki z dnia 30 lipca 2001 r. w sprawie
warunków technicznych jakim powinny odpowiadać sieci gazowe (Dz. U.
Nr 97, poz. 1055, z późniejszymi zm.), w strefie tej nie można prowadzić
żadnej działalności mogącej zagrozić trwałości gazociągu, nie wolno
urządzać składowisk, postoju ciężkiego sprzętu mechanicznego,
lokalizować szklarni i tuneli foliowych, wszelkie zamierzenia inwestycyjne
w zakresie budownictwa nadziemnego i podziemnego należy
każdorazowo uzgodnić z eksploatatorem gazociągu
obecnie składowisko odpadów w Tczewie nie ma nałożonego obowiązku
ustanowienia obszaru ograniczonego użytkowania, planowane jest
przekształcenie Składowiska Odpadów Tczew w Regionalny System
Organizacji Zbierania i Unieszkodliwiania Odpadów - Tczew (RSOZUO),
czyli w kompleksowy system gospodarki odpadami komunalnymi, który
ma obsłużyć również sąsiednie gminy (zob. rozdz. 6.2.)
drogi - Rozporządzenie Ministra Transportu i Gospodarki Morskiej z dn. 2
marca 1999 r. w sprawie warunków technicznych, jakim powinny
odpowiadać drogi publiczne i ich usytuowanie (Dz. U. z 1999 r. Nr 43, poz.
430) określa warunki techniczne, jakim powinny odpowiadać drogi
publiczne i związane z nimi urządzenia budowlane oraz ich usytuowanie
m.in. z punktu widzenia ochrony środowiska ze szczególnym
uwzględnieniem ochrony przed nadmiernym hałasem, wibracjami,
zanieczyszczeniami powietrza, wody i gleb.
tereny kolejowe - zgodnie z Ustawą z dnia 28 marca 2003 r. o
transporcie kolejowym (Dz.U. Nr 16 z 2007 r., poz. 94 z późn. zm.) oraz
przepisami szczegółowymi obowiązuje strefa zakazu zabudowy w
odległości min. 10 m od granicy terenu kolejowego, przy czym odległość
ta od osi skrajnego toru nie może być mniejsza niż 20 m. Należy dążyć
do ograniczenia uciążliwości akustycznej i aerosanitarnej komunikacji
kolejowej przez zastosowanie technicznych ekranów akustycznych lub
wprowadzenie w miarę istnienia rezerw terenowych, pasów
wielowarstwowej zieleni izolacyjnej. Nowolokalizowane budynki
30
proeko
mieszkalne, szpitale, domy opieki, obiekty rekreacyjno-sportowe, budynki
związane z pobytem dzieci i młodzieży powinny być sytuowane poza
zasięgiem uciążliwości linii kolejowej.
8) cmentarze - zgodnie z Rozporządzeniem Ministra Gospodarki
Komunalnej z dnia 25 sierpnia 1959 r. w sprawie określenia jakie tereny
pod względem sanitarnym są odpowiednie na cmentarze (Dz. U. Nr 52
poz. 315, z późn. zm) w strefie min. 150 m, obowiązuje zakaz lokalizacji
zabudowań mieszkalnych, zakładów produkujących artykuły żywności,
zakładów żywienia zbiorowego oraz zakładów przechowujących artykuły
żywności. Odległość ta może być zmniejszona do 50 m pod warunkiem,
że teren w granicach od 50 do 150 m odległości od cmentarza posiada
sieć wodociągową i wszystkie budynki korzystające z wody są do tej sieci
podłączone.
9) przeszkody lotnicze – zgodnie z Rozporządzeniem Ministra Infrastruktury
w sprawie sposobu zgłaszania oraz oznakowania przeszkód lotniczych z
dnia 25 czerwca 2003 (Dz.U. Nr 130, poz. 1193 z późn. zm.) każdy
obiekt o wysokości 50 metrów lub wyższy wymaga uzyskania decyzji
zarówno władz cywilnych, jak i wojskowych lotnictwa odnośnie
ewentualnego uznania go za przeszkodę lotniczą, w razie planowania
obiektów o wysokości równej, bądź przekraczającej 50 m nad poziomem
terenu, fakt ten należy każdorazowo przed wydaniem decyzji o
pozwoleniu na budowę, uzgodnić z Szefostwem Służby Ruchu
Lotniczego Sił Zbrojnych RP w Warszawie.
IV. na podstawie projektowanych w „Studium…” obszarów chronionych
lub postulowanych do ograniczenia zabudowy
1) tereny w granicach projektowanego Kociewskiego Obszaru Chronionego
Krajobrazu proponowanego do objęcia ochroną w „Planie
zagospodarowania przestrzennego Województwa Pomorskiego” (2009);
2) tereny w granicach projektowanych korytarzy ekologicznych w ramach
europejskiej sieci E-ECONET objętych międzynarodową formą uznania
dla obiektów ochrony środowiska przyrodniczego;
3) obszary potencjalnie zagrożone ruchami masowymi;
4) projektowane ciągi przewietrzania miasta - w „Studium…” wskazano
tereny zielone lub wodne, stanowiące teren ciągły, wolny od zabudowy,
który umożliwia przepływ powietrza, przyczyniając się do przewietrzania
miasta;
5) projektowane obszary potencjalnego zagrożenia powodzią (tereny Żuław
Gdańskich zlokalizowanych pomiędzy wałami na Wiśle w północnej
części miasta, Kanałem Młyńskim i torami kolejowymi) - obok obszarów
szczególnego zagrożenia powodzią ustanowionych prawnie, w
„Studium…” wyznacza się tereny, które mogą zostać zalane w wypadku
awarii urządzeń przeciwpowodziowych;
6) ogrody działkowe - w „Studium…” tereny istniejących ogrodów
działkowych zachowuje się w formie ich dotychczasowej funkcji z
zaleceniem przekształcania ich przez działkowców w przestrzenie
częściowo publiczne, tzn. udostępnienie tych terenów dla mieszkańców
na cele rekreacyjne oraz na cele częściowo handlowe (sprzedaż płodów
rolnych w formie zdrowej żywności, wyhodowanych przez działkowców);
7) istniejące i projektowane cmentarze – oprócz ograniczeń użytkowania
terenów sąsiednich pełnią funkcję ekologiczną;
31
proeko
8) skwery, parki i zieleńce, wszystkie obszary, które w „Studium…”
wskazano do przeznaczenia na funkcje publiczne rekreacyjne.
3. Obszary chronione
przyrodniczego.
i
zasady
ochrony
przyrody
i
środowiska
W projekcie „Studium…” wyznaczono następujące główne zasady ochrony
przyrody:
1) Zachowanie form ochrony przyrody usankcjonowanych prawnie znajdujących
się na terenie miasta: obszaru Natura 2000, planowanego obszaru
chronionego krajobrazu, 5 pomników przyrody oraz ochrony gatunkowej
zwierząt.
2) Ochrona, rekultywacja i rewaloryzacja korytarzy ekologicznych.
3) Zachowanie i uczytelnianie istniejących wartości estetyczno-widokowych
związanych z rzeźbą terenu oraz jego naturalnym i kulturowym pokryciem.
4) Ograniczanie wprowadzania obcych krajobrazowo elementów i form
zagospodarowania antropogenicznego oraz dewastowania elementów
przyrodniczych i architektonicznych krajobrazu – ochrona tożsamości
wszystkich typów krajobrazu.
5) Kształtowanie i podnoszenie walorów krajobrazowych oraz ich lepsze
udostępnienie, jako elementu jakości życia i atrakcyjności turystycznej miasta.
6) Ochrona przedpola ekspozycji bądź poprawa wyeksponowania m.in. przez
ograniczenie wprowadzania zabudowy, zalesień, reklam wielkoformatowych i
innych przekształceń, przez ochronę charakterystycznych akcentów i
dominant oraz przez odtwarzanie wartościowych elementów obiektów
zabytkowych i historycznych sylwet panoramicznych.
Oprócz prawnych form ochrony przyrody (w tym planowanych), na terenie
miasta Tczewa, zgodnie z projektem „Studium…” wprowadzono „ochronę
przyrody nieusankcjonowaną prawem”, a także ochroną objęto tereny rolne,
leśne i wody oraz środowisko przyrodnicze na terenach zurbanizowanych.
I Zasady ochrony przyrody na terenach objętych (i planowanych do objęcia
ochroną prawną), w tym obszarów Natura 2000 omówiono w rozdz. 7.7.
II Zasady ochrony terenów objętych ochroną przyrody nieusankcjonowaną
prawnie i terenów planowanych do objęcia tą ochroną.
Zgodnie z projektem „Studium…”, do form ochrony przyrody
nieusankcjonowanych prawnie zaliczamy: obszary wchodzące w skład
osnowy ekologicznej, „obszary priorytetowe dla ochrony i kształtowania
krajobrazu”. W projekcie „Studium…” przyjęto następujące zasady ochrony
terenów objętych ochroną przyrody nieusankcjonowaną prawnie i
terenów planowanych do objęcia tą ochroną:
1) zasady ochrony obszarów wchodzących w skład Europejskiej Sieci
Ekologicznej – Econet Polska:
• ochrona polega na zachowaniu stanu środowiska przyrodniczego i
połączeń między poszczególnymi płatami ekologicznymi oraz terenami
wartościowymi przyrodniczo na terenie Polski i państw ościennych;
• należy chronić szczególnie te tereny zieleni, które stanowią elementy
łączące poszczególne lokalne ekosystemy, uzupełniając łańcuch korytarzy
ekologicznych.
2) zasady ochrony systemów ekologicznych:
32
proeko
• na obszarze miasta zlokalizowane są 4 korytarze ekologiczne. Są to:
- ponadregionalny korytarz ekologiczny doliny Wisły,
- regionalny korytarz ekologiczny doliny Motławy,
- subregionalny korytarz ekologiczny doliny Strugi Subkowskiej (Dryboku),
- subregionalny korytarz ekologiczny doliny Kanał Młyński.
• systemy ekologiczne miasta podlegają ochronie w sensie terytorialnym
wraz z podjęciem działań pielęgnacyjnych (podtrzymanie aktualnego
stanu), restytucyjnych (przywracanie naturalnego stanu struktur
przyrodniczych) i rewaloryzacyjnych (wzrost bioróżnorodności, zmiana
funkcji). Osnowę należy wzmocnić przez poprawę ciągłości przestrzennej
(wprowadzenie nowych elementów i eliminacja barier antropogenicznych)
oraz przez wzbogacenie bioróżnorodności.
• wykluczono nową zabudowę w korytarzach poza zabudową istniejącą i
wyznaczoną w projekcie „Studium…” jako uzupełnienia istniejących
układów.
3) zasady ochrony obszarów priorytetowych dla ochrony kształtowania
krajobrazu
Północno-zachodnią i północno-wschodnią część miasta obejmuje
Obszar
Priorytetowy
dla
Ochrony
i
„Żuławsko-Kociewski
Kształtowania Krajobrazu”. W rejonie Tczewa obszar ten zalicza się do
terenów o umiarkowanych walorach i o silnych zagrożeniach dla tego
krajobrazu, czyli takich gdzie działania zmierzające do poprawy stanu
krajobrazu powinny polegać głównie na eliminowaniu czynników
degradujących krajobraz, a w niektórych przypadkach wskazane może być
poddanie krajobrazu wybranym formom ochrony konserwatorskiej.
„Żuławsko-Kociewskiemu Obszarowi Priorytetowemu dla Ochrony i
Kształtowania Krajobrazu” nadano bardzo wysoki priorytet ochrony, co
oznacza że należy podjąć działania zmierzające do zahamowania
oddziaływania czynników degradujących krajobraz oraz kształtowanie
krajobrazu zmierzające do odtworzenia i utrzymania walorów
krajobrazowych w celu ich ochrony.
III Zasady ochrony terenów rolnych – omówiono w rozdziale 7.8.
IV Zasady ochrony terenów leśnych – omówiono w rozdziale 7.8.
V Zasady ochrony wód powierzchniowych, głębinowych i podskórnych –
omówiono w rozdziale 7.8.
VI. Zasady ochrony środowiska przyrodniczego terenów zurbanizowanych
1) Jednostki osadnicze
a) tereny niezainwestowane:
- należy uzyskać pożądany stan czystości środowiska w zakresie jego
abiotycznych składowych (atmosfera, hydrosfera, litosfera).
- należy ukształtować pożądany system osnowy ekologicznej, w tym
terenów rekreacyjnych.
- należy
stymulować
kształtowanie
się
korzystnych
warunków
bioklimatycznych.
- należy zabezpieczyć ludzi przed przyrodniczymi zjawiskami katastroficznymi.
b) tereny produkcyjne i przemysłowe wraz z otoczeniem:
33
proeko
- należy utworzyć buforowe pasy wielowarstwowej zieleni o funkcjach:
aerosanitarnej, akustycznej i krajobrazowej.
- należy ograniczyć emisję zanieczyszczeń do atmosfery przez stosowanie
nowoczesnych technologii lub instalację urządzeń redukcyjnych.
- należy neutralizować ścieki komunalne i produkcyjne.
- należy podczyszczać wody opadowe przed ich skierowaniem do
odbiorników.
c) tereny zwartej zabudowy mieszkaniowo-usługowej:
- należy zrekultywować i zrewaloryzować tereny zdewastowane
mechanicznie (klepiska, dojazdy do garaży, dzikie parkingi itp.) przez ich
docelowe zagospodarowanie, w tym wprowadzenie zieleni.
- należy udoskonalić gospodarkę wodno-ściekową przeprowadzając
modernizacje istniejących systemów odprowadzania ścieków, dążąc do
całkowitego skanalizowania terenu miasta (także przez realizację
indywidualnych systemów kanalizacyjnych).
- należy kształtować zielone połączenia z wewnętrznymi i zewnętrznymi
przyrodniczymi terenami rekreacyjnymi.
- przy projektowaniu nowych osiedli mieszkaniowych należy obowiązkowo
wprowadzić obszary ogólnodostępnej zieleni urządzonej.
- należy dążyć do wzrostu bioróżnorodności terenów zielonych przez
wprowadzenie wielowarstwowej roślinności.
- nowe zainwestowanie należy wprowadzać w obrębie istniejących struktur
na zasadzie uzupełnień istniejących, historycznie ukształtowanych
układów zabudowy.
d) tereny uciążliwego oddziaływania komunikacyjnego dróg w
obszarach zabudowanych:
- należy dążyć do ograniczenia uciążliwości akustycznej i aerosanitarnej
komunikacji samochodowej przez zastosowanie technicznych ekranów
akustycznych lub wprowadzenie w miarę istnienia rezerw terenowych,
pasów wielowarstwowej zieleni izolacyjnej.
- w celu zwiększenia płynności ruchu pojazdów samochodowych należy
podjąć się modernizacji nawierzchni dróg na terenie miasta.
- należy uzupełnić istniejące układy izolacyjne zieleni przydrożnej i
wprowadzać nasadzenia drzew odpornych na komunikacyjne
zanieczyszczenia gazowe i pyłowe.
2) Kompleksy turystyczne
• dostosowanie obciążenia rekreacyjnego do naturalnej chłonności środowiska;
• wyznaczono szlaki piesze i rowerowe jako uzupełnia sieci istniejących
szlaków.
3) Projektowane ciągi przewietrzania miasta
W „Studium…” wskazano tereny zielone lub wodne stanowiące pewną
ciągłość w mieście wolną od zabudowy, które umożliwiają przepływ powietrza,
przyczyniając się do przewietrzania miasta.
Przewietrzanie miasta należy realizować w oparciu o istniejące tereny zieleni
w powiązaniu z terenami niezabudowanymi charakteryzującymi się walorami
przyrodniczymi sprzyjającymi uzupełnianiu i kontynuacji istniejących korytarzy
ekologicznych (dotyczy to stref głównie III.4 Sadów i III.5 Poligonu).
VII. Zasady ochrony terenów narażonych na zagrożenia przyrodnicze
34
proeko
1) Zasady
zagospodarowania
na
obszarach
szczególnego
i
potencjalnego zagrożenia powodziowego
• modernizacja istniejących oraz budowa nowych urządzeń osłony przed
powodzią (wałów przeciwpowodziowych i przepompowni) na Żuławach
Wiślanych;
• uwzględnienie ustaleń wynikających z „Programu małej retencji” oraz
stosowanie się do ustaleń opracowania „Plan Operacyjny Ochrony Przed
Powodzią Gminy Tczew na 2009 rok” (2009);
• pozostawienie dotychczasowego użytkowania, bez prawa realizacji nowej
zabudowy;
• wyznaczono obszary potencjalnie narażone na zalanie w wyniku
zniszczenia lub uszkodzenia budowli piętrzących i na tych obszarach
również nie projektuje się żadnej nowej zabudowy.
• wyznaczono tereny, które mogą zostać zalane w wypadku awarii urządzeń
przeciwpowodziowych (tereny Żuław Gdańskich zlokalizowane pomiędzy
wałami na Wiśle w Północnej części miasta, Kanałem Młyńskim i torami
kolejowymi).
2) Zasady zagospodarowania na obszarach potencjalnych ruchów
masowych
• w przypadku terenów o naturalnych predyspozycjach do powstawania
ruchów masowych1, ingerencja antropogeniczna może doprowadzić do
zachwiania stabilności stoku i uruchomienia procesów morfodynamicznych;
• na terenie miasta występują obszary potencjalnych ruchów masowych w
południowej i południowo-wschodniej części miasta: lokalnie na zboczach
doliny Strugi Subkowskiej i na zboczach w obrębie płata wysoczyzny
morenowej;
• w „Studium….” dopuszczono nowe zainwestowanie kubaturowe w strefach
potencjalnego zagrożenia ruchami masowymi i zawarto wymogi:
− uwzględnienia w zagospodarowaniu terenu i zabudowie możliwość
osuwania się gruntów;
− prace budowlane należy prowadzić w sposób zabezpieczający grunt przed
osuwaniem
− w miejscach gdzie nachylenie terenu jest największe zaleca się pokrycie
terenu roślinnością lub w razie konieczności zabezpieczenia techniczne
stoków;
− tereny potencjalnych ruchów masowych znajdujące się na terenach
niezabudowanych i nie objętych planami miejscowymi, a przeznaczonych
pod zainwestowanie zaleca się przeznaczyć na tereny zieleni;
4. Zasady ochrony dziedzictwa kulturowego, zabytków oraz dóbr kultury
współczesnej - omówiono w rozdz. 4. i 7.10.
5. Kierunki rozwoju systemów komunikacji transportowej i turystycznej
W projekcie „Studium…” zawarto następujące główne działania dotyczące
rozwoju wodnych szlaków turystycznych:
1
za osuwiskotwórcze uznaje się generalnie nachylenie terenu 15-35º, powyżej 35º występuje
zjawisko odpadania i obrywania mas skalnych i zwietrzeliny
35
proeko
• docelowo Władze Miasta oraz organizacje szczebla wojewódzkiego i
rządowego zmierzają do wykorzystania potencjału [transportowego Wisły]2.
• w celu dalszego rozwoju turystyki wodnej zaleca się utrzymanie właściwego
poziomu zagospodarowania i właściwego zainwestowania obszarów
nadwiślańskich Tczewa, wzmocnienie działań w kierunku rozszerzenia
propozycji turystycznych, rekreacyjnych na terenie nadbrzeżnym i na wodzie;
• rozwijanie turystycznej sieci dróg wodnych w mieście (co jest zgodne z
kierunkami rozwoju miasta w Strategii Rozwoju Tczewa do roku 2020);
• teren sąsiadujący z brzegiem Motławy (znajdującej się poza granicami miasta,
ale w bezpośrednim sąsiedztwie) predysponowany jest do wykorzystania na
cele rekreacyjne, związane z obsługą projektowanego (w „Studium… gminy
Tczew”) szlaku kajakowego na Motławie relacji Lubiszewo - Suchy Dąb –
planowana jest przystań lub stanica wodna w rejonie ul. Jagiellońskiej;
• dopuszczono lokalizację inwestycji związanych z obsługą szlaków kajakowych
pod warunkiem, że nie będą one zaburzały działania lokalnych ekosystemów i
wpływały negatywnie na stan środowiska przyrodniczego;
• dla uatrakcyjnienia szlaku kajakowego i dla ochrony krajobrazu celowe jest
wyznaczenie zespołu przyrodniczo-krajobrazowego „Koryto rzeki Motławy i
jego najbliższe otoczenie”.
•
•
•
•
2
Na terenie miasta projektowane są szlaki rowerowe:
o randze międzynarodowej (zgodnie z Planem Zagospodarowania
Województwa Pomorskiego), należąca do sieci EuroVelo - Bursztynowa
Trasa Rowerowa R-9, Bałtyk - Adriatyk, przebiegająca na terenie Polski
wzdłuż lewego brzegu Wisły przez miejscowości: Pieniążkowo – Opalenie –
Gniew – Tczew – Gdańsk;
o randze międzyregionalnej (zgodnie z Planem Zagospodarowania
Województwa Pomorskiego) - nr 12 Trasa Zamków Polski Północnej relacji
Szczecinek - Grudziądz,
o randze regionalnej (zgodnie z Planem Zagospodarowania Województwa
Pomorskiego):
- nr 118 relacji Gdańsk - Malbork/Sztum.
- nr 122 relacji Tczew - Chojnice,
- nr 131 relacji Tczew – Pelplin.
o randze lokalnej zaprojektowane przez Lokalna Organizacje Turystyczną
Kociewie (LOT Kociewie) i Władze Miasta:
- Szlak Jabłoniowy – szlak żółty o długości ok. 30 km, relacji Tczew – Tczew
- Szlak Tczewski – szlak niebieski (ok. 80 km), relacji Tczew – Kościerzyna
- Szlak Joannitów – szlak czarny (ok. 46,5 km), relacji Tczew – Skarszewy,
- Tczewska Pętla Wiślana – ok. 12-kilometrowa trasa wzdłuż Wisły do Mostu
Knybawskiego, wzdłuż przeciwległego brzegu do mostów tczewskich.
Zgodnie z wymaganiami porozumienia AGN (European Agreement on Main Inland
Waterways of International Importance), drogi śródlądowe o znaczeniu międzynarodowym
powinny mieć parametry co najmniej IV klasy, tzn. powinny być dostępne dla statków o
ładowności 1500 ton, mieć głębokość tranzytową 2,80 m, szerokość 40 m, śluzy o
wymiarach przynajmniej 120x12 m, minimalny prześwit pod mostami 5,25 m. Żadna z
Polskich dróg wodnych nie posiada takich parametrów
36
proeko
W „Studium….” nie wyznaczono nowych szlaków rowerowych. Wzdłuż
szlaków rowerowych dopuszczono lokalizację inwestycji związanych z ich
obsługą pod warunkiem, że nie będą one zaburzały działania lokalnych
ekosystemów i wpływały negatywnie na stan środowiska przyrodniczego.
Na terenie miasta występują 3 istniejące turystyczne szlaki piesze. Projektowane
są 3 miejskie szlaki spacerowe (w ramach programu rewitalizacji Starego Miasta,
zgodnie z „Programem rewitalizacji miasta Tczewa 2009” (2009 r.):
• Droga Widokowa - szlak łączący Stare Miasto z brzegiem Wisły i przystanią;
• Szlak Forteczny - szlak okalający Stare Miasto;
• Droga Spacerowa od ulicy Chopina do placu Sambora, posiada interesujące
przystanki: ekspozycja archeologiczna przy skrzyżowaniu ulic Chopina i
Wodnej, miejsce rekreacji dla młodzieży na placu przy szkole muzycznej oraz
plac Sambora z platformą widokową.
Kierunki rozwoju systemów komunikacji transportowej omówiono w rozdz. 7.4.
6. Kierunki rozwoju systemów infrastruktury technicznej - omówiono w
rozdz. 7.3 – 7.4.
7. Obszary, na których rozmieszczone będą inwestycje celu publicznego o
znaczeniu lokalnym
Wskazane w projekcie „Studium …” inwestycje publiczne o znaczeniu
lokalnym to: osiedlowe placówki oświatowe, kulturalne i religijne, szlaki turystyki
pieszej, rowerowej i wodnej (z przystaniami wodnymi) oraz obiekty
mieszkalnictwa. Projektowane jest również poszerzanie cmentarza.
8. Obszary, na których będą rozmieszczone inwestycje celu publicznego o
znaczeniu ponadlokalnym
1) Energetyka: energia elektryczna dostarczana jest w systemu krajowego
poprzez Główne Punkty Zasilania (GPZ) w mieście Tczew, planowana jest
budowa dodatkowego GPZ przy ul. Malinowskiej.
2) Drogi: przebudowa drogi krajowej nr 91 na odcinku od ulicy Głowackiego do
ulicy Armii Krajowej.
3) Szlaki rowerowe: międzynarodowa Bursztynowa Trasa Rowerowa R-9,
międzyregionalna trasa nr 12 - Trasa Zamków Polski Północnej.
4) Szlaki wodne: międzynarodowa droga wodna E-40 i E-70.
9. Obszary, dla których obowiązkowe jest sporządzenie miejscowego
planu zagospodarowania przestrzennego
Miasto Tczew posiada miejscowe plany zagospodarowania przestrzennego
dla całego terenu za wyjątkiem obszarów III.5 Obszar Poligonu i IV.1 „Nowe
Centrum” (obszar byłej jednostki wojskowej), które do niedawna były terenami
zamkniętymi. Dla tych terenów konieczne będzie sporządzenie planów
miejscowych. Ich granice są zbieżne w granicami ww. stref.
Zgodnie z ustaleniami projektu „Studium…”, na terenie miasta dopuszczono
lokalizację obiektów handlowych o powierzchni sprzedaży powyżej 2.000m2. (na
całym terenie stref V. i IV. w rejonie osiedla „Kolejarz”, po zachodniej stronie Al.
Solidarności). W przypadku podjęcia decyzji przez Władze Miasta o
37
proeko
zlokalizowaniu obiektu handlowego o powierzchni sprzedaży detalicznej powyżej
2.000 m2 w granicach ww. obszarów konieczne będzie sporządzenie
miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego.
10. Kierunki i zasady kształtowania rolniczej i leśnej przestrzeni
produkcyjnej
Rolnicza przestrzeń produkcyjna.
Pomimo znacznego potencjału rolnego ma terenie Tczewa nieznaczny jest
odsetek gruntów użytkowanych rolniczo.
Grunty rolne są w przewadze przeznaczone w obowiązującym miejscowym
planie zagospodarowania przestrzennego pod zainwestowanie. Za główny
kierunek kształtowania rolniczej przestrzeni produkcyjnej w projekcie „Studium
…” przyjęto przeznaczenie tych terenów pod zainwestowanie. Zgodnie z
ustaleniami projektu „Studium…”, w użytkowaniu rolnym pozostawiono tereny
znajdujące się na terenie stref VII i VI, zajmujące łącznie obszar o powierzchni
314 ha. Tereny te nie mogą zostać przeznaczone w miejscowych planach
zagospodarowania przestrzennego pod zainwestowanie.
Leśna przestrzeń produkcyjna. Za główny kierunek kształtowania leśnej
przestrzeni produkcyjnej projekt „Studium …” przyjmuje ochronę wszystkich
obszarów leśnych oraz zwiększenie lesistości miasta. Zasady kształtowania:
• ochrona terenów leśnych i zachowanie istniejącej funkcji - leśnej;
• gospodarkę leśną należy prowadzić w sposób racjonalny zapewniając
równowagę przyrodniczą ekosystemów, mając na względzie co najmniej
utrzymanie jej na dotychczasowym poziomie z jednoczesnym dążeniem do
zwiększania potencjału technologicznego lasów;
• maksymalne ograniczenie przeznaczania terenów leśnych na cele nieleśne, w
myśl ustawy z dnia 03.02.95 o ochronie gruntów rolnych i leśnych (Dz. U. Nr
16, poz. 78 z późniejszymi zmianami) przeznaczenie na cele nieleśne gruntów
leśnych stanowiących własność Skarbu Państwa wymaga uzyskania zgody
Ministra Ochrony Środowiska, a pozostałych gruntów leśnych wymaga
uzyskania zgody Marszałka Województwa wyrażonej po uzyskaniu opinii izby
rolniczej.
• nową zabudowę na terenach inwestycyjnych zlokalizowanych w bezpośrednim
sąsiedztwie terenów leśnych należy sytuować w odległości min. 12,0 m od
granicy lasu;
• nie wprowadza się zalesień.
11. Obszary narażone na niebezpieczeństwo powodzi i osuwania się mas
ziemnych - omówiono w rozdz. 3.6.
12. Obiekty lub obszary, dla których wyznacza się w złożu kopaliny filar
ochronny – nie występują.
13. Obszary pomników zagłady i ich stref ochronnych oraz obowiązujące na
nich ograniczenia prowadzenia działalności gospodarczej – nie
występują.
38
proeko
14. Obszary wymagające przekształceń – rehabilitacji lub rekultywacji
Obszary wymagające rehabilitacji, to głównie zdegradowane lub
zagospodarowane w okresie PRL tereny przemysłowe i tereny osiedli
„blokowiskowych”, znajdujące się w granicach następujących stref:
• V.4 Obszar produkcyjny przy ul. Jagiellońskiej i Rokickiej;
• V.3 Południowy obszar produkcyjny przy drodze krajowej;
• II.8 Osiedle Czyżykowo;
• II.9 Osiedle Antoniego Garnuszewskiego;
• II.10 Osiedle Suchostrzygi, itp.
•
•
•
•
•
•
Dodatkowo do obszarów wymagających rehabilitacji zaliczyć należy:
tereny portowo-stoczniowe;
nieuporządkowane tereny po byłych PGR-ach;
nie objęte działaniami konserwatorskimi założenia dworsko-parkowe;
niezagospodarowane majdany – tj. zabudowania gospodarcze wchodzące w
skład dawnych majątków;
zabudowania garażowo-gospodarcze stanowiące zaplecze istniejącej
zabudowy mieszkaniowo-usługowej w centrum miasta;
tereny prowadzonej działalności rzemieślniczej w obrębie istniejącej zabudowy
zagrodowej z zakresu nieusankcjonowanej działalności gospodarczej
polegające np. na zbieractwie złomu, odpadów itp.
Zalecane są:
• realizacja nowej zabudowy w harmonii z zabudową zabytkową;
• rehabilitacja obiektów zabytkowych, w tym głównie założeń dworskoparkowych;
• ochronna innych obiektów o zachowanych wartościach kulturowych.
Obiekty o walorach kulturowych, w zależności od potrzeb, winny być poddane
zabiegom konserwacji lub restauracji.
Obszary wymagające rekultywacji – obejmują tereny wymagające
rekultywacji ze względu na poprzednio pełnione funkcje (np strzelnicy wojskowej,
terenów przemysłowych i innych), dla których trudno jest określić stopień
zanieczyszczenia środowiska:
• tereny po byłym poligonie (III.5 „Obszar Poligonu”);
• tereny po byłej jednostce wojskowej (IV.1 „Nowe Centrum”);
• tereny postoczniowe (I.7.B „Południowe tereny nad Wisłą”).
15. Granica terenów zamkniętych i ich sfer ochronnych
Zgodnie z ustawą z dnia 17 maja 1989 r. - Prawo geodezyjne i kartograficzne
art. 2 pkt. 9 (Dz. U. z 2000 r. Nr 100, poz. 1086 i Nr 120, poz. 1268 oraz z 2001 r.
Nr 110, poz. 1189, Nr 115, poz. 1229 i Nr 125, poz. 1363) tereny zamknięte to
tereny o charakterze zastrzeżonym ze względu na obronność i bezpieczeństwo
państwa, określone przez właściwych ministrów i kierowników urzędów
39
proeko
centralnych. Tereny zamknięte są ustalane przez właściwych ministrów i
kierowników urzędów centralnych w drodze decyzji.
Na obszarze miasta Tczewa występują dwa obszary zamknięte:
1) tereny byłej jednostki wojskowej wraz z zapleczem terenowym w formie
poligonu, ustanowione decyzją Ministra Obrony Narodowej Nr 0-11/MON z
dnia 28.12.2000 r., w sprawie ustalenia terenów zamkniętych w resorcie
obrony narodowej, o łącznej powierzchni 187,23 ha., jest to teren atrakcyjny
inwestycyjnie, który w „Studium…” przeznaczono pod zabudowę
mieszkaniową i usługową, konieczne jest sporządzenie planu miejscowego dla
tego terenu;
2) tereny kolejowe o łącznej powierzchni 141,43 ha, objęte terenem zamkniętym
na mocy decyzji Nr 42 Ministra Transportu i Gospodarki Morskiej z dnia
28.12.2000 r.
W projekcie „Studium …” nie wyznaczono indywidualnej strefy ochronnej,
jednak zagospodarowanie gruntów zlokalizowanych bezpośrednio przy
terenach należących do PKP powinno być zgodne m.in. z Ustawą z dnia 28
marca 2003 r. o transporcie kolejowym oraz z Rozporządzeniem Ministra
Infrastruktury z dnia 7 sierpnia 2008 r. w sprawie wymagań w zakresie
odległości i warunków dopuszczających usytuowanie drzew i krzewów,
elementów ochrony akustycznej i wykonywania robót ziemnych w sąsiedztwie
linii kolejowej, a także sposobu urządzania i utrzymywania zasłon odśnieżnych
oraz pasów przeciwpożarowych i innych przepisów dotyczących kolei.
16. Inne obszary problemowe
W projekcie „Studium …” wskazane zostały następujące obszary
problemowe:
• tereny postoczniowe (I.7.B.) atrakcyjne pod względem przyrodniczym i
kulturowym, a jednocześnie bardzo zdegradowane, stanowiące w substandard
zabudowy
poprzemysłowej,
występują
tu
różnorodne
możliwości
zagospodarowania terenu - w „Studium…” stworzono alternatywę w zakresie
przyszłego wykorzystania terenu (kontynuacji funkcji przemysłowej lub
rozwoju funkcji rekreacyjnej, nawiązującej do specyfiki miejsca, np. związanej
ze sportami wodnymi, żeglarstwem itp.), wskazane jest wykonanie projektu
zagospodarowania dla całego obszaru z możliwością działań etapowych;
• byłe tereny zamknięte wojskowe (IV.1 i III.5.). - dają duże możliwości
rozwojowe miasta, wymagają odpowiednio przeprowadzonego procesu
planowania (zgodnego z kierunkami kształtowania zabudowy wyznaczonymi
dla tego terenu w „Studium...” – zob. rozdz. 2.1.3., pkt. 1 niniejszej
„Prognozy..”);
• obszar Starego Miasta (I.1.) - działania inwestycyjne na tym terenie
ograniczone są poprzez zapisy w planie miejscowym, określającym parametry
urbanistyczne zabudowy, które nie zawsze odpowiadają indywidualnym
cechom poszczególnych nieruchomości;
• tereny sadów (III.4.) - ze względu na duży obszar strefy wymaga świadomych
decyzji o podejmowaniu działań inwestycyjnych na określonych w „Studium…”
zasadach.
40
proeko
3
2.2. Powiązania projektu „Studium...” z innymi dokumentami
2.2.1. Plan zagospodarowania przestrzennego województwa
pomorskiego
Dnia 26.10.2009 r. Sejmik Województwa Pomorskiego uchwałą Nr
1004/XXXIX/09 przyjął zmianę „Planu zagospodarowania przestrzennego
województwa pomorskiego”.
Generalny cel polityki przestrzennej zapisany w „Planie zagospodarowania
przestrzennego województwa pomorskiego” (2009) to: Kształtowanie harmonijnej
struktury funkcjonalno-przestrzennej województwa sprzyjającej równoważeniu
wykorzystywania cech, zasobów i walorów przestrzeni z rozwojem
gospodarczym, wzrostem poziomu i jakości życia oraz trwałym zachowaniem
wartości środowiska dla potrzeb obecnego i przyszłych pokoleń.
Cele główne polityki przestrzennej zapisane w „Planie zagospodarowania
przestrzennego województwa pomorskiego” (2009) to:
1. Powiązanie województwa z Europą, w tym przede wszystkim z regionem
bałtyckim.
2. Wzrost konkurencyjności i efektywności gospodarowania przestrzenią.
3. Osiągniecie średniego europejskiego poziomu rozwoju i jakości życia
porównywalnej z krajami europejskimi.
4. Zahamowanie dewaloryzacji środowiska oraz ochrona jego struktur i wartości.
5. Podwyższenie walorów bezpieczeństwa i odporności na skutki awarii i klęsk
żywiołowych.
Cele określone w projekcie „Studium uwarunkowań i kierunków
zagospodarowania przestrzennego miasta Tczewa” są zgodne z ww. zapisami
dokumentu zwłaszcza w zakresie punktów 2 i 4.
Zgodnie z ustaleniami „Planu zagospodarowania przestrzennego
województwa pomorskiego” (2009) miasto Tczew zaliczone zostało do
aglomeracji Trójmiejskiej, w skład której wchodzą poza Gdańskiem, Gdynią i
Sopotem – centrum aglomeracji, także ośrodki: regionalny Wejherowo oraz silne
ośrodki lokalne Pruszcz Gdański, Rumia, Reda, a także sąsiednie gminy
wiejskie. Poszerzanie się obszaru aglomeracji następuje w wyniku kształtowania
się stref/pasm osadniczych: zachodniego, północnego i południowego.
Podstawowe zasady gospodarowania przestrzenią określone w „Planie
zagospodarowania przestrzennego województwa pomorskiego” (2009) są
następujące :
1. Stałe
równoważenie
struktury
funkcjonalno-przestrzennej
regionu,
zróżnicowanej terytorialnie i warunkowanej dynamiką rozwoju.
2. Stosowanie trójochrony (integralnej ochrony wartości przyrodniczych,
kulturowych i krajobrazu) dla utrzymania równowagi środowiska i poprawy
warunków i jakości życia.
3. Redukcja napięć i konfliktów w strukturach przestrzennych, dążenie do
harmonijnego powiązania potrzeb społecznych z cechami i funkcjonowaniem
środowiska.
4. Poprawa i kształtowanie ładu przestrzennego.
3
Dokumenty z zakresu ochrony środowiska rangi międzynarodowej, krajowej i regionalnej
omówiono w rozdz. 6.
41
proeko
5. Wykorzystywanie naturalnych predyspozycji środowiska w planowaniu
przestrzennym dla zrównoważonego i wielofunkcyjnego rozwoju regionu.
6. Dążenie do poprawy stabilności i sprawności funkcjonowania struktur
przestrzennych oraz zwiększanie ich odporności na czynniki zewnętrzne.
7. Zrównoważone wykorzystanie zasobów naturalnych, oszczędność energii i
ograniczenie ilości odpadów.
Projekt „Studium …” w kierunkach zagospodarowania przestrzennego w
większości uwzględnia powyższe zapisy, zwłaszcza w zakresie punktów 1, 2, 4,
5 i 7.
Projekt „Studium …” uwzględnia zapisy „Planu zagospodarowania
przestrzennego województwa pomorskiego” (2009) dotyczące (…) utrzymania
istniejących form ochrony przyrody oraz dążenia do poprawy ciągłości
przestrzennej systemu obszarów chronionych i powiązań ekologicznych (zob.
rozdz. 7.7. i 7.6) .
W zakresie ochrony krajobrazu w województwie pomorskim zadania polityki
przestrzennej zapisane w „Planie zagospodarowania przestrzennego
województwa pomorskiego” (2009) obejmują:
• zachowanie i eksponowanie najwartościowszych zespołów i fragmentów
krajobrazu, panoram widokowych i wnętrz architektoniczno-krajobrazowych
dla wzmacniania wizerunku regionu;
• kształtowanie nowych walorów krajobrazowych, w tym odtworzenie
krajobrazów zdegradowanych oraz przeciwdziałanie procesom zagrażającym
walorom krajobrazu.
Wg art. 9, ust. 2 ustawy o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym
(Dz. U. z 2003 r., Nr 80, poz. 707 z późniejszymi zmianami) Wójt, burmistrz albo
prezydent miasta sporządza studium (…), uwzględniając zasady określone w
koncepcji przestrzennego zagospodarowania kraju, ustalenia strategii rozwoju i
planu zagospodarowania przestrzennego województwa oraz strategii rozwoju
gminy.
Część ustaleń „Planu zagospodarowania przestrzennego województwa
pomorskiego” (2009) – w tym, ww. ustalenia w zakresie ochrony krajobrazu,
zaznaczone w tekście tłem szarym4, są wiążące dla miasta Tczew przy
sporządzaniu studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania
przestrzennego, a także jednostek organizacyjnych samorządu województwa
przy realizacji określonych polityk.
Zapisy szczegółowe dotyczące Tczewa przytoczono w rozdziale 2.1.2.
(pkt.14.).
2.2.2. „Regionalna strategia energetyki ze szczególnym uwzględnieniem
źródeł odnawialnych” (2006) i „Założenia do planu zaopatrzenia w
ciepło, energię elektryczną i paliwa gazowe miasta Tczewa” (2007)
W opracowaniu „Regionalna strategia energetyki ze szczególnym
uwzględnieniem źródeł odnawialnych” (2006), wykonanym dla woj. pomorskiego,
wśród celów strategicznych zawarty jest zapis o redukcji uzależnienia od
4
Szare tło – wg „Planu zagospodarowania przestrzennego województwa pomorskiego” (2009)
42
proeko
tradycyjnych źródeł energii, poprzez zwiększenie udziału produkcji energii ze
źródeł odnawialnych do poziomu co najmniej 19 % w 2025 r., m. in. poprzez
promocję i rozwój produkcji biogazu.
We wrześniu 2009 r. projekt aktualizacji „Regionalnej Strategii Energetyki z
uwzględnieniem źródeł odnawialnych w Województwie Pomorskim do roku 2025
w zakresie elektroenergetyki” wraz z prognozą oddziaływania na środowisko.
wyłożony został do publicznego wglądu. W ww. projekcie wśród rekomendacji
działań dla Samorządu Województwa Pomorskiego oraz lokalnych samorządów
znajdują się również zapisy dotyczące rozwoju odnawialnych źródeł energii, w
tym rozwoju energetyki biogazowej opartej m. in. na gazie pochodzącym z
biogazowni rolniczych realizowanych na zasadach komercyjnych.
Według „Założeń do planu zaopatrzenia w ciepło, energię elektryczną i paliwa
gazowe miasta Tczewa” (2007) zalecane są następujące kierunki działań:
• dywersyfikowanie układu zasilania poprzez wprowadzenie odnawialnych
źródeł energii (ogni fotowoltaicznych i siłowni wiatrowych);
• stopniowe przechodzenie na stosowanie energooszczędnych źródeł światła
w obiektach użyteczności publicznej oraz do oświetlenia ulic, placów itp.;
• przeprowadzanie regularnych prac konserwacyjno-naprawczych i
czyszczenia oświetlenia;
• dbałość kadr technicznych zakładów przemysłowych, aby napędy
elektryczne nie były przewymiarowanei pracowały z optymalną sprawnością;
• przesuwanie, w miarę możliwości, okresów pracy większych odbiorników
energii elektrycznej na godziny poza szczytem;
• należy w perspektywie roku 2025 osiągnąć w mieście 14% udziału emisji
energii produkowanej przez odnawialne źródła energii (zgodnie z wymogami
unijnymi).
Przy wytyczaniu kierunków rozwoju gospodarki energetycznej na terenie
miasta Tczewa w „Studium…” uwzględnione zostały ww. wytyczne.
Generalnie, cele z zakresu energetyki określone w projekcie „Studium...” są
zgodne z ww. zapisami „Regionalnej strategii...” (2009) i „Założeń do planu
zaopatrzenia w ciepło….” (2007).
2.2.3. Strategia rozwoju powiatu tczewskiego na lata 2007-2020 (2007)
„Strategia rozwoju powiatu tczewskiego na lata 2007 – 2020” (Kuśmierczuk
2007) zawiera następującą misję:
“Powiat tczewski to miejsce na Kociewiu zapewniające doskonałe warunki do
samorealizacji mieszkańców, gdzie efektywnie wykorzystuje się zasoby lokalne,
stymuluje przedsiębiorczość, podnosi atrakcyjność regionu i tworzy odpowiedni
klimat w rozwoju społeczno - gospodarczym”.
W „Strategii…” określono główne kierunki rozwoju powiatu tczewskiego, do
których należą: kierunek pro-społeczny i kierunek pro-gospodarczy, dla realizacji
których wytyczono następujące cele nadrzędne i cele szczegółowe rozwoju:
Cel nadrzędny – 1. Rozwój szkolnictwa ponadgimnazjalnego i specjalnego w
powiecie tczewskim.
Cele szczegółowe:
1.1. Modernizacja szkół ponadgimnazjalnych, specjalnych i placówek
oświatowo-wychowawczych.
1.2. Dostosowanie kierunków kształcenia do potrzeb rynku pracy.
43
proeko
1.3. Poszerzenie oferty edukacyjnej.
1.4. Wyrównywanie szans rozwoju młodzieży, zwłaszcza wiejskiej.
1.5. System doradztwa zawodowego dla szkół Powiatu Tczewskiego.
1.6. System rozwoju i kształcenia ustawicznego osób niepełnosprawnych.
Cel nadrzędny – 2. Skuteczna polityka społeczna Powiatu Tczewskiego.
Cele szczegółowe:
2.1. Poprawa sytuacji, materialno – bytowej mieszkańców w Powiecie
Tczewskim.
2.2. Wzmocnienie kondycji psychospołecznej i kulturowej mieszkańców powiatu.
2.3. Wzmocnienie biologicznej i zdrowotnej kondycji mieszkańców powiatu.
2.4. Likwidacja barier architektonicznych dla osób niepełnosprawnych.
2.5. Profilaktyka zmierzająca zapobieganiu chorobom społecznym.
2.6. System wsparcia rodziny.
2.7. System wsparcia i aktywizacji zawodowej i społecznej środowiska osób
niepełnosprawnych obejmujący osoby niepełnosprawne jak również ich
rodziców i opiekunów .
Cel nadrzędny – 3. Wysokie bezpieczeństwo w Powiecie Tczewskim.
Cele szczegółowe:
3.1. Bezpieczny powiat.
3.2. Poprawa bezpieczeństwa na drogach powiatu tczewskiego.
3.3. Zapewnienie prawidłowych działań ratowniczo-gaśniczych na nowo
budowanej autostradzie A-1.
3.4. Rozwijanie działalności Centrum Powiadamiania Ratunkowego i
Powiatowego Systemu Ratowniczego.
Cel nadrzędny – 4. Nowoczesna infrastruktura ochrony zdrowia w Powiecie
Tczewskim.
Cele szczegółowe:
4.1. Nowoczesny Szpital Powiatowy w Tczewie.
4.2. Nowoczesna spalarnia odpadów niebezpiecznych przy ZOZ w Tczewie.
4.3. Powstanie Szpitalnego Oddziału Ratunkowego (SOR) w Tczewie.
Cel nadrzędny – 5. Poprawa infrastruktury komunikacyjnej w Powiecie
Tczewskim.
Cele szczegółowe:
5.1. Poprawa stanu połączeń drogowych z Autostradą A-1.
5.2. Poprawa stanu technicznego dróg w Powiecie Tczewskim.
5.3. Wsparcie powstania połączenia komunikacyjnego mostu łączącego Powiat
Tczewski z Powiatem Kwidzyńskim.
5.4. Odbudowa Mostu Tczewskiego.
5.5. Szlaki turystyczne w Powiecie Tczewskim.
5.6 Wsparcie wykorzystania połączeń wodnych.
5.7. Wsparcie utworzenia połączenia kolejowego Morzeszczyn – Gniew.
Cel nadrzędny – 6. Rozwój gospodarczy w Powiecie Tczewskim.
Cele szczegółowe:
6.1. Podniesienie kwalifikacji rolników.
6.2. Wspieranie i promocja przedsiębiorczości oraz ośrodków doradczych.
6.3. Wspieranie działalności kulturalnej i sportowej.
6.4. Promocja zatrudnienia, przedsiębiorczości i wspieranie aktywności
zawodowej.
44
proeko
2.2.4. Strategia rozwoju Tczewa (2008)
„Strategia rozwoju Tczewa” została przyjęta przez Radę Miejską w Tczewie
na mocy Uchwały Nr XXIII/188/2008 w dniu 26 czerwca 2008 r.
Misją samorządu Tczewa jest osiąganie najwyższego poziomu
zaspokajania potrzeb i rozwoju jego mieszkańców, podejmujących współczesne
wyzwania konkurencyjnej gospodarki i kultury europejskiej. Wizją jest miasto,
które będzie rozwijać się jako silny gospodarczo ośrodek subregionalny,
dogodnie skomunikowany w obszarze metropolii trójmiejskiej i stanowiący jej
otwarcie na południową część regionu pomorskiego. Miasto charakteryzować
będzie bogata oferta usług, przyjazne warunki zamieszkania, uwzględniające
walory kulturalne, przyrodnicze i możliwości aktywnej rekreacji. Wizja ta będzie
realizowana poprzez działania w obszarach domen strategicznych, dla których
wytyczono cele strategiczne i operacyjne.
I.
Wzrost atrakcyjności gospodarczej:
Cel strategiczny I.1. Wzmocnienie konkurencyjności miasta
Cele operacyjne:
1. Wspieranie rozwoju kadr dla nowoczesnych technologii
2. Wspieranie elastycznego systemu edukacji umożliwiającego odnalezienie się
na krajowym i międzynarodowym rynku pracy
3. Tworzenie warunków umożliwiających rozwój małych i średnich
przedsiębiorstw w Tczewie.
4. Rozwijanie współpracy partnerskiej z innymi samorządami i organizacjami na
rzecz rozwoju przedsiębiorczości
5. Wzmocnienie
systemu
działań
marketingowych
i
informacyjnych
wspierających rozwój gospodarczy miasta
6. Zapewnienie terenów i infrastruktury umożliwiającej rozwój gospodarczy
II. Rewitalizacja starego miasta i obszaru nadwiślańskiego – Powrót
Tczewa nad Wisłę:
Cele strategiczne:
II.1. Zagospodarowana przestrzeń publiczna oparta o osie rozwoju: komercyjno
– gospodarczą, kulturalno – oświatową, turystyczno – rekreacyjną,
społeczną
Cele operacyjne:
1. Ożywianie obszaru poprzez kreowanie aktywnych przestrzeni i miejsc
publicznych z zachowaniem walorów historycznych i uwzględnieniem
waterfrontu
2. Tworzenie warunków pod funkcje usługowe i publiczne w obrębie Starego
Miasta
3. Optymalizacja ruchu kołowego w obszarze Starego Miasta
4. Wzmocnienie roli zieleni na Starym Mieście
5. Wprowadzanie instytucji publicznych: kultury i rozrywki oraz stałych imprez
dla publiczności w obszar Starego Miasta
II.2. Poprawa stanu technicznego substancji mieszkaniowej w obszarze Starego
Miasta
Cele operacyjne:
45
proeko
1. Stałe badanie stanu komunalnych zasobów mieszkaniowych i podnoszenie
ich jakości technicznej
2. Wspieranie partnerskich form i sposobów organizacyjnofinansowych funkcji
mieszkaniowych o wysokim standardzie w obszarze Starego Miasta
II.3. Zachowanie walorów historycznych i krajobrazowych Starego Miasta
Cele operacyjne:
1. Kreowanie i wdrażanie przedsięwzięć promujących walory historyczne i
krajobrazowe Tczewa
2. Wzmacnianie działań marketingowych i informacyjnych propagujących ideę
rewitalizacji i znaczenie powrotu Tczewa nad Wisłę
III. Wysoka jakość mieszkalnictwa i usług miasta
Cele strategiczne:
III.1. Zapewnienie mieszkańcom poczucia bezpieczeństwa publicznego
Cele operacyjne:
1. Podnoszenie poczucia bezpieczeństwa osób i mienia
2. Poprawa stanu środowiska społecznego i przyrodniczego
3. Zapewnienie ochrony statusu i warunków bytowych rodzin
4. Promocja zdrowia
5. Promowanie znoszenia barier wobec niepełnosprawnych i wykluczonych
społecznie
III.2. Podnoszenie atrakcyjności mieszkaniowej i usługowej Tczewa
Cele operacyjne:
1. Podnoszenie jakości komunalnego zasobu mieszkaniowego i usług
oferowanych najemcom
2. Rozwój mieszkalnictwa jednorodzinnego
3. Tworzenie klimatu miasta o podwyższonej jakości życia i świadczonych
usług w subregionie
4. Tworzenie klimatu miasta o podwyższonej jakości usług kultury, sportu i
rekreacji
5. Wzmocnienie usług komunikacji, w tym w powiązaniu z systemem
metropolitalnym
6. Rozwój społeczeństwa informacyjnego
IV. Wzmocnienie potencjału kulturowego i społecznego
Cele strategiczne:
IV.1. Wspieranie inicjatyw lokalnych oraz organizacji pozarządowych
Cele operacyjne:
1. Wzmacnianie różnych form samorządności na poziomie środowisk
lokalnych
2. Wspieranie rozwoju społeczeństwa obywatelskiego z wykorzystaniem
dialogu społecznego
IV.2. Utrwalanie dziedzictwa kulturowego i historycznego miasta
Cele operacyjne:
1. Wprowadzanie oferty Tczewa do sieci produktów turystycznych regionu
2. Wzmocnienie tożsamości kulturowej i promowanie lokalnego dziedzictwa
Projekt
„Studium
uwarunkowań
i
kierunków
zagospodarowania
przestrzennego miasta Tczewa” (2012) stanowi rozwinięcie „Strategii...” w
dziedzinie zagospodarowania przestrzennego.
46
proeko
2.2.5. Opracowanie ekofizjograficzne podstawowe
Dla całego obszaru miasta Tczewa wykonane zostało w 2011 r.
„Opracowanie ekofizjograficzne podstawowe miasta Tczewa dla potrzeb zmiany
studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego miasta
Tczewa”. W opracowaniu tym wyznaczona została osnowa ekologiczna i
podstawowe zasady zagospodarowania w stosunku do jej elementów.
Wyznaczono również następujące ekofizjograficzne kompleksy funkcjonalne:
A: Kompleks zwartej zabudowy mieszkaniowo-usługowej (śródmieście)
B: Kompleksy z przewagą zabudowy mieszkaniowej wielorodzinnej z usługami
C: Kompleksy z przewagą zabudowy mieszkaniowej jednorodzinnej z dużym
udziałem ogrodów użytkowych i ozdobnych
D: kompleksy zainwestowania przemysłowego
E: kompleksy zainwestowania usługowego (głównie zdrowia, edukacji i rekreacji)
F: kompleks terenów komunikacyjnych, w tym kolejowych
G: kompleksy ogrodów działkowych
H: cmentarze
J: Kompleksy rolnicze, w tym ogrodnicze i porolnicze, potencjalnie inwestycyjne
K: Kompleks terenów specjalnych
L: Tereny Infrastruktury technicznej.
Kierunki zagospodarowania przestrzennego określone w projekcie
„Studium…” są w większości zgodne z wytycznymi „Opracowania
ekofizjograficznego …”.
47
proeko
3.
ANALIZA I OCENA STANU ŚRODOWISKA I JEGO
POTENCJALNE ZMIANY5
3.1. Struktura środowiska przyrodniczego
3.1.1. Położenie regionalne
Miast Tczew położone jest na lewym brzegu Wisły (rys. 1). Według
regionalizacji fizycznogeograficznej (Przewoźniak 2002), Tczew znajduje się na
pograniczu
dwóch
mezoregionów
fizycznogeograficznych
Pojezierza
Starogardzkiego i południowego skraju Żuław Gdańskich, należących do Żuław
Wiślanych. Są to regiony odmienne zarówno pod względem ich genezy, struktury
środowiska jak i fizjonomii krajobrazu.
Pojezierze Starogardzkie
Na Pojezierzu Starogardzkim przeważają duże, względnie jednorodne
powierzchnie wysoczyzn morenowych falistych i równinnych, wzniesione średnio
60-100 m n.p.m. Zbudowane są one przeważnie z glin, z żyznymi glebami
brunatnymi, użytkowanymi jako grunty orne. Podstawowe urozmaicenie struktury
środowiska przyrodniczego wprowadzają tu doliny rzek, a zwłaszcza doliny
Wierzycy i jej dopływów: Wietcisy, Węgiermucy i Janki oraz dolina Motławy i jej
dopływu Szpęgawy. W rejonie dolin ma miejsce największe zróżnicowanie
ukształtowania terenu. W lasach przeważają zbiorowiska liściaste: buczyny,
grądy i łęgi (większe powierzchnie leśne występują w południowej części gminy
w rejonie Swarożyna i Goszyna). Charakterystyczną cechą Pojezierza
Starogardzkiego jest mała jeziorność. Skupienie kilku większych jezior
(Godziszewskie, Damaszka, Duży Mergiel, Zduńskie i in.) znajduje się na północ
od Starogardu Gdańskiego. Na południowo-zachodnim krańcu regionu, w strefie
przejściowej z Borami Tucholskimi, znajduje się zespół jezior: Borzechowskie
Wielkie, Sumińskie, Steklin i kilka mniejszych zbiorników.
Środowisko przyrodnicze Pojezierza Starogardzkiego jest w dużym stopniu
zantropizowane. Wynika to przede wszystkim z wielowiekowego użytkowania
rolniczego większości obszaru regionu. Rejony silnej antropizacji środowiska
stanowią miasta: Starogard Gdański, Skarszewy i Pelplin oraz na obrzeżach regionu
Tczew i Gniew.
Ukształtowanie Pojezierza Strarogardzkiego i mała lesistość powodują, że
krajobraz ma tu w przewadze charakter rozległych, sfalowanych panoram
terenów rolniczych.
Żuławy Wiślane
Żuławy Wiślane są regionem jednorodnym genetycznie, uwarunkowanym
przyrodniczo przez procesy geomorfologiczne związane z kształtowaniem się
delty Wisły. Jako delta Wisły, stanowią rozległą równinę zbudowaną z
piaszczystych i ilastych aluwiów oraz z utworów organogenicznych - torfów i
utworów mułowo-torfowych. Równina Żuław obniża się od około 10 m n.p.m. u
nasady do ok. -1,8 m p.p.m. w licznych depresjach w północnej części regionu.
3
Na podstawie „Opracowania ekofizjograficznego ....” (2011).
48
proeko
Środowisko przyrodnicze Żuław Wiślanych zostało sztucznie stworzone przez
człowieka na bazie naturalnego substratu (osuszenie, likwidacja lasów,
przystosowanie dla potrzeb rolnictwa i osadnictwa) i sztucznie jest przez niego
podtrzymywane, dzięki funkcjonowaniu systemów melioracyjnych oraz
modyfikowane przez nasadzenia klimatyczne. W użytkowaniu wyraźna jest
dominacja rolniczego użytkowania ziemi, co determinuje specyfikę szaty roślinnej
z bardzo dużym udziałem powierzchniowym agrocenoz.
Żuławy Wiślane wykazują zróżnicowanie regionalne na trzy subregiony:
•
Żuławy Gdańskie - między Wisłą na wschodzie i strefą zboczową Pojezierzy
Kaszubskiego i Starogardzkiego na zachodzie – południowy skraj tego
subregionu zajmuje gmina Tczew;
•
Żuławy Wielkie – między Nogatem na wschodzie i Wisłą na zachodzie –
południowo-wschodni skraj gminy Tczew (koryto Wisły) należy do tego
subregionu;
•
Żuławy Elbląskie między strefą zboczową Pojezierza Iławskiego
Wysoczyzny Elbląskiej na wschodzie oraz Nogatem na zachodzie.
i
Żuławy Gdańskie są najmniejsze (zajmują tylko 23 % powierzchni Żuław), ich
północna część jest odcięta przez Martwą Wisłę, a środowisko przyrodnicze jest
w największym stopniu zantropizowane przez osadnictwo (na obrzeżach miasta
Gdańsk, Pruszcz Gdański i Tczew oraz dobrze rozwinięta sieć osadnictwa
wiejskiego).
Krajobraz Żuław Gdańskich, jak i całych Żuław, ma charakter przyrodniczokulturowy, ze zdecydowaną przewagą terytorialną krajobrazu kulturowego.
Krajobraz kulturowy jest dziedzictwem kształtowania przez wieki środowiska
przyrodniczego Żuław dla potrzeb rolnictwa. Krajobraz przyrodniczy ma charakter
seminaturalny i jest efektem naturalnych procesów ekologicznych w
zantropizowanym środowisku.
3.1.2. Środowisko abiotyczne na obszarze projektu „Studium...”
Przeważająca część miasta położona jest w obrębie wysoczyzny morenowej
Pojezierza Starogardzkiego, a tylko północno-wschodnia jego część położona
jest na równinie aluwialnej Żuław Wiślanych.
Generalnie, w obrębie miasta wyodrębnić można następujące, główne typy
środowiska przyrodniczego:
A – wysoczyzna morenowa (centralna i południowa część miasta):
A1 wysoczyzna morenowa pagórkowata:
– rzędne terenu powyżej 50 m n.p.m.;
– duży udział spadków 12 - 20% i lokalnie powyżej 20%;
– w podłożu przewaga glin i piasków gliniastych, miejscami
fluwioglacjalne piaski i żwiry;
A2 wysoczyzna morenowa falista:
– rzędne terenu ok. 20 - 50 m n.p.m.;
– przewaga spadków do 5 %, z małym udziałem 5 - 12 % i lokalnie
większych;
49
proeko
– w podłożu przewaga glin i piasków gliniastych;
A3 wysoczyzna morenowa równinna:
– rzędne terenu ok. 8 - 25 m n.p.m.;
– przewaga spadków do 5 %, lokalnie spadki 5 - 8 %;
– w podłożu przewaga utworów gliniastych, sporadycznie iły i iły
piaszczyste;
A4 strefa krawędziowa wysoczyzny:
– średnia wysokość 15-20 m n.p.m.;
– duży udział spadków terenu do 12 %, lokalnie 12-20%;
– w podłożu gliny i gliny na piaskach luźnych;
A5 zagłębienia wytopiskowe:
– w podłożu lokalnie torfy i namuły;
– płytkie występowanie pierwszego poziomu wody podziemnej (0 – 1 m
p.p.t.);
B – doliny erozyjne (północno-zachodnia i południowa część miasta):
B1 doliny erozyjne płaskodenne:
– rzędne terenu od ok. 3,7 m n.p.m. do ok. 5 m n.p.m. w dolinie Motławy
i ok. 9 m n.p.m. w dolinie Strugi Drybok;
– w podłożu przewaga utworów mułowo-torfowych;
– gęsta sieć rowów melioracyjnych (odwodnienie grawitacyjne);
– płytkie występowanie pierwszego poziomu wody podziemnej (0 – 1 m
p.p.t.), okresowe zalewy i podtopienia;
B2 doliny erozyjne v-kształtne:
– w podłożu utwory gliniaste, w dolnych odcinkach aluwia;
– płytkie występowanie pierwszego poziomu wody podziemnej (0 – 1 m
p.p.t.);
C - równina aluwialna
C1 równina aluwialna
– rzędne terenu ok. 4 - 7 m n.p.m., oddzielona od terasy zalewowej
Wisły wałem przeciwpowodziowym o rzędnych do 13,7 m n.p.m.;
– spadki terenu poniżej 3%;
– w podłożu aluwia: mady ciężkie i bardzo ciężkie;
– płytkie występowanie pierwszego poziomu wody podziemnej (0 – 2 m
p.p.t.);
C2 międzywale Wisły (północno-wschodnia część miasta):
– terasa zalewowa o rzędnych ok. 3,5 - 7 m n.p.m.;
– w podłożu aluwia: mady lekkie i bardzo lekkie na piaskach;
– płytkie występowanie pierwszego poziomu wody podziemnej (0 – 1 m
p.p.t.), okresowe zalewy i podtopienia.
50
proeko
Wody powierzchniowe
Pod względem hydrograficznym miasto Tczew położone jest w zlewni
bezpośredniej Wisły (część centralna i południowa) oraz w zlewni Motławy,
dopływu Martwej Wisły (część północna). Elementy sieci hydrograficznej na
obszarze miasta stanowią:
• Wisła przepływająca wzdłuż wschodniej granicy miasta (dolny, uregulowany
odcinek rzeki);
• Motława przepływająca wzdłuż północno-zachodniej granicy miasta;
• Struga Drybok przepływająca wzdłuż południowej granicy miasta;
• Kanał Młyński;
• pozostałe kanały i rowy melioracyjne,
• oczka wodne.
Wisła w swym pomorskim odcinku charakteryzuje się specyficznymi warunkami
hydrologicznymi. Wahania stanów wody kształtowane są w rzece głównie zmianami
jej przepływu. Jednak w związku z położeniem Tczewa w dolnym, przyujściowym
odcinku Wisły obserwowany jest także wpływ zmian poziomu wody w Bałtyku na
wahania stanu wód w rzece, w cyklu rocznym sięgające do 20 cm. W skrajnych
przypadkach zasięg wpływu morza na Wisłę ma miejsce na odcinku do 60 km od
ujścia rzeki. Najwyższe stany wody w Wiśle występują w marcu lub kwietniu,
rzadziej w lipcu. Maksima wiosenne związane są ze zwiększonym spływem wód
roztopowych. Z kolei wezbrania letnie wywołane są opadami rozlewnymi, które mają
miejsce zwłaszcza w zlewniach górnej, rzadziej środkowej Wisły. Najniższe stany
(tzw. niżówki) występują głównie w grudniu i sierpniu. Średni przepływ Wisły na
wysokości Tczewa wynosi nieco poniżej 1000 m3/s.
Północno-wschodnia część miasta zagrożona jest zalaniem i podtopieniem
przez wody Wisły, występujące z koryta w okresach wiosennych i letnich
wezbrań. Naturalny zasięg wylewów w obrębie równiny aluwialnej ograniczony
został przez stworzenie wzdłuż rzeki wału przeciwpowodziowego. Dla tego
obszaru maksymalne poziomy wody dla ostatniego 50-lecia wahały się wg
Maślanki (2000) pomiędzy 236 cm w 1950 r. (minimum) i 1020 cm w 1962 r.
(maksimum). Po wybudowaniu stopnia wodnego we Włocławku wahania stanów
wody uległy spłaszczeniu. Pomimo tego, w ciągu ostatnich 20 lat notowane były
również wysokie stany wody, np.:
− w 1980 r. - 981 cm;
− w 1998 r. - 881 cm;
− w 2000 r. - 815 cm.
Motława przepływa wzdłuż północno-zachodniej granicy miasta, bieg rzeki jest
wyrównany (ma charakter kanału melioracyjnego). Dno doliny odwadnia gęsta sieć
kanałów i rowów odwadniających. Dolina Motławy częściowo odwadniana jest
sztucznie przez Kanał Młyński, uchodzący do Wisły w obrębie portu w Tczewie.
Drybok (Struga Drybok) ma źródła w okolicach Gręblina na Pojezierzu
Starogardzkim, w dolnym odcinku płynie wzdłuż południowej granicy miasta
Tczewa i uchodzi bezpośrednio do Wisły w południowej części miasta.
Ponadto wody powierzchniowe na obszarze miasta reprezentowane są przez
niewielkie naturalne zbiorniki wodne występujące w wytopiskowych
zagłębieniach terenu i powstałe sztucznie w wyrobiskach po eksploatacji żwiru
lub gliny oraz przez kanały i rowy melioracyjne.
51
proeko
Klimat. Warunki klimatyczne miasta Tczewa są wynikiem położenia miasta w
bliskiej odległości od morza, na skraju wysoczyzny Pojezierza Starogardzkiego.
Przeważają tu wiatry południowo-zachodnie, duży jest udział cisz (11,2%). Na
obszarze Tczewa zdecydowanie przeważają wiatry bardzo słabe (poniżej 2 m/s) i
słabe (poniżej 5 m/s). Ich udział w skali roku wynosi odpowiednio 47,1 % i 30,5
%. W rejonie miasta średnia roczna suma opadów z okresu 1961-1980 wynosiła
ok. 525 mm. Największe miesięczne opady występują w lipcu (około 75 – 85
mm), a najniższe w styczniu i lutym (około 30 mm). Średnia roczna temperatura
powietrza wynosi +7,3OC. Najniższe temperatury występują w styczniu (średnia –
1,9OC), a najwyższe w lipcu (+16,9OC) (Pojezierze Starogardzkie, 1996).
Generalnie klimat Tczewa charakteryzuje się dość długim i ciepłym latem,
niezbyt surową, krótką zimą, średniej wielkości opadami atmosferycznymi oraz
przewagą wiatrów z kierunku południowo-zachodniego.
Lokalnie warunki klimatyczne wykazują zróżnicowanie, przede wszystkim w
zależności od charakteru pokrycia i ukształtowania terenu. Znajduje to swoje
odzwierciedlenie w zróżnicowaniu warunków termicznych (głównie efekt różnej
ekspozycji stoków, występowania zagłębień i obniżeń terenu mogących stanowić
miejsca inwersji temperatury powietrza), warunków anemometrycznych
(przewietrzanie a ekspozycja stoków zagłębień terenu) warunków
wilgotnościowych (zwiększona wilgotność w zagłębieniach, zwłaszcza ze
zbiornikami wodnymi). Linijne, semidolinne zagłębienia terenu, zagłębienia i
obniżenia terenu stymulują spływy chłodnego powietrza.
Rejonem o odmiennych cechach klimatu lokalnego jest terasa zalewowa,
która znajduje się pod bezpośrednim wpływem klimatycznym wód Wisły.
Znajduje to swoje odzwierciedlenie przede wszystkim w zwiększonej wilgotności
powietrza i w występowaniu zamgleń.
•
•
•
Gleby
Na obszarze miasta występują:
na wysoczyźnie morenowej gleby brunatne właściwe oraz sporadycznie w strefie
przykrawędziowej i w zagłębieniach terenu czarne ziemie właściwe i zdegradowane (w przeważającej części gleby brunatne należą do kompleksów 2. i 3.,
tylko w południowo-zachodniej części wśród gleb wykształconych na utworach
piaszczystych występuje większy udział kompleksów słabszych od 5.-7.;
w dolinach Motławy i Dryboku gleby mułowo-torfowe, należące w przewadze
do 2. i 3. kompleksów użytków zielonych;
na równinie aluwialnej mady, w bezpośrednim sąsiedztwie Wisły mają one
skład mechaniczny mad lekkich i bardzo lekkich, na zachód od wału ppowodziowego przechodzą w mady ciężkie i bardzo ciężkie, na ogół należące
do kompleksów przydatności rolniczej gleb 1. i 2., tylko lokalnie występują
kompleksy słabsze (3.-5. i 8.).
Ponadto w obrębie ogrodów działkowych oraz terenów upraw ogrodowych i
sadowniczych występują gleby kulturoziemne typu hortisoli pobrunatnych (gleby
ogrodowe, próchniczne, wykształcone w wyniku zabiegów agrotechnicznych na
pierwotnych glebach brunatnych).
W obrębie terenów zainwestowanych, zwłaszcza w centrum miasta,
charakterystyczne jest występowanie gruntów nasypowo-gruzowych.
52
proeko
3.1.3. Środowisko biotyczne na obszarze projektu „Studium…”
3.1.3.1. Szata roślinna
Na obszarze miasta występuje kilka typów roślinności, różniących się
fizjonomią, składem gatunkowym, historią powstania, jak również wartością dla
zieleni miasta. Są to zarówno zbiorowiska nawiązujące do naturalnych, w tym
drobne kompleksy leśne i semileśne oraz zbiorowiska nadwodne (mają one
stosunkowo niewielki udział powierzchniowy w strukturze zieleni na terenie
miasta) jak i roślinność kulturowa.
•
•
•
6
Szata roślinna miasta reprezentowana jest przez:
kompleksy leśne i semileśne - ich powierzchnia w granicach
administracyjnych miasta wynosi około 7 ha (0,31% jego ogólnej
powierzchni)6, występują w południowo – zachodniej części miasta na
wysoczyźnie morenowej, drzewostany są silnie przekształcone o małej
wartości przyrodniczej, pełnią głównie funkcje glebochronne, wodochronne,
klimatyczne oraz krajobrazowe;
zbiorowiska nadwodne – występują głównie wzdłuż brzegu Wisły, gdzie
oprócz roślinności szuwarowej rozwinęły się m.in. zarośla wierzbowe z
udziałem wierzby wiciowej, wikliny i wierzby trójpręcikowej, a także wzdłuż
pozostałych cieków i rowów melioracyjnych oraz w otoczeniu zbiorników
wodnych;
zieleń parkowa1, w tym:
Park Miejski o powierzchni 16,5 ha stanowi jedno z najstarszych założeń
zieleni, datowane na koniec XIX wieku. Znajduje się w obrębie ulic Parkowej,
Sienkiewicza, Bałdowskiej i Kołłątaja. Ogółem w parku zinwentaryzowano
około 3 700 sztuk drzew. W ich strukturze największy udział mają drzewa
liściaste – stanowią one 96,7% wszystkich nasadzeń. Najpowszechniejsze z
nich to jesion wyniosły, klon pospolity oraz lipa drobnolistna. Wśród drzew
iglastych najczęściej spotyka się sosnę czarną, jodłę pospolitą, świerk kłujący
oraz daglezję zieloną. Ogólna kondycja drzew została oceniona jako średnio
dobra i dobra.
Park im. Kopernika o powierzchni 3,05 ha znajduje się w centrum miasta.
Jego powstanie datowane jest na lata 70. XX w. W najstarszej części parku,
która sąsiaduje z czynnym cmentarzem ewangelickim, znajduje się
starodrzew, z dominującymi w jego strukturze lipami drobnolistnymi i
kasztanowcami białymi. Na terenie całego parku rośnie około 430 drzew,
ponadto żywopłoty liściaste o łącznej długości ponad 160 m i skupienia
krzewów.
Park Strzelnica jest historyczną pozostałością założenia parkowego z
przełomu XIX i XX wieku. Zajmuje obszar o powierzchni 4,8 ha na końcu ul.
Targowej, pomiędzy ulicami Świętopełka i Przemysława II. Obecnie
zdewastowany park jest podzielony na 3 części – w jednej z nich znajduje się
Ośrodek Szkolno – Wychowawczy, w pozostałych natomiast osiedle
mieszkaniowe i „dziki” zadrzewiony teren.
Wg „Program ochrony środowiska dla miasta Tczew” (2004).
53
proeko
•
zadrzewienia i zakrzewienia - na terenie starego miasta poza ww. terenami
zieleni parkowej występuje kilka zgrupowań starych i dorodnych drzew7, są to
przede wszystkim skarpa ponad zabudową przy ul. Zamkowej oraz teren
wokół budynku Przedsiębiorstwa Budownictwa Wodnego koło ul. Nad Wisłą,
natomiast zakrzewienia reprezentowane są przez żywopłoty i szpalery
krzewów na bulwarze nad Wisłą oraz zwarte zarośla m. in. kolcowoju
szkarłatnego na skarpach na brzegu Wisły;
•
trawniki - duże powierzchnie tego typu roślinności występują nad Wisłą przy
bulwarze zabezpieczonym opaską betonową; trawniki są również urządzone i
na ogół najlepiej zadbane wokół niektórych budynków użyteczności
publicznej w mieście oraz na terenach osiedlowych;
•
cmentarze8 - w granicach administracyjnych miasta znajduje się 5 cmentarzy
o łącznej powierzchni 10,35 ha; cenne drzewostany występują w obrębie
Cmentarza „Starego” (szpalery lip), cmentarza ewangelickiego (klony
pospolite, jesiony wyniosłe, żywotniki, i kasztanowce białe) oraz cmentarza
„Nowego” (lipy, jesiony);
•
agrocenozy (głównie) i zbiorowiska łąkowe - w dnach dolin Motławy i
Strugi Drybok występują użytki zielone, na równinie aluwialnej w północnej
części miasta oraz na wysoczyźnie przeważają grunty orne;
•
ogrody działkowe - zajmują stosunkowo dużą powierzchnię miasta, 12
kompleksów ogrodów działkowych, zajmuje łącznie ok. 6,5% jego ogólnej
powierzchni (tabela 1).
Tabela 1 Ogrody działkowe na obszarze miasta Tczew
Lp.
Nazwa ogrodu
Powierzchnia [ha]
Lokalizacja
1.
im. Jana Kasprowicza
20,27
ulica Targowa
2.
im. Mikołaja Kopernika
18,10
ulica Traugutta
3.
Im. Henryka Sienkiewicza
21,00
ulica Bałdowska
4.
Im. Obrońców Poczty Polskiej w Gdańsku
2,67
ulica Działkowa
5.
„Kolejarz”
10,20
osiedle PKP Zatorze
6.
Im. Księcia Sambora II
8,11
ulica Rokicka
7.
„Wiosna”
4,81
ulica Działkowa
8.
im. gen. Władysława Sikorskiego
18,35
ulica Czatkowska
9.
im. 40-lecia Wojska Polskiego
1,55
ulica Rokicka
10.
„Malinowo”
17,20
ulica Malinowska
11.
„Nad Wisłą”
18,00
ulica Ceglarska
12. im. Wincentego Witosa
4,80
Źródło: Program ochrony środowiska dla miasta Tczew” (2004)
•
7
ulica Rokicka
ogrody i sady przydomowe – zajmują najczęściej, niewielkie powierzchnie z
roślinami ozdobnymi i użytkowymi zielnymi, którym towarzyszą drzewa
owocowe oraz krzewy owocowe i ozdobne;
Stwierdzone w trakcie wykonania „Opracowania ekofizjograficznego dla potrzeb miejscowego
planu zagospodarowania przestrzennego terenu położonego w obszarze Starego Miasta w
rejonie ulic Jana z Kolna, Sambora, Zamkowej, Mestwina, Chopina, Czyżykowskiej oraz rzeki
Wisły w Tczewie” (2003).
8
Wg „Program ochrony środowiska dla miasta Tczew” (2004)
54
proeko
•
roślinność ruderalna - jest jednym z dominujących powierzchniowo typów
roślinności na terenach miejskich. Jej fitocenozy powstają na gruntach
pozbawionych naturalnej pokrywy roślinnej, a jednocześnie nie zajętych przez
człowieka pod roślinność kulturową. Powierzchnie takie ciągną się pasem
wzdłuż brzegu Wisły, zarówno na odcinku z umocnieniami betonowymi (tu
roślinność ruderalna wkracza też na betonowe płyty), jak też na odcinku nie
umocnionym Oprócz tego płaty zbiorowisk ruderalnych zajmują rozległe
powierzchnie na terenach wokół obiektów, tam gdzie nie wybetonowano
powierzchni gruntu lub nie jest ona tak intensywnie użytkowana, że eliminuje
całkowicie roślinność. Roślinność ruderalna występuje też na terenach wokół
budynków nie wybetonowanych i nie rozjeżdżonych.
3.1.3.2. Fauna
Duże walory faunistyczne posiada Dolina Wisły, w tym na obszarze miasta
koryto rzeki i obszar międzywala. Tereny te znajdują się w zasięgu obszaru
specjalnej ochrony ptaków „Dolina Dolnej Wisły” PLB 040003) – ostoi ptaków
rangi europejskiej. Ostoja jest ważnym miejscem lęgowym i korytarzem
migracyjnym ptaków.
Zgodnie z „Inwentaryzacją przyrodniczą części zbocza doliny Wisły w
Tczewie, od mostu drogowego do ujścia rzeki Drybok i ocena walorów
przyrodniczych pod kątem ich ochrony, ze szczególnym uwzględnieniem obszaru
Natura 2000” (2010), w trakcie przelotu wiosennego ptaków nad obszarem dolnej
Wisły przelatuje co roku minimum 120 gatunków ptaków, a w trakcie przelotu
jesiennego ok. 30 gatunków. Potwierdzono występowanie tu m.in. nura
rdzawoszyjego, nura czarnoszyjego, bąka, czapli nadobnej, czapli białej,
łabędzia czarnodziobego, łabędzia krzykliwego, rybitwy białoczelnej, błotniaka
stawowego, błotniaka łąkowego, rybołowa, derkacza, żurawia, bielika, ohra,
ostrygojada, zimorodka, sieweczki rzecznej. W celu obserwacji ptaków i
promowania ochrony przyrody w 2010 r. stworzono ścieżkę dydaktycznoprzydniczą wzdłuż Wisły.
Wśród gatunków ptaków gniazdujących na terenie miasta dominują gatunki
charakterystyczne dla terenów zurbanizowanych, a zwłaszcza dla luźnej
zabudowy miejskiej z dużym udziałem ogrodów. Na odcinku wzdłuż Wisły,
zakrzaczeniach po obu stronach rzeki, terenach ogrodów oraz doliny Drybok
zidentyfikowano następujące gatunki ptaków, uznane za lęgowe: krzyżówka,
bażant, przepiórka, derkacz, pustułka, sierpówka, grzywacz, zimorodek, jerzyk,
oknówka, dymówka, brzegówka, świergotek łąkowy, pliszka żółta, skowronek,
cierniówka, kapturka, piegża, piecuszek, pierwiosnek, zaganiacz, łozówka, słowik
szary, rudzik, kwiczoł, kos, makolągwa, dzwoniec, szczygieł, bogatka,
modraszka, wróbel, mazurek, trznadel oraz potrzos.
Rzeka Wisła ma również duże znaczenie dla ryb migrujących między
morzem a rzekami. Część systemu Wisły stanowi lub stanowiła (w przeszłości
dla niektórych gatunków) drogi regularnych wędrówek rozrodczych i
pokarmowych. Większość pospolitych gatunków występuje prawie na całym
obszarze systemu Wisły tworząc lokalne populacje (stwierdzono występowanie
55
proeko
9
44 gatunków ). Zmiany środowiska spowodowane głównie regulacją rzek,
budową stopni wodnych (zapór) i zanieczyszczeniem spowodowały zubożenie
ichtiofauny. Spośród gatunków ichtiofauny wyginęły w połowie XX w. jesiotr i
łosoś, a cztery gatunki minogów (troć, certa, i dwa gatunki kiełbia) należą do
gatunków zagrożonych4. Zagrożone są także minogi (projekt „Studium…”, 2012).
3.2. Procesy przyrodnicze
Spośród procesów przyrodniczych najistotniejsze znaczenie w aspekcie
zagospodarowania przestrzennego terenu mają procesy geodynamiczne10 i
hydrologiczne (np. powodzie). Istotne znaczenie mogą mieć także procesy
ekologiczne, przede wszystkim związane z funkcjami ekosystemów jako płatów
lub korytarzy ekologicznych.
Procesy geomorfologiczne. Pod względem morfodynamiki większość
obszaru miasta charakteryzuje znaczna stabilność. Istotne przyrodniczo procesy
geomorfologiczne zachodzą współcześnie tylko w korycie Wisły i na fragmentach
wysoczyzny o zróżnicowanym ukształtowaniu terenu.
Brzeg koryta Wisły w granicach zainwestowanego centrum miasta został w
znacznym stopniu przekształcony, w wyniku wprowadzenia betonowej i kamiennej
obudowy. Na nieumocnionych odcinkach brzegu przejawy morfodynamiki
związane z wahaniami poziomu wody w korycie Wisły oraz z falowaniem wód
występują w postaci erozji brzegu i akumulowania u jego podnóża aluwiów. Inną
przyczyną morfodynamiki brzegu Wisły jest jego silne, antropogeniczne
przekształcenie w wyniku rozdeptywania, zniszczeń roślinności, składowania ziemi
i gruzu itp. Szczególną rolę w intensyfikacji procesów denudacyjnych brzegu Wisły
odgrywają zniszczenia szaty roślinnej, w warunkach naturalnych stabilizującej
powierzchnię terenu.
W obrębie części wysoczyznowej, na terenach niezagospodarowanych może
występować obecnie okresowo erozja wodna (gleba bez pokrywy roślinnej,
intensywne opady deszczu) oraz w niewielkim stopniu erozja wietrzna (gleba bez
pokrywy roślinnej, brak opadów atmosferycznych, silne wiatry), ograniczona przez
przewagę glin i piasków gliniastych w podłożu. Procesy te ustaną po docelowym
zagospodarowaniu terenu, przede wszystkim po wprowadzeniu trwałej pokrywy
roślinnej.
Procesy hydrologiczne. Przepływająca przez miasto rzeka Wisła stanowi
naturalne połączenie między obszarami różnorodnymi genetycznie i strukturalnie.
Stanowi ona nośnik energii i materii, przyjmując oddziaływania z zewnątrz (górne
i środkowe dorzecze) i oddziałując na zewnątrz (kształtujące stosunki
hydrologiczne i geomorfologiczne – np. przez akumulację niesionego materiału,
zalewy i podtopienia itp.). Część miasta znajduje się w zasięgu obszaru
bezpośredniego zagrożenia powodzią (zob. rozdz. 3.6).
Procesy ekologiczne na obszarze miasta dotyczą przede wszystkim:
• sukcesji roślinności wodnej i nadwodnej wzdłuż brzegu Wisły, mniejszych
cieków i rowów melioracyjnych oraz zbiorników wodnych;
9
Korytarz ekologiczny doliny Wisły, Gacka–Grzesikiewicz E. [red.] Fundacja IUCN Poland,
Warszawa,1995.
10
Zjawiska zachodzące w podłożu gruntowym i przekształcające jego pierwotną powierzchnię
oraz właściwości, wywołane czynnikami naturalnymi i sztucznymi (Racinowski 1987).
56
proeko
• sukcesji roślinności zielnej, miejscami krzewiastej i drzewiastej na dawnych
terenach rolnych w obrębie wysoczyznowej części miasta.
3.3. Powiązania przyrodnicze
Powiązania przyrodnicze obszaru miasta z otoczeniem realizowane są
głównie przez: obieg wody – spływ podziemny i powierzchniowy, cyrkulację
atmosferyczną, powiązania ekologiczne.
Woda jest głównym nośnikiem materii, a tym samym migracji pierwiastków
chemicznych w środowisku. Występuje dzięki niej jednokierunkowy proces
sprzężenia geochemicznego powierzchni autonomicznych (wierzchowinowych,
położonych w południowo-zachodniej części miasta, tranzytowych (stokowych,
dolinnych) i podporządkowanych (zagłębień terenu, niższych stopni terasowych). Z
jednostek autonomicznych następuje ubytek materii, w jednostkach tranzytowych
przeważa jej przepływ oraz zaznacza się w różnym stopniu akumulacja lub ubytek
(denudacja), w jednostkach podporządkowanych dominuje akumulacja materii. W
obrębie terenów zainwestowanych ww. procesy realizowane są przede wszystkim
poprzez układ kanalizacji deszczowej z dostawą wyniesionej materii bezpośrednio
do Wisły lub poprzez Kanał Młyński.
Powiązania przyrodnicze realizowane są również przez cyrkulację
atmosferyczną. Istota powiązań atmosferycznych polega na transformacji
właściwości powietrza pod względem fizycznym (temperatura, wilgotność) i
chemicznym (skład powietrza, wiatr jako nośnik pierwiastków chemicznych) w
zależności od przepływu nad określonymi obszarami. W wyniku ogólnej cyrkulacji
atmosferycznej przeważają wiatry z sektora zachodniego. Przy wiatrach z
kierunku południowo-zachodniego możliwy jest napływ zanieczyszczeń z
terenów przemysłowo-składowych miasta i jego otoczenia, w tym ciepłowni
„Rokitki” i składowiska odpadów w kierunku centrum miasta.
Bardzo ważną rolę ekologiczną odgrywa Wisła i jej dolina oraz międzywale.
Dolina Wisły stanowi korytarz ekologiczny rangi krajowej („Korytarz ekologiczny
doliny Wisły“ 1995). Oprócz powiązań energetyczno-materialnych realizowanych
przez wody rzeki, istotne znaczenie mają migracje roślin i zwierząt, dla których
rzeka i jej otoczenie stwarzają korzystne warunki. Na poziomie regionalnym
osnowę ekologiczną miasta tworzy dno doliny Motławy, a na poziomie lokalnym
dolina Strugi Drybok, tereny leśne i semileśne oraz większe kompleksy parkowe.
Największy kompleks leśny o pow. ok. 4 ha znajduje się w rejonie ul.
Głowackiego (obszar dawnej strzelnicy wojskowej).
Dla ochrony połączeń ekologicznych opracowana została przez instytucje
europejskie i regionalne koncepcja sieci korytarzy ekologicznych na terenie
Europy - Europejska Sieć Ekologiczna (EECONET - European ECOlogical
NETwork). Częścią tej sieci są tereny Krajowej Sieci Ekologicznej (ECONET-PL).
Sieć ECONET nie posiada statusu prawnego, jednak stanowi pewną wytyczną
polityki przestrzennej. Sieć jest wielkoprzestrzennym systemem składającym się
z 78 obszarów węzłowych, połączonych siecią korytarzy ekologicznych (do
których należy również dolina Wisły).
W projekcie „Studium…” (2012)11 wyznaczono system osnowy ekologicznej
miasta, na który składają się następujące elementy:
11
za „Opracowaniem ekofizjograficznym ….” (2011)
57
proeko
1) Ponadregionalny korytarz ekologiczny doliny Wisły – odgrywa on bardzo
ważną rolę w krajowym systemie przepływu energii i rozprzestrzeniania się
materii nieożywionej oraz zwierząt i roślin („Korytarz ekologiczny doliny Wisły”
1995). Wisła jest główną osią w systemie ekologicznym kraju i posiada cechy
unikatowego w skali europejskiej "korytarza ekologicznego", który jest
połączony z europejskimi makrosystemami przyrodniczymi poprzez wędrówki
awifauny i ichtiofauny. Jako duża dolina rzeczna, stanowi naturalną, liniową
strukturę przyrodniczą, umożliwiającą przemieszczanie się gatunków roślin i
zwierząt, pomiędzy poszczególnymi typami środowisk. Swobodna migracja
powoduje wzrost bioróżnorodności terenów położonych wzdłuż doliny.
Korytarz ekologiczny doliny Wisły obejmuje w Tczewie koryto rzeki wraz z
terenami zalewowymi za wałem przeciwpowodziowym w północno-wschodniej
części miasta. Znaczenie ekologiczne korytarza ekologicznego zmniejsza
zanieczyszczenie wód Wisły i miejscami silna dewastacja brzegu.
2) Regionalny korytarz ekologiczny doliny rzeki Motławy – korytarz ekologiczny
Motławy, pomimo znacznych przekształceń antropogenicznych (uregulowane,
skanalizowane koryto, zmeliorowane dno doliny, roślinność wysoka pochodzi z
nasadzeń) pełni istotne w skali regionu funkcje, przede wszystkim z racji roli dla
migracji zwierząt i roślin. W obrębie miasta występują bariery antropogeniczne
w ciągu korytarza, głównie w postaci infrastruktury komunikacyjnej.
3) Subregionalne korytarze ekologiczne doliny Strugi Subkowskiej (Dryboku) i
Kanał Młyński - stymulują wewnątrzregionalne powiązania ekologiczne,
wzmacniając ciągłość przestrzenną osnowy.
4) Lokalne składowe systemu:
• mikropłaty ekologiczne drobnych kompleksów leśnych i semileśnych:
enklawy leśne i semileśne w krajobrazie rolniczym wysoczyzny morenowej,
różnicujące jego strukturę biotyczną i modyfikujące przebieg procesów
przyrodniczych, o istotnej roli krajobrazowo-fizjonomicznej;
• mikropłaty ekologiczne terenów zieleni miejskiej: parków, skwerów,
cmentarzy pełnią istotną funkcję ekologiczną jako siedliska wielu gatunków
drzew rodzimych i obcych, siedliska ptactwa i innych drobnych zwierząt
oraz ważną funkcję krajobrazową;
• mikropłaty ekologiczne hydrogenicznych zagłębień terenu, w tym zbiorników
wodnych: obejmują wyróżniające się w środowisku zurbanizowanym,
urbanizowanym i podmiejskim - rolniczym tereny hydrogeniczne z zaroślami i
szuwarami. Są to tereny podmokłe i bagienne, jak wilgotne łąki, torfowiska,
trzcinowiska itp. o dużej roli w różnicowaniu nisz ekologicznych i w
całościowo ujmowanym funkcjonowaniu środowiska przyrodniczego, a
zwłaszcza w zakresie bioróżnorodności i regulacji bilansu wodnego;
• zgrupowania i aleje drzew i krzewów.
3.4. Źródła i stan antropizacji środowiska przyrodniczego
3.4.1. Wprowadzenie
Główne przejawy antropizacji środowiska przyrodniczego w mieście Tczewie
to:
58
proeko
• zainwestowanie miejskie – obce w naturalnym środowisku obiekty
kubaturowe, obiekty infrastruktury technicznej i drogowej, tereny utwardzone i
tereny pozbawione roślinności;
• tereny zainwestowania miejskiego (zabudowa mieszkaniowa, obiekty
produkcyjno-usługowe i infrastrukturowe) jako źródła zanieczyszczeń – emisji
zanieczyszczeń do atmosfery, ścieków komunalnych i gospodarczych (prawie
w całości miasto objęte siecią kanalizacji sanitarnej i częściowo - siecią
kanalizacji deszczowej) oraz odpadów komunalnych i gospodarczych;
• teren składowiska odpadów „Rokitki”;
• ciągi komunikacyjne, w tym droga krajowa nr 91 Gdańsk - Cieszyn (granica
Polski) i droga wojewódzka nr 224 Wejherowo - Tczew jako źródło emisji
zanieczyszczeń atmosfery i hałasu;
• linie kolejowe o znaczeniu międzynarodowym (nr 131), krajowym (nr 009) i
lokalnym (nr 203), o dużym natężeniu ruchu pociągów osobowych i
towarowych - źródła emisji zanieczyszczeń atmosfery i hałasu;
• napowietrzne linie energetyczne wysokiego napięcia 110 kV oraz główne
punkty zasilania (GPZ) – źródła promieniowania elektromagnetycznego i
antropizacji krajobrazu;
• gazociągi wysokiego ciśnienia DN400 iDN500 - zagrożenie wystąpienia
poważnych awarii;
• teren po jednostce wojskowej o specyficznym charakterze zanieczyszczeń
(np. pozostałości odpadów militarnych);
• na terenach nie zainwestowanych - pozostałości po rolniczym użytkowaniu
ziemi (m. in. synantropizacja roślinności, zubożenie struktury ekologicznej
terenu oraz specyfika krajobrazu o cechach kulturowego krajobrazu
rolniczego);
• tereny przekształceń powierzchni ziemi – tereny osuwisk i wyrobiska
poeksploatacyjne.
3.4.2. Warunki aerosanitarne i akustyczne
Warunki aerosanitarne
Stanowiska pomiarowe na terenie Tczewa znajdują się w stałych punktach
pomiarowych przy ul. J. Dąbrowskiego, ul. Wojska Polskiego, ul. Żwirki i Wigury
(WIOŚ - Wojewódzki Inspektorat Ochrony Środowiska), ul. Obrońców
Westerplatte (WSSE) oraz przy ul. Targowej (ARMAAG - Agencję Regionalnego
Monitoringu Atmosfery Aglomeracji Gdańskiej).
Wg rocznych ocen powietrza wykonanej przez WIOŚ w Gdańsku, główną
przyczyną niezadowalającej jakości powietrza w Tczewie, jest wysokie stężenie
pyłów PM10. W Tczewie, mieście o dużym udziale indywidualnego ogrzewania
widoczny jest znaczący wzrost stężeń pyłu w okresie grzewczym, ściśle
związany ze spalaniem węgla. Przekraczane są także normy docelowe
benzo(α)pirenu.
Na potrzeby rocznych ocen wykonano klasyfikację stref w oparciu o
następujące założenia:
• klasa A - poziom stężeń nie przekracza poziomu dopuszczalnego lub nie
przekracza poziomu docelowego lub nie przekracza poziomu celu
59
proeko
długoterminowego; nie jest wymagane prowadzenie działań na rzecz poprawy
jakości powietrza,
• klasa B - poziom stężeń mieści się pomiędzy poziomem dopuszczalnym a
poziomem dopuszczalnym powiększonym o margines tolerancji; niezbędne
jest opracowanie programu
• klasa C - poziom stężeń przekracza poziom dopuszczalny powiększony o
margines tolerancji lub przekracza poziom docelowy lub przekracza poziom
celu długoterminowego; niezbędne jest opracowanie programu ochrony
powietrza oraz wymaga określenia celów długoterminowych w wojewódzkim
programie ochrony środowiska.
Jak wynika z Rocznych ocen jakości powietrza w województwie pomorskim
sporządzonych przez Wydział Monitoringu Środowiska WIOŚ w Gdańsku, w
strefach, w których znajdował się Tczew odnotowano następujące przekroczenia
poziomów dopuszczalnych substancji:
• w latach 2007-2010 - przekroczony został docelowy poziom benzo[α]pirenu
(strefa kwidzyńsko-tczewska wg kryteriów ochrony zdrowia uzyskała klasę C);
• w latach 2009-2010 - przekroczony został poziom pyłu zawieszonego PM10
(klasa C), pod względem zanieczyszczenia ozonem 03 miasto Tczew
zaliczono do klasy A oraz D2 (wyniki przekraczają poziom celu
długoterminowego)
Według danych z 2010 r. (Raport o stanie środowiska w województwie
pomorskim w 2010 roku (2011), w puncie przy ul. Targowej wyniki pomiaru pyłu
PM10 wynosiły 30 mg/m3, przy dopuszczalnej normie 40 mg/m3), wyniki pomiaru
pyłu PM2,5 wynosiły 20 µg/m3, przy dopuszczalnej normie 25 µg/m3), a
benzo(a)pirenu - 3,5 (przy normie 1 ng/m3).
Wg Stanu zanieczyszczenia powietrza atmosferycznego w Aglomeracji
Gdańskiej i Tczewie w roku 2009 i informacja o działalności Fundacji ARMAAG
2010 stan powierza w Tczewie w latach 2007-2009 na podstawie wyników
pomiarów na stacji ARMAAG oceniono jako bardzo dobry (0-40% normy jakości
powietrza) dla SO2 i dla NO2, natomiast dla pyłu PM10 jako dobry (41-60%
normy jakości powietrza).
W celu osiągnięcia dopuszczalnych poziomów zanieczyszczeń w strefie
kwidzyńsko-tczewskiej, których przekroczenia wskazały oceny jakości powietrza
wykonane przez WIOŚ w Gdańsku, wykonano Program ochrony powietrza dla
strefy kwidzyńsko-tczewskiej uchwalony przez Sejmik Województwa
Pomorskiego dnia 25.05.2009 r. Zgodnie z w/w programem przekroczenia
poziomu dopuszczalnego pyłu zawieszonego PM10 w mieście Tczew
spowodowane były przede wszystkim emisją powierzchniową, w drugiej
kolejności emisją liniową:
• w emisji powierzchniowej największy udział ma emisja z indywidualnego spalania
paliw na cele komunalno-bytowe, gdzie dominują paliwa stałe – węgiel i drewno;
• w emisji liniowej największy udział ma emisja z unosu, czyli z zabrudzenia
suchego, wzniecanego podczas ruchu pojazdów, zalegającego na jezdni.
Do głównych źródeł zanieczyszczeń atmosfery w Tczewie należą:
• źródła ciepła indywidualnej i wielorodzinnej zabudowy mieszkaniowej (głównie
w wyniku spalania niskiej jakości paliw stałych (węgla, miału, koksu, a także
odpadów w paleniskach domowych), na obszarze miasta zaopatrzenie w
energię cieplną realizowane jest przede wszystkim przez miejską sieć
60
proeko
ciepłowniczą zasilaną przez kotłownię „Rokitki” (zlokalizowaną w Rokitkach
przy ul. Tczewskiej, poza granicami miasta), kotłownię „Czyżykowo”
(zmodernizowana), kotłownie lokalne pracujące na potrzeby poszczególnych
odbiorców oraz indywidualne ogrzewanie;
• emitory obiektów przemysłowych (wg „Programu ochrony środowiska dla
miasta Tczewa na lata 2008-2011 z uwzględnieniem perspektywy na lata
2012-2015” (2008), głównie następujących zakładów:
- Eaton Truck Components Sp. z o.o. – produkcja skrzyń biegów i
podzespołów;
- Fabryka Opakowań Różnych „FORCAN” S.A. – produkcja puszek i pudełek
ozdobnych;
- FLEXTRONICS International Poland Sp. z o.o. – produkcja metalowych
telekomunikacyjnych
oraz
podzespołów
obudów
do
urządzeń
elektronicznych do urządzeń nadawczych, telewizyjnych i radiowych;
- Zakład Przetwórstwa Rolno – Spożywczego „KORAL” Sp. z o.o. –
produkcja przetworów rybnych, emisje do powietrza powodują kotłownie i
komory wędzarnicze;
- RATIONEL POLSKA Sp. z o.o. – produkcja stolarki otworowej – okien i
drzwi z drewna iglastego;
- STOCZNIA TCZEW Sp. z o.o. – produkcja stalowych kadłubów małych
jednostek pływających;
- APATOR METRIX S.A. – produkcja gazomierzy przemysłowych i
mieszkaniowych;
- „GEMALTO” Sp. z o.o. – produkcja kart mikroprocesorowych do użytku
telefonii komórkowej;
- „AMBER BOATS” Sp. z o.o. Tczew – lakierowanie drewnianego
wykończenia wnętrz kabin łodzi kadłubowych.
• zanieczyszczenia komunikacyjne w związku z eksploatacją dróg kołowych, w
tym tranzytowych (krajowej i wojewódzkiej) oraz pozostałej sieci dróg w
mieście i linii kolejowych (nr 9, 131 i niezelektryfikowanej 230), przy czym
uciążliwość drogi krajowej zmalała po oddaniu do użytku autostrady A1;
• emisja niezorganizowana pyłu z terenów pozbawionych roślinności i z terenów
o utwardzonej nawierzchni, głównie komunikacyjnych;
• emisja odorów ze składowiska „Rokitki”;
• napływ mas zanieczyszczonego powietrza z terenów sąsiednich, w tym przy
sprzyjających kierunkach wiatru z aglomeracji Trójmiejskiej oraz obiektów
przemysłowo-składowych na terenie gminy Tczew.
Miasto zaopatrywane jest w ciepło na zasadzie zbiorowego systemu
zaopatrzenia w ciepło z ciepłowni miejskiej i ciepłowni osiedlowej oraz na
zasadzie indywidualnego wytwarzania ciepła. Występują tu następujące źródła
ciepła: węglowa kotłownia miejska KT-1602 „Rokitki” (zlokalizowana poza
obszarem miasta), gazowo-olejowa kotłownia osiedlowa KT-1702 „Czyżykowo”,
5 przemysłowych (gazowych) źródeł ciepła o mocy powyżej 3 MW, 46 kotłowni
lokalnych o mocy 0,1÷3 MW (na różnorodne paliwa, jak: gaz, olej, węgiel, koks)
oraz szereg kotłowni lokalnych o mocy poniżej 0,1 MW (w tym również
ogrzewanie piecowe).
61
proeko
Paliwem wykorzystywanym w kotłowniach jest gaz ziemny (30 kotłowni),
paliwo stałe takie jak węgiel, koks, miał węglowy (14 kotłowni) i olej opałowy (9
kotłowni).
Komunikacyjne zanieczyszczenia atmosfery mogą powodować niekorzystne
zmiany wartości produkcyjnej gleb i wpływać niekorzystnie na roślinność
przydrożną (drzewa, krzewy i roślinność zielną) oraz na zdrowie mieszkających
w otoczeniu dróg ludzi. To negatywne oddziaływanie spowodowane jest emisją
spalin zawierających m.in. metale ciężkie, dwutlenek siarki i tlenki azotu oraz pył.
Motoryzacyjne zanieczyszczenia atmosfery są związkami toksycznymi,
powodującymi osłabienie fotosyntezy, degradację chlorofilu, zakłócenia w
transpiracji i oddychaniu, przebarwienia, chlorozę, nekrozę liści, szybsze ich
starzenie, upośledzenie wzrostu oraz zmniejszenie odporności na choroby i
szkodniki (Siwecki [red.] 2002).
Hałas i wibracje
Hałas i wibracje stanowią specyficzne formy uciążliwości antropogenicznych
dla środowiska, wpływając przede wszystkim na warunki życia ludności i
funkcjonowanie organizmów zwierzęcych. Źródła hałasu związane są przede
wszystkim ze skupiskami ludności i formami jej działalności gospodarczej.
Na terenie Tczewa występuje głównie hałas komunikacyjny – drogowy i
kolejowy (na magistralach: Trójmiasto- Tczew – Bydgoszcz oraz Tczew –
Starogard – Chojnice), hałas przemysłowy oraz hałas osiedlowy.
Pomiary hałasu na terenie miasta Tczewa prowadzone są okresowo przez
WIOŚ w Gdańsku. Hałas komunikacyjny mierzony był w Tczewie w 2006 r. w 20
punktach pomiarowych (po dwie serie pomiarowe w każdym z punktów). Przy
ocenie uciążliwości zastosowano skalę subiektywnej uciążliwości hałasu
komunikacyjnego:
• mała - < 55 (2 punkty pomiarowe);
• średnia - 55 do < 63 (7 punktów pomiarowych);
• duża - 63 do 70 (10 punktów pomiarowych);
• bardzo duża - > 70 (1 punkt pom. - ul. Wojska Polskiego 31).
Niemal we wszystkich badanych punktach przekroczony został dopuszczalny
poziom hałasu, a w ponad połowie badanych punktów uciążliwość akustyczna
określona została jako duża. Bardzo duże natężenie ruchu (powyżej 70 dB
odnotowano na skrzyżowaniu ul. Wojska Polskiego i Targowej).
Wg Raportu o stanie środowiska województwa pomorskiego w 2006 r. (2007)
hałas komunikacyjny w mieście i wzdłuż głównych szlaków transportowych
utrzymuje się od kilku lat na wysokim poziomie. W trakcie przeprowadzanych
remontów dróg i przy budowie nowych stosowane są tzw. ciche nawierzchnie,
powodujące zmniejszenie hałasu o około 3-4 dB w zależności od prędkości
poruszających się pojazdów. Wzdłuż nowych i remontowanych dróg budowane są
coraz częściej (w tym w centrum Tczewa) ekrany dźwiękochłonne od strony
zabudowy. Stały wzrost natężenia ruchu, powoduje utrzymywanie się hałasu na
wysokim poziomie. W trakcie badań hałasu komunikacyjnego prowadzonych na
terenie miasta w 2001 i 2006 r. nie prowadzono pomiarów wzdłuż Al. Solidarności
(droga krajowa nr 1). Pomierzone w 2000 r. natężenie ruchu pojazdów na tej
drodze, na odcinku Pruszcz Gdański – Tczew było bardzo wysokie i wyniosło
62
proeko
16.524 poj./dobę (Ruch drogowy 2000, 2001). Uruchomienie autostrady A1
spowodowało zmniejszenie ruchu tranzytowego przez Tczew. Hałas
komunikacyjny w mieście został przedstawiony na załączniku graficznym nr 35.
Brak danych dotyczących uciążliwości hałasu emitowanego przez pozostałe
źródła hałasu (linie kolejowe, obiekty przemysłowe i zabudowę osiedlową,
głównie zespoły wielorodzinnej zabudowy mieszkaniowej oraz koncentracji
usług).
Ogólne zasady ochrony środowiska przed hałasem określone zostały w
ustawie z dnia 27 kwietnia 2001 r. Prawo ochrony środowiska (Dz. U. z 2001 r.
Nr 62, poz. 627). Dopuszczalne natężenie dźwięku w środowisku określa
Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 14 czerwca 2007 r. w sprawie
dopuszczalnych poziomów hałasu w środowisku (Dz. U. z 2007 r. Nr 120, poz.
826), gdzie w załączniku do rozporządzenia podane są zróżnicowane wartości
różnych przedziałów czasowych dla następujących rodzajów terenów
przeznaczonych: pod zabudowę mieszkaniową, pod szpitale i domy opieki
społecznej, pod budynki związane z pobytem dzieci i młodzieży, na cele
uzdrowiskowe, na cele rekreacyjno-wypoczynkowe i na cele mieszkaniowousługowe.
Dla obszaru miasta obowiązują następujące, dopuszczalne poziomy hałasu
powodowanego przez drogi lub linie kolejowe:
• dla terenów zabudowy mieszkaniowej jednorodzinnej, terenów zabudowy
związanej ze stałym lub czasowym pobytem dzieci i młodzieży, terenów
domów opieki społecznej i terenów szpitali w miastach - w porze dziennej 55
dB i w porze nocnej 50 dB
• dla terenów zabudowy mieszkaniowej wielorodzinnej i zamieszkania
zbiorowego, terenów rekreacyjno-wypoczynkowych i terenów zabudowy
mieszkaniowo-usługowej - w porze dziennej 60 dB i w porze nocnej 50 dB.
• Dla pozostałych obiektów i działalności będącej źródłem hałasu (z wyjątkiem
hałasu powodowanego przez starty, lądowania i przeloty statków powietrznych
oraz linie energetyczne), dopuszczalny poziom hałasu wynosi:
• dla terenów zabudowy mieszkaniowej jednorodzinnej, terenów zabudowy
związanej ze stałym lub czasowym pobytem dzieci i młodzieży, terenów
domów opieki społecznej i terenów szpitali w miastach - w porze dziennej 50
dB i w porze nocnej 40 dB
• dla terenów zabudowy mieszkaniowej wielorodzinnej i zamieszkania
zbiorowego, terenów rekreacyjno-wypoczynkowych i terenów zabudowy
mieszkaniowo-usługowej - w porze dziennej 55 dB i w porze nocnej 45 dB.
3.4.3. Promieniowanie elektromagnetyczne
Do głównych źródeł promieniowania elektroenergetycznego na terenie
miasta Tczewa należą linie elektroenergetyczne, główne punkty zasilania (GPZ),
stacje bazowe telefonii komórkowej.
Przez obszar Tczewa przebiegają linie elektroenergetyczne o napięciu
znamionowym 110 kV:
• prowadzące energię elektryczną z GPZ Gdańsk-Błonie i GPZ Gdańsk 1
poprzez GPZ Tczew (zlokalizowany w zachodniej części Tczewa, w rejonie ul.
63
proeko
Jagiellońskiej);
• prowadzące energię elektryczną w kierunku GPZ Miłobądz;
• prowadzące energię elektryczną w kierunku GPZ Starogard;
• prowadzące energię elektryczną w kierunku GPZ Subkowy (poprzez GPZ
EATON).
Ze stacji GPZ rozchodzą się linie średniego napięcia. Miejska sieć
energetyczna średnich napięć 15 kV jest w 80% kablowa, reszta napowietrzna i
zasila 128 stacji transformatorowych 15/04 kV. Sieć znajdująca się na terenie
miasta jest w dobrym stanie technicznym, sieć napowietrza jest systematycznie
zastępowana kablową.
Linie elektroenergetyczne stwarzają uwarunkowania sozologiczne w zakresie
promieniowania elektromagnetycznego dla kształtowania środowiska, polegające na
ograniczeniu terenu dla zabudowy - zasięg stref o ograniczeniach inwestycyjnych,
zgodnie z obowiązującymi przepisami, wymaga rozpoznania pomiarowego, a
zasady ich wykonywania określają odpowiednie przepisy szczegółowe
(Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 30 października 2003 r. w sprawie
dopuszczalnych poziomów pól elektromagnetycznych w środowisku oraz sposobów
sprawdzania dotrzymywania tych poziomów, Dz. U. Nr 192, poz. 1883).
W „Studium…” wyznaczono obszary oddziaływania napowietrznych linii
energetycznych wysokiego napięcia 110 kV oraz Głównych Punktów Zasilania
(GPZ Tczew i GPZ Eaton) - strefy ochronne wyłączone spod zabudowy zgodnie
z Rozporządzeniem Ministra Środowiska z dnia 30 października 2003 r. w
sprawie dopuszczalnych poziomów pól elektromagnetycznych w środowisku oraz
sposobów sprawdzania dotrzymania tych poziomów. (Dz. U. Nr 192, poz. 1883).
oraz w oparciu o warunki techniczne i wytyczne branżowe, które nie mają
podstawy prawnej.
W przypadku istniejących linii średniego napięcia obowiązuje strefa
ograniczonego użytkowania o szerokości około 15 m (po 7,5 m od głównej osi), a
w przypadku istniejących linii wysokiego napięcia 110 kV - o szerokości około 40
m (po 20 m od głównej osi), której zagospodarowanie wymaga uzyskania zgody
zarządcy sieci. Pod liniami nie należy sadzić roślinności wysokiej, zalesienia
terenów rolnych w pasie technologicznym linii mogą być przeprowadzone w
uzgodnieniu z właścicielem linii, który określi maksymalną wysokość sadzonych
drzew i krzewów. Wszelkie zmiany w kwalifikacji terenu w obrębie pasa
technologicznego linii i w jego najbliższym sąsiedztwie powinny być
zaopiniowane przez właściciela linii. Dla linii elektroenergetycznych musi być
zapewniony dostęp w celu wykonania prac eksploatacyjnych.
Dla stacji bazowych telefonii komórkowej zlokalizowanych w miastach
typową wartością mocy doprowadzonej do każdej anteny jest 25 W dla stacji
jednosystemowych oraz 50 W dla stacji dwusystemowych (działających na
częstotliwościach 900/1800 MHz) - zgodnie z „Programem ochrony środowiska
dla miasta Tczewa na lata 2008-2011 z uwzględnieniem perspektywy na lata
2012-2015” (2008). Na terenie Tczewa stacje bazowe telefonii komórkowej
zlokalizowane są przy ulicach:
1. Jagiellońskiej 54,
2. Nałkowskiej 9 – wieża kościoła,
3. Obrońców Westerplatte 1,
64
proeko
4. Rokickiej 53 a,
5. Gdańska 33 – komin Zakładu Energetyki Cieplnej,
6. Bałdowska 1– wieża ciśnień.
Zgodnie z informacjami „Studium… (2012), Urząd Komunikacji Elektronicznej
wydał dodatkowo pozwolenia radiowe dla następujących lokalizacji stacji
bazowych telefonii komórkowej (poza wyżej wymienionymi):
1. ul. Wyszyńskiego 6 i 13;
2. ul. 30 stycznia 32 i 55;
3. ul. Władysława Jagiełły 5;
4. ul. Czyżykowska 66 i 67;
5. ul. Solidarności 19;
6. ul. Jagiellońska 55;
7. ul. Gdańska 6;
8. ul. Rokicka 16
9. Mallinowska 24 A
10. Wyzwolenia 1
11. Al. Solidarności 19
12. Stacja Tczew Suchostrzygi.
Ustawa Prawo ochrony środowiska określa zasady ochrony przed polami
elektromagnetycznymi. Ochrona ta polega na utrzymaniu poziomów pól poniżej
poziomów dopuszczalnych oraz zmniejszaniu pól elektromagnetycznych do co
najmniej
dopuszczalnych
wartości.
Do
oceny
poziomów
pól
elektromagnetycznych w środowisku zobowiązany jest Pomorski Wojewódzki
Inspektor Ochrony Środowiska w Gdańsku, który ma prowadzić badania w
ramach państwowego monitoringu środowiska jest równie; zobowiązany do
prowadzenia rejestru terenów, na których stwierdzono przekroczenie
dopuszczalnych poziomów pól elektromagnetycznych na terenach mieszkalnych
lub przeznaczonych pod zabudowę mieszkaniową. Jeżeli z postępowania w
sprawie oceny oddziaływania na środowisko, z analizy porealizacyjnej albo z
przeglądu ekologicznego wynika, że mimo zastosowania dostępnych rozwiązań
technicznych, technologicznych i organizacyjnych nie mogą być zachowane
standardy
jakości
środowiska
to
m.in.
dla
instalacji
urządzeń
radiokomunikacyjnych oraz linii elektroenergetycznych tworzy się obszar
ograniczonego użytkowania („Program ochrony środowiska dla miasta Tczewa
na lata 2008-2011 z uwzględnieniem perspektywy na lata 2012-2015” (2008).
3.4.4. Stan zanieczyszczenia wód
Jakość wód powierzchniowych
Wody Wisły badane są systematycznie przez WIOŚ w Gdańsku. W 2006 r.
badane były w dwóch punktach pomiarowych: powyżej Tczewa (903 km) w
ramach monitoringu podstawowego i w Kieżmarku (926 km) w ramach
monitoringu reperowego („Raport o stanie środowiska w województwie
pomorskim w 2006 r.” 2007). W 2006 roku wody Wisły oceniono jako wody
zadowalającej jakości - III klasa czystości sanitarnej i ogólnej. Cechował je na
ogół niski lub umiarkowanie wysoki poziom zawiesiny ogólnej, substancji
biogennych i metali, w tym również metali ciężkich, oraz wysokie natlenienie. Nie
wykryto w nich metali, takich jak: arsen, chrom czy rtęć pestycydów
chloroorganicznych (jak lindan, aldryna, dieldryna) ani wielopierścieniowych
65
proeko
węglowodorów aromatycznych (WWA). Koncentracja fenoli lotnych wskazywała
na dobrą jakość wód. O jakości wód rzeki decydował przede wszystkim poziom
materii organicznej, substancji rozpuszczonych i azotu ogólnego Kjeldahla,
znacznie rzadziej azotynów, zawiesiny ogólnej, metali: manganu i selenu, a
ponadto wskaźniki biologiczne: skład organizmów fitoplanktonu i peryfitonu,
stężenia chlorofilu „a” oraz liczba bakterii grupy Coli. Wzrost koncentracji
manganu notowano w lipcu, a selenu w październiku. Poziom chlorofilu „a”
zmieniał się w szerokim zakresie: od 5.5 do 79.2 µg/dm3 w sezonie
wegetacyjnym. W profilu powyżej Tczewa (Most Knibawski) w klasie IV (jakość
niezadowalająca ) wystąpiły następujące wskaźniki: barwa, BZT5, ChZT-Cr,
chlorofil „a”, a w profilu w Kieżmarku barwa, ChZT-Cr i chlorofil „a”.
Zgodnie z „Raportem o stanie środowiska w województwie pomorskim w
2009 roku” (2010), stan wód Wisły dla stanowiska w Kiezmarku określono jako:
• stan biologiczny – słaby;
• stan fizykochemiczny – dobry;
• stan/potencjał ekologicznych – dobry;
• stan chemiczny – dobry;
• stan JCW – zły.
Według danych z 2010 r. (Raport o stanie środowiska województwa
pomorskiego w 2010 r., 2011), wody Wisły badane poniżej miasta Tczewa (w
Kiezmarku) zaliczono do II klasy czystości pod względem stanu fizykochemicznego,
natomiast pod względem stanu chemicznego zaklasyfikowano je jako wody poniżej
stanu dobrego. Wskaźniki biologiczne nie były oceniane.
Według wyników badań z 2006 r. (WIOŚ), jakość wód rzeki Motławy (w
górnym biegu rzeki w Rokitkach powyżej Tczewa) odpowiadała IV klasie. Wody
odznaczały się na ogół dobrym natlenieniem oraz niskim poziomem zawiesiny,
rozpuszczonych substancji nieorganicznych i większości metali. Niskie lub
umiarkowanie wysokie było również stężenie amoniaku, azotanów, azotu
ogólnego i fosforu ogólnego. W całej rzece nie wykryto chromu, rtęci,
wielopieroecieniowych węglowodorów aromatycznych (WWA) ani pestycydów
chloroorganicznych (lindan, aldryna, dieldryna). Fenole osiągały przeważnie
poziom II klasy, stężenie zadowalające wystąpiło jedynie w Rokitkach. O ich
niezadowalającej jakości stanowiła przede wszystkim ilość materii organicznej (945% wyników), fosforanów (8-19% stężeń) i bakterii Coli typu fekalnego (9-25%
wyników). W górnym biegu rzeki (Rokitki) notowano ponadto wysokie pojedyncze
stężenia zawiesiny, azotu ogólnego Kjeldahla, fluorków i selenu oraz znaczne
spadki natlenienia wody. Zawartość chlorofilu „a” zmieniała się w szerokim
zakresie. Jego najwyższy poziom stwierdzono w maju poniżej Jeziora Rokitki. W
Rokitkach w klasie IV wystąpiły następujące wskaźniki: zawiesina. og., azot
Kjeldhala, LBC fek. i w klasie V (jakość zła) ChZT-Cr, chlorofil „a”.
Według ostatnich danych - z 2010 r. (Raport o stanie środowiska województwa
pomorskiego w 2010 r. (2011), stan fizykochemiczny Motławy (w punkcie Rokitki)
oceniono jako poniżej stanu dobrego, ze względu na przekroczenia zawartości
azotu Kjeldahla. Stan chemiczny i biologiczny nie były badane.
Drybok
Zgodnie z „Raportem o stanie środowiska w województwie pomorskim w 2009
roku (2010), stan wód Dryboku dla stanowiska w Tczewie, określono jako:
66
proeko
• stan biologiczny – dobry;
• stan fizykochemiczny – poniżej stanu dobrego;
• stan/potencjał ekologicznych – umiarkowany;
• stan chemiczny – brak danych;
• stan ogólny – zły.
Dla Dryboku badanego w 2010 r. w Tczewie odnotowano wody w II klasie
czystości biologicznej i poniżej stanu dobrego pod względem stanu
fizykochemicznego, o czym zadecydowały przekroczenia azotu Kjeldahla, azotu
azotynowego, azotu ogólnego. W ocenie potencjału ekologicznego wody
Dryboku zaliczono do III klasy potencjału ekologicznego, bez oceny stanu
ogólnego. Maksymalna zawartość azotanów w Dryboku wynosiła 54 mg NO3/l i
nieznacznie przekraczała dopuszczalne normatywy.
Kanał Młyński
Wody Kanału Młyńskiego badane były ostatnio w 2010 r. (Raport o stanie
środowiska województwa pomorskiego w 2010 r., 2011), w punkcie Tczew. Jego
wody zaliczono do II klasie czystości biologicznej i poniżej stanu dobrego pod
względem stanu fizykochemicznego, o czym zadecydowały przekroczenia azotu
Kjeldahla. W ocenie potencjału ekologicznego wody Kanału Młyńskiego
zaliczono do III klasy potencjału ekologicznego, bez oceny stanu ogólnego.
Generalnie, niezadowalający jest stan rzek w rejonie Tczewa. Wszystkie
badane rzeki (Wisła, Motława, Drybok, Kanał Młyński) oceniono jako podległe
eutrofizacji komunalnej rzek (Raport o stanie środowiska województwa
pomorskiego w 2010 r. (2011). Ustawa Prawo wodne (Dz. U. z 2005 r. nr 239,
poz. 2019 z późn. zm.) definiuje eutrofizację jako wzbogacanie wody biogenami,
w szczególności związkami azotu lub fosforu, powodującymi przyspieszony
wzrost glonów oraz wyższych form życia roślinnego, w wyniku którego następują
niepożądane zakłócenia biologicznych stosunków w środowisku wodnym oraz
pogorszenie jakości tych wód. Ocena stanu wskazującego na eutrofizację
komunalną wód płynących, wykonana została w oparciu o wyniki badań z lat
2008-2010, prowadzonych w 102 przekrojach, tj. 88 jcw. Podstawą klasyfikacji
rzek były elementy biologiczne: fitobentos okrzemkowy i fitoplankton (chlorofil
„a”) oraz fizykochemiczne: BZT5, ogólny węgiel organiczny, azot amonowy, azot
Kjeldahla, azot azotanowy, azot ogólny, fosforany i fosfor ogólny. Do
eutroficznych zaliczono wody, które zgodnie z przeprowadzoną oceną
przekroczyły w uwzględnianym zakresie warunki określone dla stanu dobrego.
Przekształcenia obiegu wody na obszarze miasta obejmują przede
wszystkim:
• Wisłę – uregulowanie, umocnienie i obwałowanie brzegu, co ma wpływ na
usprawnienie odpływu w rzece, ze względu na położenie Tczewa w dolnym,
przyujściowym odcinku Wisły odczuwalne są tu wpływy poziomu wód Bałtyku
na stan wód w rzece;
• Motławę, Kanał Młyński i Drybok - o sztucznie wyrównanych biegach
(charakter kanałów melioracyjnych), dna dolin Motławy i Dryboku odwadnia
gęsta sieć kanałów i rowów
67
proeko
• sieć melioracyjna i obszary zdrenowane (zajmujące ok. 7 % powierzchni
miasta).
Stan czystości osadów dennych rzek
W osadach Wisły w Tczewie, zbadanych w 2002 r. przez Centralne
Laboratorium Chemiczne Państwowego Instytutu Geologicznego na zlecenie
PIOŚ, stwierdzono zawartość pierwiastków śladowych takich jak srebro, bar,
kadm, kobalt, stront, chrom, miedź, nikiel, ołów i cynk podobną do tła
geochemicznego. Na tej podstawie stwierdzono, że osady były stosunkowo
czyste („Program ochrony środowiska...” 2004).
Jakość wód podziemnych badana była w granicach miasta Tczew (na
ujęciu „Motława”), gdzie zlokalizowano 1 punkt regionalnego monitoringu jakości
wód podziemnych (punkt nr 22). Badane są w nim wody ujmowane z piętra
czwartorzędowego. Na podstawie wyników uzyskanych w 2005 r. wody te zostały
zaliczone do IV klasy czystości (ze względu na zawartość HCO3). W 2009 r.
wody te zaliczono do III klasy - wskaźnik decydujący – fosfor (Raport o stanie
środowiska w województwie pomorskim w 2009 roku, 2010). Ponadto, w mieście
znajduje się punkt krajowego monitoringu jakości wód i punkt sieci stacjonarnych
obserwacji wód (714 – kreda) w Tczewie. Według „Programu ochrony
środowiska dla miasta Tczewa na lata 2008-2011…” (2008) monitorowane wody
podziemne nie wykazują symptomów skażenia. Podwyższone stężenia
niektórych elementów, decydujące o dość niskiej klasie jakości wody (tj.
amoniak, fluorki, żelazo, mangan) są powodowane czynnikami neogenicznymi.
Anomalne stężenia fluorków i azotu amonowego są znane od początku
prowadzenia regularnych obserwacji jakości wód i utrzymują się na
niezmienionym poziomie. Podwyższone stężenia związków żelaza i manganu nie
wykraczają poza poziom tła w regionie. Wody podziemne na terenie miasta
Tczew są średniej jakości, w ich składzie chemicznym występują przede
wszystkim ponadnormatywne zawartości związków żelaza i manganu. Jest to
powszechne zjawisko na tym terenie. Wody uzdatniane są za pomocą
odżelaziaczy i odmanganiaczy. Głównym użytkowym poziomem wodonośnym w
Tczewie jest poziom czwartorzędowo-trzeciorzędowy. W rejonie miasta poziom
czwartorzędowo-trzeciorzędowy charakteryzuje się współczynnikiem filtracji
osiągającym wartość do 85 m/24h i przewodnością wynoszącą 200 m 2/24h. W
rejonie Tczewa stwierdzono występowanie leja depresyjnego, który ma tendencje
do wypełniania się przy zmniejszaniu poboru wód. Wody tego poziomu zaliczono
do klas II i Ib.
Jednym z istotnych potencjalnych źródeł zanieczyszczenia wód podziemnych
w rejonie Tczewa jest nieuszczelnione składowisko odpadów (docelowy
RZUOT). Jak wynika z dokumentu pt. Monitoring składowiska odpadów w
miejscowości Tczew (…) Raport za 2010 r. (Nowak A., Zając A., 2011)
zaobserwowano nieznaczny wpływ funkcjonowania obecnego składowiska na
wody podziemne. Odnotowano podwyższone wartości przewodności
elektrolitycznej właściwej charakterystyczne dla wód II (…) oraz V klasy jakości
(…). W IV kwartale zanotowano nieznacznie wyższe stężenia miedzi (…) cynku
(…) oraz ołowiu (…), które mieściły się w granicach norm II klasy jakości wód
podziemnych. Ponadto w ostatniej serii stężenia ołowiu kształtowały się na
poziomie właściwym dla wód III (…) oraz V klasy jakości (…). Dodatkowo
zauważono wyższe stężenia ogólnego węgla organicznego na poziomie wód IV
klasy jakości (…). Do V klasy jakości zaliczono wartości ogólnego węgla
68
proeko
organicznego w piezometrze P-2 w I kwartale oraz w piezometrze P-4 w IV
kwartale. Pozostałe badane wskaźniki posiadały wartości na poziomie właściwym
dla wód I klasy jakości.
Wody podziemne wypływające z terenu składowiska odpadów w m. Tczew w
kierunku północnym-wschodnim obejmują swym zasięgiem jedynie wody w
rejonie studni zlokalizowanej przy ul. Tczewskiej 63. W tej studni zaobserwowane
podwyższone wartości przewodności elektrolitycznej właściwej we wszystkich
kwartałach odpowiadające wodom II klasy jakości. Dodatkowo w II, III i IV
kwartale stwierdzono nieznacznie wyższe stężenia cynku, które cechowały wody
II klasy jakości. Reszta analizowanych wskaźników posiadała wartości
charakterystyczne dla wód I klasy jakości.
Pozostałe (…) studnie na terenie miasta Tczew przy ul. Suchostrzygi i MW-1
nie znajdują się w zasięgu ewentualnego rozprzestrzeniania zanieczyszczeń z
terenu składowiska; wynika to z kierunku przepływu wód podziemnych. W
związku z tym nie istnieje zagrożenie negatywnego oddziaływania na środowisko
gruntowo wodne tych ujęć wody ze strony składowiska. Na podstawie
przeprowadzonych analiz w studni przy ul. Suchostrzygi odnotowano nieco
wyższe wartości przewodności elektrolitycznej właściwej, które we wszystkich
seriach pomiarowych charakteryzowały wody II klasy jakości. Ponadto wartości
cynku kształtowały się na poziomie wód II klasy jakości w I kwartale, zaś w II
kwartale odpowiadały wodom III klasy jakości. Natomiast w studni MW-1 w IV
kwartale zaobserwowano niewielki wzrost stężeń cynku, które ukształtowały się
na poziomie wód II klasy jakości. Pozostałe badane wskaźniki w obu studniach
posiadały uśrednione wartości odpowiadające I klasie jakości wód podziemnych.
•
•
•
•
•
•
3.4.5. Przekształcenia litosfery i gospodarka odpadami
Do podstawowych przekształceń litosfery na obszarze Tczewa … należą:
przekształcenia właściwości fizykochemicznych gleb związane z zabiegami
agrotechnicznymi na terenach użytkowanych w przeszłości i współcześnie
rolniczo;
zniszczenia geomechaniczne spowodowane lokalizacją dużych obiektów
kubaturowych, przejawiające się przede wszystkim w przekształceniach
przypowierzchniowej warstwy litosfery, a w szczególności wykopy i nasypy,
związane z posadowieniem budynków, lokalizacją infrastruktury technicznej
itp., co jest powszechne na terenach miejskich;
przekształcenia związane z infrastrukturą komunikacyjną, w tym nasypy i
wykopy, charakterystyczne dla Tczewa jest znaczna udział sieci kolejowych i
towarzyszących im głębokich wykopów i wysokich nasypów kolejowych;
przekształcenia związane z powierzchniową eksploatacją kopalin
(występujące na południowo-zachodnim skraju miasta złoża kruszywa zostały
wyeksploatowane);
teren składowiska odpadów, wykorzystujący teren rozległego wyrobiska
poeksploatacyjnego i wprowadzający nowe przekształcenia litosfery (m.in.
przez tworzenie wałów ziemnych dla kształtowania kwater, dalsza
eksploatacja piasku w rejonie składowiska, na cele przykrywania odpadów –
„Raport o oddziaływaniu na środowisko przedsięwzięcia pn. >Regionalny
Zakład Unieszkodliwiania Odpadów Tczew<”, 2011);
przekształcenia związane z systemem melioracyjnym;
69
proeko
•
•
•
wały przeciwpowodziowe wzdłuż Wisły
przekształcenie brzegu Wisły w wyniku wprowadzenia betonowej obudowy i
nasypów kamiennych u podnóża oraz w wyniku wprowadzenia
zainwestowania i niezorganizowanej penetracji przez ludzi,
nasypy ziemno-gruzowe na skarpie wiślanej na wysokości ul. Nad Wisłą,
Gospodarka odpadami
W Tczewie prowadzona jest selektywna zbiórka odpadów, obejmująca
segregację papieru, szkła oraz plastiku na terenie miasta oraz ręczne wybieranie
surowców wtórnych ze zmieszanych odpadów komunalnych na terenie Zakładu
Utylizacji Odpadów Stałych Sp. z o.o. w Tczewie.
Składowisko (odpadów innych niż niebezpieczne i obojętnych) znajduje się
przy ul. Rokickiej, w zachodniej części miasta i jest zarządzane przez ZUOS sp.
z o.o. w Tczewie. Wg informacji zawartych w „Raporcie o stanie środowiska w
województwie pomorskim w 2010 roku (2011) pojemność całkowita składowiska
wynosi 220.000 Mg. W 2010 r. unieszkodliwiono 43 110,80 Mg odpadów, średnio
na dobę 172,250 Mg/250 dni roboczych.
Zgodnie z „Planem Gospodarki odpadami dla województwa pomorskiego
2018 (2012), pojemność całkowita składowiska wynosi 1.214.270,2 m3,
pojemność pozostała do wypełnienia 124.270,2 m3, a roczna ilość odpadów
dopuszczona do składowania 65.000 Mg.
Obecnie składowisko podzielone jest na dwie części: część nieeksploatowaną
o powierzchni 4,5 ha, określaną jako „składowisko stare” i część „nową” o
powierzchni 2,5 ha. Część „stara” w 2000 roku została poddana rekultywacji,
podczas której pierwotne osady z oczyszczalni ścieków komunalnych zostały
wykorzystane jako warstwy przesypowe. Na składowisku zainstalowanych jest
10 studni odgazowujących (bez zagospodarowania gazu). Brak uszczelnienia
składowiska i zagospodarowania odcieków.
Planowana jest (i częściowo już realizowana) rozbudowa składowiska i
przekształcenie do 2015 r. w Regionalny Zakład Unieszkodliwiania Odpadów
Tczew (RZUOT), który będzie obsługiwał głównie gminy z powiatów gdańskiego,
nowodworskiego, malborskiego, tczewskiego i częściowo sztumskiego, z
obszaru zamieszkanego przez ok. 300 tys. mieszkańców.
Zgodnie z „Raportem o oddziaływaniu na środowisko przedsięwzięcia pn.
>Regionalny Zakład Unieszkodliwiania Odpadów Tczew<” (2011), RZUOT ma
posiadać moc przerobową pozwalająca na przetwarzanie docelowo 110.000 Mg
odpadów rocznie. Realizacja przedsięwzięcia powinna doprowadzić do
osiągnięcia w 2015 r. następujących efektów ekologicznych:
• ilość odpadów poddanych unieszkodliwianiu w RZUOT – 97 tys. Mg/rok;
• udział odpadów składowanych w odniesieniu do przyjętych do RZUOT - 47 %;
• osiągnięcie wskaźnika ilości odpadów komunalnych ulegających
biodegradacji, unieszkodliwianych przez składowanie, mniejszego niż 35 %
masy wytworzonej w 1995 r.
W „Planie gospodarki odpadami dla miasta Tczewa na lata 2008-2011 …”
(2008) zidentyfikowano m. in. następujące problemy w zakresie gospodarki
odpadami komunalnymi:
70
proeko
• selektywna zbiórka surowców wtórnych na terenie miasta jest realizowana na
niskim poziomie (mała ilość pojemników do selektywnej zbiórki), co nie
pozwala w zadowalającym stopniu ograniczyć ich unieszkodliwiania poprzez
składowanie;
• brak wdrożonej na większa skalę selektywnej zbiórki odpadów
wielkogabarytowych oraz odpadów niebezpiecznych wydzielonych ze
strumienia odpadów komunalnych;
• brak wdrożonej selektywnej zbiórki odpadów ulegających biodegradacji
pochodzących z gospodarstw domowych – efektem jest niewielka ilość tych
odpadów trafiająca do odzysku w kompostowni;
• spalanie odpadów w paleniskach domowych.
3.4.6. Potencjalne źródła poważnych awarii
Na terenie miasta Tczew nie występują zakłady o dużym ryzyku wystąpienia
poważnej awarii przemysłowej i o zwiększonym ryzyku wystąpienia poważnej
awarii przemysłowej (Program ochrony środowiska dla miasta Tczewa na lata
2008-2011, 2008). Potencjalnym źródłem zagrożenia są wypadki i awarie
spowodowane przez:
• transport kolejowy – możliwość przewożenia materiałów niebezpiecznych na
trasie magistrali Trójmiasto – Tczew – Bydgoszcz i Tczew – Starogard –
Chojnice;
• transport drogowy – możliwość przewożenia materiałów niebezpiecznych
drogą krajową nr 1 północ-południe oraz drogą wojewódzką nr 224 w kierunku
węzła na autostradzie A-1. Dodatkowym zagrożeniem na drogach są tunele
bądź wiadukty na torach kolejowych z wprowadzonym ograniczeniem
wysokości przejazdu;
• magistrale gazociągu wysokiego ciśnienia DN400, PN 6,3 MPa relacji Gardeja
– Rokitki – Juszkowo oraz DN500 PN 8,4 MPa relacji Włocławek – Gdynia,
przechodzące przez południowo-zachodnią część miasta.
Do obiektów stwarzających zagrożenie wystąpienia poważnych awarii należą
również stacje paliw płynnych.
3.5. Walory zasobowo-użytkowe środowiska
3.5.1. Potencjał transurbacyjny
Potencjał transurbacyjny środowiska przyrodniczego uwarunkowany jest
przede wszystkim charakterem podłoża geologicznego, głębokością zalegania
pierwszego poziomu wody gruntowej, ukształtowaniem terenu i warunkami
biotopoklimatycznymi - są to uwarunkowania fizjograficzne. Drugą podstawową
grupę uwarunkowań tworzą właściwości ekologiczne terenu - rola
poszczególnych ekosystemów w funkcjonowaniu środowiska na poziomie
lokalnym lub regionalnym. Trzecią grupę uwarunkowań stanowią ograniczenia
prawne związane z występowaniem chronionych zasobów środowiska
przyrodniczego (np. gleby wysokiej jakości, surowce, strefy ochronne ujęć wody
itp.) lub form ochrony przyrody i krajobrazu.
W granicach miasta powierzchniowo przeważają tereny o korzystnych
warunkach fizjograficznych dla zainwestowania, decydują o tym:
71
proeko
•
występowanie gruntów nośnych na przeważającym obszarze - zadawalające
warunki geotechniczne;
•
zaleganie pierwszego poziomu wód gruntowych na głębokości poniżej 3-4 m
p.p.t. na przeważającym obszarze miasta;
•
korzystne warunki klimatu lokalnego.
Tereny o utrudnionych i niekorzystnych warunkach zabudowy na obszarze
miasta występują w obrębie:
•
den dolinnych, obniżeń wytopiskowych na wysoczyźnie i równiny aluwialnej niekorzystne warunki gruntowo-wodne (dominacja nienośnych gruntów w
podłożu, płytkie występowanie pierwszego zwierciadła wód podziemnych) i
słabe warunki bioklimatyczne (stagnacja chłodnego i wilgotnego powietrza.
•
zboczy wysoczyzny morenowej (duże spadki terenu).
Ograniczenia ekologiczne i prawne dla zabudowy związane są przede
wszystkim z występowaniem zagrożenia powodziowego od Wisły i Motławy możliwe podtopienia i zalewy (zob. rozdz. 3.6.).
3.5.2. Potencjał biotyczny
Potencjał agroekologiczny. Pod względem kompleksów rolniczej
przydatności gleb na obszarze miasta przeważają kompleksy: 2. (kompleks
pszenny dobry), 3. (kompleks pszenny wadliwy) w części północnej z udziałem
kompleksu 8. (kompleks zbożowo-pastewny mocny). Słabsze gleby występują w
południowo-zachodniej części miasta – kompleksom 2., 3. i miejscami 4.
(kompleks żytni bardzo dobry) towarzyszą tu większe płaty gleb kompleksów 5.
(kompleks żytni dobry ) i 7. (kompleks żytni bardzo słaby - żytnio-łubinowy).
Warunki glebowo-klimatyczne w Tczewie sprzyjają rolnictwu. Na obszarze
miasta przeważają gleby średniej i dobrej jakości. Wśród gruntów ornych
dominują gleby klasy III a oraz klasy III b i IV a. Wskaźnik IUNG (wskaźnik
waloryzacji opracowany przez Instytut Upraw, Nawożenia i Gleboznawstwa w
Puławach) w gminie miejskiej Tczew wynosi 87,9 przy średniej dla województwa
pomorskiego 61,9.
Pomimo występowania w granicach Tczewa dobrych gleb, przydatność tego
terenu do upraw rolnych jest ograniczona ze względu na sąsiedztwo źródeł
zanieczyszczenia atmosfery i wody oraz uzasadnione wymogami ładu
przestrzennego inne potrzeby funkcjonalne dla terenów miejskich. Rolnictwo na
terenach miejskich powinno zaspokajać zapotrzebowanie mieszkańców w
zakresie zaopatrzenia w owoce i warzywa (nietrwałe produkty rolne), z
uwzględnieniem stanu sozologicznego miejsc prowadzenia upraw.
Potencjał leśny. Na obszarze miasta powierzchniowy udział gruntów
leśnych wynosi ok. 0,4% powierzchni miasta, czyli 9 ha. Nieznaczna jest ich
funkcja gospodarcza, natomiast pełnią one ważną funkcję ekologiczną i
sozologiczną oraz rekreacyjną (rekreacji codziennej mieszkańców miasta).
3.5.3. Potencjał rekreacyjny
Przyrodnicze uwarunkowania rozwoju funkcji rekreacyjnej interpretowane
72
proeko
mogą być jako (Przewoźniak 1999):
• istnienie walorów środowiska przyrodniczego stwarzających podstawę
wykształcenia i rozwoju rekreacji; inaczej uwarunkowanie to można określić
jako stopień atrakcyjności rekreacyjnej środowiska przyrodniczego;
• przydatność środowiska przyrodniczego dla rozwoju różnych form rekreacji;
• ograniczenia rekreacyjnego wykorzystania środowiska przyrodniczego
wynikające z jego naturalnej chłonności rekreacyjnej i stopnia
antropogenicznego przekształcenia;
• wymogi w zakresie zagospodarowania środowiska przyrodniczego w celu
przystosowania go dla funkcji rekreacyjnej, w aspekcie dostępności i ochrony
walorów przyrodniczych.
Ponadto pośrednie, przyrodnicze uwarunkowania rekreacji wynikają z
istnienia przestrzennych form ochrony przyrody oraz z pełnienia lub możliwości
pełnienia przez środowisko równolegle z funkcją rekreacyjną innych,
przyrodniczo uwarunkowanych funkcji społeczno-gospodarczych.
Charakter przyrodniczych walorów rekreacyjnych miasta wyznaczają:
• położenie nad rzeką Wisłą;
• lokalnie urozmaicone ukształtowanie terenu;
• na ogół korzystne warunki bioklimatyczne;
• duże walory krajobrazowe (ekspozycja widokowa na dolinę Wisły i Żuławy
Wiślane);
• urządzone tereny zieleni miejskiej;
• występowanie obiektów zabytkowych, w tym wpisanych do Rejestru
Zabytków Województwa Pomorskiego (zob. rozdz. 4.) .
Generalnie, największa wartość rekreacyjna Tczewa wynika z
współwystępowania dużej rzeki, umożliwiającej uprawianie międzynarodowej
turystyki kwalifikowanej (potencjalnie, po odpowiednim zagospodarowaniu) i
zabytkowego centrum miasta. Duże znaczenie odgrywa rozbudowana sieć
(istniejąca i projektowana) połączeń rowerowych i szlaków pieszych.
Na obszarze miasta funkcjonuje ścieżka dydaktyczno-przyrodnicza nad
Wisłą służąca propagowaniu walorów przyrodniczych Tczewa.
3.5.4. Zasoby wodne
Potencjał wodny obejmuje zasoby wodne cieków oraz zasoby wód
podziemnych pochodzące z różnych okresów geologicznych i o różnej
dostępności, w tym wymagające ochrony.
Na podstawowy układ wód powierzchniowych składają się:
• rzeki Wisła, Motława Drybok i Kanał Młyński;
• kanały i rowy melioracyjne;
• małe zbiorniki wodne (o małych możliwościach wykorzystania ze względu na
zanieczyszczenie wód).
Umiarkowany jest potencjał wodny rejonu miasta w zakresie wód
podziemnych. Głównym użytkowym poziomem wodonośnym, na zachód od
Tczewa i w mieście jest poziom czwartorzędowo - trzeciorzędowy. W rejonie
miasta poziom czwartorzędowo - trzeciorzędowy charakteryzuje się
współczynnikiem filtracji osiągającym wartość do 85 m/24h i przewodnością
73
proeko
2
wynoszącą 200 m /24h. W rejonie Tczewa stwierdzono występowanie leja
depresyjnego, związanego ze znaczną eksploatacją wód tego poziomu. Przy
zmniejszeniu poboru wód, lej depresji wypełnia się. Na obszarze Żuław poziom
ten zasilany jest przez ascenzję wód z poziomu kredowego.
Poziomy czwartorzędowo - trzeciorzędowy i kredowy stanowią podstawę
zaopatrzenia miasta Tczew i zakładów przemysłowych, rolnych w wodę. Wody
tego poziomu są w II i Ib klasie. Ponadto wyróżnia się poziomy plejstoceńsko –
holoceński oraz holoceński, ale nie są one ujmowane w mieście Tczewie, a
dodatkowo poziom holoceński nie ma znaczenia użytkowego z uwagi na złą
jakość wody.
Zaopatrzenie w wodę w mieście odbywa się w oparciu o komunalne ujęcia
wód podziemnych na terenie miasta:
• Ujęcie „Park Miejski” - zasoby eksploatacyjne wynoszą 508 m3/h, w tym z formacji
czwartorzędowo-trzeciorzędowej 194 m3/h i z piętra kredowego 314 m3/h;
• Ujęcie Motława – zasoby eksploatacyjne ujęcia z utworów trzeciorzędowych
zostały zatwierdzone decyzją Prezesa Centralnego Urzędu Geologii
(KDH/013/3146/W/71 z dnia 06.03.1971.r. w ilości 613 m3/h przy depresji od
11,9 do 28 m, a z utworów kredowych decyzja wojewody Gdańskiego O-IV8535/11322/95 z dnia 27.12.1995 r. w ilości 90m3/h przy depresji 20 m.
Obszar miasta położony jest poza zasięgiem głównych zbiorników wód
podziemnych.
3.5.5.Zasoby surowców
Na obszarze miasta nie występują udokumentowane złoża surowców.
Występujące niegdyś ma południowo-zachodnim skraju obszaru złoża kruszywa
zostały wyeksploatowane.
3.6. Zagrożenia przyrodnicze
W warunkach środowiska przyrodniczego Polski do podstawowych zagrożeń
przyrodniczych należą zagrożenie powodziowe, ruchy masowe (zagrożenie
morfodynamiczne) i ekstremalne stany pogodowe.
Zagrożenie powodzią
Zgodnie z Obwieszczeniem Marszałka Sejmu RP z dnia 10 stycznia 2012 r. w
sprawie ogłoszenia jednolitego tekstu ustawy - Prawo wodne (Dz. Ustaw z dnia 9
lutego 2012 r., poz. 145):
Art. 88a. 1. Ochrona przed powodzią jest zadaniem organów administracji rządowej i
samorządowej.
2. Użytkownicy wód współpracują z organami administracji rządowej i samorządowej w
ochronie przed powodzią, w zakresie określonym w przepisach ustawy oraz w
odrębnych przepisach.
3. Ochronę przed powodzią prowadzi się z uwzględnieniem map zagrożenia
powodziowego, map ryzyka powodziowego oraz planów zarządzania ryzykiem
powodziowym.
Art. 88b. 1. Dla obszarów dorzeczy przygotowuje się wstępną ocenę ryzyka
powodziowego.
(…)
Art. 88d. 1. Dla obszarów narażonych na niebezpieczeństwo powodzi wskazanych we
wstępnej ocenie ryzyka powodziowego, sporządza się mapy zagrożenia
74
proeko
powodziowego.
2. Na mapach zagrożenia powodziowego przedstawia się w szczególności:
1) obszary, na których prawdopodobieństwo wystąpienia powodzi jest niskie i
wynosi raz na 500 lat lub na których istnieje prawdopodobieństwo wystąpienia
zdarzenia ekstremalnego;
2) obszary szczególnego zagrożenia powodzią;
3) obszary obejmujące tereny narażone na zalanie w przypadku:
a) przelania się wód przez koronę wału przeciwpowodziowego,
b) zniszczenia lub uszkodzenia wału przeciwpowodziowego,
c) zniszczenia lub uszkodzenia budowli piętrzących,
d) zniszczenia lub uszkodzenia budowli ochronnych pasa technicznego.
Art. 88e. 1. Dla obszarów, o których mowa w art. 88d ust. 2, sporządza się mapy
ryzyka powodziowego.
(…)
Art. 88f. 1. Mapy zagrożenia powodziowego oraz mapy ryzyka powodziowego
sporządza Prezes Krajowego Zarządu Gospodarki Wodnej.
(…)
5. Przedstawione na mapach zagrożenia powodziowego oraz mapach ryzyka
powodziowego granice obszarów, o których mowa w art. 88d ust. 2, uwzględnia się
w koncepcji przestrzennego zagospodarowania kraju, planie zagospodarowania
przestrzennego
województwa,
miejscowym
planie
zagospodarowania
przestrzennego oraz w decyzji o ustaleniu lokalizacji inwestycji celu publicznego lub
decyzji o warunkach zabudowy.
6. Od dnia przekazania map zagrożenia powodziowego i ryzyka powodziowego
jednostkom samorządu terytorialnego, wszystkie decyzje o ustaleniu lokalizacji
inwestycji celu publicznego lub decyzje o warunkach zabudowy na obszarach
wykazanych na mapach zagrożenia powodziowego, muszą uwzględniać poziom
zagrożenia powodziowego wynikający z wyznaczenia tych obszarów.
7. Zmiany w dokumentach, o których mowa w ust. 5, wprowadza się w terminie 18
miesięcy od dnia przekazania map zagrożenia powodziowego oraz map ryzyka
powodziowego organom, o których mowa w ust. 4 pkt 2, 3 i 5.
8. Koszty wprowadzenia zmian w planach oraz decyzjach, o których mowa w ust. 5,
ponoszą odpowiednio budżety właściwych gmin albo województw.
(…)
Art. 88g. 1.
Dla obszarów dorzeczy oraz dla regionów wodnych przygotowuje się, na
podstawie map zagrożenia powodziowego oraz map ryzyka powodziowego, plany
zarządzania ryzykiem powodziowym.
(…)
Art. 88h. 1.
Plany zarządzania ryzykiem powodziowym dla obszarów dorzeczy
przygotowuje Prezes Krajowego Zarządu Gospodarki Wodnej w uzgodnieniu z
ministrem właściwym do spraw gospodarki wodnej.
Podsumowując, w celu zminimalizowania ryzyka wystąpienia powodzi,
związanych z nią zagrożeń dla życia i zdrowia ludzi, strat w gospodarce i szkód
w środowisku naturalnym ww. ustawa nakłada nowe obowiązki na:
• organy rządowe odpowiedzialne za krajową gospodarkę wodną, które
sporządzają mapy zagrożenia powodziowego, mapy ryzyka powodziowego i
plany zarządzania ryzykiem powodziowym,
• jednostki samorządu terytorialnego, które muszą uwzględniać poziom
zagrożenia powodziowego wynikający z wyznaczenia obszarów zagrożenia
powodziowego i ryzyka powodziowego:
- w miejscowych planach zagospodarowania przestrzennego zmiany
wprowadza się w terminie 18 miesięcy od dnia przekazania map
zagrożenia powodziowego oraz map ryzyka powodziowego;
75
proeko
- w decyzjach o ustaleniu lokalizacji inwestycji celu publicznego lub
decyzjach o warunkach zabudowy zmiany wprowadza się od dnia
przekazania map zagrożenia powodziowego oraz map ryzyka
powodziowego.
Określone w ustawie o zmianie ustawy - Prawo wodne oraz niektórych innych
ustaw (Dz. U. Nr 32, poz. 159) mapy zagrożenia powodziowego, mapy ryzyka
powodziowego i plany zarządzania ryzykiem powodziowym nie zostały
dotychczas opracowane (kwiecień 2012 r.). Zgodnie z informacją RZWG
(www.rzgw.gda.pl), zostaną one sporządzone do dnia 22 grudnia 2013 r. Ww.
dokładne mapy zagrożenia powodziowego i mapy ryzyka powodziowego
sporządza się dla obszarów narażonych na niebezpieczeństwo powodzi,
wskazanych we wstępnej ocenie ryzyka powodziowego.
Prezes Krajowego Zarządu Gospodarki Wodnej w dniu 21 grudnia 2011r.
zatwierdził wstępną ocenę ryzyka powodziowego – pierwszy z czterech
dokumentów wymaganych przez Dyrektywę Powodziową i art. 88b i 88c ustawy
Prawo wodne (Dz.U. z 2005 r. Nr 239 poz. 2019, z późn. zm.). W ramach
wstępnej oceny ryzyka powodziowego opracowano „Mapę obszarów narażonych
na niebezpieczeństwo powodzi w województwie pomorskim”, zgodnie z którą
fragmenty miasta Tczew (na północny-wschód od linii kolejowej Tczew-Gdańsk,
północno-zachodni fragment obejmujący dolinę Motławy i południowo-wschodni
fragment w dolinie Dryboku) znajdują się w zasięgu obszaru narażonego na
niebezpieczeństwo powodzi.
Należy podkreślić, że obszary wyznaczone we wstępnej ocenie ryzyka
powodziowego nie stanowią podstawy do planowania przestrzennego. Celem
WORP nie jest wyznaczenie precyzyjnego zasięgu obszarów zagrożonych
powodzią, lecz wstępne ich zidentyfikowanie, w celu wyselekcjonowania rzek,
które stwarzają zagrożenie powodziowe. Dla rzek wskazanych we wstępnej
ocenie ryzyka powodziowego zostanie wykonane matematyczne modelowanie
hydrauliczne, w wyniku którego wyznaczone zostaną precyzyjne obszary,
przedstawione na mapach zagrożenia powodziowego. Dopiero te obszary będą
podstawą do prowadzenia polityki przestrzennej na obszarach zagrożenia
powodziowego. Zgodnie z art. 88d ust. 2 ustawy Prawo wodne granice
przedstawione na mapach zagrożenia powodziowego będą uwzględniane w
koncepcji przestrzennego zagospodarowania kraju, planie zagospodarowania
przestrzennego
województwa,
miejscowym
planie
zagospodarowania
przestrzennego oraz w decyzji o ustaleniu lokalizacji inwestycji celu publicznego
lub decyzji o warunkach zabudowy (www.rzgw.gda.pl).
W rozumieniu ustawy z 5 stycznia 2011 r. o zmianie ustawy - Prawo wodne
oraz niektórych innych ustaw (Dz. U. Nr 32, poz. 159) obszary zalewowe wodą
powodziową o prawdopodobieństwie wystąpienia 1% (powódź stuletnia) należą
do obszarów szczególnego zagrożenia powodzią.
Wg informacji zawartych w opracowaniu pt. „Określenie granic obszarów
bezpośredniego zagrożenia powodzią dla terenów nieobwałowanych rzek:
Raduni, Motławy, Martwej Wisły, Rozwójki, i Bielawy od wody o
prawdopodobieństwie pojawiania się 1% dla terenów zurbanizowanych i od wody
o prawdopodobieństwie pojawiania się 1%, 10% dla pozostałych terenów”
(2003),
w zasięgu
obszarów zalewowych
wodą
powodziową
o
prawdopodobieństwie wystąpienia 1% (powódź stuletnia) znajduje się północnozachodnia, północno-wschodnia i południowo-wschodnia część miasta (załącznik
kartogr.).
76
proeko
Zagrożenie ruchami masowymi uzależnione jest od wielu czynników, jak:
•
morfogeneza terenu;
•
morfometria terenu (kąty nachylenia terenu i wysokości względne);
•
przypowierzchniowa budowa geologiczna;
•
inne przejawy morfodynamiki;
•
pokrycie terenu roślinnością;
•
zabezpieczenia techniczne stoków.
W przypadku terenów o naturalnych predyspozycjach do powstawania
ruchów masowych, ingerencja antropogeniczna może doprowadzić do
zachwiania stabilności stoku i uruchomienia procesów morfodynamicznych.
Zgodnie z literaturą przedmiotu (Klimaszewski 1978) słabe ruchy masowe
(soliflukcja12) mogą pojawiać się już przy kącie nachylenia 2-70, przy 7-150 może
wystąpić silne spełzywanie i soliflukcja oraz osuwanie. Przy kącie nachylenia
terenu 15-350 możliwe jest silne osuwanie gruntu. Za osuwiskotwórcze uznaje się
generalnie nachylenie terenu 15-350. Powyżej 350 występuje zjawisko odpadania
i obrywania mas skalnych i zwietrzeliny.
Dla terenu miasta wykonana została mapa obszarów zagrożonych ruchami
masowymi w ramach „Opracowania ekofizjograficznego ...” (2004). Obszary
potencjalnych ruchów masowych występują w południowej i południowowschodniej części Tczewa: lokalnie na zboczach doliny Potoku Drybok i na
zboczach w obrębie płata wysoczyzny morenowej.
Powszechnym zagrożeniem w warunkach środowiska przyrodniczego Polski
są ekstremalne stany pogodowe, jak bardzo silne wiatry, długotrwałe,
intensywne opady deszczu lub śniegu. Zapobieganie ekstremalnym stanom
pogodowym jest niemożliwe a likwidacja skutków jest kwestią organizacyjną.
3.7. Potencjalne zmiany stanu środowiska w przypadku braku realizacji
projektu „Studium…”
Na obszarze miasta Tczew występują aktualnie następujące, podstawowe
rodzaje użytkowania terenu:
•
osadnicze – mieszkaniowo-usługowe (w dominującej przewadze);
•
gospodarcze (obiekty przemysłowo-usługowe);
•
infrastrukturowe;
•
rolnicze i leśne;
•
zieleń urządzona;
•
nieużytki.
Na całym obszarze miasta Tczewa powierzchniowo przeważają grunty rolne
(stanowią ok. 36 % ogólnej powierzchni miasta), które w większości są
odłogowane. Drugą dominującą powierzchniowo formą zagospodarowania są
tereny zabudowane, stanowiące blisko 34% powierzchni miasta.
12
Proces pełznięcia pokrywy zwietrzelinowej, nasiąkniętej wodą (Klimaszewski 1978).
77
proeko
W wyniku realizacji ustaleń „Studium…” możliwy będzie rozwój
powierzchniowy terenów o następujących funkcjach (rozdz. 2.1.2., pkt 13.):
- tereny zabudowy mieszkaniowej - o ok. 107 %, z 306 ha do 632 ha;
- tereny zabudowy usługowej - o ok. 16 %, z 184 ha do 213 ha;
- tereny zabudowy przemysłowej i usługowej - o ok. 435 %, z 69 ha do 369 ha;
- tereny zieleni (i wód) - o ok. 132 %, z 149 ha do 198 ha.
Ze względów gospodarczych nastąpi korzystne powiększenie terenów
inwestycyjnych, co przy odpowiednim zagospodarowaniu terenu może korzystnie
wpłynąć na rozwój miasta i wpłynąć na poprawę warunków życia ludzi (pod
warunkiem ukształtowania dobrych warunków ekologicznych i sozologicznych
życia ludzi).
Korzystne będzie wprowadzenie ładu przestrzennego i uporządkowanie
rozległych terenów, głównie powojskowych i postoczniowych.
Realizacja
celów
inwestycyjnych
niewątpliwie
spowoduje
liczne
przekształcenia środowiska. Będą one związane m.in. z daleko posuniętą
ingerencją w środowisko, związaną z przystosowaniem terenu od zabudowę.
Wystąpią przede wszystkim:
• zmiany lokalnego ukształtowania terenu w wyniku robót ziemnych (nasypy);
• przekształcenia w przypowierzchniowych strukturach geologicznych w
związku z robotami ziemnymi (np. wymiana nienośnych gruntów);
• likwidacja pokrywy glebowej;
• zmiany aktualnego użytkowania gruntów;
• likwidacja istniejącej roślinności i wprowadzanie nowej;
• zmiany w lokalnym obiegu wody przez ograniczenie infiltracji i wzrost
parowania (wprowadzenie sztucznych nawierzchni);
• obniżenie pierwszego poziomu wody podziemnej;
• modyfikacje topoklimatu w wyniku oddziaływania zabudowy;
• zmiany fizjonomii krajobrazu przez wprowadzenie obiektów kubaturowych na
terenie dotychczas wolnym od zabudowy;
• emisja
zanieczyszczeń
do
atmosfery,
hałasu,
promieniowania
elektromagnetycznego,
zanieczyszczeń
wód
powierzchniowych
i
podziemnych oraz odpadów.
Przy zastopowaniu odpowiednich technik, rozwiązań konstrukcyjnych i
organizacyjnych istnieje możliwość znacznego ograniczenia ww. przekształceń.
W przypadku braku realizacji projektu „Studium...” (w tym ustaleń
dotyczących rozwoju przestrzennego miasta) przekształcenia te wystąpiłyby w
mniejszym zakresie przestrzennym i jakościowym.
Jednakże brak realizacji zapisów projektu „Studium ...” może pogorszyć
poziom życia mieszkańców oraz stan środowiska miasta Tczew na terenach już
zabudowanych. Nie nastąpi również poprawa w zakresie estetyzacji mista i
wprowadzenia ładu przestrzennego.
78
proeko
4. WALORY KULTUROWE13
Zgodnie z Art. 7. Ustawy z dnia 23 lipca 2003r. o ochronie zabytków i opiece
nad zabytkami (Dz. U. z 2003 Nr 162, poz. 1568, ze zmianami):
Formami ochrony zabytków są:
1. wpis do rejestru zabytków;
2 uznanie za pomnik historii;
3 utworzenie parku kulturowego.
4 ustalenia ochrony w miejscowym planie zagospodarowania przestrzennego
albo w decyzji o ustaleniu lokalizacji inwestycji celu publicznego, decyzji o
warunkach zabudowy, decyzji o zezwoleniu na realizację inwestycji
drogowej, decyzji o ustaleniu lokalizacji linii kolejowej lub decyzji o
zezwoleniu na realizację inwestycji w zakresie lotniska użytku publicznego.
W mieście Tczew spośród form prawnej ochrony zabytków nieruchomych
występują jedynie zabytki wpisane do Rejestru Wojewódzkiego Konserwatora
Zabytków. Dodatkowo miasto stworzyło Miejską Ewidencję Zabytków.
Poza powyższymi zabytkami umieszczonymi w ewidencjach na terenie
miasta występuje szereg cennych kulturowo obiektów, budynków, elementów
małej architektury, które nie figurują w spisach.
Obiekty wpisane do rejestru zabytków województwa pomorskiego
Na terenie miasta zlokalizowanych jest 16 obiektów wpisanych do rejestru
zabytków województwa pomorskiego. Zostały one przedstawione w tabeli 2.
Tabela 2.
13
Obiekty w Tczewie wpisane do Rejestru Zabytków Województwa
Pomorskiego
Opracowano na podstawie projektu „Studium …” (2012).
79
proeko
Źródło: Tabela Nr I.6.1 w projekcie „Studium…” (2012).
Obiekty wpisane do gminnej ewidencji zabytków.
W Gminnej Ewidencji Zabytków znajduje się 825 obiektów. Wykaz obiektów
wpisanych do gminnej ewidencji zabytków (na podstawie załącznika nr 7 Do
uchwały Nr XXXVIII/331/2009r. Rady Miejskiej w Tczewie z dnia 29 października
2009r. „Aktualna lista GEZ miasta Tczewa wykonana przez ROBiDZ w Gdańsku
w latach 2002-3 i 2005, zweryfikowana w lipcu 2008r) zawiera projekt
„Studium…” (2012) – tab. I.6.2. oraz załącznik nr 3 do niniejszej „Prognozy…”.
Bardzo duża jest różnorodność pierwotnych funkcji obiektów wpisanych do
gminnej ewidencji zabytków. W większości są to domy, kamienice i wille z
różnych okresów historycznych, obiekty usługowe (typu szkoły i przedszkola,
siedziby stowarzyszeń i organizacji, dawne szpitale, hotel, hala miejska), obiekty
sakralne, a także różnorodne obiekty produkcyjne i usługowe (spichlerze,
magazyny, piekarnia, restauracja, zespół wytwórni wódek i likierów, fabryka
wyrobów metalowych, warsztaty naprawcze, dawna cukrownia, browar, inne).
Następną grupę obiektów stanowią obiekty małej architektury i infrastrukturowe
(np. słup ogłoszeniowy, fragmenty murów obronnych, transformator, budynek wc
w Parku Miejskim, zakłady wodociągowe, dawna łaźnia, budynek elektrowni,
dawna oczyszczalnia ścieków, dawne wozownie i stajnia).
80
proeko
Charakterystyczne dla miasta Tczewa jest znaczny udział obiektów
związanych z obsługą ruchu kolejowego, co znalazło odzwierciedlenie w dużej
ilości tych obiektów w grupie wpisanych do gminnej ewidencji zabytków. Są to
obiekty w większości o zmienionej funkcji lub nieużytkowane (poczekalnia,
poczta dworcowa, budynek kas, magazyny kolejowe, lokomotywownia,
parowozownia, nastawnia kolejowa, gazownia kolejowa, stacja rozrządowa
Dworca Towarowego).
Strefy ochrony archeologicznej wpisane do ewidencji zabytków
Na terenie miasta Tczew występują liczne tereny noszące ślady bytowania
człowieka pradziejowego i wczesnośredniowiecznego. W rejonie występowania
najcenniejszych z nich wyznaczono strefy ochrony archeologicznej (tab. 3.).
Tabela 3. Strefy ochrony archeologicznej w Tczewie wpisane do ewidencji
zabytków
Źródło: Tabela Nr I.6.3 w projekcie „Studium…” (2012).
Prowadzenie jakichkolwiek działań inwestycyjnych w obrębie stref ochrony
archeologicznej wymaga zaopiniowania przez Muzeum Archeologiczne w
Gdańsku oraz uzgodnienia przez Wojewódzkiego Konserwatora Zabytków w
Gdańsku.
81
proeko
5.
ANALIZA ISTNIEJĄCYCH PROBLEMÓW OCHRONY
ŚRODOWISKA ISTOTNYCH Z PUNKTU WIDZENIA REALIZACJI
PROJEKTU STUDIUM, W SZCZEGÓLNOŚCI NA OBSZARACH
FORM OCHRONY PRZYRODY
5.1. Podstawowe problemy ochrony środowiska na terenach objętych
przewidywanym znaczącym oddziaływaniem
Do podstawowych problemów ochrony środowiska na obszarze miasta
Tczewa i jego bezpośredniego sąsiedztwa należą:
• umiarkowane, wymagające poprawy ekologiczne warunki życia mieszkańców
śródmieścia (mały udział lub brak terenów aktywnych biologicznie na terenie
zwartej
zabudowy
mieszkaniowo-usługowej,
słabe
przewietrzanie,
ograniczone
nasłonecznienie,
predyspozycje
do
stagnacji
zanieczyszczonego powietrza);
• znaczny udział powierzchniowy terenów zdegradowanych, wymagających
rehabilitacji i rekultywacji (rozdz. 2.1.3., pkt. 14.);
• występowanie obiektu będącego źródłem uciążliwości środowiskowych i
powodującego ograniczenia w użytkowaniu sąsiednich terenów (składowisko
odpadów „Rokitki”);
• współwystępowanie licznych obiektów infrastruktury technicznej i
komunikacyjnej;
• niezadowalająca jakość wód powierzchniowych (rozdz. 3.4.4.);
• występowanie terenów zagrożenia powodziowego i obszary potencjalnych
ruchów masowych (rozdz. 3.6.);
• występowanie obszaru chronionego Natura 2000 - obszaru specjalnej
ochrony ptaków „Dolina Dolnej Wisły” PLB 040003 (ograniczenia w
zainwestowaniu);
• udział na terenach zainwestowanych lokalnych struktur przyrodniczych i
przyrodniczo - antropogenicznych aktywnych pod względem biotycznym,
pozbawionych jednak ciągłości przestrzennej i w wielu przypadkach połączeń
z przyrodniczym otoczeniem miasta, poza doliną Wisły, co hamuje proces
regeneracji środowiska w mieście i pogarsza warunki życia jego
mieszkańców;
• duży zakres i intensywność antropogenicznego obciążenia środowiska
przyrodniczego (zob. poniżej), przy jednoczesnej umiarkowanej jego
odporności i zdolności do samoregulacji, co w konsekwencji powoduje
postępującą antropizację środowiska.
Ocena odporności środowiska na obciążenie antropogeniczne oraz
zdolności do regeneracji.
Potencjał samoregulacyjno-odpornościowy środowiska, świadczący o jego
zdolności do przeciwdziałania negatywnym zjawiskom, uwarunkowany jest
(Przewoźniak 1987, 1991):
• typem środowiska;
• stanem wykształcenia środowiska (im bardziej wykształcone, bliższe stanowi
finalnemu, klimaksowemu, tym bardziej odporne);
82
proeko
• intensywnością procesów chemicznego i biologicznego metabolizmu
(sprzężenie dodatnie);
• możliwością wynoszenia materii poza dane struktury przyrodnicze, w czym
uczestniczą spływ wody (powierzchniowy lub gruntowy, w postaci
rozpuszczonej lub nie rozpuszczonej), przewietrzanie, denudacja;
• stopniem antropogenicznego przekształcenia środowiska (sprzężenie ujemne).
Środowisko przyrodnicze obszaru miasta wykazuje istotne zróżnicowanie
struktury i w efekcie odporności na obciążenie antropogeniczne oraz zdolności
do regeneracji. Istotnym czynnikiem jest silne, dotychczasowe, antropogeniczne
przekształcenie środowiska przyrodniczego.
Najmniej odporne na bodźce kinetyczne są tereny o największym nachyleniu
w obrębie wysoczyzny morenowej (zagrożenie erozją przede wszystkim wodną).
W większości powierzchnie te są ustabilizowane przez roślinność, w tym leśną i
murawową. Jej zachowanie jest szczególnie istotne, gdyż brak roślinności
spowodowałoby ewolucję środowiska w kierunku denudowanych stoków o
znacznej dynamice procesów rzeźbotwórczych.
Umiarkowanie odporne na bodźce materialne jest środowisko przyrodnicze
wierzchowin wysoczyzn morenowych. Warunkują to duże predyspozycje do
akumulacji materii stałej, przy znacznym przewietrzaniu i zróżnicowanym
biologicznym metabolizmie.
Potencjał samoregulacyjno-odpornościowy hydrogenicznych zagłębień
terenu jest mały zarówno w zakresie bodźców energetycznych (ze względu na
małą odporność podłoża organicznego, wrażliwość na zmiany poziomu wody
podziemnej i zagrożenie podtapianiem) jak i bodźców materialnych (szczególne
predyspozycje do akumulacji materii stałej i zanieczyszczeń płynnych).
Pod względem bodźców materialnych środowisko doliny rzecznej
charakteryzuje się generalnie „zbilansowaną” odpornością. Jest to teren, na który
trafiają zanieczyszczenia z całego dorzecza i z jednej strony narażony jest na ich
akumulację, a z drugiej strony rzeka pełni funkcję transportującą i oczyszczającą.
W generalnej ocenie odporność środowiska na obciążenie antropogeniczne
oraz jego zdolność do regeneracji są na obszarze miasta umiarkowane i małe.
5.2. Problemy ochrony przyrody
5.2.1. Ustanowione formy ochrony przyrody
Na obszarze miasta Tczew, spośród form ochrony przyrody w rozumieniu
ustawy z dnia 16.04.2004 r. o ochronie przyrody” (Dz. U. z 2004 r., Nr 92, poz.
880, tekst jednolity Dz. U. z 2009, Nr 151, poz. 1220 z późn. zm.) występują (rys.
2 i zał. kartogr.):
• obszar Natura 2000 specjalnej ochrony ptaków „Dolina Dolnej Wisły”
PLB 040003 (wschodni skraj obszaru miasta, w tym koryto Wisły i dno doliny
w zasięgu obwałowania w północno-wschodniej części);
• pomniki przyrody;
•
ochrona gatunkowa roślin, zwierząt i grzybów.
83
proeko
W bezpośrednim sąsiedztwie miasta i w jego bliskim otoczeniu występują
(rys. 2):
• Obszary Chronionego Krajobrazu Żuław Gdańskich (bezpośrednie
sąsiedztwo od północy) i Środkowożuławski (bezpośrednie sąsiedztwo od
wschodu);
• specjalny obszar Natura 2000 ochrony siedlisk „Dolna Wisła” PLH
220033, w minimalnej odległości ok. 1,5 km na południe;
Obszary Natura 2000
Obszar specjalnej ochrony ptaków „Dolina Dolnej Wisły” PLB 04000314,
ustanowiony na podstawie Rozporządzenia Ministra Środowiska w sprawie
obszarów specjalnej ochrony ptaków Natura 2000 z dnia 21 lipca 2004 r. (Dz. U.
z 2004 r., Nr 229, poz. 2313 z późn. zm.), obejmuje odcinek doliny Wisły w jej
dolnym biegu, od Włocławka do Przegaliny, o całkowitej powierzchni 33 559,0
ha. Rzeka na tym obszarze płynie w dużym stopniu naturalnym korytem, z
namuliskami, łachami piaszczystymi i wysepkami. W dolinie zachowane są
starorzecza i niewielkie torfowiska niskie, wzdłuż brzegów występuje mozaika
zarośli wierzbowych i lasów łęgowych, a także pól uprawnych i pastwisk.
Miejscami dolinę Wisły ograniczają wysokie skarpy, na których utrzymują się
murawy kserotermiczne i grądy zboczowe. Wisła przepływa w granicach obszaru
przez kilka dużych miast, jak: Toruń, Bydgoszcz, Grudziądz, Tczew.
Obszar stanowi ostoję ptasią o randze europejskiej. W obrębie obszaru
stwierdzono występowanie co najmniej 47 gatunków ptaków z Załącznika I
Dyrektywy Ptasiej, w tym liczebności 6 gatunków (Sidło, Błaszkowska, Chylarecki
- red. 2004) mieszczą się w kryteriach wyznaczania ostoi ptaków
wprowadzonych przez Bird Life International (gągoł, derkacz, rybitwy rzeczna,
białoczelna i czarna oraz zimorodek). Ponadto 16 gatunków zostało
zmieszczonych na liście zagrożonych ptaków w „Polskiej Czerwonej Księdze
Zwierząt”. Ostoja jest ważnym miejscem lęgowym i korytarzem migracyjnym dla
łabędzi, kaczek, gęsi, mew, rybitw, i ptaków siewkowych – gatunków spoza
Załącznika I Dyrektywy Ptasiej oraz miejscem lęgów dla ponad 4000 par jaskółki
brzegówki.
Podstawowe zagrożenia dla wartości przyrodniczych obszaru stanowią:
•
zaprzestanie lub intensyfikacja gospodarki rolnej, w tym zalesianie muraw,
spontaniczna sukcesja roślinności wskutek zaprzestania lub zmniejszenia
intensywności wypasu zwierząt w międzywału, zamiana użytków zielonych na
pola orne;
•
zanieczyszczenie wód (przemysłowe i komunalne);
•
gospodarka wodna, w tym zabudowa brzegów, zatrzymywanie rumowiska
wleczonego przez zaporę we Włocławku i erozja rzeki poniżej zapory,
potencjalne zagrożenie to ewentualna budowa kolejnych stopni wodnych
(Nieszawa).
Obszar podlega działaniom z zakresu ochrony przeciwpowodziowej.
Istniejące obiekty i urządzenia związane z ochroną przeciwpowodziową oraz
14
Charakterystyka na podstawie informacji zawartych na www.natura2000.mos.gov.pl.
84
proeko
koryto rzeczne wymagają utrzymywania ich w należytym stanie technicznym. Na
obszarze będą prowadzone działania zapewniające swobodny spływ wód oraz
lodu. Przy wykonywaniu powyższych zadań zachowana zostanie dbałość o
utrzymanie dobrego stanu ekologicznego doliny. Wykonywanie tych prac
obejmuje różne fragmenty doliny rzecznej i nie ma istotnego wpływu na całość
obszaru Natura 2000.
Obszar mający znaczenie dla Wspólnoty (specjalny obszar ochrony siedlisk)
„Dolna Wisła” PLH 22 0033 obejmuje odcinek doliny Wisły w jej dolnym biegu,
od południowej granicy woj. pomorskiego do mostu na Wiśle, na południe od
Tczewa, wraz z obszarem wideł Wisły i Nogatu w rejonie Białej Góry.
Powierzchnia obszaru wynosi 10 374, ha (planowane jest powiększenie obszaru
o tereny położone w dolinie Nogatu do 10324,6 ha, w tym m. in. o część obszaru
pierwotnie planowanego jako „Wegry” - „Shadow List” 2008 – planowane
powiększenie umieszczone zostało na liście przesłanej 30.10.2009 r. do Komisji
Europejskiej).
Jest to fragment stosunkowo dobrze zachowanej doliny wielkiej rzeki z
naturalnym układem roślinności. Rzeka płynie korytem w dużym stopniu
naturalnym, z namuliskami i łachami piaszczystymi. W dolinie zachowane są
starorzecza, otoczone mozaiką zarośli wierzbowych i lasów łęgowych, a także
pól uprawnych i pastwisk. Miejscami zbocza doliny tworzą wysokie skarpy, na
których utrzymują się ciepłolubne murawy napiaskowe i grądy zboczowe.
W obrębie obszaru występują zróżnicowane zbiorowiska roślinne, w tym
dobrze wykształcone i zachowane różne typy łęgów. Znaczenie dla obszaru ma 8
rodzajów siedlisk z Załącznika I Dyrektywy Rady 92/43/EWG oraz 5 gatunków
fauny z Załącznika II tej dyrektywy. Szczególnie bogata i cenna jest ichtiofauna.
Występują tu Lampetra fluviatilis (minóg rzeczny) Salmo salar (łosoś atlantycki),
Aspius aspius (boleń), Rhodeus sericeus amarus (różanka), Misgurnus fossilis
(piskorz), Cobitis taenia (koza), Cottus gobio (głowacz białopłetwy), Pelecus
cultratus (ciosa). We florze roślin naczyniowych stwierdzono liczne gatunki
zagrożone i prawnie chronione w Polsce.
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
Siedliska z Załącznika I Dyrektywy Rady 92/43/EWG to:
zalewane muliste brzegi rzek;
starorzecza i naturalne eutroficzne zbiorniki wodne ze zbiorowiskami z
Nympheion, Potamion;
niżowe i górskie świeże łąki użytkowane ekstensywnie (Arthenatherion eletioris);
grąd subatlantycki z Stellario-Carpinetum;
grąd środkowoeuropejski i subkontynentalny (Galio-Carpinetum, Tiliocarpinetum)
pomorski kwaśny las brzozowo-dębowy (Betulo-Quercetum);
łęgi wierzbowe, topolowe, olszowe i jesionowe (Salicetum albo-fragilis,
Populetum albae, Alnenion glutinoso-incanae, olsy źródliskowe);
łęgowe lasy dębowo-wiązowo-jesionowe (Ficario-Ulmetum).
Podstawowe zagrożenia obszaru to (www.natura2000.mos.gov.pl):
zabudowa brzegów;
zalesianie muraw;
spontaniczna sukcesja wskutek zaprzestania wypasu i wypalania muraw.
85
proeko
Głównym, potencjalnym zagrożeniem jest projekt kaskadyzacji Wisły, oraz jej
regulacja.
Pomniki przyrody
Na terenie miasta znajdują się pomniki przyrody ustanowione uchwałą nr
XXXVI/338/ 2001 Rady Miejskiej w Tczewie z dnia 25.10.2001 r. zmienioną
uchwałą nr XXXVIII/364/ 2001 Rady Miejskiej w Tczewie z dnia 27.12.2001 r.
(Dz. Urz. Woj. Pomorskiego Nr 17, poz.396 i Nr 40, poz. 919).
Tabela 4
Wykaz pomników przyrody uznanych przez Radę Miasta Tczewa
Rodzaj
pomnika
przyrody
Położenie
Właściciel lub
zarządca
terenu
1
Drzewo
Tczew, teren Urzędu
Miejskiego w Tczewie przy
Placu Piłsudskiego 1
Gmina
Miejska
w Tczewie
2
Drzewo
Tczew, skwer ul. Kardynała
Wyszyńskiego niedaleko
skrzyżowanie z ul. Sambora
Gmina
Miejska
w Tczewie
Drzewo
Tczew, teren Parku
Miejskiego, niedaleko stacji
pomp
i stawu, od ul. Kołłątaja
Gmina
Miejska
w Tczewie
Drzewo
Tczew, teren Parku
Miejskiego, niedaleko stacji
pomp
i stawu, od ul. Kołłątaja
Gmina
Miejska
w Tczewie
Drzewo
Tczew, teren Parku
Miejskiego, niedaleko stacji
pomp
i stawu, od ul. Kołłątaja
Gmina
Miejska
w Tczewie
Lp.
3
4
5
Krótki opis pomnika przyrody
Dąb szypułkowy
obwód pnia – 3,29 m
wysokość – 23 m
średnica korony – 17 m
Oliwnik wąskolistny
obwód pni –2,36m + 1,11m
(bezpośrednio pod konatami
wysokość – 11,5 m
średnica korony – 12 m
Lipa amerykańska
obwód pnia – 2,95 m
wysokość – 27,5 m
średnica korony – 23 m
Buk pospolity f. Purpurowa
(odmiana czerwonolistna)
obwód pnia – 2,73 m
wysokość – 22 m
średnica korony – 18 m
Buk pospolity f. Purpurowa
(odmiana czerwonolistna)
obwód pnia – 2,07 m
wysokość – 21 m
średnica korony – 18 m
Źródło: dane Regionalnej Dyrekcji Ochrony Środowiska w Gdańsku.
Obszary chronionego krajobrazu
Obszar Chronionego Krajobrazu Żuław Gdańskich obejmuje cały teren
Żuław Gdańskich z wyjątkiem jego północnej części, o powierzchni 30092 ha.
Żuławy Gdańskie to równina aluwialna - część delty Wisły, użytkowana w
przewadze rolniczo. Specyfikę obszaru podkreśla skomplikowany system
hydrologiczny (grawitacyjny i polderowy). Obszar ustanowiony został
Rozporządzeniem Wojewody Gdańskiego nr 5/94 z dnia 08.11. 1994 r. w sprawie
wyznaczenia obszarów chronionego krajobrazu, określenia granic parków
krajobrazowych i utworzenia wokół nich otulin oraz wprowadzenia w nich zakazów i
ograniczeń (Dz. Urz. Woj. Gdańskiego Nr 27 poz. 139 i Nr 59 z 1998 r., poz. 294).
Środkowożuławski Obszar Chronionego Krajobrazu utworzony został na
podstawie Uchwały Nr VI/51/ 85 WRN w Elblągu z dnia 26.04.1985 r. w sprawie
utworzenia parków krajobrazowych oraz obszarów krajobrazu chronionego na
terenie województwa elbląskiego (Dz. Urz. Woj. Elbl. Nr 10, poz. 60) zmienionej
Rozporządzeniem Woj. Elbl. nr 4/97 z 28 kwietnia 1997 r. (dz. Urz. Woj.
86
proeko
Elbląskiego Nr 7 poz. 43). Obszar zajmuje powierzchnię 2 513 ha. W jego skład
wchodzi międzywale Wisły w obrębie Żuław Wiślanych, stanowiące strefę
ochronną zabezpieczającą biotop rzeki.
Obszar ten pełni istotną rolę jako korytarz ekologiczny rangi krajowej.
Podstawowymi elementami krajobrazowymi Środkowożuławskiego OChK są:
•
toń wodna Wisły;
•
tereny użytków zielonych oraz upraw wikliny;
•
pasy roślinności przybrzeżnej (szuwarów i oczeretów);
•
strefa zadrzewień i zakrzewień nadwodnych.
Aktualnie zasady gospodarowania na obszarach chronionego krajobrazu w
województwie pomorskim określa Uchwała Nr 1161/XLVII/10 Sejmiku
Województwa Pomorskiego z dnia 28 kwietnia 2010 r. w sprawie obszarów
chronionego krajobrazu w województwie pomorskim (Dz. Urz. Woj. Pom. Nr 80 z
dn. 2 czerwca 2010 r., poz. 1455).
Zgodnie z ustawą o ochronie przyrody (tekst jednolity Dz. U. z 2009, Nr 151,
poz. 1220 ze zm.), w granicach miasta, tak jak w całej Polsce, obowiązuje
ochrona gatunkowa roślin, zwierząt i grzybów. Zgodnie z ww. ustawą:
1. Ochrona gatunkowa obejmuje okazy gatunków oraz siedliska i ostoje roślin,
zwierząt i grzybów.
2. Ochrona gatunkowa ma na celu zapewnienie przetrwania i właściwego stanu
ochrony dziko występujących na terenie kraju lub innych państw członkowskich
UEj rzadkich, endemicznych, podatnych na zagrożenia i zagrożonych
wyginięciem oraz objętych ochroną na podstawie przepisów umów
międzynarodowych, których Rzeczpospolita Polska jest stroną, gatunków
roślin, zwierząt i grzybów oraz ich siedlisk i ostoi, a także zachowanie
różnorodności gatunkowej i genetycznej.
3. W celu ochrony ostoi i stanowisk roślin lub grzybów objętych ochroną
gatunkową lub ostoi, miejsc rozrodu i regularnego przebywania zwierząt
objętych ochroną gatunkową mogą być ustalane strefy ochrony.
Informacje nt. występowania chronionych gatunków roślin, grzybów i zwierząt
w odniesieniu do obszarów Natura 2000 zawierają standardowe formularze
danych dla tych obszarów (www.natura2000.mos.gov.pl).
5.2.2. Planowane formy ochrony przyrody
Kociewski Obszar Chronionego Krajobrazu
Zachodnia część miasta położona jest w zasięgu planowanego Kociewskiego
Obszaru Chronionego Krajobrazu (Kostarczyk, Przewoźniak – red. 2002 i Plan
zagospodarowania przestrzennego województwa pomorskiego 2002 – w
wariancie docelowym „proekologicznym”).
Kociewski Obszar Chronionego Krajobrazu ma objąć doliny Wierzycy i
Motławy i ich dopływów (przede wszystkim ze względu na ich funkcję korytarzy
ekologicznych) oraz północną część Pojezierz. Starogardzkiego - na północ od
Skarszew po Przywidzki OChK (ze względu na znaczenie ekologiczne i
rekreacyjne).
87
proeko
Park Krajobrazowy Dolnej Wisły
Wyjątkowa wartość przyrodnicza Doliny Dolnej Wisły wynika z występowania w
niej specyficznej sekwencji siedlisk charakterystycznych dla doliny wielkiej rzeki i
związanych z nimi zbiorowisk roślinnych oraz fauny, a także z jej znaczenia jako
korytarza ekologicznego rangi krajowej. Występuje tu również duża różnorodność i
wyrazistość form krajobrazowych, wynikająca z naturalnego ukształtowania terenu,
z jego seminaturalnego i kulturowego użytkowania oraz z nawarstwienia dziedzictwa
kulturowego różnych grup narodowościowych i cywilizacyjnych (Kostarczyk,
Przewoźniak – red. 2002). W związku z tymi uwarunkowaniami proponuje się
utworzyć w obrębie Doliny Dolnej Wisły w woj. pomorskim park krajobrazowy,
stanowiący kontynuację Zespołu Parków Krajobrazowych Nadwiślańskiego i
Chełmińskiego (w województwie kujawsko-pomorskim).
Zgodnie z „Ustawą o ochronie przyrody” park krajobrazowy obejmuje obszar
chroniony ze względu na wartości przyrodnicze, historyczne i kulturowe oraz
walory krajobrazowe w celu zachowania, popularyzacji tych wartości w
warunkach zrównoważonego rozwoju.
Miasto Tczew znajduje się poza granicami projektowanego parku, w
minimalnej odległości ok. 1,5 km na północ od niego.
Zespół przyrodniczo-krajobrazowy koryto rzeki Motławy – planowany w
„Studium ochrony krajobrazu województwa pomorskiego” (2005), będącym
podstawą do sporządzania planu zagospodarowania województwa.
5.2.3. Otoczenie obszaru projektu „Studium …”
W regionalnym otoczeniu obszaru projektu „Studium …”, w odległości do 15
km występują (rys. 2):
• rezerwaty przyrody:
− „Las Mątawski” (w minimalnej odległości ok. 11 km w kierunku w
kierunku południowo-wschodnim);
− „Parów Węgry” (w minimalnej odległości ok. 13,8 km w kierunku w
kierunku południowo-wschodnim);
• obszary chronionego krajobrazu:
− „Rzeki Nogat” (w minimalnej odległości ok. 13 km w kierunku południowowschodnim);
− „Doliny Wierzycy” (w minimalnej odległości ok. 12,7 km w kierunku
zachodnim);
• Obszary Natura 2000:
− obszary Natura 2000 mające znaczenie dla Wspólnoty (specjalne obszary
ochrony siedlisk):
− „Waćmierz PLH220031 (w minimalnej odległości ok. 2 km w kierunku
południowym) - planowane powiększenie obszaru w bezpośrednim
sąsiedztwie granicy gminy od południa;
− „Grądy nad Jeziorami Zduńskim i Szpęgawskim” PLH220067 (w
minimalnej odległości ok. 10 km w kierunku południowo-zachodnim);
− „Sztumskie Pole” PLH220087 (w minimalnej odległości ok. 14,4 km w
kierunku w kierunku południowo-wschodnim).
88
proeko
6.
ANALIZA CELÓW OCHRONY ŚRODOWISKA
USTANOWIONYCH NA SZCZEBLU MIĘDZYNARODOWYM,
WSPÓLNOTOWYM, KRAJOWYM I REGIONALNYM ISTOTNYCH
Z PUNKTU WIDZENIA PROJEKTU STUDIUM
6.1. Poziom międzynarodowy i krajowy
Priorytety Unii Europejskiej w zakresie ochrony środowiska na lata 2002-2012
formułuje VI Program Działań Wspólnoty w zakresie środowiska (Decyzja NR
1600/2002/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z dn. 22 lipca 2002r
ustanawiająca Szósty Wspólnotowy Program Działań w zakresie środowiska
naturalnego). Jego realizacja ma na celu zapewnienie wysokiego poziomu ochrony
środowiska naturalnego i zdrowia ludzkiego oraz ogólną poprawę środowiska i
jakości życia. Będzie realizowany poprzez 7 strategii tematycznych w zakresie:
zrównoważonego użytkowania zasobów naturalnych, zapobiegania powstawaniu
odpadów i upowszechniania recyklingu, poprawy jakości środowiska miejskiego,
ograniczania emisji zanieczyszczeń, ochrony gleb, zrównoważonego użytkowania
pestycydów oraz ochrony i zachowania środowiska morskiego. Program wspiera
proces włączania problemów ochrony środowiska we wszystkie polityki i działania
Wspólnoty w celu zmniejszenia nacisków na środowisko naturalne pochodzących z
różnych źródeł.
Cele określone w projekcie „Studium ...” są zgodne z ww. zapisami.
Ponadto ważne cele ekologiczne zapisane zostały w następujących
dokumentach:
• ratyfikowanych
przez
Rzeczpospolitą
Polską
konwencjach
międzynarodowych:
− Konwencja o ochronie gatunków dzikiej flory i fauny europejskiej oraz ich
siedlisk, Berno (1979);
− Konwencja Ramsarska o obszarach wodno-błotnych, mających znaczenie
międzynarodowe, zwłaszcza jako środowisko życiowe ptactwa wodnego
(1975), ze zmianami wprowadzonymi w Paryżu (1982) i Reginie (1987);
− Ramowa konwencja Narodów Zjednoczonych w sprawie zmian klimatu z
Rio de Janeiro (1992);
− Konwencja o różnorodności biologicznej z Rio de Janeiro (1992);
− Ramowa konwencja Narodów Zjednoczonych w sprawie zmian klimatu z
Kioto, wraz z Protokołem (1997);
− Konwencja o dostępie do informacji, udziale społeczeństwa w
podejmowaniu decyzji oraz dostępie do sprawiedliwości w sprawach
dotyczących środowiska (Konwencja z Aarhus).
• innych dokumentach międzynarodowych:
− Europejska Konwencja krajobrazowa;
− Karta Lipska na rzecz zrównoważonego rozwoju miast europejskich.
• innych dokumentach UE:
− Strategia Zrównoważonego Rozwoju Unii Europejskiej.
Przyjęta w 1997 r. Konstytucja Rzeczpospolitej Polskiej zapewnia ochronę
środowiska człowieka, kierując się zasadą zrównoważonego rozwoju. Zasadę tę
89
proeko
uwzględnia „II Polityka ekologiczna państwa” oraz dostosowane do niej
strategie i programy środowiskowe, w tym przede wszystkim:
• „Polityka ekologiczna państwa w latach 2009-2012 z perspektywą do roku
2016”,
• „Krajowa strategia ochrony i umiarkowanego użytkowania różnorodności
biologicznej”
• „Strategia gospodarki wodnej”.
Wymienione dokumenty strategiczne uwzględniają zobowiązania i cele
ochrony środowiska przyjęte w ratyfikowanych przez Rzeczpospolitą Polską
konwencjach międzynarodowych.
Projekt „Studium...” opracowany jest w „duchu” tych dokumentów a ich
wytyczne uwzględnia poprzez opracowania regionalne.
6.2. Poziom regionalny
Z punktu widzenia projektu „Studium ...” szczególnie istotne są cele ochrony
środowiska zapisane w dokumentach regionalnych (spójne z celami ochrony
środowiska dokumentów wyższego rzędu). Są to przede wszystkim:
• „Program ochrony środowiska województwa pomorskiego 2007 – 2010 z
uwzględnieniem perspektywy na lata 2011 – 2014”;
• „Plan gospodarki odpadami dla województwa pomorskiego 2007–2010 (20112014)”.
Program ochrony środowiska województwa pomorskiego na lata 20072010 z uwzględnieniem perspektywy 2011-2014
„Program …” nie formułuje celu generalnego, przyjmując, że misja
województwa pomorskiego, zawarta w „Strategii Rozwoju Województwa”
dostatecznie podkreśla pierwszorzędną potrzebę zachowania dobrego stanu
środowiska, jako podstawowego warunku zrównoważonego i harmonijnego
rozwoju.
Zgodnie z „Programem …” wyznaczono cztery cele perspektywiczne (I-IV),
nawiązujące do priorytetów VI Wspólnotowego Programu Działań w zakresie
środowiska naturalnego oraz Polityki Ekologicznej Państwa na lata 2007-2010 z
perspektywą 2011-2014 oraz 21 celów średniookresowych (1-21).
Do istotnych z punktu widzenia miasta Tczew należą m.in.:
• osiągnięcie i utrzymanie dobrego stanu wód podziemnych i
powierzchniowych;
• budowa systemu gospodarki odpadami, który w pełni realizuje zasadę
zapobiegania i minimalizacji ilości wytwarzanych odpadów, zapewnia wysoki
stopień ich odzysku oraz bezpieczne dla środowiska unieszkodliwianie;
• objęcie do końca 2009 r. wszystkich mieszkańców zorganizowanym
systemem selektywnego zbierania odpadów, skuteczne rozwiązanie
problemu odpadów niebezpiecznych;
• ochrona mieszkańców województwa i ich mienia przed zagrożeniami
naturalnymi i skutkami katastrof naturalnych;
• ochrona mieszkańców województwa przed hałasem zagrażającym zdrowiu i
jakości życia;
• ochrona różnorodności biologicznej i krajobrazowej, powstrzymanie procesu
90
proeko
jej utraty oraz poprawa spójności systemu obszarów chronionych ze
szczególnym uwzględnieniem obszarów Natura 2000;
• racjonalizacja wykorzystania zasobów wód podziemnych, ochrona głównych
zbiorników wód podziemnych stanowiących ważne źródło zaopatrzenia
ludności w wodę;
• zwiększanie powierzchni zasobów leśnych regionu oraz wzrost ich
różnorodności biologiczne;
• wzrost
efektywności
wykorzystania
surowców,
ze
szczególnym
uwzględnieniem
zasobów
wodnych
i
surowców
energetycznych
wykorzystywanych w gospodarce;
• promocja i wspieranie wykorzystania energii ze źródeł odnawialnych;
• wdrażanie zrównoważonego zarządzania zasobami wodnymi w regionach
wodnych, ograniczającego prawdopodobieństwo wystąpienia powodzi i
ochronę przed skutkami suszy - modernizacja systemów melioracyjnych.
Cele określone w projekcie „Studium...” są zgodne z ww. zapisami „Programu
…”.
W projekcie aktualizacji „Programu …” (wrzesień 2009) dodany został nowy
cel średniookresowy: zapewnienie bezpieczeństwa energetycznego ze
szczególnym uwzględnieniem ochrony zasobów środowiska i ograniczaniem
powstawania odpadów. Jednak miałby on być realizowany głównie poprzez
dopuszczenie budowy innych źródeł energii elektrycznej: elektrowni
(elektrociepłowni) węglowej, elektrowni (elektrociepłowni) gazowych i elektrowni
jądrowej.
„Plan gospodarki odpadami dla województwa pomorskiego 2018” (2012)
„Plan gospodarki odpadami dla województwa pomorskiego 2018” przyjęty
został na mocy Uchwały Nr 3/107/12 Zarządu Województwa Pomorskiego z dnia
3 stycznia 2012 r. Jako główne cele w zakresie gospodarki odpadami w
województwie pomorskim w „Planie...” (2012) określono (...):
• utrzymanie tendencji oddzielenia wzrostu ilości wytwarzanych odpadów od
wzrostu gospodarczego kraju wyrażonego w PKB;
• zwiększenie udziału odzysku, w szczególności recyklingu w odniesieniu do
szkła, metali, tworzyw sztucznych oraz papieru i tektury, jak również odzysku
energii z odpadów zgodnego z wymogami ochrony środowiska;
• zmniejszenie ilości odpadów kierowanych na składowiska odpadów;
• wyeliminowanie praktyki nielegalnego składowania odpadów;
• utworzenie i uruchomienie bazy danych o produktach, opakowaniach i
gospodarce odpadami (BDO).
W „Planie…” (2012) przypomniano, że w dniu 1 stycznia 2012 r. weszła w
życie Ustawa o zmianie ustawy o utrzymaniu czystości i porządku w gminach
oraz niektórych innych ustaw z dnia 1 lipca 2011 (Dz.U. Nr 152, poz. 897), w tym
zmianie ustawy o odpadach. Ustawa przewiduje stopniowe wprowadzanie
nowego systemu gospodarki odpadami komunalnymi, który ostatecznie
wprowadzony zostanie 30 czerwca 2013 r. Zgodnie z założeniami ww. ustawy na
gminy został nałożony m.in. obowiązek uzyskania do 31 grudnia 2020 r.
poziomów odzysku i recyklingu poszczególnych frakcji odpadów na poziomach:
91
proeko
•
50% poziom recyklingu i przygotowania do ponownego użycia odpadów
komunalnych tj.: papier, metal, tworzywa sztuczne, szkło
• 70% poziom recyklingu, przygotowania do ponownego użycia i odzysku
odpadów budowlanych i rozbiórkowych.
Wg „Planu gospodarki odpadami dla województwa pomorskiego 2018”
województwo podzielono na 7 regionów gospodarki odpadami (RGO). Zgodnie z
ustawą o odpadach, region gospodarki odpadami to obszar liczący co najmniej
150 tys. Mieszkańców, oparty o funkcjonowanie regionalnych instalacji do
przetwarzania odpadów komunalnych, o mocy przerobowej wystarczającej do
przyjmowania i przetwarzania odpadów z obszaru zamieszkałego przez co
najmniej 120 tys. mieszkańców, spełniajcie w zakresie technicznym wzmagania
najlepszej dostępnej techniki.
Zgodnie z „Planem…” (2012), ZZO „Rokitki” w Tczewie, wraz z ZZO w Gilwie
Małej (powiat kwidzyński) obsługują tzw. Region Wschodni (32 gminy, w tym
miejskie powiatów gdańskiego, kwidzyńskiego, malborskiego, nowodworskiego,
sztumskiego i tczewskiego). W mieście Tczewie zlokalizowana jest regionalna
instalacja do przetwarzania odpadów komunalnych (zagospodarowanie odpadów
zielonych) oraz instalacja przewidziana do zastępczej obsługi regionu
(składowanie), natomiast w trakcie budowy znajduje się regionalna instalacja do
mechaniczno-biologicznego
przetwarzania
odpadów,
zagospodarowania
odpadów zielonych, składowania.
92
proeko
7.
ANALIZA I OCENA PRZEWIDYWANYCH, ZNACZĄCYCH
ODDZIAŁYWAŃ USTALEŃ PROJEKTU STUDIUM NA
ŚRODOWISKO
7.1. Wprowadzenie
W projekcie „Studium…” wyznaczono nowe tereny rozwojowe o
następujących funkcjach:
• tereny zabudowy śródmiejskiej o przewadze funkcji mieszanej usługowej i
mieszkaniowej;
• tereny o przewadze zabudowy mieszkaniowej jednorodzinnej;
• tereny o przewadze zabudowy mieszkaniowej wielorodzinnej do IV
kondygnacji;
• tereny o przewadze zabudowy usługowej;
• tereny o przewadze zabudowy produkcyjnej (w tym Pomorska Specjalna
Strefa Ekonomiczna);
• tereny zabudowy usług komunalnych;
• tereny o przewadze zabudowy mieszkaniowej i usługowej;
• tereny o przewadze zabudowy produkcyjnej i usługowej;
• tereny o przewadze zabudowy produkcyjnej i zieleni publicznej rekreacyjnej;
• tereny o przewadze zabudowy usługowej, sportowej i rekreacyjnej;
• tereny o przewadze zabudowy mieszkaniowej jednorodzinnej i zieleni
publicznej rekreacyjnej;
• tereny cmentarzy;
• tereny zieleni rekreacyjnej publicznej i izolacyjnej;
• zasoby nieruchomości użyteczności publicznej.
Projekt „Studium ...” zawiera szacunek możliwego wzrostu przestrzennego
terenów przeznaczonych na różnorodne funkcje (rozdz. 2.1.2., pkt 13. i rozdz.
3.7.):
• tereny zabudowy mieszkaniowej - wzrost o ok. 107 %, z 306 ha do 632 ha;
• tereny zabudowy usługowej - wzrost o ok. 16 %, z 184 ha do 213 ha;
• tereny zabudowy przemysłowej i usługowej - wzrost o ok. 435 %, z 69 ha do
369 ha;
• tereny infrastruktury drogowej – wzrost o ok. 13 %, z 222 ha do 251 ha.
• tereny zieleni (i wód) - wzrost o ok. 132 %, z 149 ha do 198 ha.
Rozwój scharakteryzowanych powyżej funkcji nastąpi kosztem terenów
rolnych, których areał zmaleje o 69, 5 % (projekt „Studium…”, tab. nr II.I.2.) oraz
kosztem terenów innych, których powierzchnia zmniejszy się o 31,6 %.
Zgodnie z ustaleniami projektu „Studium…”, planowana jest również
rozbudowa i modernizacja układu drogowego (rozdz. 7.4.).
Ocenę skutków środowiskowych przeprowadzono dla zagregowanych grup
zadań (kierunków rozwoju przestrzennego) ustalonych w projekcie „Studium...”. .
Przeanalizowano oddziaływania na:
• przypowierzchniową warstwę litosfery;
• wody powierzchniowe i podziemne;
93
proeko
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
powietrze atmosferyczne i klimat;
warunki akustyczne (hałas);
roślinność;
zwierzęta;
różnorodność biologiczna;
formy ochrony przyrody, w tym obszary Natura 2000;
zasoby naturalne;
zabytki;
dobra materialne;
krajobraz;
ludzi.
Oceniano oddziaływania bezpośrednie, pośrednie i wtórne, krótko-, średnio- i
długoterminiowe, chwilowe, okresowe i stałe. W podsumowaniu (rozdz. 7.13.)
przedstawiono klasyfikację oddziaływań, zgodną art. 51 Ustawy z dnia 3
października 2008 r. o udostępnianiu informacji o środowisku i jego ochronie,
udziale społeczeństwa w ochronie środowiska oraz o ocenach oddziaływania na
środowisko (Dz. U. z 2008 Nr 199, poz. 1227 z późniejszymi zmianami).
7.2. Przypowierzchniowa warstwa litosfery i gospodarka odpadami
W zakresie oddziaływania na przypowierzchniową warstwę litosfery w mieście
Tczew istotne są zagadnienia dotyczące rozwoju osadnictwa, inwestycji
produkcyjno-usługowych, rozwoju infrastruktury drogowej i technicznej.
Na etapie inwestycyjnym związanym z realizacją nowego zainwestowania
osadniczego, elementów infrastruktury technicznej i projektowanego układu
drogowego przewiduje się wystąpienie następujących przekształceń:
•
przekształcenia w przypowierzchniowych strukturach geologicznych,
związane z pracami ziemnymi – wykopy w celu posadowienia fundamentów
budynków i obiektów technicznych, parkingu podziemnego, poprowadzenia
ciągów komunikacyjnych oraz uzbrojenia terenu;
•
zmiany aktualnego użytkowania gruntów (użytki rolne) i likwidację pokrywy
glebowej;
•
likwidację pokrywy glebowej i przekształcenia w przypowierzchniowych
strukturach geologicznych w związku z robotami ziemnymi oraz powstanie
odpadu w postaci gleby i ziemi wydobytej z wykopów pod fundamenty;
•
przekształcenia fizyczne pokrywy glebowej w sąsiedztwie terenów
planowanych inwestycji, przekształcenia fizyko-chemicznych właściwości gleb
wystąpią również na terenach składowania materiałów budowlanych i w
wyniku pracy sprzętu budowlanego.
Powyższe prognozowane przekształcenia będą miały znaczne rozmiary, co
jest typowe dla rozwoju miast. Istnieją metody zapobiegania lub ograniczenia
oddziaływań na przypowierzchniowe warstwy litosfery (rozdz. 9).
Specyficzne przekształcenia mogą powstać w wyniku przystosowywania
terenu planowanego cmentarza do planowanej funkcji (np. nasypy i niwelacje dla
ułatwienia spływu wód opadowych – rozdz. 7.3.).
94
proeko
Na etapie funkcjonowania ustaleń projektu „Studium …”, przekształcenia
wierzchniej warstwy litosfery będą mniej znaczące w porównaniu z etapem
inwestycyjnym. Wystąpią:
•
•
•
•
•
oddziaływanie komunikacji pieszej, rowerowej i samochodowej na terenach
nieutwardzonych (drogach, placach manewrowych, terenach rekreacyjnych);
kontynuowanie użytkowania rolniczego na niewielkich fragmentach miasta, z
czym związane jest prowadzenie zabiegów agrotechnicznych;
ewentualne
uruchomienie
procesów
stokowych
w
miejscach
predysponowanych do wystąpienia ruchów masowych (zob. rys. 3 i rozdz. 3.6.);
na terenie składowiska odpadów „Rokitki” - m.in. tworzenie wałów ziemnych
dla kształtowania kwater, dalsza eksploatacja piasku w rejonie składowiska,
na cele przykrywania odpadów („Raport o oddziaływaniu na środowisko
przedsięwzięcia pn. >Regionalny Zakład Unieszkodliwiania Odpadów
Tczew<”, 2011);
funkcjonowanie cmentarzy.
W odniesieniu do cmentarzy, zgodnie z Rozporządzeniem Ministra
Gospodarki Komunalnej z dnia 28 sierpnia 1959 r. w sprawie określenia, jakie
tereny pod względem sanitarnym są odpowiednie na cmentarze (Dz. U. nr 52,
poz. 315) grunt cmentarza powinien być możliwie przepuszczalny i bez
zawartości węglanu wapnia. Zwierciadło wody na terenie cmentarza powinno
zalegać na głębokości poniżej 2,5 m.
Obszar planowanego powiększenia cmentarza wymaga na dalszych etapach
rozpoznania podłoża poprzez sporządzenie dokumentacji geotechnicznej, w celu
stwierdzenia czy spełnione są ww. warunki.
Istotą funkcjonowania cmentarza jest jego oddziaływanie na powierzchniowe
warstwy gruntu. Realizacja kolejnych kwater (grobów ziemnych i grobowców)
związana będzie z realizacją prac ziemnych – wykopów. Będzie to powodować
zmiany przypowierzchniowej budowy geologicznej oraz likwidację pokrywy
glebowej.
W wyniku funkcjonowania cmentarza wystąpią takie przekształcenia litosfery,
jak:
•
lokalne zmiany ukształtowania terenu;
•
koncentracje mikroform antropogenicznych w topografii terenu;
•
zmiany przypowierzchniowej budowy geologicznej;
•
wydeptywaniu terenu w wyniku penetracji pieszej obszaru.
Obszary potencjalnych ruchów masowych
W granicach Tczewa, w południowej i południowo-wschodniej części miasta,
lokalnie na zboczach doliny Potoku Drybok i na zboczach w obrębie płata
wysoczyzny morenowej występują tereny, które ze względu na ukształtowanie
powierzchni predysponowane są do wystąpienia ruchów masowych (rys. 3,
rozdz. 3.6.). W projekcie „Studium…” dopuszczono nowe zainwestowanie
kubaturowe w strefach potencjalnego zagrożenia ruchami masowymi, z
uwzględnieniem w zagospodarowaniu terenu i zabudowie możliwość osuwania
się gruntów (zob. rozdz. 2.1.3., pkt.3.). Prace budowlane należy prowadzić w
sposób zabezpieczający grunt przed osuwaniem. W miejscach gdzie nachylenie
95
proeko
terenu jest największe zaleca się pokrycie terenu roślinnością lub w razie
konieczności zabezpieczenia techniczne stoków. Tereny potencjalnych ruchów
masowych znajdujące się na terenach niezabudowanych i nie objętych planami
miejscowymi, a przeznaczonych pod zainwestowanie zaleca się przeznaczyć na
tereny zieleni.
Przy zastosowaniu zaleceń projektu „Studium…” nie przewiduje się
wystąpienia niekorzystnych przekształceń w rejonie potencjalnych ruchów
masowych.
Gospodarka odpadami
W Tczewie realizowany jest projekt pn. >Regionalny Zakład
Unieszkodliwiania Odpadów Tczew<.
Zgodnie z „Raportem o oddziaływaniu na środowisko przedsięwzięcia pn.
>Regionalny Zakład Unieszkodliwiania Odpadów Tczew< (2011), Regionalny
Zakład Unieszkodliwiania Odpadów Tczew stanowi element projektu pn.
„Regionalny System Gospodarki Odpadami Tczew”, realizowanego przez Zakład
Utylizacji Odpadów Stałych Sp. z o.o. w Tczewie, w ramach działania 2.1.
priorytetu. II „Programu Operacyjnego Infrastruktura i Środowisko 2007 – 2013”.
Na całość „Kontraktu nr 1 – Regionalnego Systemu Gospodarki Odpadami
Tczew” składają się dwa podstawowe elementy:
1) system zbierania i transportu odpadów,
2) system odzysku i unieszkodliwiania odpadów.
Centrum
technologicznym
systemu
będzie
Regionalny
Zakład
Unieszkodliwiania Odpadów Tczew (RZUOT) z następującymi instalacjami
pomocniczymi:
•
stacja przeładunkowa odpadów w miejscowości Stegna;
•
stanowisko przetwarzania odpadów budowlanych w Pelplinie.
Istotą realizacji przedsięwzięcia jest dążenie do zapewnienia gminom objętym
projektem możliwości wieloletniego odzysku i unieszkodliwiania odpadów
komunalnych w sposób bezpieczny dla środowiska oraz zapewniający spełnienie
wymagań przepisów krajowych i UE. Celem realizacji przedsięwzięcia, zgodnie z
priorytetem działania 2.1, jest redukcja ilości składowanych odpadów
komunalnych i zwiększenie udziału odpadów komunalnych poddawanych
odzyskowi i unieszkodliwianiu innymi metodami niż składowanie oraz likwidacja
zagrożeń wynikających ze składowania odpadów zgodnie z krajowym i
wojewódzkimi planami gospodarki odpadami.
RZUOT będzie obsługiwał głównie gminy z powiatów gdańskiego,
nowodworskiego, malborskiego, tczewskiego i częściowo sztumskiego, z
obszaru zamieszkanego przez ok. 300 tys. mieszkańców.
Realizacja przedsięwzięcia powinna doprowadzić do osiągnięcia w 2015 r.
następujących efektów ekologicznych:
• ilość odpadów poddanych unieszkodliwianiu w RZUOT – 97 tys. Mg/rok;
• udział odpadów składowanych w odniesieniu do przyjętych do RZUOT - 47 %;
• osiągnięcie wskaźnika ilości odpadów komunalnych ulegających biodegradacji,
unieszkodliwianych przez składowanie, mniejszego niż 35 % masy wytworzonej
w 1995 r.
96
proeko
RZUOT ma posiadać moc przerobową pozwalająca na przetwarzanie
docelowo 110.000 Mg odpadów rocznie.
W ramach „Regionalnego Systemu Gospodarki Odpadami Tczew”
zrealizowano już nową kwaterę składowania odpadów na terenie składowiska w
Tczewie przy ul. Rokickiej oraz przygotowano dokumentację projektową na
rekultywację istniejącego składowiska (zob. rozdz. 2.5.), która ma jeszcze
podlegać aktualizacji w zakresie obszaru poddanego rekultywacji.
Plan modernizacji składowiska zakłada budowę:
1) sortowni odpadów zmieszanych i zebranych selektywnie,
2) instalacji biologicznego przetwarzania odpadów organicznych,
3) linii demontażu odpadów wielkogabarytowych,
4) zaplecza administracyjno-edukacyjnego,
5) zaplecza socjalnego,
6) magazynu odpadów niebezpiecznych,
7) garaży i warsztatu napraw bieżących,
8) segmentu odbioru odpadów od odbiorców indywidualnych,
9) infrastruktury technicznej i drogowej.
W zakresie gospodarki odpadami projekt „Studium …” zawiera ogólny zapis:
Docelowo należy wypracować wspólną politykę gminy i miasta w sprawie
utylizacji i segregacji odpadów. Należy dążyć do zbierania odpadów i
jednoczesnej ich segregacji.
Generalnie w wyniku utworzenia RZUOT nastąpi poprawa w zakresie
zbierania i unieszkodliwiania odpadów na terenie miasta Tczewa i w całym
obsługiwanym regionie.
Zgodnie z ustaleniami „Studium…”, na terenie miasta Tczewa rozwinięty
zostanie system zbiórki odpadów opakowaniowych i surowcowych, poprzez
zagęszczenie sieci pojemników na ich selektywną zbiórkę oraz włączenie szkół w
działalność na rzecz segregacji odpadów, w tym działalność edukacyjną.
Powstanie również system selektywnej zbiórki i transportu odpadów
biodegradowalnych z gospodarstw domowych i innych źródeł (poza osadami
ściekowymi z oczyszczalni) do miejsc ich odzysku lub unieszkodliwiania.
Osady ściekowe z oczyszczalni podlegają odrębnym zabiegom, m.in.
bezpiecznemu ich unieszkodliwianiu np. przez składowanie na terenie RZUOT.
Planowane systemy gospodarki odpadami wielkogabarytowymi, odpadami
niebezpiecznymi i odpadami innymi niż niebezpieczne na terenie miasta Tczew
zgodne są z obowiązującymi przepisami.
7.3. Wody powierzchniowe i podziemne
Do podstawowych zagrożeń dla środowiska wodnego na terenie miasta
Tczewa, wynikających z realizacji projektu „Studium….” należą:
•
•
zanieczyszczenia wynikające z funkcjonowania gospodarki ściekowej i
kanalizacji deszczowej;
zagrożenia dla zasobności wód w wyniku ich ujęcia na cele komunalne;
97
proeko
•
•
•
•
przekształcenia stosunków wodnych;
funkcjonowanie składowiska odpadów;
rozbudowa cmentarza;
planowane tereny produkcyjne i usługowe.
Gospodarka wodno-ściekowa
Miasto Tczew zaopatruje mieszkańców w wodę prawie w 100% z miejskiej
sieci wodociągowej oraz siedmiu ujęć prywatnych. Długość miejskiej sieci
wodociągowej pierścieniowej, znajdującej się w granicach miejskich wynosi ok.
100 km.
Ujęcie „Motława” zlokalizowane przy ulicy Działkowej, dostarcza ok. 65%
wody tłoczonej do miejskiej sieci wodociągowej. W skład ujęcia wchodzi 11
studni głębinowych, w tym 10 ujmujących trzeciorzędową warstwę wodonośną i 1
piętro kredowe oraz otwór obserwacyjny. Zakład Wodociągów i Kanalizacji w
Tczewie posiada pozwolenie wodno-prawne nr ŚR/Ś-V-er/68112-24/05/06 ważne
do 31.12.2015 r. na pobór wód podziemnych z ujęcia „Motława”, dla potrzeb
bytowo-gospodarczych i przemysłowych miasta, w ilości 560 m3/h. Maksymalna
zdolność eksploatacyjna ujęcia „Motława” wynosi 13.400 m3/d.
Ujęcie „Park Miejski” przy ulicy Kołłątaja dostarcza ok. 35% wody tłoczonej
do miejskiej sieci wodociągowej. W skład ujęcia wchodzi 8 studni głębinowych, w
tym 5 ujmujących czwartorzędowo-trzeciorzędową warstwę wodonośną i 3 piętro
kredowe oraz trzy otwory obserwacyjne. Zakład Wodociągów i Kanalizacji w
Tczewie posiada pozwolenie wodno-prawne nr ŚR/Ś-V-er/68112/23/05/06 ważne
do 31.12.2025 r. na pobór wód podziemnych z ujęcia „Park Miejski” w Tczewie,
dla potrzeb bytowo-gospodarczych i przemysłowych miasta, w ilości 420 m3/h.
Maksymalna zdolność eksploatacyjna ujęcia wynosi 13.400 m3/d. Ujęcie posiada
strefę ochrony bezpośredniej.
Udział ujęć prywatnych w ogólnej zdolności eksploatacyjnej ujęć miasta
Tczewa szacuje się na 8 %.
Rozwój infrastruktury wodociągowej
Zużycie wody w wyniku urbanizacji (zarówno miasta jak i obsługiwanej przez
Tczew gminy wiejskiej), przewidywanej w projekcie „Studium …” zwiększy się
blisko dwukrotnie. Łącznie zapotrzebowanie na wodę z ujęć miejskich wyniesie
ok. 608 m3/h, przy ich całkowitych zasobach wynoszących 980 m3/h. Zatem
zapotrzebowanie na wodę przy wzroście liczby mieszkańców miasta o 19.300
zostanie całkowicie zaspokojone, a rezerwa wody na ujęciu będzie nadal duża i
będzie wynosiła ok. 980 – 608 = 372 m3/h.
Na obszarze miasta wyznaczono dodatkowo ok. 220 ha terenów
przeznaczonych pod funkcję produkcyjno-usługową. Biorąc pod uwagę istniejącą
rezerwę wody należy założyć, że zapotrzebowanie na wodę zostanie
zaspokojone w 100 %.
Potencjał wodny miasta jest zatem wystarczający do zaopatrzenia w wodę
zabudowy planowanej wg projektu „Studium…”. Zgodnie z jego ustaleniami
konieczna będzie systematyczna rozbudowa istniejącej sieci wodociągowej.
Prawie 100% mieszkańców miasta korzysta z kanalizacji sanitarnej. Ścieki
sanitarne z terenu miasta odprowadzane są poprzez system sieci tłoczno-
98
proeko
grawitacyjnej do oczyszczalni ścieków zlokalizowanej w sąsiedztwie przy ul.
Czatkowskiej 8. Tłoczenie ścieków do rurociągów grawitacyjnych odbywa się za
pomocą 10 przepompowni. Rurociągi grawitacyjne stanowią 98%, a tłoczne
jedynie 2% łącznej długości sieci. System kanalizacji sanitarnej obejmuje łącznie
142,3 km przewodów kanalizacyjnych (stan na 30 czerwca 2010 r.), w tym w
granicach miasta ok. 100 km i pozostałe ok. 42,3 km na terenie gminy Tczew
(oczyszczalnia przyjmuje również ścieki sanitarne z terenu gminy wiejskiej Tczew z
takich miejscowości jak: Czarlin, Rokitki, Lubiszewo, Stanisławie). Na terenach, gdzie
budowa kanalizacji sanitarnej była nieekonomiczna zastosowano zbiorniki
bezodpływowe. Według informacji zawartych w projekcie „Studium…” (2012), na
terenie miasta znajduje się 6 takich zbiorników. W granicach miasta nie
odnotowano występowania przydomowych oczyszczalni ścieków.
Oczyszczalnia ścieków zlokalizowana jest na północy Tczewa pomiędzy
dwoma wałami przeciwpowodziowymi, na lewym brzegu Wisły. Wylot ścieków
skierowany jest do Wisły. Oczyszczalnia wyposażona jest w dziewięć lokalnych
w pełni zautomatyzowanych przepompowni oraz jednej głównej przepompowni
"Czatkowy". Wszystkie ścieki z miasta (bytowe i przemysłowe) dopływają
grawitacyjnie kolektorem do Głównej Przepompowni Ścieków „Czatkowy”. Jest
ona wyposażona w kraty rzadkie, na których zachodzi wstępny proces
mechanicznego oczyszczania ścieków. W przepompowni znajduje się także
punkt zlewny ścieków dowożonych samochodami asenizacyjnymi. Ścieki
oczyszczone z oczyszczalni odpływają grawitacyjnie do rzeki Wisły w km 911 +
000 rurociągami. Odwodniony na wirówkach osad oraz skratki i zawartość z
piaskowników przekazywane są do kompostowni, zlokalizowanej na terenie
oczyszczalni ścieków.
Wprowadzenie ścieków oczyszczonych do rzeki Wisły nie powoduje
pogorszenia jakości jej wód (zgodnie z informacjami zawartymi w projekcie
„Studium…”, 2012). Ścieki zawierają metale ciężkie w ilościach śladowych.
Rozwój infrastruktury w zakresie odprowadzenia ścieków sanitarnych
W 2006 r. został wyznaczony przez Wojewodę Pomorskiego obszar
aglomeracji ściekowej Tczewa. Zgodnie z Rozporządzeniem nr 34/06 Wojewody
Pomorskiego z dnia 19 stycznia 2006 r. w sprawie wyznaczenia aglomeracji
Tczew (Dz. U z 2006 Nr 11, poz. 213 ze zmianami) do systemu oczyszczalni
ścieków miasta Tczewa mają być włączone miejscowości: Bałdowo, Knybawa,
Czarlin, Gniszewo, Śliwiny, Rokitki, Lubiszewo Tczewskie, Stanisławie, Tczewskie
Łąki, Czatkowy. W październiku 2011 r. zakończyła się inwestycja "Kompleksowy
program gospodarki ściekowej gminy Tczew", która doprowadziła do
skanalizowania 8 miejscowości - Rokitek, Dąbrówki, Szpęgawy, Malenina,
Mieścina, Miłobądza, Zajączkowa i Tczewskich Łąk. Zatem cała północnowschodnia część gminy jest już gotowa do podłączenia do oczyszczalni w
Tczewie. Pozostałe miejscowości wchodzące również w skład aglomeracji
ściekowej Tczew – Bałdowo, Gniszewo, Śliwiny i Rukosin, będą skanalizowane w
ramach kolejnego etapu realizowania inwestycji dotyczących kanalizacji sanitarnej.
Miejska oczyszczalnia ścieków posiada pozwolenie wodnoprawne Starosty
Tczewskiego z dnia 22.01.2000 r. (ważne do dnia 22 stycznia 2020 r.) na
wprowadzanie ścieków oczyszczonych do Wisły w ilości nie przekraczającej średnio
dobowo Qśrd = 10.041,00 m3/d oraz maksymalnie godzinowo Qmaxh = 2.510 m3/d
oraz nie przekraczającej 91.000 RLM – równoważnej liczby mieszkańców.
99
proeko
W wyniku zakładanych w projekcie „Studium …” procesów urbanizacji miasta
oraz planowanego podłączenia do systemu oczyszczalni ścieków w Tczewie
wschodniej części gminy wiejskiej, przewiduje się, że ilość odprowadzonych
ścieków wzrośnie do 15.075 m3/d. Obecna całkowita przepustowość systemu
oczyszczalni ścieków wynosi 10.041 m3/d zatem projektowana przepustowość
przewyższa o 50% obecną, zawartą w pozwoleniu wodnoprawnym.
Oczyszczalnia ścieków w Tczewie docelowo została zaprojektowana na
dwukrotnie większe zapotrzebowanie na odbiór ścieków niż obecne, a obecna
infrastruktura oczyszczalni jedynie w połowie wykorzystuje powierzchnię
oczyszczalni.
Wraz z dalszą rozbudową aglomeracji ściekowej Tczewa oraz planowanym w
projekcie „Studium…” rozwojem urbanistycznym, istnieje możliwość i
konieczność rozbudowy infrastruktury oczyszczalni ścieków w Tczewie do
rozmiarów w jakich została zaprojektowana.
Wzrośnie zatem ilość produkowanych ścieków (w ilości zależnej od stopnia
realizacji inwestycji). Przy założeniu właściwego funkcjonowania oczyszczalni nie
prognozuje się znaczącego oddziaływania na ich odbiornik - Wisłę.
Zgodnie z zawartymi w „Studium…” zasadami ochrony środowiska
przyrodniczego terenów zwartej zabudowy mieszkaniowo-usługowej należy
udoskonalić gospodarkę wodno-ściekową przeprowadzając modernizacje
istniejących systemów odprowadzania ścieków, dążąc do całkowitego
skanalizowania terenu miasta (także przez realizację indywidualnych systemów
kanalizacyjnych.
Miasto Tczew posiada na terenach zwartej zabudowy miejskiej sieć
kanalizacji deszczowej o łącznej długości 56.092,5 m (wg danych z 2003 r.). Są
to 24 niezależne systemy odprowadzania wody deszczowej odprowadzające
wody do odbiorników, jakimi na terenie miasta są rzeka Wisła, Kanał Młyński,
stawy oraz rowy melioracyjne. Najstarsza wschodnia część miasta posiada
kanały deszczowe odprowadzające wody deszczowe bez wstępnego
oczyszczania bezpośrednio do Wisły. Stan techniczny jest dość dobry i średni.
Rozbudowa sieci kanalizacji deszczowej (z podczyszczaniem) w Tczewie
wpłynęła na poprawę jakości wód powierzchniowych. Wskazana jest
systematyczna rozbudowa kanalizacji deszczowej, z dążeniem do stanu 100prtocentowego skanalizowania obszaru miasta.
Kanalizacja deszczowa
W projekcie „Studium…” przyjęto następujące zasady gospodarki wodami
opadowymi:
• wody opadowe z powierzchni dachowych ekologicznych i terenów
nieutwardzonych należy odprowadzać powierzchniowo;
• wody opadowe z powierzchni utwardzonych (drogi, parkingi, place
manewrowe) należy podczyścić w stopniu zapewniającym spełnienie
wymagań określonych w obowiązujących przepisach i odprowadzić je do
pobliskich cieków powierzchniowych, systemu kanalizacji deszczowej, dołów
chłonnych lub zbiorników retencyjnych [konieczność realizacji zbiorników
retencyjnych wynikać będzie z bilansu wód opadowych dla zwartych zespołów
zabudowy z uwzględnieniem terenów przyległych na etapie miejscowego
planu zagospodarowania przestrzennego];
• obowiązkowa rozbudowa sieci kanalizacji deszczowej na nowe tereny
przeznaczone pod zainwestowanie;
100
proeko
• modernizacja istniejącej sieci kanalizacji deszczowej na terenach
zainwestowanych;
• podczyszczanie i gromadzenie wód opadowych na terenach inwestycji należy
przyjąć jako zasadę dla obszarów przemysłowych i produkcyjnych. Działania
te należy bezwzględnie realizować na terenie własnej nieruchomości, a wody
przed wprowadzeniem do systemy kanalizacji deszczowej miejskiej należy
podczyścić.
Regulacja stosunków wodnych
Obszar miasta położony jest w zasięgu szczególnego zagrożenia powodzią
wód rzeki Wisły oraz Motławy (rozdz. 3.6.)
Istotnym elementem stosunków wodnych jest zabezpieczenie terenu gminy
przed zagrożeniem powodziowym. Regulacji stosunków wodnych w zakresie
ochrony przed powodzią służyć ma modernizacja istniejących oraz budowa
nowych urządzeń osłony przed powodzią (wałów przeciwpowodziowych i
przepompowni) na Żuławach Wiślanych oraz uwzględnienie ustaleń wynikających
z „Programu małej retencji” oraz stosowanie się do ustaleń opracowania „Plan
operacyjny ochrony przed powodzią gminy Tczew na 2009 r.” (2009).
Zgodnie z projektem „Studium…” obszary te pozostawia się w
dotychczasowym użytkowaniu, bez prawa realizacji nowej zabudowy. Pozwoli to
na swobodną retencję potencjalnych wód zalewowych, bez zagrożenia dla życia i
mienia ludzi. Ponadto wyznaczono obszary potencjalnie narażone na zalanie w
wyniku zniszczenia lub uszkodzenia budowli piętrzących (tereny Żuław
Gdańskich zlokalizowanych pomiędzy wałami na Wiśle w Północnej części
miasta, Kanałem Młyńskim i torami kolejowymi) i na tych obszarach również nie
projektuje się żadnej nowej zabudowy.
W „Studium…” wprowadzono zakaz zabudowy na lokalnych ekosystemach
hydrogenicznych oraz lokalizowania nowej zabudowy w pobliżu obszarów
wodnych ze względu na ochronę walorów przyrodniczych i krajobrazowych za
wyjątkiem terenów przeznaczonych pod zabudowę w projekcie „Studium…”.
Modernizacja i rozbudowa składowiska odpadów
Obecnie jednym z istotnych potencjalnych źródeł zanieczyszczenia wód
podziemnych w rejonie Tczewa jest nieuszczelnione składowisko odpadów
„Rokitki” (3.4.4). Jak wynika z dokumentu pt. Monitoring składowiska odpadów w
miejscowości Tczew (…) Raport za 2010 r. (Nowak A., Zając A., 2011)
zaobserwowano nieznaczny wpływ funkcjonowania obecnego składowiska na
wody podziemne. Nowa kwatera wykonana w 2011 r. w ramach modernizacji
składowiska została już uszczelniona nieprzepuszczalną warstwą mineralną o
grubości 0,5 m i folią HDPE o grubości 2 mm oraz została wyposażona w sieć
odwadniająca podłoże, odprowadzającą odcieki.
Zgodnie z „Raportem o oddziaływaniu na środowisko przedsięwzięcia pn.
„Regionalny Zakład Unieszkodliwiania Odpadów Tczew” (2011), w wyniku
zagospodarowania terenu składowiska wyeliminowany zostanie jego wpływ na
wody powierzchniowe i podziemne. Wystąpi jedynie wpływ pośredni na wody
powierzchniowe, wynikający z odprowadzenia ścieków, poprzez kanalizację
miejską i oczyszczalnię, do rzeki Wisły. Ponieważ ścieki te trafią do oczyszczalni
101
proeko
miejskiej i zostaną oczyszczone razem z całą masą ścieków komunalnych ich
wpływ na odbiornik (rzekę Wisłę) będzie znikomy.
Wpływ planowanej rozbudowy Cmentarza Komunalnego
Zgodnie z zapisami projektu „Studium…” proponowany teren poszerzenia
cmentarza o pow. ok. 4,5 ha, może zostać zrealizowany pod warunkiem
spełnienia przepisów odrębnych, jego lokalizacja nie jest obligatoryjna.
Ewentualna lokalizacja w innym miejscu (na terenach rolnych) wymaga
przeprowadzenia odrębnej procedury planistycznej. Ostateczna lokalizacja
cmentarza zostanie określona po przeprowadzeniu szerokich konsultacji
społecznych i spełnieniu przepisów odrębnych. Alternatywnie, na terenach
projektowanego cmentarza dopuszcza się inną funkcję publiczną o charakterze
zieleni i obiektów sportowych publicznych.
Na obszarze powiększenia cmentarza, na dalszych etapach planowania
wymagane jest rozpoznanie poziomu występowania pierwszego zwierciadła
wody gruntowej poprzez wykonanie dokumentacji hydrogeologicznej.
Zgodnie z Rozporządzeniem Ministra Gospodarki Komunalnej z dnia 28
sierpnia 1959 r. w sprawie określenia, jakie tereny pod względem sanitarnym są
odpowiednie na cmentarze (Dz. U. nr 52, poz. 315) (art. 3, ust. 2) „Teren
cmentarza powinien znajdować się w miarę możliwości na wzniesieniu i nie
podlegać zalewom oraz posiadać ukształtowanie umożliwiające łatwy spływ wód
deszczowych”. Teren planowanej rozbudowy cmentarza nie podlega zalewom. Na
obszarze tym może być utrudniony odpływ wód opadowych ze względu na
urozmaicone ukształtowanie terenu, z udziałem zagłębień bezodpływowych i w
związku z występowaniem w sąsiedztwie (teren składowiska odpadów i
funkcjonującego cmentarza) obszarów przekształconych, sztucznie wyniesionych
ponad obszar planowanej inwestycji. Dla zaproponowanej w projekcie „Studium…”
lokalizacji może być wymagane odpowiednie przygotowanie terenu (w tym
przekształcenie ukształtowania terenu – rozdz. 7.2.).
Wpływ cmentarzy na jakość i stan bakteriologiczny wód podziemnych jest
uzależniony od stopnia przestrzegania zasad racjonalnego pochówku zmarłych.
W przypadku ich przestrzegania, a w szczególności przy zachowaniu zasady
grzebania zmarłych powyżej zwierciadła wód podziemnych, wpływ ten jest
praktycznie nie odczuwalny. Istnieją np. liczne przykłady ujęć wody podziemnej
pracujących w pobliżu cmentarzy i zachowujących jakość wód zgodną z
przepisami. Nie bez znaczenia jest jednak aspekt psychologiczny i nie do
przezwyciężenia dla wielu ludzi niechęć do kontaktu z wodą mogącą wcześniej
przemywać zwłoki.
W procesach rozkładu zwłok grzebanych powyżej zwierciadła wody
podziemnej biorą udział bardzo liczne organizmy żywe. W okresie pierwszych
trzech miesięcy w procesie tym biorą udział nie tylko bakterie anaerobowe, lecz
również organizmy wyżej zorganizowane, co gwarantuje daleko idącą migrację i
rozproszenie substancji rozkładu. Przed zbyt intensywnym przedostawaniem się
produktów rozkładu zwłok do wód podziemnych chroni dodatkowe wyścielenie
trumny trocinami, torfem lub podobnym materiałem (Schneider 1988). Przez
następny okres, trwający około 3 – 7 lat, następuje mineralizacja substancji
organicznej i ze zwłok pozostają jedynie kości. Infiltrację do wód podziemnych
produktów rozkładu utrudnia transport substancji przez organizmy żywe oraz
przechodzenie znacznej części produktów rozkładu w formy gazowe.
102
proeko
Znacznie większe zagrożenie powodują zwłoki zmarłych na choroby zakaźne
oraz alkaloidy zwłokowe (tzw. trucizny zwłokowe). Przeżywalność zarazków
chorób zakaźnych jest stosunkowo duża i wynosi od kilku tygodni do kilku
miesięcy (np. bakterie wywołujące gruźlicę i tyfus). Stwierdzano ich występowanie
nawet w odległości kilku metrów w pionie i poziomie od miejsca pochówku.
Zagrożenia spowodowane grzebaniem osób zmarłych na choroby zakaźne są
znacznie ograniczane, np. poprzez owijanie zwłok w materiał nasycony płynami
dezynfekcyjnymi oraz dodatek zwiększonej ilości substancji sorbujących (torfu,
trocin itp.).
Największe zagrożenie związane z planowanym poszerzeniem istniejącego
lub zlokalizowaniem nowego cmentarza stanowi ewentualne płytkie położenie
zwierciadła wody gruntowej, co wymaga dokładnego rozpoznania.
Tereny o przewadze zabudowy produkcyjnej (w tym teren PSSE) oraz
tereny o przewadze zabudowy usługowej.
W projekcie „Studium…” nie sprecyzowano charakteru planowanych obiektów
produkcyjnych i usługowych, wyznaczono jedynie nowe tereny rozwojowe o
przewadze konkretnych funkcji (rozdz. 7.1.).
Najprawdopodobniej najistotniejsze oddziaływanie na środowisko, w tym wodne
może wystąpić na terenach o przewadze zabudowy produkcyjnej oraz terenach o
przewadze zabudowy usługowej. Określenie ich intensywności i charakteru nie jest
możliwe na obecnym etapie prognozowania (prognoza do studium).
Dla terenu dawnej stoczni i portu rzecznego (strefa urbanistyczna I.7.B.) w
projekcie „Studium…” przewidziano funkcję produkcyjno-usługową lub
alternatywnie funkcję mieszkaniowo-usługowej z przestrzeniami publicznymi
(pod warunkiem nie łączenia funkcji produkcyjnej i mieszkaniowej). W przypadku
lokalizacji funkcji produkcyjnej może (ewentualnie, w sytuacjach awaryjnych)
wystąpić tu zagrożenie dla środowiska wodnego Wisły ze względu na jej
bezpośrednie sąsiedztwo.
Zgodnie z zawartymi w „Studium…” zasadami ochrony środowiska
przyrodniczego terenów zurbanizowanych, dla terenów produkcyjnych i
przemysłowych należy neutralizować ścieki komunalne i produkcyjne,
należy
podczyszczać wody opadowe przed ich skierowaniem do odbiorników.
Reasumując, zapisy projektu „Studium...” dotyczące zaopatrzenia w wodę, w
połączeniu z rozbudową sieci kanalizacji sanitarnej, będące wynikiem
zaplanowanego w projekcie „Studium…” rozwoju terenów inwestycyjnych nie
spowodują istotnego negatywnego oddziaływania na środowisko wodne.
W wyniku realizacji ustaleń projektu „Studium….” nastąpi przekształcenie
stosunków wodnych poprzez modyfikację obiegu wody w związku z
wprowadzeniem powierzchni nieprzepuszczalnych i ewentualną realizacją
zbiorników retencyjnych. Dla terenów zieleni korzystne będzie umożliwienie
infiltracji wód deszczowych do gruntu, czyli powierzchniowo, w miejscu ich opadu,
co jest zgodne z zasadą odprowadzania wód opadowych w miarę możliwości do
gruntu na terenie ich powstawania. Przeciwdziała to obniżeniu zwierciadła wód
podziemnych (Osmulska-Mróz, 1995).
Nie przewiduje się istotnego, szkodliwego oddziaływania na wody w wyniku
funkcjonowania RZUOT. Rozbudowa istniejącego Cmentarza Komunalnego (lub
103
proeko
inna jego lokalizacja) wymagają spełnienia wymogów Ustawy z dnia 31.01.1959 r.
o cmentarzach i chowaniu zmarłych (Dz. U. z 2000 r. Nr 23, poz. 295 z późn.
zm.) oraz Rozporządzenia Ministra Gospodarki Komunalnej w sprawie
określenia, jakie tereny pod względem sanitarnym są odpowiednie na cmentarze
z dnia 25.08.1959 r. (Dz. U. Nr 52 poz. 315). Między innymi wymagane jest
rozpoznanie poziomu występowania pierwszego zwierciadła wody gruntowej
poprzez wykonanie dokumentacji hydrogeologicznej.
Na obecnym etapie prognozowania trudno ocenić wpływ planowanych
obiektów przemysłowych i usługowych na wody.
7.4. Powietrze atmosferyczne i klimat
Główne źródła zanieczyszczeń atmosfery na obszarze miasta Tczewa (istniejące
i przyszłe) to źródła ciepła indywidualnej i wielorodzinnej zabudowy mieszkaniowej,
emitory obiektów przemysłowych, zanieczyszczenia komunikacyjne w związku z
eksploatacją dróg kołowych, emisja odorów ze składowiska „Rokitki”, napływ mas
zanieczyszczonego powietrza z terenów sąsiednich (rozdz. 3.4.2.).
Projekt „Studium...” zawiera następujące ustalenia w zakresie ochrony
powietrza atmosferycznego
• na terenach produkcyjnych i przemysłowych wraz z otoczeniem należy
utworzyć buforowe pasy wielowarstwowej zieleni o funkcjach: aerosanitarnej,
akustycznej i krajobrazowej oraz należy ograniczyć emisję zanieczyszczeń do
atmosfery przez stosowanie nowoczesnych technologii lub instalację urządzeń
redukcyjnych;
• na terenach uciążliwego oddziaływania komunikacyjnego dróg w obszarach
zabudowanych [dotyczy dróg istniejących] należy dążyć do ograniczenia
uciążliwości akustycznej i aerosanitarnej komunikacji samochodowej przez
zastosowanie technicznych ekranów akustycznych lub wprowadzenie w miarę
istnienia rezerw terenowych, pasów wielowarstwowej zieleni izolacyjnej, należy
uzupełnić istniejące układy izolacyjne zieleni przydrożnej i wprowadzać nasadzenia drzew odpornych na komunikacyjne zanieczyszczenia gazowe i pyłowe;
W „Studium…” zaprojektowano również ciągi przewietrzania miasta - tereny
zielone lub wodne stanowiące układ ciągły, wolny od zabudowy, umożliwiające
przepływ powietrza.
Systemy grzewcze
Zgodnie z analizą przeprowadzoną w projekcie „Studium…”, wykazującą
dwukrotnie większą rezerwę mocy przerobowych kotłowni miejskiej w Rokitkach,
miasto posiada możliwości zaspokojenia potrzeb cieplnych po zrealizowaniu
zagospodarowania na planowanych terenach inwestycyjnych. Zainwestowanie
terenów nieuzbrojonych będzie wymagało rozbudowy infrastruktury zasilającej i
przesyłowej.
Zgodnie z wymogami „Regionalnej strategii energetyki ze szczególnym
uwzględnieniem źródeł odnawialnych dla Województwa Pomorskiego” miasto
jest zobligowane do osiągnięcia min 26% udziału produkcji energii cieplnej w
oparciu o odnawialne źródła energii do 2025 r. oraz do osiągnięcia minimum 21%
redukcji zapotrzebowania ciepła. Natomiast straty w dystrybucji należy obniżyć do
wartości poniżej 10 %.
104
proeko
W projekcie „Studium…” zawarto następujące postulaty dotyczące
racjonalizacji w sferze źródeł, dystrybucji i użytkowania ciepła (wybór):
• odtworzenie i modernizacja źródeł ciepła lub wykorzystanie innych źródeł
prowadzących wytwarzanie energii elektrycznej i ciepła w układzie
skojarzonym oraz obniżenie wskaźników zanieczyszczeń (zastosowanie paliw
odnawialnych w istniejących źródłach);
• promowanie przedsięwzięć polegających na likwidacji lub modernizacji małych
lokalnych kotłowni węglowych i przechodzeniu ich albo na zasilanie odbiorców
ze źródeł odnawialnych (np. biomasowych), z istniejącej sieci ciepłowniczej,
albo na zmianie paliwa na gazowe lub z wykorzystaniem instalacji ze źródłami
kompaktowymi, wytwarzającymi ciepło i energię elektryczną w skojarzeniu;
• wykorzystanie nowoczesnych kotłów węglowych;
• podejmowanie przedsięwzięć związanych z utylizacją i bezpiecznym
składowaniem odpadów komunalnych (selekcja odpadów, kompostowanie oraz
spalanie wyselekcjonowanych odpadów - RDF, spalanie gazu wysypiskowego z
ekonomicznie uzasadnionym wykorzystaniem energii spalania);
• popieranie przedsięwzięć prowadzących do wykorzystywania energii
odpadowej oraz skojarzonego wytwarzania energii;
• wykonywanie wstępnych analiz techniczno-ekonomicznych dotyczących możliwości wykorzystania lokalnych źródeł energii odnawialnej (energia geotermalna,
słoneczna, wiatrowa, ze spalania biomasy i biogazu) na potrzeby miasta.
Generalnie, w „Studium…” propaguje się modernizację sieci ciepłowniczej z
uwzględnieniem rozwiązań energooszczędnych, modernizację istniejących źródeł
ciepła w kierunku źródeł proekologicznych, zwiększenie efektywności wykorzystania
energii cieplnej (termorenowacją i termomodernizacja oraz wyposażanie w elementy
pomiarowe i regulacyjne; wykorzystywanie ciepła odpadowego), w nowych
obiektach - stosowanie proekologicznych i energooszczędnych rozwiązań
(uwzględnianych w decyzji o warunkach zabudowy i zagospodarowania terenu),
preferencje przy zakupach energii na potrzeby komunalne - dla producentów
wytwarzających tanią energię w skojarzeniu.
Ustalenia projektu „Studium…” w zakresie zaopatrzenia w energię cieplną
można uznać za korzystne środowiskowo, umożliwiające poprawę warunków
atmosferycznych na terenie miasta, nawet przy jednoczesnym jego rozwoju.
Dodatkowo w „Studium…” uwzględniono cele i zadania wynikające z „Założeń
do planu zaopatrzenia w ciepło, energię elektryczną i paliwa gazowe miasta
Tczewa”. Ich realizacja ma spowodować wzrost bezpieczeństwa zasilania w
ciepło i energię elektryczną miasta, uatrakcyjnienie ekonomiczne energii dla
odbiorców, ochronę środowiska naturalnego poprzez ograniczenie wykorzystania
nieodnawialnych źródeł energii.
Korzystne środowiskowo będą również przyjęte w „Studium…” zasady
działania dotyczące ograniczenia emisji do atmosfery określone na podstawie
”Planu Zagospodarowania Województwa Pomorskiego” (2009):
• ograniczanie wielkości emisji gazów i pyłów do atmosfery poprzez działania
związane z racjonalizacją użytkowania energii cieplnej gazowej i elektrycznej
opisane w poszczególnych punktach niniejszego rozdziału,
• wyznaczenie korytarzy przewietrzających, opisanych w punkcie II.3.6
Kierunków pt. Zasady ochrony środowiska przyrodniczego terenów
105
proeko
•
•
•
•
zurbanizowanych, schemat lokalizacji istniejących i projektowanych korytarzy
przewietrzania miasta przedstawiono na załączniku graficznym Nr 46,
przeznaczanie części terenów w granicach miasta na założenia terenów
zielonych przenikających tkankę obszarów zabudowanych oraz bezwzględna
ochrona zadrzewień, zakrzewień i istniejących terenów zieleni urządzonej –
jako elementów naturalnych utrzymujących dobre warunki klimatu lokalnego i
ograniczających rozprzestrzenianie zanieczyszczeń oraz hałasu,
dążenie do wyprowadzania uciążliwych funkcji przemysłowych jak najdalej od
centrum miasta przy uwzględnieniu kierunków ruchu mas powietrza,
wyprowadzanie ruchu o charakterze tranzytowym poza teren miasta, a w
mieście poza teren obszarów o wysokiej koncentracji zabudowy,
stosowanie pasów zieleni izolacyjnej wzdłuż dróg o znacznym natężeniu ruchu
a także oddzielających tereny przemysłowe od terenów mieszkaniowych.
Infrastruktura drogowa
W projekcie „Studium…” przewidziano następujące działania zmierzające do
poprawy systemu komunikacji drogowej kołowej, pieszo-rowerowej i kolejowej:
• poprawa efektywności i wydajności systemu komunikacyjnego, w tym
remonty, budowy i przebudowy ulic;
• integrowanie sytemu komunikacyjnego z systemem metropolii trójmiejskiej, w
tym wdrożenie biletu metropolitalnego;
• wzmacnianie transportu publicznego oraz promowanie zrównoważonego
transportu;
• usprawnienie systemu parkowania;
• ograniczanie ruchu samochodowego w strefach ochrony konserwatorskiej;
• podnoszenie bezpieczeństwa ruchu drogowego.
Zgodnie z ustaleniami projektu „Studium…”, na terenie Tczewa projektowane są:
• przebudowa drogi krajowej nr 91 oraz modernizacje pozostałych istniejących
dróg ponadlokalnych, podnoszące komfort ruchu oraz bezpieczeństwo na
drogach;
• modernizacje lub nowe odcinki dróg gminnych: ul. Głowackiego, ul.
Nowosuchostrzycka, ul. Działkowa.
Na terenie miasta niezbędna będzie również budowa nowych dróg lokalnych
na trenie niezabudowanych przeznaczonych pod inwestycje.
W związku z realizacją nowych odcinków dróg wymagana będzie budowa
nowych lub przebudowa istniejących skrzyżowań z drogą krajową nr 91 (z ul.
Głowackiego, z projektowaną ul. Nowosuchostrzycką i z ul. Działkową) oraz z
drogą wojewódzką nr 224 (z ul. Nowosuchostrzycką i ul. Działkową).
Realizacja nowych odcinków dróg ułatwi rozprzestrzenianie się
zanieczyszczeń komunikacyjnych na nowe tereny, z drugiej strony poprawi
płynność ruchu, zmniejszy ruch tranzytowy i wpłynie na poprawę warunków
aerosanitarnych na osiedlach położonych w centrum miasta i wzdłuż głównych,
aktualnie przeciążonych szlaków komunikacyjnych (np. osiedle Suchostrzygi).
Wzmożony ruch samochodowy generować mogą również (zwłaszcza
okresowo) większe obiekty handlowe. Zgodnie z projektem „Studium…”
dopuszczono realizację obiektów handlowych o powierzchni sprzedaży powyżej
2.000m2 na całym terenie stref V. i IV. oraz w rejonie osiedla „Kolejarz”, po
zachodniej stronie Al. Solidarności. W przypadku realizacji dużego obiektu
106
proeko
handlowego celowe jest zobligowanie Inwestora do przebudowy układu
komunikacyjnego lub stworzenia nowego, zapewniającego płynność ruchu w
rejonie obiektu handlowego, z uwzględnieniem okresów wzmożonego ruchu
przedświątecznego. Usprawnienie ruchu ograniczy w istotnym stopniu emisję
zanieczyszczeń komunikacyjnych.
W projekcie „Studium…” wyznaczono tereny pod zabudowę wzdłuż dróg
ponadlokalnych i lokalnych i jednocześnie, dla ochrony przed uciążliwościami
ruchu tranzytowego określono warunki prowadzenia działań inwestycyjnych w
sąsiedztwie dróg o znaczeniu ponadlokalnym – krajowych i wojewódzkich:
• dla terenów przeznaczonych pod zabudowę mieszkaniową i
mieszkaniowo-usługową należy zachować określone w Ustawie z dnia
21.03.1985 r. o drogach publicznych (t.j. Dz. U z 2007 nr 19, poz. 115 ze
zmianami) odległości od dróg oraz dodatkowo wykonać ocenę
prognozowanego poziomu natężenia hałasu emitowanego przez ruch
pojazdów. W przypadku, gdy określone w w/w ustawie odległości okażą się
niewystarczające dla zachowania dopuszczalnych norm należy ustanowić
nieprzekraczalną linię zabudowy tak aby normy z zakresu natężenia
emitowanego hałasu nie były przekroczone. Szczególną uwagę zwraca się
na przeprowadzenie takich działań dla terenów zlokalizowanych w
bezpośrednim sąsiedztwie drogi krajowej, gdyż przekracza ona
dopuszczalne normy dotyczące hałasu.
• dla terenów przeznaczonych w studium pod usługi i produkcję, tj. usługi
samochodowe, obiekty handlowe, składy, magazyny i inne generujące
dodatkowy ruch samochodów, należy przed wydaniem decyzji o warunkach
zabudowy lub przystąpieniem do sporządzania planu miejscowego,
opracować koncepcję obsługi komunikacyjnej danego terenu. Koncepcje te
należy uzgodnić z zarządcą odpowiedniej drogi.
• dla obiektów z pomieszczeniami przeznaczonymi na pobyt ludzi, które
zostaną zlokalizowane w strefie uciążliwości dróg, zarządca drogi nie będzie
ponosił kosztów związanych z budową urządzeń zabezpieczających przed
hałasem i innymi uciążliwościami wynikającymi z sąsiedztwa drogi. Ochrona
tych obiektów przed w/w uciążliwościami należy do zadań własnych Miasta
lub Inwestora i jego następców prawnych.
W Tczewie realizowany jest tzw. „węzeł integracyjny”, powstaje on na
obszarze ponad 5 ha w celu zintegrowania różnych rodzajów transportu –
kolejowego (w tym SKM), autobusowego (miejskiego, międzymiastowego i
międzynarodowego), taksówkowego oraz indywidualnego. Będzie miał on duże
znaczenie dla poprawy stanu zanieczyszczenia atmosfery poprzez ograniczenie
indywidualnego transportu samochodowego na korzyść wygodnego i tańszego
środka transportu, jakim jest transport zintegrowany. Korzystne dla miasta jest
propagowanie ruchu rowerowego w celach komunikacyjnych, co ma
spowodować ograniczenie ruchu samochodowego na (a tym samym
zanieczyszczenia powietrza).
Składowisko (docelowy RZUOT)
Zgodnie z „Raportem o oddziaływaniu na środowisko przedsięwzięcia pn.
>Regionalny Zakład Unieszkodliwiania Odpadów Tczew<”, 2011, aktualnie
stężenia zanieczyszczeń w powietrzu w rejonie składowiska nie przekraczają
dopuszczalnych norm i warunki aerosanitarne oceniono jako dobre. W „Raporcie
107
proeko
…” (2011) wykazano, że emisja zanieczyszczeń atmosfery z RZUOT będzie
niewielka, bez istotnego wpływu na warunki aerosanitarne terenów przyległych.
W ramach modernizacji składowiska wykonane zostanie zagospodarowanie
gazów składowiskowych (w tym z nieczynnej już kwatery, poddanej rekultywacji),
co w znacznej mierze ograniczy uciążliwość aerosanitarną i odorową.
Klimat
Modyfikacje topoklimatu będą głównie związane z wprowadzeniem dużych
osiedli i zespołów zabudowy, wprowadzeniem powierzchni nieprzepuszczalnych i
ciemnego pokrycia terenu (np. asfaltu). Zmiany klimatu polegać będą przede
wszystkim na zmianach:
•
termicznych (większa pojemność cieplna w stosunku do powierzchni pokrytej
roślinnością, sztuczne źródła ciepła);
• anemometrycznych (powstanie lokalnej cyrkulacji jako efekt oddziaływania
zabudowy i podwyższenia temperatury),
• wilgotnościowych (zmniejszenie retencji przypowierzchniowej i przenikania
wody do przypowierzchniowych warstw gruntu).
Ochronie walorów klimatycznych sprzyjać będą także działania z zakresu
ochrony przyrody i kształtowania zieleni oraz zachowanie ciągów przewietrzania
miasta, co przewidziano w projekcie „Studium…”.
Promieniowanie elektromagnetyczne
W projekcie „Studium…” zawarto zalecenia służące racjonalizacji
użytkowania i wprowadzaniu odnawialnych źródeł energii elektrycznej.
Zgodnie z szacunkami przyjętymi w projekcie „Studium…” (z uwzględnieniem
zalecanych działań oszczędnościowych odbiorców energii), łącznie wzrost
zapotrzebowania na energię elektryczną po wypełnieniu się terenów o potencjale
inwestycyjnym (o funkcji mieszkaniowej, usługowej i przemysłowej) wyniesie 75 –
105,5 MW. Na terenach rozwojowych miasta w części zurbanizowanych i
wyposażonych w infrastrukturę energetyczną, a konieczna będzie budowy
przyłączy lub modernizacji istniejącego układu zaopatrzenia, natomiast
zainwestowanie terenów nieuzbrojonych spowoduje konieczność budowy
infrastruktury zasilającej i przesyłowej.
Planowana jest budowa GPZ–tu 110/15 kV w rejonie Specjalnej Strefy
Ekonomicznej przy ul. Czatkowskiej, głównie dla potrzeb tego obszaru. Na
osiedlach „Górki” i „Piotrowo” planowana jest budowa i rozbudowa sieci
średniego i niskiego napięcia, a na terenie Starego Miasta modernizacja sieci
elektroenergetycznych.
Elementy sieci elektroenergetycznych wysokiego napięcia (110 kV i wyższe)
stanowią źródło promieniowania elektromagnetycznego i stwarzają ograniczenia w
użytkowaniu gruntów, polegające na ograniczeniu terenu dla zabudowy. Zasięg stref
o ograniczeniach inwestycyjnych, zgodnie z obowiązującymi przepisami, wymaga
rozpoznania pomiarowego, a zasady ich wykonywania określają odpowiednie
przepisy szczegółowe. (Rozp. Ministra Środowiska z dn. 30 października 2003 r. w
sprawie dopuszczalnych poziomów pól elektromagnetycznych w środowisku oraz
sposobów sprawdzania dotrzymywania tych poziomów, Dz. U. Nr 192, poz. 1883).
108
proeko
Zgodnie z załącznikiem do ww. Rozporządzenia „pomiary przeprowadza się w
szczególności w tych miejscach, w których, na podstawie uprzednio
przeprowadzonych obliczeń, stwierdzono występowanie pól elektromagnetycznych
o poziomach zbliżonych do poziomów dopuszczalnych”.
Przy lokalizacji nowych odcinków linii elektroenergetycznych WN i GPZ-tów
oraz
przy
lokalizacji
planowanej
zabudowy
w
sąsiedztwie
linii
elektroenergetycznych WN i GPZ (istniejących i projektowanych) konieczne jest
uwzględnienie ww. uwarunkowań prawnych. Ich przestrzeganie zapewni
bezpieczeństwo okolicznych mieszkańców.
W projekcie „Studium…” dopuszczono również lokalizację na terenie całego
miasta stacji bazowych telefonii komórkowej. Ze względu na brak lokalizacji i
parametrów technicznych planowanych obiektów niemożliwa jest ocena
potencjalnego oddziaływania promieniowania elektromagnetycznego związanego
z rozwojem infrastruktury telekomunikacyjnej.
7.5. Emisja hałasu
W związku z realizacją ustaleń projektu „Studium…” przewidywane jest
wystąpienie nowych źródeł hałasu, tj.:
• hałas komunikacyjny związany z obsługą nowych terenów inwestycyjnych;
• hałas komunikacyjny na nowych odcinkach dróg;
• hałas urządzeń technologicznych obiektów usługowych i produkcyjnych;
• hałas osiedlowy.
Ze względu na brak określenia wielkości i charakteru planowanych obiektów,
niemożliwe jest prognozowanie wielkości i rozkładu uciążliwości akustycznej na
terenie miasta.
Niewątpliwie hałas komunikacyjny pojawi się w nowych rejonach miasta,
wzdłuż nowych odcinkach dróg
Wraz z modernizacją dróg kolejowych i zakładanym wzrostem prędkości
poruszania sią pociągów wzrośnie intensywność hałasu wiązana z przejazdem
taboru kolejowego, który to hałas zostanie jednocześnie ograniczony czasowo w
związku z szybszym przejazdem. Aktualnie pociągi poruszają się z prędkością
60-80 km/h, maksymalnie 120 km/h na pojedynczych odcinkach. Planowana
modernizacja pozwoli na osiąganie prędkości docelowej do 120 km/h dla
pociągów towarowych i 160 do 200 km/h dla pociągów pasażerskich (projekt
„Studium…”, 2012). Jednocześnie rozwój techniczny powoduje, że pomimo
zwiększenia prędkości przejazdów, spada natężenie emitowanego hałasu.
Dopuszczalne poziomy hałasu w środowisku reguluje Rozporządzenie
Ministra Środowiska z dnia 14 czerwca 2007 r. (dz. U. Nr 120 poz. 826 z dnia
5.07.2007 r.). Rozporządzenie określa zróżnicowane dopuszczalne poziomy
hałasu, w zależności od przeznaczenia terenu, wyrażone wskaźnikami hałasu
ldwn, ln (mają zastosowanie do prowadzenia długookresowej polityki w zakresie
ochrony przed hałasem) oraz laeq d i laeq n (mają zastosowanie do ustalania i
kontroli warunków korzystania ze środowiska, w odniesieniu do jednej doby)15.
15
Wartości wskaźników długookresowych LDWN, LN oraz wskaźników LAeq D i LAeq N (równoważny
poziom dźwięku w porze dnia i porze nocy) są takie same w poszczególnych kategoriach
zagospodarowania).
109
proeko
W zależności od rodzaju zagospodarowania terenu obowiązują następujące
dopuszczalne poziomy hałasu powodowanego przez drogi lub linie kolejowe:
•
dla terenów zabudowy mieszkaniowej jednorodzinnej, terenów zabudowy
związanej ze stałym lub czasowym pobytem dzieci i młodzieży16, terenów
domów opieki społecznej i szpitali w miastach - w porze dziennej 55 dB i w
porze nocnej 50 db;
•
dla terenów zabudowy mieszkaniowej wielorodzinnej i zamieszkania
zbiorowego, terenów zabudowy zagrodowej, terenów rekreacyjnowypoczynkowych2, terenów mieszkaniowo-usługowych - w porze dziennej 60
dB i w porze nocnej 50 dB;
Dla pozostałych obiektów i działalności będącej źródłem hałasu (z wyjątkiem
hałasu powodowanego przez starty, lądowania i przeloty statków powietrznych
oraz linie energetyczne) dopuszczalny poziom hałasu wynosi odpowiednio:
•
dla terenów zabudowy mieszkaniowej jednorodzinnej, terenów zabudowy
związanej ze stałym lub czasowym pobytem dzieci i młodzieży, terenów
domów opieki społecznej i szpitali w miastach - w porze dziennej 50 dB i w
porze nocnej 40 db;
•
dla terenów zabudowy mieszkaniowej wielorodzinnej i zamieszkania
zbiorowego, terenów zabudowy zagrodowej, terenów rekreacyjnowypoczynkowych, terenów mieszkaniowo-usługowych - w porze dziennej 55
dB i w porze nocnej 45 dB.
W związku z przytoczonymi na początku niniejszego rozdziału wymogami
„Studium …” (ograniczenia na terenach produkcyjnych i przemysłowych emisji
zanieczyszczeń do atmosfery, utworzenia buforowych pasów wielowarstwowej
zieleni o funkcjach: aerosanitarnej, akustycznej i krajobrazowej, oraz
ograniczenia uciążliwości akustycznej i aerosanitarnej komunikacji samochodowej
na terenach uciążliwego oddziaływania komunikacyjnego dróg w obszarach
zabudowanych, m. in. przez stosowanie ekranów akustycznych i zieleni izolacyjnej),
nie przewiduje się wystąpienia istotnego negatywnego oddziaływania
akustycznego na środowisko i ludzi.
W odniesieniu do nowych inwestycji, „Studium…” zawiera wymóg odsunięcia
projektowanej zabudowy (poprzez linie zabudowy) tak aby normy z zakresu
natężenia emitowanego hałasu nie były przekroczone.
7.6. Roślinność, zwierzęta i różnorodność biologiczna
W odniesieniu do terenów zielonych, w projekcie „Studium ...” zawarto
następujące regulacje:
−
zachowanie funkcji terenów zielonych (tj. lasy, tereny zalesione poligonu,
parki, skwery, zieleńce, cmentarze, obiekty sportowe, ogrody działkowe);
−
dopuszczenie na ich terenie lokalizacji innych funkcji, przy zachowaniu
funkcji obecnej jako wiodącej;
−
zalecenie maksymalnego obsadzenia zielenią wysoką i średnią skwerów,
placów, podwórek, ogródków przydomowych;
16
Zgodnie z rozporządzeniem w przypadku niewykorzystywania tych terenów, zgodnie z ich
funkcją, w porze nocy, nie obowiązuje na nich dopuszczalny poziom hałasu w porze nocy (LAEQ
N).
110
proeko
−
zalecenie powrotu do historycznych form zieleni: parkany, aleje wzdłuż ulic i
chodników;
−
zalecenie stosowania zieleni rodzimej, odpornej na warunki atmosferyczne;
−
ochrona przed nadmiernym przycinaniem drzew i krzewów (prowadzącym do
ich wymierania).
Jako tereny wyłączone spod zabudowy lub tereny ograniczonego użytkowania
w projekcie „Studium ….” wytypowano m.in. tereny o istotnej funkcji ekologicznej
(rozdz. 2.1.3.):
– tereny w granicach projektowanych korytarzy ekologicznych w ramach
europejskiej sieci E-ECONET objętych międzynarodową formą uznania dla
obiektów ochrony środowiska przyrodniczego;
– projektowane ciągi przewietrzania miasta - w „Studium…” (tereny zielone lub
wodne);
– ogrody działkowe;
– istniejące i projektowane cmentarze – oprócz ograniczeń użytkowania terenów
sąsiednich pełnią funkcję ekologiczną;
– skwery, parki i zieleńce i inne obszary, o funkcji publicznej rekreacyjnej.
Pozostałe planowane w projekcie „Studium…” obszary chronione i zasady
ochrony przyrody i środowiska przyrodniczego przytoczono w rozdziale 2.1.3.,
między innymi, dotyczące zasad ochrony systemów ekologicznych: systemy
ekologiczne miasta podlegają ochronie w sensie terytorialnym wraz z podjęciem
działań pielęgnacyjnych (podtrzymanie aktualnego stanu), restytucyjnych
(przywracanie naturalnego stanu struktur przyrodniczych) i rewaloryzacyjnych
(wzrost bioróżnorodności, zmiana funkcji). Osnowę należy wzmocnić przez
poprawę ciągłości przestrzennej (wprowadzenie nowych elementów i eliminacja
barier antropogenicznych) oraz przez wzbogacenie bioróżnorodności.
Wykluczono nową zabudowę w korytarzach poza zabudową istniejącą i
wyznaczoną w projekcie „Studium…” jako uzupełnienia istniejących układów.
W korytarzach dopuszczona zostaje zabudowa niezbędna do rozwoju
społeczno-gospodarczego miasta, wyznaczona w „Studium…” w większości jako
uzupełnienie istniejącej zabudowy, zwiększając w stopniu niewielkim istniejące
obszary zabudowane, nie spowoduje ona znaczących zmian w środowisku
przyrodniczym. Ponadto jej funkcja związana niemalże wyłącznie z zabudową
mieszkaniową nie będzie miała negatywnego wpływu na środowisko
przyrodnicze.
Ochrona i kształtowane systemu osnowy ekologicznej miasta Tczewa
zgodnie z przedstawionymi zasadami, równolegle z ustawową ochroną przyrody
w obrębie różnych jej form (zob. rozdz. 7.7.), sprzyjać będą funkcjonowaniu
przyrody ożywionej, w tym ochronie roślinności i zwierząt. Stworzone zostaną
również warunki do wzrostu bioróżnorodności. Pozytywne znaczenie w tym
aspekcie mają również pozostałe zapisy projektu „Studium…” dotyczące ochrony
przyrody i środowiska przyrodniczego, przytoczone w rozdziale 2.1.3.
Niekorzystne oddziaływanie na roślinność (likwidacja roślinności, w tym
wycinka drzew) związane może być z realizacją ustaleń dotyczących
projektowanych przedsięwzięć inwestycyjnych, jak obiekty mieszkaniowe,
usługowe, produkcyjne i przemysłowe oraz elementy i sieci infrastruktury
technicznej i drogowej.
111
proeko
Analiza rysunku „Studium…” (P-2) wykazała, że kolizje planowanych w
projekcie „Studium…” terenów inwestycyjnych z ciągłymi elementami osnowy
ekologicznej (korytarzami) mogą wystąpić w rejonach:
•
planowanych przy ul. Bałdowskiej (na granicy miasta) terenów o przewadze
zabudowy produkcyjnej – dotyczy to małego fragmentu (ok. 6 ha),
położonego skrajnie względem korytarza ekologicznego Dryboku;
•
planowanych przy al. Solidarności (na granicy miasta) terenów o przewadze
zabudowy produkcyjnej – dotyczy to fragmentu (ok. 13 ha), położonego
skrajnie względem korytarza ekologicznego Motławy, przy jego fragmencie
przegrodzonym barierą ekologiczną w postaci torowiska i drogi krajowej;
•
na korytarzu ekologicznym Kanału Młyńskiego – małe fragmenty terenu o
przewadze zabudowy produkcyjnej i zieleni publicznej rekreacyjnej oraz
terenów zabudowy mieszkaniowej (w tym z zielenią publiczną), przy czym
teren korytarza ekologicznego położony jest skrajnie względem tych terenów
i najprawdopodobniej będzie pełnić funkcje obudowy ekologicznej tych
terenów.
W „Studium…: nie wprowadzono zabudowy na terenie korytarza
ekologicznego Wisły.
Reasumując, nie przewiduje się przerwania ciągłości korytarzy
ekologicznych na terenie miasta Tczewa w wyniku realizacji nowych
inwestycji, ponieważ planowane w granicach korytarzy ekologicznych
Dryboku i Motławy inwestycje usytuowane są skrajnie i nie wpływają na ich
ciągłość. Inwestycje w dolinach Dryboku i Motłway nie sią korzystne
środowiskowo, ze względu na trudne warunki geotechniczne na tych terenach, w
tym wysoki poziom wód gruntowych.
Uwarunkowania ochrony drzew i krzewów na obszarze projektu „Studium...”
zawiera Ustawa o ochronie przyrody (tekst jednolity Dz. U. z 2009, Nr 151, poz.
1220 ze zm.):
Art. 83.
1. Usunięcie drzew lub krzewów z terenu nieruchomości może nastąpić, z
zastrzeżeniem ust. 2 i 2a, po uzyskaniu zezwolenia wydanego przez wójta,
burmistrza albo prezydenta miasta na wniosek posiadacza nieruchomości.
Jeżeli posiadacz nieruchomości nie jest właścicielem - do wniosku dołącza
się zgodę jej właściciela.
2. Zezwolenie na usuniecie drzew lub krzewów z terenu nieruchomości wpisanej
do rejestru zabytków wydaje wojewódzki konserwator zabytków.
„2a. Zezwolenie na usunięcie drzew w obrębie pasa drogowego drogi publicznej,
z wyłączeniem obcych gatunków topoli, wydaje się po uzgodnieniu z regionalnym
dyrektorem ochrony środowiska.
2b. Niewyrażenie stanowiska w terminie 30 dni od dnia otrzymania projektu
zezwolenia, o którym mowa w ust. 2a, przez regionalnego dyrektora ochrony
środowiska uznaje się za uzgodnienie zezwolenia.
2c. Organ właściwy do wydania zezwolenia, o którym mowa w ust. 1, przed jego
wydaniem dokonuje oględzin w zakresie występowania w obrębie zadrzewień
gatunków chronionych.”
(...)
112
proeko
5. Wydanie zezwolenia na usunięcie drzew lub krzewów na obszarach objętych
ochroną krajobrazową w granicach (...) rezerwatu przyrody wymaga uzyskania
zgody (...) regionalnego dyrektora ochrony przyrody.
6. Przepisów ust. 1 i 2 nie stosuje się do drzew lub krzewów:
1) w lasach;
2) owocowych, z wyłączeniem rosnących na terenie nieruchomości wpisanej
do rejestru zabytków oraz w granicach parku narodowego lub rezerwatu
przyrody - na obszarach nieobjętych ochroną krajobrazową;
3) na plantacjach drzew i krzewów;
4) których wiek nie przekracza 10 lat;
5) usuwanych w związku z funkcjonowaniem ogrodów botanicznych lub
zoologicznych;
6) (uchylony);
7) usuwanych na podstawie decyzji właściwego organu z obszarów
położonych między linią brzegu a wałem przeciwpowodziowym lub
naturalnym wysokim brzegiem, w który wbudowano trasę wału
przeciwpowodziowego, z wałów przeciwpowodziowych i terenów w
odległości mniejszej niż 3 m od stopy wału;
8) które utrudniają widoczność sygnalizatorów i pociągów, a także utrudniają
eksploatację urządzeń kolejowych albo powodują tworzenie na torowiskach
zasp śnieżnych, usuwanych na podstawie decyzji właściwego organu;
9) stanowiących przeszkody lotnicze, usuwanych na podstawie decyzji
właściwego organu;
10) usuwanych na podstawie decyzji właściwego organu ze względu na
potrzeby związane z utrzymaniem urządzeń melioracji wodnych
szczegółowych.
Fauna. Na terenie miasta Tczewa wystąpi dalsza synantropizacja fauny,
zwłaszcza pospolitych gatunków ptaków, typowych dla terenów zabudowanych i
drobnych gryzoni. Nie wystąpi istotna intensyfikacja oddziaływania na ptaki
chronione na obszarze Natura 2000 „Dolina Dolnej Wisły”.
7.7. Formy ochrony przyrody, w tym obszary Natura 2000
Spośród form ochrony przyrody w mieście Tczew i w jego bezpośrednim
sąsiedztwie występują (rys. 2 i zał. kartogr.):
• pomniki przyrody;
• obszary Natura 2000
− specjalnej ochrony ptaków „Dolina Dolnej Wisły” PLB 040003
(wschodni skraj obszaru miasta, w tym koryto Wisły i dno doliny w zasięgu
obwałowania w północno-wschodniej części);
− obszar ochrony siedlisk „Dolna Wisła” PLH 220033, w minimalnej
odległości ok. 1,5 km na południe;
•
Obszary Chronionego Krajobrazu Żuław Gdańskich (bezpośrednie
113
proeko
sąsiedztwo od północy i Środkowożuławski (bezpośrednie sąsiedztwo od
wschodu);
•
ochrona gatunkowa roślin, zwierząt i grzybów.
Charakterystykę form ochrony przyrody na obszarze miasta Tczew zawiera
rozdz. 5.2. Poniżej przedstawiono prawne uwarunkowania ochrony i problemy jej
wdrażania w świetle zapisów projektu „Studium …”.
Pomniki przyrody
Na terenie miasta znajdują się pomniki przyrody ustanowione uchwałą nr
XXXVI/338/ 2001 Rady Miejskiej w Tczewie z dnia 25.10.2001 r. zmienioną
uchwałą nr XXXVIII/364/ 2001 Rady Miejskiej w Tczewie z dnia 27.12.2001 r.
(Dz. Urz. Woj. Pomorskiego Nr 17, poz.396 i Nr 40, poz. 919). Wyżej wymienione
obowiązujące uchwały nie wprowadzają w stosunku do pomników przyrody na
terenie miasta żadnych zakazów. Zgodnie z ustawą z dnia 16.04.2004 r. o
ochronie przyrody (tekst jednolity Dz. U. z 2009, Nr 151, poz. 1220 ze zm.):
Art. 45. 1. W stosunku do pomnika przyrody, stanowiska dokumentacyjnego, użytku
ekologicznego lub zespołu przyrodniczo-krajobrazowego mogą być wprowadzone
następujące zakazy:
1) niszczenia, uszkadzania lub przekształcania obiektu lub obszaru;
2) wykonywania prac ziemnych trwale zniekształcających rzeźbę terenu, z wyjątkiem
prac związanych z zabezpieczeniem przeciwsztormowym lub przeciwpowodziowym albo
budową, odbudową, utrzymywaniem, remontem lub naprawą urządzeń wodnych;
3) uszkadzania i zanieczyszczania gleby;
4) dokonywania zmian stosunków wodnych, jeżeli zmiany te nie służą ochronie przyrody
albo racjonalnej gospodarce rolnej, leśnej, wodnej lub rybackiej;
5) likwidowania, zasypywania i przekształcania naturalnych zbiorników wodnych,
starorzeczy oraz obszarów wodno-błotnych;
6) wylewania gnojowicy, z wyjątkiem nawożenia użytkowanych gruntów rolnych;
7) zmiany sposobu użytkowania ziemi;
8) wydobywania do celów gospodarczych skał, w tym torfu, oraz skamieniałości, w tym
kopalnych szczątków roślin i zwierząt, a także minerałów i bursztynu;
9) umyślnego zabijania dziko występujących zwierząt, niszczenia nor, legowisk
zwierzęcych oraz tarlisk i złożonej ikry, z wyjątkiem amatorskiego połowu ryb oraz
wykonywania czynności związanych z racjonalną gospodarką rolną, leśną, rybacką i
łowiecką;
10) zbioru, niszczenia, uszkadzania roślin i grzybów na obszarach użytków
ekologicznych, utworzonych w celu ochrony stanowisk, siedlisk lub ostoi roślin i grzybów
chronionych;
11) umieszczania tablic reklamowych.
2. Zakazy, o których mowa w ust. 1, nie dotyczą:
1) prac wykonywanych na potrzeby ochrony przyrody po uzgodnieniu z organem
ustanawiającym daną formę ochrony przyrody;
2) realizacji inwestycji celu publicznego po uzgodnieniu z organem ustanawiającym
daną formę ochrony przyrody;
3) zadań z zakresu obronności kraju w przypadku zagrożenia bezpieczeństwa państwa;
4) likwidowania nagłych zagrożeń bezpieczeństwa powszechnego i prowadzenia akcji
ratowniczych.
W projekcie „Studium…” (2012) zawarto następujące zasady ochrony
pomników przyrody:
114
proeko
• ochrona polega przede wszystkim na zachowaniu istniejącego drzewostanu,
szczególnie na terenach niezabudowanych, aż do ich samoistnego
całkowitego rozpadu oraz wykluczeniu działań inwestycyjnych w sąsiedztwie
pomnika, które mogłoby na niego oddziaływać niekorzystnie.
• szczegółowe zasady ochrony pomników przyrody wynikają z przepisów
ustawy o ochronie przyrody oraz zapisów prawa miejscowego.
Pomniki zlokalizowane są na terenach, które według projektu „Studium …”
przeznaczone zostały do zachowania, bez zmiany ich przeznaczenia.
W związku z położeniem pomników poza terenami nowych inwestycji, nie
przewiduje się negatywnego oddziaływania na pomniki przyrody w wyniku
realizacji ustaleń projektu „Studium ...”.
Obszary Natura 2000
Zgodnie z Art. 33. 1. Ustawy o ochronie przyrody (tekst jednolity Dz. U. z
2009, Nr 151, poz. 1220 ze zm.) w stosunku do obszarów Natura 2000:
Zabrania się, z zastrzeżeniem art. 34, podejmowania działań mogących, osobno lub w
połączeniu z innymi działaniami, znacząco negatywnie oddziaływać na cele ochrony
obszaru Natura 2000, w tym w szczególności:
1) pogorszyć stan siedlisk przyrodniczych lub siedlisk gatunków roślin i zwierząt, dla
których ochrony wyznaczono obszar Natura 2000 lub
2) wpłynąć negatywnie na gatunki, dla których ochrony został wyznaczony obszar
Natura 2000, lub
3) pogorszyć integralność obszaru Natura 2000 lub jego powiązania z innymi
obszarami.
2. Przepis ust. 1 stosuje się odpowiednio do proponowanych obszarów mających
znaczenie dla Wspólnoty, znajdujących się na liście, o której mowa w art. 27 ust. 3 pkt 1,
do czasu zatwierdzenia przez Komisję Europejską jako obszary mające znaczenie dla
Wspólnoty i wyznaczenia ich jako specjalne obszary ochrony siedlisk.
W ustawie o ochronie przyrody zapisano także:
Art. 34. 1. Jeżeli przemawiają za tym konieczne wymogi nadrzędnego interesu
publicznego, w tym wymogi o charakterze społecznym lub gospodarczym, i wobec braku
rozwiązań alternatywnych, właściwy miejscowo regionalny dyrektor ochrony środowiska,
a na obszarach morskich - dyrektor właściwego urzędu morskiego, może zezwolić na
realizację planu lub działań, mogących znacząco negatywnie oddziaływać na cele
ochrony obszaru Natura 2000 lub obszary znajdujące się na liście, o której mowa w art.
27 ust. 3 pkt 1, zapewniając wykonanie kompensacji przyrodniczej niezbędnej do
zapewnienia spójności i właściwego funkcjonowania sieci obszarów Natura 2000.
2. W przypadku gdy znaczące negatywne oddziaływanie dotyczy siedlisk i gatunków
priorytetowych, zezwolenie, o którym mowa w ust. 1, może zostać udzielone wyłącznie
w celu:
1) ochrony zdrowia i życia ludzi;
2) zapewnienia bezpieczeństwa powszechnego;
3) uzyskania korzystnych następstw o pierwszorzędnym znaczeniu dla środowiska
przyrodniczego;
4) wynikającym z koniecznych wymogów nadrzędnego interesu publicznego, po
uzyskaniu opinii Komisji Europejskiej.";
(...)
115
proeko
Art. 36.1. Na obszarach Natura 2000, z zastrzeżeniem ust. 2, nie podlega ograniczeniu
działalność związana z utrzymaniem urządzeń i obiektów służących bezpieczeństwu
przeciwpowodziowemu oraz działalność gospodarcza, rolna, leśna, łowiecka i rybacka, a
także amatorski połów ryb, jeżeli nie oddziałuje znacząco negatywnie na cele ochrony
obszaru Natura 2000.";
2. Prowadzenie działalności, o której mowa w ust. 1, na obszarach Natura 2000
wchodzących w skład parków narodowych i rezerwatów przyrody, jest dozwolone
wyłącznie w zakresie, w jakim nie narusza to zakazów obowiązujących na tych
obszarach.
Uzupełniające przepisy prawa powszechnego w odniesieniu do obszarów
Natura 2000 wprowadza Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 13 kwietnia
2010 r. w sprawie siedlisk przyrodniczych oraz gatunków będących przedmiotem
zainteresowania Wspólnoty, a także kryteriów wyboru obszarów kwalifikujących się
do uznania lub wyznaczenia jako obszary Natura 2000 (Dz. U. z 2010 r., Nr 77, poz.
510).
Zgodnie z Ustawą o ochronie przyrody (tekst jednolity Dz. U. z 2009, Nr 151,
poz. 1220 ze zm.) dla obszaru Natura 2000 sprawujący nadzór nad obszarem
sporządza projekt planu zadań ochronnych na okres 10 lat (projekt podlega
ustanowieniu przez Regionalnego dyrektora ochrony środowiska w drodze
zarządzenia) i projekt planu ochrony (projekt podlega ustanowieniu przez
ministra właściwego do spraw środowiska w drodze rozporządzenia). Projekty
takie nie zostały dotychczas opracowane dla obszarów Natura 2000, położonych
w rejonie miasta Tczewa.
Na obszarze specjalnej ochrony ptaków „Dolina Dolnej Wisły” PLB040003
stwierdzono występowanie co najmniej 47 gatunków ptaków wymienionych w
Załączniku I Dyrektywy Ptasiej (79/409/EWG). Spośród nich, przedmiot ochrony
stanowią następujące gatunki ptaków, zgodnie z kryteriami kwalifikującymi
gatunki ptaków i ich siedliska do ochrony w formie obszarów Natura 2000
(gatunki z oceną A, B lub C wg standardowego formularza danych):
•
Mergus albellus (bielaczek);
•
Haliaeetus albicilla (bielik);
•
Crex crex (derkacz);
•
Sterna hirundo (rybitwa rzeczna);
•
Sterna albifrons (rybitwa białoczelna);
•
Alcedo atthis (zimorodek);
•
Sylvia nisoria (jarzębatka).
W obrębie obszaru mającego znaczenie dla Wspólnoty „Dolna Wisła”
PLH220033 występują następujące typy siedlisk wymienione w Załączniku I
Dyrektywy Siedliskowej (92/43/EWG) i spełniające kryteria dla wyznaczenia
obszaru Natura 2000:
• zalewane muliste brzegi rzek;
• starorzecza i naturalne eutroficzne zbiorniki wodne ze zbiorowiskami z
Nympheion, Potamion;
• niżowe i górskie świeże łąki użytkowane ekstensywnie (Arthenatherion
eletioris);
• grąd subatlantycki z Stellario-Carpinetum;
116
proeko
•
grąd środkowoeuropejski i subkontynentalny (Galio-Carpinetum, Tiliocarpinetum)
• pomorski kwaśny las brzozowo-dębowy (Betulo-Quercetum);
• łęgi wierzbowe, topolowe, olszowe i jesionowe (Salicetum albo-fragilis,
Populetum albae, Alnenion glutinoso-incanae, olsy źródliskowe);
• łęgowe lasy dębowo-wiązowo-jesionowe (Ficario-Ulmetum).
Ponadto na obszarze tym, spośród wymienionych w Załączniku II Dyrektywy
Rady Europy (92/43/EWG) występują gatunki fauny spełniające kryteria dla
utworzenia obszaru Natura 2000 tj.: 5 gatunków ryb (minóg rzeczny, łosoś
atlantycki, boleń, koza) i 1 gatunek płaza (kumak nizinny).
W projekcie „Studium…” (2012) zawarto następujące zasady ochrony
obszarów Natura 2000:
• na terenach objętych obszarem Natura 2000 zabrania się podejmowania
działań mogących w istotny sposób pogorszyć stan siedlisk przyrodniczych
oraz siedlisk gatunków roślin i zwierząt, a także w istotny sposób wpłynąć
negatywnie na gatunki, dla których ochrony został wyznaczony ten obszar,
wyjątkiem są działania związane z wymogami nadrzędnego interesu
publicznego, w tym wymogi o charakterze społecznym lub gospodarczym,
wobec braku rozwiązań alternatywnych, na które zezwolenie może być
wydane przez Wojewodę Pomorskiego;
• tereny objęte obszarem Natura 2000 należy zachować i objąć ochroną ich
wartości przyrodnicze;
• na obszarze Natura 2000 należy bezwzględnie zachować różnorodność
biologiczną, a zwłaszcza różnorodność występujących tam siedlisk
przyrodniczych;
• zabrania się podejmowania działań mogących osobno lub w połączeniu z
innymi działaniami, znacząco negatywnie oddziaływać na obszar Natury 2000;
• wszelkie inwestycje mogące potencjalnie negatywnie oddziaływać na
środowisko na obszar Natury 2000, w tym związane z rozwojem rekreacji i
turystyki, powinny zostać poddane odpowiedniej procedurze oceny wpływu
oddziaływania na obszar Natury 2000.
Do inwestycji znajdujących się w sąsiedztwie obszarów Natura 2000,
mogących ewentualnie na nie wpływać, należą przede wszystkim:
1) miejska oczyszczalnia ścieków, która w efekcie realizacji ustaleń projektu
„Studium…” zwiększy ilość ścieków (do wielkości zależnej od stopnia
realizacji inwestycji), w tym ilość zrzucanych, oczyszczonych ścieków do
Wisły (rozdz. 7.3.);
2) tereny inwestycyjne o przewadze funkcji produkcyjnej i usługowej w rejonie
dawnego portu i stoczni,
3) inne przedsięwzięcia inwestycyjne:
Ad 1) Wzrost ilości ścieków nastąpi w zależności od stopnia realizacji
planowanych wg projektu „Studium…” inwestycji (rozdz. 7.3.) oraz rozwoju
terenów poza granicami Tczewa, a obsługiwanych przez
miejską
oczyszczalnię ścieków. Na etapie prognozy do studium niemożliwa jest
117
proeko
ocena oddziaływania oczyszczalni w przyszłości ze względu na brak
dokładnej charakterystyki planowanych do obsługi przez oczyszczalnię
obiektów (ilościowej i technologicznej). Przy założeniu właściwego
funkcjonowania oczyszczalni (zgodnie z przepisami szczególnymi) założyć
należy brak znaczącego oddziaływania na ich odbiornik - Wisłę.
Ad 2) Dla terenu dawnej stoczni i portu rzecznego (strefa urbanistyczna I.7.B.) w
projekcie „Studium…” przewidziano alternatywnie funkcję produkcyjnousługową, może (ewentualnie, w sytuacjach awaryjnych) wystąpić tu
zagrożenie dla środowiska wodnego Wisły ze względu na jej bezpośrednie
sąsiedztwo.
Ad 3) Zagrożeniem dla środowiska obszaru Natura 2000 „Dolina Dolnej Wisły”
PLB040003, może być potencjalnie realizacja funkcji przemysłowych, w
tym w PSSE, dużych osiedli miejskich oraz pozostałych inwestycji,
głównie zlokalizowanych w bliskim sąsiedztwie Wisły, Dryboka, Kanału
Młyńskiego i Motławy. Ich oddziaływanie może być istotne w efekcie
nakładania się wpływów (oddziaływanie skumulowane – zob. rozdz. 7.14.)
Obszary chronionego krajobrazu
W granicach miasta Tczewa nie występują zatwierdzone obszary
chronionego krajobrazu. W bezpośrednim sąsiedztwie znajdują się
Środskowożuławski OChK i OChK Żuław Gdańskich. Niekorzystny wpływ na ich
środowisko mogą wywierać planowane w ich bezpośrednim sąsiedztwie tereny o
przewadze zabudowy produkcyjnej, w tym PSSE oraz tereny zabudowy usług
komunalnych (teren oczyszczalni ścieków), czego nie można przesądzić na
etapie prognozy do projektu zmiany „Studium …”, ze względu na brak
szczegółowych informacji o planowanych inwestycjach.
Na terenie obszarów chronionego krajobrazu obowiązują przepisy zgodne z
Rozporządzeniem Nr 1161/XLVII/10 Sejmiku Województwa Pomorskiego z dnia
28 kwietnia 2010 r. (Dz. Urz. woj. pom. Nr 80, poz. 1455) (załącznik 4).
Rozporządzenie Nr 1161/XLVII/10 Sejmiku Województwa Pomorskiego z dnia 28
kwietnia 2010 r. (Dz. Urz. woj. pom. Nr 80, poz. 1455) zawiera również ustalenia
dotyczące czynnej ochrony ekosystemów leśnych, nieleśnych ekosystemów
lądowych i ekosystemów wodnych w odniesieniu do obszarów chronionego
krajobrazu na terenie województwa pomorskiego.
Ochrona gatunkowa roślin, zwierząt i grzybów
Zgodnie z ustawą o ochronie przyrody (tekst jednolity Dz. U. z 2009, Nr 151,
poz. 1220 ze zm.):
1. Ochrona gatunkowa obejmuje okazy gatunków oraz siedliska i ostoje roślin,
zwierząt i grzybów.
2. Ochrona gatunkowa ma na celu zapewnienie przetrwania i właściwego stanu
ochrony dziko występujących na terenie kraju lub innych państw członkowskich
UEj rzadkich, endemicznych, podatnych na zagrożenia i zagrożonych
wyginięciem oraz objętych ochroną na podstawie przepisów umów
międzynarodowych, których Rzeczpospolita Polska jest stroną, gatunków
roślin, zwierząt i grzybów oraz ich siedlisk i ostoi, a także zachowanie
różnorodności gatunkowej i genetycznej.
118
proeko
3. W celu ochrony ostoi i stanowisk roślin lub grzybów objętych ochroną
gatunkową lub ostoi, miejsc rozrodu i regularnego przebywania zwierząt
objętych ochroną gatunkową mogą być ustalane strefy ochrony.
Szczegółowe przepisy w zakresie ochrony gatunkowej zawierają:
•
Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 9 lipca 2004 r. w sprawie
gatunków dziko występujących grzybów objętych ochroną. Dz. U. Nr 168,
poz. 1765;
• Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 12 października 2011 r., w
sprawie ochrony gatunkowej zwierząt (Dz. U. Nr 237,poz. 1419).
• Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 5 stycznia 2012 r. w sprawie
ochrony gatunkowej roślin (Dz. U. z dnia 20 stycznia 2012 r.), które
obowiązuje od dnia 05 lutego 2012 r.
Na terenie miasta Tczewa i w jego bezpośrednim sąsiedztwie gatunki roślin i
zwierząt chronionych występują głównie na terenach objętych terytorialnymi
formami ochrony przyrody.
Ze względu na rolniczy, miejski i powojskowy charakter terenów, które zostały
przewidziane w projekcie „Studium …” pod nowe zainwestowanie, można
przypuszczać, że prawdopodobieństwo wystąpienia chronionych gatunków roślin
i grzybów w ich zasięgu jest małe i realizacja ustaleń projektu „Studium...” nie
spowoduje negatywnego oddziaływania na nie.
Ewentualna likwidacja stanowisk, siedlisk i ostoi gatunków chronionych
będzie wymagała zastosowania procedur przewidzianych ustawą o ochronie
przyrody (tekst jednolity Dz. U. z 2009, Nr 151, poz. 1220 ze zm.).
Planowane formy ochrony
Projekt „Studium …” zawiera postulaty dotyczące planowanych w granicach
miasta form ochrony:
• dla planowanego Kociewskiego Obszaru Chronionego Krajobrazu projekt
„Studium….” wprowadza zasady ochrony jak dla istniejących OChK (zob.
załącznik 4);
• planowany zespół przyrodniczo-krajobrazowy „Koryto rzeki Motławy” w
projekcie „Studium….” został zaproponowany w celu ochrony krajobrazu oraz
dla uatrakcyjnienia szlaku kajakowego Motławy.
Wg projektu „Studium …” nowe zainwestowanie miejskie dopuszczone jest
na terenie planowanego Kociewskiego Obszaru Chronionego Krajobrazu. Projekt
„Studium…” dopuszcza tu lokalizację: terenów o przewadze zabudowy
mieszkaniowej jednorodzinnej i zieleni publicznej rekreacyjnej (w części
środkowo-zachodniej miasta) oraz produkcyjnej (V.5 - północny obszar
produkcyjny przy drodze krajowej). Jako planowany, Kociewski OChK nie jest
obowiązującą formą ochrony przyrody.
Na obszarach planowanych form ochrony przyrody mogą być wprowadzone
zakazy i nakazy wynikające z ustawy o ochronie przyrody oraz właściwych
rozporządzeń.
119
proeko
7.8. Zasoby naturalne
Zasoby agroekologiczne (glebowe)
Na terenie miasta tereny rolne występują w kilku małych kompleksach:
- północno-wschodnia część miasta: obszar położony pomiędzy koleją a
Wisłą; obszar ten położony na terenie Żuław Gdańskich, w środkowej
części zajmowany jest częściowo przez obiekty produkcyjne znajdujące się
w Pomorskiej Specjalnej Strefie Ekonomicznej (głównie obszary VI.7, VII.3,
V.8, V.9 oraz III.3)
- północno-zachodnia cześć miasta: obszar położony na obu stronach ulicy
Działkowej (do terenów kolejowych) w dolinie rzeki Motławy (obszary VII.2
oraz V.6)
- południowo-zachodnia część miasta: niewielka przestrzeń rolna za
poligonem oraz obszar pomiędzy poligonem i osiedlem Górki a południową
granicą miasta (obszary III.2, II.4 i III.5)
- południowo-wschodnia część miasta: obszar pomiędzy linią kolejową a
Wisłą zajmowany głownie przez sady (obszary VII.1, V.2, V.1 oraz III.4)
- ogrody działkowe (obszary VI.1-VI.7) rozmieszczone są na całym terenie
miasta.
Zgodnie z ustaleniami projektu „Studium….”, powyższe kompleksy gruntów
rolnych w znacznej mierze przeznaczono pod zainwestowanie (zgodnie z
obowiązującym miejscowym planem zagospodarowania przestrzennego). W
użytkowaniu rolnym pozostawiono tereny należące do stref VII i VI (obszar o
łącznej powierzchni 314 ha). Tereny te nie mogą zostać przeznaczone w
miejscowych planach zagospodarowania przestrzennego pod zainwestowanie.
Obszary rolne wyznaczone w „Studium…” pod zainwestowanie mogą natomiast
zachować swoją dotychczasową funkcję rolniczą.
Pomimo występowania na terenie Tczewa gleb wysokich klas bonitacyjnych
(w tym I-III), nie są one chronione, ponieważ zgodnie z art. 5b Ustawy z dnia 03
lutego 1995 r. o ochronie gruntów rolnych i leśnych (tekst jednolity z 2004 r. Dz.
U. Nr 121, poz. 1266 z późniejszymi zmianami): przepisów ustawy nie stosuje
się do gruntów rolnych stanowiących użytki rolne, położonych w granicach
administracyjnych miast.
Zasoby leśne
W projekcie „Studium…” zawarto następujące zasady ochrony terenów leśnych:
- zachowanie funkcji istniejących terenów leśnych;
- w projekcie „Studium ...” nie wyznaczono do odlesienia żadnych gruntów
leśnych,
- w przypadku, gdyby tereny leśne w wyniku otwarcia terenów zamkniętych
poligonu stały się własnością Skarbu Państwa mogą zostać przeznaczone na cele
nieleśne wyłącznie za zgodą Ministra właściwego do spraw środowiska, a
pozostałe grunty leśne po uzyskaniu zgody Marszałka Województwa (po
uzyskaniu opinii Izby Rolniczej), zgodnie z Ustawą z dnia 3 lutego 1995 r. o
ochronie gruntów rolnych i leśnych (tekst jednolity z 2004 r. Dz. U. Nr 121, poz.
1266 ze zm.;
120
proeko
- nie należy ingerować w środowisko bytowania gatunków chronionych
występujących na terenach leśnych oraz w okolicach cieków i zbiorników
wodnych;
- nie należy intensyfikować istniejących ani tworzyć nowych barier
przyrodniczych (np. obiektów osadniczych i infrastruktury przegradzających
korytarze i płaty ekologiczne).
Dodatkowo w zasadach kształtowania leśnej przestrzeni produkcyjnej
zawarto zalecenie, aby gospodarkę leśną prowadzić w sposób racjonalny
zapewniając równowagę przyrodniczą ekosystemów, mając na względzie co
najmniej utrzymanie jej na dotychczasowym poziomie z jednoczesnym dążeniem
do zwiększania potencjału technologicznego lasów. Nowa zabudowa na
terenach inwestycyjnych zlokalizowanych w bezpośrednim sąsiedztwie terenów
leśnych powinna być usytuowana w odległości min. 12,0 m od granicy lasu.
W projekcie „Studium…” nie wprowadzono nowych zalesień.
Ochrona i kształtowanie zasobów rekreacyjnych
Tczew posiada wysoki potencjał w zakresie turystyki kwalifikowanej, zaś niski
w zakresie turystyki pobytowej. W mieście występują naturalne elementy
przyrodnicze sprzyjające rozwojowi turystyki kwalifikowanej (cenne przyrodniczo i
krajobrazowo tereny rzek). W celu rozwoju turystyki wodnej „Studium…” zaleca
utrzymanie właściwego poziomu zagospodarowania obszarów nadwiślańskich
Tczewa, wzmocnienie działań w kierunku rozszerzenia propozycji turystycznych,
rekreacyjnych na terenie nadbrzeżnym i na wodzie. W celu uatrakcyjnienia formy
turystyki kwalifikowanej, szczególnie wzdłuż nabrzeża Wisły należy rozbudować
zaplecze infrastruktury socjalno-usługowej i stworzyć dodatkowe przystanie i
stanice wodne. Jednocześnie w projekcie „Studium…” wprowadzono zasady
ochrony środowiska przyrodniczego kompleksów turystycznych, polegające na
ochronie ekosystemów przez dostosowanie obciążenia rekreacyjnego do
naturalnej chłonności środowiska.
Jako tereny wyłączone spod zabudowy lub tereny ograniczonego
użytkowania w projekcie „Studium ….” wytypowano m.in. skwery, parki i zieleńce
i wszystkie obszary, o funkcji publicznej rekreacyjnej (rozdz. 2.1.3.).
Zasoby wodne
W projekcie „Studium…” zawarto następujące
powierzchniowych, głębinowych i podskórnych:
zasady
ochrony
wód
• dla ujęć wody podziemnej, dla których ustanowiono tereny ochrony
bezpośredniej i pośredniej obowiązują zasady gospodarowania określone
ustawą, strefy ochrony bezpośredniej zostały wyłączone z prowadzenia
działań nie związanych z ujmowaniem wody, na terenach ochrony pośredniej
może być zabronione lub ograniczone wykonywanie czynności powodujących
zmniejszenie przydatności ujmowanej wody lub wydajności ujęcia,
• w „Studium…” wprowadzono zakaz zabudowy na lokalnych ekosystemach
hydrogenicznych;
• zabrania się lokalizowania nowej zabudowy w pobliżu obszarów wodnych ze
względu na ochronę walorów krajobrazowych i przyrodniczych za wyjątkiem
terenów przeznaczonych pod zabudowę w projekcie „Studium…”.
121
proeko
Zasoby surowcowe - na terenie Tczewa aktualnie nie występują
udokumentowane złoża kopalin.
Reasumując, nie przewiduje się negatywnego oddziaływania ustaleń projektu
„Studium….” na za zasoby naturalne Tczewa. Wprowadzanie nowego
zainwestowania na terenach rolnych w granicach miast jest uzasadnione
wymogami ładu przestrzennego, czynnikami krajobrazowymi i komunikacyjnymi.
Dogęszczanie zabudowy na terenach miejskich przeciwdziała „rozlewaniu się
zabudowy” na tereny podmiejskie.
Projekt „Studium…” nie przewiduje odlesień żadnych gruntów leśnych
(rozdz. II.3.4 „Zasady ochrony terenów leśnych” w projekcie „Studium….”,
2012).
7.9. Krajobraz
W projekcie „Studium…” zawarto następujące postulaty dotyczące ochrony
krajobrazu Tczewa:
- Zachowanie i uczytelnianie istniejących wartości estetyczno-widokowych
związanych z rzeźbą terenu oraz jego naturalnym i kulturowym pokryciem.
- Ograniczanie wprowadzania obcych krajobrazowo elementów i form
zagospodarowania antropogenicznego oraz dewastowania elementów
przyrodniczych i architektonicznych krajobrazu – ochrona tożsamości
wszystkich typów krajobrazu.
- Kształtowanie i podnoszenie walorów krajobrazowych oraz ich lepsze
udostępnienie, jako elementu jakości życia i atrakcyjności turystycznej miasta.
- Ochrona przedpola ekspozycji bądź poprawa wyeksponowania m.in. przez
ograniczenie wprowadzania zabudowy, zalesień, reklam wielkoformatowych i
innych przekształceń, przez ochronę charakterystycznych akcentów i
dominant oraz przez odtwarzanie wartościowych elementów obiektów
zabytkowych i historycznych sylwet panoramicznych.
Jak wykazano w rozdz. 7.8., m.in. ze względu na ochronę walorów
krajobrazowych w projekcie „Studium…” zawarto zapis wykluczający
lokalizowanie nowej zabudowy w pobliżu obszarów wodnych, za wyjątkiem
terenów przeznaczonych pod zabudowę w projekcie „Studium…”.
Dodatkowo, projekt „Studium…” zawiera liczne regulacje dotyczące
środowiska kulturowego (rozdz. 4 i 7.10.), służące również ochronie krajobrazu.
Cele ochrony krajobrazu zostały również uwzględnione w projekcie „Studium…”
w kierunkach zmian w przeznaczeniu i użytkowaniu terenów, w tym w zasadach
kształtowania zabudowy na terenach niezabudowanych o charakterze prestiżowych
centrów ogólnomiejskich i o walorach unikalnych dla miasta.
Ww. ustalenia będą miały korzystny wpływ na kształtowanie krajobrazu
miasta Tczewa, w tym na zachowanie jego najcenniejszych elementów.
Negatywne oddziaływanie na krajobraz miasta mogą spowodować
dopuszczone w projekcie „Studium…” (na nowych terenach inwestycyjnych)
duże koncentracje zainwestowania produkcyjno-usługowego, dużych osiedli
mieszkaniowych oraz wiążące się z ich wprowadzeniem zredukowanie terenów
wolnych od zabudowy.
122
proeko
Oddziaływanie zabudowy produkcyjno-usługowej na krajobraz zależne będzie
od jego formy architektonicznej a ocena estetyczna będzie możliwa na etapie
sporządzenia projektu budowlanego.
Z uwagi na ochronę krajobrazu, zgodnie z „Planem zagospodarowania
przestrzennego województwa pomorskiego” (2009) zasadne jest opracowywanie
studiów krajobrazowych przy realizacji inwestycji wielkopowierzchniowych,
wysokościowych lub liniowych w dominujący sposób oddziaływujących na
przestrzeń.
7.10. Zabytki i dobra kultury
Na obszarze miasta Tczew znajdują się wartościowe elementy dziedzictwa
kulturowego i zabytków (rozdz. 4.), w tym wpisane do Rejestru Wojewódzkiego
Konserwatora Zabytków oraz znajdujące się w Miejskiej Ewidencji Zabytków.
W projekcie „Studium…” zawarto zasady ochrony dziedzictwa kulturowego:
• dla obiektów zabytkowych wpisanych do rejestru zabytków - obowiązuje ścisłe
przestrzeganie zapisów, które zostały określone w decyzji o ich wpisie do
rejestru zabytków, wszelkie działania inwestycyjne wymagają uzgodnienia z
właściwym terenowym Konserwatorem Zabytków.
• dla obszarów zabytkowych objętych ochroną konserwatorską na mocy
obowiązujących miejscowych planów zagospodarowania przestrzennego 17 :
- obejmują „Zabytkowe Przedmieścia i Obszary”:
1) Przedmieście Berlińskie (Zachodnie obrzeża Starego Miasta)
2) Przedmieście Dworcowe (Północne obrzeża Starego Miasta)
3) Tereny kolejowe i mosty
4) Przedmieście Królewieckie (Południowe obrzeża Starego Miasta)
5) Osiedle „Za Parkiem”
6) Tereny nad Wisłą
7) Kwartał „30 Stycznia” i folwark
17
1) Zmiana miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego terenu mieszkalnousługowego „Piotrowo” w Tczewie zatwierdzona uchwałą Nr XL/353/2006 Rady Miejskiej w
Tczewie, ogłoszoną w Dzienniku Urzędowym Województwa Pomorskiego Nr 35 poz. 712 z
dnia 31 marca 2006 r.;
2) Zmiana miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego terenu mieszkalnousługowego „Piotrowo” w rejonie ul. Piotrowo w Tczewie zatwierdzona uchwałą Nr
IV/24/2002 Rady Miejskiej w Tczewie z dnia 30 grudnia 2002 r. ogłoszoną w Dzienniku
Urzędowym Województwa Pomorskiego Nr 45 poz. 676 z dnia 29 marca 2003 r.
3) Miejscowy plan zagospodarowania przestrzennego terenu położonego w obszarze
Starego Miasta w Tczewie w rejonie ulic Jana z Kolna, Sambora, Zamkowej, Mestwina,
Chopina, Czyżykowskiej oraz rzeki Wisły zatwierdzony uchwałą Nr XVI/154/2004 Rady
Miejskiej w Tczewie z dnia 29 stycznia 2004 r. ogłoszoną w Dzienniku Urzędowym
Województwa Pomorskiego Nr 161 z dnia 21 maja 2004 r.
4) Miejscowy plan zagospodarowania przestrzennego dla całego miasta Tczewa
zatwierdzony uchwałą Nr XXVII/263/2005 Rady Miejskiej w Tczewie z dnia 27 stycznia 2005
r., ogłoszony w Dzienniku Urzędowym Województwa Pomorskiego Nr 18 z dnia 8 lutego
2009 r. + zmiana miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego dla całego miasta
Tczewa zatwierdzona uchwałą Nr XXXVIII/331/2009 Rady Miejskiej w Tczewie z dnia 29
października 2009 r. ogłoszoną w Dzienniku Urzędowym Województwa Pomorskiego Nr 18
z dnia 8 lutego 2009 r.
123
proeko
8) Osiedle Strzelnica
9) Nowe Miast
10) Zatorze
11) Osiedle Kolejowe przy ulicach Chłodnej i Gdańskiej (Osiedle Chłodna)
12) Osiedle i Dwór Prątnica
13) Dwór Piotrowo
14) Dawna wieś Suchostrzygi
15) Cmentarz Austriacki (wpisany do rejestru zabytków)
16) Stare Miasto (wpisany do rejestru zabytków);
- zasady ich ochrony należy podporządkować ich indywidualnym cechom;
- przedmiotem ochrony obejmuje się historyczne zespoły budowlane oraz
zabytki nieruchome wpisane do gminnej ewidencji zabytków;
- zakazuje się budowy pawilonów handlowych i usługowych, stosowania
okładzin elewacyjnych, umieszczenia innych niż ceramiczne pokryć
dachowych czy wymiany stolarki okiennej na inną niż nowa o takich samych
podziałach;
- zaleca się rekompozycję pawilonów przy ulicy Armii Krajowej i Traugutta
oraz wprowadzenie zieleni średniej i wysokiej w ich narożniku;
- dopuszcza się modernizację, adaptacje oraz wyburzenie budynków nie
posiadających cech zabytkowych oraz budowę nowych wkomponowanych
w otoczenie.
• dla obiektów i zespołów zabytkowych wpisanych do gminnej ewidencji
zabytków
− ochrona w zakresie historycznej bryły, kształtu dachu, kompozycji elewacji,
podziału stolarki okiennej i drzwiowej, detalu architektonicznego;
− działania inwestycyjne na tych obiektach powinny służyć konserwacji i
ochronie ich cech zabytkowych;
− zabudowę sąsiadującą z obiektami o wartościach kulturowych należy
kształtować na zasadzie dobrego sąsiedztwa w celu wytworzenia
harmonijnej przestrzeni;
− w przypadku bardzo złego stanu technicznego dopuszcza się rozbiórkę
obiektów zdekapitalizowanych po uprzednim uzyskaniu zgody właściwego
konserwatora zabytków, w miejscu nieistniejących, bądź rozebranych
obiektów należy realizować nową zabudowę nie na zasadzie odtworzenia,
lecz na zasadzie dobrego sąsiedztwa i kontynuacji historycznych form i
układów urbanistycznych, podnosząc jednocześnie walor przestrzenny
konkretnej lokalizacji obiektu i jego otoczenia;
• dla stref archeologicznych wpisanych do Wojewódzkiej Ewidencji Zabytków
Archeologicznych - sposób i zakres ochrony ustala się na podstawie zapisów
aktów prawa miejscowego, a w szczególności miejscowych planów
zagospodarowania przestrzennego, wszelka działalność inwestycyjna
wymaga uzgodnień ze służbami archeologicznymi.
Wdrożenie ww. zapisów dotyczących rygorów ochronnych spowoduje
poprawę stanu materialnego dziedzictwa kulturowego na terenie miasta Tczewa.
124
proeko
7.11. Dobra materialne
Na obszarze miasta Tczewa dobra materialne reprezentowane są głównie
przez zainwestowanie osadnicze, gospodarcze, sieć drogową i infrastrukturę
techniczną. Ustalenia projektu „Studium ...” zawierają szereg zapisów
zmierzających do utrzymania, modernizacji i wzbogacenia dóbr materialnych.
Ustalenia projektu „Studium ...” zawierają m. in. zapisy dotyczące:
• rozwoju zainwestowania osadniczego i przemysłowo-usługowego miasta;
• modernizacji oraz rozbudowy infrastruktury transportowej (w tym nowe
odcinki dróg);
• modernizacji oraz rozbudowy infrastruktury technicznej;
• terenów i obiektów rekreacyjnych.
Realizacja projektu „Studium...” spowoduje wzrost zasobności miasta Tczewa
w dobra materialne, który, wg założeń „Studium...”, ma być zharmonizowany z
ochroną walorów przyrodniczych, kulturowych i krajobrazowych.
7.12. Ludzie
Jednym z celów kształtowania i ochrony środowiska przyrodniczego w
ramach planowania przestrzennego jest poprawa ekologicznych warunków życia
ludzi. Warunki te określone są każdorazowo przez (Przewoźniak 2002):
• stan czystości środowiska (warunki aerosanitarne i akustyczne, wody,
powierzchnia ziemi);
• jakość wody pitnej i produktów spożywczych;
• warunki bioklimatyczne;
• przyrodnicze zjawiska katastroficzne;
• powierzchnię i jakość przyrodniczych terenów rekreacyjnych;
• walory krajobrazowe środowiska przyrodniczego.
Analiza ustaleń projektu „Studium…” (rozdz. 7.2. – 7.11.) wykazała, że na
terenie miasta Tczewa i w jego bezpośrednim sąsiedztwie nie przewiduje się
wystąpienia istotnego szkodliwego oddziaływania na środowisko przyrodnicze, w
tym na warunki życia ludzi. Nastąpi znaczne przekształcenie krajobrazu,
nieznaczna modyfikacja warunków bioklimatycznych, aerosanitarnych i
akustycznych, pojawią się nowe źródła promieniowania elektromagnetycznego o
ograniczonym zasięgu (np. GPZ). Nie przewiduje się istotnego pogorszenia
jakości wód powierzchniowych i podziemnych.
Zmiany krajobrazowe będą związane głównie ze znacznym ograniczeniem
terenów wolnych od zabudowy (rozdz. 7.9.). Przy zachowaniu zasad ładu
przestrzennego, wprowadzeniu odpowiedniej architektury, zgodnie z zalecaniami
projektu „Studium…” możliwe jest ukształtowanie estetycznego terenu
miejskiego, który również będzie odznaczał się dużą atrakcyjnością
krajobrazową.
Możliwe będzie także podniesienie walorów rekreacyjnych miasta poprzez
odpowiednie zorganizowanie ogólnodostępnych miejsc publicznych (przystań
kajakowa lub stanica wodna, bulwar, place miejskie, skwery, parki itp.). Bardzo
korzystna będzie realizacja planowanych szlaków turystyki wodnej, rowerowej i
pieszej, służących m.in. uprawianiu turystyki kwalifikowanej dla mieszkańców
125
proeko
miasta i turystów zamiejscowych (rozdz. 2.1.3., pkt. 5).
Do przyrodniczych zjawisk katastroficznych w warunkach polskich należą
zagrożenie powodziowe, ruchy masowe i ekstremalne stany pogodowe (rozdz.
3.6.).
Przy zastosowaniu zaleceń projektu „Studium…” nie przewiduje się
wystąpienia niekorzystnych przekształceń w rejonie potencjalnych ruchów
masowych (rozdz.7.2.).
Zgodnie z zapisami projektu „Studium…”, w odniesieniu do terenów o
nachyleniu powyżej 15o, zagrożonych osuwaniem mas ziemi, obejmujących zbocza
Wału Wiślanego, pełniącego rolę przeciwpowodziową - należy podjąć działania
prewencyjne zabezpieczające zbocza przed osuwaniem (monitorowanie stan
wału).
W odniesieniu do obszarów zagrożonych powodzią w projekcie „Studium…”
wprowadzono następujące zasady ochrony:
1) na terenach szczególnego zagrożenia powodzią:
• zakaz lokalizowania nowej zabudowy, zabudowę istniejącą pozostawia się w
dotychczasowym użytkowaniu, bez prawa rozbudowy.
• zgodnie z przepisami ustawy Prawo wodne, zabrania się wykonywania robót
oraz czynności, utrudniających ochronę przed powodzią lub zwiększających
zagrożenie powodziowe, w tym:
- wykonywania urządzeń wodnych oraz wznoszenia innych obiektów
budowlanych
- sadzenia drzew lub krzewów, z wyjątkiem plantacji wiklinowych na
potrzeby regulacji wód oraz roślinności stanowiącej element zabudowy
biologicznej dolin rzecznych lub służącej do wzmacniania brzegów,
obwałowań lub odsypisk
- zmiany ukształtowania terenu, składowania materiałów oraz wykonywania
innych robót, z wyjątkiem robót związanych z regulacją lub utrzymaniem
wód, a także utrzymaniem lub odbudową, rozbudowa lub przebudową
wałów przeciwpowodziowych wraz z obiektami z nimi funkcjonującymi.
• w celu zapewniania właściwych warunków przepływu wód powodziowych,
dyrektor RZGW może, w drodze decyzji:
- wskazać sposób uprawy i zagospodarowania gruntów oraz rodzaje upraw
wynikające z wymagań ochrony przed powodzią
- nakazać usunięcie drzew lub krzewów.
• tereny szczególnego zagrożenia powodzią powinny znajdować się pod stałą
kontrolą stosownych służb przeciwpowodziowych. Służby te powinny też
kontrolować stan drożności rowów melioracyjnych i nie dopuszczać do ich
zarastania i spłycania. Właściciele terenów, przez które przebiegają rowy
melioracyjne i cieki wodne są zobowiązani do ich utrzymywania i
konserwowania oraz zapewnienia w tym samym celu dostępu do rowów
publicznych i cieków wodnych odpowiednim służbom.
2) na obszarach potencjalnie narażonych na zalanie – nie wprowadzono
regulacji, ich zalanie byłoby efektem katastrofy budowlanej, związanej ze
zniszczeniem lub uszkodzeniem budowli piętrzących (np. jaz, próg).
W „Studium…” umożliwiono realizację zabudowy na terenach potencjalnie
narażonych na zalanie bez ograniczeń.
126
proeko
Podczas ekstremalnych opadów atmosferycznych (o znikomej częstotliwości
występowania) może dojść do zalania niżej położonych dzielnic miasta, czemu
przeciwdziałać mają planowane (warunkowo, w przypadku zaistnienia takiej
konieczności) zbiorniki retencyjne (zob. rozdz. 7.3.). Zbiorniki retencyjne należy
organizować w bezpieczny sposób, najlepiej z wykorzystaniem istniejących
obniżeń terenu, bez konieczności sztucznego obwałowywania, gdyż to stwarza
niebezpieczeństwo przerwania wału. Korzystniejsza jest realizacja większej
liczby mniejszych zbiorników retencyjnych (zgodnie z zapotrzebowaniem), z
wykorzystaniem naturalnych zagłębień terenu, co jest również pożądane ze
względów ekologicznych i daje możliwość stworzenia dodatkowych miejsc
wypoczynku codziennego dla mieszkańców miasta.
W projekcie „Studium…” przedstawiono lokalizacje stref ograniczeń w
zabudowie wynikających z przebiegu istniejących gazociągów wysokiego
ciśnienia18 DN400 PN 6,3MPa oraz DN500 Pr 8,4 MPa (odpowiednio po 4,0 m
od osi gazociągu). W strefach tych nie można prowadzić żadnej działalności
mogącej zagrozić trwałości gazociągu. Zakaz ten ograniczy niebezpieczeństwo
powstania poważnej awarii, stanowiącej zagrożenie dla zdrowia i życia ludzi.
Generalnie, nie przewiduje się pogorszenia ekologicznych warunków życia
ludzi w związku z realizacją ustaleń projektu „Studium…”, przy zastosowaniu
zawartych w nim regulacji. Przewiduje się poprawę ekologicznych warunków
życia ludzi w ujęciu regionalnym, w wyniku realizacji RZUOT, obsługującego
tereny sąsiednich powiatów (rozdz. 3.4.5.). Projekt „Studium…” uwzględnia
występujące w mieście zagrożenia przyrodnicze i zawiera zapisy
przeciwdziałające tym zagrożeniom.
7.13. Klasyfikacja oddziaływań projektu „Studium...” na środowisko
Klasyfikację oddziaływań ustaleń projektu „Studium ...”na poszczególne
elementy środowiska w ich wzajemnym powiązaniu, w tym oddziaływania
skumulowanego na zdrowie ludzi i na biosferę, zgodną z art. 51 Ustawy z dnia 3
października 2008 r. o udostępnianiu informacji o środowisku i jego ochronie,
udziale społeczeństwa w ochronie środowiska oraz o ocenach oddziaływania na
środowisko (Dz. U. z 2008 Nr 199, poz. 1227 z późniejszymi zmianami)
przedstawiono w tabeli 5.
18
zgodnie z Rozporządzeniem Ministra Gospodarki z dnia 30 lipca 2001 r. w sprawie warunków
technicznych jakim powinny odpowiadać sieci gazowe (Dz. U. Nr 97, poz. 1055, z
późniejszymi zm.).
Tabela 5.
Klasyfikacja oddziaływań na środowisko ustaleń projektu „Studium ...” w zakresie zainwestowania osadniczego
Oddziaływania na środowisko
Rodzaje oddziaływania
bezpośredpośrednie
nie
wtórne
Czas oddziaływania
krótkoterminowe
średnioterminowe
Mechanizm oddziaływania
długoterminowe
chwilowe
okresowe
stałe
Ocena oddziaływania
pozytywnenegatywne neutralne
A. ETAP BUDOWY
Przekształcenia wierzchniej
warstwy litosfery (prace ziemne)
X
X
X
X
Likwidacja pokrywy glebowej
X
X
X
X
Likwidacja roślinności głównie
agrocenoz i ruderalnej
X
X
X
X
Synantropizacja fauny miejskiej
X
X
X
X
X
X
X
Przekształcenie obiegu wody
X
X
Emisja zanieczyszczeń do
atmosfery (samochody i sprzęt
budowlany)
X
X
X
X
Emisja hałasu (samochody i
sprzęt budowlany)
X
X
X
X
Powstanie odpadów (głównie
ziemia z wykopów)
X
X
X
X
Skumulowane oddziaływanie na
zdrowie ludzi
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
B. ETAP EKSPLOATACJI
Emisja zanieczyszczeń do
atmosfery (głównie źródła ciepła,
zanieczyszczenia komunikacyjne i
emisja technologiczna)
X
Emisja hałasu, głównie,
technologicznego i
komunikacyjnego
X
Zanieczyszczenie wód (ścieki
sanitarne, technologiczne, wpływ
cmentarza i składowiska
odpadów)
X
X
X
X
X
X
X
X
128
Oddziaływania na środowisko
Rodzaje oddziaływania
bezpośredpośrednie
nie
Odprowadzanie wód opadowych
do gruntu i odbiorników
X
Wpływ na krajobraz
X
Oddziaływanie na dziedzictwo
kulturowe, zwłaszcza na zabytki
Skumulowane oddziaływanie na
zdrowie ludzi
wtórne
krótkoterminowe
średnioterminowe
długoterminowe
X
X
Powstawanie odpadów
(komunalnych i technologicznych)
Skumulowane oddziaływanie na
biosferę (roślinność, fauna,
bioróżnorodność)
Zagrożenia dla form ochrony
przyrody, w tym
obszarów Natura 2000
proeko
Czas oddziaływania
Mechanizm oddziaływania
chwilowe
okresowe
stałe
Ocena oddziaływania
pozytywnenegatywne neutralne
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
C. ETAP LIKWIDACJI
Emisja zanieczyszczeń do
atmosfery (samochody i sprzęt
rozbiórkowy)
X
X
X
X
Emisja hałasu (samochody i
sprzęt rozbiórkowy)
X
X
X
X
Powstanie odpadów - rozbiórki
X
X
X
Źródło: opracowanie własne.
X
7.14. Oddziaływanie skumulowane
Efekt kumulowania się oddziaływań środowiskowych
Tczew uznany jest za obszar funkcjonalny aglomeracji Trójmiasta („Plan
zagospodarowania przestrzennego województwa pomorskiego”, 2009), czyli
bezpośrednio silnie powiązany z Trójmiastem relacjami: miejsce pracy – miejsce
zamieszkania – obszary rekreacji weekendowej. Położenie miasta Tczewa w
zasięgu oddziaływania ekonomicznego aglomeracji Trójmiejskiej ma wpływ na
dynamikę rozwoju miasta. W Tczewie ustanowiono również PSSE, gdzie
stworzono dogodne warunki dla rozwoju przedsiębiorczości i wzrostu
ekonomicznego.
Obserwuje się również rozwój osiedli mieszkaniowych w otoczeniu miasta
Tczew (poza jego granicą administracyjną), stanowiących praktycznie jego
przedmieścia, (Stanisławie, Bałdowo, Czarlin, Dąbrówka Tczewska). Powiązania
miasta z sąsiednimi terenami widoczne są również w obsłudze rejonu w zakresie
zaopatrzenia w wodę, oczyszczania ścieków oraz regionalnej obsługi z zakresu
zbierania i unieszkodliwiania odpadów (rozdz.3.4.).
Oddziaływania skumulowane kierunków rozwoju miasta Tczewa,
wyznaczonych w projekcie „Studium…” obejmować będą przede wszystkim:
•
zmiany w użytkowaniu gruntów i zmniejszenie terenów wolnych od zabudowy;
•
oddziaływania na krajobraz, w tym dopuszczenie (nieobligatoryjnie) na
nowych terenach inwestycyjnych dużych koncentracji zainwestowania
produkcyjno-usługowego, dużych osiedli mieszkaniowych;
•
oddziaływania sozologiczne nowego zainwestowania – głównie wpływ na stan
aerosanitarny powierza atmosferycznego i na klimat akustyczny;
Ponadto, znaczące, skumulowane oddziaływanie na środowisko może
spowodować realizacja zapisów w projektu „Studium ...”, dotyczących
przedsięwzięć o charakterze infrastrukturowym oraz o znaczeniu ponadlokalnym,
które należą lub mogą należeć (w zależności od ich zakresu i parametrów) do
kategorii mogących zawsze lub potencjalnie znacząco oddziaływać na środowisko
i mogą wymagać przeprowadzenia oceny oddziaływania na środowisko (zob.
rozdz. 7.15).
Oddziaływanie planowanych obiektów, które mogą znacząco oddziaływać na
środowisko będzie szczególnie istotne w świetle nakładania się wpływów różnych
inwestycji (ich oddziaływania skumulowanego). Oddziaływanie to może
kumulować się z oddziaływaniem obiektów już istniejących lub zaplanowanych
wcześniej, których realizacja jest w trakcie realizacji.
W projekcie „Studium …” określono strefy ograniczonego użytkowania, na
podstawie przepisów szczególnych, w stosunku do obiektów i urządzeń (w tym
istniejących) – rozdz. 2.1.3. Dla części funkcjonujących na terenie miasta
obiektów nie są wymagane aktualnie strefy ograniczonego użytkowania (np.
oczyszczalnia ścieków, składowisko odpadów), co nie wyklucza ewentualnej
konieczności wyznaczenia takich stref w przyszłości, wraz z rozwojem
ilościowym obszarów i obiektów przez nie obsługiwanych.
130
proeko
7.15. Postępowanie w sprawie oceny oddziaływania na środowisko
Uwarunkowania prawne ocen oddziaływania na środowisko określają Ustawa
z dnia 3 października 2008 r. o udostępnianiu informacji o środowisku i jego
ochronie, udziale społeczeństwa w ochronie środowiska oraz o ocenach
oddziaływania na środowisko (Dz. U. Nr 199, poz. 1227 z późn. zm.) oraz
Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 9 listopada 2010 r. w sprawie
przedsięwzięć mogących znacząco oddziaływać na środowisko (Dz. U. z 2010 Nr
213 poz. 1397).
Zgodnie z ww. ustawą, przeprowadzenia oceny oddziaływania
przedsięwzięcia na środowisko w ramach postępowania w sprawie wydania
decyzji o środowiskowych uwarunkowaniach wymaga realizacja następujących
planowanych przedsięwzięć mogących znacząco oddziaływać na środowisko:
1) przedsięwzięcia mogącego zawsze znacząco oddziaływać na środowisko;
2) przedsięwzięcia mogącego potencjalnie znacząco oddziaływać na środowisko.
Zgodnie z Rozporządzeniem RM z 9 listopada 2010 r. w sprawie
przedsięwzięć mogących znacząco oddziaływać na środowisko (Dz. U. z 2010 Nr
213 poz. 1397), do przedsięwzięć mogących oddziaływać na środowisko,
planowanych na mocy projektu „Studium…” w mieście Tczewie należeć mogą
(ewentualnie, w zależności od parametrów i zastosowanych technologii):
• niektóre obiekty produkcyjne, produkcyjno-usługowe i usługowe;
• duże osiedla mieszkaniowe (o powierzchni zabudowy nie mniejszej niż 4 ha);
• rozbudowa składowiska odpadów;
• ewentualna rozbudowa oczyszczalni ścieków;
• parkingi, w tym podziemne;
• zbiorniki retencyjne;
• stacje bazowe telefonii komórkowej, GPZ i linia elektroenergetyczna (jako
źródła promieniowania elektromagnetycznego);
• inne liniowe sieci infrastruktury technicznej (wodociągi, kanalizacja itp.);
• nowe odcinki dróg;
• przystań kajakowa lub stanica wodna;
• niektóre budowle przeciwpowodziowe i regulacja wód lub ich kanalizacja
rozumiana jako zagospodarowanie wód umożliwiające ich wykorzystanie do
celów żeglugowych.
Ww. rodzaje przedsięwzięć mogą należeć do kategorii mogących
potencjalnie lub zawsze znacząco oddziaływać na środowisko.
Zgodnie z Rozporządzeniem Rady Ministrów z dnia 9 listopada 2010 r. w
sprawie przedsięwzięć mogących znacząco oddziaływać na środowisko (Dz. U. Nr
213, poz. 1397) ww. rodzaje przedsięwzięć uwzględnione w „Studium ...”, mogą
docelowo wymagać przeprowadzenia oceny oddziaływania przedsięwzięcia na
środowisko.
Realizacja ww. przedsięwzięć może być poprzedzona przeprowadzeniem
postępowania w sprawie oceny jego oddziaływania na obszar Natura 2000 w
przypadku gdy uprawniony organ uzna iż może wystąpić znaczące oddziaływanie w
tym zakresie.
131
proeko
Dla przedsięwzięcia dotyczącego budowy ZUOT (rozbudowy składowiska
odpadów), należącego do kategorii obiektów mogących zawsze znacząco
oddziaływać na środowisko w 2011 r. sporządzono raport o oddziaływaniu
przedsięwzięcia na środowisko, jako załącznik do wniosku o wydanie decyzji o
środowiskowych uwarunkowaniach dla przedsięwzięcia. Procedura ta nie została do
tej pory zakończona.
132
proeko
8.
INFORMACJE O MOŻLIWYM TRANSGRANICZNYM
ODDZIAŁYWANIU USTALEŃ PROJEKTU STUDIUM
NA ŚRODOWISKO
Obszar projektu „Studium...” położony jest w odległości ponad 22 km od
granicy Polski (brzeg Zat. Gdańskiej - granica lądowa + 12 mil morskich - granica
morska).
Położenie bezpośrednio nad Wisłą – dużą rzeką uchodzącą do Morza
Bałtyckiego zapewnia połączenie w transferze energii i materii na tereny
położone poza granicami Polski. W projekcie „Studium…” nie sprecyzowano
charakteru planowanych obiektów, jednakże analiza zapisów służących ochronie
środowiska zawartych w projekcie „Studium ...” wskazuje, że nie wystąpią
oddziaływania transgraniczne na środowisko.
133
proeko
9.
ROZWIĄZANIA MAJĄCE NA CELU ZAPOBIEGANIE,
OGRANICZENIE LUB KOMPENSACJĘ PRZYRODNICZĄ
NEGATYWNYCH ODDZIAŁYWAŃ NA ŚRODOWISKO,
MOGĄCYCH BYĆ REZULTATEM REALIZACJI PROJEKTU
STUDIUM, W SZCZEGÓLNOŚCI ODDZIAŁYWAŃ NA CELE I
PRZEDMIOT OCHRONY OBSZARÓW NATURA 2000 ORAZ
INTEGRALNOŚĆ TYCH OBSZARÓW
Ograniczenie przekształceń środowiska i krajobrazu związanych z realizacją
ustaleń projektu „Studium…” w zakresie kierunków rozwoju zabudowy
mieszkaniowej, usługowej. Produkcyjnej oraz infrastruktury technicznej i
komunikacyjnej jest uwarunkowane wdrożeniem takich działań, jak:
• maksymalne ograniczenie rozmiarów placów budów w celu ograniczenia
przekształceń wierzchniej warstwy litosfery;
• zabezpieczenie terenów poddanych niwelacjom, wykopom i innym
przekształceniom, za pomocą nasadzeń zieleni niskiej i ewentualnych
umocnień mechanicznych;
• zdjęcie aktywnej biologicznie warstwy gleby w miejscach wykopów
budowlanych i wykorzystanie jej do kształtowania terenów zieleni przydrożnej
i przyobiektowej;
• zabezpieczenie gruntu i wód w rejonie inwestycji przed zanieczyszczeniami
związanymi z pracą sprzętu zmechanizowanego;
• ukształtowanie terenów zieleni pełniącej funkcje izolacyjno-krajobrazowe
(sąsiedztwo terenów komunikacyjnych);
• rekultywacja terenów zniszczonych w procesie budowlanym;
• ograniczenie intensywności zabudowy i jej gabarytów oraz zachowanie
otwarć widokowych, w tym szczególności w strefach przedpoli ekspozycji na
Żuławy Gdańskie i zespół staromiejski w Tczewie.
Dodatkowo, zalecane jest zastosowanie kierunków kształtowania krajobrazu
zbocza doliny Wisły, zgodnie ze „Studium krajobrazowym zbocza doliny Wisły w
Tczewie, od mostu drogowego do ujścia rzeki Drybok” (2010), zrealizowanym w
ramach projektu „Inwentaryzacja przyrodnicza części zbocza doliny Wisły w
Tczewie, od mostu drogowego do ujścia rzeki Drybok, ocena walorów
przyrodniczych pod kątem ich ochrony, ze szczególnym uwzględnieniem obszaru
Natura 2000” (2010). Zostały one zaproponowane w „Opracowaniu
ekofizjograficznym…” (2011). Do szczególnie ważnych na etapie „Studium…”
należą następujące kierunki kształtowania krajobrazu:
I
Estetyzacja krajobrazu nadwiślańskiej panoramy miasta, w tym frontu
wodnego miasta wymaga zintegrowanych działań urbanistycznoprzyrodniczych, jak:
• ochrona widoków na najwartościowsze odcinki panoramy miasta (miasto
średniowieczne i XiX-wieczne);
• nietworzenie przesłon krajobrazowych (przykład - nowy budynek
mieszkalny przy zbiegu ul. Nad Wisła i Wodna);
134
proeko
• zharmonizowanie fizjonomiczne nowych obiekty lokalizowanych na
przedpolu widokowym wzdłuż Wisły z obiektami historycznego tła
(przykład odmiennej koncepcji - budynek przystani rzecznej);
• rewitalizacja architektoniczna obiektów technicznie i fizjonomicznie
zdewaloryzowanych;
• nienasadzanie drzew w obrębie terenów zainwestowanych zbocza doliny
Wisły w centralnej części miasta i na jego przedpolu widokowym.
II Ochrona krajobrazu przyrodniczego (seminaturalnego) i kulturowoprzyrodniczego:
• zaniechanie przekształceń brzegów rzeki – pozostawienie ich naturalnej
dynamice procesów przyrodniczych;
• stymulowanie lokalnego rozwoju biogrup adekwatnej siedliskowo
roślinności (ziołorosla, zarośla wierzbowe itp.);
• ograniczenie użytkowana międzywala do ekstensywnego wypasu zwierząt
gospodarskich (w tym zaprzestanie użytkowania jako grunty orne);
• zagospodarowanie rolnicze lub jako zielone tereny rekreacyjne doliny
Dryboku (aktualnie w przewadze ugory) – uwzględnione zostało w
projekcie „Studium…”.
W rejonach narażonych na powstanie ruchów masowych (rys. 3) zalecane
jest:
• podczas realizacji nawet najdrobniejszych prac budowlanych, prac
porządkowych, ogrodowych, melioracyjnych konieczne jest zastosowanie
odpowiednich rozwiązań technologicznych i zabiegów budowlanych,
zapewniających bezpieczeństwo obszarów o nachyleniu powyżej 150;
• zorganizowane odprowadzenie wód opadowych w celu przeciwdziałania erozji
podłoża, należy wyeliminować możliwość (nawet tymczasowego) kierowania
strumieni wody z wylotów spustów rynien lub innego odwodnienia liniowego w
kierunku terenów zagrożonych uruchomieniem procesów stokowych;
• konieczne jest utwardzenie ewentualnych ścieżek ruchu pieszego i
rowerowego;
• bezwzględne zachowanie istniejącej roślinności stabilizującej zbocza;
• zapewnienie stabilności geodynamicznej skarp metodami technicznymi i
biologicznymi, przy wizualnej dominacji elementów naturalnych.
W odniesieniu do planowanego powiększenia Cmentarza Komunalnego (lub
lokalizacji nowej nekropolii) celowe jest:
• zagospodarowanie alei i ścieżek komunikacji pieszej;
• zorganizowanie miejsc parkingowych (w tym ewentualnie, w miarę
możliwości na poboczu drogi) w ilościach adekwatnych do zapotrzebowania;
• zorganizowane odprowadzenie wód opadowych;
• stabilizacja metodami biotechnicznymi ewentualnych skarp.
Zgodnie z par. 2. ust. 1 Rozporządzenia Ministra Gospodarki Komunalnej z dnia
28 sierpnia 1959 r. w sprawie określenia, jakie tereny pod względem sanitarnym są
odpowiednie na cmentarze (Dz. U. nr 52, poz. 315) ”Przed zatwierdzeniem
135
proeko
lokalizacji cmentarza należy zbadać na obszarze projektowanym na jego założenie ,
opierając się na planie sytuacyjnym w skali 1:500, następujące zagadnienia
charakteryzujące środowisko przyrodnicze: grunty do głębokości pierwszego
poziomu wody gruntowej – lecz nie płycej niż do 2,5 m od powierzchni terenu,
określając ich rodzaj, strukturę, zawilgocenie, zawartość węglanu wapnia oraz
stopień kwasowości; wyniki badań powinny być omówione w opisie technicznym;
stosunki wodne obejmujące rozeznanie:
a) kierunków spływu wód powierzchniowych,
b) głębokości i zmienności poziomu wód gruntowych oraz kierunku ich spadku;
c) istniejące zespoły roślinne.
Dla terenu planowanej rozbudowy cmentarza należy w związku z powyższym
wykonać:
• „Dokumentację określającą warunki hydrogeologiczne w związku z
projektowaniem inwestycji mogącej zanieczyścić wody podziemne” zgodną z
Rozporządzeniem Ministra Środowiska z dnia 19 grudnia 2001 r. w sprawie
szczegółowych wymagań jakim powinny odpowiadać dokumentacje
hydrogeologiczne i geologiczno-inżynierskie (Dz. U. Nr 153, poz. 1779),
zawierającą informacje wymagane w Rozporządzeniu Ministra Gospodarki
Komunalnej z dnia 28 sierpnia 1959 r. w sprawie określenia, jakie tereny pod
względem sanitarnym są odpowiednie na cmentarze (Dz. U. nr 52, poz. 315);
• inwentaryzację zieleni.
Zgodnie z „Raportem o oddziaływaniu na środowisko przedsięwzięcia pn.
>Regionalny Zakład Unieszkodliwiania Odpadów Tczew< (2011), ograniczenie
oddziaływania na środowisko RZUOT na etapie budowy można osiągnąć przez:
1) Zabezpieczenie gruntu i wód podziemnych w rejonie inwestycji przed
zanieczyszczeniami związanymi z pracą sprzętu zmechanizowanego.
2) Ograniczenie przekształceń powierzchni ziemi, w tym ochrona gleby.
3) Zminimalizowanie uciążliwości prowadzonych prac budowlanych dla
okolicznych mieszkańców.
4) Ograniczenie wycinki istniejącego drzewostanu tylko do drzew występujących
na terenach przeznaczonych pod zainwestowanie
Ponadto, zgodnie z zaleceniami sformułowanymi w „Dokumentacji
hydrogeologicznej…” (Walczyk 2011 – załącznik 2):
Pomimo bardzo korzystnych warunków przyrodniczych i środowiskowych,
uruchomienie obiektu będzie wymagać zastosowania rozwiązań technicznych
wykluczających przedostanie się zanieczyszczeń z powierzchni do wód
podziemnych. Ochrona powinna być zapewniona w czasie budowy, przy
normalnej eksploatacji i w razie awarii.
W celu ograniczenia zagrożenia wód podziemnych jest wskazane:
• uszczelnienie powierzchni dróg dojazdowych i wewnętrznych oraz parkingów
nawierzchnią
ograniczającą
możliwość
bezpośredniej
infiltracji
zanieczyszczonych wód opadowych i roztopowych,
• wyniesienie krawężników w sposób uniemożliwiający przedostawanie się
zanieczyszczeń poza teren zabezpieczony warstwą izolacyjną,
• ujęcie wód deszczowych i roztopowych systemem kanalizacji,
zapobiegającym bezpośredniej infiltracji do gruntu,
136
proeko
•
odprowadzenie wód opadowych kanalizacją wyposażoną w urządzenia
podczyszczające,
• ograniczenie stosowania środków chemicznych do zimowego utrzymania
dróg i parkingów,
urządzeń
kanalizacyjnych
i
• systematyczna
kontrola
sprawności
oczyszczających.
Ww. zalecenia zostały uwzględnione w projekcie budowlanym RZUOT.
Możliwość negatywnych oddziaływań na środowisko może być jedynie
wynikiem nieprawidłowej eksploatacji Zakładu. Na etapie projektu budowlanego
należy opracować instrukcję eksploatacji, ze szczególnym wskazaniem na
działania mające zasadniczy wpływ na zapobieganie lub ograniczenie
negatywnych oddziaływań na środowisko, a zwłaszcza wskazując na takie
uwarunkowania, jak:
1. Ograniczenie emisji niezorganizowanej do powietrza ze składowiska
odpadów, co jest związane z prawidłową eksploatacją polegającą na
układaniu odpadów na wydzielonych niewielkich działkach roboczych i
natychmiastowym ich przykrywaniu warstwami mineralnymi po zakończeniu
deponowania.
2. Ograniczenie emisji zanieczyszczeń do powietrza związanej z prawidłową
eksploatacją studni odgazowujących (nadbudowa ciągła oraz okresowa
wymiana wkładów filtracyjnych dezodoryzujących).
3. Zapobieganie niekontrolowanej emisji zanieczyszczeń do gruntu i wód
gruntowych, polegające na stałej kontroli drożności systemu odwadniania niecki
(drenażem) oraz sukcesywnym usuwaniu wód odciekowych ze zbiornika
retencyjnego.
4. Ograniczenie emisji zanieczyszczeń do gruntu i wód gruntowych z systemów
kanalizacji poprzez okresowe oczyszczanie separatorów z zawiesiny i
zanieczyszczeń ropopochodnych.
5. Zapewnienie stałego oczyszczania dróg i placów, w celu zapobiegania
dodatkowej emisji zanieczyszczeń w wyniku ruchu pojazdów po terenie
RZUOT.
6. Ograniczenie emisji z procesu kompostowania, poprzez utrzymywanie
prawidłowych warunków fermentacji tlenowej (wilgotność, temperatura,
napowietrzanie).
7. Prowadzenie stałego monitoringu środowiska na terenie RZUOT i w jego
bezpośrednim sąsiedztwie (rozdz.11.).
Dla niektórych planowanych inwestycji może być wymagane sporządzenie
raportu o oddziaływaniu przedsięwzięcia na środowisko – ROŚ (zob. rozdział
7.15). Zgodnie z art. 66 Ustawy z dnia 3 października 2008 r. o udostępnianiu
informacji o środowisku i jego ochronie, udziale społeczeństwa w ochronie
środowiska oraz o ocenach oddziaływania na środowisko (Dz. U. z 2008 Nr 199,
poz. 1227):
1. Raport o oddziaływaniu przedsięwzięcia na środowisko powinien zawierać:
(…)
9) opis przewidywanych działań mających na celu zapobieganie, ograniczanie
lub kompensację przyrodniczą negatywnych oddziaływań na środowisko, w
szczególności na cele i przedmiot ochrony obszaru Natura 2000 oraz
137
proeko
integralność tego obszaru;
Należy zastosować zalecenia dotyczące ograniczenia oddziaływania na
środowisko projektowanych obiektów wskazane ewentualnie na etapie ROŚ.
Wpływ na obszary Natura 2000
Na etapie prognozy do „Studium…, przede wszystkim ze względu na brak
szczegółowych informacji, nie można jednoznacznie wykluczyć wystąpieniu
negatywnego oddziaływania planowanych obiektów na obszary Natura 2000,
zwłaszcza na „Dolinę Dolnej Wisły” PLB040003.
Potencjalnie możliwe jest oddziaływanie miejskiej oczyszczalni ścieków,
który w efekcie realizacji ustaleń projektu „Studium…” zwiększy ilość
produkowanych ścieków (do wielkości zależnej od stopnia realizacji inwestycji), w
tym ilość zrzucanych, oczyszczonych ścieków do Wisły (rozdz. 7.3. i 7.7.). Przy
założeniu właściwego funkcjonowania oczyszczalni (zgodnie z przepisami
szczególnymi) założyć należy brak znaczącego oddziaływania na ich odbiornik –
Wisłę. Również w sytuacjach awaryjnych może wystąpić zagrożenie dla
środowiska Wisły w wyniku funkcjonowania funkcji produkcyjnej w bezpośrednim
sąsiedztwie, w rejonie dawnego portu i stoczni na Wiśle (strefa urbanistyczna
I.7.B.). Także zagrożeniem dla środowiska obszaru Natura 2000 „Dolina Dolnej
Wisły” PLB040003, może być (potencjalnie) realizacja funkcji przemysłowych,
dużych osiedli miejskich oraz pozostałych inwestycji, głównie zlokalizowanych w
bliskim sąsiedztwie Wisły, Dryboka, Kanału Młyńskiego i Motławy, ich
oddziaływanie będzie szczególnie istotne w świetle nakładania się wpływów
różnych inwestycji (oddziaływanie skumulowane – rozdz. 7.14.). Istotne
oddziaływanie na obszary Natura 2000 znajdujące się w rejonie miasta Tczewa
wywarłaby budowa toru wodnego Wisły (inwestycja celu publicznego).
Jak zapisano w rozdz. 7.7., w projekcie „Studium zawarto następujący
wymóg: wszelkie inwestycje mogące potencjalnie negatywnie oddziaływać na
środowisko na obszar Natury 2000, w tym związane z rozwojem rekreacji i
turystyki, powinny zostać poddane odpowiedniej procedurze oceny wpływu
oddziaływania na obszar Natura 2000.
W związku z realizacją ustaleń projektu „Studium...” nie wystąpią
przekształcenia prowadzące do dezintegracji obszarów Natura 2000 oraz do
pogorszenia sieci ich połączeń ekologicznych.
138
proeko
10. ROZWIĄZANIA ALTERNATYWNE DO ROZWIĄZAŃ
ZAWARTYCH W PROJEKCIE STUDIUM
Jak wykazano w rozdziale 7.15., dla niektórych planowanych inwestycji może
być wymagane przeprowadzenie postępowania w sprawie oceny oddziaływania
na środowisko. W postępowaniach tych wymagane jest wskazanie rozwiązań
alternatywnych.
W zakresie wskazanej w projekcie „Studium…” lokalizacji nowego
zainwestowania jako rozwiązania wariantowe, proponuje się:
• wykluczenie realizacji inwestycji, które mogłyby zawsze lub potencjalnie
znacząco oddziaływać na środowisko obszarów Natura 2000;
• wykluczenie lokalizacji obiektów należących do kategorii zawsze
oddziaływujących na środowisko i preferencje dla nieuciążliwych
środowiskowo inwestycji usługowo-produkcyjnych;
• rezygnacja z inwestycji znajdujących się na terenie korytarzy ekologicznych
(rozdz. 7.6.);
• dla lokalizacji cmentarza - alternatywę mogą wykazać wyniki badań
geologicznych i hydrogeologicznych, przy czym planowana lokalizacja przy
istniejącym cmentarzu i przy składowisku odpadów jest słuszna, ze względu
na ochronę nowych terenów przed uciążliwościami i ograniczeniami w
zainwestowaniu, jakie powodują cmentarze, dobrym rozwiązaniem
alternatywnym dla tradycyjnego cmentarza byłoby zorganizowanie kolumbarium,
które w znacznym stopniu ogranicza terenochłonność tych inwestycji, co
jednocześnie może wymagać zmian w mentalności społeczeństwa polskiego.
Skala ogólności zapisów projektu „Studium ...” w zakresie obiektów usługowoprodukcyjnych, w tym ogólna bądź brak lokalizacji konkretnych przedsięwzięć
inwestycyjnych oraz brak charakterystyki technologicznej uniemożliwiają
wskazanie na tym etapie projektowania alternatywnych rozwiązań
lokalizacyjnych czy technologicznych dla pozostałych inwestycji.
139
proeko
11. PROPOZYCJE DOTYCZĄCE PRZEWIDYWANYCH METOD
ANALIZY SKUTKÓW REALIZACJI POSTANOWIEŃ PROJEKTU
STUDIUM ORAZ CZĘSTOTLIWOŚCI JEJ PRZEPROWADZANIA
Planowana lokalizacji cmentarza (lub poszerzenie istniejącego) wymagać
będą monitorowania oddziaływania na środowisko:
• na etapie budowy w zakresie:
− nadzoru geologicznego przy ewentualnej wymianie gruntów;
− ochrony drzew i krzewów;
− oddziaływania na pierwszy poziom wód podziemnych w przypadku jego
wystąpienia;
• na etapie eksploatacji w zakresie:
− oddziaływania na warunki wodne - szczegółowy program monitoringu w
zakresie problematyki hydrologicznej określony zostanie w prawnie
wymaganej „Dokumentacji określającej warunki hydrogeologiczne w związku z
projektowaniem inwestycji mogącej zanieczyścić wody podziemne”;
− efektywności gospodarki odpadami komunalnymi.
Dla planowanej zabudowy w sąsiedztwie istniejących i planowanych linii
elektroenergetycznych WN i GPZ konieczne jest wykonanie rozpoznania
pomiarowego zasięgu stref o ograniczeniach inwestycyjnych w zakresie
promieniowania elektromagnetycznego od tych obiektów, zgodnie z
obowiązującymi przepisami oraz zachowanie pasa technologicznego o
szerokości wg przepisów odrębnych (rozdz. 7.4. i 7.12.).
•
•
•
•
•
•
Dodatkowo na obszarze miasta Tczew wskazane są:
co najmniej raz w roku monitoring akustyczny, zwłaszcza wzdłuż głównych
dróg kołowych i kolejowych i na granicy terenów ewentualnych innych
obiektów powodujących znaczną emisję hałasu,
stanu zabezpieczeń przeciwpowodziowych, zgodnie z przepisami
szczególnymi;
ciągła kontrola systemu gospodarki odpadami;
kontrola stanu wód rzek na obszarze miasta, zwłaszcza w rejonie wylotów
oczyszczonych ścieków z oczyszczalni oraz podczyszczonych wód
opadowych z separatorów na kanalizacji burzowej;
wprowadzić monitoring obszarów i obiektów ochrony przyrody i obiektów
planowanych do objęcia ochroną, między innymi dla oceny stanu ich siedlisk,
szaty roślinnej i fauny oraz skuteczności prowadzonych zabiegów ochronnych
(zadanie służb Regionalnego Dyrektora Ochrony Środowiska w Gdańsku);
wprowadzić monitoring obiektów dziedzictwa kulturowego planowanych do
objęcia ochroną i chronionych na podstawie ustaleń miejscowych planów
zagospodarowania przestrzennego (zadanie samorządu gminnego i służb
Wojewódzkiego Konserwatora Zabytków w Gdańsku).
140
proeko
Zgodnie z „Raportem o oddziaływaniu na środowisko przedsięwzięcia pn.
>Regionalny Zakład Unieszkodliwiania Odpadów Tczew< (2011), projektowany
RZUOT może wymagać monitorowania oddziaływania na środowisko na etapie
eksploatacji w zakresie:
1) stopnia zanieczyszczenia atmosfery w otoczeniu obiektu,
2) natężenia hałasu w rejonie najbliższej zabudowy mieszkaniowej,
3) skuteczności funkcjonowania systemów kanalizacyjnych (w tym systemów
odwodnienia składowiska),
4) ewidencji przetwarzanych odpadów (w szczególności postępowania z
odpadami niebezpiecznymi).
Dla niektórych planowanych inwestycji (zob. rozdz. 7.15.) może być wymagane
sporządzenie raportu o oddziaływaniu przedsięwzięcia na środowisko – ROŚ.
Zgodnie z art. 66 Ustawy z dn. 03.10.2008 r. o udostępnianiu informacji o
środowisku i jego ochronie, udziale społeczeństwa w ochronie środowiska oraz o
ocenach oddziaływania na środowisko (Dz. U. z 2008 Nr 199, poz. 1227):
1. Raport o oddziaływaniu przedsięwzięcia na środowisko powinien zawierać:
(…)
16) przedstawienie propozycji monitoringu oddziaływania planowanego
przedsięwzięcia na etapie jego budowy i eksploatacji lub użytkowania, w
szczególności na cele i przedmiot ochrony obszaru Natura 2000 oraz
integralność tego obszaru; (…)
W przypadku wykonania raportu, zostaną w nim zawarte zalecenia dotyczące
monitoringu projektowanych inwestycji.
141
proeko
12. WSKAZANIE NAPOTKANYCH W PROGNOZIE TRUDNOŚCI
WYNIKAJĄCYCH Z NIEDOSTATKÓW TECHNIKI LUB LUK WE
WSPÓŁCZESNEJ WIEDZY
Przy sporządzaniu prognozy oddziaływania na środowisko projektu
„Studium...” nie napotkano trudności wynikających z niedostatków techniki i luk
we współczesnej wiedzy.
142
proeko
13. WYKAZ ŹRÓDEŁ INFORMACJI UWZGLĘDNIONYCH W
PROGNOZIE
Baranowski A., Kowalik P. Lipińska B., Bocheński J. 2004. Zagospodarowanie
przestrzenne doliny i delty Wisły wraz z otoczeniem. Podstawy naukowe
i uwarunkowania wielofunkcyjnego zrównoważonego rozwoju i
zagospodarowania przestrzennego Subregionu Nadwiślańskiego [w]
Studia obszarów problemowych województwa pomorskiego, praca zbior.
Pod red, F. Pankau. Pomorskie Studia Regionalne.
Bilans zasobów kopalin i wód podziemnych w Polsce, PIG Warszawa 2004 i
2008.
Buliński M., Ciechanowski i inni, 2006. Walory przyrodnicze Trójmiejskiego
Obszaru Metropolitalnego i ich ochrona. [w]: Czochański J., Kistowski M.
(red.). Studia Przyrodniczo-Krajobrazowe Województwa Pomorskiego.
Pomorskie Studia Regionalne, Urząd Marszałkowski Województwa
Pomorskiego, Gdańsk, ss. 11-134.
Buliński M., Przewoźniak M., 2000, Przyrodnicze uwarunkowania i kierunki
zagospodarowania Starego Miasta i brzegu Wisły w Tczewie (Phare).
Busse P. 2009, Wyniki monitoringu ornitologicznego w obrębie lokalizacji farmy
wiatrowej >Tczew< (Hanza Farma Wiatrowa), na podstawie danych z
okresu 21 marca 2008 – 105 kwietnia 2009.
Diagnoza stanu i koncepcja ochrony środowiska przyrodniczo-kulturowego w
województwie pomorskim. Materiały do monografii przyrodniczej
Regionu Gdańskiego, T.8., 2002, praca zbior. pod red., A. Kostarczyka i
M. Przewoźniaka, Gdańsk.
Generalny pomiar ruchu w 2005 r. Średni dobowy ruch w punktach pomiarowych
na drogach krajowych w województwie pomorskim. Oddział GDDKiA
Gdańsk.
Inwentaryzacja przyrodnicza części zbocza doliny Wisły w Tczewie, od mostu
drogowego do ujścia rzeki Drybok, ocena walorów przyrodniczych pod
kątem ich ochrony, ze szczególnym uwzględnieniem obszaru Natura
2000, 2010, Ogólnopolskie Towarzystwo Ochrony Ptaków
Koncepcja programowo-przestrzenna „Pętla Żuławska” Międzynarodowa Droga
Wodna E-70, BRDW UMWP, Gdańsk, 2007.
Kompleksowe
zabezpieczenie
przeciwpowodziowe
żuław.
Koncepcja
programowo-przestrzenna”, 2008.
Korytarz ekologiczny doliny Wisły, 1995, praca zbior. pod red. E. GackiejGrzesikiewicz, Fundacja IUCN Poland, Warszawa.
Kuśmierczuk K, 2007, Strategia rozwoju powiatu tczewskiego na lata 2007 –
2020, Tczew.
Mapa zasobów obszarów głównych zbiorników wód podziemnych (GZWP) w
Polsce wymagających szczególnej ochrony. 1:500.000, 1990, praca
zbior. pod red. A.S. Kleczkowskiego, IHiGI AG-H w Krakowie.
Narczyński T., 2009, Sprawozdanie etapowe monitoringu chiropterofauny za
okres od 05.07. do 31.10.2009 r. z obszaru planowanych elektrowni
wiatrowych >Hanza<”.
143
proeko
Nowak A., Zając A., 2011, Monitoring składowiska odpadów w miejscowości
Tczew. Badania składu wód podziemnych, pomiar składu gazu
składowiskowego, analiza wielkości opadu atmosferycznego oraz
ocena przebiegu osiadania powierzchni składowiska i stateczności
skarp. Raport za 2010 rok, SGS Eko-Projekt Sp. z o.o., Pszczyna.
Obwieszczenie Marszałka Sejmu RP z dnia 10 stycznia 2012 r. w sprawie
ogłoszenia jednolitego tekstu ustawy - Prawo wodne (Dz. Ustaw z 9 lutego
2012 r., poz. 145).
Określenie granic obszarów bezpośredniego zagrożenia powodzią dla terenów
nieobwałowanych rzek: Raduni, Motławy, Martwej Wisły, Rozwójki, i
Bielawy od wody o prawdopodobieństwie pojawiania się 1% dla terenów
zurbanizowanych i od wody o prawdopodobieństwie pojawiania się 1%,
10% dla pozostałych terenów, 2003, IMGW, Gdynia.
Opracowanie
ekofizjograficzne
dla
potrzeb
miejscowego
planu
zagospodarowania przestrzennego terenu położonego w obszarze
Starego Miasta w rejonie ulic Jana z Kolna, Sambora, Zamkowej,
Mestwina, Chopina, Czyżykowskiej oraz rzeki Wisły w Tczewie, 2003,
BPiWP „Proeko”, Gdańsk.
Opracowanie ekofizjograficzne do planu zagospodarowania przestrzennego
województwa pomorskiego, praca zbior. pod. red. J. Czochańskiego,
Pomorskie Studia Regionalne, Gdańsk.
Opracowanie ekofizjograficzne sporządzone na potrzeby zmiany Studium i
Kierunków Zagospodarowania przestrzennego Miasta Tczewa, 2004,
Pracownia Ochrony Środowiska „Projekt 2000”, Gdańsk
Opracowanie ekofizjograficzne podstawowe gminy Tczew dla potrzeb studium
uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego, 2009,
Proeko, Gdańsk.
Ocena roczna jakości powietrza w woj. pomorskim za 2007 rok, PWIOŚ Gdańsk
2008.
Opracowanie ekofizjograficzne podstawowe dla potrzeb zmiany Studium
uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego miasta
Tczewa, 2011, Proeko, Gdańsk
Plan gospodarki odpadami dla województwa pomorskiego na lata 2007-2010 z
uwzględnieniem perspektywy 2011-2014, 2007.
Plan operacyjny ochrony przed powodzią gminy Tczew na 2009 rok, 2009, Urząd
Gminy w Tczewie, Tczew.
Plan zagospodarowania przestrzennego województwa pomorskiego – zmiana
przyjęta Uchwałą Nr 1004/XXXIX/09 z dnia 26 października 2009 r.
Problematyka
przyrodnicza
w
studium
uwarunkowań
i
kierunków
zagospodarowania przestrzennego gminy, 1997, praca zbior. pod red.
M. Teisseyre-Sierpińskiej, IGPiK, Warszawa.
Polityka ekologiczna państwa w latach 2009 – 2012 z perspektywą do roku 2016,
Minister Środowiska, 2008, Warszawa.
Pojezierze Starogardzkie, 1996, prac. zbior. pod red. J. Szukalskiego, GTN,
Gdańsk.
144
proeko
Prognoza oddziaływania na środowisko „Programu ochrony środowiska
województwa pomorskiego na lata 2007-2010 z uwzględnieniem
perspektywy 2011-2014”, którego część stanowi projekt Planu
gospodarki odpadami, 2007, Gdańsk.
Prognoza oddziaływania na środowisko projektu „Regionalnego programu
operacyjnego dla woj. pomorskiego na lata 2007-2013”, 2006, WBPP w
Słupsku.
Prognoza oddziaływania na środowisko projektu „Regionalnej strategii rozwoju
transportu województwa pomorskiego na lata 2007-2020”, 2008, WBPP
w Słupsku.
Prognoza oddziaływania na środowisko projektu „Strategii rozwoju województwa
pomorskiego” 2020, 2005, WBPP w Słupsku.
Prognoza oddziaływania na środowisko projektu „Planu zagospodarowania
przestrzennego województwa pomorskiego”, 2008, WBPP w Słupsku.
Prognoza
oddziaływania
na
środowisko
Programu
„Kompleksowe
zabezpieczenie przeciwpowodziowe Żuław do roku 2030 (z
uwzględnieniem etapu 2015), 2009, Ekokonsult, Gdańsk.
Program ochrony środowiska dla miasta Tczew, 2004.
Program ochrony środowiska dla miasta Tczewa na lata 2008-2011 z
uwzględnieniem perspektywy na lata 2012-2015, 2008, Albeko, Opole
Program ochrony środowiska województwa pomorskiego na lata 2007-2010 z
uwzględnieniem perspektywy 2011-2014, 2007.
Program ochrony środowiska województwa pomorskiego 2007–2010 z
uwzględnieniem perspektywy na lata 2011 – 2014, (Uchwała nr
191/XII/07 Sejmiku Województwa Pomorskiego z dnia 24 września 2007
r.), Gdańsk.
Przewoźniak, 1987, Podstawy geografii fizycznej kompleksowej, Wyd. UG,
Gdańsk.
Przewoźniak M., 1995, Studia przyrodniczo-krajobrazowe w ocenach
oddziaływania na środowisko, w: Studia krajobrazowe jako podstawa
racjonalnej gospodarki przestrzennej, mat. sem., Uniwersytet
Wrocławski, Wrocław
Przewoźniak M., 1997, Teoria i praktyka w prognozowaniu zmian środowiska
przyrodniczego dla potrzeb planowania przestrzennego, w: Materiały
szkoleniowe do konferencji nt. “Prognoza skutków wpływu ustaleń
miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego na środowisko
przyrodnicze, jako istotne narzędzie przeciwdziałania powstawaniu
zagrożeń ekologicznych”, TUP, Katowice.
Przewoźniak M., 2002, Kształtowanie środowiska przyrodniczego miast.
Przykłady z regionu gdańskiego, Wydział Architektury Politechniki
Gdańskiej.
Przewoźniak M. 2004, Walory przyrodnicze, w: Uwarunkowania i kierunki
rozwoju turystyki w województwie pomorskim, praca zbior. pod red. M.
Wanagos, Urząd Marszałkowski Woj. Pomorskiego, 67-102.
Przewoźniak M. 2005, Ochrona przyrody w planowaniu przestrzennym. Teoria –
prawo- realia, Przegląd Przyrodniczy, t.XVI, z 1-2.
145
proeko
Racinowski R., 1987, Wprowadzenie do fizjografii osadnictwa, PWN, Warszawa.
Raporty o stanie środowiska w województwie pomorskim w latach 1999 - 2007,
WIOŚ w Gdańsku.
Raport o oddziaływaniu na środowisko przedsięwzięcia pn. „Kompleksowe
zabezpieczenie przeciwpowodziowe Żuław”, 2008, Proeko, Gdańsk.
Raport o oddziaływaniu na środowisko przedsięwzięcia pn. „Regionalny Zakład
Unieszkodliwiania Odpadów Tczew”, 2011, BPiWP „PROEKO”, Gdańsk
Regionalna strategia energetyki ze szczególnym uwzględnieniem źródeł
odnawialnych, 2006, Uchwała nr 1098/LII/06 Sejmiku Województwa
Pomorskiego z dnia 23 października 2006 r.
Rozporządzenie Ministra Gospodarki z dnia 30 lipca 2001 r. w sprawie warunków,
jakim powinny odpowiadać sieci gazowe (Dz. U. Nr 97 z 11 września
2001, poz. 1055).
Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 30 października 2003 r. w sprawie
dopuszczalnych poziomów pól elektromagnetycznych w środowisku oraz
sposobów sprawdzania dotrzymywania tych poziomów (Dz. U. Nr 192,
poz. 1883).
Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 14 czerwca 2007 r. w sprawie
dopuszczalnych poziomów hałasu w środowisku (Dz. U. Nr 120 poz.
826).
Rozporządzenie Ministra Środowiska w sprawie gatunków dziko występujących
roślin objętych ochroną (Dz. U. 2004 r. Nr 168, poz. 1764).
Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 9 lipca 2004 r. w sprawie gatunków
dziko występujących grzybów objętych ochroną. Dz. U. Nr 168, poz.
1764.
Rozporządzenie Ministra Środowiska w sprawie gatunków dziko występujących
zwierząt objętych ochroną (Dz. U. 2004 r. Nr 220, poz. 2237).
Rozporządzenia Ministra Środowiska w sprawie obszarów specjalnej ochrony
ptaków Natura 2000 z dnia 21 lipca 2004 r. 2000 z późniejszymi
zmianami (Dz. U. z 2004 r. 229 poz. 2313, Dz. U. z 2007 r. Nr 179 poz.
1275 i Dz. U. z 2008 r. Nr 198, poz 1226).
Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 16 maja 2005 r. w sprawie typów
siedlisk przyrodniczych oraz gatunków roślin i zwierząt wymagających
ochrony w formie wyznaczenia obszarów Natura 2000 (Dz. U. z 2005 r.
Nr 94, poz. 795).
Rozporządzenie Ministra Transportu i Budownictwa z dnia 14 stycznia 2006 r.
zmieniającym rozporządzenie w sprawie sposobu zgłaszania oraz
oznakowania przeszkód lotniczych (Dz. U. Nr 9, poz. 53).
Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 9 listopada 2004 r. w sprawie określenia
rodzajów przedsięwzięć mogących znacząco oddziaływać na
środowisko oraz szczegółowych kryteriów związanych z kwalifikowaniem
przedsięwzięć do sporządzenia raportu o oddziaływaniu na środowisko
(Dz. U. Nr 257 poz. 2573, zm. Dz. U. z 2005 r. Nr 92, poz. 769 i Dz. U. z
2007 r. Nr 158, poz. 1105).
146
proeko
Sidło P.O., Błaszkowska B., Chylarecki P. (red.) 2004, Ostoje ptaków o
znaczeniu europejskim w Polsce, OTOP, Warszawa.
Strategia rozwoju gminy Tczew na lata 2007 – 2020, 2007.
Studium krajobrazowe zbocza doliny Wisły w Tczewie, od mostu drogowego do
ujścia rzeki Drybok, 2010, BPiWP „Proeko” w Gdańsku
Studium ochrony krajobrazu województwa pomorskiego, 2005, Gdańsk
Ustawa z dnia 3 października 2008 r. o udostępnianiu informacji o środowisku i
jego ochronie, udziale społeczeństwa w ochronie środowiska oraz o
ocenach oddziaływania na środowisko (Dz. U. Nr 199, poz. 1227 z późn.
zm.).
Ustawa z dnia 27 marca 2003 r. o planowaniu i zagospodarowaniu
przestrzennym (Dz. U. Nr 80, poz. 717 z późn. zm.).
Ustawa z dnia 27 kwietnia 2001 r. „Prawo ochrony środowiska” (tekst jednolity
Dz. U. z 2008 r. Nr 25, poz. 150 z późn. zm.).
Ustawa z dnia 18 lipca 2001 r. „Prawo wodne” (tekst jednolity Dz. U. z 2005 r. Nr
239, poz. 2019 z późn. zm.).
Ustawa z dnia 27 kwietnia 2001 r. o odpadach (tekst jednolity Dz. U. z 2007 r. nr
39, poz. 251 z późn. zm.).
Ustawa z dnia 16 kwietnia 2004 r. o ochronie przyrody (tekst jednolity Dz. U. z
2009, Nr 151, poz. 1220 z późn. zm.).
Woś A., 1999, Klimat Polski, Wyd. Nauk. PWN, Warszawa.
www. mos.gov.pl/natura2000.
Założenia do planu zaopatrzenia w ciepło, energię elektryczną i paliwa gazowe
miasta Tczewa, 2007, Energoekspert Sp. z o.o.
Żuławy Gdańskie [red. Augustowski B.], 1976, GTN, Gdańsk.
Spis rysunków:
Rys. 1 Położenie miasta Tczewa na tle podziału administracyjnego (1:150.000).
Rys. 2 Położenie miasta Tczewa na tle form ochrony przyrody w regionalnym
otoczeniu (1:125.000)
Rys. 3 Obszary zagrożone ruchami masowymi (Źródło: "Opracowanie
ekofizjograficzne...", 2004)
147
proeko
STRESZCZENIE PROGNOZY
W JĘZYKU NIESPECJALISTYCZNYM
148
proeko
1.
PODSTAWY PRAWNE PROGNOZY I INFORMACJE O METODACH
ZASTOSOWANYCH PRZY JEJ SPORZĄDZANIU
1.1. Podstawy prawne
Przedmiotem opracowania jest prognoza oddziaływania na środowisko
projektu „Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego
miasta Tczewa”, opracowanego przez Diogenes Studio Sp. z o.o. w Gdańsku.
Prognoza wykonana została na podstawie Ustawy z dnia 3 października 2008
r. o udostępnianiu informacji o środowisku i jego ochronie, udziale społeczeństwa
w ochronie środowiska oraz o ocenach oddziaływania na środowisko (Dz. U. Nr
199, poz. 1227).
Prognozę opracowano na podstawie:
• „Opracowania ekofizjograficznego podstawowego miasta Tczewa dla potrzeb
zmiany studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego
miasta Tczewa” (2011);
• materiałów archiwalnych Urzędu Miasta Tczewa;
• materiałów archiwalnych BPiWP „Proeko” w Gdańsku;
• materiałów publikowanych dotyczących zagadnień metodycznych ocen
oddziaływania na środowisko;
• materiałów publikowanych dotyczących miasta Tczewa i jego regionalnego
otoczenia;
• prawa powszechnego i miejscowego ochrony środowiska.
1.2. Metody prognozowania
W prognozie oddziaływania na środowisko projektu „Studium uwarunkowań i
kierunków zagospodarowania przestrzennego miasta Tczew” zastosowano
następujące metody prognozowania:
•
indukcyjno-opisową (od szczegółowych analiz po uogólniającą syntezę);
•
analogii środowiskowych (na podstawie założenia o stałości praw przyrody);
•
diagnozy stanu środowiska na podstawie kartowania terenowego jako punktu
wyjścia ekstrapolacji w przyszłość
•
analiz kartograficznych
149
proeko
2. INFORMACJE O ZAWARTOŚCI I GŁÓWNYCH CELACH PROJEKTU
STUDIUM ORAZ JEGO POWIĄZANIACH Z INNYMI DOKUMENTAMI
2.1. Charakterystyka ustaleń projektu „Studium...”
Projekt
„Studium
uwarunkowań
i
kierunków
zagospodarowania
przestrzennego miasta Tczew” powstał w efekcie Uchwały Nr XXXVII/317/2009
Rady Miejskiej w Tczewie z dnia 24 września 2009 r. w sprawie przystąpienia do
sporządzenia zmiany studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania
przestrzennego miasta Tczewa.
W związku ze zmianami w zagospodarowaniu przestrzennym Tczewa,
obowiązujące dotychczas „Studium…”, zaktualizowane ostatnio w 2004 r.,
straciło częściowo swoją aktualność i konieczna jest jego zmiana.
Podstawowym celem projektu „Studium...” jest aktualizacja stanu prawnego,
uwzględnienie zmian przestrzenno-gospodarczych na terenie miasta oraz
potrzeb mieszkańców i inwestorów (sformułowanych w postaci wniosków do
miejscowych planów, których uwzględnienie wymaga uprzedniej zmiany
„Studium…”).
Przedmiotem projektu „Studium...” jest ustalenie zasad polityki przestrzennej
dla obszaru miasta Tczewa, poprzez ustalenie zasad kształtowania struktury
przestrzennej, z uwzględnieniem istniejących uwarunkowań, spełniających
dzisiejsze oczekiwania społeczne, gospodarcze i kulturowe.
Miasto Tczew w projekcie „Studium…” podzielone zostało na siedem
głównych stref i obszarów urbanistycznych:
1) Stare Miasto I.ZC (zabytkowe centrum) nr strefy I.1.
2) Zabytkowe Przedmieścia i Obszary I.ZPiO (nr I.2-I.16)
3) Istniejące osiedla mieszkaniowe o przewadze zabudowy mieszkaniowej
jednorodzinnej (nr II.1.-II.6.)
4) Istniejące osiedla mieszkaniowe o przewadze zabudowy mieszkaniowej
wielorodzinnej do 4 kondygnacji (II.7.)
5) Istniejące osiedla mieszkaniowe o przewadze zabudowy mieszkaniowej
wielorodzinnej powyżej 4 kondygnacji (II.8 – II.10.)
6) Projektowane osiedla mieszkaniowe o przewadze zabudowy mieszkaniowej
jednorodzinnej (III.1.- III.2.)
7) Projektowane osiedla mieszkaniowe o przewadze zabudowy mieszkaniowej
jednorodzinnej i zabudowy wielorodzinnej do 4 kondygnacji (III.3.)
8) Projektowane osiedla mieszkaniowe o przewadze zabudowy mieszanej
mieszkaniowej (różne formy) i usługowej (III.4.-III.5.)
9) Projektowane centra miejskie (IV.1.-IV.2.)
10) Tereny produkcyjno-usługowe (V.1. – V.8.)
11) Ogródki działkowe i cmentarz komunalny (VI.1.-VI.8.)
12) Tereny wyłączone z zabudowy:
VII.1. Obszar Doliny Strugi Subkowskiej (Drybok)
VII.2. Obszar Doliny rzeki Motławy
VII.3. Pas Nadwiślański
150
proeko
Naczelną zasadą jest unikanie lokalizowania funkcji produkcyjno-składowej i
pochodnych w strefach mieszkaniowych i odwrotnie. W przypadku występowania
obu tych funkcji naprzemiennie nie należy rozbudowywać funkcji, która jest w
sprzeczności z wiodącą funkcją strefy.
Dla wybranych obszarów, w „Studium…” zamieszczono szczegółowe zasady
przeznaczenia i użytkowania terenu:
Według ustaleń „Studium…” preferowane jest „planowanie otwarte”,
umożliwiające ciągłe dostosowywanie polityki przestrzennej do zmieniających się
potrzeb, prowadzone jednocześnie w oparciu o świadomie zaprojektowane
wielofunkcyjne dzielnice miasta. Przy czym dzielnice te powinny posiadać
optymalną wielkość tj. obszar, który można pokonać pieszo, a kształtowanie
zabudowy powinno być realizowane w sposób zrównoważony, z poszanowaniem
uwarunkowań kulturowych, przyrodniczych i z dużą świadomością publiczną.
Ograniczenia i uwarunkowania przyrodnicze i kulturowe powinny być
respektowane odpowiednio w każdej strefie i obszarze miasta. Dzielnice miasta
powinny być realizowane poprzez zastosowanie różnorodności typologicznej i
funkcjonalnej.
Ograniczenia w wykorzystaniu terenów wyłączonych spod zabudowy i
terenów ograniczonego użytkowania dotyczą pewnego rodzaju działalności, po
uzyskaniu decyzji właściwych organów, pewne działania inwestycyjne mogą być
realizowane na tych terenach.
W granicach Tczewa występują następujące tereny wyłączone spod
zabudowy lub tereny ograniczonego użytkowania:
•
•
•
•
wynikające z przepisów prawnych dotyczących ochrony przyrody i
elementów środowiska:
dotyczące form ochrony kulturowej:
istniejące obiekty i urządzenia, wytwarzające strefy ograniczonego
użytkowania, na podstawie przepisów szczególnych, jak:
1) strefy ochronne ujęć wody
2) oczyszczalnia w Tczewie
3) obszary oddziaływania napowietrznych linii energetycznych wysokiego
napięcia
4) strefa ograniczeń w zabudowie po 4,0 m na każdą stronę od osi
gazociągów wysokiego ciśnienia
5) drogi
7) tereny kolejowe
8) przeszkody lotnicze
projektowane w „Studium…” obszary chronione lub postulowane do
ograniczenia zabudowy.
Obszary wymagające rehabilitacji to głównie zdegradowane lub
zagospodarowane w okresie PRL tereny przemysłowe i tereny osiedli
„blokowiskowych”, znajdujące się w granicach następujących stref:
• V.4 Obszar produkcyjny przy ul. Jagiellońskiej i Rokickiej;
• V.3 Południowy obszar produkcyjny przy drodze krajowej;
151
proeko
• II.8 Osiedle Czyżykowo;
• II.9 Osiedle Antoniego Garnuszewskiego;
• II.10 Osiedle Suchostrzygi, itp.
Dodatkowo do obszarów wymagających rehabilitacji zaliczono
• tereny portowo-stoczniowe;
• nieuporządkowane tereny po byłych PGR-ach;
• nie objęte działaniami konserwatorskimi założenia dworsko-parkowe;
• niezagospodarowane majdany – tj. zabudowania gospodarcze wchodzące w
skład dawnych majątków;
• zabudowania garażowo-gospodarcze stanowiące zaplecze istniejącej
zabudowy mieszkaniowo-usługowej w centrum miasta;
• tereny prowadzonej działalności rzemieślniczej w obrębie istniejącej zabudowy
zagrodowej z zakresu nieusankcjonowanej działalności gospodarczej
polegające np. na zbieractwie złomu, odpadów itp.
Zalecane są:
• realizacja nowej zabudowy w harmonii z zabudową zabytkową;
• rehabilitacja obiektów zabytkowych, w tym głównie założeń dworskoparkowych;
• ochronna innych obiektów o zachowanych wartościach kulturowych.
Obiekty o walorach kulturowych, w zależności od potrzeb, winny być poddane
zabiegom konserwacji lub restauracji.
Obszary wymagające rekultywacji – obejmują tereny wymagające
rekultywacji ze względu na poprzednio pełnione funkcje (np strzelnicy wojskowej,
terenów przemysłowych i innych), dla których trudno jest określić stopień
zanieczyszczenia środowiska:
• tereny po byłym poligonie (III.5 „Obszar Poligonu”);
• tereny po byłej jednostce wojskowej (IV.1 „Nowe Centrum”);
• tereny postoczniowe (I.7.B „Południowe tereny nad Wisłą”).
W projekcie „Studium …” wskazane
problemowe:
• tereny postoczniowe;
• byłe tereny zamknięte wojskowe;
• obszar Starego Miasta;
• tereny sadów.
zostały
następujące
obszary
2.2. Powiązania projektu „Studium...” z innymi dokumentami19
Projekt „Studium …” posiada powiązania m. in. z następującymi
opracowaniami planistycznymi, strategicznymi itp.:
• „Plan zagospodarowania przestrzennego województwa pomorskiego”
19
Dokumenty z zakresu ochrony środowiska rangi międzynarodowej, krajowej i regionalnej
omówiono w rozdz. 6.
152
proeko
(2009);.
• „Regionalna strategia energetyki ze szczególnym uwzględnieniem źródeł
odnawialnych” (2006)
• „Założenia do planu zaopatrzenia w ciepło, energię elektryczną i paliwa
gazowe miasta Tczewa” (2007)
• „Strategia rozwoju powiatu tczewskiego na lata 2007 – 2020” (2007)
•
„Strategia rozwoju Tczewa” (2008).
Projekt
„Studium
uwarunkowań
i
kierunków
zagospodarowania
przestrzennego miasta Tczewa” (2012) stanowi rozwinięcie i uszczegółowienie
celów i zadań zawartych w ww. dokumentach. „Strategii...” w dziedzinie
zagospodarowania przestrzennego.
3.
ANALIZA I OCENA STANU ŚRODOWISKA I JEGO
POTENCJALNE ZMIANY
3.1. Struktura środowiska przyrodniczego
Miast Tczew położone jest na lewym brzegu Wisły, na pograniczu dwóch
regionów¨Pojezierza Starogardzkiego i południowego skraju Żuław Gdańskich,
należących do Żuław Wiślanych. Są to regiony całkowicie odmienne zarówno
pod względem ich genezy, struktury środowiska jak i fizjonomii krajobrazu.
Na Pojezierzu Starogardzkim przeważają duże, względnie jednorodne
powierzchnie wysoczyzn morenowych, a Żuławy Wiślane stanowią rozległą
równinę zbudowaną z piaszczystych i ilastych osadów rzecznych.
Przeważająca część miasta położona jest w obrębie wysoczyzny morenowej
Pojezierza Starogardzkiego, a tylko północno-wschodnia jego część położona
jest na równinie aluwialnej Żuław Wiślanych.
Pod względem hydrograficznym Tczew położony jest w zlewni
bezpośredniej Wisły (część centralna i południowa) oraz w zlewni Motławy,
dopływu Martwej Wisły (część północna). Elementy sieci hydrograficznej na
obszarze miasta stanowią:
• Wisła przepływająca wzdłuż wschodniej granicy miasta (dolny, uregulowany
odcinek rzeki);
• Motława przepływająca wzdłuż północno-zachodniej granicy miasta;
• Struga Drybok przepływająca wzdłuż południowej granicy miasta;
• Kanał Młyński;
• pozostałe kanały i rowy melioracyjne.
Ponadto wody powierzchniowe na obszarze miasta reprezentowane są przez
niewielkie naturalne zbiorniki wodne występujące w wytopiskowych
zagłębieniach terenu i powstałe sztucznie w wyrobiskach po eksploatacji żwiru
lub gliny oraz przez kanały i rowy melioracyjne.
Warunki klimatyczne Tczewa są wynikiem położenia miasta w bliskiej
odległości od morza, na skraju wysoczyzny Pojezierza Starogardzkiego.
Przeważają tu wiatry południowo-zachodnie, duży jest udział cisz (11,2%). Na
153
proeko
obszarze Tczewa zdecydowanie przeważają wiatry bardzo słabe (poniżej 2 m/s) i
słabe (poniżej 5 m/s). IŚrednia roczna suma opadów z okresu 1961-1980
wynosiła ok. 525 mm. Największe miesięczne opady występują w lipcu (około 75
– 85 mm), a najniższe w styczniu i lutym (około 30 mm). Średnia roczna
temperatura powietrza wynosi +7,3OC. Generalnie klimat Tczewa charakteryzuje
się dość długim i ciepłym latem, niezbyt surową, krótką zimą, średniej wielkości
opadami atmosferycznymi oraz przewagą wiatrów z kierunku południowozachodniego.
Na obszarze miasta występują następujące gleby:
• na wysoczyźnie morenowej gleby brunatne właściwe;
• w dolinach Motławy i Dryboku gleby mułowo-torfowe;
• na równinie aluwialnej mady.
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
Szata roślinna miasta reprezentowana jest przez:
kompleksy leśne i semileśne;
zbiorowiska nadwodne;
zieleń parkową;
zadrzewienia i zakrzewienia;
trawniki ;
cmentarze;
agrocenozy (głównie) i zbiorowiska łąkowe;
ogrody działkowe;
ogrody i sady przydomowe;
roślinność ruderalną (popularnie chwasty).
Fauna – duże walory faunistyczne posiada Dolina Wisły, w tym na obszarze
miasta koryto rzeki i obszar międzywala. Tereny te znajdują się w zasięgu
obszaru specjalnej ochrony ptaków „Dolina Dolnej Wisły” – ostoi ptaków rangi
europejskiej. Ostoja jest ważnym miejscem lęgowym i korytarzem migracyjnym
ptaków. Potwierdzono występowanie tu m.in. nura rdzawoszyjego, nura
czarnoszyjego, bąka, czapli nadobnej, czapli białej, łabędzia czarnodziobego,
łabędzia krzykliwego, rybitwy białoczelnej, błotniaka stawowego, błotniaka
łąkowego, rybołowa, derkacza, żurawia, bielika, ohra, ostrygojada, zimorodka,
sieweczki rzecznej. W celu obserwacji ptaków i promowania ochrony przyrody w
2010 r. stworzono ścieżkę dydaktyczno-przydniczą wzdłuż Wisły.
Wśród gatunków ptaków gniazdujących na terenie miasta dominują gatunki
charakterystyczne dla terenów zurbanizowanych, a zwłaszcza dla luźnej
zabudowy miejskiej z dużym udziałem ogrodów.
Wisła ma również duże znaczenie dla ryb - stwierdzono występowanie 44
gatunków.
3.2. Procesy przyrodnicze
Spośród procesów przyrodniczych najistotniejsze znaczenie na obszarze
Tczewa, w aspekcie zagospodarowania przestrzennego terenu, mają procesy
hydrologiczne, atmosferyczne oraz ekologiczne, przede wszystkim związane z
funkcjami ekosystemów jako płatów lub korytarzy ekologicznych.
154
proeko
3.3. Powiązania przyrodnicze
Powiązania przyrodnicze obszaru miasta z otoczeniem realizowane są
głównie przez: obieg wody – spływ podziemny i powierzchniowy, cyrkulację
atmosferyczną, powiązania ekologiczne.
W projekcie „Studium…” (2012) wyznaczono system osnowy ekologicznej
miasta, na który składają się następujące elementy:
1) ponadregionalny korytarz ekologiczny doliny Wisły,
2) regionalny korytarz ekologiczny doliny rzeki Motławy,
3) subregionalne korytarze ekologiczne doliny Strugi Subkowskiej (Dryboku) i
Kanał Młyński,
4) lokalne składowe systemu, jak:
• drobne kompleksy leśne i semileśne;
• tereny zieleni miejskiej: parków, skwerów, i cmentarzy;
• podmokłe zagłębienia terenu i zbiorniki wodne;
• zgrupowania i aleje drzew i krzewów.
3.4. Źródła i stan antropizacji środowiska przyrodniczego
Główne przejawy antropizacji (przekształceń) środowiska przyrodniczego w
mieście Tczewie to:
• zainwestowanie miejskie – obce w naturalnym środowisku obiekty
kubaturowe, obiekty infrastruktury technicznej i drogowej, tereny utwardzone i
tereny pozbawione roślinności;
• tereny zainwestowania miejskiego (zabudowa mieszkaniowa, obiekty
produkcyjno-usługowe i infrastrukturowe) jako źródła zanieczyszczeń – emisji
zanieczyszczeń do atmosfery, ścieków komunalnych i gospodarczych (prawie
w całości miasto objęte siecią kanalizacji sanitarnej i częściowo - siecią
kanalizacji deszczowej) oraz odpadów komunalnych i gospodarczych;
• teren składowiska odpadów „Rokitki”;
• ciągi komunikacyjne, w tym droga krajowa nr 91 Gdańsk - Cieszyn (granica
Polski) i droga wojewódzka nr 224 Wejherowo - Tczew jako źródło emisji
zanieczyszczeń atmosfery i hałasu;
• linie kolejowe o znaczeniu międzynarodowym (nr 131), krajowym (nr 009) i
lokalnym (nr 203), o dużym natężeniu ruchu pociągów osobowych i
towarowych - źródła emisji zanieczyszczeń atmosfery i hałasu;
• napowietrzne linie energetyczne wysokiego napięcia 110 kV oraz główne
punkty zasilania (GPZ) – źródła promieniowania elektromagnetycznego i
przekształceń krajobrazu;
• gazociągi wysokiego ciśnienia DN400 iDN500 - zagrożenie wystąpienia
poważnych awarii;
• teren po jednostce wojskowej o specyficznym charakterze zanieczyszczeń
(np. pozostałości odpadów militarnych);
• na terenach nie zainwestowanych - pozostałości po rolniczym użytkowaniu
ziemi (m. in. synantropizacja roślinności, zubożenie struktury ekologicznej
155
proeko
terenu oraz specyfika krajobrazu o cechach kulturowego krajobrazu
rolniczego);
• tereny przekształceń powierzchni ziemi – tereny osuwisk i wyrobiska
poeksploatacyjne.
Wg rocznych ocen powietrza wykonanej przez WIOŚ w Gdańsku, główną
przyczyną niezadowalającej jakości powietrza w Tczewie, jest wysokie stężenie
pyłów. W Tczewie, mieście o dużym udziale indywidualnego ogrzewania
widoczny jest znaczący wzrost stężeń pyłu w okresie grzewczym, ściśle
związany ze spalaniem węgla.
Niemal we wszystkich badanych punktach przekroczony był w mieście
dopuszczalny poziom hałasu, a w ponad połowie badanych punktów uciążliwość
akustyczna określona została jako duża.
Do głównych źródeł promieniowania elektroenergetycznego na terenie
miasta Tczewa należą linie elektroenergetyczne, główne punkty zasilania (GPZ) i
stacje bazowe telefonii komórkowej.
Wody Wisły badane są systematycznie przez WIOŚ w Gdańsku. W 2006 roku
wody Wisły oceniono jako wody zadowalającej jakości - III klasa czystości
sanitarnej i ogólnej. Według danych z 2010 r. (Raport o stanie środowiska
województwa pomorskiego w 2010 r., 2011), wody Wisły badane poniżej miasta
Tczewa (w Kiezmarku) zaliczono do II klasy czystości pod względem stanu
fizykochemicznego, natomiast pod względem stanu chemicznego zaklasyfikowano
je jako wody poniżej stanu dobrego.
Według danych z 2010 r. stan fizykochemiczny Motławy (w punkcie Rokitki)
oceniono jako poniżej stanu dobrego. Stan chemiczny i biologiczny nie były badane.
Dla Dryboku badanego w 2010 r. w Tczewie odnotowano wody w II klasie
czystości biologicznej i poniżej stanu dobrego pod względem stanu
fizykochemicznego.
•
•
•
•
•
•
•
•
Do podstawowych przekształceń litosfery na obszarze Tczewa … należą:
przekształcenia właściwości fizykochemicznych gleb związane z zabiegami
agrotechnicznymi;
zniszczenia geomechaniczne spowodowane lokalizacją dużych obiektów
kubaturowych;
przekształcenia związane z infrastrukturą komunikacyjną;
przekształcenia związane z powierzchniową eksploatacją kopalin
(występujące na południowo-zachodnim skraju miasta złoża kruszywa zostały
wyeksploatowane);
teren składowiska odpadów „Rokitki”
przekształcenia związane z systemem melioracyjnym;
wały przeciwpowodziowe wzdłuż Wisły
przekształcenia brzegów Wisły.
W Tczewie prowadzona jest selektywna zbiórka odpadów, obejmująca
segregację papieru, szkła oraz plastiku na terenie miasta oraz ręczne wybieranie
surowców wtórnych ze zmieszanych odpadów komunalnych na terenie Zakładu
Utylizacji Odpadów Stałych Sp. z o.o. w Tczewie.
156
proeko
3.5. Walory zasobowo-użytkowe środowiska
W granicach miasta powierzchniowo przeważają tereny o korzystnych
warunkach fizjograficznych dla zainwestowania. Ograniczenia ekologiczne i
prawne dla zabudowy związane są przede wszystkim z występowaniem
zagrożenia powodziowego od Wisły i Motławy.
Pomimo występowania w granicach Tczewa dobrych gleb, przydatność tego
terenu do upraw rolnych jest ograniczona ze względu na sąsiedztwo źródeł
zanieczyszczenia atmosfery i wody oraz uzasadnione wymogami ładu
przestrzennego inne potrzeby funkcjonalne dla terenów miejskich.
Na obszarze miasta powierzchniowy udział gruntów leśnych wynosi ok. 0,4%
powierzchni miasta, czyli 9 ha. Nieznaczna jest ich funkcja gospodarcza,
natomiast pełnią one ważną funkcję ekologiczną i sozologiczną oraz rekreacyjną
(rekreacji codziennej mieszkańców miasta).
Charakter przyrodniczych walorów rekreacyjnych miasta wyznaczają:
• położenie nad rzeką Wisłą;
• lokalnie urozmaicone ukształtowanie terenu;
• na ogół korzystne warunki bioklimatyczne;
• duże walory krajobrazowe (ekspozycja widokowa na dolinę Wisły i Żuławy
Wiślane);
• urządzone tereny zieleni miejskiej;
• występowanie obiektów zabytkowych, w tym wpisanych do Rejestru
Zabytków Województwa Pomorskiego (zob. rozdz. 4.).
Zaopatrzenie w wodę w mieście odbywa się w oparciu o komunalne ujęcia
wód podziemnych na terenie miasta:
• Ujęcie „Park Miejski” - zasoby eksploatacyjne wynoszą 508 m3/h, w tym z formacji
czwartorzędowo-trzeciorzędowej 194 m3/h i z piętra kredowego 314 m3/h;
• Ujęcie Motława – zasoby eksploatacyjne ujęcia z utworów trzeciorzędowych
zostały zatwierdzone decyzją Prezesa Centralnego Urzędu Geologii
(KDH/013/3146/W/71 z dnia 06.03.1971.r. w ilości 613 m3/h przy depresji od
11,9 do 28 m, a z utworów kredowych decyzja wojewody Gdańskiego O-IV8535/11322/95 z dnia 27.12.1995 r. w ilości 90m3/h przy depresji 20 m.
Obszar miasta położony jest poza zasięgiem głównych zbiorników wód
podziemnych.
Na obszarze miasta nie występują udokumentowane złoża surowców.
Występujące niegdyś ma południowo-zachodnim skraju obszaru złoża kruszywa
zostały wyeksploatowane.
3.6. Zagrożenia przyrodnicze
W warunkach środowiska przyrodniczego Polski do podstawowych zagrożeń
przyrodniczych należą zagrożenie powodziowe, ruchy masowe (zagrożenie
morfodynamiczne) i ekstremalne stany pogodowe.
W zasięgu zagrożenia powodziowego znajduje się północno-zachodnia,
północno-wschodnia i południowo-wschodnia część miasta
Obszary potencjalnych ruchów masowych występują w południowej i
południowo-wschodniej części Tczewa: lokalnie na zboczach doliny Potoku
Drybok i na zboczach w obrębie płata wysoczyzny morenowej
157
proeko
3.7. Potencjalne zmiany stanu środowiska w przypadku braku realizacji
projektu „Studium…”
Realizacja
celów
inwestycyjnych
niewątpliwie
spowoduje
liczne
przekształcenia środowiska, jak:
• zmiany lokalnego ukształtowania terenu w wyniku robót ziemnych (nasypy);
• przekształcenia w przypowierzchniowych strukturach geologicznych w
związku z robotami ziemnymi (np. wymiana nienośnych gruntów);
• likwidacja pokrywy glebowej;
• zmiany aktualnego użytkowania gruntów;
• likwidacja istniejącej roślinności i wprowadzanie nowej;
• zmiany w lokalnym obiegu wody przez ograniczenie infiltracji i wzrost
parowania (wprowadzenie sztucznych nawierzchni);
• obniżenie pierwszego poziomu wody podziemnej;
• modyfikacje topoklimatu w wyniku oddziaływania zabudowy;
• zmiany fizjonomii krajobrazu przez wprowadzenie obiektów kubaturowych na
terenie dotychczas wolnym od zabudowy;
do
atmosfery,
hałasu,
promieniowania
• emisja
zanieczyszczeń
elektromagnetycznego,
zanieczyszczeń
wód
powierzchniowych
i
podziemnych oraz odpadów.
W przypadku braku realizacji projektu „Studium...” (w tym ustaleń
dotyczących rozwoju przestrzennego miasta) przekształcenia te wystąpiłyby w
mniejszym zakresie przestrzennym i jakościowym.
4. WALORY KULTUROWE
Na terenie miasta znajduje się 16 obiektów wpisanych do rejestru zabytków
województwa pomorskiego. Ponadto w „Gminnej ewidencji zabytków” znajduje
się 825 obiektów (w tym 16 zabytków znajdujących się w Rejestrze Zabytków
Wojewódzkiego Konserwatora Zabytków).
Na terenie miasta Tczew występują liczne tereny noszące ślady bytowania
człowieka pradziejowego i wczesnośredniowiecznego. W rejonie występowania
najcenniejszych z nich wyznaczono 20 stref ochrony archeologicznej.
5.
ANALIZA ISTNIEJĄCYCH PROBLEMÓW OCHRONY
ŚRODOWISKA ISTOTNYCH Z PUNKTU WIDZENIA REALIZACJI
PROJEKTU STUDIUM, W SZCZEGÓLNOŚCI NA OBSZARACH
FORM OCHRONY PRZYRODY
5.1. Podstawowe problemy ochrony środowiska na terenach objętych
przewidywanym znaczącym oddziaływaniem
Do podstawowych problemów ochrony środowiska na obszarze miasta
Tczewa i jego bezpośredniego sąsiedztwa należą:
158
proeko
• umiarkowane, wymagające poprawy ekologiczne warunki życia mieszkańców
śródmieścia (mały udział lub brak terenów aktywnych biologicznie na terenie
zwartej
zabudowy
mieszkaniowo-usługowej,
słabe
przewietrzanie,
ograniczone
nasłonecznienie,
predyspozycje
do
stagnacji
zanieczyszczonego powietrza);
• znaczny udział powierzchniowy terenów zdegradowanych, wymagających
rehabilitacji i rekultywacji (rozdz. 2.1.3., pkt. 14.);
• występowanie obiektu będącego źródłem uciążliwości środowiskowych i
powodującego ograniczenia w użytkowaniu sąsiednich terenów (składowisko
odpadów „Rokitki”);
• współwystępowanie licznych obiektów infrastruktury technicznej i
komunikacyjnej;
• niezadowalająca jakość wód powierzchniowych (rozdz. 3.4.4.);
• występowanie terenów zagrożenia powodziowego i obszary potencjalnych
ruchów masowych (rozdz. 3.6.);
• występowanie obszaru chronionego Natura 2000 - obszaru specjalnej
ochrony ptaków „Dolina Dolnej Wisły” PLB 040003 (ograniczenia w
zainwestowaniu);
• udział na terenach zainwestowanych lokalnych struktur przyrodniczych i
przyrodniczo - antropogenicznych aktywnych pod względem biotycznym,
pozbawionych jednak ciągłości przestrzennej i w wielu przypadkach połączeń
z przyrodniczym otoczeniem miasta, poza doliną Wisły, co hamuje proces
regeneracji środowiska w mieście i pogarsza warunki życia jego
mieszkańców;
• duży zakres i intensywność antropogenicznego obciążenia środowiska
przyrodniczego (zob. poniżej), przy jednoczesnej umiarkowanej jego
odporności i zdolności do samoregulacji, co w konsekwencji powoduje
postępującą antropizację środowiska.
5.2. Problemy ochrony przyrody
Na obszarze miasta Tczew, spośród form ochrony przyrody w rozumieniu
ustawy z dnia 16.04.2004 r. o ochronie przyrody” występuja:
• obszar Natura 2000 specjalnej ochrony ptaków „Dolina Dolnej Wisły”
(wschodni skraj obszaru miasta, w tym koryto Wisły i dno doliny w zasięgu
obwałowania w północno-wschodniej części);
• pomniki przyrody;
•
•
•
ochrona gatunkowa roślin, zwierząt i grzybów.
W bezpośrednim sąsiedztwie miasta i w jego bliskim otoczeniu występują:
Obszary Chronionego Krajobrazu Żuław Gdańskich (bezpośrednie
sąsiedztwo od północy) i Środkowożuławski (bezpośrednie sąsiedztwo od
wschodu);
specjalny obszar Natura 2000 ochrony siedlisk „Dolna Wisła” PLH 220033, w
minimalnej odległości ok. 1,5 km na południe.
Podstawowe zagrożenia dla wartości przyrodniczych obszaru specjalnej
ochrony ptaków „Dolina Dolnej Wisły” „stanowią:
•
zaprzestanie lub intensyfikacja gospodarki rolnej, w tym zalesianie muraw,
159
proeko
spontaniczna sukcesja roślinności wskutek zaprzestania lub zmniejszenia
intensywności wypasu zwierząt w międzywału, zamiana użytków zielonych na
pola orne;
•
zanieczyszczenie wód (przemysłowe i komunalne);
•
gospodarka wodna, w tym zabudowa brzegów, zatrzymywanie rumowiska
wleczonego przez zaporę we Włocławku i erozja rzeki poniżej zapory,
potencjalne zagrożenie to ewentualna budowa kolejnych stopni wodnych
(Nieszawa).
Podstawowe zagrożenia obszaru Natura 2000 „Dolna Wisła” to
•
zabudowa brzegów;
•
zalesianie muraw;
•
spontaniczna sukcesja wskutek zaprzestania wypasu i wypalania muraw.
Głównym, potencjalnym zagrożeniem jest projekt kaskadyzacji Wisły, oraz jej
regulacja.
6.
ANALIZA CELÓW OCHRONY ŚRODOWISKA
USTANOWIONYCH NA SZCZEBLU MIĘDZYNARODOWYM,
WSPÓLNOTOWYM, KRAJOWYM I REGIONALNYM ISTOTNYCH
Z PUNKTU WIDZENIA PROJEKTU STUDIUM
6.1. Poziom międzynarodowy i krajowy
Priorytety Unii Europejskiej w zakresie ochrony środowiska na lata 2002-2012
formułuje VI Program Działań Wspólnoty w zakresie środowiska (Decyzja NR
1600/2002/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z dn. 22 lipca 2002r
ustanawiająca Szósty Wspólnotowy Program Działań w zakresie środowiska
naturalnego). Jego realizacja ma na celu zapewnienie wysokiego poziomu ochrony
środowiska naturalnego i zdrowia ludzkiego oraz ogólną poprawę środowiska i
jakości życia. Będzie realizowany poprzez 7 strategii tematycznych w zakresie:
zrównoważonego użytkowania zasobów naturalnych, zapobiegania powstawaniu
odpadów i upowszechniania recyklingu, poprawy jakości środowiska miejskiego,
ograniczania emisji zanieczyszczeń, ochrony gleb, zrównoważonego użytkowania
pestycydów oraz ochrony i zachowania środowiska morskiego. Program wspiera
proces włączania problemów ochrony środowiska we wszystkie polityki i działania
Wspólnoty w celu zmniejszenia nacisków na środowisko naturalne pochodzących z
różnych źródeł.
Cele określone w projekcie „Studium ...” są zgodne z Priorytetami Unii
Europejskiej w zakresie ochrony środowiska na lata 2002-2012 („Program Działań
Wspólnoty”) oraz z ratyfikowanymi przez Rzeczpospolitą Polską konwencjami
międzynarodowymi:
Przyjęta w 1997 r. Konstytucja Rzeczpospolitej Polskiej zapewnia ochronę
środowiska człowieka, kierując się zasadą zrównoważonego rozwoju. Zasadę tę
uwzględnia „II Polityka ekologiczna państwa” oraz dostosowane do niej
strategie i programy środowiskowe, w tym przede wszystkim:
160
proeko
•
„Polityka ekologiczna państwa w latach 2009-2012 z perspektywą do roku
2016”,
• „Krajowa strategia ochrony i umiarkowanego użytkowania różnorodności
biologicznej”
• „Strategia gospodarki wodnej”.
Projekt „Studium...” opracowany jest w „duchu” tych dokumentów a ich
wytyczne uwzględnia poprzez opracowania regionalne.
6.2. Poziom regionalny
Z punktu widzenia projektu „Studium ...” szczególnie istotne są cele ochrony
środowiska zapisane w dokumentach regionalnych (spójne z celami ochrony
środowiska dokumentów wyższego rzędu). Są to przede wszystkim:
• „Program ochrony środowiska województwa pomorskiego 2007 – 2010 z
uwzględnieniem perspektywy na lata 2011 – 2014”;
• „Plan gospodarki odpadami dla województwa pomorskiego 2007–2010 (20112014)”.
7.
ANALIZA I OCENA PRZEWIDYWANYCH, ZNACZĄCYCH
ODDZIAŁYWAŃ USTALEŃ PROJEKTU STUDIUM NA
ŚRODOWISKO
7.1. Wprowadzenie
W projekcie „Studium…” wyznaczono nowe tereny rozwojowe o
następujących funkcjach:
• tereny zabudowy śródmiejskiej o przewadze funkcji mieszanej usługowej i
mieszkaniowej;
• tereny o przewadze zabudowy mieszkaniowej jednorodzinnej;
• tereny o przewadze zabudowy mieszkaniowej wielorodzinnej do IV
kondygnacji;
• tereny o przewadze zabudowy usługowej;
• tereny o przewadze zabudowy produkcyjnej (w tym Pomorska Specjalna
Strefa Ekonomiczna);
• tereny zabudowy usług komunalnych;
• tereny o przewadze zabudowy mieszkaniowej i usługowej;
• tereny o przewadze zabudowy produkcyjnej i usługowej;
• tereny o przewadze zabudowy produkcyjnej i zieleni publicznej rekreacyjnej;
• tereny o przewadze zabudowy usługowej, sportowej i rekreacyjnej;
• tereny o przewadze zabudowy mieszkaniowej jednorodzinnej i zieleni
publicznej rekreacyjnej;
• tereny cmentarzy;
• tereny zieleni rekreacyjnej publicznej i izolacyjnej;
• zasoby nieruchomości użyteczności publicznej.
161
proeko
Ocenę skutków środowiskowych przeprowadzono dla zagregowanych grup
zadań (kierunków rozwoju przestrzennego) ustalonych w projekcie „Studium...”.
.Przeanalizowano oddziaływania na:
• przypowierzchniową warstwę litosfery;
• wody powierzchniowe i podziemne;
• powietrze atmosferyczne i klimat;
• warunki akustyczne (hałas);
• roślinność;
• zwierzęta;
• różnorodność biologiczna;
• formy ochrony przyrody, w tym obszary Natura 2000;
• zasoby naturalne;
• zabytki;
• dobra materialne;
• krajobraz;
• ludzi.
Oceniano oddziaływania bezpośrednie, pośrednie i wtórne, krótko-, średnio- i
długoterminiowe, chwilowe, okresowe i stałe.
7.2. Przypowierzchniowa warstwa litosfery i gospodarka odpadami
Na etapie inwestycyjnym związanym z realizacją nowego zainwestowania
osadniczego, elementów infrastruktury technicznej i projektowanego układu
drogowego przewiduje się wystąpienie następujących przekształceń:
•
przekształcenia w przypowierzchniowych strukturach geologicznych,
związane z pracami ziemnymi – wykopy w celu posadowienia fundamentów
budynków i obiektów technicznych, parkingu podziemnego, poprowadzenia
ciągów komunikacyjnych oraz uzbrojenia terenu;
•
zmiany aktualnego użytkowania gruntów (użytki rolne) i likwidację pokrywy
glebowej;
•
likwidację pokrywy glebowej i przekształcenia w przypowierzchniowych
strukturach geologicznych w związku z robotami ziemnymi oraz powstanie
odpadu w postaci gleby i ziemi wydobytej z wykopów pod fundamenty;
•
przekształcenia fizyczne pokrywy glebowej w sąsiedztwie terenów
planowanych inwestycji, przekształcenia fizyko-chemicznych właściwości gleb
wystąpią również na terenach składowania materiałów budowlanych i w
wyniku pracy sprzętu budowlanego.
Powyższe prognozowane przekształcenia będą miały znaczne rozmiary, co
jest typowe dla rozwoju miast. Istnieją metody zapobiegania lub ograniczenia
oddziaływań na przypowierzchniowe warstwy litosfery.
Gospodarka odpadami
W Tczewie realizowany jest projekt pn. >Regionalny Zakład
Unieszkodliwiania Odpadów Tczew<. Plan modernizacji składowiska zakłada
budowę:
162
proeko
10) sortowni odpadów zmieszanych i zebranych selektywnie,
11) instalacji biologicznego przetwarzania odpadów organicznych,
12) linii demontażu odpadów wielkogabarytowych,
13) zaplecza administracyjno-edukacyjnego,
14) zaplecza socjalnego,
15) magazynu odpadów niebezpiecznych,
16) garaży i warsztatu napraw bieżących,
17) segmentu odbioru odpadów od odbiorców indywidualnych,
18) infrastruktury technicznej i drogowej.
W zakresie gospodarki odpadami projekt „Studium …” zawiera ogólny zapis:
Docelowo należy wypracować wspólną politykę gminy i miasta w sprawie
utylizacji i segregacji odpadów. Należy dążyć do zbierania odpadów i
jednoczesnej ich segregacji.
Generalnie w wyniku utworzenia RZUOT nastąpi poprawa w zakresie
zbierania i unieszkodliwiania odpadów na terenie miasta Tczewa i w całym
obsługiwanym regionie.
Zgodnie z ustaleniami „Studium…”, na terenie miasta Tczewa rozwinięty
zostanie system zbiórki odpadów opakowaniowych i surowcowych, poprzez
zagęszczenie sieci pojemników na ich selektywną zbiórkę oraz włączenie szkół w
działalność na rzecz segregacji odpadów, w tym działalność edukacyjną.
Powstanie również system selektywnej zbiórki i transportu odpadów
biodegradowalnych z gospodarstw domowych i innych źródeł (poza osadami
ściekowymi z oczyszczalni) do miejsc ich odzysku lub unieszkodliwiania.
7.3. Wody powierzchniowe i podziemne
Do podstawowych zagrożeń dla środowiska wodnego na terenie miasta
Tczewa, wynikających z realizacji projektu „Studium….” należą:
•
•
•
•
•
•
zanieczyszczenia wynikające z funkcjonowania gospodarki ściekowej i
kanalizacji deszczowej;
zagrożenia dla zasobności wód w wyniku ich ujęcia na cele komunalne;
przekształcenia stosunków wodnych;
funkcjonowanie składowiska odpadów;
rozbudowa cmentarza;
planowane tereny produkcyjne i usługowe.
Prawie 100% mieszkańców miasta korzysta z kanalizacji sanitarnej. Ścieki
sanitarne z terenu miasta odprowadzane są poprzez system sieci tłocznograwitacyjnej do oczyszczalni ścieków zlokalizowanej w sąsiedztwie przy ul.
Czatkowskiej 8. Wprowadzenie ścieków oczyszczonych do rzeki Wisły nie
powoduje pogorszenia jakości jej wód. W wyniku zakładanych w projekcie
„Studium …” procesów urbanizacji miasta i wsi oraz planowanego podłączenia
do systemu oczyszczalni ścieków w Tczewie wschodniej części gminy wiejskiej,
przewiduje się, że ilość odprowadzonych ścieków wzrośnie do 15.075 m3/d.
Wraz z dalszą rozbudową aglomeracji ściekowej Tczewa oraz planowanym w
163
proeko
projekcie „Studium…” rozwojem urbanistycznym, istnieje możliwość i
konieczność rozbudowy infrastruktury oczyszczalni ścieków w Tczewie do
rozmiarów w jakich została zaprojektowana.
Miasto Tczew posiada na terenach zwartej zabudowy miejskiej sieć
kanalizacji deszczowej o łącznej długości 56.092,5 m (wg danych z 2003 r.).
Rozbudowa sieci kanalizacji deszczowej (z podczyszczaniem) w Tczewie
wpłynęła na poprawę jakości wód powierzchniowych. Wskazana jest
systematyczna rozbudowa kanalizacji deszczowej, z dążeniem do stanu 100prtocentowego skanalizowania obszaru miasta.
Obszar miasta położony jest w zasięgu szczególnego zagrożenia powodzią
wód rzeki Wisły oraz Motławy. Zgodnie z projektem „Studium…” obszary
zagrożone powodzią pozostawia się w dotychczasowym użytkowaniu, bez prawa
realizacji nowej zabudowy.
Reasumując, zapisy projektu „Studium...” dotyczące zaopatrzenia w wodę, w
połączeniu z rozbudową sieci kanalizacji sanitarnej, będące wynikiem
zaplanowanego w projekcie „Studium…” rozwoju terenów inwestycyjnych nie
spowodują istotnego, negatywnego oddziaływania na środowisko wodne.
7.4. Powietrze atmosferyczne i klimat
Projekt „Studium...” zawiera następujące ustalenia w zakresie ochrony
powietrza atmosferycznego
• na terenach produkcyjnych i przemysłowych wraz z otoczeniem należy
utworzyć buforowe pasy wielowarstwowej zieleni o funkcjach: aerosanitarnej,
akustycznej i krajobrazowej oraz należy ograniczyć emisję zanieczyszczeń do
atmosfery przez stosowanie nowoczesnych technologii lub instalację urządzeń
redukcyjnych;
• na terenach uciążliwego oddziaływania komunikacyjnego dróg w obszarach
zabudowanych [dotyczy dróg istniejących] należy dążyć do ograniczenia
uciążliwości akustycznej i aerosanitarnej komunikacji samochodowej przez
zastosowanie technicznych ekranów akustycznych lub wprowadzenie w miarę
istnienia rezerw terenowych, pasów wielowarstwowej zieleni izolacyjnej, należy
uzupełnić istniejące układy izolacyjne zieleni przydrożnej i wprowadzać
nasadzenia drzew odpornych na komunikacyjne zanieczyszczenia gazowe i
pyłowe;
W „Studium…” zaprojektowano również ciągi przewietrzania miasta - tereny
zielone lub wodne stanowiące układ ciągły, wolny od zabudowy, umożliwiające
przepływ powietrza.
Klimat
Modyfikacje topoklimatu będą głównie związane z wprowadzeniem dużych
osiedli i zespołów zabudowy, wprowadzeniem powierzchni nieprzepuszczalnych i
ciemnego pokrycia terenu (np. asfaltu). Ochronie walorów klimatycznych sprzyjać
będą t działania z zakresu ochrony przyrody i kształtowania zieleni oraz
zachowanie ciągów przewietrzania miasta, co przewidziano w projekcie
„Studium…”.
164
proeko
7.5. Emisja hałasu
W związku z realizacją ustaleń projektu „Studium…” przewidywane jest
wystąpienie nowych źródeł hałasu, tj.:
• hałas komunikacyjny związany z obsługą nowych terenów inwestycyjnych;
• hałas komunikacyjny na nowych odcinkach dróg;
• hałas urządzeń technologicznych obiektów usługowych i produkcyjnych;
• hałas osiedlowy.
Ze względu na brak określenia wielkości i charakteru planowanych obiektów,
niemożliwe jest prognozowanie wielkości i rozkładu uciążliwości akustycznej na
terenie miasta.
Niewątpliwie hałas komunikacyjny pojawi się w nowych rejonach miasta,
wzdłuż nowych odcinkach dróg
W odniesieniu do nowych inwestycji, „Studium…” zawiera wymóg odsunięcia
projektowanej zabudowy (poprzez linie zabudowy) tak aby normy z zakresu
natężenia emitowanego hałasu nie były przekroczone.
7.6. Roślinność, zwierzęta i różnorodność biologiczna
W odniesieniu do terenów zielonych, w projekcie „Studium ...” zawarto
następujące regulacje:
−
zachowanie funkcji terenów zielonych (tj. lasy, tereny zalesione poligonu,
parki, skwery, zieleńce, cmentarze, obiekty sportowe, ogrody działkowe);
−
dopuszczenie na ich terenie lokalizacji innych funkcji, przy zachowaniu
funkcji obecnej jako wiodącej;
−
zalecenie maksymalnego obsadzenia zielenią wysoką i średnią skwerów,
placów, podwórek, ogródków przydomowych;
−
zalecenie powrotu do historycznych form zieleni: parkany, aleje wzdłuż ulic i
chodników;
−
zalecenie stosowania zieleni rodzimej, odpornej na warunki atmosferyczne;
−
ochrona przed nadmiernym przycinaniem drzew i krzewów (prowadzącym do
ich wymierania).
Jako tereny wyłączone spod zabudowy lub tereny ograniczonego użytkowania
w projekcie „Studium ….” wytypowano m.in. tereny o istotnej funkcji ekologicznej
Nie przewiduje się przerwania ciągłości korytarzy ekologicznych na terenie
miasta Tczewa w wyniku realizacji nowych inwestycji.
Fauna. Na terenie miasta Tczewa wystąpi dalsza synantropizacja fauny,
zwłaszcza pospolitych gatunków ptaków, typowych dla terenów zabudowanych i
drobnych gryzoni. Nie wystąpi istotna intensyfikacja oddziaływania na ptaki
chronione na obszarze Natura 2000 „Dolina Dolnej Wisły”.
7.7. Formy ochrony przyrody, w tym obszary Natura 2000
Pomniki przyrody zlokalizowane są na terenach, które według projektu
„Studium …” przeznaczone zostały do zachowania, bez zmiany ich
przeznaczenia. W związku z położeniem pomników poza terenami nowych
inwestycji, nie przewiduje się negatywnego oddziaływania na pomniki przyrody w
165
proeko
wyniku realizacji ustaleń projektu „Studium ...”.
Obszary Natura 2000
W projekcie „Studium…” (2012) zawarto następujące zasady ochrony
obszarów Natura 2000:
• na terenach objętych obszarem Natura 2000 zabrania się podejmowania
działań mogących w istotny sposób pogorszyć stan siedlisk przyrodniczych
oraz siedlisk gatunków roślin i zwierząt, a także w istotny sposób wpłynąć
negatywnie na gatunki, dla których ochrony został wyznaczony ten obszar,
wyjątkiem są działania związane z wymogami nadrzędnego interesu
publicznego, w tym wymogi o charakterze społecznym lub gospodarczym,
wobec braku rozwiązań alternatywnych, na które zezwolenie może być
wydane przez Wojewodę Pomorskiego;
• tereny objęte obszarem Natura 2000 należy zachować i objąć ochroną ich
wartości przyrodnicze;
• na obszarze Natura 2000 należy bezwzględnie zachować różnorodność
biologiczną, a zwłaszcza różnorodność występujących tam siedlisk
przyrodniczych;
• zabrania się podejmowania działań mogących osobno lub w połączeniu z
innymi działaniami, znacząco negatywnie oddziaływać na obszar Natury 2000;
• wszelkie inwestycje mogące potencjalnie negatywnie oddziaływać na
środowisko na obszar Natury 2000, w tym związane z rozwojem rekreacji i
turystyki, powinny zostać poddane odpowiedniej procedurze oceny wpływu
oddziaływania na obszar Natury 2000.
Do inwestycji znajdujących się w sąsiedztwie obszarów Natura 2000,
mogących ewentualnie na nie wpływać, należą przede wszystkim:
1) miejska oczyszczalnia ścieków, która w efekcie realizacji ustaleń projektu
„Studium…” zwiększy ilość ścieków (do wielkości zależnej od stopnia
realizacji inwestycji), w tym ilość zrzucanych, oczyszczonych ścieków do
Wisły (rozdz. 7.3.);
2) tereny inwestycyjne o przewadze funkcji produkcyjnej i usługowej w rejonie
dawnego portu i stoczni,
3) inne przedsięwzięcia inwestycyjne:
Obszary chronionego krajobrazu
W granicach miasta Tczewa nie występują zatwierdzone obszary
chronionego krajobrazu. W bezpośrednim sąsiedztwie znajdują się
Środskowożuławski OChK i OChK Żuław Gdańskich. Niekorzystny wpływ na ich
środowisko mogą wywierać planowane w ich bezpośrednim sąsiedztwie tereny o
przewadze zabudowy produkcyjnej, w tym PSSE oraz tereny zabudowy usług
komunalnych (teren oczyszczalni ścieków), czego nie można przesądzić na
etapie prognozy do projektu zmiany „Studium …”, ze względu na brak
szczegółowych informacji o planowanych inwestycjach.
Ochrona gatunkowa roślin, zwierząt i grzybów
Na terenie miasta Tczewa i w jego bezpośrednim sąsiedztwie gatunki roślin i
166
proeko
zwierząt chronionych występują głównie na terenach objętych terytorialnymi
formami ochrony przyrody.
7.8. Zasoby naturalne
Na terenie miasta tereny rolne występują w kilku małych kompleksach –
prawnie nie wymagają one ochrony.
W projekcie „Studium…” zawarto prawidłowe
terenów leśnych.
zasady ochrony nielicznych
W projekcie „Studium…” wprowadzono zasady ochrony środowiska
przyrodniczego
kompleksów
turystycznych,
polegające
na
ochronie
ekosystemów przez dostosowanie obciążenia rekreacyjnego do naturalnej
chłonności środowiska.
W projekcie „Studium…” określono prawidłowe
powierzchniowych, głębinowych i podskórnych.
zasady
ochrony
wód
Reasumując, nie przewiduje się negatywnego oddziaływania ustaleń
projektu „Studium….” na za zasoby naturalne Tczewa.
7.9. Krajobraz
Ustalenia projektu „Studium” będą miały generalnie korzystny wpływ na
kształtowanie krajobrazu Tczewa, w tym na zachowanie jego najcenniejszych
elementów.
Negatywne oddziaływanie na krajobraz miasta mogą spowodować
dopuszczone w projekcie „Studium…” (na nowych terenach inwestycyjnych)
duże koncentracje zainwestowania produkcyjno-usługowego, dużych osiedli
mieszkaniowych oraz wiążące się z ich wprowadzeniem zredukowanie terenów
wolnych od zabudowy.
Oddziaływanie zabudowy produkcyjno-usługowej na krajobraz zależne będzie
od jego formy architektonicznej a ocena estetyczna będzie możliwa na etapie
sporządzenia projektu budowlanego.
7.10. Zabytki i dobra kultury
Na obszarze miasta Tczew znajdują się wartościowe elementy dziedzictwa
kulturowego i zabytków (rozdz. 4.), w tym wpisane do Rejestru Wojewódzkiego
Konserwatora Zabytków oraz znajdujące się w Miejskiej Ewidencji Zabytków.
W projekcie „Studium…” zawarto zasady ochrony dziedzictwa kulturowego.
których wdrożenie spowoduje poprawę stanu materialnego dziedzictwa
kulturowego na terenie miasta Tczewa.
7.11. Dobra materialne
•
•
•
Ustalenia projektu „Studium ...” zawierają m. in. zapisy dotyczące:
rozwoju zainwestowania osadniczego i przemysłowo-usługowego miasta;
modernizacji oraz rozbudowy infrastruktury transportowej (w tym nowe
odcinki dróg);
modernizacji oraz rozbudowy infrastruktury technicznej;
167
proeko
•
terenów i obiektów rekreacyjnych.
Realizacja projektu „Studium...” spowoduje wzrost zasobności miasta Tczewa
w dobra materialne, który, wg założeń „Studium...”, ma być zharmonizowany z
ochroną walorów przyrodniczych, kulturowych i krajobrazowych.
7.12. Ludzie
Jednym z celów kształtowania i ochrony środowiska przyrodniczego w
ramach planowania przestrzennego jest poprawa ekologicznych warunków życia
ludzi. Generalnie, nie przewiduje się pogorszenia ekologicznych warunków życia
ludzi w związku z realizacją ustaleń projektu „Studium…”, przy zastosowaniu
zawartych w nim regulacji. Przewiduje się natomiast poprawę ekologicznych
warunków życia ludzi w ujęciu regionalnym, w wyniku realizacji RZUOT,
obsługującego teren sąsiednich powiatów. Projekt „Studium…” uwzględnia
występujące na terenie miasta zagrożenia przyrodnicze i zawiera zapisy
przeciwdziałające tym zagrożeniom.
7.13. Klasyfikacja oddziaływań projektu „Studium...” na środowisko
Klasyfikację oddziaływań ustaleń projektu „Studium ...” na poszczególne
elementy środowiska w ich wzajemnym powiązaniu, w tym oddziaływania
skumulowanego na zdrowie ludzi i na biosferę przedstawiono w tabeli 1.
Tabela 1.
Klasyfikacja oddziaływań na środowisko ustaleń projektu „Studium ...” w zakresie zainwestowania osadniczego
Oddziaływania na środowisko
Rodzaje oddziaływania
bezpośredpośrednie
nie
wtórne
Czas oddziaływania
krótkoterminowe
średnioterminowe
Mechanizm oddziaływania
długoterminowe
chwilowe
okresowe
stałe
Ocena oddziaływania
pozytywnenegatywne neutralne
A. ETAP BUDOWY
Przekształcenia wierzchniej
warstwy litosfery (prace ziemne)
X
X
X
X
Likwidacja pokrywy glebowej
X
X
X
X
Likwidacja roślinności głównie
agrocenoz i ruderalnej
X
X
X
X
Synantropizacja fauny miejskiej
X
X
X
X
X
X
X
Przekształcenie obiegu wody
X
X
Emisja zanieczyszczeń do
atmosfery (samochody i sprzęt
budowlany)
X
X
X
X
Emisja hałasu (samochody i
sprzęt budowlany)
X
X
X
X
Powstanie odpadów (głównie
ziemia z wykopów)
X
X
X
X
Skumulowane oddziaływanie na
zdrowie ludzi
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
B. ETAP EKSPLOATACJI
Emisja zanieczyszczeń do
atmosfery (głównie źródła ciepła,
zanieczyszczenia komunikacyjne i
emisja technologiczna)
X
Emisja hałasu, głównie,
technologicznego i
komunikacyjnego
X
Zanieczyszczenie wód (ścieki
sanitarne, technologiczne, wpływ
cmentarza i składowiska
odpadów)
X
X
X
X
X
X
X
X
169
Oddziaływania na środowisko
Rodzaje oddziaływania
bezpośredpośrednie
nie
Odprowadzanie wód opadowych
do gruntu i odbiorników
X
Wpływ na krajobraz
X
Oddziaływanie na dziedzictwo
kulturowe, zwłaszcza na zabytki
Skumulowane oddziaływanie na
zdrowie ludzi
wtórne
krótkoterminowe
średnioterminowe
długoterminowe
X
X
Powstawanie odpadów
(komunalnych i technologicznych)
Skumulowane oddziaływanie na
biosferę (roślinność, fauna,
bioróżnorodność)
Zagrożenia dla form ochrony
przyrody, w tym
obszarów Natura 2000
proeko
Czas oddziaływania
Mechanizm oddziaływania
chwilowe
okresowe
stałe
Ocena oddziaływania
pozytywnenegatywne neutralne
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
C. ETAP LIKWIDACJI
Emisja zanieczyszczeń do
atmosfery (samochody i sprzęt
rozbiórkowy)
X
X
X
X
Emisja hałasu (samochody i
sprzęt rozbiórkowy)
X
X
X
X
Powstanie odpadów - rozbiórki
X
X
X
Źródło: opracowanie własne.
X
102
proeko
7.14. Oddziaływanie skumulowane
Oddziaływania skumulowane kierunków rozwoju miasta Tczewa, wyznaczonych
w projekcie „Studium…” obejmować będą przede wszystkim:
•
zmiany w użytkowaniu gruntów i zmniejszenie terenów wolnych od zabudowy;
•
oddziaływania na krajobraz, w tym dopuszczenie (nieobligatoryjnie) na nowych
terenach inwestycyjnych dużych koncentracji zainwestowania produkcyjnousługowego, dużych osiedli mieszkaniowych;
•
oddziaływania sozologiczne nowego zainwestowania – głównie wpływ na stan
aerosanitarny powierza atmosferycznego i na klimat akustyczny;
Ponadto, znaczące, skumulowane oddziaływanie na środowisko może
spowodować realizacja zapisów projektu „Studium ...”, dotyczących przedsięwzięć o
charakterze infrastrukturowym oraz o znaczeniu ponadlokalnym, które należą lub
mogą należeć (w zależności od ich zakresu i parametrów) do kategorii mogących
zawsze lub potencjalnie znacząco oddziaływać na środowisko i mogą wymagać
przeprowadzenia oceny oddziaływania na środowisko.
7.15. Postępowanie w sprawie oceny oddziaływania na środowisko
Do przedsięwzięć mogących znacząco oddziaływać na środowisko, planowanych
na mocy projektu „Studium…” w mieście Tczewie należeć mogą (ewentualnie, w
zależności od parametrów i zastosowanych technologii):
• niektóre obiekty produkcyjne, produkcyjno-usługowe i usługowe;
• duże osiedla mieszkaniowe (o powierzchni zabudowy nie mniejszej niż 4 ha);
• rozbudowa składowiska odpadów;
• ewentualna rozbudowa oczyszczalni ścieków;
• parkingi, w tym podziemne;
• zbiorniki retencyjne;
• stacje bazowe telefonii komórkowej, GPZ i linia elektroenergetyczna (jako źródła
promieniowania elektromagnetycznego);
• inne liniowe sieci infrastruktury technicznej (wodociągi, kanalizacja itp.);
• nowe odcinki dróg;
• przystań kajakowa lub stanica wodna;
• niektóre budowle przeciwpowodziowe i regulacja wód lub ich kanalizacja rozumiana
jako zagospodarowanie wód umożliwiające ich wykorzystanie do celów żeglugowych.
Ww. rodzaje przedsięwzięć mogą należeć do
przeprowadzenia oceny oddziaływania na środowisko.
kategorii
wymagających
171
proeko
8. INFORMACJE O MOŻLIWYM TRANSGRANICZNYM ODDZIAŁYWANIU
USTALEŃ PROJEKTU STUDIUM NA ŚRODOWISKO
Obszar projektu „Studium...” położony jest w odległości ponad 22 km od granicy
Polski (brzeg Zat. Gdańskiej - granica lądowa + 12 mil morskich - granica morska).
Położenie bezpośrednio nad Wisłą – dużą rzeką uchodzącą do Morza Bałtyckiego
zapewnia połączenie w transferze energii i materii na tereny położone poza
granicami Polski. W projekcie „Studium…” nie sprecyzowano charakteru
planowanych obiektów, jednakże analiza zapisów służących ochronie środowiska
zawartych w projekcie „Studium ...” wskazuje, że nie wystąpią oddziaływania
transgraniczne na środowisko.
9.
ROZWIĄZANIA MAJĄCE NA CELU ZAPOBIEGANIE,
OGRANICZENIE LUB KOMPENSACJĘ PRZYRODNICZĄ
NEGATYWNYCH ODDZIAŁYWAŃ NA ŚRODOWISKO, MOGĄCYCH
BYĆ REZULTATEM REALIZACJI PROJEKTU STUDIUM, W
SZCZEGÓLNOŚCI ODDZIAŁYWAŃ NA CELE I PRZEDMIOT
OCHRONY OBSZARÓW NATURA 2000 ORAZ INTEGRALNOŚĆ
TYCH OBSZARÓW
Ograniczenie przekształceń środowiska i krajobrazu związanych z realizacją
ustaleń projektu „Studium…” w zakresie kierunków rozwoju zabudowy
mieszkaniowej, usługowej. Produkcyjnej oraz infrastruktury technicznej i
komunikacyjnej jest uwarunkowane wdrożeniem takich działań, jak:
• maksymalne ograniczenie rozmiarów placów budów w celu ograniczenia
przekształceń wierzchniej warstwy litosfery;
• zabezpieczenie terenów poddanych niwelacjom, wykopom i innym
przekształceniom, za pomocą nasadzeń zieleni niskiej i ewentualnych umocnień
mechanicznych;
• zdjęcie aktywnej biologicznie warstwy gleby w miejscach wykopów budowlanych i
wykorzystanie jej do kształtowania terenów zieleni przydrożnej i przyobiektowej;
• zabezpieczenie gruntu i wód w rejonie inwestycji przed zanieczyszczeniami
związanymi z pracą sprzętu zmechanizowanego;
• ukształtowanie terenów zieleni pełniącej funkcje izolacyjno-krajobrazowe
(sąsiedztwo terenów komunikacyjnych);
• rekultywacja terenów zniszczonych w procesie budowlanym;
• ograniczenie intensywności zabudowy i jej gabarytów oraz zachowanie otwarć
widokowych, w tym szczególności w strefach przedpoli ekspozycji na Żuławy
Gdańskie i zespół staromiejski w Tczewie.
Na etapie prognozy do „Studium…, przede wszystkim ze względu na brak
szczegółowych informacji, nie można jednoznacznie wykluczyć wystąpieniu
negatywnego oddziaływania planowanych obiektów na obszary Natura 2000,
zwłaszcza na „Dolinę Dolnej Wisły”.
W związku z realizacją ustaleń projektu „Studium...” nie wystąpią przekształcenia
prowadzące do dezintegracji obszarów Natura 2000 oraz do pogorszenia sieci ich
połączeń ekologicznych.
172
proeko
10. ROZWIĄZANIA ALTERNATYWNE DO ROZWIĄZAŃ ZAWARTYCH
W PROJEKCIE STUDIUM
W zakresie wskazanej w projekcie „Studium…”
zainwestowania jako rozwiązania wariantowe, proponuje się:
lokalizacji
nowego
• wykluczenie realizacji inwestycji, które mogłyby zawsze lub potencjalnie znacząco
oddziaływać na środowisko obszarów Natura 2000;
• wykluczenie lokalizacji obiektów należących do kategorii zawsze oddziaływujących
na środowisko i preferencje dla nieuciążliwych środowiskowo inwestycji usługowoprodukcyjnych;
• rezygnacja z inwestycji znajdujących się na terenie korytarzy ekologicznych;
Skala ogólności zapisów projektu „Studium ...” w zakresie obiektów usługowoprodukcyjnych, w tym ogólna bądź brak lokalizacji konkretnych przedsięwzięć
inwestycyjnych oraz brak charakterystyki technologicznej uniemożliwiają wskazanie
na tym etapie projektowania alternatywnych rozwiązań lokalizacyjnych czy
technologicznych dla pozostałych inwestycji.
11. PROPOZYCJE DOTYCZĄCE PRZEWIDYWANYCH METOD
ANALIZY SKUTKÓW REALIZACJI POSTANOWIEŃ PROJEKTU
STUDIUM ORAZ CZĘSTOTLIWOŚCI JEJ PRZEPROWADZANIA
Planowana lokalizacji cmentarza (lub poszerzenie istniejącego) wymagać będą
monitorowania oddziaływania na środowisko:
• na etapie budowy w zakresie:
− nadzoru geologicznego przy ewentualnej wymianie gruntów;
− ochrony drzew i krzewów;
− oddziaływania na pierwszy poziom wód podziemnych w przypadku jego
wystąpienia;
• na etapie eksploatacji w zakresie:
− oddziaływania na warunki wodne - szczegółowy program monitoringu w zakresie
problematyki hydrologicznej określony zostanie w prawnie wymaganej
„Dokumentacji określającej warunki hydrogeologiczne w związku z
projektowaniem inwestycji mogącej zanieczyścić wody podziemne”;
− efektywności gospodarki odpadami komunalnymi.
Dla planowanej zabudowy w sąsiedztwie istniejących i planowanych linii
elektroenergetycznych WN i GPZ konieczne jest wykonanie rozpoznania
pomiarowego zasięgu stref o ograniczeniach inwestycyjnych w zakresie
promieniowania elektromagnetycznego od tych obiektów, zgodnie z obowiązującymi
przepisami oraz zachowanie pasa technologicznego o szerokości wg przepisów
odrębnych (rozdz. 7.4. i 7.12.).
Dodatkowo na obszarze miasta Tczew wskazane są okresowe kontrole stanu
środowiska, zwłaszcza w zakresie zanieczyszczeń powietrza, i hałasu.
173
proeko
12. WSKAZANIE NAPOTKANYCH W PROGNOZIE TRUDNOŚCI
WYNIKAJĄCYCH Z NIEDOSTATKÓW TECHNIKI LUB LUK WE
WSPÓŁCZESNEJ WIEDZY
Przy sporządzaniu prognozy oddziaływania na środowisko projektu „Studium...”
nie napotkano trudności wynikających z niedostatków techniki i luk we współczesnej
wiedzy.
-.-.-
Opracowanie:
PROGNOZA ODDZIAŁYWANIA NA ŚRODOWISKO PROJEKTU
„STUDIUM UWARUNKOWAŃ I KIERUNKÓW ZAGOSPODAROWANIA
PRZESTRZENNEGO MIASTA TCZEWA”
Egz. nr
Zespół autorski
mgr Agnieszka Burzyńska
mgr Łukasz Kowalski
mgr Marcin Kulik
mgr Ewa Sawon
mgr Andrzej Winiarski
Weryfikacja
dr hab. Maciej Przewoźniak
Gdańsk, 18 kwietnia 2012 r.
4
2
proeko
Spis treści:
1. PODSTAWY PRAWNE PROGNOZY I INFORMACJE O METODACH
ZASTOSOWANYCH PRZY JEJ SPORZĄDZANIU ......................................... 5
1.1. Podstawy prawne ........................................................................................... 5
1.2. Metody prognozowania .................................................................................. 7
2.1. Charakterystyka ustaleń projektu „Studium...” ................................................ 8
2.1.1. Wprowadzenie .................................................................................. 8
2.1.2. Uwarunkowania zagospodarowania przestrzennego ........................ 8
2.1.3. Kierunki zagospodarowania przestrzennego określone w
projekcie „Studium...” – synteza ...................................................... 23
2.2. Powiązania projektu „Studium...” z innymi dokumentami ............................. 40
2.2.1. Plan
zagospodarowania
przestrzennego
województwa
pomorskiego ................................................................................... 40
2.2.2. „Regionalna
strategia
energetyki
ze
szczególnym
uwzględnieniem źródeł odnawialnych” (2006) i „Założenia do
planu zaopatrzenia w ciepło, energię elektryczną i paliwa
gazowe miasta Tczewa” (2007) ...................................................... 41
2.2.3. Strategia rozwoju powiatu tczewskiego na lata 2007-2020
(2007) ............................................................................................. 42
2.2.4. Strategia rozwoju Tczewa (2008) ................................................... 44
2.2.5. Opracowanie ekofizjograficzne podstawowe.................................. 46
3. ANALIZA I OCENA STANU ŚRODOWISKA I JEGO POTENCJALNE
ZMIANY ......................................................................................................... 47
3.1. Struktura środowiska przyrodniczego ........................................................... 47
3.1.1. Położenie regionalne ...................................................................... 47
3.1.2. Środowisko abiotyczne na obszarze projektu „Studium...” ............. 48
3.1.3. Środowisko biotyczne na obszarze projektu „Studium…” .............. 52
3.1.3.1. Szata roślinna ……………………………………..……………..52
3.1.3.2. Fauna …………………………………………….……………..54
3.2. Procesy przyrodnicze ................................................................................... 55
3.3. Powiązania przyrodnicze .............................................................................. 56
3.4. Źródła i stan antropizacji środowiska przyrodniczego .................................. 57
3.4.1. Wprowadzenie ............................................................................... 57
3.4.2. Warunki aerosanitarne i akustyczne .............................................. 58
3.4.3. Promieniowanie elektromagnetyczne ............................................. 62
3.4.4. Stan zanieczyszczenia wód ........................................................... 64
3.4.5. Przekształcenia litosfery i gospodarka odpadami........................... 68
3.4.6. Potencjalne źródła poważnych awarii ............................................ 70
3.5. Walory zasobowo-użytkowe środowiska ...................................................... 70
3.5.1. Potencjał transurbacyjny ................................................................ 70
3.5.2. Potencjał biotyczny ........................................................................ 71
3.5.3. Potencjał rekreacyjny ..................................................................... 71
3.5.4. Zasoby wodne ................................................................................ 72
3.5.5.Zasoby surowców ........................................................................... 73
3.6. Zagrożenia przyrodnicze.............................................................................. 73
3
proeko
3.7. Potencjalne zmiany stanu środowiska w przypadku braku realizacji projektu
„Studium…” .................................................................................................. 76
4. WALORY KULTUROWE ................................................................................ 78
5. ANALIZA ISTNIEJĄCYCH PROBLEMÓW OCHRONY ŚRODOWISKA
ISTOTNYCH Z PUNKTU WIDZENIA REALIZACJI PROJEKTU
STUDIUM, W SZCZEGÓLNOŚCI NA OBSZARACH FORM OCHRONY
PRZYRODY .................................................................................................. 81
5.1. Podstawowe problemy ochrony środowiska na terenach objętych
przewidywanym znaczącym oddziaływaniem ............................................... 81
5.2. Problemy ochrony przyrody .......................................................................... 82
5.2.1. Ustanowione formy ochrony przyrody ............................................. 82
5.2.2. Planowane formy ochrony przyrody ............................................... 86
5.2.3. Otoczenie obszaru projektu „Studium …”....................................... 87
6. ANALIZA CELÓW OCHRONY ŚRODOWISKA USTANOWIONYCH NA
SZCZEBLU MIĘDZYNARODOWYM, WSPÓLNOTOWYM, KRAJOWYM I
REGIONALNYM ISTOTNYCH Z PUNKTU WIDZENIA PROJEKTU
STUDIUM ...................................................................................................... 88
6.1. Poziom międzynarodowy i krajowy ............................................................... 88
6.2. Poziom regionalny ........................................................................................ 89
7. ANALIZA I OCENA PRZEWIDYWANYCH, ZNACZĄCYCH
ODDZIAŁYWAŃ USTALEŃ PROJEKTU STUDIUM NA ŚRODOWISKO ..... 92
7.1. Wprowadzenie .............................................................................................. 92
7.2. Przypowierzchniowa warstwa litosfery i gospodarka odpadami ................... 93
7.3. Wody powierzchniowe i podziemne.............................................................. 96
7.4. Powietrze atmosferyczne i klimat ............................................................... 103
7.5. Emisja hałasu ............................................................................................. 108
7.6. Roślinność, zwierzęta i różnorodność biologiczna ..................................... 109
7.7. Formy ochrony przyrody, w tym obszary Natura 2000 ............................... 112
7.8. Zasoby naturalne ........................................................................................ 119
7.9. Krajobraz .................................................................................................... 121
7.10. Zabytki i dobra kultury .............................................................................. 122
7.11. Dobra materialne ..................................................................................... 124
7.12. Ludzie ...................................................................................................... 124
7.13. Klasyfikacja oddziaływań projektu „Studium...” na środowisko ................ 126
7.14. Oddziaływanie skumulowane ................................................................... 129
7.15.Postępowanie w sprawie oceny oddziaływania na środowisko ................. 130
8. INFORMACJE O MOŻLIWYM TRANSGRANICZNYM ODDZIAŁYWANIU
USTALEŃ PROJEKTU STUDIUM NA ŚRODOWISKO............................... 132
9. ROZWIĄZANIA MAJĄCE NA CELU ZAPOBIEGANIE, OGRANICZENIE
LUB KOMPENSACJĘ PRZYRODNICZĄ NEGATYWNYCH
ODDZIAŁYWAŃ NA ŚRODOWISKO, MOGĄCYCH BYĆ REZULTATEM
REALIZACJI PROJEKTU STUDIUM, W SZCZEGÓLNOŚCI
ODDZIAŁYWAŃ NA CELE I PRZEDMIOT OCHRONY OBSZARÓW
NATURA 2000 ORAZ INTEGRALNOŚĆ TYCH OBSZARÓW .................... 133
4
proeko
10. ROZWIĄZANIA ALTERNATYWNE DO ROZWIĄZAŃ ZAWARTYCH W
PROJEKCIE STUDIUM ............................................................................... 138
11. PROPOZYCJE DOTYCZĄCE PRZEWIDYWANYCH METOD ANALIZY
SKUTKÓW REALIZACJI POSTANOWIEŃ PROJEKTU STUDIUM ORAZ
CZĘSTOTLIWOŚCI JEJ PRZEPROWADZANIA ........................................ 139
12. WSKAZANIE NAPOTKANYCH W PROGNOZIE TRUDNOŚCI
WYNIKAJĄCYCH Z NIEDOSTATKÓW TECHNIKI LUB LUK WE
WSPÓŁCZESNEJ WIEDZY ........................................................................ 141
13. WYKAZ ŹRÓDEŁ INFORMACJI UWZGLĘDNIONYCH W PROGNOZIE.. 142
14. STRESZCZENIE PROGNOZYZ W JĘZYKU NIESPECJALISTYCZNYM 147
1.
2.
3.
4
Załączniki tekstowe
Uzgodnienie Regionalnego Dyrektora Ochrony Środowiska w Gdańsku
zakresu i stopnia szczegółowości informacji wymaganych w prognozie
oddziaływania na środowisko projektu zmiany „Studium uwarunkowań i
kierunków zagospodarowania przestrzennego miasta Tczewa”.
Uzgodnienie Państwowego Powiatowego Inspektora Sanitarnego w Tczewie
zakresu i stopnia szczegółowości informacji wymaganych w prognozie
oddziaływania na środowisko projektu zmiany „Studium uwarunkowań i
kierunków zagospodarowania przestrzennego miasta Tczewa”.
Wykaz obiektów wpisanych do gminnej ewidencji zabytków (bez obiektów
wpisanych do rejestru zabytków Wojewódzkiego Konserwatora Zabytków).
Uchwała Nr 1161/XLVII/10 Sejmiku Województwa Pomorskiego z dnia 28
kwietnia 2010 r. w sprawie obszarów chronionego krajobrazu w województwie
pomorskim (Dz. Urz. Woj. Pom. Nr 80 z dnia 2 czerwca 2010 r., poz. 1455)
Załącznik kartograficzny
1. Prognoza oddziaływania na środowisko projektu „Studium uwarunkowań i
kierunków zagospodarowania przestrzennego miasta Tczew” (1:10.000).
5
proeko
1.
PODSTAWY PRAWNE PROGNOZY I INFORMACJE O
METODACH ZASTOSOWANYCH PRZY JEJ SPORZĄDZANIU
1.1. Podstawy prawne
Przedmiotem opracowania jest prognoza oddziaływania na środowisko
projektu „Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego
miasta Tczewa”, opracowanego przez Diogenes Studio Sp. z o.o. w Gdańsku.
Prognoza wykonana została na podstawie Ustawy z dnia 3 października 2008
r. o udostępnianiu informacji o środowisku i jego ochronie, udziale społeczeństwa
w ochronie środowiska oraz o ocenach oddziaływania na środowisko (Dz. U. Nr
199, poz. 1227). Ustawa ta, w art. 46.1. wprowadziła wymóg przeprowadzenia
strategicznej oceny oddziaływania na środowisko dla projektu studium
uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy.
Przeprowadzenie strategicznej oceny oddziaływania na środowisko jest też
wymagane w przypadku wprowadzania zmian do już przyjętego dokumentu.
Wg art. 51 ust. 2 ww. ustawy:
51.2. Prognoza oddziaływania na środowisko:
1) zawiera:
a) informacje o zawartości, głównych celach projektowanego dokumentu oraz
jego powiązaniach z innymi dokumentami,
b) informacje o metodach zastosowanych przy sporządzaniu prognozy,
c) propozycje dotyczące przewidywanych metod analizy skutków realizacji
postanowień
projektowanego
dokumentu
oraz
częstotliwości
jej
przeprowadzania,
d) informacje o możliwym transgranicznym oddziaływaniu na środowisko,
e) streszczenie sporządzone w języku niespecjalistycznym;
2) określa, analizuje i ocenia:
a) istniejący stan środowiska oraz potencjalne zmiany tego stanu w przypadku
braku realizacji projektowanego dokumentu,
b) stan środowiska na obszarach objętych przewidywanym znaczącym
oddziaływaniem,
c) istniejące problemy ochrony środowiska istotne z punktu widzenia realizacji
projektowanego dokumentu, w szczególności dotyczące obszarów
podlegających ochronie na podstawie ustawy z dnia 16 kwietnia 2004 r. o
ochronie przyrody,
d) cele ochrony środowiska ustanowione na szczeblu międzynarodowym,
wspólnotowym i krajowym, istotne z punktu widzenia projektowanego
dokumentu, oraz sposoby, w jakich te cele i inne problemy środowiska
zostały uwzględnione podczas opracowywania dokumentu,
e) przewidywane znaczące oddziaływania, w tym oddziaływania bezpośrednie,
pośrednie, wtórne, skumulowane, krótkoterminowe, średnio-terminowe i
długoterminowe, stałe i chwilowe oraz pozytywne i negatywne, na cele i
przedmiot ochrony obszaru Natura 2000 oraz integralność tego obszaru, a
także na środowisko, a w szczególności na:
– różnorodność biologiczną,
– ludzi,
– zwierzęta,
– rośliny,
– wodę,
6
proeko
–
–
–
–
–
–
–
–
powietrze,
powierzchnię ziemi,
krajobraz,
klimat,
zasoby naturalne,
zabytki,
dobra materialne
z uwzględnieniem zależności między tymi elementami środowiska i między
oddziaływaniami na te elementy;
3) przedstawia:
a) rozwiązania mające na celu zapobieganie, ograniczanie lub kompensację
przyrodniczą negatywnych oddziaływań na środowisko, mogących być
rezultatem realizacji projektowanego dokumentu, w szczególności na cele i
przedmiot ochrony obszaru Natura 2000 oraz integralność tego obszaru,
b) biorąc pod uwagę cele i geograficzny zasięg dokumentu oraz cele i przedmiot
ochrony obszaru Natura 2000 oraz integralność tego obszaru - rozwiązania
alternatywne do rozwiązań zawartych w projektowanym dokumencie wraz z
uzasadnieniem ich wyboru oraz opis metod dokonania oceny prowadzącej do
tego wyboru albo wyjaśnienie braku rozwiązań alternatywnych, w tym
wskazania napotkanych trudności wynikających z niedostatków techniki lub
luk we współczesnej wiedzy.
Uzgodnienia dotyczące zakresu i stopnia szczegółowości informacji
wymaganych w prognozie oddziaływania na środowisko projektu „Studium
uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego miasta Tczew”,
wydane zostały przez Regionalnego Dyrektora Ochrony Środowiska w Gdańsku
(załącznik 1) i Państwowego Powiatowego Inspektora Sanitarnego w Tczewie
(załącznik 2).
Prognoza oddziaływania na środowisko projektu „Studium uwarunkowań i
kierunków zagospodarowania przestrzennego miasta Tczewa”, zwanego dalej
„Studium...”, obejmuje następujące, podstawowe zagadnienia:
• charakterystykę ustaleń projektu „Studium ...”;
• analizę i ocenę stanu środowiska i jego potencjalne zmiany;
• analizę istniejących problemów ochrony środowiska istotnych z punktu
widzenia realizacji projektowanego studium, w szczególności na obszarach
form ochrony przyrody na obszarze studium i w jego otoczeniu;
• analizę i ocenę przewidywanych, znaczących oddziaływań ustaleń projektu
„Studium ...” na środowisko;
• rozwiązania mające na celu zapobieganie, ograniczenie lub kompensację
przyrodniczą negatywnych oddziaływań na środowisko;
• propozycje dotyczące przewidywanych metod analizy skutków realizacji
postanowień projektu „Studium...” oraz częstotliwości jej przeprowadzania;
• wnioski;
• streszczenie w języku niespecjalistycznym.
•
Prognozę opracowano na podstawie:
„Opracowania ekofizjograficznego podstawowego miasta Tczewa dla potrzeb
zmiany studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego
miasta Tczewa” (2011);
7
proeko
•
•
•
•
•
materiałów archiwalnych Urzędu Miasta Tczewa;
materiałów archiwalnych BPiWP „Proeko” w Gdańsku;
materiałów publikowanych dotyczących zagadnień metodycznych ocen
oddziaływania na środowisko;
materiałów publikowanych dotyczących miasta Tczewa i jego regionalnego
otoczenia;
prawa powszechnego i miejscowego ochrony środowiska.
1.2. Metody prognozowania
W prognozie oddziaływania na środowisko projektu „Studium uwarunkowań i
kierunków zagospodarowania przestrzennego miasta Tczew” zastosowano
następujące metody prognozowania:
•
indukcyjno-opisową (od szczegółowych analiz po uogólniającą syntezę);
•
analogii środowiskowych (na podstawie założenia o stałości praw przyrody);
•
diagnozy stanu środowiska na podstawie kartowania terenowego jako punktu
wyjścia ekstrapolacji w przyszłość (wyniki kartowania przedstawiono w
„Opracowaniu ekofizjograficznym…” 2011);
•
analiz kartograficznych (rys. 1-3 i zał. kartograficzny).
Ww. metody opisane są m.in. w pracach Przewoźniaka (1987,1995, 1997)
oraz w „Problemach Ocen Środowiskowych”.
8
proeko
2. INFORMACJE O ZAWARTOŚCI I GŁÓWNYCH CELACH PROJEKTU
STUDIUM ORAZ JEGO POWIĄZANIACH Z INNYMI DOKUMENTAMI
2.1. Charakterystyka ustaleń projektu „Studium...”
2.1.1. Wprowadzenie
Ostatnia zmiana uchwalonego w 2001 roku i dotychczas obowiązującego dla
miasta Tczewa „Studium…” usankcjonowana była Uchwałą Rady Miejskiej w
Tczewie nr XXVII/257/2004 z dnia 30 grudnia 2004 r..
Projekt
„Studium
uwarunkowań
i
kierunków
zagospodarowania
przestrzennego miasta Tczew” powstał w efekcie Uchwały Nr XXXVII/317/2009
Rady Miejskiej w Tczewie z dnia 24 września 2009 r. w sprawie przystąpienia do
sporządzenia zmiany studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania
przestrzennego miasta Tczewa.
W związku ze zmianami w zagospodarowaniu przestrzennym Tczewa,
obowiązujące dotychczas „Studium…”, zaktualizowane ostatnio w 2004 r.,
straciło częściowo swoją aktualność i konieczna jest jego zmiana.
Podstawowym celem projektu „Studium...” jest aktualizacja stanu prawnego,
uwzględnienie zmian przestrzenno-gospodarczych na terenie miasta oraz
potrzeb mieszkańców i inwestorów (sformułowanych w postaci wniosków do
miejscowych planów, których uwzględnienie wymaga uprzedniej zmiany
„Studium…”).
Przedmiotem projektu „Studium...” jest ustalenie zasad polityki przestrzennej
dla obszaru miasta Tczewa, poprzez ustalenie zasad kształtowania struktury
przestrzennej, z uwzględnieniem istniejących uwarunkowań, spełniających
dzisiejsze oczekiwania społeczne, gospodarcze i kulturowe.
2.1.2. Uwarunkowania zagospodarowania przestrzennego
Główne uwarunkowania, mające wpływ na zagospodarowanie przestrzenne
miasta Tczew, obejmują następujące zagadnienia:
1. Ogólna charakterystyka (położenie, powiązania, powierzchnia, podział
administracyjny)
Miasto Tczew położone jest w południowo-wschodniej części województwa
pomorskiego, w otoczeniu gruntów gminy Tczew (od północy, zachodu i
południa) oraz Lichnowy i Miłoradz (od wschodu i południowego wschodu), na
pograniczu mezoregionów Pojezierze Starogardzkie i Żuławy Wiślane. Cechą
charakterystyczną miasta jest jego nadrzeczne położenie. Całą wschodnią
granicę (na odcinku 5,6 km) stanowi rzeka Wisła.
Miasto Tczew jest ośrodkiem osadniczym o randze ponadlokalnej, nie jest
miastem na prawach powiatu, ale siedzibą władz powiatowych. Zlokalizowanych
jest tu wiele placówek administracji i instytucji obsługujących obszar powiatu
tczewskiego (gminy Tczew, Subkowy, Morzeszcyn, miast i gmin Gniew i Pelplin).
Do instytucji obsługujących obszar najbliższej gminy – Tczew, zlokalizowanych
na terenie miasta należą placówki z zakresu oświaty, kultury i opieki zdrowotnej
oraz usług bankowych. Również występuje sytuacja odwrotna, tzn. na terenie
gminy Tczew znajdują się obiekty i instytucje świadczące usługi na rzecz miasta
(jak np. Zakład Energetyki Cieplnej Tczew).
9
proeko
Miasto Tczew na tle Obszaru Aglomeracji Trójmiasta stanowi tzw. obszar
funkcjonalny aglomeracji, czyli bezpośrednio silnie powiązany z Trójmiastem
relacjami: miejsce pracy – miejsce zamieszkania („Plan zagospodarowania
przestrzennego województwa pomorskiego”, 2009). Tczew, razem z Pruszczem
Gdańskim i Wejherowem, tworzy główne ośrodki wzmacniające strukturę
policentryczną pasma osadniczego Aglomeracji, w których będzie występować
wzrost intensywności wykorzystania przestrzeni oraz wzrost atrakcyjności ich
stref śródmiejskich przez ich rewitalizację.
Przez obszar miasta przebiegają i krzyżują się ważne szlaki komunikacyjne
samochodowe, kolejowe i wodne o znaczeniu ponadlokalnym i krajowym (zob.
pkt. 4).
Powiązania przyrodnicze - omówiono w rozdz. 3.3.
Obszar miasta zajmuje powierzchnię 2.238 ha (22,38 km²), w tym:
grunty rolne
- 807 ha
- 36,06 %;
grunty leśne
- 9 ha
- 0,4 %;
wody
- 82 ha
- 3,66 %;
- 23 ha
- 1,03 %;
nieużytki
tereny zabudowane - 753 ha
- 33,65 %;
tereny dróg i kolei
- 361 ha
- 16,13 %;
tereny kopalne
- 6 ha
- 0,27 %;
tereny inne
- 197 ha
- 8,8 %;
Ogółem
- 2.238 ha
- 100 %.
2. Istniejące przeznaczenie i zagospodarowanie terenu, stan ładu
przestrzennego i wymogi jego ochrony, dominujące działy gospodarki
narodowej
Przeszło 750-letnia historia Tczewa, który nabył prawa miejskie w 1260 r.,
znalazła odzwierciedlenie w układzie urbanistycznym miasta. Wyróżniono tu 9
stref przestrzenno–urbanistycznych:
I.
Zabytkowe Centrum (Stare Miasto) – obszar wpisany do Rejestru Zabytków
decyzją nr 81 WKZ w Gdańsku z dnia 16.VII1959 r.;
II.
Zabytkowe Przedmieścia - obszar proponowany do objęcia strefą ochrony
zabytków i zabytkowych obszarów;
III. Dzielnice Polski Ludowej;
IV. Dzielnice i Obszary III RP, w tym obszary Specjalnej Strefy Ekonomicznej –
teren Czatkowy i teren Rokitki oraz obszary produkcyjno-składowe;
V. Pas Nadwiślański – obszar proponowany do objęcia strefą ochrony
zabytków;
VI. Miasto Przyszłości – tereny rolne i tereny wyłączone, niezabudowane o
potencjale inwestycyjnym;
VII. Obszary wyłączone z zabudowy;
VIII. Ogródki działkowe i cmentarze;
IX. Tereny kolejowe zamknięte.
Strefy te odznaczają się spójnymi cechami zabudowy i zagospodarowania,
stanowiącymi jednocześnie o stanie ładu przestrzennego. Cechy te, wraz z
10
proeko
potrzebami gospodarczo-społecznymi (z których wynikają cele strategiczne dla
miasta), będą determinować kierunki zagospodarowania przestrzennego.
Istotne jest wyznaczenie w „Studium…”, w obrębie strefy VI. („Miasto
Przyszłości”) następujących terenów:
•
przeznaczonych w mpzp pod zabudowę mieszkaniową;
•
przeznaczonych w mpzp jako teren otwarty chroniony przed urbanizacją;
•
przeznaczonych w mpzp jako teren zamknięty (obszar byłej Jednostki
Wojskowej);
•
przeznaczony w mpzp pod funkcję produkcyjną w sąsiedztwie Specjalnej
Strefy Ekonomicznej;
•
tereny rolne przeznaczone pod zabudowę.
W obrębie strefy VII. „Obszary wyłączone z zabudowy”, w „Studium…”
znajdują się dwa obszary: obszar doliny rzeki Struga Subkowska (Drybok) oraz
obszar doliny rzeki Motławy, które obejmują tereny podmokłe, nienadające się
pod zabudowę, stanowiące zieloną otulinę miasta, wraz z terenami ogrodów
działkowych, cmentarzy i pasa nadwiślańskiego.
Zgodnie z informacjami Banku Danych Regionalnych GUS, w 2010 r. na
terenie Tczewa działalność prowadziło 5 895 podmiotów gospodarczych, z
czego: 70% pomiotów gospodarczych działała w sektorze usług, 25% - w
sektorze przemysłu i budownictwa, a pozostałe 5% w sektorze obejmującym
rolnictwo, leśnictwo, łowiectwo i rybactwo. We wszystkich sektorach dominowały
podmioty gospodarcze prywatne.
Około 95% przedsiębiorstw stanowiły podmioty gospodarcze małe,
zatrudniające do 9 osób. Jedynie 8 zakładów w Tczewie zatrudniało powyżej 250
pracowników:
- Apator Metrix S.A. – 282 osób
- Molex Premise Networks Sp. z o.o. – 300 osób
- Koral S.A. – 300 osób
- Vertex Sp. z o.o. – 400 osób
- Gemalto Sp. z o.o. – 443 osób
- Eaton Truck Components S.A. – 600 osób
- Flextronics International Poland Sp. z o.o. – 2 711 osób;
- Press-Glas S.A. Oddział w Tczewie – 1318 osób.
Na obszarze miasta działa Pomorska Specjalna Strefa Ekonomiczna
(PSSE), skupiająca branże tzw. wysokich technologii. Na terenie miasta znajdują
się dwa obszary PSSE. Teren Czatkowy obejmuje 66,34 ha zaś obszar na
terenie Tczewa i gminy Tczew (Rokitki) obejmuje 38,95 ha. Na terenie
Pomorskiej Specjalnej Strefy Ekonomicznej pracuje około 4000 osób.
Funkcjonują tu przedsiębiorstwa: Flextronics International Poland sp. z o.o.,
Fabryka Opakowań Różnych Forcan S.A., Molex Premise Networks sp. z o.o.,
MBF sp. z o.o, Hubner+Suhner sp. z o.o. oraz Gemplus Pologne sp. z o.o.
Pomorska Specjalna Strefa Ekonomiczna powstała z połączenia Specjalnej
Strefy Ekonomicznej „Żarnowiec” i Specjalnej Strefy Ekonomicznej „Tczew”,
11
proeko
które zostały ustanowione rozporządzeniami Rady Ministrów we wrześniu 1997
r., na okres 20 lat. Zarządzającym strefą jest spółka z ograniczoną
odpowiedzialnością Pomorska Specjalna Strefa Ekonomiczna z siedzibą w
Sopocie. Pomorska SSE obejmuje obszary położone na terenie gmin: Krokowa,
Gniewino, Człuchów, Chojnice, Tczew oraz miast Tczew, Kwidzyn, Starogard
Gd., Malbork i Sztum.
Dla Tczewa charakterystyczny jest duży udział rolnictwa (ok. 5%, przy
średniej krajowej 2%) w strukturze podmiotów gospodarki narodowej.
Część miasta położona jest na terenie Żuław Gdańskich i występują tu gleby
najwyższych klas bonitacyjnych. Gleby klas I-III zajmują powierzchnię 489 ha i
stanowią 21,85% ogólnej powierzchni miasta Tczewa oraz stanowią ponad 60 %
gruntów rolnych znajdujących się w granicach miasta. Grunty rolne stanowią
36,06 % obszaru miasta Tczewa (z przewagą gruntów ornych, które zajmują
powierzchnię 501 ha, przy powierzchni zajętej przez łąki i pastwiska - 184 ha i
sady - 99 ha).
Obszary w użytkowaniu rolnym występują w formie rozczłonkowanej, głównie
na obrzeżach miasta:
- północno-wschodnia część miasta: obszar położony pomiędzy koleją a Wisłą,
teren nad kanałem Młyńskim;
- północno-zachodnia cześć miasta: obszar położony na obu stronach ulicy
Działkowej (do terenów kolejowych) w dolinie rzeki Motławy;
- południowo-zachodnia część miasta: niewielka przestrzeń rolna za poligonem;
- południowo-wschodnia część miasta: obszar pomiędzy linią kolejową a Wisłą
zajmowany głownie przez sady;
- ogrody działkowe rozmieszczone na całym terenie miasta i razem z
przestrzeniami publicznymi: pasem nadwiślańskim, parkami, cmentarzami i
enklawami leśnymi, tworząc swego rodzaju korytarz ekologiczny tzw. ,,płuca
miasta” układające się po linii zbliżonej do okręgu wokół miasta.
Większość ww. terenów przeznaczona jest w obowiązującym miejscowym
planie zagospodarowania przestrzennego pod zainwestowanie. Docelowo na
użytkowanie rolne przeznaczony jest obszar o powierzchni 276,5 ha., znajdujący
się w granicach stref przestrzenno–urbanistycznych nr VII („obszary wyłączone z
zabudowy”) i VIII („ogródki działkowe i cmentarze”).
Pomimo znacznego potencjału rolnego, ma terenie Tczewa występuje mała
liczba gospodarstw rolnych i są to gospodarstwa indywidualne małe. Znajduje się
tu 41 gospodarstw o maksymalnym areale do 7 ha (Powszechny Spis Rolny
2002). W 18 gospodarstwach prowadzona była uprawa roślinna (głównie
ziemniak, pszenica ozima i warzywa gruntowe) a w 3 hodowla zwierząt (kury,
kury nioski i trzoda chlewna).
Uprawy rolne prowadzone są na terenach Żuław i w dolinie Motławy, czyli na
glebach o najwyższym potencjale rolnym. Natomiast obszary położone na
Pojezierzu Starogardzkim (południowa część miasta) są w większości
odłogowane.
Według danych z Narodowego Spisu Powszechnego (2002 r.), 171 osób
wykazało pracę w rolnictwie jako źródło utrzymania.
Znikome jest wykorzystanie gospodarcze zasobów leśnych i wodnych miasta
Tczewa. Nieliczne i drobne kompleksy leśne i zadrzewienia znajdujące się na
terenie Tczewa pełnią głównie funkcję lokalnych elementów osnowy
12
proeko
ekologicznej, w połączeniu z system ogrodów działkowych oraz dolin rzecznych
tworzą ekosystem przyrodniczy miasta.
Wszystkie lasy na terenie miasta Tczewa stanowią własność prywatną lub
komunalną. Lasy oraz zadrzewienia w granicach Tczewa zajmują łącznie ok. 9
ha, co stanowi ok. 0,4% powierzchni miasta. Największe skupisko lasów
występuje na poligonie w południowo-zachodniej części miasta. Największe
skupiska zadrzewień tworzą parki w centrum miasta (Park Miejski, Park im.
Kopernika oraz Park Strzelnica).
Na terenie Tczewa ok. 93 ha zajmują grunty pod wodami, z czego 82 ha to
wody płynące. Wśród wód płynących dominują wody Wisły, Motławy i Kanału
Młyńskiego.
3. Stan systemu infrastruktury technicznej – omówiono w rozdz. 3.4. i 7.2. –
7.4.
4. Stan systemu komunikacji
Komunikacja samochodowa i rowerowa
Na obszarze gminy Tczew drogi o znaczeniu ponadlokalnym to droga krajowa
nr 91 Gdańsk - Tczew - Toruń - Częstochowa - Cieszyn (granica Polski), droga
wojewódzka nr 224 Wejherowo - Nowa Karczma – Tczew oraz drogi powiatowe.
Droga krajowa nr 91 ma znaczenie międzynarodowe, gdyż należy do VI
paneuropejskiego korytarza transportowego (Gdańsk – Katowice – Žilina). Drogę
krajową na terenie Tczewa nazwano Aleją Solidarności. Długość tej drogi terenie
miasta Tczewa wynosi ok. 6 km. Po oddaniu do użytku autostrady A-1, biegnącej
przez teren gminy wiejskiej Tczew, równolegle do drogi krajowej nr 91 znacznie
zmniejszyło natężanie ruchu na tej drodze.
Droga wojewódzka nr 224 zapewnia miastu połączenie z Autostradą A1
(docelowo relacji Gdańsk - Toruń - Częstochowa - granica Polski w
Gorzyczkach),
która
będzie
częścią
Trans-Europejskiego
Korytarza
Transportowego Północ-Południe, łączącego Skandynawię z morzem
Śródziemnym,
a
więc
szklakiem
komunikacyjnym
o
znaczeniu
międzynarodowym. Droga wojewódzka nr 224 na terenie miasta Tczewa nosi
nazwę – ul. Jagiellońska. Jej długość e granicach miasta wynosi ok. 2 km.
Zgodnie z wykazem Powiatowego Zarządu Dróg w Tczewie, na obszarze miasta
znajduje się 19 odcinków dróg powiatowych (o łącznej długości 20,97 km):
nr 2830 - ul. Armii Krajowej
nr 2831 - ul. Bałdowska
nr 2834 - ul. Czatkowska
nr 2835 - ul. Czyżykowska
nr 2837 - ul. Gdańska
nr 2841 - ul. Jana z Kolna
nr 2842 - ul. Jedności Narodu
nr 2845 - ul. Łąkowa
nr 2846 - ul. 1 Maja
nr 2848 - ul. Mostowa
nr 2851 - ul. Nowowiejska
nr 2852 - ul. Nowy Rynek
nr 2853 - ul. Obrońców Westerplatte
13
proeko
nr 2856 - ul. Pl. Marszałka Piłsudskiego
nr 2862 - ul. Jana III Sobieskiego
nr 2864 - ul. 30 Stycznia
nr 2865 - ul. Stanisława Wigury
nr 2866 - ul. Wojska Polskiego
nr 2867 - ul. Kard. Stefana Wyszyńskiego.
Wszystkie odcinki dróg powiatowych na terenie miasta są utwardzone.
Zgodnie z informacjami zawartymi w projekcie „Studium…” (2012), do odcinków
o dobrym lub dostatecznym stanie technicznym zaliczono łącznie ok. 7 km dróg
powiatowych, co stanowi ok. 33 % wszystkich dróg. Pozostałe 67% dróg
powiatowych bezwzględnie wymaga przebudowy lub kapitalnego remontu.
Na terenie miasta znajduje się 187 dróg gminnych, o łącznej długości 72,85
km. Około 48 % z nich posiada nawierzchnię bitumiczną, ok. 36 % nawierzchnię
betonową, ok. 9 % kostkę brukową, ok. 1 % nawierzchnię nieulepszoną oraz w
ok. 6 % nawierzchnię gruntową (projekt „Studium…, 2012).
W mieście występuje 45 obiektów mostowych, w tym :
• 6 mostów drogowych(w drodze krajowej, w drodze wojewódzkiej, dwa w
drodze powiatowej i dwa w drogach gminnych);
• 8 wiaduktów drogowych nad liniami kolejowymi (drodze krajowej, sześć w
drogach powiatowych, w drodze gminnej);
• 7 mostów kolejowych;
• 16 wiaduktów kolejowych nad drogami;
• 5 wiaduktów kolejowych nad liniami kolejowymi;
• 2 kładki na rzece, jedna w drodze gminnej;
• 1 kładka nad torami kolejowymi.
Oprócz w/w obiektów mostowych występują również 4 wiadukty kolejowe nad
liniami kolejowymi znajdujące się na terenach kolejowych zamkniętych.
Na terenie miasta funkcjonują trzy szlaki rowerowe, które wchodzą w skład
realizowanej idei oznakowania szlaków rowerowych Kociewia pod nazwą
„Kociewskie Trasy Rowerowe”, opracowanej przez „Lokalną Organizację
Turystyczną Kociewie” (Szlak Nadwiślański Doliny Dolnej Wisły, Szlak Motławski,
Szlak Księdza Grzymisława). Kolejne planowane na terenie Tczewa szlaki
rowerowe to: Szlak Jabłoniowy, Szlak Tczewski, Szlak Joannitów, Tczewska
Pętla Wiślana.
Planowe są również inne trasy rowerowe, zgodnie z Planem
Zagospodarowania Województwa Pomorskiego, w tym szlak rowerowy o
znaczeniu międzynarodowym - Amber Route (Trasa Bursztynowa) należąca do
trasy EuroVelo R-9.
Tczew realizuje „pro-rowerowe” projekty, związane z finansowaniem przez
Unię Europejską (Presto – promocja codziennego korzystania z rowerów i
CentralMeetBike –projekt promuje przyjazdy weekendowe do Tczewa i dojazdy
rowerem do pracy, a działania inwestycyjne dotyczą rozbudowy stojaków
rowerowych).
Komunikacja kolejowa realizowana jest przez:
1. linię kolejową nr 009 o znaczeniu krajowym Gdynia - Tczew - Warszawa;
2. linię kolejową nr 131 o znaczeniu krajowym Tczew – Chorzów;
3. linię kolejową nr 203 lokalną Tczew – Chojnice - Człuchów.
14
proeko
Sieć kolejowa na terenie gminy składa się z linii kolejowej o znaczeniu
międzynarodowym C-E65, którego częścią jest linia nr 131 relacji Gdynia-TczewBydgoszcz, o przebiegu w kierunku północ-południe oraz linia o znaczeniu
ponadlokalnym relacji Tczew-Starogard Gdański-Chojnice. Na odcinku GdyniaInowrocław posiada status magistralnej, jest dwutorowa, zelektryfikowana,
wykorzystywana do przewozów pasażerskich i towarowych, natomiast odcinek
Inowrocław – Zduńska Wola – Karszenice – Tarnowskie Góry – Pszczyna
głównie wykorzystuje się do przewozów towarowych. Linia C-E65 należy do VI
europejskiego korytarza transportowego, który biegnie do Brna (Czechy) oraz do
Ziliny (Słowacja) i jest objęty umowami międzynarodowymi.
Tczew stanowi ważny węzeł kolejowy (skrzyżowanie ww. krajowych tras
kolejowych – 009 i 131).
Stan techniczny tras kolejowych na terenie całego kraju jest zły, w związku z
czym średnie osiągane przez pociągi prędkości mieszczą się w granicach 60-80
km/h, dochodząc maksymalnie do 120 km/h na pojedynczych odcinkach.
Planowana modernizacja pozwoli na osiąganie prędkości docelowej do 120 km/h
dla pociągów towarowych i 160 do 200 km/h dla pociągów pasażerskich.
Na terenie miasta Tczewa znajduje się stacja rozrządowa, należąca do
największych w kraju. Obecnie stacja jest w trakcie modernizacji i remontu, który
ma potrwać do końca 2015 r. i jest jednym z etapów planowanej modernizacji
całej trasy E65 i CE65.
Śródlądowa droga wodna
Rzeka Wisła to droga wodna o znaczeniu międzynarodowym E-40 (Wisła –
Dniestr) i E-70 (Śluza Hohensaaten – Zalew Wiślany). Są to drogi wodne o
znacznym potencjale turystycznym i transportowym. Trasa E-40 przebiega od
Gdańska w górę Wisły do Warszawy, dalej Narwią i Bugiem do Brześcia, gdzie
łączy się z drogą wodną E-70 łączącą Belgię przez Niemcy, Polskę, Obwód
Kaliningradzki i Litwę z Kłajpedą.
Zgodnie z informacjami Krajowego Zarządu Gospodarki Wodnej, Wisła na
odcinku
Tczew
ujście
stanowi
drogę
wodną
klasy
III
http://www.kzgw.gov.pl/flash/mapa.html).
Przy obecnym stanie rzek nie jest możliwe używanie dróg wodnych E-40 i E-70
w celach transportowych. Możliwa jest poprawa tego stanu zagospodarowania,
przy zastosowaniu odpowiednich inwestycji infrastrukturalnych.
W ramach aktywizacji międzynarodowych dróg wodnych E-70 i E-40
opracowano m.in. „Program rozwoju dróg wodnych Delty Wisły i Zalewu
Wiślanego w zakresie turystycznego ich wykorzystania”, którego efektem jest
projekt „Pętla Żuławska. Międzynarodowa Droga Wodna E-70”, uchwalony przez
Sejmik Województwa Pomorskiego 23 października 2006 r. Szlak „Pętla
Żuławska” jest systemem obejmującym odcinki czterech rzek: Wisły (odcinek od
Korzeniewa do Przekopu Wisły), Szkarpawy, Nogatu oraz rzeki Elbląg,
pozwalającym na żeglugę nawet kilkudziesięciometrowym barkom. Łączna
długość wszystkich odcinków szlaków wchodzących w skład „Pętli Żuławskiej” to
403 km z uwzględnieniem poza wymienionymi rzekami: Martwą Wisłę i Wisłę
Śmiałą, Wisłę Królewiecką, Zalew Wiślany, Kanał Jagielloński oraz Tugę Świętą.
Wg tego programu zasadniczym warunkiem rozwoju żeglugi śródlądowej
(turystyki) na tych terenach jest modernizacja i rozbudowa infrastruktury
15
proeko
śródlądowych dróg wodnych, a także zintegrowanie systemu turystyki wodnej z
siecią szlaków pieszych i rowerowych, które ożywiłoby obszary strukturalnie
słabe (tereny wiejskie) oraz pozwoliłoby na dynamiczny rozwój regionu.
Możliwe jest również wykorzystanie turystyczne Motławy, która aktualnie
przydatna jest dla spływów kajakowych dopiero na 30 kilometrowym odcinku w
miejscowości Czatkowy.
6. Stan dziedzictwa kulturowego i zabytków oraz dóbr kultury – omówiono
w rozdz. 4. i 7.10.
7. Ludność: warunki i jakość życia, ochrona zdrowia, stan gospodarki
oraz zagrożenia bezpośrednie ludności i jej mienia
Liczba ludności miasta Tczew wg danych z maja 2011 r. wynosiła 59.812
osób, z czego kobiety stanowiły 52%. Gęstość zaludnienia wynosiła 2719 os/km²
i był to najwyższy wskaźnik w województwie (przykładowo miasto Gdańsk
podsiada gęstość zaludnienia na poziomie 1742 os/km2, a Gdynia – 1852
os/km2).
Wg danych z 2006 r. średni dochód mieszkańca Tczewa wyniósł 1962 PLN i
był porównywalny z dochodem na mieszkańca w miastach: Wejherowie (1971
PLN) i Skórczu (1923 PLN). W Gdańsku dochód na 1 mieszkańca wyniósł 3167
PLN a w Gdyni 3051 PLN.
Wg danych z 2007 r. odsetek bezrobotnych w liczbie ludności w wieku
produkcyjnym w Tczewie w wynosił 7,7% i był porównywalny z Człuchowem
(8,0%), Ustką (7,5%) oraz Puckiem (6,8%).
Ponad 9% mieszkańców Tczewa posiada wykształcenie wyższe i ponad 33%
wykształcenie średnie. Miasto Tczew pod względem wykształcenia
społeczeństwa wykazuje mniej więcej poziom równorzędny z wojewódzkim i
krajowym.
Problemem miasta w zakresie demografii jest ujemne saldo migracyjne. Wg
danych z 2010 r., przyrost naturalny w Tczewie był dodatni (i wynosił 2,33‰), a
saldo migracyjne ujemne (w 2009 r. wynosiło ok. -213 osób).
Wg danych Powiatowego Urzędu Pracy w Tczewie, w dniu 30.06.2011 r.
liczba bezrobotnych wyniosła 2 424 osoby, co stanowiło 4,05% ludności miasta
oraz 6,3% ludności w wieku produkcyjnym. Udział kobiet w ogólnej liczbie
bezrobotnych wynosił 57,8%.
Dla obsługi ludności na terenie miasta funkcjonują liczne obiekty użyteczności
publicznej (w tym administracji publicznej, pomocy społecznej, kultury i sztuki,
oświaty, sportu i rekreacji, służby zdrowia, bezpieczeństwa i ochrony mienia,
komunikacji i infrastruktury technicznej oraz inne).
Warunki ekologiczne i sozologiczne życia ludzi omówiono w rozdz. 3.4.
Występujące na terenie miasta Tczewa zagrożenia dla ludności i jej mienia
wynikają z zagrożeń przyrodniczych - ruchów masowych i zagrożenia
powodziowego (rozdz. 3.6.) oraz poważnych awarii (rozdz. 3.4.6.).
16
proeko
8. Stan prawny gruntów
Na terenie miasta Tczewa występują grunty miejskie i gminne stanowiące ok.
36,05% powierzchni, grunty Skarbu Państwa i pochodne stanowiące ok. 33,62%
powierzchni oraz grunty prywatne stanowiące ok. 30,33% powierzchni.
W sumie na terenie miasta Tczewa grunty zabudowane stanowią łącznie
powierzchnię ok. 592 ha (bez terenów infrastruktury kołowej i kolejowej,
technicznej, które zajmują ok. 356 ha), natomiast łączna powierzchnia gruntów
niezabudowanych o potencjale inwestycyjnym wynosi 1022 ha, z czego 306 ha
stanowią grunty miejskie, 431 ha - grunty Skarbu Państwa i 285 ha - grunty
prywatne. Po uwzględnieniu potrzeb zainwestowania niezbędną infrastrukturą
techniczną i drogową oraz wprowadzenia zielonych przestrzeni publicznych,
szacuje się, że miasto dysponuje rezerwą gruntów inwestycyjnych o wielkości
około 500 ha, co jest porównywalne z wielkością terenów już zainwestowanych.
9. Występowanie terenów i obiektów chronionych
przepisów odrębnych - omówiono w rozdz. 4. – 5 i 7.
na
podstawie
10. Występowanie udokumentowanych złóż, kopalin oraz zasobów wód
podziemnych - omówiono w rozdz. 3.5.
11. Występowanie terenów górniczych wyznaczonych
przepisów odrębnych – nie występują na terenie miasta.
12. Występowanie obszarów naturalnych
omówiono
w rozdz. 3.6.
zagrożeń
na
podstawie
geologicznych
-
13. Potrzeby i możliwości rozwoju miasta
Potrzeby społeczne
Miasto Tczew zmaga się z problemami społecznymi typowymi dla małych
ośrodków miejskich w Polsce (tj. wysokie bezrobocie, problemy opiekuńczowychowawcze, złe warunki socjalne głównie mieszkańców nieremontowanych
starych kamienic komunalnych, niż demograficzny, odpływ wykształconej młodzieży
do większych aglomeracji w poszukiwaniu pracy, emigracja ludności). Według
kalkulacji przeprowadzonej w „Studium…”, w mieście brakuje ok. 7 000 mieszkań.
Sytuacja mieszkaniowa na terenie miasta jest trudna, ze względu na zubożenie
rodzin i wysoki wskaźnik bezrobocia. Ilość oddawanych do użytku mieszkań
komunalnych jest niewystarczająca w stosunku do potrzeb mieszkaniowych i wciąż
rośnie.
Potrzeby z zakresu infrastruktury technicznej
Najistotniejsze wśród potrzeb z zakresu infrastruktury technicznej są
priorytety dotyczące dróg. Potrzebna jest budowa, przebudowa, modernizacja i
systematyczny remont dróg.
Potrzeby gospodarcze
Pomimo funkcjonowania PSSE, w Tczewie występuje znaczne bezrobocie.
Miasto powinno prowadzić politykę zmierzającą do zwiększenia sektora
gospodarki w zakresie produkcji oraz usług, które wytwarzają produkt dodany np.
turystyka, usługi kulturotwórcze o znaczeniu ponadregionalnym, itp.
17
proeko
Cele strategiczne
W „Studium…” zidentyfikowano problemy występujące na terenie miasta
Tczewa i na ich podstawie wyznaczono cele strategiczne, które mogłyby
przyczynić się do szybkiego jego rozwoju i zminimalizowania negatywnych
zjawisk (np. wyeliminowanie ujemnego salda migracyjnego ludności). Są to
następujące cele strategiczne:
I. Uaktywnienie i ożywienie starówki miasta
II. Uaktywnienie i ożywienie bulwaru rekreacyjnego nadwiślańskiego
III. Lokalizacja zróżnicowanej funkcji mieszkaniowej
IV. Pozyskanie inwestora realizującego inwestycję o unikalnym na skale krajową
charakterze (np. funkcja szkolnictwa wyższego z kampusem o renomie na
skalę międzynarodową lub funkcja komercyjna o znaczeniu regionalnym np.
pole golfowe z lądowiskiem helikopterów).
Potrzeby określone w Strategii Rozwoju Miasta Tczewa
Miasto posiada projekt „Strategii Rozwoju Tczewa na lata 2012-2020”.
Strategia ta zakłada, że: miasto będzie rozwijać się jako silny gospodarczo
ośrodek subregionalny, dogodnie skomunikowany w obszarze metropolii
trójmiejskiej oraz że Tczew swoją pozycję będzie budować poprzez poziom
wykształcenia i kwalifikacji jego mieszkańców, ofertę dla partnerów
gospodarczych i bogatą ofertę usług w sferze gospodarczej i społecznej. Wizja ta
będzie realizowana poprzez działania w obszarach celów strategicznych:
1. Wzrost gospodarczy – miasto będzie wzmacniać swoją rolę silnego ośrodka
usługowego na rzecz co najmniej powiatu tczewskiego za sprawą
systematycznego rozwoju małej i średniej przedsiębiorczości.
2. Wzmocnienie istotnych stref miasta – dotyczy cennych terenów miasta o
cechach indywidualnych i wartościach na rzecz rozwoju. Stałe wzmacnianie
związków z Wisłą i rewitalizacja obszaru staromiejskiego to część działań na
rzecz odnowy. Podejmowane będą kolejne wyzwania dotyczące ważnych
stref miasta, będących ich realnym potencjałem w kierunku tworzenia miasta
atrakcyjnego pod względem inwestycyjnym i osiedleńczym.
3. Wzmocnienie systemu komunikacyjnego – cel związany z rolą Tczewa jako
ośrodka przesiadkowego w transporcie multimodalnym. Podejmowane będą
wyzwania na rzecz podnoszenia standardów systemu komunikacyjnego
dotyczących funkcji tranzytowych, połączeń regionalnych i lokalnych.
4. Wzrost jakości mieszkalnictwa i usług miasta – realizowane poprzez
podnoszenie poczucia bezpieczeństwa mieszkańców i rozwój usług poziomu
lokalnego i subregionalnego na rzecz podnoszenia poziomu i jakości życia w
mieście.
5. Rozwój obywatelski – istotny cel na rzecz rozwoju wspólnoty samorządowej,
zakładający
intensyfikowanie
współpracy
sektora
publicznego
i
pozarządowego.
Misją samorządu Tczewa, pomorskiego miasta nadwiślańskiego o silnej
tożsamości historycznej, jest osiąganie najwyższego poziomu zaspokajania
potrzeb i rozwoju jego mieszkańców, podejmujących współczesne wyzwania
konkurencyjnej gospodarki i kultury europejskiej.
Możliwości rozwoju miasta
Możliwości rozwoju miasta wynikają z wielu czynników, w tym zewnętrznych
niezależnych od miasta (tj. polityki państwa) oraz wewnętrznych (tj. potencjału
18
proeko
przedsiębiorczości społeczności lokalnej oraz polityki prowadzonej przez władze
miasta). Istnieje szereg programów, opracowań i strategii, w których na zlecenie
Władz Miasta określono konkretne działania operacyjne, mające na celu
poprawę sytuacji miasta, jak:
1) Strategia Rozwoju Tczewa na lata 2012-2020…………
2) Wieloletni Plan Inwestycyjny na lata 2006-2013
3) Program rewitalizacji miasta Tczewa, lipiec 2009 r.
4) Gminny Program Opieki nad Zabytkami dla miasta Tczewa na lata 20102013, grudzień 2009 r.
5) Program rozwoju sportu na lata 2011-2014, wrzesień 2011 r.
6) Kierunki prowadzenia polityki oświatowej miasta Tczewa na lata 2011-2014,
czerwiec 2011 r.
7) Gminny program profilaktyki i rozwiązywania problemów alkoholowych i
przeciwdziałania narkomanii w mieście Tczewie na rok 2012
8) Wieloletni program gospodarowania zasobem mieszkaniowym Gminy
Miejskiej 2011-2016, wrzesień 2011 r.
9) Strategia rozwoju mieszkalnictwa w Tczewie w latach 2004-2017, kwiecień
2004 r.
10) Strategia rozwiązywania problemów społecznych w mieście Tczewie,
grudzień 2005 r.
11) Program ochrony środowiska dla miasta Tczewa na lata 2008-2011 z
uwzględnieniem perspektywy na lata 2012-2015, październik 2008 r.
12) Założenia do planu zaopatrzenia w ciepło, energię elektryczną i paliwa
gazowe miasta Tczewa, maj 2007 r
13) Program gospodarki odpadami dla miasta Tczewa na lata 2008-2011 z
uwzględnieniem perspektywy na lata 2012-2015, październik 2008 r.
14) Program selektywnej zbiórki odpadów
15) Program likwidacji azbestu na terenie miasta
Możliwości rozwoju miasta będą zależały od decyzji Władz Miejskich,
koniunktury gospodarczej kraju, świadomości społecznej, czynników z zakresu
urbanizacji terenów, ich walorów przyrodniczo-krajobrazowych, wartości
kulturowych, stanu ładu przestrzennego, itp.
Miasto dysponuje znacznymi rezerwami terenu do potencjalnej zabudowy w
poszczególnych kategoriach funkcjonalnych:
• dla lokalizacji funkcji mieszkaniowej rezerwy wynoszą 306 ha;
• dla usług 99 ha;
• dla przemysłu 234 ha;
• łącznie 639 ha (z czego tereny niezabudowane i niezainwestowane zajmują 545
ha).
Możliwości rozwoju miasta z wykorzystaniem jego maksymalnego potencjału
wraz w wprowadzonymi korektami szczegółowymi, zostały uwzględnione w
kierunkach zagospodarowania przestrzennego miasta.
Zgodnie z szacunkami przedstawionymi w „Studium…” (rozdz. II.1.5), w
wyniku realizacji jego ustaleń możliwy będzie rozwój terenów o następujących
funkcjach:
- tereny zabudowy mieszkaniowej - o ok. 107 %, z 306 ha do 632 ha;
- tereny zabudowy usługowej - o ok. 16 %, z 184 ha do 213 ha;
19
proeko
- tereny zabudowy przemysłowej i usługowej - o ok. 435 %, z 69 ha do 369 ha;
- tereny zieleni (i wód) - o ok. 132 %, z 149 ha do 198 ha.
Generalnie, możliwości rozwoju miasta należy ocenić jako bardzo duże,
rezerwa mieszkaniowa pozwala podwoić obecną powierzchnię terenów
mieszkaniowych, a rezerwa przemysłowa pozwala zwiększyć czterokrotnie
obecną powierzchnię terenów produkcyjnych.
14. Zadania służące realizacji ponadlokalnych celów publicznych, w tym
wskazanych
w
„Planie
zagospodarowania
przestrzennego
województwa pomorskiego” (2009) to:
I. Zadania umieszczone w programach rządowych:
1. Zadania wynikające z „Programu Operacyjnego Infrastruktura i Środowisko”:
- rekultywacja
na cele
przyrodnicze
terenów zdegradowanych,
popoligonowych i powojskowych zarządzanych przez PGL LP,
- zakup sprzętu do szybkiej oceny ryzyka w przypadku wystąpienia poważnej
awarii, organizacji systemu monitoringu dynamicznego przeciwdziałania
poważnym awariom, w tym organizacja systemu i sieci teleinformatycznych,
- doskonalenie stanowisk do analizowania i prognozowania zagrożeń,
- wsparcia technicznego ratownictwa ekologicznego i chemicznego,
- wdrażanie nowoczesnych technik monitorowania powietrza, wód i hałasu
poprzez zakupy aparatury kontrolno pomiarowej i analitycznej dla sieci
laboratoriów Inspekcji Ochrony Środowiska, doskonalenie systemu
zapewnienia jakości poprzez organizację laboratoriów wzorcujących i
referencyjnych dla potrzeb wzmocnienia systemu zarządzania jakością
środowiska i ocen efektów ekologicznych programu;
- opracowanie planów ochronnych dla obszarów Natura 2000 na obszarze
Polski;
- rozwoj infrastruktury państwowego organu zarządzania ruchem lotniczym
- modernizacja linii E65/CE65 na odcinku Warszawa-Gdynia;
- budowa sieci telekomunikacji GSM-R zgodnie z NPW ERTMS;
- rozwój Szybkiej Kolei Miejskiej w Trójmieście;
- doposażenie jednostek Państwowej Straży Pożarnej w sprzęt do ratownictwa
technicznego na drogach woj. lubuskiego, zachodniopomorskiego i
pomorskiego;
- rozwój systemu automatycznego nadzoru nad ruchem drogowym (budowa
centralnego systemu do automatycznego nadzoru nad ruchem drogowym)
- budowa gazociągu Włocławek – Gdynia;
- budowa i remont oraz doposażenie baz Lotniczego Pogotowia Ratunkowego
- budowa i wyposażenie wojewódzkich centrów powiadamiania ratunkowego;
- kompleksowe zaopatrzenia przeciwpowodziowe Żuław.
2. Zadania wynikające z „Programu Operacyjnego Innowacyjna Gospodarka”:
- rozwój turystyki wodnej „Pętla Żuławska”
3. Zadania wynikające z „Master Plan Dla Transportu Kolejowego”:
- modernizacja linii istniejącej E65/CE65 na odcinkach Warszawa –Gdynia
- modernizacja CE65 na odcinku Chorzów Batory – Tarnowskie Góry –
Inowrocław – Bydgoszcz – Tczew.
II. Zadania umieszczone
Pomorskiego
w
Programach
Samorządu
Województwa
20
proeko
1. Zadania w wynikające z „Wieloletniego Programu Inwestycyjnego
Województwa Pomorskiego 2007–2013
- budowa infrastruktury szerokopasmowej regionalnej sieci informacyjnej
„Pomorska Sieć Szerokopasmowa”
- budowa zintegrowanego Systemu Informacji Turystycznej Województwa
Pomorskiego
- przebudowa drogi wojewódzkiej nr 224 stanowiącej dojazd z miasta Tczewa
do węzła Autostrady A1,,Stanisławie”
- Pętla Żuławska Międzynarodowa Droga Wodna E-70
- termomodernizacji siedmiu szpitali województwa pomorskiego.
2. wynikające z „Planu Gospodarki Odpadami dla Województwa
Pomorskiego”;
- utworzenie Regionalnego Systemu Gospodarki Odpadami w Tczewie i
budowy ZZO „Rokitki” w Tczewie
- rekultywacja nielegalnych składowisk zamkniętych w latach 2000-2006
- budowa instalacji do termicznego przekształcenia odpadów medycznych i
weterynaryjnych o wydajności 200 kg/h w szpitalu w Tczewie.
3. wynikające z „Programu rozwoju dróg wodnych Delty Wisły i Zalewu
Wiślanego – Pętla Żuławska Międzynarodowa Droga Wodna E-70”.
- modernizacja połączenia drogowego od portu rzecznego do obszaru
rekreacyjnego ujścia Strugi Subkowskiej
- przebudowa bazy wioślarskiej przy ul. Nadbrzeżnej (pomosty cumownicze)
- budowa zespołu sanitarnego do nadwodnego obszaru rekreacyjnego (bulwar
nadwiślański) z możliwością organizacji placówki gastronomicznej
- budowa systemu monitoringu i posterunku policji w obszarze portu i bulwaru
nadwiślańskiego
- budowy turystycznych ścieżek widokowych łączących Stare Miasto z portem
i nadwodnym obszarem rekreacyjnym w Tczewie
- zagospodarowanie rekreacyjnych terenów zielonych nadwiślańskich – niecki
Czyżykowskiej i ujścia Strugi Subkowskiej.
III. Zadania umieszczone w Regionalnym Programie Operacyjnym
Województwa Pomorskiego
- przebudowa drogi wojewódzkiej nr 224 (węzeł Stanisławie).
IV
dla
Ustalenia „Planu zagospodarowania przestrzennego województwa
pomorskiego”:
1) Ustalenia w zakresie ochrony walorów krajobrazowych – ochrona
przedpola ekspozycji bądź poprawa wyeksponowania (m.in. przez
ograniczenie wprowadzania zabudowy, zalesień, reklam wielkoformatowych i
innych przekształceń), ochrona charakterystycznych akcentów i dominant,
odtworzenie wartościowych elementów obiektów zabytków i historycznych
sylwet panoramicznych zespołu staromiejskiego w Tczewie z trasy wodnej
rzeki Wisły oraz tras kołowych (także z mostu w Knybawie) i trasy kolejowej;
zachowanie przedpola ekspozycyjnego oraz graniczenie wprowadzania
zabudowy, zalesień, reklam wielkoformatowych i innych przekształceń
mogących przesłonić ekspozycję lub obniżyć walory krajobrazu wzdłuż trasy
na odcinku drogowym (DK nr 91) Pruszcz Gdański – Tczew (krawędź
wysoczyzny) na Żuławy Gdańskie.
2) Ustalenia w zakresie ochrony zasobów i jakości wód – zwiększenie
naturalnej retencji na obszarach miejskich, przeciwdziałanie nadmiernemu
21
proeko
3)
4)
5)
6)
uszczelnianiu terenów otwartych; zachowanie i renaturalizacja biegu cieków
przymorskich m.in. Wisły; zachowanie istniejących terenów hydrogenicznych
– wód powierzchniowych, mokradeł, torfowisk oraz odtworzenie i odnowienie
obszarów tzw. małej retencji dla utrzymania i powiększenia zasobów
wodnych oraz kształtowania właściwego stanu stosunków wodnych.
Ustalenia w zakresie ochrony powietrza atmosferycznego – poprawa
jakości powietrza atmosferycznego, głównie poprzez ograniczenie wielkości
emisji gazów i pyłów do atmosfery; wyznaczenie w mieście korytarza
przewietrzającego; przeznaczenie części terenów niezainwestowanych na
założenie terenów zielonych przenikających tkankę obszarów zabudowanych
oraz bezwzględna ochrona zadrzewień, zakrzewień i istniejących terenów
zieleni urządzonej jako elementów naturalnie utrzymujących dobre warunki
klimatu lokalnego i ograniczających rozprzestrzenianie zanieczyszczeń i
hałasu.
Ustalania w zakresie ochrony przed hałasem i wibracjami – ochrona
środowiska przed hałasem na obszar nim zagrożonych powinna odbywać się
w oparciu o programy ochronne.
Ustalenia w zakresie systemu osadniczego: Tczew jako ośrodek
regionalny uzupełniający obszar aglomeracji; wzmocnienie rangi ośrodka
regionalnego przez kreowanie przestrzeni miejskiej wysokiej jakości;
ukształtowanie ośrodka regionalnego na centrum życia miejsko-wiejskiej
społeczności zamieszkałej na obszarze obsługi ośrodka; kształtowanie
Funkcjonalnych Obszarów Miejskich, poprzez organizacyjne, instytucjonalne
i techniczne wiązanie miasta z obszarami wiejskimi, wspólnie realizujących
politykę przestrzenną, transportową, infrastrukturalną oraz usługi wyższego
rzędu; przeciwdziałanie procesom suburbanizacji wokół ośrodka
regionalnego przez krystalizację sieci osadniczej w jego otoczeniu,
przyczyniającą się do ochrony wartości przyrodniczych, krajobrazowych i
kulturowych; obszary atrakcyjne dla rozwoju turystyki i rekreacji należy
wyłączyć z intensywnego monofunkcyjnego osadnictwa i inwestycji
gospodarczych kolidujących z usługami turystyki; na obszarach cennych z
punktu widzenia dziedzictwa kulturowego oraz posiadających wybitne
wartości krajobrazu kulturowego, należy planować nowe rozwiązania
transportowe, jednocześnie chroniąc historyczne trakty i związane z nimi
elementy zagospodarowania i urządzenia, w tym zachować i udostępnić dla
celów turystyki historyczne drogi bite, brukowe, aleje przydrożne itp.,
stosować wzorce rozwoju przestrzennego obszarów zainwestowanych
zmierzające do wyeksponowania atrakcji turystycznych, stworzenie właściwej
oprawy dla zlokalizowanych na tych obszarach cennych obiektów i
jednocześnie zapewnienie obsługi ruchu turystycznego.
Ustalania w zakresie kształtowania lokalnych elementów systemu
osadniczego: stanowienie aktów prawa miejscowego zapewniających
odpowiedni dla rangi ośrodka zestaw funkcji, warunki zachowania ładu
przestrzennego oraz zrównoważony rozwój przez wykorzystanie w pierwszej
kolejności terenów niezainwestowanych, które znajdują się w centrum
miasta, lub w bezpośrednim jego sąsiedztwie, dogęszczenie istniejących
obszarów zainwestowania przy równoczesnym zachowaniu lub poszerzaniu
terenów zielonych i powierzchni biologicznie czynnych, w tym poprzez
zmniejszenie wielkości terenów infrastruktury transportowej na rzecz terenów
zielonych i zabudowy usługowej związanej z zielenią.
22
proeko
7) Ustalenia w zakresie infrastruktury społecznej: kształtowanie struktury
przestrzennej infrastruktury szkolnictwa wyższego przez rozwój szkolnictwa
wyższego I stopnia w Tczewie; budowa, rozbudowa i modernizacja instytucji
kultury wyspecjalizowanej (np. filharmonia, opera, teatry, muzea itp.),
uzupełnienie i rozbudowa sieci placówek kultury oraz poprawa warunków
lokalowych istniejących obiektów kultury, budowa (rozbudowa i odbudowa) i
remont otwartych i zamkniętych obiektów sportowych niepowiązanych z
infrastrukturą szkolną (baseny, boiska, hale sportowe, korty, ścieżki zdrowia
oraz inne obiekty dla potrzeb aktywnego trybu życia) w ośrodkach
sportowych.
8) Ustalania w zakresie rozwoju gospodarki turystycznej: aktywizacja
międzynarodowych dróg wodnych E-70 i E-40 (realizacja Programu rozwoju
dróg wodnych Delty Wisły i Zalewu Wiślanego, w tym projekt Pętla Żuławska
– rozwój turystyki wodnej, wdrożenie Systemu Informacji Turystyki Wodnej);
budowa, przebudowa i modernizacja bazy wioślarskiej w Tczewie;
zagospodarowanie i rozwój turystyki w paśmie Wisły – wyznaczenie szlaków
pieszych, bulwarów, szlaków rowerowych oraz miejsc rekreacyjnych wzdłuż
rzeki w ujęciu systemowym, w powiązaniu z cennymi miastami i walorami
środowiskowymi i kulturowymi w ich najbliższym otoczeniu, tworzenie
atrakcyjnych stref przybrzeżnych; przebieg tras rowerowych przez Tczew:
trasa nr 2: Bursztynowa R-9 – Bałtyk – Adriatyk przebiegająca wzdłuż lewego
brzegu Wisły przez miejscowości Pieniążkowo – Opalenie – Gniew – Tczew
– Gdańsk (punkt węzłowy Gniew); trasa nr 12: Trasa Zamków Polski
Północnej (Szczecinek) województwo zachodnio-pomorskie – Czarne –
Człuchów – Chojnice (z odgałęzieniem Silno – kujawsko-pomorskie Tuchola)
– Konarzyny – Bytów – Sulęczyno – Kościerzyna – Stara Kiszewa –
Skarszewy – Tczew – Malbork – Sztum – Gniew – Pieniążkowo
(województwo kujawsko-pomorskie Grudziądz); trasa nr 118: Gdańsk Świbno
– Cedry Wielkie – Suchy Dąb – Tczew – Lisewo Malborskie (gm. Lichnowy) –
Miłoradz – Malbork/Sztum; trasa nr 122: Tczew- Starogard Gdański – Zblewo
– Kaliska – Czarna Woda – Czersk – Chojnice; trasa nr 131: Tczew –
Subkowy – Pelplin.
9) Ustalenia w zakresie lokalizacji wielkopowierzchniowych obiektów
handlowych: uwzględnienie wpływu WOH na zagospodarowanie
przestrzenne, środowisko i gospodarkę lokalną ośrodka, przy podejmowaniu
decyzji o rozwoju wielkopowierzchniowych obiektów handlowych; ustalenie w
dokumentach planistycznych form architektonicznych WOH nawiązujących
do uwarunkowań lokalnych, zwłaszcza kulturowych i krajobrazowych;
lokalizacja WOH powinna uwzględniać m.in. ocenę konsekwencji
transportowych przeprowadzoną na podstawie liczby miejsc parkingowy oraz
prognozowanego ruchu wjazdowego i wyjazdowego, ocenę możliwości
obsługi obiektu przez transport zbiorowy (z podaniem prognozowanego
podziału przewozów na środki transportu zbiorowego i indywidualnego).
10) Ustalenia w zakresie infrastruktury transportowej: budowa lub
przebudowa priorytetowej dla województwa infrastruktury liniowej dla
międzynarodowych połączeń w sieci transportowej a w szczególności lini
kolejowej E-65 (Zebrzydowice – Katowice – Warszawa -Malbork – Tczew –
Gdańsk – Gdynia), CE-65 (Katowice – Smętowo – Tczew); drogi o znaczeniu
ponadregionalnym i regionalnym szczególnie ważne dla obsługi
województwa pomorskiego: droga krajowa nr 91, droga wojewódzka nr 224,
droga powiatowa Tczew - Nowy Staw; główną rolę w transporcie kolejowym
23
proeko
w powiązaniach regionalnych w województwie odgrywać będą odcinki linii
kolejowych znaczenia państwowego: nr 9 na odcinkach Gdańsk Główny –
Tczew – Malbork, nr 131 Tczew - Pelpin – Smętowo Graniczne oraz
znaczenia lokalnego: nr 203 na odcinku Tczew – Chojnice; rozwój
kolejowego transportu zbiorowego na obszarze województwa obejmować
będzie m.in. kolej metropolitarną obsługującą połączenia wewnątrz obszaru
aglomeracji na liniach m.in. nr 9 na odcinku Tczew – Gdańsk; integracja
systemu transportu zbiorowego w województwie funkcjonować będzie w
oparciu o zespoły węzłów przesiadkowych w czterech miastach węzłowych o
krajowym znaczeniu dla obsługi pasażerskiej: Gdańsk, Gdynia, Słupsk i
Tczew.
11) Ustalenia w zakresie infrastruktury technicznej: modernizacja,
przebudowa i odbudowa istniejących oraz budowa nowych urządzeń osłony
przed powodzią (wały przeciwpowodziowe, przepompownie, budowle
zrzutowe, zbiorniki retencyjne itp.); wskazać sposoby ograniczenia ilości wód
opadowych i roztopowych odprowadzanych do odbiorników, uwzględnić
ustalenia wynikające z Programu małej retencji oraz Programu udrożnienia
rzek województwa pomorskiego; utrzymanie i/lub odtworzenie naturalnych
obszarów retencyjnych (tereny zalewowe, poldery, zbiorniki małej retencji
itp.); zapewnienie dostępu wszystkim mieszkańcom województwa do
urządzeń zaopatrujących w wodę o jakości zgodnej z obowiązującymi
normami; zwiększenie zasięgu obsługi krajowego systemu dystrybucji gazu
ziemnego oraz poprawa bezpieczeństwa energetycznego poprzez m.in.
zakończenie budowy drugiej nitki gazociągu wysokiego ciśnienia Włocławek
– Gdynia Wiczlino; zwiększenie pewności zasilania systemu rozdzielczoodbiorczego, poprawa sprawności i dostosowania istniejących obiektów
sieciowych do wymagań ochrony środowiska poprzez modernizację i budowę
elektroenergetycznej sieci dystrybucyjnej m.in. Głównego Punktu Zasilania
110/15 kV Tczew Północ; ograniczenie negatywnego wpływu odpadów i
składowisk na środowisko m.in. przez modernizację składowisk odpadów
komunalnych, które nie spełniają wymogów ochrony środowiska,
upowszechnienie selektywnej zbiórki odpadów, bieżącą likwidację
nielegalnych składowisk, budowę kwater do unieszkodliwiania odpadów
zawierających azbest; stworzenie zintegrowanego ratownictwa – integracja
wszystkich podmiotów ratownictwa: szpitali, policji, straży pożarnej,
ratownictwa chemicznego, w jeden system mający wspólną lub kompatybilną
sieć łączności oraz wspólne procedury ratownicze, zarządzane przez
regionalne centrum koordynacji ratownictwem.
2.1.3. Kierunki zagospodarowania przestrzennego określone w
projekcie „Studium...” – synteza
1. Kierunki zmian w strukturze przestrzennej gminy oraz w przeznaczeniu
użytkowania terenów
Miasto Tczew w projekcie „Studium…” podzielone zostało na siedem
głównych stref i obszarów urbanistycznych:
1) Stare Miasto I.ZC (zabytkowe centrum) nr strefy I.1.
2) Zabytkowe Przedmieścia i Obszary I.ZPiO (nr I.2-I.16)
3) Istniejące osiedla mieszkaniowe o przewadze zabudowy mieszkaniowej
jednorodzinnej (nr II.1.-II.6.)
24
proeko
4) Istniejące osiedla mieszkaniowe o przewadze zabudowy mieszkaniowej
wielorodzinnej do 4 kondygnacji (II.7.)
5) Istniejące osiedla mieszkaniowe o przewadze zabudowy mieszkaniowej
wielorodzinnej powyżej 4 kondygnacji (II.8 – II.10.)
6) Projektowane osiedla mieszkaniowe o przewadze zabudowy mieszkaniowej
jednorodzinnej (III.1.- III.2.)
7) Projektowane osiedla mieszkaniowe o przewadze zabudowy mieszkaniowej
jednorodzinnej i zabudowy wielorodzinnej do 4 kondygnacji (III.3.)
8) Projektowane osiedla mieszkaniowe o przewadze zabudowy mieszanej
mieszkaniowej (różne formy) i usługowej (III.4.-III.5.)
9) Projektowane centra miejskie (IV.1.-IV.2.)
10) Tereny produkcyjno-usługowe (V.1. – V.8.)
11) Ogródki działkowe i cmentarz komunalny (VI.1.-VI.8.)
12) Tereny wyłączone z zabudowy:
VII.1. Obszar Doliny Strugi Subkowskiej (Drybok)
VII.2. Obszar Doliny rzeki Motławy
VII.3. Pas Nadwiślański
Na terenie miasta obowiązują „ogólne zasady zmian w przeznaczeniu i
użytkowaniu terenów”, zgodnie z którymi naczelną zasadą jest unikanie
lokalizowania funkcji produkcyjno-składowej i pochodnych w strefach
mieszkaniowych i odwrotnie. W przypadku występowania obu tych funkcji
naprzemiennie nie należy rozbudowywać funkcji, która jest w sprzeczności z
wiodącą funkcją strefy.
Dla obszarów niezabudowanych, w „Studium…” wyznaczono funkcję
wiodącą, przy czym zasadą zabudowy tych obszarów jest możliwość zmiany
funkcji wiodącej, w zależności od koniunktury gospodarczej. Przykładowo, dla
wiodącej funkcji mieszkaniowo-usługowej, dopuszczono wprowadzanie funkcji
przemysłowo-magazynowej, pod warunkiem zmiany funkcji wiodącej dla całej
strefy lub jej części w sposób uniemożliwiający mieszanie się funkcji wzajemnie
wykluczających się (tj. mieszkaniowej i produkcyjno-magazynowej) oraz pod
warunkiem, że wprowadzona zmiana funkcji nie spowoduje pogorszenia się
warunków dla zabudowy istniejącej.
Dla wybranych obszarów, w „Studium…” zamieszczono szczegółowe
zasady przeznaczenia i użytkowania terenu:
I. dla terenów niezabudowanych posiadających obowiązujące miejscowe plany
zagospodarowania przestrzennego o przewadze funkcji mieszkaniowej lub
mieszanej mieszkaniowo-usługowej:
• tereny zabudowane o funkcji mieszkaniowej i mieszanej mieszkaniowousługowej, objęte strefami ochrony konserwatorskiej - oprócz wymogów
konserwatorskich, dążenie do minimalizowania uciążliwości dla otoczenia
• tereny istniejących osiedli zabudowy mieszkaniowej jednorodzinnej - nie
zaleca się realizowania zabudowy wielorodzinnej, poza realizacją
zabudowy w formie kamienic kilku-mieszkaniowych, wewnątrz osiedli nie
zaleca się realizacji usług handlu o pow. sprzedaży przekraczającej 300
m2, na obrzeżach tych osiedli dopuszcza się wszelkie inne funkcje, pod
warunkiem, że nie będą one stanowić uciążliwości dla mieszkańców,
25
proeko
II.
III.
IV.
V.
VI.
dążyć należy do stosowania materiałów dobrej jakości, dbając o formę
architektoniczną, w tym detal i jakość wykończenia;
• tereny istniejących osiedli zabudowy wielorodzinnej - istniejąca funkcja
wiodąca tych osiedli pozostaje bez zmian, dopuszcza się i zaleca wszelkie
działania inwestycyjne związane z polepszeniem jakości życia
mieszkańców i estetyzacji istniejących form zabudowy oraz istniejących
przestrzeni publicznych: zieleńców, ciągów pieszych, placów, ścieżek, itp.;
• tereny osiedli niezabudowanych realizowanych w oparciu o istniejące
miejscowe plany zagospodarowania przestrzennego - dla stworzenia nowych
możliwości inwestycyjnych, w „Studium…” określono dla poszczególnych
obszarów funkcję dominującą, nie wykluczając wszystkich towarzyszących, a
nawet zmiany funkcji wiodącej, pod warunkiem przestrzegania „ogólnych
zasad zmian w przeznaczeniu i użytkowaniu terenów”.
dla terenów o funkcji ogólnomiejskich prestiżowych centrów usługowych (w
odniesieniu do obszaru Nowego Centrum) zaleca się łączenie funkcji
usługowej, mieszkaniowej i handlowej (z rekomendacją dla lokalizowania
obiektów o charakterze usług ogólnomiejskich i ponadlokalnych (np. urzędy,
organy urzędów administracji rządowej i samorządowej, sądy, instytucje
finansowe, hotele itp.) oraz usług rozrywki, kultury, handlu, gastronomii itp.) z
dopuszczeniem parkingu podziemnego obsługującego obszar centrum. Na
obszarze Nowego Centrum dopuszcza się różne formy użytkowania terenu
poza funkcją produkcji, składów i magazynów.
dla terenów niezabudowanych o przewadze funkcji mieszkaniowo-usługowej
- wskazana jest realizacja nowych osiedli mieszkaniowych na zasadzie
organizmów wielofunkcyjnych, zapewniających mieszkańcom maksymalną
ilość w/w funkcji podstawowych (co ma przeciwdziałać nadmiernemu
„rozlewaniu” się miast, tworzeniu dzielnic mieszkaniowych tzw. „sypialni”
oraz centrów usługowych „wymarłych” po godzinach pracy).
dla terenów o walorach unikalnych (dotyczy obszaru dawnego portu na Wiśle
i jego otoczenia oznaczonego symbolem I.7.B) - należy go objąć szczególną
troską, dążąc do maksymalnego uwypuklenia tkwiącego w tym terenie
potencjału, w „Studium…” teren ten przeznaczono dla lokalizacji funkcji
produkcyjno-usługowej z jednoczesnym dopuszczeniem lokalizacji funkcji
mieszkaniowo-usługowej z przestrzeniami publicznymi, pod warunkiem nie
łączenia w tym obszarze funkcji produkcyjnej i mieszkaniowej oraz pod
warunkiem sporządzenia projektu koncepcyjnego zagospodarowania terenu
dla całego obszaru i dostosowywania tego projektu do zmieniających się
potrzeb.
dla terenów o przewadze funkcji produkcyjno-usługowej
• dla obszarów zabudowanych lub częściowo zabudowanych funkcją
produkcyjno-usługową zaleca się kontynuację tych funkcji lub podobnych,
z wykluczeniem funkcji mieszkaniowej (poza funkcją związaną z dozorem
obiektów);
• dla obszarów, na których nie występuje zabudowa produkcyjna dopuszcza
się wprowadzenie funkcji mieszkaniowej, z uwzględnieniem „ogólnych
zasad zmian w przeznaczeniu i użytkowaniu terenów”.
dla terenów zielonych - utrzymanie funkcji terenów zielonych, w przypadku
terenów zielonych łączących funkcję zieleni z innymi funkcjami, funkcja
zieleni powinna być wiodącą, dopuszcza się wszelkie działania inwestycyjne
oraz lokalizację innych funkcji towarzyszących związanych z funkcją
wiodącą, a także realizację funkcji publicznych z zakresu infrastruktury
26
proeko
technicznej i drogowej, zaleca się docelowe rozszerzenie funkcji ogrodów
działkowych o funkcję rekreacji ogólnodostępnej (np. sezonowej) polegające
na udostępnieniu ich dla mieszkańców miasta okresowo lub na stale,
połączonej z funkcją targowiska ekologicznych płodów rolnych wytwarzanych
przez działkowców, zaleca się maksymalne obsadzenie zielenią wysoką i
średnią skwerów, placów, podwórek, ogródków przydomowych. Zaleca się
powrót do historycznych form zieleni: parkany, aleje wzdłuż ulic i chodników.
Zaleca się stosowanie zieleni rodzimej, odpornej na warunki atmosferyczne.
VII. dla terenów wyłączonych z zabudowy i terenów zamkniętych - wyłącza się z
zabudowy tereny zalewowe i tereny zamknięte, gdzie dopuszcza się
realizację infrastruktury technicznej i drogowej pod warunkiem uzyskania
zgody odpowiednich organów.
Ogólne zasady kształtowania zabudowy
Według ustaleń „Studium…” preferowane jest „planowanie otwarte”,
umożliwiające ciągłe dostosowywanie polityki przestrzennej do zmieniających się
potrzeb, prowadzone jednocześnie w oparciu o świadomie zaprojektowane
wielofunkcyjne dzielnice miasta. Przy czym dzielnice te powinny posiadać
optymalną wielkość tj. obszar, który można pokonać pieszo, a kształtowanie
zabudowy powinno być realizowane w sposób zrównoważony, z poszanowaniem
uwarunkowań kulturowych, przyrodniczych i z dużą świadomością publiczną.
Ograniczenia i uwarunkowania przyrodnicze i kulturowe powinny być
respektowane odpowiednio w każdej strefie i obszarze miasta. Dzielnice miasta
powinny być realizowane poprzez zastosowanie różnorodności typologicznej i
funkcjonalnej.
Kierunki kształtowania zabudowy:
w strefach ochrony konserwatorskiej polegają na:
• ochronie zabytkowych budynków i obiektów;
• ochronie zabytkowych obszarów urbanistycznych w tym historycznej
parcelacji;
• ochronie zachowanych historycznych form elementów małej architektury;
• ochronie historycznie zachowanych nawierzchni ulic i placów z
rekomendacją przywrócenia historycznej nawierzchni;
• dopuszczeniu realizacji nowych obiektów w miejscu obiektów wyburzonych
nie przedstawiających wartości zabytkowych lub zdekapitalizowanych,
których odtworzenie nie jest celowe ze względu na małe walory zabytkowe
lub zbyt duże nakłady ekonomiczne;
• realizacji nowych obiektów na zasadzie omówionego podejścia prasowego;
• zdefiniowaniu indywidualnych uwarunkowaniach kulturowych w celu ich
ochron
• zasady kształtowania zabudowy należy podporządkować uwarunkowaniom
konserwatorskim;
• wszelkie działania powinny być uzgodnione z odpowiednimi służbami
konserwatorskimi.
II. w obszarach zabudowanych o przewadze funkcji mieszkaniowej nie
objętych ochroną konserwatorską - w istniejących osiedlach zabudowy
wielorodzinnej, należy podejmować działania inwestycyjne zmierzające do
ich estetyzacji, przy zastosowaniu różnorodnych zabiegów, akceptowanych
przez mieszkańców.
I.
27
proeko
III w obszarach zabudowanych o przewadze funkcji produkcyjnousługowej - zaleca się kontynuowanie aktualnej funkcji, zaleca się budowę
miasta unikając jego strefowania stwarzając różnorodność funkcjonalną i
typologiczną, nie określa się zasad kształtowania zabudowy dla terenów o
przewadze funkcji przemysłowej.
IV na terenach niezabudowanych o przewadze funkcji mieszkaniowousługowej
• zalecane jest planowanie „procesowe” z wykorzystaniem projektu
koncepcyjnego
zagospodarowania
terenu,
szczególnie
podczas
realizowania nowych osiedli na niezabudowanych obszarach;
• forma nowych osiedli powinna być przyjazna dla jego mieszkańców,
zapewniając miejską różnorodność, a zarazem spójność;
• zalecane formy stosowane w miastach renesansowych, takie jak: kwartały
zabudowy, pierzeje, place itp.;
• forma zabudowy, powinna charakteryzować estetyką, dobrą jakością,
dopracowanym detalem (ale nie agresywnością);
• zalecane jest stosowanie form architektonicznych umiarkowanie
różnorodnych, unikalnych wyłącznie dla budynków o unikalnej funkcji;
• zaleca się lokalizowanie osiedlowych szkół podstawowych i przedszkoli,
osiedlowych sklepów i obiektów publicznych, w odległościach
zapewniających mieszkańcom dostępność pieszą.
• zaleca się nie tworzenie ślepych ulic oraz ciągów tylko pieszych (za
wyjątkiem terenów rekreacyjnych);
• zaleca
się
mieszanie
funkcji
mieszkaniowej
i
usługowej
(współwystępowanie miejsc zamieszkania i miejsc pracy), unikanie
realizacji monofunkcyjnych przedmieść i „dzielnic martwych” po godzinach
pracy.
V. na terenach niezabudowanych o charakterze prestiżowych centrów
ogólnomiejskich i o walorach unikalnych dla miasta (dotyczy terenu
Nowego Centrum IV.1, oraz Terenów Postoczniowych I.7.A)
• architektura powinna charakteryzować się najwyższą jakością i być
realizowana w oparciu o projekt zagospodarowania terenu sporządzony dla
całego obszaru (który może podlegać zmianom, ale zawsze musi być
rozpatrywany całościowo), uzbrojenie trenu i parkingi podziemne wymagają
działań zintegrowanych;
• zalecane wprowadzenie przestrzeni publicznych: w centrum o charakterze
forum – agory – z możliwością realizacji imprez, a w porcie przestrzeń
publiczna powinna nawiązywać do specyfiki miejsca, np. związanej z
rekreacją, sportami wodnymi, żeglarskimi itp.;
• na terenie dawnej stoczni i portu rzecznego - dodatkowo należy uwzględnić
(wyeksponować) walory przestrzenne związane z krajobrazem, rzeką i
zabytkowymi mostami na rzece oraz wyeksponować zabytkowe obiekty
inżynierskie (jak np. śluza na Kanale Młyńskim);
• jako alternatywę na Terenach Postoczniowych dopuszcza się na terenie
portowym kontynuację funkcji przemysłowej z zachowaniem swobodnego
dostępu do portu i śluzy z widokiem na zabytkowy most.
2. Tereny wyłączone
użytkowania:
spod
zabudowy
lub
tereny
ograniczonego
28
proeko
Ograniczenia w wykorzystaniu terenów wyłączonych spod zabudowy i
terenów ograniczonego użytkowania dotyczą pewnego rodzaju działalności, po
uzyskaniu decyzji właściwych organów, pewne działania inwestycyjne mogą być
realizowane na tych terenach.
W granicach Tczewa występują następujące tereny wyłączone spod
zabudowy lub tereny ograniczonego użytkowania:
I wynikające z przepisów prawnych dotyczących ochrony przyrody i
elementów środowiska:
• obszary Natura 2000 (obszar specjalnej ochrony ptaków „Dolina Dolnej
Wisły” PLB040003);
• grunty rolne klasy I-III – w granicach miasta nie są chronione;
• wody powierzchniowe publiczne płynące i stojące - zakaz grodzenia w
odległości mniejszej niż 1,5 m od linii brzegów i uniemożliwiania
przechodzenia przez ten obszar na mocy ustawy Prawo wodne z dnia 18
lipca 2001 r. (tj. Dz. U. 2005 nr 239, poz. 2019, z późn. zmianami);
• obszary szczególnego zagrożenia powodziowego;
II. dotyczące form ochrony kulturowej:
• teren zabytków nieruchomych wpisanych do rejestru zabytków
Województwa Pomorskiego);
• teren zabytków nieruchomych wpisanych do gminnej ewidencji zabytków
chronionych;
• tereny zasobów archeologicznych wpisane do rejestru zabytków
Wojewódzkiego Konserwatora Zabytków w Gdańsku;
• obszary ochrony konserwatorskiej, na podstawie planów miejscowych
III istniejące obiekty i urządzenia, wytwarzające strefy ograniczonego
użytkowania, na podstawie przepisów szczególnych i zasady
zagospodarowania na terenach stref ograniczonego użytkowania:
1) strefy ochronne ujęć wody (strefę ochrony bezpośredniej wyznaczono w
promieniu 8-10 m od studni wokół ujęć, działki, na których zlokalizowane
są ujęcia wody, są ogrodzone, a dostęp do nich jest ograniczony):
- obowiązują zakazy, nakazy i ograniczenia w zakresie użytkowania
gruntów oraz korzystania z wody na podstawie przepisów ustawy z dnia
18 lipca 2001 r. Prawo wodne z dnia 18 lipca 2001 r. (tj. Dz. U. z 2005 r.
Nr 239, poz. 2019, z późn. zmianami) dotyczących stref oraz obszarów
ochronnych.
- nie należy odprowadzać wód opadowych w taki sposób, aby mogły
przedostawać się do urządzeń służących do poboru wody;
- należy zapewnić szczelność instalacji sanitarnych, przeznaczonych do
użytku osób zatrudnionych przy urządzeniach służących do poboru
wody;
- zabrania się prowadzenia działań niezwiązanych z ujmowaniem wody i
pracą urządzeń do tego służących;
- należy ograniczyć dostęp osób nieuprawnionych do urządzeń
służących do poboru wód;
- należy zagospodarować teren zielenią.
2) oczyszczalnia w Tczewie, zlokalizowana przy ul. Czatkowskiej 8, nie ma
nałożonego obowiązku ustanowienia obszarów ograniczonego
użytkowania.
3) obszary oddziaływania napowietrznych linii energetycznych wysokiego
napięcia 110 kV oraz Głównych Punktów Zasilania (GPZ Tczew i GPZ
29
proeko
4)
5)
6)
7)
Eaton) - wyznacza się odpowiednie strefy ochronne wyłączone spod
zabudowy zgodnie z Rozporządzeniem Ministra Środowiska z dnia 30
października 2003 r. w sprawie dopuszczalnych poziomów pól
elektromagnetycznych w środowisku oraz sposobów sprawdzania
dotrzymania tych poziomów. (Dz. U. Nr 192, poz. 1883) oraz
rozporządzenie z dnia 29 lipca 2004 r. w sprawie dopuszczalnych
poziomów hałasu w środowisku. (Dz. U. Nr 178, poz. 1841), wyznaczono
strefy od linii SN o szerokości około 15 m (po 7,5 m od głównej osi), oraz
od linii WN 110 kV o szerokości około 40 m (po 20 m od głównej osi),
których zagospodarowanie wymaga uzyskania zgody zarządcy sieci, pod
liniami nie należy sadzić roślinności wysokiej, zalesienia w pasie
technologicznym linii mogą być przeprowadzone w uzgodnieniu z
właścicielem linii, który określi maksymalną wysokość sadzonych drzew i
krzewów, wszelkie zmiany w kwalifikacji terenu w obrębie pasa
technologicznego linii i w jego najbliższym sąsiedztwie powinny być
zaopiniowane przez właściciela linii, do linii elektroenergetycznych musi
być zapewniony dostęp w celu wykonania prac eksploatacyjnych
strefa ograniczeń w zabudowie po 4,0 m na każdą stronę od osi
gazociągu, w związku z przebiegiem gazociągów wysokiego ciśnienia
DN400 PN 6,3 MPa oraz gazociągu w/c DN500 Pr 8,4 MPa wynikająca z
Rozporządzenia Ministra Gospodarki z dnia 30 lipca 2001 r. w sprawie
warunków technicznych jakim powinny odpowiadać sieci gazowe (Dz. U.
Nr 97, poz. 1055, z późniejszymi zm.), w strefie tej nie można prowadzić
żadnej działalności mogącej zagrozić trwałości gazociągu, nie wolno
urządzać składowisk, postoju ciężkiego sprzętu mechanicznego,
lokalizować szklarni i tuneli foliowych, wszelkie zamierzenia inwestycyjne
w zakresie budownictwa nadziemnego i podziemnego należy
każdorazowo uzgodnić z eksploatatorem gazociągu
obecnie składowisko odpadów w Tczewie nie ma nałożonego obowiązku
ustanowienia obszaru ograniczonego użytkowania, planowane jest
przekształcenie Składowiska Odpadów Tczew w Regionalny System
Organizacji Zbierania i Unieszkodliwiania Odpadów - Tczew (RSOZUO),
czyli w kompleksowy system gospodarki odpadami komunalnymi, który
ma obsłużyć również sąsiednie gminy (zob. rozdz. 6.2.)
drogi - Rozporządzenie Ministra Transportu i Gospodarki Morskiej z dn. 2
marca 1999 r. w sprawie warunków technicznych, jakim powinny
odpowiadać drogi publiczne i ich usytuowanie (Dz. U. z 1999 r. Nr 43, poz.
430) określa warunki techniczne, jakim powinny odpowiadać drogi
publiczne i związane z nimi urządzenia budowlane oraz ich usytuowanie
m.in. z punktu widzenia ochrony środowiska ze szczególnym
uwzględnieniem ochrony przed nadmiernym hałasem, wibracjami,
zanieczyszczeniami powietrza, wody i gleb.
tereny kolejowe - zgodnie z Ustawą z dnia 28 marca 2003 r. o
transporcie kolejowym (Dz.U. Nr 16 z 2007 r., poz. 94 z późn. zm.) oraz
przepisami szczegółowymi obowiązuje strefa zakazu zabudowy w
odległości min. 10 m od granicy terenu kolejowego, przy czym odległość
ta od osi skrajnego toru nie może być mniejsza niż 20 m. Należy dążyć
do ograniczenia uciążliwości akustycznej i aerosanitarnej komunikacji
kolejowej przez zastosowanie technicznych ekranów akustycznych lub
wprowadzenie w miarę istnienia rezerw terenowych, pasów
wielowarstwowej zieleni izolacyjnej. Nowolokalizowane budynki
30
proeko
mieszkalne, szpitale, domy opieki, obiekty rekreacyjno-sportowe, budynki
związane z pobytem dzieci i młodzieży powinny być sytuowane poza
zasięgiem uciążliwości linii kolejowej.
8) cmentarze - zgodnie z Rozporządzeniem Ministra Gospodarki
Komunalnej z dnia 25 sierpnia 1959 r. w sprawie określenia jakie tereny
pod względem sanitarnym są odpowiednie na cmentarze (Dz. U. Nr 52
poz. 315, z późn. zm) w strefie min. 150 m, obowiązuje zakaz lokalizacji
zabudowań mieszkalnych, zakładów produkujących artykuły żywności,
zakładów żywienia zbiorowego oraz zakładów przechowujących artykuły
żywności. Odległość ta może być zmniejszona do 50 m pod warunkiem,
że teren w granicach od 50 do 150 m odległości od cmentarza posiada
sieć wodociągową i wszystkie budynki korzystające z wody są do tej sieci
podłączone.
9) przeszkody lotnicze – zgodnie z Rozporządzeniem Ministra Infrastruktury
w sprawie sposobu zgłaszania oraz oznakowania przeszkód lotniczych z
dnia 25 czerwca 2003 (Dz.U. Nr 130, poz. 1193 z późn. zm.) każdy
obiekt o wysokości 50 metrów lub wyższy wymaga uzyskania decyzji
zarówno władz cywilnych, jak i wojskowych lotnictwa odnośnie
ewentualnego uznania go za przeszkodę lotniczą, w razie planowania
obiektów o wysokości równej, bądź przekraczającej 50 m nad poziomem
terenu, fakt ten należy każdorazowo przed wydaniem decyzji o
pozwoleniu na budowę, uzgodnić z Szefostwem Służby Ruchu
Lotniczego Sił Zbrojnych RP w Warszawie.
IV. na podstawie projektowanych w „Studium…” obszarów chronionych
lub postulowanych do ograniczenia zabudowy
1) tereny w granicach projektowanego Kociewskiego Obszaru Chronionego
Krajobrazu proponowanego do objęcia ochroną w „Planie
zagospodarowania przestrzennego Województwa Pomorskiego” (2009);
2) tereny w granicach projektowanych korytarzy ekologicznych w ramach
europejskiej sieci E-ECONET objętych międzynarodową formą uznania
dla obiektów ochrony środowiska przyrodniczego;
3) obszary potencjalnie zagrożone ruchami masowymi;
4) projektowane ciągi przewietrzania miasta - w „Studium…” wskazano
tereny zielone lub wodne, stanowiące teren ciągły, wolny od zabudowy,
który umożliwia przepływ powietrza, przyczyniając się do przewietrzania
miasta;
5) projektowane obszary potencjalnego zagrożenia powodzią (tereny Żuław
Gdańskich zlokalizowanych pomiędzy wałami na Wiśle w północnej
części miasta, Kanałem Młyńskim i torami kolejowymi) - obok obszarów
szczególnego zagrożenia powodzią ustanowionych prawnie, w
„Studium…” wyznacza się tereny, które mogą zostać zalane w wypadku
awarii urządzeń przeciwpowodziowych;
6) ogrody działkowe - w „Studium…” tereny istniejących ogrodów
działkowych zachowuje się w formie ich dotychczasowej funkcji z
zaleceniem przekształcania ich przez działkowców w przestrzenie
częściowo publiczne, tzn. udostępnienie tych terenów dla mieszkańców
na cele rekreacyjne oraz na cele częściowo handlowe (sprzedaż płodów
rolnych w formie zdrowej żywności, wyhodowanych przez działkowców);
7) istniejące i projektowane cmentarze – oprócz ograniczeń użytkowania
terenów sąsiednich pełnią funkcję ekologiczną;
31
proeko
8) skwery, parki i zieleńce, wszystkie obszary, które w „Studium…”
wskazano do przeznaczenia na funkcje publiczne rekreacyjne.
3. Obszary chronione
przyrodniczego.
i
zasady
ochrony
przyrody
i
środowiska
W projekcie „Studium…” wyznaczono następujące główne zasady ochrony
przyrody:
1) Zachowanie form ochrony przyrody usankcjonowanych prawnie znajdujących
się na terenie miasta: obszaru Natura 2000, planowanego obszaru
chronionego krajobrazu, 5 pomników przyrody oraz ochrony gatunkowej
zwierząt.
2) Ochrona, rekultywacja i rewaloryzacja korytarzy ekologicznych.
3) Zachowanie i uczytelnianie istniejących wartości estetyczno-widokowych
związanych z rzeźbą terenu oraz jego naturalnym i kulturowym pokryciem.
4) Ograniczanie wprowadzania obcych krajobrazowo elementów i form
zagospodarowania antropogenicznego oraz dewastowania elementów
przyrodniczych i architektonicznych krajobrazu – ochrona tożsamości
wszystkich typów krajobrazu.
5) Kształtowanie i podnoszenie walorów krajobrazowych oraz ich lepsze
udostępnienie, jako elementu jakości życia i atrakcyjności turystycznej miasta.
6) Ochrona przedpola ekspozycji bądź poprawa wyeksponowania m.in. przez
ograniczenie wprowadzania zabudowy, zalesień, reklam wielkoformatowych i
innych przekształceń, przez ochronę charakterystycznych akcentów i
dominant oraz przez odtwarzanie wartościowych elementów obiektów
zabytkowych i historycznych sylwet panoramicznych.
Oprócz prawnych form ochrony przyrody (w tym planowanych), na terenie
miasta Tczewa, zgodnie z projektem „Studium…” wprowadzono „ochronę
przyrody nieusankcjonowaną prawem”, a także ochroną objęto tereny rolne,
leśne i wody oraz środowisko przyrodnicze na terenach zurbanizowanych.
I Zasady ochrony przyrody na terenach objętych (i planowanych do objęcia
ochroną prawną), w tym obszarów Natura 2000 omówiono w rozdz. 7.7.
II Zasady ochrony terenów objętych ochroną przyrody nieusankcjonowaną
prawnie i terenów planowanych do objęcia tą ochroną.
Zgodnie z projektem „Studium…”, do form ochrony przyrody
nieusankcjonowanych prawnie zaliczamy: obszary wchodzące w skład
osnowy ekologicznej, „obszary priorytetowe dla ochrony i kształtowania
krajobrazu”. W projekcie „Studium…” przyjęto następujące zasady ochrony
terenów objętych ochroną przyrody nieusankcjonowaną prawnie i
terenów planowanych do objęcia tą ochroną:
1) zasady ochrony obszarów wchodzących w skład Europejskiej Sieci
Ekologicznej – Econet Polska:
• ochrona polega na zachowaniu stanu środowiska przyrodniczego i
połączeń między poszczególnymi płatami ekologicznymi oraz terenami
wartościowymi przyrodniczo na terenie Polski i państw ościennych;
• należy chronić szczególnie te tereny zieleni, które stanowią elementy
łączące poszczególne lokalne ekosystemy, uzupełniając łańcuch korytarzy
ekologicznych.
2) zasady ochrony systemów ekologicznych:
32
proeko
• na obszarze miasta zlokalizowane są 4 korytarze ekologiczne. Są to:
- ponadregionalny korytarz ekologiczny doliny Wisły,
- regionalny korytarz ekologiczny doliny Motławy,
- subregionalny korytarz ekologiczny doliny Strugi Subkowskiej (Dryboku),
- subregionalny korytarz ekologiczny doliny Kanał Młyński.
• systemy ekologiczne miasta podlegają ochronie w sensie terytorialnym
wraz z podjęciem działań pielęgnacyjnych (podtrzymanie aktualnego
stanu), restytucyjnych (przywracanie naturalnego stanu struktur
przyrodniczych) i rewaloryzacyjnych (wzrost bioróżnorodności, zmiana
funkcji). Osnowę należy wzmocnić przez poprawę ciągłości przestrzennej
(wprowadzenie nowych elementów i eliminacja barier antropogenicznych)
oraz przez wzbogacenie bioróżnorodności.
• wykluczono nową zabudowę w korytarzach poza zabudową istniejącą i
wyznaczoną w projekcie „Studium…” jako uzupełnienia istniejących
układów.
3) zasady ochrony obszarów priorytetowych dla ochrony kształtowania
krajobrazu
Północno-zachodnią i północno-wschodnią część miasta obejmuje
Obszar
Priorytetowy
dla
Ochrony
i
„Żuławsko-Kociewski
Kształtowania Krajobrazu”. W rejonie Tczewa obszar ten zalicza się do
terenów o umiarkowanych walorach i o silnych zagrożeniach dla tego
krajobrazu, czyli takich gdzie działania zmierzające do poprawy stanu
krajobrazu powinny polegać głównie na eliminowaniu czynników
degradujących krajobraz, a w niektórych przypadkach wskazane może być
poddanie krajobrazu wybranym formom ochrony konserwatorskiej.
„Żuławsko-Kociewskiemu Obszarowi Priorytetowemu dla Ochrony i
Kształtowania Krajobrazu” nadano bardzo wysoki priorytet ochrony, co
oznacza że należy podjąć działania zmierzające do zahamowania
oddziaływania czynników degradujących krajobraz oraz kształtowanie
krajobrazu zmierzające do odtworzenia i utrzymania walorów
krajobrazowych w celu ich ochrony.
III Zasady ochrony terenów rolnych – omówiono w rozdziale 7.8.
IV Zasady ochrony terenów leśnych – omówiono w rozdziale 7.8.
V Zasady ochrony wód powierzchniowych, głębinowych i podskórnych –
omówiono w rozdziale 7.8.
VI. Zasady ochrony środowiska przyrodniczego terenów zurbanizowanych
1) Jednostki osadnicze
a) tereny niezainwestowane:
- należy uzyskać pożądany stan czystości środowiska w zakresie jego
abiotycznych składowych (atmosfera, hydrosfera, litosfera).
- należy ukształtować pożądany system osnowy ekologicznej, w tym
terenów rekreacyjnych.
- należy
stymulować
kształtowanie
się
korzystnych
warunków
bioklimatycznych.
- należy zabezpieczyć ludzi przed przyrodniczymi zjawiskami katastroficznymi.
b) tereny produkcyjne i przemysłowe wraz z otoczeniem:
33
proeko
- należy utworzyć buforowe pasy wielowarstwowej zieleni o funkcjach:
aerosanitarnej, akustycznej i krajobrazowej.
- należy ograniczyć emisję zanieczyszczeń do atmosfery przez stosowanie
nowoczesnych technologii lub instalację urządzeń redukcyjnych.
- należy neutralizować ścieki komunalne i produkcyjne.
- należy podczyszczać wody opadowe przed ich skierowaniem do
odbiorników.
c) tereny zwartej zabudowy mieszkaniowo-usługowej:
- należy zrekultywować i zrewaloryzować tereny zdewastowane
mechanicznie (klepiska, dojazdy do garaży, dzikie parkingi itp.) przez ich
docelowe zagospodarowanie, w tym wprowadzenie zieleni.
- należy udoskonalić gospodarkę wodno-ściekową przeprowadzając
modernizacje istniejących systemów odprowadzania ścieków, dążąc do
całkowitego skanalizowania terenu miasta (także przez realizację
indywidualnych systemów kanalizacyjnych).
- należy kształtować zielone połączenia z wewnętrznymi i zewnętrznymi
przyrodniczymi terenami rekreacyjnymi.
- przy projektowaniu nowych osiedli mieszkaniowych należy obowiązkowo
wprowadzić obszary ogólnodostępnej zieleni urządzonej.
- należy dążyć do wzrostu bioróżnorodności terenów zielonych przez
wprowadzenie wielowarstwowej roślinności.
- nowe zainwestowanie należy wprowadzać w obrębie istniejących struktur
na zasadzie uzupełnień istniejących, historycznie ukształtowanych
układów zabudowy.
d) tereny uciążliwego oddziaływania komunikacyjnego dróg w
obszarach zabudowanych:
- należy dążyć do ograniczenia uciążliwości akustycznej i aerosanitarnej
komunikacji samochodowej przez zastosowanie technicznych ekranów
akustycznych lub wprowadzenie w miarę istnienia rezerw terenowych,
pasów wielowarstwowej zieleni izolacyjnej.
- w celu zwiększenia płynności ruchu pojazdów samochodowych należy
podjąć się modernizacji nawierzchni dróg na terenie miasta.
- należy uzupełnić istniejące układy izolacyjne zieleni przydrożnej i
wprowadzać nasadzenia drzew odpornych na komunikacyjne
zanieczyszczenia gazowe i pyłowe.
2) Kompleksy turystyczne
• dostosowanie obciążenia rekreacyjnego do naturalnej chłonności środowiska;
• wyznaczono szlaki piesze i rowerowe jako uzupełnia sieci istniejących
szlaków.
3) Projektowane ciągi przewietrzania miasta
W „Studium…” wskazano tereny zielone lub wodne stanowiące pewną
ciągłość w mieście wolną od zabudowy, które umożliwiają przepływ powietrza,
przyczyniając się do przewietrzania miasta.
Przewietrzanie miasta należy realizować w oparciu o istniejące tereny zieleni
w powiązaniu z terenami niezabudowanymi charakteryzującymi się walorami
przyrodniczymi sprzyjającymi uzupełnianiu i kontynuacji istniejących korytarzy
ekologicznych (dotyczy to stref głównie III.4 Sadów i III.5 Poligonu).
VII. Zasady ochrony terenów narażonych na zagrożenia przyrodnicze
34
proeko
1) Zasady
zagospodarowania
na
obszarach
szczególnego
i
potencjalnego zagrożenia powodziowego
• modernizacja istniejących oraz budowa nowych urządzeń osłony przed
powodzią (wałów przeciwpowodziowych i przepompowni) na Żuławach
Wiślanych;
• uwzględnienie ustaleń wynikających z „Programu małej retencji” oraz
stosowanie się do ustaleń opracowania „Plan Operacyjny Ochrony Przed
Powodzią Gminy Tczew na 2009 rok” (2009);
• pozostawienie dotychczasowego użytkowania, bez prawa realizacji nowej
zabudowy;
• wyznaczono obszary potencjalnie narażone na zalanie w wyniku
zniszczenia lub uszkodzenia budowli piętrzących i na tych obszarach
również nie projektuje się żadnej nowej zabudowy.
• wyznaczono tereny, które mogą zostać zalane w wypadku awarii urządzeń
przeciwpowodziowych (tereny Żuław Gdańskich zlokalizowane pomiędzy
wałami na Wiśle w Północnej części miasta, Kanałem Młyńskim i torami
kolejowymi).
2) Zasady zagospodarowania na obszarach potencjalnych ruchów
masowych
• w przypadku terenów o naturalnych predyspozycjach do powstawania
ruchów masowych1, ingerencja antropogeniczna może doprowadzić do
zachwiania stabilności stoku i uruchomienia procesów morfodynamicznych;
• na terenie miasta występują obszary potencjalnych ruchów masowych w
południowej i południowo-wschodniej części miasta: lokalnie na zboczach
doliny Strugi Subkowskiej i na zboczach w obrębie płata wysoczyzny
morenowej;
• w „Studium….” dopuszczono nowe zainwestowanie kubaturowe w strefach
potencjalnego zagrożenia ruchami masowymi i zawarto wymogi:
− uwzględnienia w zagospodarowaniu terenu i zabudowie możliwość
osuwania się gruntów;
− prace budowlane należy prowadzić w sposób zabezpieczający grunt przed
osuwaniem
− w miejscach gdzie nachylenie terenu jest największe zaleca się pokrycie
terenu roślinnością lub w razie konieczności zabezpieczenia techniczne
stoków;
− tereny potencjalnych ruchów masowych znajdujące się na terenach
niezabudowanych i nie objętych planami miejscowymi, a przeznaczonych
pod zainwestowanie zaleca się przeznaczyć na tereny zieleni;
4. Zasady ochrony dziedzictwa kulturowego, zabytków oraz dóbr kultury
współczesnej - omówiono w rozdz. 4. i 7.10.
5. Kierunki rozwoju systemów komunikacji transportowej i turystycznej
W projekcie „Studium…” zawarto następujące główne działania dotyczące
rozwoju wodnych szlaków turystycznych:
1
za osuwiskotwórcze uznaje się generalnie nachylenie terenu 15-35º, powyżej 35º występuje
zjawisko odpadania i obrywania mas skalnych i zwietrzeliny
35
proeko
• docelowo Władze Miasta oraz organizacje szczebla wojewódzkiego i
rządowego zmierzają do wykorzystania potencjału [transportowego Wisły]2.
• w celu dalszego rozwoju turystyki wodnej zaleca się utrzymanie właściwego
poziomu zagospodarowania i właściwego zainwestowania obszarów
nadwiślańskich Tczewa, wzmocnienie działań w kierunku rozszerzenia
propozycji turystycznych, rekreacyjnych na terenie nadbrzeżnym i na wodzie;
• rozwijanie turystycznej sieci dróg wodnych w mieście (co jest zgodne z
kierunkami rozwoju miasta w Strategii Rozwoju Tczewa do roku 2020);
• teren sąsiadujący z brzegiem Motławy (znajdującej się poza granicami miasta,
ale w bezpośrednim sąsiedztwie) predysponowany jest do wykorzystania na
cele rekreacyjne, związane z obsługą projektowanego (w „Studium… gminy
Tczew”) szlaku kajakowego na Motławie relacji Lubiszewo - Suchy Dąb –
planowana jest przystań lub stanica wodna w rejonie ul. Jagiellońskiej;
• dopuszczono lokalizację inwestycji związanych z obsługą szlaków kajakowych
pod warunkiem, że nie będą one zaburzały działania lokalnych ekosystemów i
wpływały negatywnie na stan środowiska przyrodniczego;
• dla uatrakcyjnienia szlaku kajakowego i dla ochrony krajobrazu celowe jest
wyznaczenie zespołu przyrodniczo-krajobrazowego „Koryto rzeki Motławy i
jego najbliższe otoczenie”.
•
•
•
•
2
Na terenie miasta projektowane są szlaki rowerowe:
o randze międzynarodowej (zgodnie z Planem Zagospodarowania
Województwa Pomorskiego), należąca do sieci EuroVelo - Bursztynowa
Trasa Rowerowa R-9, Bałtyk - Adriatyk, przebiegająca na terenie Polski
wzdłuż lewego brzegu Wisły przez miejscowości: Pieniążkowo – Opalenie –
Gniew – Tczew – Gdańsk;
o randze międzyregionalnej (zgodnie z Planem Zagospodarowania
Województwa Pomorskiego) - nr 12 Trasa Zamków Polski Północnej relacji
Szczecinek - Grudziądz,
o randze regionalnej (zgodnie z Planem Zagospodarowania Województwa
Pomorskiego):
- nr 118 relacji Gdańsk - Malbork/Sztum.
- nr 122 relacji Tczew - Chojnice,
- nr 131 relacji Tczew – Pelplin.
o randze lokalnej zaprojektowane przez Lokalna Organizacje Turystyczną
Kociewie (LOT Kociewie) i Władze Miasta:
- Szlak Jabłoniowy – szlak żółty o długości ok. 30 km, relacji Tczew – Tczew
- Szlak Tczewski – szlak niebieski (ok. 80 km), relacji Tczew – Kościerzyna
- Szlak Joannitów – szlak czarny (ok. 46,5 km), relacji Tczew – Skarszewy,
- Tczewska Pętla Wiślana – ok. 12-kilometrowa trasa wzdłuż Wisły do Mostu
Knybawskiego, wzdłuż przeciwległego brzegu do mostów tczewskich.
Zgodnie z wymaganiami porozumienia AGN (European Agreement on Main Inland
Waterways of International Importance), drogi śródlądowe o znaczeniu międzynarodowym
powinny mieć parametry co najmniej IV klasy, tzn. powinny być dostępne dla statków o
ładowności 1500 ton, mieć głębokość tranzytową 2,80 m, szerokość 40 m, śluzy o
wymiarach przynajmniej 120x12 m, minimalny prześwit pod mostami 5,25 m. Żadna z
Polskich dróg wodnych nie posiada takich parametrów
36
proeko
W „Studium….” nie wyznaczono nowych szlaków rowerowych. Wzdłuż
szlaków rowerowych dopuszczono lokalizację inwestycji związanych z ich
obsługą pod warunkiem, że nie będą one zaburzały działania lokalnych
ekosystemów i wpływały negatywnie na stan środowiska przyrodniczego.
Na terenie miasta występują 3 istniejące turystyczne szlaki piesze. Projektowane
są 3 miejskie szlaki spacerowe (w ramach programu rewitalizacji Starego Miasta,
zgodnie z „Programem rewitalizacji miasta Tczewa 2009” (2009 r.):
• Droga Widokowa - szlak łączący Stare Miasto z brzegiem Wisły i przystanią;
• Szlak Forteczny - szlak okalający Stare Miasto;
• Droga Spacerowa od ulicy Chopina do placu Sambora, posiada interesujące
przystanki: ekspozycja archeologiczna przy skrzyżowaniu ulic Chopina i
Wodnej, miejsce rekreacji dla młodzieży na placu przy szkole muzycznej oraz
plac Sambora z platformą widokową.
Kierunki rozwoju systemów komunikacji transportowej omówiono w rozdz. 7.4.
6. Kierunki rozwoju systemów infrastruktury technicznej - omówiono w
rozdz. 7.3 – 7.4.
7. Obszary, na których rozmieszczone będą inwestycje celu publicznego o
znaczeniu lokalnym
Wskazane w projekcie „Studium …” inwestycje publiczne o znaczeniu
lokalnym to: osiedlowe placówki oświatowe, kulturalne i religijne, szlaki turystyki
pieszej, rowerowej i wodnej (z przystaniami wodnymi) oraz obiekty
mieszkalnictwa. Projektowane jest również poszerzanie cmentarza.
8. Obszary, na których będą rozmieszczone inwestycje celu publicznego o
znaczeniu ponadlokalnym
1) Energetyka: energia elektryczna dostarczana jest w systemu krajowego
poprzez Główne Punkty Zasilania (GPZ) w mieście Tczew, planowana jest
budowa dodatkowego GPZ przy ul. Malinowskiej.
2) Drogi: przebudowa drogi krajowej nr 91 na odcinku od ulicy Głowackiego do
ulicy Armii Krajowej.
3) Szlaki rowerowe: międzynarodowa Bursztynowa Trasa Rowerowa R-9,
międzyregionalna trasa nr 12 - Trasa Zamków Polski Północnej.
4) Szlaki wodne: międzynarodowa droga wodna E-40 i E-70.
9. Obszary, dla których obowiązkowe jest sporządzenie miejscowego
planu zagospodarowania przestrzennego
Miasto Tczew posiada miejscowe plany zagospodarowania przestrzennego
dla całego terenu za wyjątkiem obszarów III.5 Obszar Poligonu i IV.1 „Nowe
Centrum” (obszar byłej jednostki wojskowej), które do niedawna były terenami
zamkniętymi. Dla tych terenów konieczne będzie sporządzenie planów
miejscowych. Ich granice są zbieżne w granicami ww. stref.
Zgodnie z ustaleniami projektu „Studium…”, na terenie miasta dopuszczono
lokalizację obiektów handlowych o powierzchni sprzedaży powyżej 2.000m2. (na
całym terenie stref V. i IV. w rejonie osiedla „Kolejarz”, po zachodniej stronie Al.
Solidarności). W przypadku podjęcia decyzji przez Władze Miasta o
37
proeko
zlokalizowaniu obiektu handlowego o powierzchni sprzedaży detalicznej powyżej
2.000 m2 w granicach ww. obszarów konieczne będzie sporządzenie
miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego.
10. Kierunki i zasady kształtowania rolniczej i leśnej przestrzeni
produkcyjnej
Rolnicza przestrzeń produkcyjna.
Pomimo znacznego potencjału rolnego ma terenie Tczewa nieznaczny jest
odsetek gruntów użytkowanych rolniczo.
Grunty rolne są w przewadze przeznaczone w obowiązującym miejscowym
planie zagospodarowania przestrzennego pod zainwestowanie. Za główny
kierunek kształtowania rolniczej przestrzeni produkcyjnej w projekcie „Studium
…” przyjęto przeznaczenie tych terenów pod zainwestowanie. Zgodnie z
ustaleniami projektu „Studium…”, w użytkowaniu rolnym pozostawiono tereny
znajdujące się na terenie stref VII i VI, zajmujące łącznie obszar o powierzchni
314 ha. Tereny te nie mogą zostać przeznaczone w miejscowych planach
zagospodarowania przestrzennego pod zainwestowanie.
Leśna przestrzeń produkcyjna. Za główny kierunek kształtowania leśnej
przestrzeni produkcyjnej projekt „Studium …” przyjmuje ochronę wszystkich
obszarów leśnych oraz zwiększenie lesistości miasta. Zasady kształtowania:
• ochrona terenów leśnych i zachowanie istniejącej funkcji - leśnej;
• gospodarkę leśną należy prowadzić w sposób racjonalny zapewniając
równowagę przyrodniczą ekosystemów, mając na względzie co najmniej
utrzymanie jej na dotychczasowym poziomie z jednoczesnym dążeniem do
zwiększania potencjału technologicznego lasów;
• maksymalne ograniczenie przeznaczania terenów leśnych na cele nieleśne, w
myśl ustawy z dnia 03.02.95 o ochronie gruntów rolnych i leśnych (Dz. U. Nr
16, poz. 78 z późniejszymi zmianami) przeznaczenie na cele nieleśne gruntów
leśnych stanowiących własność Skarbu Państwa wymaga uzyskania zgody
Ministra Ochrony Środowiska, a pozostałych gruntów leśnych wymaga
uzyskania zgody Marszałka Województwa wyrażonej po uzyskaniu opinii izby
rolniczej.
• nową zabudowę na terenach inwestycyjnych zlokalizowanych w bezpośrednim
sąsiedztwie terenów leśnych należy sytuować w odległości min. 12,0 m od
granicy lasu;
• nie wprowadza się zalesień.
11. Obszary narażone na niebezpieczeństwo powodzi i osuwania się mas
ziemnych - omówiono w rozdz. 3.6.
12. Obiekty lub obszary, dla których wyznacza się w złożu kopaliny filar
ochronny – nie występują.
13. Obszary pomników zagłady i ich stref ochronnych oraz obowiązujące na
nich ograniczenia prowadzenia działalności gospodarczej – nie
występują.
38
proeko
14. Obszary wymagające przekształceń – rehabilitacji lub rekultywacji
Obszary wymagające rehabilitacji, to głównie zdegradowane lub
zagospodarowane w okresie PRL tereny przemysłowe i tereny osiedli
„blokowiskowych”, znajdujące się w granicach następujących stref:
• V.4 Obszar produkcyjny przy ul. Jagiellońskiej i Rokickiej;
• V.3 Południowy obszar produkcyjny przy drodze krajowej;
• II.8 Osiedle Czyżykowo;
• II.9 Osiedle Antoniego Garnuszewskiego;
• II.10 Osiedle Suchostrzygi, itp.
•
•
•
•
•
•
Dodatkowo do obszarów wymagających rehabilitacji zaliczyć należy:
tereny portowo-stoczniowe;
nieuporządkowane tereny po byłych PGR-ach;
nie objęte działaniami konserwatorskimi założenia dworsko-parkowe;
niezagospodarowane majdany – tj. zabudowania gospodarcze wchodzące w
skład dawnych majątków;
zabudowania garażowo-gospodarcze stanowiące zaplecze istniejącej
zabudowy mieszkaniowo-usługowej w centrum miasta;
tereny prowadzonej działalności rzemieślniczej w obrębie istniejącej zabudowy
zagrodowej z zakresu nieusankcjonowanej działalności gospodarczej
polegające np. na zbieractwie złomu, odpadów itp.
Zalecane są:
• realizacja nowej zabudowy w harmonii z zabudową zabytkową;
• rehabilitacja obiektów zabytkowych, w tym głównie założeń dworskoparkowych;
• ochronna innych obiektów o zachowanych wartościach kulturowych.
Obiekty o walorach kulturowych, w zależności od potrzeb, winny być poddane
zabiegom konserwacji lub restauracji.
Obszary wymagające rekultywacji – obejmują tereny wymagające
rekultywacji ze względu na poprzednio pełnione funkcje (np strzelnicy wojskowej,
terenów przemysłowych i innych), dla których trudno jest określić stopień
zanieczyszczenia środowiska:
• tereny po byłym poligonie (III.5 „Obszar Poligonu”);
• tereny po byłej jednostce wojskowej (IV.1 „Nowe Centrum”);
• tereny postoczniowe (I.7.B „Południowe tereny nad Wisłą”).
15. Granica terenów zamkniętych i ich sfer ochronnych
Zgodnie z ustawą z dnia 17 maja 1989 r. - Prawo geodezyjne i kartograficzne
art. 2 pkt. 9 (Dz. U. z 2000 r. Nr 100, poz. 1086 i Nr 120, poz. 1268 oraz z 2001 r.
Nr 110, poz. 1189, Nr 115, poz. 1229 i Nr 125, poz. 1363) tereny zamknięte to
tereny o charakterze zastrzeżonym ze względu na obronność i bezpieczeństwo
państwa, określone przez właściwych ministrów i kierowników urzędów
39
proeko
centralnych. Tereny zamknięte są ustalane przez właściwych ministrów i
kierowników urzędów centralnych w drodze decyzji.
Na obszarze miasta Tczewa występują dwa obszary zamknięte:
1) tereny byłej jednostki wojskowej wraz z zapleczem terenowym w formie
poligonu, ustanowione decyzją Ministra Obrony Narodowej Nr 0-11/MON z
dnia 28.12.2000 r., w sprawie ustalenia terenów zamkniętych w resorcie
obrony narodowej, o łącznej powierzchni 187,23 ha., jest to teren atrakcyjny
inwestycyjnie, który w „Studium…” przeznaczono pod zabudowę
mieszkaniową i usługową, konieczne jest sporządzenie planu miejscowego dla
tego terenu;
2) tereny kolejowe o łącznej powierzchni 141,43 ha, objęte terenem zamkniętym
na mocy decyzji Nr 42 Ministra Transportu i Gospodarki Morskiej z dnia
28.12.2000 r.
W projekcie „Studium …” nie wyznaczono indywidualnej strefy ochronnej,
jednak zagospodarowanie gruntów zlokalizowanych bezpośrednio przy
terenach należących do PKP powinno być zgodne m.in. z Ustawą z dnia 28
marca 2003 r. o transporcie kolejowym oraz z Rozporządzeniem Ministra
Infrastruktury z dnia 7 sierpnia 2008 r. w sprawie wymagań w zakresie
odległości i warunków dopuszczających usytuowanie drzew i krzewów,
elementów ochrony akustycznej i wykonywania robót ziemnych w sąsiedztwie
linii kolejowej, a także sposobu urządzania i utrzymywania zasłon odśnieżnych
oraz pasów przeciwpożarowych i innych przepisów dotyczących kolei.
16. Inne obszary problemowe
W projekcie „Studium …” wskazane zostały następujące obszary
problemowe:
• tereny postoczniowe (I.7.B.) atrakcyjne pod względem przyrodniczym i
kulturowym, a jednocześnie bardzo zdegradowane, stanowiące w substandard
zabudowy
poprzemysłowej,
występują
tu
różnorodne
możliwości
zagospodarowania terenu - w „Studium…” stworzono alternatywę w zakresie
przyszłego wykorzystania terenu (kontynuacji funkcji przemysłowej lub
rozwoju funkcji rekreacyjnej, nawiązującej do specyfiki miejsca, np. związanej
ze sportami wodnymi, żeglarstwem itp.), wskazane jest wykonanie projektu
zagospodarowania dla całego obszaru z możliwością działań etapowych;
• byłe tereny zamknięte wojskowe (IV.1 i III.5.). - dają duże możliwości
rozwojowe miasta, wymagają odpowiednio przeprowadzonego procesu
planowania (zgodnego z kierunkami kształtowania zabudowy wyznaczonymi
dla tego terenu w „Studium...” – zob. rozdz. 2.1.3., pkt. 1 niniejszej
„Prognozy..”);
• obszar Starego Miasta (I.1.) - działania inwestycyjne na tym terenie
ograniczone są poprzez zapisy w planie miejscowym, określającym parametry
urbanistyczne zabudowy, które nie zawsze odpowiadają indywidualnym
cechom poszczególnych nieruchomości;
• tereny sadów (III.4.) - ze względu na duży obszar strefy wymaga świadomych
decyzji o podejmowaniu działań inwestycyjnych na określonych w „Studium…”
zasadach.
40
proeko
3
2.2. Powiązania projektu „Studium...” z innymi dokumentami
2.2.1. Plan zagospodarowania przestrzennego województwa
pomorskiego
Dnia 26.10.2009 r. Sejmik Województwa Pomorskiego uchwałą Nr
1004/XXXIX/09 przyjął zmianę „Planu zagospodarowania przestrzennego
województwa pomorskiego”.
Generalny cel polityki przestrzennej zapisany w „Planie zagospodarowania
przestrzennego województwa pomorskiego” (2009) to: Kształtowanie harmonijnej
struktury funkcjonalno-przestrzennej województwa sprzyjającej równoważeniu
wykorzystywania cech, zasobów i walorów przestrzeni z rozwojem
gospodarczym, wzrostem poziomu i jakości życia oraz trwałym zachowaniem
wartości środowiska dla potrzeb obecnego i przyszłych pokoleń.
Cele główne polityki przestrzennej zapisane w „Planie zagospodarowania
przestrzennego województwa pomorskiego” (2009) to:
1. Powiązanie województwa z Europą, w tym przede wszystkim z regionem
bałtyckim.
2. Wzrost konkurencyjności i efektywności gospodarowania przestrzenią.
3. Osiągniecie średniego europejskiego poziomu rozwoju i jakości życia
porównywalnej z krajami europejskimi.
4. Zahamowanie dewaloryzacji środowiska oraz ochrona jego struktur i wartości.
5. Podwyższenie walorów bezpieczeństwa i odporności na skutki awarii i klęsk
żywiołowych.
Cele określone w projekcie „Studium uwarunkowań i kierunków
zagospodarowania przestrzennego miasta Tczewa” są zgodne z ww. zapisami
dokumentu zwłaszcza w zakresie punktów 2 i 4.
Zgodnie z ustaleniami „Planu zagospodarowania przestrzennego
województwa pomorskiego” (2009) miasto Tczew zaliczone zostało do
aglomeracji Trójmiejskiej, w skład której wchodzą poza Gdańskiem, Gdynią i
Sopotem – centrum aglomeracji, także ośrodki: regionalny Wejherowo oraz silne
ośrodki lokalne Pruszcz Gdański, Rumia, Reda, a także sąsiednie gminy
wiejskie. Poszerzanie się obszaru aglomeracji następuje w wyniku kształtowania
się stref/pasm osadniczych: zachodniego, północnego i południowego.
Podstawowe zasady gospodarowania przestrzenią określone w „Planie
zagospodarowania przestrzennego województwa pomorskiego” (2009) są
następujące :
1. Stałe
równoważenie
struktury
funkcjonalno-przestrzennej
regionu,
zróżnicowanej terytorialnie i warunkowanej dynamiką rozwoju.
2. Stosowanie trójochrony (integralnej ochrony wartości przyrodniczych,
kulturowych i krajobrazu) dla utrzymania równowagi środowiska i poprawy
warunków i jakości życia.
3. Redukcja napięć i konfliktów w strukturach przestrzennych, dążenie do
harmonijnego powiązania potrzeb społecznych z cechami i funkcjonowaniem
środowiska.
4. Poprawa i kształtowanie ładu przestrzennego.
3
Dokumenty z zakresu ochrony środowiska rangi międzynarodowej, krajowej i regionalnej
omówiono w rozdz. 6.
41
proeko
5. Wykorzystywanie naturalnych predyspozycji środowiska w planowaniu
przestrzennym dla zrównoważonego i wielofunkcyjnego rozwoju regionu.
6. Dążenie do poprawy stabilności i sprawności funkcjonowania struktur
przestrzennych oraz zwiększanie ich odporności na czynniki zewnętrzne.
7. Zrównoważone wykorzystanie zasobów naturalnych, oszczędność energii i
ograniczenie ilości odpadów.
Projekt „Studium …” w kierunkach zagospodarowania przestrzennego w
większości uwzględnia powyższe zapisy, zwłaszcza w zakresie punktów 1, 2, 4,
5 i 7.
Projekt „Studium …” uwzględnia zapisy „Planu zagospodarowania
przestrzennego województwa pomorskiego” (2009) dotyczące (…) utrzymania
istniejących form ochrony przyrody oraz dążenia do poprawy ciągłości
przestrzennej systemu obszarów chronionych i powiązań ekologicznych (zob.
rozdz. 7.7. i 7.6) .
W zakresie ochrony krajobrazu w województwie pomorskim zadania polityki
przestrzennej zapisane w „Planie zagospodarowania przestrzennego
województwa pomorskiego” (2009) obejmują:
• zachowanie i eksponowanie najwartościowszych zespołów i fragmentów
krajobrazu, panoram widokowych i wnętrz architektoniczno-krajobrazowych
dla wzmacniania wizerunku regionu;
• kształtowanie nowych walorów krajobrazowych, w tym odtworzenie
krajobrazów zdegradowanych oraz przeciwdziałanie procesom zagrażającym
walorom krajobrazu.
Wg art. 9, ust. 2 ustawy o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym
(Dz. U. z 2003 r., Nr 80, poz. 707 z późniejszymi zmianami) Wójt, burmistrz albo
prezydent miasta sporządza studium (…), uwzględniając zasady określone w
koncepcji przestrzennego zagospodarowania kraju, ustalenia strategii rozwoju i
planu zagospodarowania przestrzennego województwa oraz strategii rozwoju
gminy.
Część ustaleń „Planu zagospodarowania przestrzennego województwa
pomorskiego” (2009) – w tym, ww. ustalenia w zakresie ochrony krajobrazu,
zaznaczone w tekście tłem szarym4, są wiążące dla miasta Tczew przy
sporządzaniu studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania
przestrzennego, a także jednostek organizacyjnych samorządu województwa
przy realizacji określonych polityk.
Zapisy szczegółowe dotyczące Tczewa przytoczono w rozdziale 2.1.2.
(pkt.14.).
2.2.2. „Regionalna strategia energetyki ze szczególnym uwzględnieniem
źródeł odnawialnych” (2006) i „Założenia do planu zaopatrzenia w
ciepło, energię elektryczną i paliwa gazowe miasta Tczewa” (2007)
W opracowaniu „Regionalna strategia energetyki ze szczególnym
uwzględnieniem źródeł odnawialnych” (2006), wykonanym dla woj. pomorskiego,
wśród celów strategicznych zawarty jest zapis o redukcji uzależnienia od
4
Szare tło – wg „Planu zagospodarowania przestrzennego województwa pomorskiego” (2009)
42
proeko
tradycyjnych źródeł energii, poprzez zwiększenie udziału produkcji energii ze
źródeł odnawialnych do poziomu co najmniej 19 % w 2025 r., m. in. poprzez
promocję i rozwój produkcji biogazu.
We wrześniu 2009 r. projekt aktualizacji „Regionalnej Strategii Energetyki z
uwzględnieniem źródeł odnawialnych w Województwie Pomorskim do roku 2025
w zakresie elektroenergetyki” wraz z prognozą oddziaływania na środowisko.
wyłożony został do publicznego wglądu. W ww. projekcie wśród rekomendacji
działań dla Samorządu Województwa Pomorskiego oraz lokalnych samorządów
znajdują się również zapisy dotyczące rozwoju odnawialnych źródeł energii, w
tym rozwoju energetyki biogazowej opartej m. in. na gazie pochodzącym z
biogazowni rolniczych realizowanych na zasadach komercyjnych.
Według „Założeń do planu zaopatrzenia w ciepło, energię elektryczną i paliwa
gazowe miasta Tczewa” (2007) zalecane są następujące kierunki działań:
• dywersyfikowanie układu zasilania poprzez wprowadzenie odnawialnych
źródeł energii (ogni fotowoltaicznych i siłowni wiatrowych);
• stopniowe przechodzenie na stosowanie energooszczędnych źródeł światła
w obiektach użyteczności publicznej oraz do oświetlenia ulic, placów itp.;
• przeprowadzanie regularnych prac konserwacyjno-naprawczych i
czyszczenia oświetlenia;
• dbałość kadr technicznych zakładów przemysłowych, aby napędy
elektryczne nie były przewymiarowanei pracowały z optymalną sprawnością;
• przesuwanie, w miarę możliwości, okresów pracy większych odbiorników
energii elektrycznej na godziny poza szczytem;
• należy w perspektywie roku 2025 osiągnąć w mieście 14% udziału emisji
energii produkowanej przez odnawialne źródła energii (zgodnie z wymogami
unijnymi).
Przy wytyczaniu kierunków rozwoju gospodarki energetycznej na terenie
miasta Tczewa w „Studium…” uwzględnione zostały ww. wytyczne.
Generalnie, cele z zakresu energetyki określone w projekcie „Studium...” są
zgodne z ww. zapisami „Regionalnej strategii...” (2009) i „Założeń do planu
zaopatrzenia w ciepło….” (2007).
2.2.3. Strategia rozwoju powiatu tczewskiego na lata 2007-2020 (2007)
„Strategia rozwoju powiatu tczewskiego na lata 2007 – 2020” (Kuśmierczuk
2007) zawiera następującą misję:
“Powiat tczewski to miejsce na Kociewiu zapewniające doskonałe warunki do
samorealizacji mieszkańców, gdzie efektywnie wykorzystuje się zasoby lokalne,
stymuluje przedsiębiorczość, podnosi atrakcyjność regionu i tworzy odpowiedni
klimat w rozwoju społeczno - gospodarczym”.
W „Strategii…” określono główne kierunki rozwoju powiatu tczewskiego, do
których należą: kierunek pro-społeczny i kierunek pro-gospodarczy, dla realizacji
których wytyczono następujące cele nadrzędne i cele szczegółowe rozwoju:
Cel nadrzędny – 1. Rozwój szkolnictwa ponadgimnazjalnego i specjalnego w
powiecie tczewskim.
Cele szczegółowe:
1.1. Modernizacja szkół ponadgimnazjalnych, specjalnych i placówek
oświatowo-wychowawczych.
1.2. Dostosowanie kierunków kształcenia do potrzeb rynku pracy.
43
proeko
1.3. Poszerzenie oferty edukacyjnej.
1.4. Wyrównywanie szans rozwoju młodzieży, zwłaszcza wiejskiej.
1.5. System doradztwa zawodowego dla szkół Powiatu Tczewskiego.
1.6. System rozwoju i kształcenia ustawicznego osób niepełnosprawnych.
Cel nadrzędny – 2. Skuteczna polityka społeczna Powiatu Tczewskiego.
Cele szczegółowe:
2.1. Poprawa sytuacji, materialno – bytowej mieszkańców w Powiecie
Tczewskim.
2.2. Wzmocnienie kondycji psychospołecznej i kulturowej mieszkańców powiatu.
2.3. Wzmocnienie biologicznej i zdrowotnej kondycji mieszkańców powiatu.
2.4. Likwidacja barier architektonicznych dla osób niepełnosprawnych.
2.5. Profilaktyka zmierzająca zapobieganiu chorobom społecznym.
2.6. System wsparcia rodziny.
2.7. System wsparcia i aktywizacji zawodowej i społecznej środowiska osób
niepełnosprawnych obejmujący osoby niepełnosprawne jak również ich
rodziców i opiekunów .
Cel nadrzędny – 3. Wysokie bezpieczeństwo w Powiecie Tczewskim.
Cele szczegółowe:
3.1. Bezpieczny powiat.
3.2. Poprawa bezpieczeństwa na drogach powiatu tczewskiego.
3.3. Zapewnienie prawidłowych działań ratowniczo-gaśniczych na nowo
budowanej autostradzie A-1.
3.4. Rozwijanie działalności Centrum Powiadamiania Ratunkowego i
Powiatowego Systemu Ratowniczego.
Cel nadrzędny – 4. Nowoczesna infrastruktura ochrony zdrowia w Powiecie
Tczewskim.
Cele szczegółowe:
4.1. Nowoczesny Szpital Powiatowy w Tczewie.
4.2. Nowoczesna spalarnia odpadów niebezpiecznych przy ZOZ w Tczewie.
4.3. Powstanie Szpitalnego Oddziału Ratunkowego (SOR) w Tczewie.
Cel nadrzędny – 5. Poprawa infrastruktury komunikacyjnej w Powiecie
Tczewskim.
Cele szczegółowe:
5.1. Poprawa stanu połączeń drogowych z Autostradą A-1.
5.2. Poprawa stanu technicznego dróg w Powiecie Tczewskim.
5.3. Wsparcie powstania połączenia komunikacyjnego mostu łączącego Powiat
Tczewski z Powiatem Kwidzyńskim.
5.4. Odbudowa Mostu Tczewskiego.
5.5. Szlaki turystyczne w Powiecie Tczewskim.
5.6 Wsparcie wykorzystania połączeń wodnych.
5.7. Wsparcie utworzenia połączenia kolejowego Morzeszczyn – Gniew.
Cel nadrzędny – 6. Rozwój gospodarczy w Powiecie Tczewskim.
Cele szczegółowe:
6.1. Podniesienie kwalifikacji rolników.
6.2. Wspieranie i promocja przedsiębiorczości oraz ośrodków doradczych.
6.3. Wspieranie działalności kulturalnej i sportowej.
6.4. Promocja zatrudnienia, przedsiębiorczości i wspieranie aktywności
zawodowej.
44
proeko
2.2.4. Strategia rozwoju Tczewa (2008)
„Strategia rozwoju Tczewa” została przyjęta przez Radę Miejską w Tczewie
na mocy Uchwały Nr XXIII/188/2008 w dniu 26 czerwca 2008 r.
Misją samorządu Tczewa jest osiąganie najwyższego poziomu
zaspokajania potrzeb i rozwoju jego mieszkańców, podejmujących współczesne
wyzwania konkurencyjnej gospodarki i kultury europejskiej. Wizją jest miasto,
które będzie rozwijać się jako silny gospodarczo ośrodek subregionalny,
dogodnie skomunikowany w obszarze metropolii trójmiejskiej i stanowiący jej
otwarcie na południową część regionu pomorskiego. Miasto charakteryzować
będzie bogata oferta usług, przyjazne warunki zamieszkania, uwzględniające
walory kulturalne, przyrodnicze i możliwości aktywnej rekreacji. Wizja ta będzie
realizowana poprzez działania w obszarach domen strategicznych, dla których
wytyczono cele strategiczne i operacyjne.
I.
Wzrost atrakcyjności gospodarczej:
Cel strategiczny I.1. Wzmocnienie konkurencyjności miasta
Cele operacyjne:
1. Wspieranie rozwoju kadr dla nowoczesnych technologii
2. Wspieranie elastycznego systemu edukacji umożliwiającego odnalezienie się
na krajowym i międzynarodowym rynku pracy
3. Tworzenie warunków umożliwiających rozwój małych i średnich
przedsiębiorstw w Tczewie.
4. Rozwijanie współpracy partnerskiej z innymi samorządami i organizacjami na
rzecz rozwoju przedsiębiorczości
5. Wzmocnienie
systemu
działań
marketingowych
i
informacyjnych
wspierających rozwój gospodarczy miasta
6. Zapewnienie terenów i infrastruktury umożliwiającej rozwój gospodarczy
II. Rewitalizacja starego miasta i obszaru nadwiślańskiego – Powrót
Tczewa nad Wisłę:
Cele strategiczne:
II.1. Zagospodarowana przestrzeń publiczna oparta o osie rozwoju: komercyjno
– gospodarczą, kulturalno – oświatową, turystyczno – rekreacyjną,
społeczną
Cele operacyjne:
1. Ożywianie obszaru poprzez kreowanie aktywnych przestrzeni i miejsc
publicznych z zachowaniem walorów historycznych i uwzględnieniem
waterfrontu
2. Tworzenie warunków pod funkcje usługowe i publiczne w obrębie Starego
Miasta
3. Optymalizacja ruchu kołowego w obszarze Starego Miasta
4. Wzmocnienie roli zieleni na Starym Mieście
5. Wprowadzanie instytucji publicznych: kultury i rozrywki oraz stałych imprez
dla publiczności w obszar Starego Miasta
II.2. Poprawa stanu technicznego substancji mieszkaniowej w obszarze Starego
Miasta
Cele operacyjne:
45
proeko
1. Stałe badanie stanu komunalnych zasobów mieszkaniowych i podnoszenie
ich jakości technicznej
2. Wspieranie partnerskich form i sposobów organizacyjnofinansowych funkcji
mieszkaniowych o wysokim standardzie w obszarze Starego Miasta
II.3. Zachowanie walorów historycznych i krajobrazowych Starego Miasta
Cele operacyjne:
1. Kreowanie i wdrażanie przedsięwzięć promujących walory historyczne i
krajobrazowe Tczewa
2. Wzmacnianie działań marketingowych i informacyjnych propagujących ideę
rewitalizacji i znaczenie powrotu Tczewa nad Wisłę
III. Wysoka jakość mieszkalnictwa i usług miasta
Cele strategiczne:
III.1. Zapewnienie mieszkańcom poczucia bezpieczeństwa publicznego
Cele operacyjne:
1. Podnoszenie poczucia bezpieczeństwa osób i mienia
2. Poprawa stanu środowiska społecznego i przyrodniczego
3. Zapewnienie ochrony statusu i warunków bytowych rodzin
4. Promocja zdrowia
5. Promowanie znoszenia barier wobec niepełnosprawnych i wykluczonych
społecznie
III.2. Podnoszenie atrakcyjności mieszkaniowej i usługowej Tczewa
Cele operacyjne:
1. Podnoszenie jakości komunalnego zasobu mieszkaniowego i usług
oferowanych najemcom
2. Rozwój mieszkalnictwa jednorodzinnego
3. Tworzenie klimatu miasta o podwyższonej jakości życia i świadczonych
usług w subregionie
4. Tworzenie klimatu miasta o podwyższonej jakości usług kultury, sportu i
rekreacji
5. Wzmocnienie usług komunikacji, w tym w powiązaniu z systemem
metropolitalnym
6. Rozwój społeczeństwa informacyjnego
IV. Wzmocnienie potencjału kulturowego i społecznego
Cele strategiczne:
IV.1. Wspieranie inicjatyw lokalnych oraz organizacji pozarządowych
Cele operacyjne:
1. Wzmacnianie różnych form samorządności na poziomie środowisk
lokalnych
2. Wspieranie rozwoju społeczeństwa obywatelskiego z wykorzystaniem
dialogu społecznego
IV.2. Utrwalanie dziedzictwa kulturowego i historycznego miasta
Cele operacyjne:
1. Wprowadzanie oferty Tczewa do sieci produktów turystycznych regionu
2. Wzmocnienie tożsamości kulturowej i promowanie lokalnego dziedzictwa
Projekt
„Studium
uwarunkowań
i
kierunków
zagospodarowania
przestrzennego miasta Tczewa” (2012) stanowi rozwinięcie „Strategii...” w
dziedzinie zagospodarowania przestrzennego.
46
proeko
2.2.5. Opracowanie ekofizjograficzne podstawowe
Dla całego obszaru miasta Tczewa wykonane zostało w 2011 r.
„Opracowanie ekofizjograficzne podstawowe miasta Tczewa dla potrzeb zmiany
studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego miasta
Tczewa”. W opracowaniu tym wyznaczona została osnowa ekologiczna i
podstawowe zasady zagospodarowania w stosunku do jej elementów.
Wyznaczono również następujące ekofizjograficzne kompleksy funkcjonalne:
A: Kompleks zwartej zabudowy mieszkaniowo-usługowej (śródmieście)
B: Kompleksy z przewagą zabudowy mieszkaniowej wielorodzinnej z usługami
C: Kompleksy z przewagą zabudowy mieszkaniowej jednorodzinnej z dużym
udziałem ogrodów użytkowych i ozdobnych
D: kompleksy zainwestowania przemysłowego
E: kompleksy zainwestowania usługowego (głównie zdrowia, edukacji i rekreacji)
F: kompleks terenów komunikacyjnych, w tym kolejowych
G: kompleksy ogrodów działkowych
H: cmentarze
J: Kompleksy rolnicze, w tym ogrodnicze i porolnicze, potencjalnie inwestycyjne
K: Kompleks terenów specjalnych
L: Tereny Infrastruktury technicznej.
Kierunki zagospodarowania przestrzennego określone w projekcie
„Studium…” są w większości zgodne z wytycznymi „Opracowania
ekofizjograficznego …”.
47
proeko
3.
ANALIZA I OCENA STANU ŚRODOWISKA I JEGO
POTENCJALNE ZMIANY5
3.1. Struktura środowiska przyrodniczego
3.1.1. Położenie regionalne
Miast Tczew położone jest na lewym brzegu Wisły (rys. 1). Według
regionalizacji fizycznogeograficznej (Przewoźniak 2002), Tczew znajduje się na
pograniczu
dwóch
mezoregionów
fizycznogeograficznych
Pojezierza
Starogardzkiego i południowego skraju Żuław Gdańskich, należących do Żuław
Wiślanych. Są to regiony odmienne zarówno pod względem ich genezy, struktury
środowiska jak i fizjonomii krajobrazu.
Pojezierze Starogardzkie
Na Pojezierzu Starogardzkim przeważają duże, względnie jednorodne
powierzchnie wysoczyzn morenowych falistych i równinnych, wzniesione średnio
60-100 m n.p.m. Zbudowane są one przeważnie z glin, z żyznymi glebami
brunatnymi, użytkowanymi jako grunty orne. Podstawowe urozmaicenie struktury
środowiska przyrodniczego wprowadzają tu doliny rzek, a zwłaszcza doliny
Wierzycy i jej dopływów: Wietcisy, Węgiermucy i Janki oraz dolina Motławy i jej
dopływu Szpęgawy. W rejonie dolin ma miejsce największe zróżnicowanie
ukształtowania terenu. W lasach przeważają zbiorowiska liściaste: buczyny,
grądy i łęgi (większe powierzchnie leśne występują w południowej części gminy
w rejonie Swarożyna i Goszyna). Charakterystyczną cechą Pojezierza
Starogardzkiego jest mała jeziorność. Skupienie kilku większych jezior
(Godziszewskie, Damaszka, Duży Mergiel, Zduńskie i in.) znajduje się na północ
od Starogardu Gdańskiego. Na południowo-zachodnim krańcu regionu, w strefie
przejściowej z Borami Tucholskimi, znajduje się zespół jezior: Borzechowskie
Wielkie, Sumińskie, Steklin i kilka mniejszych zbiorników.
Środowisko przyrodnicze Pojezierza Starogardzkiego jest w dużym stopniu
zantropizowane. Wynika to przede wszystkim z wielowiekowego użytkowania
rolniczego większości obszaru regionu. Rejony silnej antropizacji środowiska
stanowią miasta: Starogard Gdański, Skarszewy i Pelplin oraz na obrzeżach regionu
Tczew i Gniew.
Ukształtowanie Pojezierza Strarogardzkiego i mała lesistość powodują, że
krajobraz ma tu w przewadze charakter rozległych, sfalowanych panoram
terenów rolniczych.
Żuławy Wiślane
Żuławy Wiślane są regionem jednorodnym genetycznie, uwarunkowanym
przyrodniczo przez procesy geomorfologiczne związane z kształtowaniem się
delty Wisły. Jako delta Wisły, stanowią rozległą równinę zbudowaną z
piaszczystych i ilastych aluwiów oraz z utworów organogenicznych - torfów i
utworów mułowo-torfowych. Równina Żuław obniża się od około 10 m n.p.m. u
nasady do ok. -1,8 m p.p.m. w licznych depresjach w północnej części regionu.
3
Na podstawie „Opracowania ekofizjograficznego ....” (2011).
48
proeko
Środowisko przyrodnicze Żuław Wiślanych zostało sztucznie stworzone przez
człowieka na bazie naturalnego substratu (osuszenie, likwidacja lasów,
przystosowanie dla potrzeb rolnictwa i osadnictwa) i sztucznie jest przez niego
podtrzymywane, dzięki funkcjonowaniu systemów melioracyjnych oraz
modyfikowane przez nasadzenia klimatyczne. W użytkowaniu wyraźna jest
dominacja rolniczego użytkowania ziemi, co determinuje specyfikę szaty roślinnej
z bardzo dużym udziałem powierzchniowym agrocenoz.
Żuławy Wiślane wykazują zróżnicowanie regionalne na trzy subregiony:
•
Żuławy Gdańskie - między Wisłą na wschodzie i strefą zboczową Pojezierzy
Kaszubskiego i Starogardzkiego na zachodzie – południowy skraj tego
subregionu zajmuje gmina Tczew;
•
Żuławy Wielkie – między Nogatem na wschodzie i Wisłą na zachodzie –
południowo-wschodni skraj gminy Tczew (koryto Wisły) należy do tego
subregionu;
•
Żuławy Elbląskie między strefą zboczową Pojezierza Iławskiego
Wysoczyzny Elbląskiej na wschodzie oraz Nogatem na zachodzie.
i
Żuławy Gdańskie są najmniejsze (zajmują tylko 23 % powierzchni Żuław), ich
północna część jest odcięta przez Martwą Wisłę, a środowisko przyrodnicze jest
w największym stopniu zantropizowane przez osadnictwo (na obrzeżach miasta
Gdańsk, Pruszcz Gdański i Tczew oraz dobrze rozwinięta sieć osadnictwa
wiejskiego).
Krajobraz Żuław Gdańskich, jak i całych Żuław, ma charakter przyrodniczokulturowy, ze zdecydowaną przewagą terytorialną krajobrazu kulturowego.
Krajobraz kulturowy jest dziedzictwem kształtowania przez wieki środowiska
przyrodniczego Żuław dla potrzeb rolnictwa. Krajobraz przyrodniczy ma charakter
seminaturalny i jest efektem naturalnych procesów ekologicznych w
zantropizowanym środowisku.
3.1.2. Środowisko abiotyczne na obszarze projektu „Studium...”
Przeważająca część miasta położona jest w obrębie wysoczyzny morenowej
Pojezierza Starogardzkiego, a tylko północno-wschodnia jego część położona
jest na równinie aluwialnej Żuław Wiślanych.
Generalnie, w obrębie miasta wyodrębnić można następujące, główne typy
środowiska przyrodniczego:
A – wysoczyzna morenowa (centralna i południowa część miasta):
A1 wysoczyzna morenowa pagórkowata:
– rzędne terenu powyżej 50 m n.p.m.;
– duży udział spadków 12 - 20% i lokalnie powyżej 20%;
– w podłożu przewaga glin i piasków gliniastych, miejscami
fluwioglacjalne piaski i żwiry;
A2 wysoczyzna morenowa falista:
– rzędne terenu ok. 20 - 50 m n.p.m.;
– przewaga spadków do 5 %, z małym udziałem 5 - 12 % i lokalnie
większych;
49
proeko
– w podłożu przewaga glin i piasków gliniastych;
A3 wysoczyzna morenowa równinna:
– rzędne terenu ok. 8 - 25 m n.p.m.;
– przewaga spadków do 5 %, lokalnie spadki 5 - 8 %;
– w podłożu przewaga utworów gliniastych, sporadycznie iły i iły
piaszczyste;
A4 strefa krawędziowa wysoczyzny:
– średnia wysokość 15-20 m n.p.m.;
– duży udział spadków terenu do 12 %, lokalnie 12-20%;
– w podłożu gliny i gliny na piaskach luźnych;
A5 zagłębienia wytopiskowe:
– w podłożu lokalnie torfy i namuły;
– płytkie występowanie pierwszego poziomu wody podziemnej (0 – 1 m
p.p.t.);
B – doliny erozyjne (północno-zachodnia i południowa część miasta):
B1 doliny erozyjne płaskodenne:
– rzędne terenu od ok. 3,7 m n.p.m. do ok. 5 m n.p.m. w dolinie Motławy
i ok. 9 m n.p.m. w dolinie Strugi Drybok;
– w podłożu przewaga utworów mułowo-torfowych;
– gęsta sieć rowów melioracyjnych (odwodnienie grawitacyjne);
– płytkie występowanie pierwszego poziomu wody podziemnej (0 – 1 m
p.p.t.), okresowe zalewy i podtopienia;
B2 doliny erozyjne v-kształtne:
– w podłożu utwory gliniaste, w dolnych odcinkach aluwia;
– płytkie występowanie pierwszego poziomu wody podziemnej (0 – 1 m
p.p.t.);
C - równina aluwialna
C1 równina aluwialna
– rzędne terenu ok. 4 - 7 m n.p.m., oddzielona od terasy zalewowej
Wisły wałem przeciwpowodziowym o rzędnych do 13,7 m n.p.m.;
– spadki terenu poniżej 3%;
– w podłożu aluwia: mady ciężkie i bardzo ciężkie;
– płytkie występowanie pierwszego poziomu wody podziemnej (0 – 2 m
p.p.t.);
C2 międzywale Wisły (północno-wschodnia część miasta):
– terasa zalewowa o rzędnych ok. 3,5 - 7 m n.p.m.;
– w podłożu aluwia: mady lekkie i bardzo lekkie na piaskach;
– płytkie występowanie pierwszego poziomu wody podziemnej (0 – 1 m
p.p.t.), okresowe zalewy i podtopienia.
50
proeko
Wody powierzchniowe
Pod względem hydrograficznym miasto Tczew położone jest w zlewni
bezpośredniej Wisły (część centralna i południowa) oraz w zlewni Motławy,
dopływu Martwej Wisły (część północna). Elementy sieci hydrograficznej na
obszarze miasta stanowią:
• Wisła przepływająca wzdłuż wschodniej granicy miasta (dolny, uregulowany
odcinek rzeki);
• Motława przepływająca wzdłuż północno-zachodniej granicy miasta;
• Struga Drybok przepływająca wzdłuż południowej granicy miasta;
• Kanał Młyński;
• pozostałe kanały i rowy melioracyjne,
• oczka wodne.
Wisła w swym pomorskim odcinku charakteryzuje się specyficznymi warunkami
hydrologicznymi. Wahania stanów wody kształtowane są w rzece głównie zmianami
jej przepływu. Jednak w związku z położeniem Tczewa w dolnym, przyujściowym
odcinku Wisły obserwowany jest także wpływ zmian poziomu wody w Bałtyku na
wahania stanu wód w rzece, w cyklu rocznym sięgające do 20 cm. W skrajnych
przypadkach zasięg wpływu morza na Wisłę ma miejsce na odcinku do 60 km od
ujścia rzeki. Najwyższe stany wody w Wiśle występują w marcu lub kwietniu,
rzadziej w lipcu. Maksima wiosenne związane są ze zwiększonym spływem wód
roztopowych. Z kolei wezbrania letnie wywołane są opadami rozlewnymi, które mają
miejsce zwłaszcza w zlewniach górnej, rzadziej środkowej Wisły. Najniższe stany
(tzw. niżówki) występują głównie w grudniu i sierpniu. Średni przepływ Wisły na
wysokości Tczewa wynosi nieco poniżej 1000 m3/s.
Północno-wschodnia część miasta zagrożona jest zalaniem i podtopieniem
przez wody Wisły, występujące z koryta w okresach wiosennych i letnich
wezbrań. Naturalny zasięg wylewów w obrębie równiny aluwialnej ograniczony
został przez stworzenie wzdłuż rzeki wału przeciwpowodziowego. Dla tego
obszaru maksymalne poziomy wody dla ostatniego 50-lecia wahały się wg
Maślanki (2000) pomiędzy 236 cm w 1950 r. (minimum) i 1020 cm w 1962 r.
(maksimum). Po wybudowaniu stopnia wodnego we Włocławku wahania stanów
wody uległy spłaszczeniu. Pomimo tego, w ciągu ostatnich 20 lat notowane były
również wysokie stany wody, np.:
− w 1980 r. - 981 cm;
− w 1998 r. - 881 cm;
− w 2000 r. - 815 cm.
Motława przepływa wzdłuż północno-zachodniej granicy miasta, bieg rzeki jest
wyrównany (ma charakter kanału melioracyjnego). Dno doliny odwadnia gęsta sieć
kanałów i rowów odwadniających. Dolina Motławy częściowo odwadniana jest
sztucznie przez Kanał Młyński, uchodzący do Wisły w obrębie portu w Tczewie.
Drybok (Struga Drybok) ma źródła w okolicach Gręblina na Pojezierzu
Starogardzkim, w dolnym odcinku płynie wzdłuż południowej granicy miasta
Tczewa i uchodzi bezpośrednio do Wisły w południowej części miasta.
Ponadto wody powierzchniowe na obszarze miasta reprezentowane są przez
niewielkie naturalne zbiorniki wodne występujące w wytopiskowych
zagłębieniach terenu i powstałe sztucznie w wyrobiskach po eksploatacji żwiru
lub gliny oraz przez kanały i rowy melioracyjne.
51
proeko
Klimat. Warunki klimatyczne miasta Tczewa są wynikiem położenia miasta w
bliskiej odległości od morza, na skraju wysoczyzny Pojezierza Starogardzkiego.
Przeważają tu wiatry południowo-zachodnie, duży jest udział cisz (11,2%). Na
obszarze Tczewa zdecydowanie przeważają wiatry bardzo słabe (poniżej 2 m/s) i
słabe (poniżej 5 m/s). Ich udział w skali roku wynosi odpowiednio 47,1 % i 30,5
%. W rejonie miasta średnia roczna suma opadów z okresu 1961-1980 wynosiła
ok. 525 mm. Największe miesięczne opady występują w lipcu (około 75 – 85
mm), a najniższe w styczniu i lutym (około 30 mm). Średnia roczna temperatura
powietrza wynosi +7,3OC. Najniższe temperatury występują w styczniu (średnia –
1,9OC), a najwyższe w lipcu (+16,9OC) (Pojezierze Starogardzkie, 1996).
Generalnie klimat Tczewa charakteryzuje się dość długim i ciepłym latem,
niezbyt surową, krótką zimą, średniej wielkości opadami atmosferycznymi oraz
przewagą wiatrów z kierunku południowo-zachodniego.
Lokalnie warunki klimatyczne wykazują zróżnicowanie, przede wszystkim w
zależności od charakteru pokrycia i ukształtowania terenu. Znajduje to swoje
odzwierciedlenie w zróżnicowaniu warunków termicznych (głównie efekt różnej
ekspozycji stoków, występowania zagłębień i obniżeń terenu mogących stanowić
miejsca inwersji temperatury powietrza), warunków anemometrycznych
(przewietrzanie a ekspozycja stoków zagłębień terenu) warunków
wilgotnościowych (zwiększona wilgotność w zagłębieniach, zwłaszcza ze
zbiornikami wodnymi). Linijne, semidolinne zagłębienia terenu, zagłębienia i
obniżenia terenu stymulują spływy chłodnego powietrza.
Rejonem o odmiennych cechach klimatu lokalnego jest terasa zalewowa,
która znajduje się pod bezpośrednim wpływem klimatycznym wód Wisły.
Znajduje to swoje odzwierciedlenie przede wszystkim w zwiększonej wilgotności
powietrza i w występowaniu zamgleń.
•
•
•
Gleby
Na obszarze miasta występują:
na wysoczyźnie morenowej gleby brunatne właściwe oraz sporadycznie w strefie
przykrawędziowej i w zagłębieniach terenu czarne ziemie właściwe i zdegradowane (w przeważającej części gleby brunatne należą do kompleksów 2. i 3.,
tylko w południowo-zachodniej części wśród gleb wykształconych na utworach
piaszczystych występuje większy udział kompleksów słabszych od 5.-7.;
w dolinach Motławy i Dryboku gleby mułowo-torfowe, należące w przewadze
do 2. i 3. kompleksów użytków zielonych;
na równinie aluwialnej mady, w bezpośrednim sąsiedztwie Wisły mają one
skład mechaniczny mad lekkich i bardzo lekkich, na zachód od wału ppowodziowego przechodzą w mady ciężkie i bardzo ciężkie, na ogół należące
do kompleksów przydatności rolniczej gleb 1. i 2., tylko lokalnie występują
kompleksy słabsze (3.-5. i 8.).
Ponadto w obrębie ogrodów działkowych oraz terenów upraw ogrodowych i
sadowniczych występują gleby kulturoziemne typu hortisoli pobrunatnych (gleby
ogrodowe, próchniczne, wykształcone w wyniku zabiegów agrotechnicznych na
pierwotnych glebach brunatnych).
W obrębie terenów zainwestowanych, zwłaszcza w centrum miasta,
charakterystyczne jest występowanie gruntów nasypowo-gruzowych.
52
proeko
3.1.3. Środowisko biotyczne na obszarze projektu „Studium…”
3.1.3.1. Szata roślinna
Na obszarze miasta występuje kilka typów roślinności, różniących się
fizjonomią, składem gatunkowym, historią powstania, jak również wartością dla
zieleni miasta. Są to zarówno zbiorowiska nawiązujące do naturalnych, w tym
drobne kompleksy leśne i semileśne oraz zbiorowiska nadwodne (mają one
stosunkowo niewielki udział powierzchniowy w strukturze zieleni na terenie
miasta) jak i roślinność kulturowa.
•
•
•
6
Szata roślinna miasta reprezentowana jest przez:
kompleksy leśne i semileśne - ich powierzchnia w granicach
administracyjnych miasta wynosi około 7 ha (0,31% jego ogólnej
powierzchni)6, występują w południowo – zachodniej części miasta na
wysoczyźnie morenowej, drzewostany są silnie przekształcone o małej
wartości przyrodniczej, pełnią głównie funkcje glebochronne, wodochronne,
klimatyczne oraz krajobrazowe;
zbiorowiska nadwodne – występują głównie wzdłuż brzegu Wisły, gdzie
oprócz roślinności szuwarowej rozwinęły się m.in. zarośla wierzbowe z
udziałem wierzby wiciowej, wikliny i wierzby trójpręcikowej, a także wzdłuż
pozostałych cieków i rowów melioracyjnych oraz w otoczeniu zbiorników
wodnych;
zieleń parkowa1, w tym:
Park Miejski o powierzchni 16,5 ha stanowi jedno z najstarszych założeń
zieleni, datowane na koniec XIX wieku. Znajduje się w obrębie ulic Parkowej,
Sienkiewicza, Bałdowskiej i Kołłątaja. Ogółem w parku zinwentaryzowano
około 3 700 sztuk drzew. W ich strukturze największy udział mają drzewa
liściaste – stanowią one 96,7% wszystkich nasadzeń. Najpowszechniejsze z
nich to jesion wyniosły, klon pospolity oraz lipa drobnolistna. Wśród drzew
iglastych najczęściej spotyka się sosnę czarną, jodłę pospolitą, świerk kłujący
oraz daglezję zieloną. Ogólna kondycja drzew została oceniona jako średnio
dobra i dobra.
Park im. Kopernika o powierzchni 3,05 ha znajduje się w centrum miasta.
Jego powstanie datowane jest na lata 70. XX w. W najstarszej części parku,
która sąsiaduje z czynnym cmentarzem ewangelickim, znajduje się
starodrzew, z dominującymi w jego strukturze lipami drobnolistnymi i
kasztanowcami białymi. Na terenie całego parku rośnie około 430 drzew,
ponadto żywopłoty liściaste o łącznej długości ponad 160 m i skupienia
krzewów.
Park Strzelnica jest historyczną pozostałością założenia parkowego z
przełomu XIX i XX wieku. Zajmuje obszar o powierzchni 4,8 ha na końcu ul.
Targowej, pomiędzy ulicami Świętopełka i Przemysława II. Obecnie
zdewastowany park jest podzielony na 3 części – w jednej z nich znajduje się
Ośrodek Szkolno – Wychowawczy, w pozostałych natomiast osiedle
mieszkaniowe i „dziki” zadrzewiony teren.
Wg „Program ochrony środowiska dla miasta Tczew” (2004).
53
proeko
•
zadrzewienia i zakrzewienia - na terenie starego miasta poza ww. terenami
zieleni parkowej występuje kilka zgrupowań starych i dorodnych drzew7, są to
przede wszystkim skarpa ponad zabudową przy ul. Zamkowej oraz teren
wokół budynku Przedsiębiorstwa Budownictwa Wodnego koło ul. Nad Wisłą,
natomiast zakrzewienia reprezentowane są przez żywopłoty i szpalery
krzewów na bulwarze nad Wisłą oraz zwarte zarośla m. in. kolcowoju
szkarłatnego na skarpach na brzegu Wisły;
•
trawniki - duże powierzchnie tego typu roślinności występują nad Wisłą przy
bulwarze zabezpieczonym opaską betonową; trawniki są również urządzone i
na ogół najlepiej zadbane wokół niektórych budynków użyteczności
publicznej w mieście oraz na terenach osiedlowych;
•
cmentarze8 - w granicach administracyjnych miasta znajduje się 5 cmentarzy
o łącznej powierzchni 10,35 ha; cenne drzewostany występują w obrębie
Cmentarza „Starego” (szpalery lip), cmentarza ewangelickiego (klony
pospolite, jesiony wyniosłe, żywotniki, i kasztanowce białe) oraz cmentarza
„Nowego” (lipy, jesiony);
•
agrocenozy (głównie) i zbiorowiska łąkowe - w dnach dolin Motławy i
Strugi Drybok występują użytki zielone, na równinie aluwialnej w północnej
części miasta oraz na wysoczyźnie przeważają grunty orne;
•
ogrody działkowe - zajmują stosunkowo dużą powierzchnię miasta, 12
kompleksów ogrodów działkowych, zajmuje łącznie ok. 6,5% jego ogólnej
powierzchni (tabela 1).
Tabela 1 Ogrody działkowe na obszarze miasta Tczew
Lp.
Nazwa ogrodu
Powierzchnia [ha]
Lokalizacja
1.
im. Jana Kasprowicza
20,27
ulica Targowa
2.
im. Mikołaja Kopernika
18,10
ulica Traugutta
3.
Im. Henryka Sienkiewicza
21,00
ulica Bałdowska
4.
Im. Obrońców Poczty Polskiej w Gdańsku
2,67
ulica Działkowa
5.
„Kolejarz”
10,20
osiedle PKP Zatorze
6.
Im. Księcia Sambora II
8,11
ulica Rokicka
7.
„Wiosna”
4,81
ulica Działkowa
8.
im. gen. Władysława Sikorskiego
18,35
ulica Czatkowska
9.
im. 40-lecia Wojska Polskiego
1,55
ulica Rokicka
10.
„Malinowo”
17,20
ulica Malinowska
11.
„Nad Wisłą”
18,00
ulica Ceglarska
12. im. Wincentego Witosa
4,80
Źródło: Program ochrony środowiska dla miasta Tczew” (2004)
•
7
ulica Rokicka
ogrody i sady przydomowe – zajmują najczęściej, niewielkie powierzchnie z
roślinami ozdobnymi i użytkowymi zielnymi, którym towarzyszą drzewa
owocowe oraz krzewy owocowe i ozdobne;
Stwierdzone w trakcie wykonania „Opracowania ekofizjograficznego dla potrzeb miejscowego
planu zagospodarowania przestrzennego terenu położonego w obszarze Starego Miasta w
rejonie ulic Jana z Kolna, Sambora, Zamkowej, Mestwina, Chopina, Czyżykowskiej oraz rzeki
Wisły w Tczewie” (2003).
8
Wg „Program ochrony środowiska dla miasta Tczew” (2004)
54
proeko
•
roślinność ruderalna - jest jednym z dominujących powierzchniowo typów
roślinności na terenach miejskich. Jej fitocenozy powstają na gruntach
pozbawionych naturalnej pokrywy roślinnej, a jednocześnie nie zajętych przez
człowieka pod roślinność kulturową. Powierzchnie takie ciągną się pasem
wzdłuż brzegu Wisły, zarówno na odcinku z umocnieniami betonowymi (tu
roślinność ruderalna wkracza też na betonowe płyty), jak też na odcinku nie
umocnionym Oprócz tego płaty zbiorowisk ruderalnych zajmują rozległe
powierzchnie na terenach wokół obiektów, tam gdzie nie wybetonowano
powierzchni gruntu lub nie jest ona tak intensywnie użytkowana, że eliminuje
całkowicie roślinność. Roślinność ruderalna występuje też na terenach wokół
budynków nie wybetonowanych i nie rozjeżdżonych.
3.1.3.2. Fauna
Duże walory faunistyczne posiada Dolina Wisły, w tym na obszarze miasta
koryto rzeki i obszar międzywala. Tereny te znajdują się w zasięgu obszaru
specjalnej ochrony ptaków „Dolina Dolnej Wisły” PLB 040003) – ostoi ptaków
rangi europejskiej. Ostoja jest ważnym miejscem lęgowym i korytarzem
migracyjnym ptaków.
Zgodnie z „Inwentaryzacją przyrodniczą części zbocza doliny Wisły w
Tczewie, od mostu drogowego do ujścia rzeki Drybok i ocena walorów
przyrodniczych pod kątem ich ochrony, ze szczególnym uwzględnieniem obszaru
Natura 2000” (2010), w trakcie przelotu wiosennego ptaków nad obszarem dolnej
Wisły przelatuje co roku minimum 120 gatunków ptaków, a w trakcie przelotu
jesiennego ok. 30 gatunków. Potwierdzono występowanie tu m.in. nura
rdzawoszyjego, nura czarnoszyjego, bąka, czapli nadobnej, czapli białej,
łabędzia czarnodziobego, łabędzia krzykliwego, rybitwy białoczelnej, błotniaka
stawowego, błotniaka łąkowego, rybołowa, derkacza, żurawia, bielika, ohra,
ostrygojada, zimorodka, sieweczki rzecznej. W celu obserwacji ptaków i
promowania ochrony przyrody w 2010 r. stworzono ścieżkę dydaktycznoprzydniczą wzdłuż Wisły.
Wśród gatunków ptaków gniazdujących na terenie miasta dominują gatunki
charakterystyczne dla terenów zurbanizowanych, a zwłaszcza dla luźnej
zabudowy miejskiej z dużym udziałem ogrodów. Na odcinku wzdłuż Wisły,
zakrzaczeniach po obu stronach rzeki, terenach ogrodów oraz doliny Drybok
zidentyfikowano następujące gatunki ptaków, uznane za lęgowe: krzyżówka,
bażant, przepiórka, derkacz, pustułka, sierpówka, grzywacz, zimorodek, jerzyk,
oknówka, dymówka, brzegówka, świergotek łąkowy, pliszka żółta, skowronek,
cierniówka, kapturka, piegża, piecuszek, pierwiosnek, zaganiacz, łozówka, słowik
szary, rudzik, kwiczoł, kos, makolągwa, dzwoniec, szczygieł, bogatka,
modraszka, wróbel, mazurek, trznadel oraz potrzos.
Rzeka Wisła ma również duże znaczenie dla ryb migrujących między
morzem a rzekami. Część systemu Wisły stanowi lub stanowiła (w przeszłości
dla niektórych gatunków) drogi regularnych wędrówek rozrodczych i
pokarmowych. Większość pospolitych gatunków występuje prawie na całym
obszarze systemu Wisły tworząc lokalne populacje (stwierdzono występowanie
55
proeko
9
44 gatunków ). Zmiany środowiska spowodowane głównie regulacją rzek,
budową stopni wodnych (zapór) i zanieczyszczeniem spowodowały zubożenie
ichtiofauny. Spośród gatunków ichtiofauny wyginęły w połowie XX w. jesiotr i
łosoś, a cztery gatunki minogów (troć, certa, i dwa gatunki kiełbia) należą do
gatunków zagrożonych4. Zagrożone są także minogi (projekt „Studium…”, 2012).
3.2. Procesy przyrodnicze
Spośród procesów przyrodniczych najistotniejsze znaczenie w aspekcie
zagospodarowania przestrzennego terenu mają procesy geodynamiczne10 i
hydrologiczne (np. powodzie). Istotne znaczenie mogą mieć także procesy
ekologiczne, przede wszystkim związane z funkcjami ekosystemów jako płatów
lub korytarzy ekologicznych.
Procesy geomorfologiczne. Pod względem morfodynamiki większość
obszaru miasta charakteryzuje znaczna stabilność. Istotne przyrodniczo procesy
geomorfologiczne zachodzą współcześnie tylko w korycie Wisły i na fragmentach
wysoczyzny o zróżnicowanym ukształtowaniu terenu.
Brzeg koryta Wisły w granicach zainwestowanego centrum miasta został w
znacznym stopniu przekształcony, w wyniku wprowadzenia betonowej i kamiennej
obudowy. Na nieumocnionych odcinkach brzegu przejawy morfodynamiki
związane z wahaniami poziomu wody w korycie Wisły oraz z falowaniem wód
występują w postaci erozji brzegu i akumulowania u jego podnóża aluwiów. Inną
przyczyną morfodynamiki brzegu Wisły jest jego silne, antropogeniczne
przekształcenie w wyniku rozdeptywania, zniszczeń roślinności, składowania ziemi
i gruzu itp. Szczególną rolę w intensyfikacji procesów denudacyjnych brzegu Wisły
odgrywają zniszczenia szaty roślinnej, w warunkach naturalnych stabilizującej
powierzchnię terenu.
W obrębie części wysoczyznowej, na terenach niezagospodarowanych może
występować obecnie okresowo erozja wodna (gleba bez pokrywy roślinnej,
intensywne opady deszczu) oraz w niewielkim stopniu erozja wietrzna (gleba bez
pokrywy roślinnej, brak opadów atmosferycznych, silne wiatry), ograniczona przez
przewagę glin i piasków gliniastych w podłożu. Procesy te ustaną po docelowym
zagospodarowaniu terenu, przede wszystkim po wprowadzeniu trwałej pokrywy
roślinnej.
Procesy hydrologiczne. Przepływająca przez miasto rzeka Wisła stanowi
naturalne połączenie między obszarami różnorodnymi genetycznie i strukturalnie.
Stanowi ona nośnik energii i materii, przyjmując oddziaływania z zewnątrz (górne
i środkowe dorzecze) i oddziałując na zewnątrz (kształtujące stosunki
hydrologiczne i geomorfologiczne – np. przez akumulację niesionego materiału,
zalewy i podtopienia itp.). Część miasta znajduje się w zasięgu obszaru
bezpośredniego zagrożenia powodzią (zob. rozdz. 3.6).
Procesy ekologiczne na obszarze miasta dotyczą przede wszystkim:
• sukcesji roślinności wodnej i nadwodnej wzdłuż brzegu Wisły, mniejszych
cieków i rowów melioracyjnych oraz zbiorników wodnych;
9
Korytarz ekologiczny doliny Wisły, Gacka–Grzesikiewicz E. [red.] Fundacja IUCN Poland,
Warszawa,1995.
10
Zjawiska zachodzące w podłożu gruntowym i przekształcające jego pierwotną powierzchnię
oraz właściwości, wywołane czynnikami naturalnymi i sztucznymi (Racinowski 1987).
56
proeko
• sukcesji roślinności zielnej, miejscami krzewiastej i drzewiastej na dawnych
terenach rolnych w obrębie wysoczyznowej części miasta.
3.3. Powiązania przyrodnicze
Powiązania przyrodnicze obszaru miasta z otoczeniem realizowane są
głównie przez: obieg wody – spływ podziemny i powierzchniowy, cyrkulację
atmosferyczną, powiązania ekologiczne.
Woda jest głównym nośnikiem materii, a tym samym migracji pierwiastków
chemicznych w środowisku. Występuje dzięki niej jednokierunkowy proces
sprzężenia geochemicznego powierzchni autonomicznych (wierzchowinowych,
położonych w południowo-zachodniej części miasta, tranzytowych (stokowych,
dolinnych) i podporządkowanych (zagłębień terenu, niższych stopni terasowych). Z
jednostek autonomicznych następuje ubytek materii, w jednostkach tranzytowych
przeważa jej przepływ oraz zaznacza się w różnym stopniu akumulacja lub ubytek
(denudacja), w jednostkach podporządkowanych dominuje akumulacja materii. W
obrębie terenów zainwestowanych ww. procesy realizowane są przede wszystkim
poprzez układ kanalizacji deszczowej z dostawą wyniesionej materii bezpośrednio
do Wisły lub poprzez Kanał Młyński.
Powiązania przyrodnicze realizowane są również przez cyrkulację
atmosferyczną. Istota powiązań atmosferycznych polega na transformacji
właściwości powietrza pod względem fizycznym (temperatura, wilgotność) i
chemicznym (skład powietrza, wiatr jako nośnik pierwiastków chemicznych) w
zależności od przepływu nad określonymi obszarami. W wyniku ogólnej cyrkulacji
atmosferycznej przeważają wiatry z sektora zachodniego. Przy wiatrach z
kierunku południowo-zachodniego możliwy jest napływ zanieczyszczeń z
terenów przemysłowo-składowych miasta i jego otoczenia, w tym ciepłowni
„Rokitki” i składowiska odpadów w kierunku centrum miasta.
Bardzo ważną rolę ekologiczną odgrywa Wisła i jej dolina oraz międzywale.
Dolina Wisły stanowi korytarz ekologiczny rangi krajowej („Korytarz ekologiczny
doliny Wisły“ 1995). Oprócz powiązań energetyczno-materialnych realizowanych
przez wody rzeki, istotne znaczenie mają migracje roślin i zwierząt, dla których
rzeka i jej otoczenie stwarzają korzystne warunki. Na poziomie regionalnym
osnowę ekologiczną miasta tworzy dno doliny Motławy, a na poziomie lokalnym
dolina Strugi Drybok, tereny leśne i semileśne oraz większe kompleksy parkowe.
Największy kompleks leśny o pow. ok. 4 ha znajduje się w rejonie ul.
Głowackiego (obszar dawnej strzelnicy wojskowej).
Dla ochrony połączeń ekologicznych opracowana została przez instytucje
europejskie i regionalne koncepcja sieci korytarzy ekologicznych na terenie
Europy - Europejska Sieć Ekologiczna (EECONET - European ECOlogical
NETwork). Częścią tej sieci są tereny Krajowej Sieci Ekologicznej (ECONET-PL).
Sieć ECONET nie posiada statusu prawnego, jednak stanowi pewną wytyczną
polityki przestrzennej. Sieć jest wielkoprzestrzennym systemem składającym się
z 78 obszarów węzłowych, połączonych siecią korytarzy ekologicznych (do
których należy również dolina Wisły).
W projekcie „Studium…” (2012)11 wyznaczono system osnowy ekologicznej
miasta, na który składają się następujące elementy:
11
za „Opracowaniem ekofizjograficznym ….” (2011)
57
proeko
1) Ponadregionalny korytarz ekologiczny doliny Wisły – odgrywa on bardzo
ważną rolę w krajowym systemie przepływu energii i rozprzestrzeniania się
materii nieożywionej oraz zwierząt i roślin („Korytarz ekologiczny doliny Wisły”
1995). Wisła jest główną osią w systemie ekologicznym kraju i posiada cechy
unikatowego w skali europejskiej "korytarza ekologicznego", który jest
połączony z europejskimi makrosystemami przyrodniczymi poprzez wędrówki
awifauny i ichtiofauny. Jako duża dolina rzeczna, stanowi naturalną, liniową
strukturę przyrodniczą, umożliwiającą przemieszczanie się gatunków roślin i
zwierząt, pomiędzy poszczególnymi typami środowisk. Swobodna migracja
powoduje wzrost bioróżnorodności terenów położonych wzdłuż doliny.
Korytarz ekologiczny doliny Wisły obejmuje w Tczewie koryto rzeki wraz z
terenami zalewowymi za wałem przeciwpowodziowym w północno-wschodniej
części miasta. Znaczenie ekologiczne korytarza ekologicznego zmniejsza
zanieczyszczenie wód Wisły i miejscami silna dewastacja brzegu.
2) Regionalny korytarz ekologiczny doliny rzeki Motławy – korytarz ekologiczny
Motławy, pomimo znacznych przekształceń antropogenicznych (uregulowane,
skanalizowane koryto, zmeliorowane dno doliny, roślinność wysoka pochodzi z
nasadzeń) pełni istotne w skali regionu funkcje, przede wszystkim z racji roli dla
migracji zwierząt i roślin. W obrębie miasta występują bariery antropogeniczne
w ciągu korytarza, głównie w postaci infrastruktury komunikacyjnej.
3) Subregionalne korytarze ekologiczne doliny Strugi Subkowskiej (Dryboku) i
Kanał Młyński - stymulują wewnątrzregionalne powiązania ekologiczne,
wzmacniając ciągłość przestrzenną osnowy.
4) Lokalne składowe systemu:
• mikropłaty ekologiczne drobnych kompleksów leśnych i semileśnych:
enklawy leśne i semileśne w krajobrazie rolniczym wysoczyzny morenowej,
różnicujące jego strukturę biotyczną i modyfikujące przebieg procesów
przyrodniczych, o istotnej roli krajobrazowo-fizjonomicznej;
• mikropłaty ekologiczne terenów zieleni miejskiej: parków, skwerów,
cmentarzy pełnią istotną funkcję ekologiczną jako siedliska wielu gatunków
drzew rodzimych i obcych, siedliska ptactwa i innych drobnych zwierząt
oraz ważną funkcję krajobrazową;
• mikropłaty ekologiczne hydrogenicznych zagłębień terenu, w tym zbiorników
wodnych: obejmują wyróżniające się w środowisku zurbanizowanym,
urbanizowanym i podmiejskim - rolniczym tereny hydrogeniczne z zaroślami i
szuwarami. Są to tereny podmokłe i bagienne, jak wilgotne łąki, torfowiska,
trzcinowiska itp. o dużej roli w różnicowaniu nisz ekologicznych i w
całościowo ujmowanym funkcjonowaniu środowiska przyrodniczego, a
zwłaszcza w zakresie bioróżnorodności i regulacji bilansu wodnego;
• zgrupowania i aleje drzew i krzewów.
3.4. Źródła i stan antropizacji środowiska przyrodniczego
3.4.1. Wprowadzenie
Główne przejawy antropizacji środowiska przyrodniczego w mieście Tczewie
to:
58
proeko
• zainwestowanie miejskie – obce w naturalnym środowisku obiekty
kubaturowe, obiekty infrastruktury technicznej i drogowej, tereny utwardzone i
tereny pozbawione roślinności;
• tereny zainwestowania miejskiego (zabudowa mieszkaniowa, obiekty
produkcyjno-usługowe i infrastrukturowe) jako źródła zanieczyszczeń – emisji
zanieczyszczeń do atmosfery, ścieków komunalnych i gospodarczych (prawie
w całości miasto objęte siecią kanalizacji sanitarnej i częściowo - siecią
kanalizacji deszczowej) oraz odpadów komunalnych i gospodarczych;
• teren składowiska odpadów „Rokitki”;
• ciągi komunikacyjne, w tym droga krajowa nr 91 Gdańsk - Cieszyn (granica
Polski) i droga wojewódzka nr 224 Wejherowo - Tczew jako źródło emisji
zanieczyszczeń atmosfery i hałasu;
• linie kolejowe o znaczeniu międzynarodowym (nr 131), krajowym (nr 009) i
lokalnym (nr 203), o dużym natężeniu ruchu pociągów osobowych i
towarowych - źródła emisji zanieczyszczeń atmosfery i hałasu;
• napowietrzne linie energetyczne wysokiego napięcia 110 kV oraz główne
punkty zasilania (GPZ) – źródła promieniowania elektromagnetycznego i
antropizacji krajobrazu;
• gazociągi wysokiego ciśnienia DN400 iDN500 - zagrożenie wystąpienia
poważnych awarii;
• teren po jednostce wojskowej o specyficznym charakterze zanieczyszczeń
(np. pozostałości odpadów militarnych);
• na terenach nie zainwestowanych - pozostałości po rolniczym użytkowaniu
ziemi (m. in. synantropizacja roślinności, zubożenie struktury ekologicznej
terenu oraz specyfika krajobrazu o cechach kulturowego krajobrazu
rolniczego);
• tereny przekształceń powierzchni ziemi – tereny osuwisk i wyrobiska
poeksploatacyjne.
3.4.2. Warunki aerosanitarne i akustyczne
Warunki aerosanitarne
Stanowiska pomiarowe na terenie Tczewa znajdują się w stałych punktach
pomiarowych przy ul. J. Dąbrowskiego, ul. Wojska Polskiego, ul. Żwirki i Wigury
(WIOŚ - Wojewódzki Inspektorat Ochrony Środowiska), ul. Obrońców
Westerplatte (WSSE) oraz przy ul. Targowej (ARMAAG - Agencję Regionalnego
Monitoringu Atmosfery Aglomeracji Gdańskiej).
Wg rocznych ocen powietrza wykonanej przez WIOŚ w Gdańsku, główną
przyczyną niezadowalającej jakości powietrza w Tczewie, jest wysokie stężenie
pyłów PM10. W Tczewie, mieście o dużym udziale indywidualnego ogrzewania
widoczny jest znaczący wzrost stężeń pyłu w okresie grzewczym, ściśle
związany ze spalaniem węgla. Przekraczane są także normy docelowe
benzo(α)pirenu.
Na potrzeby rocznych ocen wykonano klasyfikację stref w oparciu o
następujące założenia:
• klasa A - poziom stężeń nie przekracza poziomu dopuszczalnego lub nie
przekracza poziomu docelowego lub nie przekracza poziomu celu
59
proeko
długoterminowego; nie jest wymagane prowadzenie działań na rzecz poprawy
jakości powietrza,
• klasa B - poziom stężeń mieści się pomiędzy poziomem dopuszczalnym a
poziomem dopuszczalnym powiększonym o margines tolerancji; niezbędne
jest opracowanie programu
• klasa C - poziom stężeń przekracza poziom dopuszczalny powiększony o
margines tolerancji lub przekracza poziom docelowy lub przekracza poziom
celu długoterminowego; niezbędne jest opracowanie programu ochrony
powietrza oraz wymaga określenia celów długoterminowych w wojewódzkim
programie ochrony środowiska.
Jak wynika z Rocznych ocen jakości powietrza w województwie pomorskim
sporządzonych przez Wydział Monitoringu Środowiska WIOŚ w Gdańsku, w
strefach, w których znajdował się Tczew odnotowano następujące przekroczenia
poziomów dopuszczalnych substancji:
• w latach 2007-2010 - przekroczony został docelowy poziom benzo[α]pirenu
(strefa kwidzyńsko-tczewska wg kryteriów ochrony zdrowia uzyskała klasę C);
• w latach 2009-2010 - przekroczony został poziom pyłu zawieszonego PM10
(klasa C), pod względem zanieczyszczenia ozonem 03 miasto Tczew
zaliczono do klasy A oraz D2 (wyniki przekraczają poziom celu
długoterminowego)
Według danych z 2010 r. (Raport o stanie środowiska w województwie
pomorskim w 2010 roku (2011), w puncie przy ul. Targowej wyniki pomiaru pyłu
PM10 wynosiły 30 mg/m3, przy dopuszczalnej normie 40 mg/m3), wyniki pomiaru
pyłu PM2,5 wynosiły 20 µg/m3, przy dopuszczalnej normie 25 µg/m3), a
benzo(a)pirenu - 3,5 (przy normie 1 ng/m3).
Wg Stanu zanieczyszczenia powietrza atmosferycznego w Aglomeracji
Gdańskiej i Tczewie w roku 2009 i informacja o działalności Fundacji ARMAAG
2010 stan powierza w Tczewie w latach 2007-2009 na podstawie wyników
pomiarów na stacji ARMAAG oceniono jako bardzo dobry (0-40% normy jakości
powietrza) dla SO2 i dla NO2, natomiast dla pyłu PM10 jako dobry (41-60%
normy jakości powietrza).
W celu osiągnięcia dopuszczalnych poziomów zanieczyszczeń w strefie
kwidzyńsko-tczewskiej, których przekroczenia wskazały oceny jakości powietrza
wykonane przez WIOŚ w Gdańsku, wykonano Program ochrony powietrza dla
strefy kwidzyńsko-tczewskiej uchwalony przez Sejmik Województwa
Pomorskiego dnia 25.05.2009 r. Zgodnie z w/w programem przekroczenia
poziomu dopuszczalnego pyłu zawieszonego PM10 w mieście Tczew
spowodowane były przede wszystkim emisją powierzchniową, w drugiej
kolejności emisją liniową:
• w emisji powierzchniowej największy udział ma emisja z indywidualnego spalania
paliw na cele komunalno-bytowe, gdzie dominują paliwa stałe – węgiel i drewno;
• w emisji liniowej największy udział ma emisja z unosu, czyli z zabrudzenia
suchego, wzniecanego podczas ruchu pojazdów, zalegającego na jezdni.
Do głównych źródeł zanieczyszczeń atmosfery w Tczewie należą:
• źródła ciepła indywidualnej i wielorodzinnej zabudowy mieszkaniowej (głównie
w wyniku spalania niskiej jakości paliw stałych (węgla, miału, koksu, a także
odpadów w paleniskach domowych), na obszarze miasta zaopatrzenie w
energię cieplną realizowane jest przede wszystkim przez miejską sieć
60
proeko
ciepłowniczą zasilaną przez kotłownię „Rokitki” (zlokalizowaną w Rokitkach
przy ul. Tczewskiej, poza granicami miasta), kotłownię „Czyżykowo”
(zmodernizowana), kotłownie lokalne pracujące na potrzeby poszczególnych
odbiorców oraz indywidualne ogrzewanie;
• emitory obiektów przemysłowych (wg „Programu ochrony środowiska dla
miasta Tczewa na lata 2008-2011 z uwzględnieniem perspektywy na lata
2012-2015” (2008), głównie następujących zakładów:
- Eaton Truck Components Sp. z o.o. – produkcja skrzyń biegów i
podzespołów;
- Fabryka Opakowań Różnych „FORCAN” S.A. – produkcja puszek i pudełek
ozdobnych;
- FLEXTRONICS International Poland Sp. z o.o. – produkcja metalowych
telekomunikacyjnych
oraz
podzespołów
obudów
do
urządzeń
elektronicznych do urządzeń nadawczych, telewizyjnych i radiowych;
- Zakład Przetwórstwa Rolno – Spożywczego „KORAL” Sp. z o.o. –
produkcja przetworów rybnych, emisje do powietrza powodują kotłownie i
komory wędzarnicze;
- RATIONEL POLSKA Sp. z o.o. – produkcja stolarki otworowej – okien i
drzwi z drewna iglastego;
- STOCZNIA TCZEW Sp. z o.o. – produkcja stalowych kadłubów małych
jednostek pływających;
- APATOR METRIX S.A. – produkcja gazomierzy przemysłowych i
mieszkaniowych;
- „GEMALTO” Sp. z o.o. – produkcja kart mikroprocesorowych do użytku
telefonii komórkowej;
- „AMBER BOATS” Sp. z o.o. Tczew – lakierowanie drewnianego
wykończenia wnętrz kabin łodzi kadłubowych.
• zanieczyszczenia komunikacyjne w związku z eksploatacją dróg kołowych, w
tym tranzytowych (krajowej i wojewódzkiej) oraz pozostałej sieci dróg w
mieście i linii kolejowych (nr 9, 131 i niezelektryfikowanej 230), przy czym
uciążliwość drogi krajowej zmalała po oddaniu do użytku autostrady A1;
• emisja niezorganizowana pyłu z terenów pozbawionych roślinności i z terenów
o utwardzonej nawierzchni, głównie komunikacyjnych;
• emisja odorów ze składowiska „Rokitki”;
• napływ mas zanieczyszczonego powietrza z terenów sąsiednich, w tym przy
sprzyjających kierunkach wiatru z aglomeracji Trójmiejskiej oraz obiektów
przemysłowo-składowych na terenie gminy Tczew.
Miasto zaopatrywane jest w ciepło na zasadzie zbiorowego systemu
zaopatrzenia w ciepło z ciepłowni miejskiej i ciepłowni osiedlowej oraz na
zasadzie indywidualnego wytwarzania ciepła. Występują tu następujące źródła
ciepła: węglowa kotłownia miejska KT-1602 „Rokitki” (zlokalizowana poza
obszarem miasta), gazowo-olejowa kotłownia osiedlowa KT-1702 „Czyżykowo”,
5 przemysłowych (gazowych) źródeł ciepła o mocy powyżej 3 MW, 46 kotłowni
lokalnych o mocy 0,1÷3 MW (na różnorodne paliwa, jak: gaz, olej, węgiel, koks)
oraz szereg kotłowni lokalnych o mocy poniżej 0,1 MW (w tym również
ogrzewanie piecowe).
61
proeko
Paliwem wykorzystywanym w kotłowniach jest gaz ziemny (30 kotłowni),
paliwo stałe takie jak węgiel, koks, miał węglowy (14 kotłowni) i olej opałowy (9
kotłowni).
Komunikacyjne zanieczyszczenia atmosfery mogą powodować niekorzystne
zmiany wartości produkcyjnej gleb i wpływać niekorzystnie na roślinność
przydrożną (drzewa, krzewy i roślinność zielną) oraz na zdrowie mieszkających
w otoczeniu dróg ludzi. To negatywne oddziaływanie spowodowane jest emisją
spalin zawierających m.in. metale ciężkie, dwutlenek siarki i tlenki azotu oraz pył.
Motoryzacyjne zanieczyszczenia atmosfery są związkami toksycznymi,
powodującymi osłabienie fotosyntezy, degradację chlorofilu, zakłócenia w
transpiracji i oddychaniu, przebarwienia, chlorozę, nekrozę liści, szybsze ich
starzenie, upośledzenie wzrostu oraz zmniejszenie odporności na choroby i
szkodniki (Siwecki [red.] 2002).
Hałas i wibracje
Hałas i wibracje stanowią specyficzne formy uciążliwości antropogenicznych
dla środowiska, wpływając przede wszystkim na warunki życia ludności i
funkcjonowanie organizmów zwierzęcych. Źródła hałasu związane są przede
wszystkim ze skupiskami ludności i formami jej działalności gospodarczej.
Na terenie Tczewa występuje głównie hałas komunikacyjny – drogowy i
kolejowy (na magistralach: Trójmiasto- Tczew – Bydgoszcz oraz Tczew –
Starogard – Chojnice), hałas przemysłowy oraz hałas osiedlowy.
Pomiary hałasu na terenie miasta Tczewa prowadzone są okresowo przez
WIOŚ w Gdańsku. Hałas komunikacyjny mierzony był w Tczewie w 2006 r. w 20
punktach pomiarowych (po dwie serie pomiarowe w każdym z punktów). Przy
ocenie uciążliwości zastosowano skalę subiektywnej uciążliwości hałasu
komunikacyjnego:
• mała - < 55 (2 punkty pomiarowe);
• średnia - 55 do < 63 (7 punktów pomiarowych);
• duża - 63 do 70 (10 punktów pomiarowych);
• bardzo duża - > 70 (1 punkt pom. - ul. Wojska Polskiego 31).
Niemal we wszystkich badanych punktach przekroczony został dopuszczalny
poziom hałasu, a w ponad połowie badanych punktów uciążliwość akustyczna
określona została jako duża. Bardzo duże natężenie ruchu (powyżej 70 dB
odnotowano na skrzyżowaniu ul. Wojska Polskiego i Targowej).
Wg Raportu o stanie środowiska województwa pomorskiego w 2006 r. (2007)
hałas komunikacyjny w mieście i wzdłuż głównych szlaków transportowych
utrzymuje się od kilku lat na wysokim poziomie. W trakcie przeprowadzanych
remontów dróg i przy budowie nowych stosowane są tzw. ciche nawierzchnie,
powodujące zmniejszenie hałasu o około 3-4 dB w zależności od prędkości
poruszających się pojazdów. Wzdłuż nowych i remontowanych dróg budowane są
coraz częściej (w tym w centrum Tczewa) ekrany dźwiękochłonne od strony
zabudowy. Stały wzrost natężenia ruchu, powoduje utrzymywanie się hałasu na
wysokim poziomie. W trakcie badań hałasu komunikacyjnego prowadzonych na
terenie miasta w 2001 i 2006 r. nie prowadzono pomiarów wzdłuż Al. Solidarności
(droga krajowa nr 1). Pomierzone w 2000 r. natężenie ruchu pojazdów na tej
drodze, na odcinku Pruszcz Gdański – Tczew było bardzo wysokie i wyniosło
62
proeko
16.524 poj./dobę (Ruch drogowy 2000, 2001). Uruchomienie autostrady A1
spowodowało zmniejszenie ruchu tranzytowego przez Tczew. Hałas
komunikacyjny w mieście został przedstawiony na załączniku graficznym nr 35.
Brak danych dotyczących uciążliwości hałasu emitowanego przez pozostałe
źródła hałasu (linie kolejowe, obiekty przemysłowe i zabudowę osiedlową,
głównie zespoły wielorodzinnej zabudowy mieszkaniowej oraz koncentracji
usług).
Ogólne zasady ochrony środowiska przed hałasem określone zostały w
ustawie z dnia 27 kwietnia 2001 r. Prawo ochrony środowiska (Dz. U. z 2001 r.
Nr 62, poz. 627). Dopuszczalne natężenie dźwięku w środowisku określa
Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 14 czerwca 2007 r. w sprawie
dopuszczalnych poziomów hałasu w środowisku (Dz. U. z 2007 r. Nr 120, poz.
826), gdzie w załączniku do rozporządzenia podane są zróżnicowane wartości
różnych przedziałów czasowych dla następujących rodzajów terenów
przeznaczonych: pod zabudowę mieszkaniową, pod szpitale i domy opieki
społecznej, pod budynki związane z pobytem dzieci i młodzieży, na cele
uzdrowiskowe, na cele rekreacyjno-wypoczynkowe i na cele mieszkaniowousługowe.
Dla obszaru miasta obowiązują następujące, dopuszczalne poziomy hałasu
powodowanego przez drogi lub linie kolejowe:
• dla terenów zabudowy mieszkaniowej jednorodzinnej, terenów zabudowy
związanej ze stałym lub czasowym pobytem dzieci i młodzieży, terenów
domów opieki społecznej i terenów szpitali w miastach - w porze dziennej 55
dB i w porze nocnej 50 dB
• dla terenów zabudowy mieszkaniowej wielorodzinnej i zamieszkania
zbiorowego, terenów rekreacyjno-wypoczynkowych i terenów zabudowy
mieszkaniowo-usługowej - w porze dziennej 60 dB i w porze nocnej 50 dB.
• Dla pozostałych obiektów i działalności będącej źródłem hałasu (z wyjątkiem
hałasu powodowanego przez starty, lądowania i przeloty statków powietrznych
oraz linie energetyczne), dopuszczalny poziom hałasu wynosi:
• dla terenów zabudowy mieszkaniowej jednorodzinnej, terenów zabudowy
związanej ze stałym lub czasowym pobytem dzieci i młodzieży, terenów
domów opieki społecznej i terenów szpitali w miastach - w porze dziennej 50
dB i w porze nocnej 40 dB
• dla terenów zabudowy mieszkaniowej wielorodzinnej i zamieszkania
zbiorowego, terenów rekreacyjno-wypoczynkowych i terenów zabudowy
mieszkaniowo-usługowej - w porze dziennej 55 dB i w porze nocnej 45 dB.
3.4.3. Promieniowanie elektromagnetyczne
Do głównych źródeł promieniowania elektroenergetycznego na terenie
miasta Tczewa należą linie elektroenergetyczne, główne punkty zasilania (GPZ),
stacje bazowe telefonii komórkowej.
Przez obszar Tczewa przebiegają linie elektroenergetyczne o napięciu
znamionowym 110 kV:
• prowadzące energię elektryczną z GPZ Gdańsk-Błonie i GPZ Gdańsk 1
poprzez GPZ Tczew (zlokalizowany w zachodniej części Tczewa, w rejonie ul.
63
proeko
Jagiellońskiej);
• prowadzące energię elektryczną w kierunku GPZ Miłobądz;
• prowadzące energię elektryczną w kierunku GPZ Starogard;
• prowadzące energię elektryczną w kierunku GPZ Subkowy (poprzez GPZ
EATON).
Ze stacji GPZ rozchodzą się linie średniego napięcia. Miejska sieć
energetyczna średnich napięć 15 kV jest w 80% kablowa, reszta napowietrzna i
zasila 128 stacji transformatorowych 15/04 kV. Sieć znajdująca się na terenie
miasta jest w dobrym stanie technicznym, sieć napowietrza jest systematycznie
zastępowana kablową.
Linie elektroenergetyczne stwarzają uwarunkowania sozologiczne w zakresie
promieniowania elektromagnetycznego dla kształtowania środowiska, polegające na
ograniczeniu terenu dla zabudowy - zasięg stref o ograniczeniach inwestycyjnych,
zgodnie z obowiązującymi przepisami, wymaga rozpoznania pomiarowego, a
zasady ich wykonywania określają odpowiednie przepisy szczegółowe
(Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 30 października 2003 r. w sprawie
dopuszczalnych poziomów pól elektromagnetycznych w środowisku oraz sposobów
sprawdzania dotrzymywania tych poziomów, Dz. U. Nr 192, poz. 1883).
W „Studium…” wyznaczono obszary oddziaływania napowietrznych linii
energetycznych wysokiego napięcia 110 kV oraz Głównych Punktów Zasilania
(GPZ Tczew i GPZ Eaton) - strefy ochronne wyłączone spod zabudowy zgodnie
z Rozporządzeniem Ministra Środowiska z dnia 30 października 2003 r. w
sprawie dopuszczalnych poziomów pól elektromagnetycznych w środowisku oraz
sposobów sprawdzania dotrzymania tych poziomów. (Dz. U. Nr 192, poz. 1883).
oraz w oparciu o warunki techniczne i wytyczne branżowe, które nie mają
podstawy prawnej.
W przypadku istniejących linii średniego napięcia obowiązuje strefa
ograniczonego użytkowania o szerokości około 15 m (po 7,5 m od głównej osi), a
w przypadku istniejących linii wysokiego napięcia 110 kV - o szerokości około 40
m (po 20 m od głównej osi), której zagospodarowanie wymaga uzyskania zgody
zarządcy sieci. Pod liniami nie należy sadzić roślinności wysokiej, zalesienia
terenów rolnych w pasie technologicznym linii mogą być przeprowadzone w
uzgodnieniu z właścicielem linii, który określi maksymalną wysokość sadzonych
drzew i krzewów. Wszelkie zmiany w kwalifikacji terenu w obrębie pasa
technologicznego linii i w jego najbliższym sąsiedztwie powinny być
zaopiniowane przez właściciela linii. Dla linii elektroenergetycznych musi być
zapewniony dostęp w celu wykonania prac eksploatacyjnych.
Dla stacji bazowych telefonii komórkowej zlokalizowanych w miastach
typową wartością mocy doprowadzonej do każdej anteny jest 25 W dla stacji
jednosystemowych oraz 50 W dla stacji dwusystemowych (działających na
częstotliwościach 900/1800 MHz) - zgodnie z „Programem ochrony środowiska
dla miasta Tczewa na lata 2008-2011 z uwzględnieniem perspektywy na lata
2012-2015” (2008). Na terenie Tczewa stacje bazowe telefonii komórkowej
zlokalizowane są przy ulicach:
1. Jagiellońskiej 54,
2. Nałkowskiej 9 – wieża kościoła,
3. Obrońców Westerplatte 1,
64
proeko
4. Rokickiej 53 a,
5. Gdańska 33 – komin Zakładu Energetyki Cieplnej,
6. Bałdowska 1– wieża ciśnień.
Zgodnie z informacjami „Studium… (2012), Urząd Komunikacji Elektronicznej
wydał dodatkowo pozwolenia radiowe dla następujących lokalizacji stacji
bazowych telefonii komórkowej (poza wyżej wymienionymi):
1. ul. Wyszyńskiego 6 i 13;
2. ul. 30 stycznia 32 i 55;
3. ul. Władysława Jagiełły 5;
4. ul. Czyżykowska 66 i 67;
5. ul. Solidarności 19;
6. ul. Jagiellońska 55;
7. ul. Gdańska 6;
8. ul. Rokicka 16
9. Mallinowska 24 A
10. Wyzwolenia 1
11. Al. Solidarności 19
12. Stacja Tczew Suchostrzygi.
Ustawa Prawo ochrony środowiska określa zasady ochrony przed polami
elektromagnetycznymi. Ochrona ta polega na utrzymaniu poziomów pól poniżej
poziomów dopuszczalnych oraz zmniejszaniu pól elektromagnetycznych do co
najmniej
dopuszczalnych
wartości.
Do
oceny
poziomów
pól
elektromagnetycznych w środowisku zobowiązany jest Pomorski Wojewódzki
Inspektor Ochrony Środowiska w Gdańsku, który ma prowadzić badania w
ramach państwowego monitoringu środowiska jest równie; zobowiązany do
prowadzenia rejestru terenów, na których stwierdzono przekroczenie
dopuszczalnych poziomów pól elektromagnetycznych na terenach mieszkalnych
lub przeznaczonych pod zabudowę mieszkaniową. Jeżeli z postępowania w
sprawie oceny oddziaływania na środowisko, z analizy porealizacyjnej albo z
przeglądu ekologicznego wynika, że mimo zastosowania dostępnych rozwiązań
technicznych, technologicznych i organizacyjnych nie mogą być zachowane
standardy
jakości
środowiska
to
m.in.
dla
instalacji
urządzeń
radiokomunikacyjnych oraz linii elektroenergetycznych tworzy się obszar
ograniczonego użytkowania („Program ochrony środowiska dla miasta Tczewa
na lata 2008-2011 z uwzględnieniem perspektywy na lata 2012-2015” (2008).
3.4.4. Stan zanieczyszczenia wód
Jakość wód powierzchniowych
Wody Wisły badane są systematycznie przez WIOŚ w Gdańsku. W 2006 r.
badane były w dwóch punktach pomiarowych: powyżej Tczewa (903 km) w
ramach monitoringu podstawowego i w Kieżmarku (926 km) w ramach
monitoringu reperowego („Raport o stanie środowiska w województwie
pomorskim w 2006 r.” 2007). W 2006 roku wody Wisły oceniono jako wody
zadowalającej jakości - III klasa czystości sanitarnej i ogólnej. Cechował je na
ogół niski lub umiarkowanie wysoki poziom zawiesiny ogólnej, substancji
biogennych i metali, w tym również metali ciężkich, oraz wysokie natlenienie. Nie
wykryto w nich metali, takich jak: arsen, chrom czy rtęć pestycydów
chloroorganicznych (jak lindan, aldryna, dieldryna) ani wielopierścieniowych
65
proeko
węglowodorów aromatycznych (WWA). Koncentracja fenoli lotnych wskazywała
na dobrą jakość wód. O jakości wód rzeki decydował przede wszystkim poziom
materii organicznej, substancji rozpuszczonych i azotu ogólnego Kjeldahla,
znacznie rzadziej azotynów, zawiesiny ogólnej, metali: manganu i selenu, a
ponadto wskaźniki biologiczne: skład organizmów fitoplanktonu i peryfitonu,
stężenia chlorofilu „a” oraz liczba bakterii grupy Coli. Wzrost koncentracji
manganu notowano w lipcu, a selenu w październiku. Poziom chlorofilu „a”
zmieniał się w szerokim zakresie: od 5.5 do 79.2 µg/dm3 w sezonie
wegetacyjnym. W profilu powyżej Tczewa (Most Knibawski) w klasie IV (jakość
niezadowalająca ) wystąpiły następujące wskaźniki: barwa, BZT5, ChZT-Cr,
chlorofil „a”, a w profilu w Kieżmarku barwa, ChZT-Cr i chlorofil „a”.
Zgodnie z „Raportem o stanie środowiska w województwie pomorskim w
2009 roku” (2010), stan wód Wisły dla stanowiska w Kiezmarku określono jako:
• stan biologiczny – słaby;
• stan fizykochemiczny – dobry;
• stan/potencjał ekologicznych – dobry;
• stan chemiczny – dobry;
• stan JCW – zły.
Według danych z 2010 r. (Raport o stanie środowiska województwa
pomorskiego w 2010 r., 2011), wody Wisły badane poniżej miasta Tczewa (w
Kiezmarku) zaliczono do II klasy czystości pod względem stanu fizykochemicznego,
natomiast pod względem stanu chemicznego zaklasyfikowano je jako wody poniżej
stanu dobrego. Wskaźniki biologiczne nie były oceniane.
Według wyników badań z 2006 r. (WIOŚ), jakość wód rzeki Motławy (w
górnym biegu rzeki w Rokitkach powyżej Tczewa) odpowiadała IV klasie. Wody
odznaczały się na ogół dobrym natlenieniem oraz niskim poziomem zawiesiny,
rozpuszczonych substancji nieorganicznych i większości metali. Niskie lub
umiarkowanie wysokie było również stężenie amoniaku, azotanów, azotu
ogólnego i fosforu ogólnego. W całej rzece nie wykryto chromu, rtęci,
wielopieroecieniowych węglowodorów aromatycznych (WWA) ani pestycydów
chloroorganicznych (lindan, aldryna, dieldryna). Fenole osiągały przeważnie
poziom II klasy, stężenie zadowalające wystąpiło jedynie w Rokitkach. O ich
niezadowalającej jakości stanowiła przede wszystkim ilość materii organicznej (945% wyników), fosforanów (8-19% stężeń) i bakterii Coli typu fekalnego (9-25%
wyników). W górnym biegu rzeki (Rokitki) notowano ponadto wysokie pojedyncze
stężenia zawiesiny, azotu ogólnego Kjeldahla, fluorków i selenu oraz znaczne
spadki natlenienia wody. Zawartość chlorofilu „a” zmieniała się w szerokim
zakresie. Jego najwyższy poziom stwierdzono w maju poniżej Jeziora Rokitki. W
Rokitkach w klasie IV wystąpiły następujące wskaźniki: zawiesina. og., azot
Kjeldhala, LBC fek. i w klasie V (jakość zła) ChZT-Cr, chlorofil „a”.
Według ostatnich danych - z 2010 r. (Raport o stanie środowiska województwa
pomorskiego w 2010 r. (2011), stan fizykochemiczny Motławy (w punkcie Rokitki)
oceniono jako poniżej stanu dobrego, ze względu na przekroczenia zawartości
azotu Kjeldahla. Stan chemiczny i biologiczny nie były badane.
Drybok
Zgodnie z „Raportem o stanie środowiska w województwie pomorskim w 2009
roku (2010), stan wód Dryboku dla stanowiska w Tczewie, określono jako:
66
proeko
• stan biologiczny – dobry;
• stan fizykochemiczny – poniżej stanu dobrego;
• stan/potencjał ekologicznych – umiarkowany;
• stan chemiczny – brak danych;
• stan ogólny – zły.
Dla Dryboku badanego w 2010 r. w Tczewie odnotowano wody w II klasie
czystości biologicznej i poniżej stanu dobrego pod względem stanu
fizykochemicznego, o czym zadecydowały przekroczenia azotu Kjeldahla, azotu
azotynowego, azotu ogólnego. W ocenie potencjału ekologicznego wody
Dryboku zaliczono do III klasy potencjału ekologicznego, bez oceny stanu
ogólnego. Maksymalna zawartość azotanów w Dryboku wynosiła 54 mg NO3/l i
nieznacznie przekraczała dopuszczalne normatywy.
Kanał Młyński
Wody Kanału Młyńskiego badane były ostatnio w 2010 r. (Raport o stanie
środowiska województwa pomorskiego w 2010 r., 2011), w punkcie Tczew. Jego
wody zaliczono do II klasie czystości biologicznej i poniżej stanu dobrego pod
względem stanu fizykochemicznego, o czym zadecydowały przekroczenia azotu
Kjeldahla. W ocenie potencjału ekologicznego wody Kanału Młyńskiego
zaliczono do III klasy potencjału ekologicznego, bez oceny stanu ogólnego.
Generalnie, niezadowalający jest stan rzek w rejonie Tczewa. Wszystkie
badane rzeki (Wisła, Motława, Drybok, Kanał Młyński) oceniono jako podległe
eutrofizacji komunalnej rzek (Raport o stanie środowiska województwa
pomorskiego w 2010 r. (2011). Ustawa Prawo wodne (Dz. U. z 2005 r. nr 239,
poz. 2019 z późn. zm.) definiuje eutrofizację jako wzbogacanie wody biogenami,
w szczególności związkami azotu lub fosforu, powodującymi przyspieszony
wzrost glonów oraz wyższych form życia roślinnego, w wyniku którego następują
niepożądane zakłócenia biologicznych stosunków w środowisku wodnym oraz
pogorszenie jakości tych wód. Ocena stanu wskazującego na eutrofizację
komunalną wód płynących, wykonana została w oparciu o wyniki badań z lat
2008-2010, prowadzonych w 102 przekrojach, tj. 88 jcw. Podstawą klasyfikacji
rzek były elementy biologiczne: fitobentos okrzemkowy i fitoplankton (chlorofil
„a”) oraz fizykochemiczne: BZT5, ogólny węgiel organiczny, azot amonowy, azot
Kjeldahla, azot azotanowy, azot ogólny, fosforany i fosfor ogólny. Do
eutroficznych zaliczono wody, które zgodnie z przeprowadzoną oceną
przekroczyły w uwzględnianym zakresie warunki określone dla stanu dobrego.
Przekształcenia obiegu wody na obszarze miasta obejmują przede
wszystkim:
• Wisłę – uregulowanie, umocnienie i obwałowanie brzegu, co ma wpływ na
usprawnienie odpływu w rzece, ze względu na położenie Tczewa w dolnym,
przyujściowym odcinku Wisły odczuwalne są tu wpływy poziomu wód Bałtyku
na stan wód w rzece;
• Motławę, Kanał Młyński i Drybok - o sztucznie wyrównanych biegach
(charakter kanałów melioracyjnych), dna dolin Motławy i Dryboku odwadnia
gęsta sieć kanałów i rowów
67
proeko
• sieć melioracyjna i obszary zdrenowane (zajmujące ok. 7 % powierzchni
miasta).
Stan czystości osadów dennych rzek
W osadach Wisły w Tczewie, zbadanych w 2002 r. przez Centralne
Laboratorium Chemiczne Państwowego Instytutu Geologicznego na zlecenie
PIOŚ, stwierdzono zawartość pierwiastków śladowych takich jak srebro, bar,
kadm, kobalt, stront, chrom, miedź, nikiel, ołów i cynk podobną do tła
geochemicznego. Na tej podstawie stwierdzono, że osady były stosunkowo
czyste („Program ochrony środowiska...” 2004).
Jakość wód podziemnych badana była w granicach miasta Tczew (na
ujęciu „Motława”), gdzie zlokalizowano 1 punkt regionalnego monitoringu jakości
wód podziemnych (punkt nr 22). Badane są w nim wody ujmowane z piętra
czwartorzędowego. Na podstawie wyników uzyskanych w 2005 r. wody te zostały
zaliczone do IV klasy czystości (ze względu na zawartość HCO3). W 2009 r.
wody te zaliczono do III klasy - wskaźnik decydujący – fosfor (Raport o stanie
środowiska w województwie pomorskim w 2009 roku, 2010). Ponadto, w mieście
znajduje się punkt krajowego monitoringu jakości wód i punkt sieci stacjonarnych
obserwacji wód (714 – kreda) w Tczewie. Według „Programu ochrony
środowiska dla miasta Tczewa na lata 2008-2011…” (2008) monitorowane wody
podziemne nie wykazują symptomów skażenia. Podwyższone stężenia
niektórych elementów, decydujące o dość niskiej klasie jakości wody (tj.
amoniak, fluorki, żelazo, mangan) są powodowane czynnikami neogenicznymi.
Anomalne stężenia fluorków i azotu amonowego są znane od początku
prowadzenia regularnych obserwacji jakości wód i utrzymują się na
niezmienionym poziomie. Podwyższone stężenia związków żelaza i manganu nie
wykraczają poza poziom tła w regionie. Wody podziemne na terenie miasta
Tczew są średniej jakości, w ich składzie chemicznym występują przede
wszystkim ponadnormatywne zawartości związków żelaza i manganu. Jest to
powszechne zjawisko na tym terenie. Wody uzdatniane są za pomocą
odżelaziaczy i odmanganiaczy. Głównym użytkowym poziomem wodonośnym w
Tczewie jest poziom czwartorzędowo-trzeciorzędowy. W rejonie miasta poziom
czwartorzędowo-trzeciorzędowy charakteryzuje się współczynnikiem filtracji
osiągającym wartość do 85 m/24h i przewodnością wynoszącą 200 m 2/24h. W
rejonie Tczewa stwierdzono występowanie leja depresyjnego, który ma tendencje
do wypełniania się przy zmniejszaniu poboru wód. Wody tego poziomu zaliczono
do klas II i Ib.
Jednym z istotnych potencjalnych źródeł zanieczyszczenia wód podziemnych
w rejonie Tczewa jest nieuszczelnione składowisko odpadów (docelowy
RZUOT). Jak wynika z dokumentu pt. Monitoring składowiska odpadów w
miejscowości Tczew (…) Raport za 2010 r. (Nowak A., Zając A., 2011)
zaobserwowano nieznaczny wpływ funkcjonowania obecnego składowiska na
wody podziemne. Odnotowano podwyższone wartości przewodności
elektrolitycznej właściwej charakterystyczne dla wód II (…) oraz V klasy jakości
(…). W IV kwartale zanotowano nieznacznie wyższe stężenia miedzi (…) cynku
(…) oraz ołowiu (…), które mieściły się w granicach norm II klasy jakości wód
podziemnych. Ponadto w ostatniej serii stężenia ołowiu kształtowały się na
poziomie właściwym dla wód III (…) oraz V klasy jakości (…). Dodatkowo
zauważono wyższe stężenia ogólnego węgla organicznego na poziomie wód IV
klasy jakości (…). Do V klasy jakości zaliczono wartości ogólnego węgla
68
proeko
organicznego w piezometrze P-2 w I kwartale oraz w piezometrze P-4 w IV
kwartale. Pozostałe badane wskaźniki posiadały wartości na poziomie właściwym
dla wód I klasy jakości.
Wody podziemne wypływające z terenu składowiska odpadów w m. Tczew w
kierunku północnym-wschodnim obejmują swym zasięgiem jedynie wody w
rejonie studni zlokalizowanej przy ul. Tczewskiej 63. W tej studni zaobserwowane
podwyższone wartości przewodności elektrolitycznej właściwej we wszystkich
kwartałach odpowiadające wodom II klasy jakości. Dodatkowo w II, III i IV
kwartale stwierdzono nieznacznie wyższe stężenia cynku, które cechowały wody
II klasy jakości. Reszta analizowanych wskaźników posiadała wartości
charakterystyczne dla wód I klasy jakości.
Pozostałe (…) studnie na terenie miasta Tczew przy ul. Suchostrzygi i MW-1
nie znajdują się w zasięgu ewentualnego rozprzestrzeniania zanieczyszczeń z
terenu składowiska; wynika to z kierunku przepływu wód podziemnych. W
związku z tym nie istnieje zagrożenie negatywnego oddziaływania na środowisko
gruntowo wodne tych ujęć wody ze strony składowiska. Na podstawie
przeprowadzonych analiz w studni przy ul. Suchostrzygi odnotowano nieco
wyższe wartości przewodności elektrolitycznej właściwej, które we wszystkich
seriach pomiarowych charakteryzowały wody II klasy jakości. Ponadto wartości
cynku kształtowały się na poziomie wód II klasy jakości w I kwartale, zaś w II
kwartale odpowiadały wodom III klasy jakości. Natomiast w studni MW-1 w IV
kwartale zaobserwowano niewielki wzrost stężeń cynku, które ukształtowały się
na poziomie wód II klasy jakości. Pozostałe badane wskaźniki w obu studniach
posiadały uśrednione wartości odpowiadające I klasie jakości wód podziemnych.
•
•
•
•
•
•
3.4.5. Przekształcenia litosfery i gospodarka odpadami
Do podstawowych przekształceń litosfery na obszarze Tczewa … należą:
przekształcenia właściwości fizykochemicznych gleb związane z zabiegami
agrotechnicznymi na terenach użytkowanych w przeszłości i współcześnie
rolniczo;
zniszczenia geomechaniczne spowodowane lokalizacją dużych obiektów
kubaturowych, przejawiające się przede wszystkim w przekształceniach
przypowierzchniowej warstwy litosfery, a w szczególności wykopy i nasypy,
związane z posadowieniem budynków, lokalizacją infrastruktury technicznej
itp., co jest powszechne na terenach miejskich;
przekształcenia związane z infrastrukturą komunikacyjną, w tym nasypy i
wykopy, charakterystyczne dla Tczewa jest znaczna udział sieci kolejowych i
towarzyszących im głębokich wykopów i wysokich nasypów kolejowych;
przekształcenia związane z powierzchniową eksploatacją kopalin
(występujące na południowo-zachodnim skraju miasta złoża kruszywa zostały
wyeksploatowane);
teren składowiska odpadów, wykorzystujący teren rozległego wyrobiska
poeksploatacyjnego i wprowadzający nowe przekształcenia litosfery (m.in.
przez tworzenie wałów ziemnych dla kształtowania kwater, dalsza
eksploatacja piasku w rejonie składowiska, na cele przykrywania odpadów –
„Raport o oddziaływaniu na środowisko przedsięwzięcia pn. >Regionalny
Zakład Unieszkodliwiania Odpadów Tczew<”, 2011);
przekształcenia związane z systemem melioracyjnym;
69
proeko
•
•
•
wały przeciwpowodziowe wzdłuż Wisły
przekształcenie brzegu Wisły w wyniku wprowadzenia betonowej obudowy i
nasypów kamiennych u podnóża oraz w wyniku wprowadzenia
zainwestowania i niezorganizowanej penetracji przez ludzi,
nasypy ziemno-gruzowe na skarpie wiślanej na wysokości ul. Nad Wisłą,
Gospodarka odpadami
W Tczewie prowadzona jest selektywna zbiórka odpadów, obejmująca
segregację papieru, szkła oraz plastiku na terenie miasta oraz ręczne wybieranie
surowców wtórnych ze zmieszanych odpadów komunalnych na terenie Zakładu
Utylizacji Odpadów Stałych Sp. z o.o. w Tczewie.
Składowisko (odpadów innych niż niebezpieczne i obojętnych) znajduje się
przy ul. Rokickiej, w zachodniej części miasta i jest zarządzane przez ZUOS sp.
z o.o. w Tczewie. Wg informacji zawartych w „Raporcie o stanie środowiska w
województwie pomorskim w 2010 roku (2011) pojemność całkowita składowiska
wynosi 220.000 Mg. W 2010 r. unieszkodliwiono 43 110,80 Mg odpadów, średnio
na dobę 172,250 Mg/250 dni roboczych.
Zgodnie z „Planem Gospodarki odpadami dla województwa pomorskiego
2018 (2012), pojemność całkowita składowiska wynosi 1.214.270,2 m3,
pojemność pozostała do wypełnienia 124.270,2 m3, a roczna ilość odpadów
dopuszczona do składowania 65.000 Mg.
Obecnie składowisko podzielone jest na dwie części: część nieeksploatowaną
o powierzchni 4,5 ha, określaną jako „składowisko stare” i część „nową” o
powierzchni 2,5 ha. Część „stara” w 2000 roku została poddana rekultywacji,
podczas której pierwotne osady z oczyszczalni ścieków komunalnych zostały
wykorzystane jako warstwy przesypowe. Na składowisku zainstalowanych jest
10 studni odgazowujących (bez zagospodarowania gazu). Brak uszczelnienia
składowiska i zagospodarowania odcieków.
Planowana jest (i częściowo już realizowana) rozbudowa składowiska i
przekształcenie do 2015 r. w Regionalny Zakład Unieszkodliwiania Odpadów
Tczew (RZUOT), który będzie obsługiwał głównie gminy z powiatów gdańskiego,
nowodworskiego, malborskiego, tczewskiego i częściowo sztumskiego, z
obszaru zamieszkanego przez ok. 300 tys. mieszkańców.
Zgodnie z „Raportem o oddziaływaniu na środowisko przedsięwzięcia pn.
>Regionalny Zakład Unieszkodliwiania Odpadów Tczew<” (2011), RZUOT ma
posiadać moc przerobową pozwalająca na przetwarzanie docelowo 110.000 Mg
odpadów rocznie. Realizacja przedsięwzięcia powinna doprowadzić do
osiągnięcia w 2015 r. następujących efektów ekologicznych:
• ilość odpadów poddanych unieszkodliwianiu w RZUOT – 97 tys. Mg/rok;
• udział odpadów składowanych w odniesieniu do przyjętych do RZUOT - 47 %;
• osiągnięcie wskaźnika ilości odpadów komunalnych ulegających
biodegradacji, unieszkodliwianych przez składowanie, mniejszego niż 35 %
masy wytworzonej w 1995 r.
W „Planie gospodarki odpadami dla miasta Tczewa na lata 2008-2011 …”
(2008) zidentyfikowano m. in. następujące problemy w zakresie gospodarki
odpadami komunalnymi:
70
proeko
• selektywna zbiórka surowców wtórnych na terenie miasta jest realizowana na
niskim poziomie (mała ilość pojemników do selektywnej zbiórki), co nie
pozwala w zadowalającym stopniu ograniczyć ich unieszkodliwiania poprzez
składowanie;
• brak wdrożonej na większa skalę selektywnej zbiórki odpadów
wielkogabarytowych oraz odpadów niebezpiecznych wydzielonych ze
strumienia odpadów komunalnych;
• brak wdrożonej selektywnej zbiórki odpadów ulegających biodegradacji
pochodzących z gospodarstw domowych – efektem jest niewielka ilość tych
odpadów trafiająca do odzysku w kompostowni;
• spalanie odpadów w paleniskach domowych.
3.4.6. Potencjalne źródła poważnych awarii
Na terenie miasta Tczew nie występują zakłady o dużym ryzyku wystąpienia
poważnej awarii przemysłowej i o zwiększonym ryzyku wystąpienia poważnej
awarii przemysłowej (Program ochrony środowiska dla miasta Tczewa na lata
2008-2011, 2008). Potencjalnym źródłem zagrożenia są wypadki i awarie
spowodowane przez:
• transport kolejowy – możliwość przewożenia materiałów niebezpiecznych na
trasie magistrali Trójmiasto – Tczew – Bydgoszcz i Tczew – Starogard –
Chojnice;
• transport drogowy – możliwość przewożenia materiałów niebezpiecznych
drogą krajową nr 1 północ-południe oraz drogą wojewódzką nr 224 w kierunku
węzła na autostradzie A-1. Dodatkowym zagrożeniem na drogach są tunele
bądź wiadukty na torach kolejowych z wprowadzonym ograniczeniem
wysokości przejazdu;
• magistrale gazociągu wysokiego ciśnienia DN400, PN 6,3 MPa relacji Gardeja
– Rokitki – Juszkowo oraz DN500 PN 8,4 MPa relacji Włocławek – Gdynia,
przechodzące przez południowo-zachodnią część miasta.
Do obiektów stwarzających zagrożenie wystąpienia poważnych awarii należą
również stacje paliw płynnych.
3.5. Walory zasobowo-użytkowe środowiska
3.5.1. Potencjał transurbacyjny
Potencjał transurbacyjny środowiska przyrodniczego uwarunkowany jest
przede wszystkim charakterem podłoża geologicznego, głębokością zalegania
pierwszego poziomu wody gruntowej, ukształtowaniem terenu i warunkami
biotopoklimatycznymi - są to uwarunkowania fizjograficzne. Drugą podstawową
grupę uwarunkowań tworzą właściwości ekologiczne terenu - rola
poszczególnych ekosystemów w funkcjonowaniu środowiska na poziomie
lokalnym lub regionalnym. Trzecią grupę uwarunkowań stanowią ograniczenia
prawne związane z występowaniem chronionych zasobów środowiska
przyrodniczego (np. gleby wysokiej jakości, surowce, strefy ochronne ujęć wody
itp.) lub form ochrony przyrody i krajobrazu.
W granicach miasta powierzchniowo przeważają tereny o korzystnych
warunkach fizjograficznych dla zainwestowania, decydują o tym:
71
proeko
•
występowanie gruntów nośnych na przeważającym obszarze - zadawalające
warunki geotechniczne;
•
zaleganie pierwszego poziomu wód gruntowych na głębokości poniżej 3-4 m
p.p.t. na przeważającym obszarze miasta;
•
korzystne warunki klimatu lokalnego.
Tereny o utrudnionych i niekorzystnych warunkach zabudowy na obszarze
miasta występują w obrębie:
•
den dolinnych, obniżeń wytopiskowych na wysoczyźnie i równiny aluwialnej niekorzystne warunki gruntowo-wodne (dominacja nienośnych gruntów w
podłożu, płytkie występowanie pierwszego zwierciadła wód podziemnych) i
słabe warunki bioklimatyczne (stagnacja chłodnego i wilgotnego powietrza.
•
zboczy wysoczyzny morenowej (duże spadki terenu).
Ograniczenia ekologiczne i prawne dla zabudowy związane są przede
wszystkim z występowaniem zagrożenia powodziowego od Wisły i Motławy możliwe podtopienia i zalewy (zob. rozdz. 3.6.).
3.5.2. Potencjał biotyczny
Potencjał agroekologiczny. Pod względem kompleksów rolniczej
przydatności gleb na obszarze miasta przeważają kompleksy: 2. (kompleks
pszenny dobry), 3. (kompleks pszenny wadliwy) w części północnej z udziałem
kompleksu 8. (kompleks zbożowo-pastewny mocny). Słabsze gleby występują w
południowo-zachodniej części miasta – kompleksom 2., 3. i miejscami 4.
(kompleks żytni bardzo dobry) towarzyszą tu większe płaty gleb kompleksów 5.
(kompleks żytni dobry ) i 7. (kompleks żytni bardzo słaby - żytnio-łubinowy).
Warunki glebowo-klimatyczne w Tczewie sprzyjają rolnictwu. Na obszarze
miasta przeważają gleby średniej i dobrej jakości. Wśród gruntów ornych
dominują gleby klasy III a oraz klasy III b i IV a. Wskaźnik IUNG (wskaźnik
waloryzacji opracowany przez Instytut Upraw, Nawożenia i Gleboznawstwa w
Puławach) w gminie miejskiej Tczew wynosi 87,9 przy średniej dla województwa
pomorskiego 61,9.
Pomimo występowania w granicach Tczewa dobrych gleb, przydatność tego
terenu do upraw rolnych jest ograniczona ze względu na sąsiedztwo źródeł
zanieczyszczenia atmosfery i wody oraz uzasadnione wymogami ładu
przestrzennego inne potrzeby funkcjonalne dla terenów miejskich. Rolnictwo na
terenach miejskich powinno zaspokajać zapotrzebowanie mieszkańców w
zakresie zaopatrzenia w owoce i warzywa (nietrwałe produkty rolne), z
uwzględnieniem stanu sozologicznego miejsc prowadzenia upraw.
Potencjał leśny. Na obszarze miasta powierzchniowy udział gruntów
leśnych wynosi ok. 0,4% powierzchni miasta, czyli 9 ha. Nieznaczna jest ich
funkcja gospodarcza, natomiast pełnią one ważną funkcję ekologiczną i
sozologiczną oraz rekreacyjną (rekreacji codziennej mieszkańców miasta).
3.5.3. Potencjał rekreacyjny
Przyrodnicze uwarunkowania rozwoju funkcji rekreacyjnej interpretowane
72
proeko
mogą być jako (Przewoźniak 1999):
• istnienie walorów środowiska przyrodniczego stwarzających podstawę
wykształcenia i rozwoju rekreacji; inaczej uwarunkowanie to można określić
jako stopień atrakcyjności rekreacyjnej środowiska przyrodniczego;
• przydatność środowiska przyrodniczego dla rozwoju różnych form rekreacji;
• ograniczenia rekreacyjnego wykorzystania środowiska przyrodniczego
wynikające z jego naturalnej chłonności rekreacyjnej i stopnia
antropogenicznego przekształcenia;
• wymogi w zakresie zagospodarowania środowiska przyrodniczego w celu
przystosowania go dla funkcji rekreacyjnej, w aspekcie dostępności i ochrony
walorów przyrodniczych.
Ponadto pośrednie, przyrodnicze uwarunkowania rekreacji wynikają z
istnienia przestrzennych form ochrony przyrody oraz z pełnienia lub możliwości
pełnienia przez środowisko równolegle z funkcją rekreacyjną innych,
przyrodniczo uwarunkowanych funkcji społeczno-gospodarczych.
Charakter przyrodniczych walorów rekreacyjnych miasta wyznaczają:
• położenie nad rzeką Wisłą;
• lokalnie urozmaicone ukształtowanie terenu;
• na ogół korzystne warunki bioklimatyczne;
• duże walory krajobrazowe (ekspozycja widokowa na dolinę Wisły i Żuławy
Wiślane);
• urządzone tereny zieleni miejskiej;
• występowanie obiektów zabytkowych, w tym wpisanych do Rejestru
Zabytków Województwa Pomorskiego (zob. rozdz. 4.) .
Generalnie, największa wartość rekreacyjna Tczewa wynika z
współwystępowania dużej rzeki, umożliwiającej uprawianie międzynarodowej
turystyki kwalifikowanej (potencjalnie, po odpowiednim zagospodarowaniu) i
zabytkowego centrum miasta. Duże znaczenie odgrywa rozbudowana sieć
(istniejąca i projektowana) połączeń rowerowych i szlaków pieszych.
Na obszarze miasta funkcjonuje ścieżka dydaktyczno-przyrodnicza nad
Wisłą służąca propagowaniu walorów przyrodniczych Tczewa.
3.5.4. Zasoby wodne
Potencjał wodny obejmuje zasoby wodne cieków oraz zasoby wód
podziemnych pochodzące z różnych okresów geologicznych i o różnej
dostępności, w tym wymagające ochrony.
Na podstawowy układ wód powierzchniowych składają się:
• rzeki Wisła, Motława Drybok i Kanał Młyński;
• kanały i rowy melioracyjne;
• małe zbiorniki wodne (o małych możliwościach wykorzystania ze względu na
zanieczyszczenie wód).
Umiarkowany jest potencjał wodny rejonu miasta w zakresie wód
podziemnych. Głównym użytkowym poziomem wodonośnym, na zachód od
Tczewa i w mieście jest poziom czwartorzędowo - trzeciorzędowy. W rejonie
miasta poziom czwartorzędowo - trzeciorzędowy charakteryzuje się
współczynnikiem filtracji osiągającym wartość do 85 m/24h i przewodnością
73
proeko
2
wynoszącą 200 m /24h. W rejonie Tczewa stwierdzono występowanie leja
depresyjnego, związanego ze znaczną eksploatacją wód tego poziomu. Przy
zmniejszeniu poboru wód, lej depresji wypełnia się. Na obszarze Żuław poziom
ten zasilany jest przez ascenzję wód z poziomu kredowego.
Poziomy czwartorzędowo - trzeciorzędowy i kredowy stanowią podstawę
zaopatrzenia miasta Tczew i zakładów przemysłowych, rolnych w wodę. Wody
tego poziomu są w II i Ib klasie. Ponadto wyróżnia się poziomy plejstoceńsko –
holoceński oraz holoceński, ale nie są one ujmowane w mieście Tczewie, a
dodatkowo poziom holoceński nie ma znaczenia użytkowego z uwagi na złą
jakość wody.
Zaopatrzenie w wodę w mieście odbywa się w oparciu o komunalne ujęcia
wód podziemnych na terenie miasta:
• Ujęcie „Park Miejski” - zasoby eksploatacyjne wynoszą 508 m3/h, w tym z formacji
czwartorzędowo-trzeciorzędowej 194 m3/h i z piętra kredowego 314 m3/h;
• Ujęcie Motława – zasoby eksploatacyjne ujęcia z utworów trzeciorzędowych
zostały zatwierdzone decyzją Prezesa Centralnego Urzędu Geologii
(KDH/013/3146/W/71 z dnia 06.03.1971.r. w ilości 613 m3/h przy depresji od
11,9 do 28 m, a z utworów kredowych decyzja wojewody Gdańskiego O-IV8535/11322/95 z dnia 27.12.1995 r. w ilości 90m3/h przy depresji 20 m.
Obszar miasta położony jest poza zasięgiem głównych zbiorników wód
podziemnych.
3.5.5.Zasoby surowców
Na obszarze miasta nie występują udokumentowane złoża surowców.
Występujące niegdyś ma południowo-zachodnim skraju obszaru złoża kruszywa
zostały wyeksploatowane.
3.6. Zagrożenia przyrodnicze
W warunkach środowiska przyrodniczego Polski do podstawowych zagrożeń
przyrodniczych należą zagrożenie powodziowe, ruchy masowe (zagrożenie
morfodynamiczne) i ekstremalne stany pogodowe.
Zagrożenie powodzią
Zgodnie z Obwieszczeniem Marszałka Sejmu RP z dnia 10 stycznia 2012 r. w
sprawie ogłoszenia jednolitego tekstu ustawy - Prawo wodne (Dz. Ustaw z dnia 9
lutego 2012 r., poz. 145):
Art. 88a. 1. Ochrona przed powodzią jest zadaniem organów administracji rządowej i
samorządowej.
2. Użytkownicy wód współpracują z organami administracji rządowej i samorządowej w
ochronie przed powodzią, w zakresie określonym w przepisach ustawy oraz w
odrębnych przepisach.
3. Ochronę przed powodzią prowadzi się z uwzględnieniem map zagrożenia
powodziowego, map ryzyka powodziowego oraz planów zarządzania ryzykiem
powodziowym.
Art. 88b. 1. Dla obszarów dorzeczy przygotowuje się wstępną ocenę ryzyka
powodziowego.
(…)
Art. 88d. 1. Dla obszarów narażonych na niebezpieczeństwo powodzi wskazanych we
wstępnej ocenie ryzyka powodziowego, sporządza się mapy zagrożenia
74
proeko
powodziowego.
2. Na mapach zagrożenia powodziowego przedstawia się w szczególności:
1) obszary, na których prawdopodobieństwo wystąpienia powodzi jest niskie i
wynosi raz na 500 lat lub na których istnieje prawdopodobieństwo wystąpienia
zdarzenia ekstremalnego;
2) obszary szczególnego zagrożenia powodzią;
3) obszary obejmujące tereny narażone na zalanie w przypadku:
a) przelania się wód przez koronę wału przeciwpowodziowego,
b) zniszczenia lub uszkodzenia wału przeciwpowodziowego,
c) zniszczenia lub uszkodzenia budowli piętrzących,
d) zniszczenia lub uszkodzenia budowli ochronnych pasa technicznego.
Art. 88e. 1. Dla obszarów, o których mowa w art. 88d ust. 2, sporządza się mapy
ryzyka powodziowego.
(…)
Art. 88f. 1. Mapy zagrożenia powodziowego oraz mapy ryzyka powodziowego
sporządza Prezes Krajowego Zarządu Gospodarki Wodnej.
(…)
5. Przedstawione na mapach zagrożenia powodziowego oraz mapach ryzyka
powodziowego granice obszarów, o których mowa w art. 88d ust. 2, uwzględnia się
w koncepcji przestrzennego zagospodarowania kraju, planie zagospodarowania
przestrzennego
województwa,
miejscowym
planie
zagospodarowania
przestrzennego oraz w decyzji o ustaleniu lokalizacji inwestycji celu publicznego lub
decyzji o warunkach zabudowy.
6. Od dnia przekazania map zagrożenia powodziowego i ryzyka powodziowego
jednostkom samorządu terytorialnego, wszystkie decyzje o ustaleniu lokalizacji
inwestycji celu publicznego lub decyzje o warunkach zabudowy na obszarach
wykazanych na mapach zagrożenia powodziowego, muszą uwzględniać poziom
zagrożenia powodziowego wynikający z wyznaczenia tych obszarów.
7. Zmiany w dokumentach, o których mowa w ust. 5, wprowadza się w terminie 18
miesięcy od dnia przekazania map zagrożenia powodziowego oraz map ryzyka
powodziowego organom, o których mowa w ust. 4 pkt 2, 3 i 5.
8. Koszty wprowadzenia zmian w planach oraz decyzjach, o których mowa w ust. 5,
ponoszą odpowiednio budżety właściwych gmin albo województw.
(…)
Art. 88g. 1.
Dla obszarów dorzeczy oraz dla regionów wodnych przygotowuje się, na
podstawie map zagrożenia powodziowego oraz map ryzyka powodziowego, plany
zarządzania ryzykiem powodziowym.
(…)
Art. 88h. 1.
Plany zarządzania ryzykiem powodziowym dla obszarów dorzeczy
przygotowuje Prezes Krajowego Zarządu Gospodarki Wodnej w uzgodnieniu z
ministrem właściwym do spraw gospodarki wodnej.
Podsumowując, w celu zminimalizowania ryzyka wystąpienia powodzi,
związanych z nią zagrożeń dla życia i zdrowia ludzi, strat w gospodarce i szkód
w środowisku naturalnym ww. ustawa nakłada nowe obowiązki na:
• organy rządowe odpowiedzialne za krajową gospodarkę wodną, które
sporządzają mapy zagrożenia powodziowego, mapy ryzyka powodziowego i
plany zarządzania ryzykiem powodziowym,
• jednostki samorządu terytorialnego, które muszą uwzględniać poziom
zagrożenia powodziowego wynikający z wyznaczenia obszarów zagrożenia
powodziowego i ryzyka powodziowego:
- w miejscowych planach zagospodarowania przestrzennego zmiany
wprowadza się w terminie 18 miesięcy od dnia przekazania map
zagrożenia powodziowego oraz map ryzyka powodziowego;
75
proeko
- w decyzjach o ustaleniu lokalizacji inwestycji celu publicznego lub
decyzjach o warunkach zabudowy zmiany wprowadza się od dnia
przekazania map zagrożenia powodziowego oraz map ryzyka
powodziowego.
Określone w ustawie o zmianie ustawy - Prawo wodne oraz niektórych innych
ustaw (Dz. U. Nr 32, poz. 159) mapy zagrożenia powodziowego, mapy ryzyka
powodziowego i plany zarządzania ryzykiem powodziowym nie zostały
dotychczas opracowane (kwiecień 2012 r.). Zgodnie z informacją RZWG
(www.rzgw.gda.pl), zostaną one sporządzone do dnia 22 grudnia 2013 r. Ww.
dokładne mapy zagrożenia powodziowego i mapy ryzyka powodziowego
sporządza się dla obszarów narażonych na niebezpieczeństwo powodzi,
wskazanych we wstępnej ocenie ryzyka powodziowego.
Prezes Krajowego Zarządu Gospodarki Wodnej w dniu 21 grudnia 2011r.
zatwierdził wstępną ocenę ryzyka powodziowego – pierwszy z czterech
dokumentów wymaganych przez Dyrektywę Powodziową i art. 88b i 88c ustawy
Prawo wodne (Dz.U. z 2005 r. Nr 239 poz. 2019, z późn. zm.). W ramach
wstępnej oceny ryzyka powodziowego opracowano „Mapę obszarów narażonych
na niebezpieczeństwo powodzi w województwie pomorskim”, zgodnie z którą
fragmenty miasta Tczew (na północny-wschód od linii kolejowej Tczew-Gdańsk,
północno-zachodni fragment obejmujący dolinę Motławy i południowo-wschodni
fragment w dolinie Dryboku) znajdują się w zasięgu obszaru narażonego na
niebezpieczeństwo powodzi.
Należy podkreślić, że obszary wyznaczone we wstępnej ocenie ryzyka
powodziowego nie stanowią podstawy do planowania przestrzennego. Celem
WORP nie jest wyznaczenie precyzyjnego zasięgu obszarów zagrożonych
powodzią, lecz wstępne ich zidentyfikowanie, w celu wyselekcjonowania rzek,
które stwarzają zagrożenie powodziowe. Dla rzek wskazanych we wstępnej
ocenie ryzyka powodziowego zostanie wykonane matematyczne modelowanie
hydrauliczne, w wyniku którego wyznaczone zostaną precyzyjne obszary,
przedstawione na mapach zagrożenia powodziowego. Dopiero te obszary będą
podstawą do prowadzenia polityki przestrzennej na obszarach zagrożenia
powodziowego. Zgodnie z art. 88d ust. 2 ustawy Prawo wodne granice
przedstawione na mapach zagrożenia powodziowego będą uwzględniane w
koncepcji przestrzennego zagospodarowania kraju, planie zagospodarowania
przestrzennego
województwa,
miejscowym
planie
zagospodarowania
przestrzennego oraz w decyzji o ustaleniu lokalizacji inwestycji celu publicznego
lub decyzji o warunkach zabudowy (www.rzgw.gda.pl).
W rozumieniu ustawy z 5 stycznia 2011 r. o zmianie ustawy - Prawo wodne
oraz niektórych innych ustaw (Dz. U. Nr 32, poz. 159) obszary zalewowe wodą
powodziową o prawdopodobieństwie wystąpienia 1% (powódź stuletnia) należą
do obszarów szczególnego zagrożenia powodzią.
Wg informacji zawartych w opracowaniu pt. „Określenie granic obszarów
bezpośredniego zagrożenia powodzią dla terenów nieobwałowanych rzek:
Raduni, Motławy, Martwej Wisły, Rozwójki, i Bielawy od wody o
prawdopodobieństwie pojawiania się 1% dla terenów zurbanizowanych i od wody
o prawdopodobieństwie pojawiania się 1%, 10% dla pozostałych terenów”
(2003),
w zasięgu
obszarów zalewowych
wodą
powodziową
o
prawdopodobieństwie wystąpienia 1% (powódź stuletnia) znajduje się północnozachodnia, północno-wschodnia i południowo-wschodnia część miasta (załącznik
kartogr.).
76
proeko
Zagrożenie ruchami masowymi uzależnione jest od wielu czynników, jak:
•
morfogeneza terenu;
•
morfometria terenu (kąty nachylenia terenu i wysokości względne);
•
przypowierzchniowa budowa geologiczna;
•
inne przejawy morfodynamiki;
•
pokrycie terenu roślinnością;
•
zabezpieczenia techniczne stoków.
W przypadku terenów o naturalnych predyspozycjach do powstawania
ruchów masowych, ingerencja antropogeniczna może doprowadzić do
zachwiania stabilności stoku i uruchomienia procesów morfodynamicznych.
Zgodnie z literaturą przedmiotu (Klimaszewski 1978) słabe ruchy masowe
(soliflukcja12) mogą pojawiać się już przy kącie nachylenia 2-70, przy 7-150 może
wystąpić silne spełzywanie i soliflukcja oraz osuwanie. Przy kącie nachylenia
terenu 15-350 możliwe jest silne osuwanie gruntu. Za osuwiskotwórcze uznaje się
generalnie nachylenie terenu 15-350. Powyżej 350 występuje zjawisko odpadania
i obrywania mas skalnych i zwietrzeliny.
Dla terenu miasta wykonana została mapa obszarów zagrożonych ruchami
masowymi w ramach „Opracowania ekofizjograficznego ...” (2004). Obszary
potencjalnych ruchów masowych występują w południowej i południowowschodniej części Tczewa: lokalnie na zboczach doliny Potoku Drybok i na
zboczach w obrębie płata wysoczyzny morenowej.
Powszechnym zagrożeniem w warunkach środowiska przyrodniczego Polski
są ekstremalne stany pogodowe, jak bardzo silne wiatry, długotrwałe,
intensywne opady deszczu lub śniegu. Zapobieganie ekstremalnym stanom
pogodowym jest niemożliwe a likwidacja skutków jest kwestią organizacyjną.
3.7. Potencjalne zmiany stanu środowiska w przypadku braku realizacji
projektu „Studium…”
Na obszarze miasta Tczew występują aktualnie następujące, podstawowe
rodzaje użytkowania terenu:
•
osadnicze – mieszkaniowo-usługowe (w dominującej przewadze);
•
gospodarcze (obiekty przemysłowo-usługowe);
•
infrastrukturowe;
•
rolnicze i leśne;
•
zieleń urządzona;
•
nieużytki.
Na całym obszarze miasta Tczewa powierzchniowo przeważają grunty rolne
(stanowią ok. 36 % ogólnej powierzchni miasta), które w większości są
odłogowane. Drugą dominującą powierzchniowo formą zagospodarowania są
tereny zabudowane, stanowiące blisko 34% powierzchni miasta.
12
Proces pełznięcia pokrywy zwietrzelinowej, nasiąkniętej wodą (Klimaszewski 1978).
77
proeko
W wyniku realizacji ustaleń „Studium…” możliwy będzie rozwój
powierzchniowy terenów o następujących funkcjach (rozdz. 2.1.2., pkt 13.):
- tereny zabudowy mieszkaniowej - o ok. 107 %, z 306 ha do 632 ha;
- tereny zabudowy usługowej - o ok. 16 %, z 184 ha do 213 ha;
- tereny zabudowy przemysłowej i usługowej - o ok. 435 %, z 69 ha do 369 ha;
- tereny zieleni (i wód) - o ok. 132 %, z 149 ha do 198 ha.
Ze względów gospodarczych nastąpi korzystne powiększenie terenów
inwestycyjnych, co przy odpowiednim zagospodarowaniu terenu może korzystnie
wpłynąć na rozwój miasta i wpłynąć na poprawę warunków życia ludzi (pod
warunkiem ukształtowania dobrych warunków ekologicznych i sozologicznych
życia ludzi).
Korzystne będzie wprowadzenie ładu przestrzennego i uporządkowanie
rozległych terenów, głównie powojskowych i postoczniowych.
Realizacja
celów
inwestycyjnych
niewątpliwie
spowoduje
liczne
przekształcenia środowiska. Będą one związane m.in. z daleko posuniętą
ingerencją w środowisko, związaną z przystosowaniem terenu od zabudowę.
Wystąpią przede wszystkim:
• zmiany lokalnego ukształtowania terenu w wyniku robót ziemnych (nasypy);
• przekształcenia w przypowierzchniowych strukturach geologicznych w
związku z robotami ziemnymi (np. wymiana nienośnych gruntów);
• likwidacja pokrywy glebowej;
• zmiany aktualnego użytkowania gruntów;
• likwidacja istniejącej roślinności i wprowadzanie nowej;
• zmiany w lokalnym obiegu wody przez ograniczenie infiltracji i wzrost
parowania (wprowadzenie sztucznych nawierzchni);
• obniżenie pierwszego poziomu wody podziemnej;
• modyfikacje topoklimatu w wyniku oddziaływania zabudowy;
• zmiany fizjonomii krajobrazu przez wprowadzenie obiektów kubaturowych na
terenie dotychczas wolnym od zabudowy;
• emisja
zanieczyszczeń
do
atmosfery,
hałasu,
promieniowania
elektromagnetycznego,
zanieczyszczeń
wód
powierzchniowych
i
podziemnych oraz odpadów.
Przy zastopowaniu odpowiednich technik, rozwiązań konstrukcyjnych i
organizacyjnych istnieje możliwość znacznego ograniczenia ww. przekształceń.
W przypadku braku realizacji projektu „Studium...” (w tym ustaleń
dotyczących rozwoju przestrzennego miasta) przekształcenia te wystąpiłyby w
mniejszym zakresie przestrzennym i jakościowym.
Jednakże brak realizacji zapisów projektu „Studium ...” może pogorszyć
poziom życia mieszkańców oraz stan środowiska miasta Tczew na terenach już
zabudowanych. Nie nastąpi również poprawa w zakresie estetyzacji mista i
wprowadzenia ładu przestrzennego.
78
proeko
4. WALORY KULTUROWE13
Zgodnie z Art. 7. Ustawy z dnia 23 lipca 2003r. o ochronie zabytków i opiece
nad zabytkami (Dz. U. z 2003 Nr 162, poz. 1568, ze zmianami):
Formami ochrony zabytków są:
1. wpis do rejestru zabytków;
2 uznanie za pomnik historii;
3 utworzenie parku kulturowego.
4 ustalenia ochrony w miejscowym planie zagospodarowania przestrzennego
albo w decyzji o ustaleniu lokalizacji inwestycji celu publicznego, decyzji o
warunkach zabudowy, decyzji o zezwoleniu na realizację inwestycji
drogowej, decyzji o ustaleniu lokalizacji linii kolejowej lub decyzji o
zezwoleniu na realizację inwestycji w zakresie lotniska użytku publicznego.
W mieście Tczew spośród form prawnej ochrony zabytków nieruchomych
występują jedynie zabytki wpisane do Rejestru Wojewódzkiego Konserwatora
Zabytków. Dodatkowo miasto stworzyło Miejską Ewidencję Zabytków.
Poza powyższymi zabytkami umieszczonymi w ewidencjach na terenie
miasta występuje szereg cennych kulturowo obiektów, budynków, elementów
małej architektury, które nie figurują w spisach.
Obiekty wpisane do rejestru zabytków województwa pomorskiego
Na terenie miasta zlokalizowanych jest 16 obiektów wpisanych do rejestru
zabytków województwa pomorskiego. Zostały one przedstawione w tabeli 2.
Tabela 2.
13
Obiekty w Tczewie wpisane do Rejestru Zabytków Województwa
Pomorskiego
Opracowano na podstawie projektu „Studium …” (2012).
79
proeko
Źródło: Tabela Nr I.6.1 w projekcie „Studium…” (2012).
Obiekty wpisane do gminnej ewidencji zabytków.
W Gminnej Ewidencji Zabytków znajduje się 825 obiektów. Wykaz obiektów
wpisanych do gminnej ewidencji zabytków (na podstawie załącznika nr 7 Do
uchwały Nr XXXVIII/331/2009r. Rady Miejskiej w Tczewie z dnia 29 października
2009r. „Aktualna lista GEZ miasta Tczewa wykonana przez ROBiDZ w Gdańsku
w latach 2002-3 i 2005, zweryfikowana w lipcu 2008r) zawiera projekt
„Studium…” (2012) – tab. I.6.2. oraz załącznik nr 3 do niniejszej „Prognozy…”.
Bardzo duża jest różnorodność pierwotnych funkcji obiektów wpisanych do
gminnej ewidencji zabytków. W większości są to domy, kamienice i wille z
różnych okresów historycznych, obiekty usługowe (typu szkoły i przedszkola,
siedziby stowarzyszeń i organizacji, dawne szpitale, hotel, hala miejska), obiekty
sakralne, a także różnorodne obiekty produkcyjne i usługowe (spichlerze,
magazyny, piekarnia, restauracja, zespół wytwórni wódek i likierów, fabryka
wyrobów metalowych, warsztaty naprawcze, dawna cukrownia, browar, inne).
Następną grupę obiektów stanowią obiekty małej architektury i infrastrukturowe
(np. słup ogłoszeniowy, fragmenty murów obronnych, transformator, budynek wc
w Parku Miejskim, zakłady wodociągowe, dawna łaźnia, budynek elektrowni,
dawna oczyszczalnia ścieków, dawne wozownie i stajnia).
80
proeko
Charakterystyczne dla miasta Tczewa jest znaczny udział obiektów
związanych z obsługą ruchu kolejowego, co znalazło odzwierciedlenie w dużej
ilości tych obiektów w grupie wpisanych do gminnej ewidencji zabytków. Są to
obiekty w większości o zmienionej funkcji lub nieużytkowane (poczekalnia,
poczta dworcowa, budynek kas, magazyny kolejowe, lokomotywownia,
parowozownia, nastawnia kolejowa, gazownia kolejowa, stacja rozrządowa
Dworca Towarowego).
Strefy ochrony archeologicznej wpisane do ewidencji zabytków
Na terenie miasta Tczew występują liczne tereny noszące ślady bytowania
człowieka pradziejowego i wczesnośredniowiecznego. W rejonie występowania
najcenniejszych z nich wyznaczono strefy ochrony archeologicznej (tab. 3.).
Tabela 3. Strefy ochrony archeologicznej w Tczewie wpisane do ewidencji
zabytków
Źródło: Tabela Nr I.6.3 w projekcie „Studium…” (2012).
Prowadzenie jakichkolwiek działań inwestycyjnych w obrębie stref ochrony
archeologicznej wymaga zaopiniowania przez Muzeum Archeologiczne w
Gdańsku oraz uzgodnienia przez Wojewódzkiego Konserwatora Zabytków w
Gdańsku.
81
proeko
5.
ANALIZA ISTNIEJĄCYCH PROBLEMÓW OCHRONY
ŚRODOWISKA ISTOTNYCH Z PUNKTU WIDZENIA REALIZACJI
PROJEKTU STUDIUM, W SZCZEGÓLNOŚCI NA OBSZARACH
FORM OCHRONY PRZYRODY
5.1. Podstawowe problemy ochrony środowiska na terenach objętych
przewidywanym znaczącym oddziaływaniem
Do podstawowych problemów ochrony środowiska na obszarze miasta
Tczewa i jego bezpośredniego sąsiedztwa należą:
• umiarkowane, wymagające poprawy ekologiczne warunki życia mieszkańców
śródmieścia (mały udział lub brak terenów aktywnych biologicznie na terenie
zwartej
zabudowy
mieszkaniowo-usługowej,
słabe
przewietrzanie,
ograniczone
nasłonecznienie,
predyspozycje
do
stagnacji
zanieczyszczonego powietrza);
• znaczny udział powierzchniowy terenów zdegradowanych, wymagających
rehabilitacji i rekultywacji (rozdz. 2.1.3., pkt. 14.);
• występowanie obiektu będącego źródłem uciążliwości środowiskowych i
powodującego ograniczenia w użytkowaniu sąsiednich terenów (składowisko
odpadów „Rokitki”);
• współwystępowanie licznych obiektów infrastruktury technicznej i
komunikacyjnej;
• niezadowalająca jakość wód powierzchniowych (rozdz. 3.4.4.);
• występowanie terenów zagrożenia powodziowego i obszary potencjalnych
ruchów masowych (rozdz. 3.6.);
• występowanie obszaru chronionego Natura 2000 - obszaru specjalnej
ochrony ptaków „Dolina Dolnej Wisły” PLB 040003 (ograniczenia w
zainwestowaniu);
• udział na terenach zainwestowanych lokalnych struktur przyrodniczych i
przyrodniczo - antropogenicznych aktywnych pod względem biotycznym,
pozbawionych jednak ciągłości przestrzennej i w wielu przypadkach połączeń
z przyrodniczym otoczeniem miasta, poza doliną Wisły, co hamuje proces
regeneracji środowiska w mieście i pogarsza warunki życia jego
mieszkańców;
• duży zakres i intensywność antropogenicznego obciążenia środowiska
przyrodniczego (zob. poniżej), przy jednoczesnej umiarkowanej jego
odporności i zdolności do samoregulacji, co w konsekwencji powoduje
postępującą antropizację środowiska.
Ocena odporności środowiska na obciążenie antropogeniczne oraz
zdolności do regeneracji.
Potencjał samoregulacyjno-odpornościowy środowiska, świadczący o jego
zdolności do przeciwdziałania negatywnym zjawiskom, uwarunkowany jest
(Przewoźniak 1987, 1991):
• typem środowiska;
• stanem wykształcenia środowiska (im bardziej wykształcone, bliższe stanowi
finalnemu, klimaksowemu, tym bardziej odporne);
82
proeko
• intensywnością procesów chemicznego i biologicznego metabolizmu
(sprzężenie dodatnie);
• możliwością wynoszenia materii poza dane struktury przyrodnicze, w czym
uczestniczą spływ wody (powierzchniowy lub gruntowy, w postaci
rozpuszczonej lub nie rozpuszczonej), przewietrzanie, denudacja;
• stopniem antropogenicznego przekształcenia środowiska (sprzężenie ujemne).
Środowisko przyrodnicze obszaru miasta wykazuje istotne zróżnicowanie
struktury i w efekcie odporności na obciążenie antropogeniczne oraz zdolności
do regeneracji. Istotnym czynnikiem jest silne, dotychczasowe, antropogeniczne
przekształcenie środowiska przyrodniczego.
Najmniej odporne na bodźce kinetyczne są tereny o największym nachyleniu
w obrębie wysoczyzny morenowej (zagrożenie erozją przede wszystkim wodną).
W większości powierzchnie te są ustabilizowane przez roślinność, w tym leśną i
murawową. Jej zachowanie jest szczególnie istotne, gdyż brak roślinności
spowodowałoby ewolucję środowiska w kierunku denudowanych stoków o
znacznej dynamice procesów rzeźbotwórczych.
Umiarkowanie odporne na bodźce materialne jest środowisko przyrodnicze
wierzchowin wysoczyzn morenowych. Warunkują to duże predyspozycje do
akumulacji materii stałej, przy znacznym przewietrzaniu i zróżnicowanym
biologicznym metabolizmie.
Potencjał samoregulacyjno-odpornościowy hydrogenicznych zagłębień
terenu jest mały zarówno w zakresie bodźców energetycznych (ze względu na
małą odporność podłoża organicznego, wrażliwość na zmiany poziomu wody
podziemnej i zagrożenie podtapianiem) jak i bodźców materialnych (szczególne
predyspozycje do akumulacji materii stałej i zanieczyszczeń płynnych).
Pod względem bodźców materialnych środowisko doliny rzecznej
charakteryzuje się generalnie „zbilansowaną” odpornością. Jest to teren, na który
trafiają zanieczyszczenia z całego dorzecza i z jednej strony narażony jest na ich
akumulację, a z drugiej strony rzeka pełni funkcję transportującą i oczyszczającą.
W generalnej ocenie odporność środowiska na obciążenie antropogeniczne
oraz jego zdolność do regeneracji są na obszarze miasta umiarkowane i małe.
5.2. Problemy ochrony przyrody
5.2.1. Ustanowione formy ochrony przyrody
Na obszarze miasta Tczew, spośród form ochrony przyrody w rozumieniu
ustawy z dnia 16.04.2004 r. o ochronie przyrody” (Dz. U. z 2004 r., Nr 92, poz.
880, tekst jednolity Dz. U. z 2009, Nr 151, poz. 1220 z późn. zm.) występują (rys.
2 i zał. kartogr.):
• obszar Natura 2000 specjalnej ochrony ptaków „Dolina Dolnej Wisły”
PLB 040003 (wschodni skraj obszaru miasta, w tym koryto Wisły i dno doliny
w zasięgu obwałowania w północno-wschodniej części);
• pomniki przyrody;
•
ochrona gatunkowa roślin, zwierząt i grzybów.
83
proeko
W bezpośrednim sąsiedztwie miasta i w jego bliskim otoczeniu występują
(rys. 2):
• Obszary Chronionego Krajobrazu Żuław Gdańskich (bezpośrednie
sąsiedztwo od północy) i Środkowożuławski (bezpośrednie sąsiedztwo od
wschodu);
• specjalny obszar Natura 2000 ochrony siedlisk „Dolna Wisła” PLH
220033, w minimalnej odległości ok. 1,5 km na południe;
Obszary Natura 2000
Obszar specjalnej ochrony ptaków „Dolina Dolnej Wisły” PLB 04000314,
ustanowiony na podstawie Rozporządzenia Ministra Środowiska w sprawie
obszarów specjalnej ochrony ptaków Natura 2000 z dnia 21 lipca 2004 r. (Dz. U.
z 2004 r., Nr 229, poz. 2313 z późn. zm.), obejmuje odcinek doliny Wisły w jej
dolnym biegu, od Włocławka do Przegaliny, o całkowitej powierzchni 33 559,0
ha. Rzeka na tym obszarze płynie w dużym stopniu naturalnym korytem, z
namuliskami, łachami piaszczystymi i wysepkami. W dolinie zachowane są
starorzecza i niewielkie torfowiska niskie, wzdłuż brzegów występuje mozaika
zarośli wierzbowych i lasów łęgowych, a także pól uprawnych i pastwisk.
Miejscami dolinę Wisły ograniczają wysokie skarpy, na których utrzymują się
murawy kserotermiczne i grądy zboczowe. Wisła przepływa w granicach obszaru
przez kilka dużych miast, jak: Toruń, Bydgoszcz, Grudziądz, Tczew.
Obszar stanowi ostoję ptasią o randze europejskiej. W obrębie obszaru
stwierdzono występowanie co najmniej 47 gatunków ptaków z Załącznika I
Dyrektywy Ptasiej, w tym liczebności 6 gatunków (Sidło, Błaszkowska, Chylarecki
- red. 2004) mieszczą się w kryteriach wyznaczania ostoi ptaków
wprowadzonych przez Bird Life International (gągoł, derkacz, rybitwy rzeczna,
białoczelna i czarna oraz zimorodek). Ponadto 16 gatunków zostało
zmieszczonych na liście zagrożonych ptaków w „Polskiej Czerwonej Księdze
Zwierząt”. Ostoja jest ważnym miejscem lęgowym i korytarzem migracyjnym dla
łabędzi, kaczek, gęsi, mew, rybitw, i ptaków siewkowych – gatunków spoza
Załącznika I Dyrektywy Ptasiej oraz miejscem lęgów dla ponad 4000 par jaskółki
brzegówki.
Podstawowe zagrożenia dla wartości przyrodniczych obszaru stanowią:
•
zaprzestanie lub intensyfikacja gospodarki rolnej, w tym zalesianie muraw,
spontaniczna sukcesja roślinności wskutek zaprzestania lub zmniejszenia
intensywności wypasu zwierząt w międzywału, zamiana użytków zielonych na
pola orne;
•
zanieczyszczenie wód (przemysłowe i komunalne);
•
gospodarka wodna, w tym zabudowa brzegów, zatrzymywanie rumowiska
wleczonego przez zaporę we Włocławku i erozja rzeki poniżej zapory,
potencjalne zagrożenie to ewentualna budowa kolejnych stopni wodnych
(Nieszawa).
Obszar podlega działaniom z zakresu ochrony przeciwpowodziowej.
Istniejące obiekty i urządzenia związane z ochroną przeciwpowodziową oraz
14
Charakterystyka na podstawie informacji zawartych na www.natura2000.mos.gov.pl.
84
proeko
koryto rzeczne wymagają utrzymywania ich w należytym stanie technicznym. Na
obszarze będą prowadzone działania zapewniające swobodny spływ wód oraz
lodu. Przy wykonywaniu powyższych zadań zachowana zostanie dbałość o
utrzymanie dobrego stanu ekologicznego doliny. Wykonywanie tych prac
obejmuje różne fragmenty doliny rzecznej i nie ma istotnego wpływu na całość
obszaru Natura 2000.
Obszar mający znaczenie dla Wspólnoty (specjalny obszar ochrony siedlisk)
„Dolna Wisła” PLH 22 0033 obejmuje odcinek doliny Wisły w jej dolnym biegu,
od południowej granicy woj. pomorskiego do mostu na Wiśle, na południe od
Tczewa, wraz z obszarem wideł Wisły i Nogatu w rejonie Białej Góry.
Powierzchnia obszaru wynosi 10 374, ha (planowane jest powiększenie obszaru
o tereny położone w dolinie Nogatu do 10324,6 ha, w tym m. in. o część obszaru
pierwotnie planowanego jako „Wegry” - „Shadow List” 2008 – planowane
powiększenie umieszczone zostało na liście przesłanej 30.10.2009 r. do Komisji
Europejskiej).
Jest to fragment stosunkowo dobrze zachowanej doliny wielkiej rzeki z
naturalnym układem roślinności. Rzeka płynie korytem w dużym stopniu
naturalnym, z namuliskami i łachami piaszczystymi. W dolinie zachowane są
starorzecza, otoczone mozaiką zarośli wierzbowych i lasów łęgowych, a także
pól uprawnych i pastwisk. Miejscami zbocza doliny tworzą wysokie skarpy, na
których utrzymują się ciepłolubne murawy napiaskowe i grądy zboczowe.
W obrębie obszaru występują zróżnicowane zbiorowiska roślinne, w tym
dobrze wykształcone i zachowane różne typy łęgów. Znaczenie dla obszaru ma 8
rodzajów siedlisk z Załącznika I Dyrektywy Rady 92/43/EWG oraz 5 gatunków
fauny z Załącznika II tej dyrektywy. Szczególnie bogata i cenna jest ichtiofauna.
Występują tu Lampetra fluviatilis (minóg rzeczny) Salmo salar (łosoś atlantycki),
Aspius aspius (boleń), Rhodeus sericeus amarus (różanka), Misgurnus fossilis
(piskorz), Cobitis taenia (koza), Cottus gobio (głowacz białopłetwy), Pelecus
cultratus (ciosa). We florze roślin naczyniowych stwierdzono liczne gatunki
zagrożone i prawnie chronione w Polsce.
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
Siedliska z Załącznika I Dyrektywy Rady 92/43/EWG to:
zalewane muliste brzegi rzek;
starorzecza i naturalne eutroficzne zbiorniki wodne ze zbiorowiskami z
Nympheion, Potamion;
niżowe i górskie świeże łąki użytkowane ekstensywnie (Arthenatherion eletioris);
grąd subatlantycki z Stellario-Carpinetum;
grąd środkowoeuropejski i subkontynentalny (Galio-Carpinetum, Tiliocarpinetum)
pomorski kwaśny las brzozowo-dębowy (Betulo-Quercetum);
łęgi wierzbowe, topolowe, olszowe i jesionowe (Salicetum albo-fragilis,
Populetum albae, Alnenion glutinoso-incanae, olsy źródliskowe);
łęgowe lasy dębowo-wiązowo-jesionowe (Ficario-Ulmetum).
Podstawowe zagrożenia obszaru to (www.natura2000.mos.gov.pl):
zabudowa brzegów;
zalesianie muraw;
spontaniczna sukcesja wskutek zaprzestania wypasu i wypalania muraw.
85
proeko
Głównym, potencjalnym zagrożeniem jest projekt kaskadyzacji Wisły, oraz jej
regulacja.
Pomniki przyrody
Na terenie miasta znajdują się pomniki przyrody ustanowione uchwałą nr
XXXVI/338/ 2001 Rady Miejskiej w Tczewie z dnia 25.10.2001 r. zmienioną
uchwałą nr XXXVIII/364/ 2001 Rady Miejskiej w Tczewie z dnia 27.12.2001 r.
(Dz. Urz. Woj. Pomorskiego Nr 17, poz.396 i Nr 40, poz. 919).
Tabela 4
Wykaz pomników przyrody uznanych przez Radę Miasta Tczewa
Rodzaj
pomnika
przyrody
Położenie
Właściciel lub
zarządca
terenu
1
Drzewo
Tczew, teren Urzędu
Miejskiego w Tczewie przy
Placu Piłsudskiego 1
Gmina
Miejska
w Tczewie
2
Drzewo
Tczew, skwer ul. Kardynała
Wyszyńskiego niedaleko
skrzyżowanie z ul. Sambora
Gmina
Miejska
w Tczewie
Drzewo
Tczew, teren Parku
Miejskiego, niedaleko stacji
pomp
i stawu, od ul. Kołłątaja
Gmina
Miejska
w Tczewie
Drzewo
Tczew, teren Parku
Miejskiego, niedaleko stacji
pomp
i stawu, od ul. Kołłątaja
Gmina
Miejska
w Tczewie
Drzewo
Tczew, teren Parku
Miejskiego, niedaleko stacji
pomp
i stawu, od ul. Kołłątaja
Gmina
Miejska
w Tczewie
Lp.
3
4
5
Krótki opis pomnika przyrody
Dąb szypułkowy
obwód pnia – 3,29 m
wysokość – 23 m
średnica korony – 17 m
Oliwnik wąskolistny
obwód pni –2,36m + 1,11m
(bezpośrednio pod konatami
wysokość – 11,5 m
średnica korony – 12 m
Lipa amerykańska
obwód pnia – 2,95 m
wysokość – 27,5 m
średnica korony – 23 m
Buk pospolity f. Purpurowa
(odmiana czerwonolistna)
obwód pnia – 2,73 m
wysokość – 22 m
średnica korony – 18 m
Buk pospolity f. Purpurowa
(odmiana czerwonolistna)
obwód pnia – 2,07 m
wysokość – 21 m
średnica korony – 18 m
Źródło: dane Regionalnej Dyrekcji Ochrony Środowiska w Gdańsku.
Obszary chronionego krajobrazu
Obszar Chronionego Krajobrazu Żuław Gdańskich obejmuje cały teren
Żuław Gdańskich z wyjątkiem jego północnej części, o powierzchni 30092 ha.
Żuławy Gdańskie to równina aluwialna - część delty Wisły, użytkowana w
przewadze rolniczo. Specyfikę obszaru podkreśla skomplikowany system
hydrologiczny (grawitacyjny i polderowy). Obszar ustanowiony został
Rozporządzeniem Wojewody Gdańskiego nr 5/94 z dnia 08.11. 1994 r. w sprawie
wyznaczenia obszarów chronionego krajobrazu, określenia granic parków
krajobrazowych i utworzenia wokół nich otulin oraz wprowadzenia w nich zakazów i
ograniczeń (Dz. Urz. Woj. Gdańskiego Nr 27 poz. 139 i Nr 59 z 1998 r., poz. 294).
Środkowożuławski Obszar Chronionego Krajobrazu utworzony został na
podstawie Uchwały Nr VI/51/ 85 WRN w Elblągu z dnia 26.04.1985 r. w sprawie
utworzenia parków krajobrazowych oraz obszarów krajobrazu chronionego na
terenie województwa elbląskiego (Dz. Urz. Woj. Elbl. Nr 10, poz. 60) zmienionej
Rozporządzeniem Woj. Elbl. nr 4/97 z 28 kwietnia 1997 r. (dz. Urz. Woj.
86
proeko
Elbląskiego Nr 7 poz. 43). Obszar zajmuje powierzchnię 2 513 ha. W jego skład
wchodzi międzywale Wisły w obrębie Żuław Wiślanych, stanowiące strefę
ochronną zabezpieczającą biotop rzeki.
Obszar ten pełni istotną rolę jako korytarz ekologiczny rangi krajowej.
Podstawowymi elementami krajobrazowymi Środkowożuławskiego OChK są:
•
toń wodna Wisły;
•
tereny użytków zielonych oraz upraw wikliny;
•
pasy roślinności przybrzeżnej (szuwarów i oczeretów);
•
strefa zadrzewień i zakrzewień nadwodnych.
Aktualnie zasady gospodarowania na obszarach chronionego krajobrazu w
województwie pomorskim określa Uchwała Nr 1161/XLVII/10 Sejmiku
Województwa Pomorskiego z dnia 28 kwietnia 2010 r. w sprawie obszarów
chronionego krajobrazu w województwie pomorskim (Dz. Urz. Woj. Pom. Nr 80 z
dn. 2 czerwca 2010 r., poz. 1455).
Zgodnie z ustawą o ochronie przyrody (tekst jednolity Dz. U. z 2009, Nr 151,
poz. 1220 ze zm.), w granicach miasta, tak jak w całej Polsce, obowiązuje
ochrona gatunkowa roślin, zwierząt i grzybów. Zgodnie z ww. ustawą:
1. Ochrona gatunkowa obejmuje okazy gatunków oraz siedliska i ostoje roślin,
zwierząt i grzybów.
2. Ochrona gatunkowa ma na celu zapewnienie przetrwania i właściwego stanu
ochrony dziko występujących na terenie kraju lub innych państw członkowskich
UEj rzadkich, endemicznych, podatnych na zagrożenia i zagrożonych
wyginięciem oraz objętych ochroną na podstawie przepisów umów
międzynarodowych, których Rzeczpospolita Polska jest stroną, gatunków
roślin, zwierząt i grzybów oraz ich siedlisk i ostoi, a także zachowanie
różnorodności gatunkowej i genetycznej.
3. W celu ochrony ostoi i stanowisk roślin lub grzybów objętych ochroną
gatunkową lub ostoi, miejsc rozrodu i regularnego przebywania zwierząt
objętych ochroną gatunkową mogą być ustalane strefy ochrony.
Informacje nt. występowania chronionych gatunków roślin, grzybów i zwierząt
w odniesieniu do obszarów Natura 2000 zawierają standardowe formularze
danych dla tych obszarów (www.natura2000.mos.gov.pl).
5.2.2. Planowane formy ochrony przyrody
Kociewski Obszar Chronionego Krajobrazu
Zachodnia część miasta położona jest w zasięgu planowanego Kociewskiego
Obszaru Chronionego Krajobrazu (Kostarczyk, Przewoźniak – red. 2002 i Plan
zagospodarowania przestrzennego województwa pomorskiego 2002 – w
wariancie docelowym „proekologicznym”).
Kociewski Obszar Chronionego Krajobrazu ma objąć doliny Wierzycy i
Motławy i ich dopływów (przede wszystkim ze względu na ich funkcję korytarzy
ekologicznych) oraz północną część Pojezierz. Starogardzkiego - na północ od
Skarszew po Przywidzki OChK (ze względu na znaczenie ekologiczne i
rekreacyjne).
87
proeko
Park Krajobrazowy Dolnej Wisły
Wyjątkowa wartość przyrodnicza Doliny Dolnej Wisły wynika z występowania w
niej specyficznej sekwencji siedlisk charakterystycznych dla doliny wielkiej rzeki i
związanych z nimi zbiorowisk roślinnych oraz fauny, a także z jej znaczenia jako
korytarza ekologicznego rangi krajowej. Występuje tu również duża różnorodność i
wyrazistość form krajobrazowych, wynikająca z naturalnego ukształtowania terenu,
z jego seminaturalnego i kulturowego użytkowania oraz z nawarstwienia dziedzictwa
kulturowego różnych grup narodowościowych i cywilizacyjnych (Kostarczyk,
Przewoźniak – red. 2002). W związku z tymi uwarunkowaniami proponuje się
utworzyć w obrębie Doliny Dolnej Wisły w woj. pomorskim park krajobrazowy,
stanowiący kontynuację Zespołu Parków Krajobrazowych Nadwiślańskiego i
Chełmińskiego (w województwie kujawsko-pomorskim).
Zgodnie z „Ustawą o ochronie przyrody” park krajobrazowy obejmuje obszar
chroniony ze względu na wartości przyrodnicze, historyczne i kulturowe oraz
walory krajobrazowe w celu zachowania, popularyzacji tych wartości w
warunkach zrównoważonego rozwoju.
Miasto Tczew znajduje się poza granicami projektowanego parku, w
minimalnej odległości ok. 1,5 km na północ od niego.
Zespół przyrodniczo-krajobrazowy koryto rzeki Motławy – planowany w
„Studium ochrony krajobrazu województwa pomorskiego” (2005), będącym
podstawą do sporządzania planu zagospodarowania województwa.
5.2.3. Otoczenie obszaru projektu „Studium …”
W regionalnym otoczeniu obszaru projektu „Studium …”, w odległości do 15
km występują (rys. 2):
• rezerwaty przyrody:
− „Las Mątawski” (w minimalnej odległości ok. 11 km w kierunku w
kierunku południowo-wschodnim);
− „Parów Węgry” (w minimalnej odległości ok. 13,8 km w kierunku w
kierunku południowo-wschodnim);
• obszary chronionego krajobrazu:
− „Rzeki Nogat” (w minimalnej odległości ok. 13 km w kierunku południowowschodnim);
− „Doliny Wierzycy” (w minimalnej odległości ok. 12,7 km w kierunku
zachodnim);
• Obszary Natura 2000:
− obszary Natura 2000 mające znaczenie dla Wspólnoty (specjalne obszary
ochrony siedlisk):
− „Waćmierz PLH220031 (w minimalnej odległości ok. 2 km w kierunku
południowym) - planowane powiększenie obszaru w bezpośrednim
sąsiedztwie granicy gminy od południa;
− „Grądy nad Jeziorami Zduńskim i Szpęgawskim” PLH220067 (w
minimalnej odległości ok. 10 km w kierunku południowo-zachodnim);
− „Sztumskie Pole” PLH220087 (w minimalnej odległości ok. 14,4 km w
kierunku w kierunku południowo-wschodnim).
88
proeko
6.
ANALIZA CELÓW OCHRONY ŚRODOWISKA
USTANOWIONYCH NA SZCZEBLU MIĘDZYNARODOWYM,
WSPÓLNOTOWYM, KRAJOWYM I REGIONALNYM ISTOTNYCH
Z PUNKTU WIDZENIA PROJEKTU STUDIUM
6.1. Poziom międzynarodowy i krajowy
Priorytety Unii Europejskiej w zakresie ochrony środowiska na lata 2002-2012
formułuje VI Program Działań Wspólnoty w zakresie środowiska (Decyzja NR
1600/2002/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z dn. 22 lipca 2002r
ustanawiająca Szósty Wspólnotowy Program Działań w zakresie środowiska
naturalnego). Jego realizacja ma na celu zapewnienie wysokiego poziomu ochrony
środowiska naturalnego i zdrowia ludzkiego oraz ogólną poprawę środowiska i
jakości życia. Będzie realizowany poprzez 7 strategii tematycznych w zakresie:
zrównoważonego użytkowania zasobów naturalnych, zapobiegania powstawaniu
odpadów i upowszechniania recyklingu, poprawy jakości środowiska miejskiego,
ograniczania emisji zanieczyszczeń, ochrony gleb, zrównoważonego użytkowania
pestycydów oraz ochrony i zachowania środowiska morskiego. Program wspiera
proces włączania problemów ochrony środowiska we wszystkie polityki i działania
Wspólnoty w celu zmniejszenia nacisków na środowisko naturalne pochodzących z
różnych źródeł.
Cele określone w projekcie „Studium ...” są zgodne z ww. zapisami.
Ponadto ważne cele ekologiczne zapisane zostały w następujących
dokumentach:
• ratyfikowanych
przez
Rzeczpospolitą
Polską
konwencjach
międzynarodowych:
− Konwencja o ochronie gatunków dzikiej flory i fauny europejskiej oraz ich
siedlisk, Berno (1979);
− Konwencja Ramsarska o obszarach wodno-błotnych, mających znaczenie
międzynarodowe, zwłaszcza jako środowisko życiowe ptactwa wodnego
(1975), ze zmianami wprowadzonymi w Paryżu (1982) i Reginie (1987);
− Ramowa konwencja Narodów Zjednoczonych w sprawie zmian klimatu z
Rio de Janeiro (1992);
− Konwencja o różnorodności biologicznej z Rio de Janeiro (1992);
− Ramowa konwencja Narodów Zjednoczonych w sprawie zmian klimatu z
Kioto, wraz z Protokołem (1997);
− Konwencja o dostępie do informacji, udziale społeczeństwa w
podejmowaniu decyzji oraz dostępie do sprawiedliwości w sprawach
dotyczących środowiska (Konwencja z Aarhus).
• innych dokumentach międzynarodowych:
− Europejska Konwencja krajobrazowa;
− Karta Lipska na rzecz zrównoważonego rozwoju miast europejskich.
• innych dokumentach UE:
− Strategia Zrównoważonego Rozwoju Unii Europejskiej.
Przyjęta w 1997 r. Konstytucja Rzeczpospolitej Polskiej zapewnia ochronę
środowiska człowieka, kierując się zasadą zrównoważonego rozwoju. Zasadę tę
89
proeko
uwzględnia „II Polityka ekologiczna państwa” oraz dostosowane do niej
strategie i programy środowiskowe, w tym przede wszystkim:
• „Polityka ekologiczna państwa w latach 2009-2012 z perspektywą do roku
2016”,
• „Krajowa strategia ochrony i umiarkowanego użytkowania różnorodności
biologicznej”
• „Strategia gospodarki wodnej”.
Wymienione dokumenty strategiczne uwzględniają zobowiązania i cele
ochrony środowiska przyjęte w ratyfikowanych przez Rzeczpospolitą Polską
konwencjach międzynarodowych.
Projekt „Studium...” opracowany jest w „duchu” tych dokumentów a ich
wytyczne uwzględnia poprzez opracowania regionalne.
6.2. Poziom regionalny
Z punktu widzenia projektu „Studium ...” szczególnie istotne są cele ochrony
środowiska zapisane w dokumentach regionalnych (spójne z celami ochrony
środowiska dokumentów wyższego rzędu). Są to przede wszystkim:
• „Program ochrony środowiska województwa pomorskiego 2007 – 2010 z
uwzględnieniem perspektywy na lata 2011 – 2014”;
• „Plan gospodarki odpadami dla województwa pomorskiego 2007–2010 (20112014)”.
Program ochrony środowiska województwa pomorskiego na lata 20072010 z uwzględnieniem perspektywy 2011-2014
„Program …” nie formułuje celu generalnego, przyjmując, że misja
województwa pomorskiego, zawarta w „Strategii Rozwoju Województwa”
dostatecznie podkreśla pierwszorzędną potrzebę zachowania dobrego stanu
środowiska, jako podstawowego warunku zrównoważonego i harmonijnego
rozwoju.
Zgodnie z „Programem …” wyznaczono cztery cele perspektywiczne (I-IV),
nawiązujące do priorytetów VI Wspólnotowego Programu Działań w zakresie
środowiska naturalnego oraz Polityki Ekologicznej Państwa na lata 2007-2010 z
perspektywą 2011-2014 oraz 21 celów średniookresowych (1-21).
Do istotnych z punktu widzenia miasta Tczew należą m.in.:
• osiągnięcie i utrzymanie dobrego stanu wód podziemnych i
powierzchniowych;
• budowa systemu gospodarki odpadami, który w pełni realizuje zasadę
zapobiegania i minimalizacji ilości wytwarzanych odpadów, zapewnia wysoki
stopień ich odzysku oraz bezpieczne dla środowiska unieszkodliwianie;
• objęcie do końca 2009 r. wszystkich mieszkańców zorganizowanym
systemem selektywnego zbierania odpadów, skuteczne rozwiązanie
problemu odpadów niebezpiecznych;
• ochrona mieszkańców województwa i ich mienia przed zagrożeniami
naturalnymi i skutkami katastrof naturalnych;
• ochrona mieszkańców województwa przed hałasem zagrażającym zdrowiu i
jakości życia;
• ochrona różnorodności biologicznej i krajobrazowej, powstrzymanie procesu
90
proeko
jej utraty oraz poprawa spójności systemu obszarów chronionych ze
szczególnym uwzględnieniem obszarów Natura 2000;
• racjonalizacja wykorzystania zasobów wód podziemnych, ochrona głównych
zbiorników wód podziemnych stanowiących ważne źródło zaopatrzenia
ludności w wodę;
• zwiększanie powierzchni zasobów leśnych regionu oraz wzrost ich
różnorodności biologiczne;
• wzrost
efektywności
wykorzystania
surowców,
ze
szczególnym
uwzględnieniem
zasobów
wodnych
i
surowców
energetycznych
wykorzystywanych w gospodarce;
• promocja i wspieranie wykorzystania energii ze źródeł odnawialnych;
• wdrażanie zrównoważonego zarządzania zasobami wodnymi w regionach
wodnych, ograniczającego prawdopodobieństwo wystąpienia powodzi i
ochronę przed skutkami suszy - modernizacja systemów melioracyjnych.
Cele określone w projekcie „Studium...” są zgodne z ww. zapisami „Programu
…”.
W projekcie aktualizacji „Programu …” (wrzesień 2009) dodany został nowy
cel średniookresowy: zapewnienie bezpieczeństwa energetycznego ze
szczególnym uwzględnieniem ochrony zasobów środowiska i ograniczaniem
powstawania odpadów. Jednak miałby on być realizowany głównie poprzez
dopuszczenie budowy innych źródeł energii elektrycznej: elektrowni
(elektrociepłowni) węglowej, elektrowni (elektrociepłowni) gazowych i elektrowni
jądrowej.
„Plan gospodarki odpadami dla województwa pomorskiego 2018” (2012)
„Plan gospodarki odpadami dla województwa pomorskiego 2018” przyjęty
został na mocy Uchwały Nr 3/107/12 Zarządu Województwa Pomorskiego z dnia
3 stycznia 2012 r. Jako główne cele w zakresie gospodarki odpadami w
województwie pomorskim w „Planie...” (2012) określono (...):
• utrzymanie tendencji oddzielenia wzrostu ilości wytwarzanych odpadów od
wzrostu gospodarczego kraju wyrażonego w PKB;
• zwiększenie udziału odzysku, w szczególności recyklingu w odniesieniu do
szkła, metali, tworzyw sztucznych oraz papieru i tektury, jak również odzysku
energii z odpadów zgodnego z wymogami ochrony środowiska;
• zmniejszenie ilości odpadów kierowanych na składowiska odpadów;
• wyeliminowanie praktyki nielegalnego składowania odpadów;
• utworzenie i uruchomienie bazy danych o produktach, opakowaniach i
gospodarce odpadami (BDO).
W „Planie…” (2012) przypomniano, że w dniu 1 stycznia 2012 r. weszła w
życie Ustawa o zmianie ustawy o utrzymaniu czystości i porządku w gminach
oraz niektórych innych ustaw z dnia 1 lipca 2011 (Dz.U. Nr 152, poz. 897), w tym
zmianie ustawy o odpadach. Ustawa przewiduje stopniowe wprowadzanie
nowego systemu gospodarki odpadami komunalnymi, który ostatecznie
wprowadzony zostanie 30 czerwca 2013 r. Zgodnie z założeniami ww. ustawy na
gminy został nałożony m.in. obowiązek uzyskania do 31 grudnia 2020 r.
poziomów odzysku i recyklingu poszczególnych frakcji odpadów na poziomach:
91
proeko
•
50% poziom recyklingu i przygotowania do ponownego użycia odpadów
komunalnych tj.: papier, metal, tworzywa sztuczne, szkło
• 70% poziom recyklingu, przygotowania do ponownego użycia i odzysku
odpadów budowlanych i rozbiórkowych.
Wg „Planu gospodarki odpadami dla województwa pomorskiego 2018”
województwo podzielono na 7 regionów gospodarki odpadami (RGO). Zgodnie z
ustawą o odpadach, region gospodarki odpadami to obszar liczący co najmniej
150 tys. Mieszkańców, oparty o funkcjonowanie regionalnych instalacji do
przetwarzania odpadów komunalnych, o mocy przerobowej wystarczającej do
przyjmowania i przetwarzania odpadów z obszaru zamieszkałego przez co
najmniej 120 tys. mieszkańców, spełniajcie w zakresie technicznym wzmagania
najlepszej dostępnej techniki.
Zgodnie z „Planem…” (2012), ZZO „Rokitki” w Tczewie, wraz z ZZO w Gilwie
Małej (powiat kwidzyński) obsługują tzw. Region Wschodni (32 gminy, w tym
miejskie powiatów gdańskiego, kwidzyńskiego, malborskiego, nowodworskiego,
sztumskiego i tczewskiego). W mieście Tczewie zlokalizowana jest regionalna
instalacja do przetwarzania odpadów komunalnych (zagospodarowanie odpadów
zielonych) oraz instalacja przewidziana do zastępczej obsługi regionu
(składowanie), natomiast w trakcie budowy znajduje się regionalna instalacja do
mechaniczno-biologicznego
przetwarzania
odpadów,
zagospodarowania
odpadów zielonych, składowania.
92
proeko
7.
ANALIZA I OCENA PRZEWIDYWANYCH, ZNACZĄCYCH
ODDZIAŁYWAŃ USTALEŃ PROJEKTU STUDIUM NA
ŚRODOWISKO
7.1. Wprowadzenie
W projekcie „Studium…” wyznaczono nowe tereny rozwojowe o
następujących funkcjach:
• tereny zabudowy śródmiejskiej o przewadze funkcji mieszanej usługowej i
mieszkaniowej;
• tereny o przewadze zabudowy mieszkaniowej jednorodzinnej;
• tereny o przewadze zabudowy mieszkaniowej wielorodzinnej do IV
kondygnacji;
• tereny o przewadze zabudowy usługowej;
• tereny o przewadze zabudowy produkcyjnej (w tym Pomorska Specjalna
Strefa Ekonomiczna);
• tereny zabudowy usług komunalnych;
• tereny o przewadze zabudowy mieszkaniowej i usługowej;
• tereny o przewadze zabudowy produkcyjnej i usługowej;
• tereny o przewadze zabudowy produkcyjnej i zieleni publicznej rekreacyjnej;
• tereny o przewadze zabudowy usługowej, sportowej i rekreacyjnej;
• tereny o przewadze zabudowy mieszkaniowej jednorodzinnej i zieleni
publicznej rekreacyjnej;
• tereny cmentarzy;
• tereny zieleni rekreacyjnej publicznej i izolacyjnej;
• zasoby nieruchomości użyteczności publicznej.
Projekt „Studium ...” zawiera szacunek możliwego wzrostu przestrzennego
terenów przeznaczonych na różnorodne funkcje (rozdz. 2.1.2., pkt 13. i rozdz.
3.7.):
• tereny zabudowy mieszkaniowej - wzrost o ok. 107 %, z 306 ha do 632 ha;
• tereny zabudowy usługowej - wzrost o ok. 16 %, z 184 ha do 213 ha;
• tereny zabudowy przemysłowej i usługowej - wzrost o ok. 435 %, z 69 ha do
369 ha;
• tereny infrastruktury drogowej – wzrost o ok. 13 %, z 222 ha do 251 ha.
• tereny zieleni (i wód) - wzrost o ok. 132 %, z 149 ha do 198 ha.
Rozwój scharakteryzowanych powyżej funkcji nastąpi kosztem terenów
rolnych, których areał zmaleje o 69, 5 % (projekt „Studium…”, tab. nr II.I.2.) oraz
kosztem terenów innych, których powierzchnia zmniejszy się o 31,6 %.
Zgodnie z ustaleniami projektu „Studium…”, planowana jest również
rozbudowa i modernizacja układu drogowego (rozdz. 7.4.).
Ocenę skutków środowiskowych przeprowadzono dla zagregowanych grup
zadań (kierunków rozwoju przestrzennego) ustalonych w projekcie „Studium...”. .
Przeanalizowano oddziaływania na:
• przypowierzchniową warstwę litosfery;
• wody powierzchniowe i podziemne;
93
proeko
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
powietrze atmosferyczne i klimat;
warunki akustyczne (hałas);
roślinność;
zwierzęta;
różnorodność biologiczna;
formy ochrony przyrody, w tym obszary Natura 2000;
zasoby naturalne;
zabytki;
dobra materialne;
krajobraz;
ludzi.
Oceniano oddziaływania bezpośrednie, pośrednie i wtórne, krótko-, średnio- i
długoterminiowe, chwilowe, okresowe i stałe. W podsumowaniu (rozdz. 7.13.)
przedstawiono klasyfikację oddziaływań, zgodną art. 51 Ustawy z dnia 3
października 2008 r. o udostępnianiu informacji o środowisku i jego ochronie,
udziale społeczeństwa w ochronie środowiska oraz o ocenach oddziaływania na
środowisko (Dz. U. z 2008 Nr 199, poz. 1227 z późniejszymi zmianami).
7.2. Przypowierzchniowa warstwa litosfery i gospodarka odpadami
W zakresie oddziaływania na przypowierzchniową warstwę litosfery w mieście
Tczew istotne są zagadnienia dotyczące rozwoju osadnictwa, inwestycji
produkcyjno-usługowych, rozwoju infrastruktury drogowej i technicznej.
Na etapie inwestycyjnym związanym z realizacją nowego zainwestowania
osadniczego, elementów infrastruktury technicznej i projektowanego układu
drogowego przewiduje się wystąpienie następujących przekształceń:
•
przekształcenia w przypowierzchniowych strukturach geologicznych,
związane z pracami ziemnymi – wykopy w celu posadowienia fundamentów
budynków i obiektów technicznych, parkingu podziemnego, poprowadzenia
ciągów komunikacyjnych oraz uzbrojenia terenu;
•
zmiany aktualnego użytkowania gruntów (użytki rolne) i likwidację pokrywy
glebowej;
•
likwidację pokrywy glebowej i przekształcenia w przypowierzchniowych
strukturach geologicznych w związku z robotami ziemnymi oraz powstanie
odpadu w postaci gleby i ziemi wydobytej z wykopów pod fundamenty;
•
przekształcenia fizyczne pokrywy glebowej w sąsiedztwie terenów
planowanych inwestycji, przekształcenia fizyko-chemicznych właściwości gleb
wystąpią również na terenach składowania materiałów budowlanych i w
wyniku pracy sprzętu budowlanego.
Powyższe prognozowane przekształcenia będą miały znaczne rozmiary, co
jest typowe dla rozwoju miast. Istnieją metody zapobiegania lub ograniczenia
oddziaływań na przypowierzchniowe warstwy litosfery (rozdz. 9).
Specyficzne przekształcenia mogą powstać w wyniku przystosowywania
terenu planowanego cmentarza do planowanej funkcji (np. nasypy i niwelacje dla
ułatwienia spływu wód opadowych – rozdz. 7.3.).
94
proeko
Na etapie funkcjonowania ustaleń projektu „Studium …”, przekształcenia
wierzchniej warstwy litosfery będą mniej znaczące w porównaniu z etapem
inwestycyjnym. Wystąpią:
•
•
•
•
•
oddziaływanie komunikacji pieszej, rowerowej i samochodowej na terenach
nieutwardzonych (drogach, placach manewrowych, terenach rekreacyjnych);
kontynuowanie użytkowania rolniczego na niewielkich fragmentach miasta, z
czym związane jest prowadzenie zabiegów agrotechnicznych;
ewentualne
uruchomienie
procesów
stokowych
w
miejscach
predysponowanych do wystąpienia ruchów masowych (zob. rys. 3 i rozdz. 3.6.);
na terenie składowiska odpadów „Rokitki” - m.in. tworzenie wałów ziemnych
dla kształtowania kwater, dalsza eksploatacja piasku w rejonie składowiska,
na cele przykrywania odpadów („Raport o oddziaływaniu na środowisko
przedsięwzięcia pn. >Regionalny Zakład Unieszkodliwiania Odpadów
Tczew<”, 2011);
funkcjonowanie cmentarzy.
W odniesieniu do cmentarzy, zgodnie z Rozporządzeniem Ministra
Gospodarki Komunalnej z dnia 28 sierpnia 1959 r. w sprawie określenia, jakie
tereny pod względem sanitarnym są odpowiednie na cmentarze (Dz. U. nr 52,
poz. 315) grunt cmentarza powinien być możliwie przepuszczalny i bez
zawartości węglanu wapnia. Zwierciadło wody na terenie cmentarza powinno
zalegać na głębokości poniżej 2,5 m.
Obszar planowanego powiększenia cmentarza wymaga na dalszych etapach
rozpoznania podłoża poprzez sporządzenie dokumentacji geotechnicznej, w celu
stwierdzenia czy spełnione są ww. warunki.
Istotą funkcjonowania cmentarza jest jego oddziaływanie na powierzchniowe
warstwy gruntu. Realizacja kolejnych kwater (grobów ziemnych i grobowców)
związana będzie z realizacją prac ziemnych – wykopów. Będzie to powodować
zmiany przypowierzchniowej budowy geologicznej oraz likwidację pokrywy
glebowej.
W wyniku funkcjonowania cmentarza wystąpią takie przekształcenia litosfery,
jak:
•
lokalne zmiany ukształtowania terenu;
•
koncentracje mikroform antropogenicznych w topografii terenu;
•
zmiany przypowierzchniowej budowy geologicznej;
•
wydeptywaniu terenu w wyniku penetracji pieszej obszaru.
Obszary potencjalnych ruchów masowych
W granicach Tczewa, w południowej i południowo-wschodniej części miasta,
lokalnie na zboczach doliny Potoku Drybok i na zboczach w obrębie płata
wysoczyzny morenowej występują tereny, które ze względu na ukształtowanie
powierzchni predysponowane są do wystąpienia ruchów masowych (rys. 3,
rozdz. 3.6.). W projekcie „Studium…” dopuszczono nowe zainwestowanie
kubaturowe w strefach potencjalnego zagrożenia ruchami masowymi, z
uwzględnieniem w zagospodarowaniu terenu i zabudowie możliwość osuwania
się gruntów (zob. rozdz. 2.1.3., pkt.3.). Prace budowlane należy prowadzić w
sposób zabezpieczający grunt przed osuwaniem. W miejscach gdzie nachylenie
95
proeko
terenu jest największe zaleca się pokrycie terenu roślinnością lub w razie
konieczności zabezpieczenia techniczne stoków. Tereny potencjalnych ruchów
masowych znajdujące się na terenach niezabudowanych i nie objętych planami
miejscowymi, a przeznaczonych pod zainwestowanie zaleca się przeznaczyć na
tereny zieleni.
Przy zastosowaniu zaleceń projektu „Studium…” nie przewiduje się
wystąpienia niekorzystnych przekształceń w rejonie potencjalnych ruchów
masowych.
Gospodarka odpadami
W Tczewie realizowany jest projekt pn. >Regionalny Zakład
Unieszkodliwiania Odpadów Tczew<.
Zgodnie z „Raportem o oddziaływaniu na środowisko przedsięwzięcia pn.
>Regionalny Zakład Unieszkodliwiania Odpadów Tczew< (2011), Regionalny
Zakład Unieszkodliwiania Odpadów Tczew stanowi element projektu pn.
„Regionalny System Gospodarki Odpadami Tczew”, realizowanego przez Zakład
Utylizacji Odpadów Stałych Sp. z o.o. w Tczewie, w ramach działania 2.1.
priorytetu. II „Programu Operacyjnego Infrastruktura i Środowisko 2007 – 2013”.
Na całość „Kontraktu nr 1 – Regionalnego Systemu Gospodarki Odpadami
Tczew” składają się dwa podstawowe elementy:
1) system zbierania i transportu odpadów,
2) system odzysku i unieszkodliwiania odpadów.
Centrum
technologicznym
systemu
będzie
Regionalny
Zakład
Unieszkodliwiania Odpadów Tczew (RZUOT) z następującymi instalacjami
pomocniczymi:
•
stacja przeładunkowa odpadów w miejscowości Stegna;
•
stanowisko przetwarzania odpadów budowlanych w Pelplinie.
Istotą realizacji przedsięwzięcia jest dążenie do zapewnienia gminom objętym
projektem możliwości wieloletniego odzysku i unieszkodliwiania odpadów
komunalnych w sposób bezpieczny dla środowiska oraz zapewniający spełnienie
wymagań przepisów krajowych i UE. Celem realizacji przedsięwzięcia, zgodnie z
priorytetem działania 2.1, jest redukcja ilości składowanych odpadów
komunalnych i zwiększenie udziału odpadów komunalnych poddawanych
odzyskowi i unieszkodliwianiu innymi metodami niż składowanie oraz likwidacja
zagrożeń wynikających ze składowania odpadów zgodnie z krajowym i
wojewódzkimi planami gospodarki odpadami.
RZUOT będzie obsługiwał głównie gminy z powiatów gdańskiego,
nowodworskiego, malborskiego, tczewskiego i częściowo sztumskiego, z
obszaru zamieszkanego przez ok. 300 tys. mieszkańców.
Realizacja przedsięwzięcia powinna doprowadzić do osiągnięcia w 2015 r.
następujących efektów ekologicznych:
• ilość odpadów poddanych unieszkodliwianiu w RZUOT – 97 tys. Mg/rok;
• udział odpadów składowanych w odniesieniu do przyjętych do RZUOT - 47 %;
• osiągnięcie wskaźnika ilości odpadów komunalnych ulegających biodegradacji,
unieszkodliwianych przez składowanie, mniejszego niż 35 % masy wytworzonej
w 1995 r.
96
proeko
RZUOT ma posiadać moc przerobową pozwalająca na przetwarzanie
docelowo 110.000 Mg odpadów rocznie.
W ramach „Regionalnego Systemu Gospodarki Odpadami Tczew”
zrealizowano już nową kwaterę składowania odpadów na terenie składowiska w
Tczewie przy ul. Rokickiej oraz przygotowano dokumentację projektową na
rekultywację istniejącego składowiska (zob. rozdz. 2.5.), która ma jeszcze
podlegać aktualizacji w zakresie obszaru poddanego rekultywacji.
Plan modernizacji składowiska zakłada budowę:
1) sortowni odpadów zmieszanych i zebranych selektywnie,
2) instalacji biologicznego przetwarzania odpadów organicznych,
3) linii demontażu odpadów wielkogabarytowych,
4) zaplecza administracyjno-edukacyjnego,
5) zaplecza socjalnego,
6) magazynu odpadów niebezpiecznych,
7) garaży i warsztatu napraw bieżących,
8) segmentu odbioru odpadów od odbiorców indywidualnych,
9) infrastruktury technicznej i drogowej.
W zakresie gospodarki odpadami projekt „Studium …” zawiera ogólny zapis:
Docelowo należy wypracować wspólną politykę gminy i miasta w sprawie
utylizacji i segregacji odpadów. Należy dążyć do zbierania odpadów i
jednoczesnej ich segregacji.
Generalnie w wyniku utworzenia RZUOT nastąpi poprawa w zakresie
zbierania i unieszkodliwiania odpadów na terenie miasta Tczewa i w całym
obsługiwanym regionie.
Zgodnie z ustaleniami „Studium…”, na terenie miasta Tczewa rozwinięty
zostanie system zbiórki odpadów opakowaniowych i surowcowych, poprzez
zagęszczenie sieci pojemników na ich selektywną zbiórkę oraz włączenie szkół w
działalność na rzecz segregacji odpadów, w tym działalność edukacyjną.
Powstanie również system selektywnej zbiórki i transportu odpadów
biodegradowalnych z gospodarstw domowych i innych źródeł (poza osadami
ściekowymi z oczyszczalni) do miejsc ich odzysku lub unieszkodliwiania.
Osady ściekowe z oczyszczalni podlegają odrębnym zabiegom, m.in.
bezpiecznemu ich unieszkodliwianiu np. przez składowanie na terenie RZUOT.
Planowane systemy gospodarki odpadami wielkogabarytowymi, odpadami
niebezpiecznymi i odpadami innymi niż niebezpieczne na terenie miasta Tczew
zgodne są z obowiązującymi przepisami.
7.3. Wody powierzchniowe i podziemne
Do podstawowych zagrożeń dla środowiska wodnego na terenie miasta
Tczewa, wynikających z realizacji projektu „Studium….” należą:
•
•
zanieczyszczenia wynikające z funkcjonowania gospodarki ściekowej i
kanalizacji deszczowej;
zagrożenia dla zasobności wód w wyniku ich ujęcia na cele komunalne;
97
proeko
•
•
•
•
przekształcenia stosunków wodnych;
funkcjonowanie składowiska odpadów;
rozbudowa cmentarza;
planowane tereny produkcyjne i usługowe.
Gospodarka wodno-ściekowa
Miasto Tczew zaopatruje mieszkańców w wodę prawie w 100% z miejskiej
sieci wodociągowej oraz siedmiu ujęć prywatnych. Długość miejskiej sieci
wodociągowej pierścieniowej, znajdującej się w granicach miejskich wynosi ok.
100 km.
Ujęcie „Motława” zlokalizowane przy ulicy Działkowej, dostarcza ok. 65%
wody tłoczonej do miejskiej sieci wodociągowej. W skład ujęcia wchodzi 11
studni głębinowych, w tym 10 ujmujących trzeciorzędową warstwę wodonośną i 1
piętro kredowe oraz otwór obserwacyjny. Zakład Wodociągów i Kanalizacji w
Tczewie posiada pozwolenie wodno-prawne nr ŚR/Ś-V-er/68112-24/05/06 ważne
do 31.12.2015 r. na pobór wód podziemnych z ujęcia „Motława”, dla potrzeb
bytowo-gospodarczych i przemysłowych miasta, w ilości 560 m3/h. Maksymalna
zdolność eksploatacyjna ujęcia „Motława” wynosi 13.400 m3/d.
Ujęcie „Park Miejski” przy ulicy Kołłątaja dostarcza ok. 35% wody tłoczonej
do miejskiej sieci wodociągowej. W skład ujęcia wchodzi 8 studni głębinowych, w
tym 5 ujmujących czwartorzędowo-trzeciorzędową warstwę wodonośną i 3 piętro
kredowe oraz trzy otwory obserwacyjne. Zakład Wodociągów i Kanalizacji w
Tczewie posiada pozwolenie wodno-prawne nr ŚR/Ś-V-er/68112/23/05/06 ważne
do 31.12.2025 r. na pobór wód podziemnych z ujęcia „Park Miejski” w Tczewie,
dla potrzeb bytowo-gospodarczych i przemysłowych miasta, w ilości 420 m3/h.
Maksymalna zdolność eksploatacyjna ujęcia wynosi 13.400 m3/d. Ujęcie posiada
strefę ochrony bezpośredniej.
Udział ujęć prywatnych w ogólnej zdolności eksploatacyjnej ujęć miasta
Tczewa szacuje się na 8 %.
Rozwój infrastruktury wodociągowej
Zużycie wody w wyniku urbanizacji (zarówno miasta jak i obsługiwanej przez
Tczew gminy wiejskiej), przewidywanej w projekcie „Studium …” zwiększy się
blisko dwukrotnie. Łącznie zapotrzebowanie na wodę z ujęć miejskich wyniesie
ok. 608 m3/h, przy ich całkowitych zasobach wynoszących 980 m3/h. Zatem
zapotrzebowanie na wodę przy wzroście liczby mieszkańców miasta o 19.300
zostanie całkowicie zaspokojone, a rezerwa wody na ujęciu będzie nadal duża i
będzie wynosiła ok. 980 – 608 = 372 m3/h.
Na obszarze miasta wyznaczono dodatkowo ok. 220 ha terenów
przeznaczonych pod funkcję produkcyjno-usługową. Biorąc pod uwagę istniejącą
rezerwę wody należy założyć, że zapotrzebowanie na wodę zostanie
zaspokojone w 100 %.
Potencjał wodny miasta jest zatem wystarczający do zaopatrzenia w wodę
zabudowy planowanej wg projektu „Studium…”. Zgodnie z jego ustaleniami
konieczna będzie systematyczna rozbudowa istniejącej sieci wodociągowej.
Prawie 100% mieszkańców miasta korzysta z kanalizacji sanitarnej. Ścieki
sanitarne z terenu miasta odprowadzane są poprzez system sieci tłoczno-
98
proeko
grawitacyjnej do oczyszczalni ścieków zlokalizowanej w sąsiedztwie przy ul.
Czatkowskiej 8. Tłoczenie ścieków do rurociągów grawitacyjnych odbywa się za
pomocą 10 przepompowni. Rurociągi grawitacyjne stanowią 98%, a tłoczne
jedynie 2% łącznej długości sieci. System kanalizacji sanitarnej obejmuje łącznie
142,3 km przewodów kanalizacyjnych (stan na 30 czerwca 2010 r.), w tym w
granicach miasta ok. 100 km i pozostałe ok. 42,3 km na terenie gminy Tczew
(oczyszczalnia przyjmuje również ścieki sanitarne z terenu gminy wiejskiej Tczew z
takich miejscowości jak: Czarlin, Rokitki, Lubiszewo, Stanisławie). Na terenach, gdzie
budowa kanalizacji sanitarnej była nieekonomiczna zastosowano zbiorniki
bezodpływowe. Według informacji zawartych w projekcie „Studium…” (2012), na
terenie miasta znajduje się 6 takich zbiorników. W granicach miasta nie
odnotowano występowania przydomowych oczyszczalni ścieków.
Oczyszczalnia ścieków zlokalizowana jest na północy Tczewa pomiędzy
dwoma wałami przeciwpowodziowymi, na lewym brzegu Wisły. Wylot ścieków
skierowany jest do Wisły. Oczyszczalnia wyposażona jest w dziewięć lokalnych
w pełni zautomatyzowanych przepompowni oraz jednej głównej przepompowni
"Czatkowy". Wszystkie ścieki z miasta (bytowe i przemysłowe) dopływają
grawitacyjnie kolektorem do Głównej Przepompowni Ścieków „Czatkowy”. Jest
ona wyposażona w kraty rzadkie, na których zachodzi wstępny proces
mechanicznego oczyszczania ścieków. W przepompowni znajduje się także
punkt zlewny ścieków dowożonych samochodami asenizacyjnymi. Ścieki
oczyszczone z oczyszczalni odpływają grawitacyjnie do rzeki Wisły w km 911 +
000 rurociągami. Odwodniony na wirówkach osad oraz skratki i zawartość z
piaskowników przekazywane są do kompostowni, zlokalizowanej na terenie
oczyszczalni ścieków.
Wprowadzenie ścieków oczyszczonych do rzeki Wisły nie powoduje
pogorszenia jakości jej wód (zgodnie z informacjami zawartymi w projekcie
„Studium…”, 2012). Ścieki zawierają metale ciężkie w ilościach śladowych.
Rozwój infrastruktury w zakresie odprowadzenia ścieków sanitarnych
W 2006 r. został wyznaczony przez Wojewodę Pomorskiego obszar
aglomeracji ściekowej Tczewa. Zgodnie z Rozporządzeniem nr 34/06 Wojewody
Pomorskiego z dnia 19 stycznia 2006 r. w sprawie wyznaczenia aglomeracji
Tczew (Dz. U z 2006 Nr 11, poz. 213 ze zmianami) do systemu oczyszczalni
ścieków miasta Tczewa mają być włączone miejscowości: Bałdowo, Knybawa,
Czarlin, Gniszewo, Śliwiny, Rokitki, Lubiszewo Tczewskie, Stanisławie, Tczewskie
Łąki, Czatkowy. W październiku 2011 r. zakończyła się inwestycja "Kompleksowy
program gospodarki ściekowej gminy Tczew", która doprowadziła do
skanalizowania 8 miejscowości - Rokitek, Dąbrówki, Szpęgawy, Malenina,
Mieścina, Miłobądza, Zajączkowa i Tczewskich Łąk. Zatem cała północnowschodnia część gminy jest już gotowa do podłączenia do oczyszczalni w
Tczewie. Pozostałe miejscowości wchodzące również w skład aglomeracji
ściekowej Tczew – Bałdowo, Gniszewo, Śliwiny i Rukosin, będą skanalizowane w
ramach kolejnego etapu realizowania inwestycji dotyczących kanalizacji sanitarnej.
Miejska oczyszczalnia ścieków posiada pozwolenie wodnoprawne Starosty
Tczewskiego z dnia 22.01.2000 r. (ważne do dnia 22 stycznia 2020 r.) na
wprowadzanie ścieków oczyszczonych do Wisły w ilości nie przekraczającej średnio
dobowo Qśrd = 10.041,00 m3/d oraz maksymalnie godzinowo Qmaxh = 2.510 m3/d
oraz nie przekraczającej 91.000 RLM – równoważnej liczby mieszkańców.
99
proeko
W wyniku zakładanych w projekcie „Studium …” procesów urbanizacji miasta
oraz planowanego podłączenia do systemu oczyszczalni ścieków w Tczewie
wschodniej części gminy wiejskiej, przewiduje się, że ilość odprowadzonych
ścieków wzrośnie do 15.075 m3/d. Obecna całkowita przepustowość systemu
oczyszczalni ścieków wynosi 10.041 m3/d zatem projektowana przepustowość
przewyższa o 50% obecną, zawartą w pozwoleniu wodnoprawnym.
Oczyszczalnia ścieków w Tczewie docelowo została zaprojektowana na
dwukrotnie większe zapotrzebowanie na odbiór ścieków niż obecne, a obecna
infrastruktura oczyszczalni jedynie w połowie wykorzystuje powierzchnię
oczyszczalni.
Wraz z dalszą rozbudową aglomeracji ściekowej Tczewa oraz planowanym w
projekcie „Studium…” rozwojem urbanistycznym, istnieje możliwość i
konieczność rozbudowy infrastruktury oczyszczalni ścieków w Tczewie do
rozmiarów w jakich została zaprojektowana.
Wzrośnie zatem ilość produkowanych ścieków (w ilości zależnej od stopnia
realizacji inwestycji). Przy założeniu właściwego funkcjonowania oczyszczalni nie
prognozuje się znaczącego oddziaływania na ich odbiornik - Wisłę.
Zgodnie z zawartymi w „Studium…” zasadami ochrony środowiska
przyrodniczego terenów zwartej zabudowy mieszkaniowo-usługowej należy
udoskonalić gospodarkę wodno-ściekową przeprowadzając modernizacje
istniejących systemów odprowadzania ścieków, dążąc do całkowitego
skanalizowania terenu miasta (także przez realizację indywidualnych systemów
kanalizacyjnych.
Miasto Tczew posiada na terenach zwartej zabudowy miejskiej sieć
kanalizacji deszczowej o łącznej długości 56.092,5 m (wg danych z 2003 r.). Są
to 24 niezależne systemy odprowadzania wody deszczowej odprowadzające
wody do odbiorników, jakimi na terenie miasta są rzeka Wisła, Kanał Młyński,
stawy oraz rowy melioracyjne. Najstarsza wschodnia część miasta posiada
kanały deszczowe odprowadzające wody deszczowe bez wstępnego
oczyszczania bezpośrednio do Wisły. Stan techniczny jest dość dobry i średni.
Rozbudowa sieci kanalizacji deszczowej (z podczyszczaniem) w Tczewie
wpłynęła na poprawę jakości wód powierzchniowych. Wskazana jest
systematyczna rozbudowa kanalizacji deszczowej, z dążeniem do stanu 100prtocentowego skanalizowania obszaru miasta.
Kanalizacja deszczowa
W projekcie „Studium…” przyjęto następujące zasady gospodarki wodami
opadowymi:
• wody opadowe z powierzchni dachowych ekologicznych i terenów
nieutwardzonych należy odprowadzać powierzchniowo;
• wody opadowe z powierzchni utwardzonych (drogi, parkingi, place
manewrowe) należy podczyścić w stopniu zapewniającym spełnienie
wymagań określonych w obowiązujących przepisach i odprowadzić je do
pobliskich cieków powierzchniowych, systemu kanalizacji deszczowej, dołów
chłonnych lub zbiorników retencyjnych [konieczność realizacji zbiorników
retencyjnych wynikać będzie z bilansu wód opadowych dla zwartych zespołów
zabudowy z uwzględnieniem terenów przyległych na etapie miejscowego
planu zagospodarowania przestrzennego];
• obowiązkowa rozbudowa sieci kanalizacji deszczowej na nowe tereny
przeznaczone pod zainwestowanie;
100
proeko
• modernizacja istniejącej sieci kanalizacji deszczowej na terenach
zainwestowanych;
• podczyszczanie i gromadzenie wód opadowych na terenach inwestycji należy
przyjąć jako zasadę dla obszarów przemysłowych i produkcyjnych. Działania
te należy bezwzględnie realizować na terenie własnej nieruchomości, a wody
przed wprowadzeniem do systemy kanalizacji deszczowej miejskiej należy
podczyścić.
Regulacja stosunków wodnych
Obszar miasta położony jest w zasięgu szczególnego zagrożenia powodzią
wód rzeki Wisły oraz Motławy (rozdz. 3.6.)
Istotnym elementem stosunków wodnych jest zabezpieczenie terenu gminy
przed zagrożeniem powodziowym. Regulacji stosunków wodnych w zakresie
ochrony przed powodzią służyć ma modernizacja istniejących oraz budowa
nowych urządzeń osłony przed powodzią (wałów przeciwpowodziowych i
przepompowni) na Żuławach Wiślanych oraz uwzględnienie ustaleń wynikających
z „Programu małej retencji” oraz stosowanie się do ustaleń opracowania „Plan
operacyjny ochrony przed powodzią gminy Tczew na 2009 r.” (2009).
Zgodnie z projektem „Studium…” obszary te pozostawia się w
dotychczasowym użytkowaniu, bez prawa realizacji nowej zabudowy. Pozwoli to
na swobodną retencję potencjalnych wód zalewowych, bez zagrożenia dla życia i
mienia ludzi. Ponadto wyznaczono obszary potencjalnie narażone na zalanie w
wyniku zniszczenia lub uszkodzenia budowli piętrzących (tereny Żuław
Gdańskich zlokalizowanych pomiędzy wałami na Wiśle w Północnej części
miasta, Kanałem Młyńskim i torami kolejowymi) i na tych obszarach również nie
projektuje się żadnej nowej zabudowy.
W „Studium…” wprowadzono zakaz zabudowy na lokalnych ekosystemach
hydrogenicznych oraz lokalizowania nowej zabudowy w pobliżu obszarów
wodnych ze względu na ochronę walorów przyrodniczych i krajobrazowych za
wyjątkiem terenów przeznaczonych pod zabudowę w projekcie „Studium…”.
Modernizacja i rozbudowa składowiska odpadów
Obecnie jednym z istotnych potencjalnych źródeł zanieczyszczenia wód
podziemnych w rejonie Tczewa jest nieuszczelnione składowisko odpadów
„Rokitki” (3.4.4). Jak wynika z dokumentu pt. Monitoring składowiska odpadów w
miejscowości Tczew (…) Raport za 2010 r. (Nowak A., Zając A., 2011)
zaobserwowano nieznaczny wpływ funkcjonowania obecnego składowiska na
wody podziemne. Nowa kwatera wykonana w 2011 r. w ramach modernizacji
składowiska została już uszczelniona nieprzepuszczalną warstwą mineralną o
grubości 0,5 m i folią HDPE o grubości 2 mm oraz została wyposażona w sieć
odwadniająca podłoże, odprowadzającą odcieki.
Zgodnie z „Raportem o oddziaływaniu na środowisko przedsięwzięcia pn.
„Regionalny Zakład Unieszkodliwiania Odpadów Tczew” (2011), w wyniku
zagospodarowania terenu składowiska wyeliminowany zostanie jego wpływ na
wody powierzchniowe i podziemne. Wystąpi jedynie wpływ pośredni na wody
powierzchniowe, wynikający z odprowadzenia ścieków, poprzez kanalizację
miejską i oczyszczalnię, do rzeki Wisły. Ponieważ ścieki te trafią do oczyszczalni
101
proeko
miejskiej i zostaną oczyszczone razem z całą masą ścieków komunalnych ich
wpływ na odbiornik (rzekę Wisłę) będzie znikomy.
Wpływ planowanej rozbudowy Cmentarza Komunalnego
Zgodnie z zapisami projektu „Studium…” proponowany teren poszerzenia
cmentarza o pow. ok. 4,5 ha, może zostać zrealizowany pod warunkiem
spełnienia przepisów odrębnych, jego lokalizacja nie jest obligatoryjna.
Ewentualna lokalizacja w innym miejscu (na terenach rolnych) wymaga
przeprowadzenia odrębnej procedury planistycznej. Ostateczna lokalizacja
cmentarza zostanie określona po przeprowadzeniu szerokich konsultacji
społecznych i spełnieniu przepisów odrębnych. Alternatywnie, na terenach
projektowanego cmentarza dopuszcza się inną funkcję publiczną o charakterze
zieleni i obiektów sportowych publicznych.
Na obszarze powiększenia cmentarza, na dalszych etapach planowania
wymagane jest rozpoznanie poziomu występowania pierwszego zwierciadła
wody gruntowej poprzez wykonanie dokumentacji hydrogeologicznej.
Zgodnie z Rozporządzeniem Ministra Gospodarki Komunalnej z dnia 28
sierpnia 1959 r. w sprawie określenia, jakie tereny pod względem sanitarnym są
odpowiednie na cmentarze (Dz. U. nr 52, poz. 315) (art. 3, ust. 2) „Teren
cmentarza powinien znajdować się w miarę możliwości na wzniesieniu i nie
podlegać zalewom oraz posiadać ukształtowanie umożliwiające łatwy spływ wód
deszczowych”. Teren planowanej rozbudowy cmentarza nie podlega zalewom. Na
obszarze tym może być utrudniony odpływ wód opadowych ze względu na
urozmaicone ukształtowanie terenu, z udziałem zagłębień bezodpływowych i w
związku z występowaniem w sąsiedztwie (teren składowiska odpadów i
funkcjonującego cmentarza) obszarów przekształconych, sztucznie wyniesionych
ponad obszar planowanej inwestycji. Dla zaproponowanej w projekcie „Studium…”
lokalizacji może być wymagane odpowiednie przygotowanie terenu (w tym
przekształcenie ukształtowania terenu – rozdz. 7.2.).
Wpływ cmentarzy na jakość i stan bakteriologiczny wód podziemnych jest
uzależniony od stopnia przestrzegania zasad racjonalnego pochówku zmarłych.
W przypadku ich przestrzegania, a w szczególności przy zachowaniu zasady
grzebania zmarłych powyżej zwierciadła wód podziemnych, wpływ ten jest
praktycznie nie odczuwalny. Istnieją np. liczne przykłady ujęć wody podziemnej
pracujących w pobliżu cmentarzy i zachowujących jakość wód zgodną z
przepisami. Nie bez znaczenia jest jednak aspekt psychologiczny i nie do
przezwyciężenia dla wielu ludzi niechęć do kontaktu z wodą mogącą wcześniej
przemywać zwłoki.
W procesach rozkładu zwłok grzebanych powyżej zwierciadła wody
podziemnej biorą udział bardzo liczne organizmy żywe. W okresie pierwszych
trzech miesięcy w procesie tym biorą udział nie tylko bakterie anaerobowe, lecz
również organizmy wyżej zorganizowane, co gwarantuje daleko idącą migrację i
rozproszenie substancji rozkładu. Przed zbyt intensywnym przedostawaniem się
produktów rozkładu zwłok do wód podziemnych chroni dodatkowe wyścielenie
trumny trocinami, torfem lub podobnym materiałem (Schneider 1988). Przez
następny okres, trwający około 3 – 7 lat, następuje mineralizacja substancji
organicznej i ze zwłok pozostają jedynie kości. Infiltrację do wód podziemnych
produktów rozkładu utrudnia transport substancji przez organizmy żywe oraz
przechodzenie znacznej części produktów rozkładu w formy gazowe.
102
proeko
Znacznie większe zagrożenie powodują zwłoki zmarłych na choroby zakaźne
oraz alkaloidy zwłokowe (tzw. trucizny zwłokowe). Przeżywalność zarazków
chorób zakaźnych jest stosunkowo duża i wynosi od kilku tygodni do kilku
miesięcy (np. bakterie wywołujące gruźlicę i tyfus). Stwierdzano ich występowanie
nawet w odległości kilku metrów w pionie i poziomie od miejsca pochówku.
Zagrożenia spowodowane grzebaniem osób zmarłych na choroby zakaźne są
znacznie ograniczane, np. poprzez owijanie zwłok w materiał nasycony płynami
dezynfekcyjnymi oraz dodatek zwiększonej ilości substancji sorbujących (torfu,
trocin itp.).
Największe zagrożenie związane z planowanym poszerzeniem istniejącego
lub zlokalizowaniem nowego cmentarza stanowi ewentualne płytkie położenie
zwierciadła wody gruntowej, co wymaga dokładnego rozpoznania.
Tereny o przewadze zabudowy produkcyjnej (w tym teren PSSE) oraz
tereny o przewadze zabudowy usługowej.
W projekcie „Studium…” nie sprecyzowano charakteru planowanych obiektów
produkcyjnych i usługowych, wyznaczono jedynie nowe tereny rozwojowe o
przewadze konkretnych funkcji (rozdz. 7.1.).
Najprawdopodobniej najistotniejsze oddziaływanie na środowisko, w tym wodne
może wystąpić na terenach o przewadze zabudowy produkcyjnej oraz terenach o
przewadze zabudowy usługowej. Określenie ich intensywności i charakteru nie jest
możliwe na obecnym etapie prognozowania (prognoza do studium).
Dla terenu dawnej stoczni i portu rzecznego (strefa urbanistyczna I.7.B.) w
projekcie „Studium…” przewidziano funkcję produkcyjno-usługową lub
alternatywnie funkcję mieszkaniowo-usługowej z przestrzeniami publicznymi
(pod warunkiem nie łączenia funkcji produkcyjnej i mieszkaniowej). W przypadku
lokalizacji funkcji produkcyjnej może (ewentualnie, w sytuacjach awaryjnych)
wystąpić tu zagrożenie dla środowiska wodnego Wisły ze względu na jej
bezpośrednie sąsiedztwo.
Zgodnie z zawartymi w „Studium…” zasadami ochrony środowiska
przyrodniczego terenów zurbanizowanych, dla terenów produkcyjnych i
przemysłowych należy neutralizować ścieki komunalne i produkcyjne,
należy
podczyszczać wody opadowe przed ich skierowaniem do odbiorników.
Reasumując, zapisy projektu „Studium...” dotyczące zaopatrzenia w wodę, w
połączeniu z rozbudową sieci kanalizacji sanitarnej, będące wynikiem
zaplanowanego w projekcie „Studium…” rozwoju terenów inwestycyjnych nie
spowodują istotnego negatywnego oddziaływania na środowisko wodne.
W wyniku realizacji ustaleń projektu „Studium….” nastąpi przekształcenie
stosunków wodnych poprzez modyfikację obiegu wody w związku z
wprowadzeniem powierzchni nieprzepuszczalnych i ewentualną realizacją
zbiorników retencyjnych. Dla terenów zieleni korzystne będzie umożliwienie
infiltracji wód deszczowych do gruntu, czyli powierzchniowo, w miejscu ich opadu,
co jest zgodne z zasadą odprowadzania wód opadowych w miarę możliwości do
gruntu na terenie ich powstawania. Przeciwdziała to obniżeniu zwierciadła wód
podziemnych (Osmulska-Mróz, 1995).
Nie przewiduje się istotnego, szkodliwego oddziaływania na wody w wyniku
funkcjonowania RZUOT. Rozbudowa istniejącego Cmentarza Komunalnego (lub
103
proeko
inna jego lokalizacja) wymagają spełnienia wymogów Ustawy z dnia 31.01.1959 r.
o cmentarzach i chowaniu zmarłych (Dz. U. z 2000 r. Nr 23, poz. 295 z późn.
zm.) oraz Rozporządzenia Ministra Gospodarki Komunalnej w sprawie
określenia, jakie tereny pod względem sanitarnym są odpowiednie na cmentarze
z dnia 25.08.1959 r. (Dz. U. Nr 52 poz. 315). Między innymi wymagane jest
rozpoznanie poziomu występowania pierwszego zwierciadła wody gruntowej
poprzez wykonanie dokumentacji hydrogeologicznej.
Na obecnym etapie prognozowania trudno ocenić wpływ planowanych
obiektów przemysłowych i usługowych na wody.
7.4. Powietrze atmosferyczne i klimat
Główne źródła zanieczyszczeń atmosfery na obszarze miasta Tczewa (istniejące
i przyszłe) to źródła ciepła indywidualnej i wielorodzinnej zabudowy mieszkaniowej,
emitory obiektów przemysłowych, zanieczyszczenia komunikacyjne w związku z
eksploatacją dróg kołowych, emisja odorów ze składowiska „Rokitki”, napływ mas
zanieczyszczonego powietrza z terenów sąsiednich (rozdz. 3.4.2.).
Projekt „Studium...” zawiera następujące ustalenia w zakresie ochrony
powietrza atmosferycznego
• na terenach produkcyjnych i przemysłowych wraz z otoczeniem należy
utworzyć buforowe pasy wielowarstwowej zieleni o funkcjach: aerosanitarnej,
akustycznej i krajobrazowej oraz należy ograniczyć emisję zanieczyszczeń do
atmosfery przez stosowanie nowoczesnych technologii lub instalację urządzeń
redukcyjnych;
• na terenach uciążliwego oddziaływania komunikacyjnego dróg w obszarach
zabudowanych [dotyczy dróg istniejących] należy dążyć do ograniczenia
uciążliwości akustycznej i aerosanitarnej komunikacji samochodowej przez
zastosowanie technicznych ekranów akustycznych lub wprowadzenie w miarę
istnienia rezerw terenowych, pasów wielowarstwowej zieleni izolacyjnej, należy
uzupełnić istniejące układy izolacyjne zieleni przydrożnej i wprowadzać nasadzenia drzew odpornych na komunikacyjne zanieczyszczenia gazowe i pyłowe;
W „Studium…” zaprojektowano również ciągi przewietrzania miasta - tereny
zielone lub wodne stanowiące układ ciągły, wolny od zabudowy, umożliwiające
przepływ powietrza.
Systemy grzewcze
Zgodnie z analizą przeprowadzoną w projekcie „Studium…”, wykazującą
dwukrotnie większą rezerwę mocy przerobowych kotłowni miejskiej w Rokitkach,
miasto posiada możliwości zaspokojenia potrzeb cieplnych po zrealizowaniu
zagospodarowania na planowanych terenach inwestycyjnych. Zainwestowanie
terenów nieuzbrojonych będzie wymagało rozbudowy infrastruktury zasilającej i
przesyłowej.
Zgodnie z wymogami „Regionalnej strategii energetyki ze szczególnym
uwzględnieniem źródeł odnawialnych dla Województwa Pomorskiego” miasto
jest zobligowane do osiągnięcia min 26% udziału produkcji energii cieplnej w
oparciu o odnawialne źródła energii do 2025 r. oraz do osiągnięcia minimum 21%
redukcji zapotrzebowania ciepła. Natomiast straty w dystrybucji należy obniżyć do
wartości poniżej 10 %.
104
proeko
W projekcie „Studium…” zawarto następujące postulaty dotyczące
racjonalizacji w sferze źródeł, dystrybucji i użytkowania ciepła (wybór):
• odtworzenie i modernizacja źródeł ciepła lub wykorzystanie innych źródeł
prowadzących wytwarzanie energii elektrycznej i ciepła w układzie
skojarzonym oraz obniżenie wskaźników zanieczyszczeń (zastosowanie paliw
odnawialnych w istniejących źródłach);
• promowanie przedsięwzięć polegających na likwidacji lub modernizacji małych
lokalnych kotłowni węglowych i przechodzeniu ich albo na zasilanie odbiorców
ze źródeł odnawialnych (np. biomasowych), z istniejącej sieci ciepłowniczej,
albo na zmianie paliwa na gazowe lub z wykorzystaniem instalacji ze źródłami
kompaktowymi, wytwarzającymi ciepło i energię elektryczną w skojarzeniu;
• wykorzystanie nowoczesnych kotłów węglowych;
• podejmowanie przedsięwzięć związanych z utylizacją i bezpiecznym
składowaniem odpadów komunalnych (selekcja odpadów, kompostowanie oraz
spalanie wyselekcjonowanych odpadów - RDF, spalanie gazu wysypiskowego z
ekonomicznie uzasadnionym wykorzystaniem energii spalania);
• popieranie przedsięwzięć prowadzących do wykorzystywania energii
odpadowej oraz skojarzonego wytwarzania energii;
• wykonywanie wstępnych analiz techniczno-ekonomicznych dotyczących możliwości wykorzystania lokalnych źródeł energii odnawialnej (energia geotermalna,
słoneczna, wiatrowa, ze spalania biomasy i biogazu) na potrzeby miasta.
Generalnie, w „Studium…” propaguje się modernizację sieci ciepłowniczej z
uwzględnieniem rozwiązań energooszczędnych, modernizację istniejących źródeł
ciepła w kierunku źródeł proekologicznych, zwiększenie efektywności wykorzystania
energii cieplnej (termorenowacją i termomodernizacja oraz wyposażanie w elementy
pomiarowe i regulacyjne; wykorzystywanie ciepła odpadowego), w nowych
obiektach - stosowanie proekologicznych i energooszczędnych rozwiązań
(uwzględnianych w decyzji o warunkach zabudowy i zagospodarowania terenu),
preferencje przy zakupach energii na potrzeby komunalne - dla producentów
wytwarzających tanią energię w skojarzeniu.
Ustalenia projektu „Studium…” w zakresie zaopatrzenia w energię cieplną
można uznać za korzystne środowiskowo, umożliwiające poprawę warunków
atmosferycznych na terenie miasta, nawet przy jednoczesnym jego rozwoju.
Dodatkowo w „Studium…” uwzględniono cele i zadania wynikające z „Założeń
do planu zaopatrzenia w ciepło, energię elektryczną i paliwa gazowe miasta
Tczewa”. Ich realizacja ma spowodować wzrost bezpieczeństwa zasilania w
ciepło i energię elektryczną miasta, uatrakcyjnienie ekonomiczne energii dla
odbiorców, ochronę środowiska naturalnego poprzez ograniczenie wykorzystania
nieodnawialnych źródeł energii.
Korzystne środowiskowo będą również przyjęte w „Studium…” zasady
działania dotyczące ograniczenia emisji do atmosfery określone na podstawie
”Planu Zagospodarowania Województwa Pomorskiego” (2009):
• ograniczanie wielkości emisji gazów i pyłów do atmosfery poprzez działania
związane z racjonalizacją użytkowania energii cieplnej gazowej i elektrycznej
opisane w poszczególnych punktach niniejszego rozdziału,
• wyznaczenie korytarzy przewietrzających, opisanych w punkcie II.3.6
Kierunków pt. Zasady ochrony środowiska przyrodniczego terenów
105
proeko
•
•
•
•
zurbanizowanych, schemat lokalizacji istniejących i projektowanych korytarzy
przewietrzania miasta przedstawiono na załączniku graficznym Nr 46,
przeznaczanie części terenów w granicach miasta na założenia terenów
zielonych przenikających tkankę obszarów zabudowanych oraz bezwzględna
ochrona zadrzewień, zakrzewień i istniejących terenów zieleni urządzonej –
jako elementów naturalnych utrzymujących dobre warunki klimatu lokalnego i
ograniczających rozprzestrzenianie zanieczyszczeń oraz hałasu,
dążenie do wyprowadzania uciążliwych funkcji przemysłowych jak najdalej od
centrum miasta przy uwzględnieniu kierunków ruchu mas powietrza,
wyprowadzanie ruchu o charakterze tranzytowym poza teren miasta, a w
mieście poza teren obszarów o wysokiej koncentracji zabudowy,
stosowanie pasów zieleni izolacyjnej wzdłuż dróg o znacznym natężeniu ruchu
a także oddzielających tereny przemysłowe od terenów mieszkaniowych.
Infrastruktura drogowa
W projekcie „Studium…” przewidziano następujące działania zmierzające do
poprawy systemu komunikacji drogowej kołowej, pieszo-rowerowej i kolejowej:
• poprawa efektywności i wydajności systemu komunikacyjnego, w tym
remonty, budowy i przebudowy ulic;
• integrowanie sytemu komunikacyjnego z systemem metropolii trójmiejskiej, w
tym wdrożenie biletu metropolitalnego;
• wzmacnianie transportu publicznego oraz promowanie zrównoważonego
transportu;
• usprawnienie systemu parkowania;
• ograniczanie ruchu samochodowego w strefach ochrony konserwatorskiej;
• podnoszenie bezpieczeństwa ruchu drogowego.
Zgodnie z ustaleniami projektu „Studium…”, na terenie Tczewa projektowane są:
• przebudowa drogi krajowej nr 91 oraz modernizacje pozostałych istniejących
dróg ponadlokalnych, podnoszące komfort ruchu oraz bezpieczeństwo na
drogach;
• modernizacje lub nowe odcinki dróg gminnych: ul. Głowackiego, ul.
Nowosuchostrzycka, ul. Działkowa.
Na terenie miasta niezbędna będzie również budowa nowych dróg lokalnych
na trenie niezabudowanych przeznaczonych pod inwestycje.
W związku z realizacją nowych odcinków dróg wymagana będzie budowa
nowych lub przebudowa istniejących skrzyżowań z drogą krajową nr 91 (z ul.
Głowackiego, z projektowaną ul. Nowosuchostrzycką i z ul. Działkową) oraz z
drogą wojewódzką nr 224 (z ul. Nowosuchostrzycką i ul. Działkową).
Realizacja nowych odcinków dróg ułatwi rozprzestrzenianie się
zanieczyszczeń komunikacyjnych na nowe tereny, z drugiej strony poprawi
płynność ruchu, zmniejszy ruch tranzytowy i wpłynie na poprawę warunków
aerosanitarnych na osiedlach położonych w centrum miasta i wzdłuż głównych,
aktualnie przeciążonych szlaków komunikacyjnych (np. osiedle Suchostrzygi).
Wzmożony ruch samochodowy generować mogą również (zwłaszcza
okresowo) większe obiekty handlowe. Zgodnie z projektem „Studium…”
dopuszczono realizację obiektów handlowych o powierzchni sprzedaży powyżej
2.000m2 na całym terenie stref V. i IV. oraz w rejonie osiedla „Kolejarz”, po
zachodniej stronie Al. Solidarności. W przypadku realizacji dużego obiektu
106
proeko
handlowego celowe jest zobligowanie Inwestora do przebudowy układu
komunikacyjnego lub stworzenia nowego, zapewniającego płynność ruchu w
rejonie obiektu handlowego, z uwzględnieniem okresów wzmożonego ruchu
przedświątecznego. Usprawnienie ruchu ograniczy w istotnym stopniu emisję
zanieczyszczeń komunikacyjnych.
W projekcie „Studium…” wyznaczono tereny pod zabudowę wzdłuż dróg
ponadlokalnych i lokalnych i jednocześnie, dla ochrony przed uciążliwościami
ruchu tranzytowego określono warunki prowadzenia działań inwestycyjnych w
sąsiedztwie dróg o znaczeniu ponadlokalnym – krajowych i wojewódzkich:
• dla terenów przeznaczonych pod zabudowę mieszkaniową i
mieszkaniowo-usługową należy zachować określone w Ustawie z dnia
21.03.1985 r. o drogach publicznych (t.j. Dz. U z 2007 nr 19, poz. 115 ze
zmianami) odległości od dróg oraz dodatkowo wykonać ocenę
prognozowanego poziomu natężenia hałasu emitowanego przez ruch
pojazdów. W przypadku, gdy określone w w/w ustawie odległości okażą się
niewystarczające dla zachowania dopuszczalnych norm należy ustanowić
nieprzekraczalną linię zabudowy tak aby normy z zakresu natężenia
emitowanego hałasu nie były przekroczone. Szczególną uwagę zwraca się
na przeprowadzenie takich działań dla terenów zlokalizowanych w
bezpośrednim sąsiedztwie drogi krajowej, gdyż przekracza ona
dopuszczalne normy dotyczące hałasu.
• dla terenów przeznaczonych w studium pod usługi i produkcję, tj. usługi
samochodowe, obiekty handlowe, składy, magazyny i inne generujące
dodatkowy ruch samochodów, należy przed wydaniem decyzji o warunkach
zabudowy lub przystąpieniem do sporządzania planu miejscowego,
opracować koncepcję obsługi komunikacyjnej danego terenu. Koncepcje te
należy uzgodnić z zarządcą odpowiedniej drogi.
• dla obiektów z pomieszczeniami przeznaczonymi na pobyt ludzi, które
zostaną zlokalizowane w strefie uciążliwości dróg, zarządca drogi nie będzie
ponosił kosztów związanych z budową urządzeń zabezpieczających przed
hałasem i innymi uciążliwościami wynikającymi z sąsiedztwa drogi. Ochrona
tych obiektów przed w/w uciążliwościami należy do zadań własnych Miasta
lub Inwestora i jego następców prawnych.
W Tczewie realizowany jest tzw. „węzeł integracyjny”, powstaje on na
obszarze ponad 5 ha w celu zintegrowania różnych rodzajów transportu –
kolejowego (w tym SKM), autobusowego (miejskiego, międzymiastowego i
międzynarodowego), taksówkowego oraz indywidualnego. Będzie miał on duże
znaczenie dla poprawy stanu zanieczyszczenia atmosfery poprzez ograniczenie
indywidualnego transportu samochodowego na korzyść wygodnego i tańszego
środka transportu, jakim jest transport zintegrowany. Korzystne dla miasta jest
propagowanie ruchu rowerowego w celach komunikacyjnych, co ma
spowodować ograniczenie ruchu samochodowego na (a tym samym
zanieczyszczenia powietrza).
Składowisko (docelowy RZUOT)
Zgodnie z „Raportem o oddziaływaniu na środowisko przedsięwzięcia pn.
>Regionalny Zakład Unieszkodliwiania Odpadów Tczew<”, 2011, aktualnie
stężenia zanieczyszczeń w powietrzu w rejonie składowiska nie przekraczają
dopuszczalnych norm i warunki aerosanitarne oceniono jako dobre. W „Raporcie
107
proeko
…” (2011) wykazano, że emisja zanieczyszczeń atmosfery z RZUOT będzie
niewielka, bez istotnego wpływu na warunki aerosanitarne terenów przyległych.
W ramach modernizacji składowiska wykonane zostanie zagospodarowanie
gazów składowiskowych (w tym z nieczynnej już kwatery, poddanej rekultywacji),
co w znacznej mierze ograniczy uciążliwość aerosanitarną i odorową.
Klimat
Modyfikacje topoklimatu będą głównie związane z wprowadzeniem dużych
osiedli i zespołów zabudowy, wprowadzeniem powierzchni nieprzepuszczalnych i
ciemnego pokrycia terenu (np. asfaltu). Zmiany klimatu polegać będą przede
wszystkim na zmianach:
•
termicznych (większa pojemność cieplna w stosunku do powierzchni pokrytej
roślinnością, sztuczne źródła ciepła);
• anemometrycznych (powstanie lokalnej cyrkulacji jako efekt oddziaływania
zabudowy i podwyższenia temperatury),
• wilgotnościowych (zmniejszenie retencji przypowierzchniowej i przenikania
wody do przypowierzchniowych warstw gruntu).
Ochronie walorów klimatycznych sprzyjać będą także działania z zakresu
ochrony przyrody i kształtowania zieleni oraz zachowanie ciągów przewietrzania
miasta, co przewidziano w projekcie „Studium…”.
Promieniowanie elektromagnetyczne
W projekcie „Studium…” zawarto zalecenia służące racjonalizacji
użytkowania i wprowadzaniu odnawialnych źródeł energii elektrycznej.
Zgodnie z szacunkami przyjętymi w projekcie „Studium…” (z uwzględnieniem
zalecanych działań oszczędnościowych odbiorców energii), łącznie wzrost
zapotrzebowania na energię elektryczną po wypełnieniu się terenów o potencjale
inwestycyjnym (o funkcji mieszkaniowej, usługowej i przemysłowej) wyniesie 75 –
105,5 MW. Na terenach rozwojowych miasta w części zurbanizowanych i
wyposażonych w infrastrukturę energetyczną, a konieczna będzie budowy
przyłączy lub modernizacji istniejącego układu zaopatrzenia, natomiast
zainwestowanie terenów nieuzbrojonych spowoduje konieczność budowy
infrastruktury zasilającej i przesyłowej.
Planowana jest budowa GPZ–tu 110/15 kV w rejonie Specjalnej Strefy
Ekonomicznej przy ul. Czatkowskiej, głównie dla potrzeb tego obszaru. Na
osiedlach „Górki” i „Piotrowo” planowana jest budowa i rozbudowa sieci
średniego i niskiego napięcia, a na terenie Starego Miasta modernizacja sieci
elektroenergetycznych.
Elementy sieci elektroenergetycznych wysokiego napięcia (110 kV i wyższe)
stanowią źródło promieniowania elektromagnetycznego i stwarzają ograniczenia w
użytkowaniu gruntów, polegające na ograniczeniu terenu dla zabudowy. Zasięg stref
o ograniczeniach inwestycyjnych, zgodnie z obowiązującymi przepisami, wymaga
rozpoznania pomiarowego, a zasady ich wykonywania określają odpowiednie
przepisy szczegółowe. (Rozp. Ministra Środowiska z dn. 30 października 2003 r. w
sprawie dopuszczalnych poziomów pól elektromagnetycznych w środowisku oraz
sposobów sprawdzania dotrzymywania tych poziomów, Dz. U. Nr 192, poz. 1883).
108
proeko
Zgodnie z załącznikiem do ww. Rozporządzenia „pomiary przeprowadza się w
szczególności w tych miejscach, w których, na podstawie uprzednio
przeprowadzonych obliczeń, stwierdzono występowanie pól elektromagnetycznych
o poziomach zbliżonych do poziomów dopuszczalnych”.
Przy lokalizacji nowych odcinków linii elektroenergetycznych WN i GPZ-tów
oraz
przy
lokalizacji
planowanej
zabudowy
w
sąsiedztwie
linii
elektroenergetycznych WN i GPZ (istniejących i projektowanych) konieczne jest
uwzględnienie ww. uwarunkowań prawnych. Ich przestrzeganie zapewni
bezpieczeństwo okolicznych mieszkańców.
W projekcie „Studium…” dopuszczono również lokalizację na terenie całego
miasta stacji bazowych telefonii komórkowej. Ze względu na brak lokalizacji i
parametrów technicznych planowanych obiektów niemożliwa jest ocena
potencjalnego oddziaływania promieniowania elektromagnetycznego związanego
z rozwojem infrastruktury telekomunikacyjnej.
7.5. Emisja hałasu
W związku z realizacją ustaleń projektu „Studium…” przewidywane jest
wystąpienie nowych źródeł hałasu, tj.:
• hałas komunikacyjny związany z obsługą nowych terenów inwestycyjnych;
• hałas komunikacyjny na nowych odcinkach dróg;
• hałas urządzeń technologicznych obiektów usługowych i produkcyjnych;
• hałas osiedlowy.
Ze względu na brak określenia wielkości i charakteru planowanych obiektów,
niemożliwe jest prognozowanie wielkości i rozkładu uciążliwości akustycznej na
terenie miasta.
Niewątpliwie hałas komunikacyjny pojawi się w nowych rejonach miasta,
wzdłuż nowych odcinkach dróg
Wraz z modernizacją dróg kolejowych i zakładanym wzrostem prędkości
poruszania sią pociągów wzrośnie intensywność hałasu wiązana z przejazdem
taboru kolejowego, który to hałas zostanie jednocześnie ograniczony czasowo w
związku z szybszym przejazdem. Aktualnie pociągi poruszają się z prędkością
60-80 km/h, maksymalnie 120 km/h na pojedynczych odcinkach. Planowana
modernizacja pozwoli na osiąganie prędkości docelowej do 120 km/h dla
pociągów towarowych i 160 do 200 km/h dla pociągów pasażerskich (projekt
„Studium…”, 2012). Jednocześnie rozwój techniczny powoduje, że pomimo
zwiększenia prędkości przejazdów, spada natężenie emitowanego hałasu.
Dopuszczalne poziomy hałasu w środowisku reguluje Rozporządzenie
Ministra Środowiska z dnia 14 czerwca 2007 r. (dz. U. Nr 120 poz. 826 z dnia
5.07.2007 r.). Rozporządzenie określa zróżnicowane dopuszczalne poziomy
hałasu, w zależności od przeznaczenia terenu, wyrażone wskaźnikami hałasu
ldwn, ln (mają zastosowanie do prowadzenia długookresowej polityki w zakresie
ochrony przed hałasem) oraz laeq d i laeq n (mają zastosowanie do ustalania i
kontroli warunków korzystania ze środowiska, w odniesieniu do jednej doby)15.
15
Wartości wskaźników długookresowych LDWN, LN oraz wskaźników LAeq D i LAeq N (równoważny
poziom dźwięku w porze dnia i porze nocy) są takie same w poszczególnych kategoriach
zagospodarowania).
109
proeko
W zależności od rodzaju zagospodarowania terenu obowiązują następujące
dopuszczalne poziomy hałasu powodowanego przez drogi lub linie kolejowe:
•
dla terenów zabudowy mieszkaniowej jednorodzinnej, terenów zabudowy
związanej ze stałym lub czasowym pobytem dzieci i młodzieży16, terenów
domów opieki społecznej i szpitali w miastach - w porze dziennej 55 dB i w
porze nocnej 50 db;
•
dla terenów zabudowy mieszkaniowej wielorodzinnej i zamieszkania
zbiorowego, terenów zabudowy zagrodowej, terenów rekreacyjnowypoczynkowych2, terenów mieszkaniowo-usługowych - w porze dziennej 60
dB i w porze nocnej 50 dB;
Dla pozostałych obiektów i działalności będącej źródłem hałasu (z wyjątkiem
hałasu powodowanego przez starty, lądowania i przeloty statków powietrznych
oraz linie energetyczne) dopuszczalny poziom hałasu wynosi odpowiednio:
•
dla terenów zabudowy mieszkaniowej jednorodzinnej, terenów zabudowy
związanej ze stałym lub czasowym pobytem dzieci i młodzieży, terenów
domów opieki społecznej i szpitali w miastach - w porze dziennej 50 dB i w
porze nocnej 40 db;
•
dla terenów zabudowy mieszkaniowej wielorodzinnej i zamieszkania
zbiorowego, terenów zabudowy zagrodowej, terenów rekreacyjnowypoczynkowych, terenów mieszkaniowo-usługowych - w porze dziennej 55
dB i w porze nocnej 45 dB.
W związku z przytoczonymi na początku niniejszego rozdziału wymogami
„Studium …” (ograniczenia na terenach produkcyjnych i przemysłowych emisji
zanieczyszczeń do atmosfery, utworzenia buforowych pasów wielowarstwowej
zieleni o funkcjach: aerosanitarnej, akustycznej i krajobrazowej, oraz
ograniczenia uciążliwości akustycznej i aerosanitarnej komunikacji samochodowej
na terenach uciążliwego oddziaływania komunikacyjnego dróg w obszarach
zabudowanych, m. in. przez stosowanie ekranów akustycznych i zieleni izolacyjnej),
nie przewiduje się wystąpienia istotnego negatywnego oddziaływania
akustycznego na środowisko i ludzi.
W odniesieniu do nowych inwestycji, „Studium…” zawiera wymóg odsunięcia
projektowanej zabudowy (poprzez linie zabudowy) tak aby normy z zakresu
natężenia emitowanego hałasu nie były przekroczone.
7.6. Roślinność, zwierzęta i różnorodność biologiczna
W odniesieniu do terenów zielonych, w projekcie „Studium ...” zawarto
następujące regulacje:
−
zachowanie funkcji terenów zielonych (tj. lasy, tereny zalesione poligonu,
parki, skwery, zieleńce, cmentarze, obiekty sportowe, ogrody działkowe);
−
dopuszczenie na ich terenie lokalizacji innych funkcji, przy zachowaniu
funkcji obecnej jako wiodącej;
−
zalecenie maksymalnego obsadzenia zielenią wysoką i średnią skwerów,
placów, podwórek, ogródków przydomowych;
16
Zgodnie z rozporządzeniem w przypadku niewykorzystywania tych terenów, zgodnie z ich
funkcją, w porze nocy, nie obowiązuje na nich dopuszczalny poziom hałasu w porze nocy (LAEQ
N).
110
proeko
−
zalecenie powrotu do historycznych form zieleni: parkany, aleje wzdłuż ulic i
chodników;
−
zalecenie stosowania zieleni rodzimej, odpornej na warunki atmosferyczne;
−
ochrona przed nadmiernym przycinaniem drzew i krzewów (prowadzącym do
ich wymierania).
Jako tereny wyłączone spod zabudowy lub tereny ograniczonego użytkowania
w projekcie „Studium ….” wytypowano m.in. tereny o istotnej funkcji ekologicznej
(rozdz. 2.1.3.):
– tereny w granicach projektowanych korytarzy ekologicznych w ramach
europejskiej sieci E-ECONET objętych międzynarodową formą uznania dla
obiektów ochrony środowiska przyrodniczego;
– projektowane ciągi przewietrzania miasta - w „Studium…” (tereny zielone lub
wodne);
– ogrody działkowe;
– istniejące i projektowane cmentarze – oprócz ograniczeń użytkowania terenów
sąsiednich pełnią funkcję ekologiczną;
– skwery, parki i zieleńce i inne obszary, o funkcji publicznej rekreacyjnej.
Pozostałe planowane w projekcie „Studium…” obszary chronione i zasady
ochrony przyrody i środowiska przyrodniczego przytoczono w rozdziale 2.1.3.,
między innymi, dotyczące zasad ochrony systemów ekologicznych: systemy
ekologiczne miasta podlegają ochronie w sensie terytorialnym wraz z podjęciem
działań pielęgnacyjnych (podtrzymanie aktualnego stanu), restytucyjnych
(przywracanie naturalnego stanu struktur przyrodniczych) i rewaloryzacyjnych
(wzrost bioróżnorodności, zmiana funkcji). Osnowę należy wzmocnić przez
poprawę ciągłości przestrzennej (wprowadzenie nowych elementów i eliminacja
barier antropogenicznych) oraz przez wzbogacenie bioróżnorodności.
Wykluczono nową zabudowę w korytarzach poza zabudową istniejącą i
wyznaczoną w projekcie „Studium…” jako uzupełnienia istniejących układów.
W korytarzach dopuszczona zostaje zabudowa niezbędna do rozwoju
społeczno-gospodarczego miasta, wyznaczona w „Studium…” w większości jako
uzupełnienie istniejącej zabudowy, zwiększając w stopniu niewielkim istniejące
obszary zabudowane, nie spowoduje ona znaczących zmian w środowisku
przyrodniczym. Ponadto jej funkcja związana niemalże wyłącznie z zabudową
mieszkaniową nie będzie miała negatywnego wpływu na środowisko
przyrodnicze.
Ochrona i kształtowane systemu osnowy ekologicznej miasta Tczewa
zgodnie z przedstawionymi zasadami, równolegle z ustawową ochroną przyrody
w obrębie różnych jej form (zob. rozdz. 7.7.), sprzyjać będą funkcjonowaniu
przyrody ożywionej, w tym ochronie roślinności i zwierząt. Stworzone zostaną
również warunki do wzrostu bioróżnorodności. Pozytywne znaczenie w tym
aspekcie mają również pozostałe zapisy projektu „Studium…” dotyczące ochrony
przyrody i środowiska przyrodniczego, przytoczone w rozdziale 2.1.3.
Niekorzystne oddziaływanie na roślinność (likwidacja roślinności, w tym
wycinka drzew) związane może być z realizacją ustaleń dotyczących
projektowanych przedsięwzięć inwestycyjnych, jak obiekty mieszkaniowe,
usługowe, produkcyjne i przemysłowe oraz elementy i sieci infrastruktury
technicznej i drogowej.
111
proeko
Analiza rysunku „Studium…” (P-2) wykazała, że kolizje planowanych w
projekcie „Studium…” terenów inwestycyjnych z ciągłymi elementami osnowy
ekologicznej (korytarzami) mogą wystąpić w rejonach:
•
planowanych przy ul. Bałdowskiej (na granicy miasta) terenów o przewadze
zabudowy produkcyjnej – dotyczy to małego fragmentu (ok. 6 ha),
położonego skrajnie względem korytarza ekologicznego Dryboku;
•
planowanych przy al. Solidarności (na granicy miasta) terenów o przewadze
zabudowy produkcyjnej – dotyczy to fragmentu (ok. 13 ha), położonego
skrajnie względem korytarza ekologicznego Motławy, przy jego fragmencie
przegrodzonym barierą ekologiczną w postaci torowiska i drogi krajowej;
•
na korytarzu ekologicznym Kanału Młyńskiego – małe fragmenty terenu o
przewadze zabudowy produkcyjnej i zieleni publicznej rekreacyjnej oraz
terenów zabudowy mieszkaniowej (w tym z zielenią publiczną), przy czym
teren korytarza ekologicznego położony jest skrajnie względem tych terenów
i najprawdopodobniej będzie pełnić funkcje obudowy ekologicznej tych
terenów.
W „Studium…: nie wprowadzono zabudowy na terenie korytarza
ekologicznego Wisły.
Reasumując, nie przewiduje się przerwania ciągłości korytarzy
ekologicznych na terenie miasta Tczewa w wyniku realizacji nowych
inwestycji, ponieważ planowane w granicach korytarzy ekologicznych
Dryboku i Motławy inwestycje usytuowane są skrajnie i nie wpływają na ich
ciągłość. Inwestycje w dolinach Dryboku i Motłway nie sią korzystne
środowiskowo, ze względu na trudne warunki geotechniczne na tych terenach, w
tym wysoki poziom wód gruntowych.
Uwarunkowania ochrony drzew i krzewów na obszarze projektu „Studium...”
zawiera Ustawa o ochronie przyrody (tekst jednolity Dz. U. z 2009, Nr 151, poz.
1220 ze zm.):
Art. 83.
1. Usunięcie drzew lub krzewów z terenu nieruchomości może nastąpić, z
zastrzeżeniem ust. 2 i 2a, po uzyskaniu zezwolenia wydanego przez wójta,
burmistrza albo prezydenta miasta na wniosek posiadacza nieruchomości.
Jeżeli posiadacz nieruchomości nie jest właścicielem - do wniosku dołącza
się zgodę jej właściciela.
2. Zezwolenie na usuniecie drzew lub krzewów z terenu nieruchomości wpisanej
do rejestru zabytków wydaje wojewódzki konserwator zabytków.
„2a. Zezwolenie na usunięcie drzew w obrębie pasa drogowego drogi publicznej,
z wyłączeniem obcych gatunków topoli, wydaje się po uzgodnieniu z regionalnym
dyrektorem ochrony środowiska.
2b. Niewyrażenie stanowiska w terminie 30 dni od dnia otrzymania projektu
zezwolenia, o którym mowa w ust. 2a, przez regionalnego dyrektora ochrony
środowiska uznaje się za uzgodnienie zezwolenia.
2c. Organ właściwy do wydania zezwolenia, o którym mowa w ust. 1, przed jego
wydaniem dokonuje oględzin w zakresie występowania w obrębie zadrzewień
gatunków chronionych.”
(...)
112
proeko
5. Wydanie zezwolenia na usunięcie drzew lub krzewów na obszarach objętych
ochroną krajobrazową w granicach (...) rezerwatu przyrody wymaga uzyskania
zgody (...) regionalnego dyrektora ochrony przyrody.
6. Przepisów ust. 1 i 2 nie stosuje się do drzew lub krzewów:
1) w lasach;
2) owocowych, z wyłączeniem rosnących na terenie nieruchomości wpisanej
do rejestru zabytków oraz w granicach parku narodowego lub rezerwatu
przyrody - na obszarach nieobjętych ochroną krajobrazową;
3) na plantacjach drzew i krzewów;
4) których wiek nie przekracza 10 lat;
5) usuwanych w związku z funkcjonowaniem ogrodów botanicznych lub
zoologicznych;
6) (uchylony);
7) usuwanych na podstawie decyzji właściwego organu z obszarów
położonych między linią brzegu a wałem przeciwpowodziowym lub
naturalnym wysokim brzegiem, w który wbudowano trasę wału
przeciwpowodziowego, z wałów przeciwpowodziowych i terenów w
odległości mniejszej niż 3 m od stopy wału;
8) które utrudniają widoczność sygnalizatorów i pociągów, a także utrudniają
eksploatację urządzeń kolejowych albo powodują tworzenie na torowiskach
zasp śnieżnych, usuwanych na podstawie decyzji właściwego organu;
9) stanowiących przeszkody lotnicze, usuwanych na podstawie decyzji
właściwego organu;
10) usuwanych na podstawie decyzji właściwego organu ze względu na
potrzeby związane z utrzymaniem urządzeń melioracji wodnych
szczegółowych.
Fauna. Na terenie miasta Tczewa wystąpi dalsza synantropizacja fauny,
zwłaszcza pospolitych gatunków ptaków, typowych dla terenów zabudowanych i
drobnych gryzoni. Nie wystąpi istotna intensyfikacja oddziaływania na ptaki
chronione na obszarze Natura 2000 „Dolina Dolnej Wisły”.
7.7. Formy ochrony przyrody, w tym obszary Natura 2000
Spośród form ochrony przyrody w mieście Tczew i w jego bezpośrednim
sąsiedztwie występują (rys. 2 i zał. kartogr.):
• pomniki przyrody;
• obszary Natura 2000
− specjalnej ochrony ptaków „Dolina Dolnej Wisły” PLB 040003
(wschodni skraj obszaru miasta, w tym koryto Wisły i dno doliny w zasięgu
obwałowania w północno-wschodniej części);
− obszar ochrony siedlisk „Dolna Wisła” PLH 220033, w minimalnej
odległości ok. 1,5 km na południe;
•
Obszary Chronionego Krajobrazu Żuław Gdańskich (bezpośrednie
113
proeko
sąsiedztwo od północy i Środkowożuławski (bezpośrednie sąsiedztwo od
wschodu);
•
ochrona gatunkowa roślin, zwierząt i grzybów.
Charakterystykę form ochrony przyrody na obszarze miasta Tczew zawiera
rozdz. 5.2. Poniżej przedstawiono prawne uwarunkowania ochrony i problemy jej
wdrażania w świetle zapisów projektu „Studium …”.
Pomniki przyrody
Na terenie miasta znajdują się pomniki przyrody ustanowione uchwałą nr
XXXVI/338/ 2001 Rady Miejskiej w Tczewie z dnia 25.10.2001 r. zmienioną
uchwałą nr XXXVIII/364/ 2001 Rady Miejskiej w Tczewie z dnia 27.12.2001 r.
(Dz. Urz. Woj. Pomorskiego Nr 17, poz.396 i Nr 40, poz. 919). Wyżej wymienione
obowiązujące uchwały nie wprowadzają w stosunku do pomników przyrody na
terenie miasta żadnych zakazów. Zgodnie z ustawą z dnia 16.04.2004 r. o
ochronie przyrody (tekst jednolity Dz. U. z 2009, Nr 151, poz. 1220 ze zm.):
Art. 45. 1. W stosunku do pomnika przyrody, stanowiska dokumentacyjnego, użytku
ekologicznego lub zespołu przyrodniczo-krajobrazowego mogą być wprowadzone
następujące zakazy:
1) niszczenia, uszkadzania lub przekształcania obiektu lub obszaru;
2) wykonywania prac ziemnych trwale zniekształcających rzeźbę terenu, z wyjątkiem
prac związanych z zabezpieczeniem przeciwsztormowym lub przeciwpowodziowym albo
budową, odbudową, utrzymywaniem, remontem lub naprawą urządzeń wodnych;
3) uszkadzania i zanieczyszczania gleby;
4) dokonywania zmian stosunków wodnych, jeżeli zmiany te nie służą ochronie przyrody
albo racjonalnej gospodarce rolnej, leśnej, wodnej lub rybackiej;
5) likwidowania, zasypywania i przekształcania naturalnych zbiorników wodnych,
starorzeczy oraz obszarów wodno-błotnych;
6) wylewania gnojowicy, z wyjątkiem nawożenia użytkowanych gruntów rolnych;
7) zmiany sposobu użytkowania ziemi;
8) wydobywania do celów gospodarczych skał, w tym torfu, oraz skamieniałości, w tym
kopalnych szczątków roślin i zwierząt, a także minerałów i bursztynu;
9) umyślnego zabijania dziko występujących zwierząt, niszczenia nor, legowisk
zwierzęcych oraz tarlisk i złożonej ikry, z wyjątkiem amatorskiego połowu ryb oraz
wykonywania czynności związanych z racjonalną gospodarką rolną, leśną, rybacką i
łowiecką;
10) zbioru, niszczenia, uszkadzania roślin i grzybów na obszarach użytków
ekologicznych, utworzonych w celu ochrony stanowisk, siedlisk lub ostoi roślin i grzybów
chronionych;
11) umieszczania tablic reklamowych.
2. Zakazy, o których mowa w ust. 1, nie dotyczą:
1) prac wykonywanych na potrzeby ochrony przyrody po uzgodnieniu z organem
ustanawiającym daną formę ochrony przyrody;
2) realizacji inwestycji celu publicznego po uzgodnieniu z organem ustanawiającym
daną formę ochrony przyrody;
3) zadań z zakresu obronności kraju w przypadku zagrożenia bezpieczeństwa państwa;
4) likwidowania nagłych zagrożeń bezpieczeństwa powszechnego i prowadzenia akcji
ratowniczych.
W projekcie „Studium…” (2012) zawarto następujące zasady ochrony
pomników przyrody:
114
proeko
• ochrona polega przede wszystkim na zachowaniu istniejącego drzewostanu,
szczególnie na terenach niezabudowanych, aż do ich samoistnego
całkowitego rozpadu oraz wykluczeniu działań inwestycyjnych w sąsiedztwie
pomnika, które mogłoby na niego oddziaływać niekorzystnie.
• szczegółowe zasady ochrony pomników przyrody wynikają z przepisów
ustawy o ochronie przyrody oraz zapisów prawa miejscowego.
Pomniki zlokalizowane są na terenach, które według projektu „Studium …”
przeznaczone zostały do zachowania, bez zmiany ich przeznaczenia.
W związku z położeniem pomników poza terenami nowych inwestycji, nie
przewiduje się negatywnego oddziaływania na pomniki przyrody w wyniku
realizacji ustaleń projektu „Studium ...”.
Obszary Natura 2000
Zgodnie z Art. 33. 1. Ustawy o ochronie przyrody (tekst jednolity Dz. U. z
2009, Nr 151, poz. 1220 ze zm.) w stosunku do obszarów Natura 2000:
Zabrania się, z zastrzeżeniem art. 34, podejmowania działań mogących, osobno lub w
połączeniu z innymi działaniami, znacząco negatywnie oddziaływać na cele ochrony
obszaru Natura 2000, w tym w szczególności:
1) pogorszyć stan siedlisk przyrodniczych lub siedlisk gatunków roślin i zwierząt, dla
których ochrony wyznaczono obszar Natura 2000 lub
2) wpłynąć negatywnie na gatunki, dla których ochrony został wyznaczony obszar
Natura 2000, lub
3) pogorszyć integralność obszaru Natura 2000 lub jego powiązania z innymi
obszarami.
2. Przepis ust. 1 stosuje się odpowiednio do proponowanych obszarów mających
znaczenie dla Wspólnoty, znajdujących się na liście, o której mowa w art. 27 ust. 3 pkt 1,
do czasu zatwierdzenia przez Komisję Europejską jako obszary mające znaczenie dla
Wspólnoty i wyznaczenia ich jako specjalne obszary ochrony siedlisk.
W ustawie o ochronie przyrody zapisano także:
Art. 34. 1. Jeżeli przemawiają za tym konieczne wymogi nadrzędnego interesu
publicznego, w tym wymogi o charakterze społecznym lub gospodarczym, i wobec braku
rozwiązań alternatywnych, właściwy miejscowo regionalny dyrektor ochrony środowiska,
a na obszarach morskich - dyrektor właściwego urzędu morskiego, może zezwolić na
realizację planu lub działań, mogących znacząco negatywnie oddziaływać na cele
ochrony obszaru Natura 2000 lub obszary znajdujące się na liście, o której mowa w art.
27 ust. 3 pkt 1, zapewniając wykonanie kompensacji przyrodniczej niezbędnej do
zapewnienia spójności i właściwego funkcjonowania sieci obszarów Natura 2000.
2. W przypadku gdy znaczące negatywne oddziaływanie dotyczy siedlisk i gatunków
priorytetowych, zezwolenie, o którym mowa w ust. 1, może zostać udzielone wyłącznie
w celu:
1) ochrony zdrowia i życia ludzi;
2) zapewnienia bezpieczeństwa powszechnego;
3) uzyskania korzystnych następstw o pierwszorzędnym znaczeniu dla środowiska
przyrodniczego;
4) wynikającym z koniecznych wymogów nadrzędnego interesu publicznego, po
uzyskaniu opinii Komisji Europejskiej.";
(...)
115
proeko
Art. 36.1. Na obszarach Natura 2000, z zastrzeżeniem ust. 2, nie podlega ograniczeniu
działalność związana z utrzymaniem urządzeń i obiektów służących bezpieczeństwu
przeciwpowodziowemu oraz działalność gospodarcza, rolna, leśna, łowiecka i rybacka, a
także amatorski połów ryb, jeżeli nie oddziałuje znacząco negatywnie na cele ochrony
obszaru Natura 2000.";
2. Prowadzenie działalności, o której mowa w ust. 1, na obszarach Natura 2000
wchodzących w skład parków narodowych i rezerwatów przyrody, jest dozwolone
wyłącznie w zakresie, w jakim nie narusza to zakazów obowiązujących na tych
obszarach.
Uzupełniające przepisy prawa powszechnego w odniesieniu do obszarów
Natura 2000 wprowadza Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 13 kwietnia
2010 r. w sprawie siedlisk przyrodniczych oraz gatunków będących przedmiotem
zainteresowania Wspólnoty, a także kryteriów wyboru obszarów kwalifikujących się
do uznania lub wyznaczenia jako obszary Natura 2000 (Dz. U. z 2010 r., Nr 77, poz.
510).
Zgodnie z Ustawą o ochronie przyrody (tekst jednolity Dz. U. z 2009, Nr 151,
poz. 1220 ze zm.) dla obszaru Natura 2000 sprawujący nadzór nad obszarem
sporządza projekt planu zadań ochronnych na okres 10 lat (projekt podlega
ustanowieniu przez Regionalnego dyrektora ochrony środowiska w drodze
zarządzenia) i projekt planu ochrony (projekt podlega ustanowieniu przez
ministra właściwego do spraw środowiska w drodze rozporządzenia). Projekty
takie nie zostały dotychczas opracowane dla obszarów Natura 2000, położonych
w rejonie miasta Tczewa.
Na obszarze specjalnej ochrony ptaków „Dolina Dolnej Wisły” PLB040003
stwierdzono występowanie co najmniej 47 gatunków ptaków wymienionych w
Załączniku I Dyrektywy Ptasiej (79/409/EWG). Spośród nich, przedmiot ochrony
stanowią następujące gatunki ptaków, zgodnie z kryteriami kwalifikującymi
gatunki ptaków i ich siedliska do ochrony w formie obszarów Natura 2000
(gatunki z oceną A, B lub C wg standardowego formularza danych):
•
Mergus albellus (bielaczek);
•
Haliaeetus albicilla (bielik);
•
Crex crex (derkacz);
•
Sterna hirundo (rybitwa rzeczna);
•
Sterna albifrons (rybitwa białoczelna);
•
Alcedo atthis (zimorodek);
•
Sylvia nisoria (jarzębatka).
W obrębie obszaru mającego znaczenie dla Wspólnoty „Dolna Wisła”
PLH220033 występują następujące typy siedlisk wymienione w Załączniku I
Dyrektywy Siedliskowej (92/43/EWG) i spełniające kryteria dla wyznaczenia
obszaru Natura 2000:
• zalewane muliste brzegi rzek;
• starorzecza i naturalne eutroficzne zbiorniki wodne ze zbiorowiskami z
Nympheion, Potamion;
• niżowe i górskie świeże łąki użytkowane ekstensywnie (Arthenatherion
eletioris);
• grąd subatlantycki z Stellario-Carpinetum;
116
proeko
•
grąd środkowoeuropejski i subkontynentalny (Galio-Carpinetum, Tiliocarpinetum)
• pomorski kwaśny las brzozowo-dębowy (Betulo-Quercetum);
• łęgi wierzbowe, topolowe, olszowe i jesionowe (Salicetum albo-fragilis,
Populetum albae, Alnenion glutinoso-incanae, olsy źródliskowe);
• łęgowe lasy dębowo-wiązowo-jesionowe (Ficario-Ulmetum).
Ponadto na obszarze tym, spośród wymienionych w Załączniku II Dyrektywy
Rady Europy (92/43/EWG) występują gatunki fauny spełniające kryteria dla
utworzenia obszaru Natura 2000 tj.: 5 gatunków ryb (minóg rzeczny, łosoś
atlantycki, boleń, koza) i 1 gatunek płaza (kumak nizinny).
W projekcie „Studium…” (2012) zawarto następujące zasady ochrony
obszarów Natura 2000:
• na terenach objętych obszarem Natura 2000 zabrania się podejmowania
działań mogących w istotny sposób pogorszyć stan siedlisk przyrodniczych
oraz siedlisk gatunków roślin i zwierząt, a także w istotny sposób wpłynąć
negatywnie na gatunki, dla których ochrony został wyznaczony ten obszar,
wyjątkiem są działania związane z wymogami nadrzędnego interesu
publicznego, w tym wymogi o charakterze społecznym lub gospodarczym,
wobec braku rozwiązań alternatywnych, na które zezwolenie może być
wydane przez Wojewodę Pomorskiego;
• tereny objęte obszarem Natura 2000 należy zachować i objąć ochroną ich
wartości przyrodnicze;
• na obszarze Natura 2000 należy bezwzględnie zachować różnorodność
biologiczną, a zwłaszcza różnorodność występujących tam siedlisk
przyrodniczych;
• zabrania się podejmowania działań mogących osobno lub w połączeniu z
innymi działaniami, znacząco negatywnie oddziaływać na obszar Natury 2000;
• wszelkie inwestycje mogące potencjalnie negatywnie oddziaływać na
środowisko na obszar Natury 2000, w tym związane z rozwojem rekreacji i
turystyki, powinny zostać poddane odpowiedniej procedurze oceny wpływu
oddziaływania na obszar Natury 2000.
Do inwestycji znajdujących się w sąsiedztwie obszarów Natura 2000,
mogących ewentualnie na nie wpływać, należą przede wszystkim:
1) miejska oczyszczalnia ścieków, która w efekcie realizacji ustaleń projektu
„Studium…” zwiększy ilość ścieków (do wielkości zależnej od stopnia
realizacji inwestycji), w tym ilość zrzucanych, oczyszczonych ścieków do
Wisły (rozdz. 7.3.);
2) tereny inwestycyjne o przewadze funkcji produkcyjnej i usługowej w rejonie
dawnego portu i stoczni,
3) inne przedsięwzięcia inwestycyjne:
Ad 1) Wzrost ilości ścieków nastąpi w zależności od stopnia realizacji
planowanych wg projektu „Studium…” inwestycji (rozdz. 7.3.) oraz rozwoju
terenów poza granicami Tczewa, a obsługiwanych przez
miejską
oczyszczalnię ścieków. Na etapie prognozy do studium niemożliwa jest
117
proeko
ocena oddziaływania oczyszczalni w przyszłości ze względu na brak
dokładnej charakterystyki planowanych do obsługi przez oczyszczalnię
obiektów (ilościowej i technologicznej). Przy założeniu właściwego
funkcjonowania oczyszczalni (zgodnie z przepisami szczególnymi) założyć
należy brak znaczącego oddziaływania na ich odbiornik - Wisłę.
Ad 2) Dla terenu dawnej stoczni i portu rzecznego (strefa urbanistyczna I.7.B.) w
projekcie „Studium…” przewidziano alternatywnie funkcję produkcyjnousługową, może (ewentualnie, w sytuacjach awaryjnych) wystąpić tu
zagrożenie dla środowiska wodnego Wisły ze względu na jej bezpośrednie
sąsiedztwo.
Ad 3) Zagrożeniem dla środowiska obszaru Natura 2000 „Dolina Dolnej Wisły”
PLB040003, może być potencjalnie realizacja funkcji przemysłowych, w
tym w PSSE, dużych osiedli miejskich oraz pozostałych inwestycji,
głównie zlokalizowanych w bliskim sąsiedztwie Wisły, Dryboka, Kanału
Młyńskiego i Motławy. Ich oddziaływanie może być istotne w efekcie
nakładania się wpływów (oddziaływanie skumulowane – zob. rozdz. 7.14.)
Obszary chronionego krajobrazu
W granicach miasta Tczewa nie występują zatwierdzone obszary
chronionego krajobrazu. W bezpośrednim sąsiedztwie znajdują się
Środskowożuławski OChK i OChK Żuław Gdańskich. Niekorzystny wpływ na ich
środowisko mogą wywierać planowane w ich bezpośrednim sąsiedztwie tereny o
przewadze zabudowy produkcyjnej, w tym PSSE oraz tereny zabudowy usług
komunalnych (teren oczyszczalni ścieków), czego nie można przesądzić na
etapie prognozy do projektu zmiany „Studium …”, ze względu na brak
szczegółowych informacji o planowanych inwestycjach.
Na terenie obszarów chronionego krajobrazu obowiązują przepisy zgodne z
Rozporządzeniem Nr 1161/XLVII/10 Sejmiku Województwa Pomorskiego z dnia
28 kwietnia 2010 r. (Dz. Urz. woj. pom. Nr 80, poz. 1455) (załącznik 4).
Rozporządzenie Nr 1161/XLVII/10 Sejmiku Województwa Pomorskiego z dnia 28
kwietnia 2010 r. (Dz. Urz. woj. pom. Nr 80, poz. 1455) zawiera również ustalenia
dotyczące czynnej ochrony ekosystemów leśnych, nieleśnych ekosystemów
lądowych i ekosystemów wodnych w odniesieniu do obszarów chronionego
krajobrazu na terenie województwa pomorskiego.
Ochrona gatunkowa roślin, zwierząt i grzybów
Zgodnie z ustawą o ochronie przyrody (tekst jednolity Dz. U. z 2009, Nr 151,
poz. 1220 ze zm.):
1. Ochrona gatunkowa obejmuje okazy gatunków oraz siedliska i ostoje roślin,
zwierząt i grzybów.
2. Ochrona gatunkowa ma na celu zapewnienie przetrwania i właściwego stanu
ochrony dziko występujących na terenie kraju lub innych państw członkowskich
UEj rzadkich, endemicznych, podatnych na zagrożenia i zagrożonych
wyginięciem oraz objętych ochroną na podstawie przepisów umów
międzynarodowych, których Rzeczpospolita Polska jest stroną, gatunków
roślin, zwierząt i grzybów oraz ich siedlisk i ostoi, a także zachowanie
różnorodności gatunkowej i genetycznej.
118
proeko
3. W celu ochrony ostoi i stanowisk roślin lub grzybów objętych ochroną
gatunkową lub ostoi, miejsc rozrodu i regularnego przebywania zwierząt
objętych ochroną gatunkową mogą być ustalane strefy ochrony.
Szczegółowe przepisy w zakresie ochrony gatunkowej zawierają:
•
Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 9 lipca 2004 r. w sprawie
gatunków dziko występujących grzybów objętych ochroną. Dz. U. Nr 168,
poz. 1765;
• Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 12 października 2011 r., w
sprawie ochrony gatunkowej zwierząt (Dz. U. Nr 237,poz. 1419).
• Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 5 stycznia 2012 r. w sprawie
ochrony gatunkowej roślin (Dz. U. z dnia 20 stycznia 2012 r.), które
obowiązuje od dnia 05 lutego 2012 r.
Na terenie miasta Tczewa i w jego bezpośrednim sąsiedztwie gatunki roślin i
zwierząt chronionych występują głównie na terenach objętych terytorialnymi
formami ochrony przyrody.
Ze względu na rolniczy, miejski i powojskowy charakter terenów, które zostały
przewidziane w projekcie „Studium …” pod nowe zainwestowanie, można
przypuszczać, że prawdopodobieństwo wystąpienia chronionych gatunków roślin
i grzybów w ich zasięgu jest małe i realizacja ustaleń projektu „Studium...” nie
spowoduje negatywnego oddziaływania na nie.
Ewentualna likwidacja stanowisk, siedlisk i ostoi gatunków chronionych
będzie wymagała zastosowania procedur przewidzianych ustawą o ochronie
przyrody (tekst jednolity Dz. U. z 2009, Nr 151, poz. 1220 ze zm.).
Planowane formy ochrony
Projekt „Studium …” zawiera postulaty dotyczące planowanych w granicach
miasta form ochrony:
• dla planowanego Kociewskiego Obszaru Chronionego Krajobrazu projekt
„Studium….” wprowadza zasady ochrony jak dla istniejących OChK (zob.
załącznik 4);
• planowany zespół przyrodniczo-krajobrazowy „Koryto rzeki Motławy” w
projekcie „Studium….” został zaproponowany w celu ochrony krajobrazu oraz
dla uatrakcyjnienia szlaku kajakowego Motławy.
Wg projektu „Studium …” nowe zainwestowanie miejskie dopuszczone jest
na terenie planowanego Kociewskiego Obszaru Chronionego Krajobrazu. Projekt
„Studium…” dopuszcza tu lokalizację: terenów o przewadze zabudowy
mieszkaniowej jednorodzinnej i zieleni publicznej rekreacyjnej (w części
środkowo-zachodniej miasta) oraz produkcyjnej (V.5 - północny obszar
produkcyjny przy drodze krajowej). Jako planowany, Kociewski OChK nie jest
obowiązującą formą ochrony przyrody.
Na obszarach planowanych form ochrony przyrody mogą być wprowadzone
zakazy i nakazy wynikające z ustawy o ochronie przyrody oraz właściwych
rozporządzeń.
119
proeko
7.8. Zasoby naturalne
Zasoby agroekologiczne (glebowe)
Na terenie miasta tereny rolne występują w kilku małych kompleksach:
- północno-wschodnia część miasta: obszar położony pomiędzy koleją a
Wisłą; obszar ten położony na terenie Żuław Gdańskich, w środkowej
części zajmowany jest częściowo przez obiekty produkcyjne znajdujące się
w Pomorskiej Specjalnej Strefie Ekonomicznej (głównie obszary VI.7, VII.3,
V.8, V.9 oraz III.3)
- północno-zachodnia cześć miasta: obszar położony na obu stronach ulicy
Działkowej (do terenów kolejowych) w dolinie rzeki Motławy (obszary VII.2
oraz V.6)
- południowo-zachodnia część miasta: niewielka przestrzeń rolna za
poligonem oraz obszar pomiędzy poligonem i osiedlem Górki a południową
granicą miasta (obszary III.2, II.4 i III.5)
- południowo-wschodnia część miasta: obszar pomiędzy linią kolejową a
Wisłą zajmowany głownie przez sady (obszary VII.1, V.2, V.1 oraz III.4)
- ogrody działkowe (obszary VI.1-VI.7) rozmieszczone są na całym terenie
miasta.
Zgodnie z ustaleniami projektu „Studium….”, powyższe kompleksy gruntów
rolnych w znacznej mierze przeznaczono pod zainwestowanie (zgodnie z
obowiązującym miejscowym planem zagospodarowania przestrzennego). W
użytkowaniu rolnym pozostawiono tereny należące do stref VII i VI (obszar o
łącznej powierzchni 314 ha). Tereny te nie mogą zostać przeznaczone w
miejscowych planach zagospodarowania przestrzennego pod zainwestowanie.
Obszary rolne wyznaczone w „Studium…” pod zainwestowanie mogą natomiast
zachować swoją dotychczasową funkcję rolniczą.
Pomimo występowania na terenie Tczewa gleb wysokich klas bonitacyjnych
(w tym I-III), nie są one chronione, ponieważ zgodnie z art. 5b Ustawy z dnia 03
lutego 1995 r. o ochronie gruntów rolnych i leśnych (tekst jednolity z 2004 r. Dz.
U. Nr 121, poz. 1266 z późniejszymi zmianami): przepisów ustawy nie stosuje
się do gruntów rolnych stanowiących użytki rolne, położonych w granicach
administracyjnych miast.
Zasoby leśne
W projekcie „Studium…” zawarto następujące zasady ochrony terenów leśnych:
- zachowanie funkcji istniejących terenów leśnych;
- w projekcie „Studium ...” nie wyznaczono do odlesienia żadnych gruntów
leśnych,
- w przypadku, gdyby tereny leśne w wyniku otwarcia terenów zamkniętych
poligonu stały się własnością Skarbu Państwa mogą zostać przeznaczone na cele
nieleśne wyłącznie za zgodą Ministra właściwego do spraw środowiska, a
pozostałe grunty leśne po uzyskaniu zgody Marszałka Województwa (po
uzyskaniu opinii Izby Rolniczej), zgodnie z Ustawą z dnia 3 lutego 1995 r. o
ochronie gruntów rolnych i leśnych (tekst jednolity z 2004 r. Dz. U. Nr 121, poz.
1266 ze zm.;
120
proeko
- nie należy ingerować w środowisko bytowania gatunków chronionych
występujących na terenach leśnych oraz w okolicach cieków i zbiorników
wodnych;
- nie należy intensyfikować istniejących ani tworzyć nowych barier
przyrodniczych (np. obiektów osadniczych i infrastruktury przegradzających
korytarze i płaty ekologiczne).
Dodatkowo w zasadach kształtowania leśnej przestrzeni produkcyjnej
zawarto zalecenie, aby gospodarkę leśną prowadzić w sposób racjonalny
zapewniając równowagę przyrodniczą ekosystemów, mając na względzie co
najmniej utrzymanie jej na dotychczasowym poziomie z jednoczesnym dążeniem
do zwiększania potencjału technologicznego lasów. Nowa zabudowa na
terenach inwestycyjnych zlokalizowanych w bezpośrednim sąsiedztwie terenów
leśnych powinna być usytuowana w odległości min. 12,0 m od granicy lasu.
W projekcie „Studium…” nie wprowadzono nowych zalesień.
Ochrona i kształtowanie zasobów rekreacyjnych
Tczew posiada wysoki potencjał w zakresie turystyki kwalifikowanej, zaś niski
w zakresie turystyki pobytowej. W mieście występują naturalne elementy
przyrodnicze sprzyjające rozwojowi turystyki kwalifikowanej (cenne przyrodniczo i
krajobrazowo tereny rzek). W celu rozwoju turystyki wodnej „Studium…” zaleca
utrzymanie właściwego poziomu zagospodarowania obszarów nadwiślańskich
Tczewa, wzmocnienie działań w kierunku rozszerzenia propozycji turystycznych,
rekreacyjnych na terenie nadbrzeżnym i na wodzie. W celu uatrakcyjnienia formy
turystyki kwalifikowanej, szczególnie wzdłuż nabrzeża Wisły należy rozbudować
zaplecze infrastruktury socjalno-usługowej i stworzyć dodatkowe przystanie i
stanice wodne. Jednocześnie w projekcie „Studium…” wprowadzono zasady
ochrony środowiska przyrodniczego kompleksów turystycznych, polegające na
ochronie ekosystemów przez dostosowanie obciążenia rekreacyjnego do
naturalnej chłonności środowiska.
Jako tereny wyłączone spod zabudowy lub tereny ograniczonego
użytkowania w projekcie „Studium ….” wytypowano m.in. skwery, parki i zieleńce
i wszystkie obszary, o funkcji publicznej rekreacyjnej (rozdz. 2.1.3.).
Zasoby wodne
W projekcie „Studium…” zawarto następujące
powierzchniowych, głębinowych i podskórnych:
zasady
ochrony
wód
• dla ujęć wody podziemnej, dla których ustanowiono tereny ochrony
bezpośredniej i pośredniej obowiązują zasady gospodarowania określone
ustawą, strefy ochrony bezpośredniej zostały wyłączone z prowadzenia
działań nie związanych z ujmowaniem wody, na terenach ochrony pośredniej
może być zabronione lub ograniczone wykonywanie czynności powodujących
zmniejszenie przydatności ujmowanej wody lub wydajności ujęcia,
• w „Studium…” wprowadzono zakaz zabudowy na lokalnych ekosystemach
hydrogenicznych;
• zabrania się lokalizowania nowej zabudowy w pobliżu obszarów wodnych ze
względu na ochronę walorów krajobrazowych i przyrodniczych za wyjątkiem
terenów przeznaczonych pod zabudowę w projekcie „Studium…”.
121
proeko
Zasoby surowcowe - na terenie Tczewa aktualnie nie występują
udokumentowane złoża kopalin.
Reasumując, nie przewiduje się negatywnego oddziaływania ustaleń projektu
„Studium….” na za zasoby naturalne Tczewa. Wprowadzanie nowego
zainwestowania na terenach rolnych w granicach miast jest uzasadnione
wymogami ładu przestrzennego, czynnikami krajobrazowymi i komunikacyjnymi.
Dogęszczanie zabudowy na terenach miejskich przeciwdziała „rozlewaniu się
zabudowy” na tereny podmiejskie.
Projekt „Studium…” nie przewiduje odlesień żadnych gruntów leśnych
(rozdz. II.3.4 „Zasady ochrony terenów leśnych” w projekcie „Studium….”,
2012).
7.9. Krajobraz
W projekcie „Studium…” zawarto następujące postulaty dotyczące ochrony
krajobrazu Tczewa:
- Zachowanie i uczytelnianie istniejących wartości estetyczno-widokowych
związanych z rzeźbą terenu oraz jego naturalnym i kulturowym pokryciem.
- Ograniczanie wprowadzania obcych krajobrazowo elementów i form
zagospodarowania antropogenicznego oraz dewastowania elementów
przyrodniczych i architektonicznych krajobrazu – ochrona tożsamości
wszystkich typów krajobrazu.
- Kształtowanie i podnoszenie walorów krajobrazowych oraz ich lepsze
udostępnienie, jako elementu jakości życia i atrakcyjności turystycznej miasta.
- Ochrona przedpola ekspozycji bądź poprawa wyeksponowania m.in. przez
ograniczenie wprowadzania zabudowy, zalesień, reklam wielkoformatowych i
innych przekształceń, przez ochronę charakterystycznych akcentów i
dominant oraz przez odtwarzanie wartościowych elementów obiektów
zabytkowych i historycznych sylwet panoramicznych.
Jak wykazano w rozdz. 7.8., m.in. ze względu na ochronę walorów
krajobrazowych w projekcie „Studium…” zawarto zapis wykluczający
lokalizowanie nowej zabudowy w pobliżu obszarów wodnych, za wyjątkiem
terenów przeznaczonych pod zabudowę w projekcie „Studium…”.
Dodatkowo, projekt „Studium…” zawiera liczne regulacje dotyczące
środowiska kulturowego (rozdz. 4 i 7.10.), służące również ochronie krajobrazu.
Cele ochrony krajobrazu zostały również uwzględnione w projekcie „Studium…”
w kierunkach zmian w przeznaczeniu i użytkowaniu terenów, w tym w zasadach
kształtowania zabudowy na terenach niezabudowanych o charakterze prestiżowych
centrów ogólnomiejskich i o walorach unikalnych dla miasta.
Ww. ustalenia będą miały korzystny wpływ na kształtowanie krajobrazu
miasta Tczewa, w tym na zachowanie jego najcenniejszych elementów.
Negatywne oddziaływanie na krajobraz miasta mogą spowodować
dopuszczone w projekcie „Studium…” (na nowych terenach inwestycyjnych)
duże koncentracje zainwestowania produkcyjno-usługowego, dużych osiedli
mieszkaniowych oraz wiążące się z ich wprowadzeniem zredukowanie terenów
wolnych od zabudowy.
122
proeko
Oddziaływanie zabudowy produkcyjno-usługowej na krajobraz zależne będzie
od jego formy architektonicznej a ocena estetyczna będzie możliwa na etapie
sporządzenia projektu budowlanego.
Z uwagi na ochronę krajobrazu, zgodnie z „Planem zagospodarowania
przestrzennego województwa pomorskiego” (2009) zasadne jest opracowywanie
studiów krajobrazowych przy realizacji inwestycji wielkopowierzchniowych,
wysokościowych lub liniowych w dominujący sposób oddziaływujących na
przestrzeń.
7.10. Zabytki i dobra kultury
Na obszarze miasta Tczew znajdują się wartościowe elementy dziedzictwa
kulturowego i zabytków (rozdz. 4.), w tym wpisane do Rejestru Wojewódzkiego
Konserwatora Zabytków oraz znajdujące się w Miejskiej Ewidencji Zabytków.
W projekcie „Studium…” zawarto zasady ochrony dziedzictwa kulturowego:
• dla obiektów zabytkowych wpisanych do rejestru zabytków - obowiązuje ścisłe
przestrzeganie zapisów, które zostały określone w decyzji o ich wpisie do
rejestru zabytków, wszelkie działania inwestycyjne wymagają uzgodnienia z
właściwym terenowym Konserwatorem Zabytków.
• dla obszarów zabytkowych objętych ochroną konserwatorską na mocy
obowiązujących miejscowych planów zagospodarowania przestrzennego 17 :
- obejmują „Zabytkowe Przedmieścia i Obszary”:
1) Przedmieście Berlińskie (Zachodnie obrzeża Starego Miasta)
2) Przedmieście Dworcowe (Północne obrzeża Starego Miasta)
3) Tereny kolejowe i mosty
4) Przedmieście Królewieckie (Południowe obrzeża Starego Miasta)
5) Osiedle „Za Parkiem”
6) Tereny nad Wisłą
7) Kwartał „30 Stycznia” i folwark
17
1) Zmiana miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego terenu mieszkalnousługowego „Piotrowo” w Tczewie zatwierdzona uchwałą Nr XL/353/2006 Rady Miejskiej w
Tczewie, ogłoszoną w Dzienniku Urzędowym Województwa Pomorskiego Nr 35 poz. 712 z
dnia 31 marca 2006 r.;
2) Zmiana miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego terenu mieszkalnousługowego „Piotrowo” w rejonie ul. Piotrowo w Tczewie zatwierdzona uchwałą Nr
IV/24/2002 Rady Miejskiej w Tczewie z dnia 30 grudnia 2002 r. ogłoszoną w Dzienniku
Urzędowym Województwa Pomorskiego Nr 45 poz. 676 z dnia 29 marca 2003 r.
3) Miejscowy plan zagospodarowania przestrzennego terenu położonego w obszarze
Starego Miasta w Tczewie w rejonie ulic Jana z Kolna, Sambora, Zamkowej, Mestwina,
Chopina, Czyżykowskiej oraz rzeki Wisły zatwierdzony uchwałą Nr XVI/154/2004 Rady
Miejskiej w Tczewie z dnia 29 stycznia 2004 r. ogłoszoną w Dzienniku Urzędowym
Województwa Pomorskiego Nr 161 z dnia 21 maja 2004 r.
4) Miejscowy plan zagospodarowania przestrzennego dla całego miasta Tczewa
zatwierdzony uchwałą Nr XXVII/263/2005 Rady Miejskiej w Tczewie z dnia 27 stycznia 2005
r., ogłoszony w Dzienniku Urzędowym Województwa Pomorskiego Nr 18 z dnia 8 lutego
2009 r. + zmiana miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego dla całego miasta
Tczewa zatwierdzona uchwałą Nr XXXVIII/331/2009 Rady Miejskiej w Tczewie z dnia 29
października 2009 r. ogłoszoną w Dzienniku Urzędowym Województwa Pomorskiego Nr 18
z dnia 8 lutego 2009 r.
123
proeko
8) Osiedle Strzelnica
9) Nowe Miast
10) Zatorze
11) Osiedle Kolejowe przy ulicach Chłodnej i Gdańskiej (Osiedle Chłodna)
12) Osiedle i Dwór Prątnica
13) Dwór Piotrowo
14) Dawna wieś Suchostrzygi
15) Cmentarz Austriacki (wpisany do rejestru zabytków)
16) Stare Miasto (wpisany do rejestru zabytków);
- zasady ich ochrony należy podporządkować ich indywidualnym cechom;
- przedmiotem ochrony obejmuje się historyczne zespoły budowlane oraz
zabytki nieruchome wpisane do gminnej ewidencji zabytków;
- zakazuje się budowy pawilonów handlowych i usługowych, stosowania
okładzin elewacyjnych, umieszczenia innych niż ceramiczne pokryć
dachowych czy wymiany stolarki okiennej na inną niż nowa o takich samych
podziałach;
- zaleca się rekompozycję pawilonów przy ulicy Armii Krajowej i Traugutta
oraz wprowadzenie zieleni średniej i wysokiej w ich narożniku;
- dopuszcza się modernizację, adaptacje oraz wyburzenie budynków nie
posiadających cech zabytkowych oraz budowę nowych wkomponowanych
w otoczenie.
• dla obiektów i zespołów zabytkowych wpisanych do gminnej ewidencji
zabytków
− ochrona w zakresie historycznej bryły, kształtu dachu, kompozycji elewacji,
podziału stolarki okiennej i drzwiowej, detalu architektonicznego;
− działania inwestycyjne na tych obiektach powinny służyć konserwacji i
ochronie ich cech zabytkowych;
− zabudowę sąsiadującą z obiektami o wartościach kulturowych należy
kształtować na zasadzie dobrego sąsiedztwa w celu wytworzenia
harmonijnej przestrzeni;
− w przypadku bardzo złego stanu technicznego dopuszcza się rozbiórkę
obiektów zdekapitalizowanych po uprzednim uzyskaniu zgody właściwego
konserwatora zabytków, w miejscu nieistniejących, bądź rozebranych
obiektów należy realizować nową zabudowę nie na zasadzie odtworzenia,
lecz na zasadzie dobrego sąsiedztwa i kontynuacji historycznych form i
układów urbanistycznych, podnosząc jednocześnie walor przestrzenny
konkretnej lokalizacji obiektu i jego otoczenia;
• dla stref archeologicznych wpisanych do Wojewódzkiej Ewidencji Zabytków
Archeologicznych - sposób i zakres ochrony ustala się na podstawie zapisów
aktów prawa miejscowego, a w szczególności miejscowych planów
zagospodarowania przestrzennego, wszelka działalność inwestycyjna
wymaga uzgodnień ze służbami archeologicznymi.
Wdrożenie ww. zapisów dotyczących rygorów ochronnych spowoduje
poprawę stanu materialnego dziedzictwa kulturowego na terenie miasta Tczewa.
124
proeko
7.11. Dobra materialne
Na obszarze miasta Tczewa dobra materialne reprezentowane są głównie
przez zainwestowanie osadnicze, gospodarcze, sieć drogową i infrastrukturę
techniczną. Ustalenia projektu „Studium ...” zawierają szereg zapisów
zmierzających do utrzymania, modernizacji i wzbogacenia dóbr materialnych.
Ustalenia projektu „Studium ...” zawierają m. in. zapisy dotyczące:
• rozwoju zainwestowania osadniczego i przemysłowo-usługowego miasta;
• modernizacji oraz rozbudowy infrastruktury transportowej (w tym nowe
odcinki dróg);
• modernizacji oraz rozbudowy infrastruktury technicznej;
• terenów i obiektów rekreacyjnych.
Realizacja projektu „Studium...” spowoduje wzrost zasobności miasta Tczewa
w dobra materialne, który, wg założeń „Studium...”, ma być zharmonizowany z
ochroną walorów przyrodniczych, kulturowych i krajobrazowych.
7.12. Ludzie
Jednym z celów kształtowania i ochrony środowiska przyrodniczego w
ramach planowania przestrzennego jest poprawa ekologicznych warunków życia
ludzi. Warunki te określone są każdorazowo przez (Przewoźniak 2002):
• stan czystości środowiska (warunki aerosanitarne i akustyczne, wody,
powierzchnia ziemi);
• jakość wody pitnej i produktów spożywczych;
• warunki bioklimatyczne;
• przyrodnicze zjawiska katastroficzne;
• powierzchnię i jakość przyrodniczych terenów rekreacyjnych;
• walory krajobrazowe środowiska przyrodniczego.
Analiza ustaleń projektu „Studium…” (rozdz. 7.2. – 7.11.) wykazała, że na
terenie miasta Tczewa i w jego bezpośrednim sąsiedztwie nie przewiduje się
wystąpienia istotnego szkodliwego oddziaływania na środowisko przyrodnicze, w
tym na warunki życia ludzi. Nastąpi znaczne przekształcenie krajobrazu,
nieznaczna modyfikacja warunków bioklimatycznych, aerosanitarnych i
akustycznych, pojawią się nowe źródła promieniowania elektromagnetycznego o
ograniczonym zasięgu (np. GPZ). Nie przewiduje się istotnego pogorszenia
jakości wód powierzchniowych i podziemnych.
Zmiany krajobrazowe będą związane głównie ze znacznym ograniczeniem
terenów wolnych od zabudowy (rozdz. 7.9.). Przy zachowaniu zasad ładu
przestrzennego, wprowadzeniu odpowiedniej architektury, zgodnie z zalecaniami
projektu „Studium…” możliwe jest ukształtowanie estetycznego terenu
miejskiego, który również będzie odznaczał się dużą atrakcyjnością
krajobrazową.
Możliwe będzie także podniesienie walorów rekreacyjnych miasta poprzez
odpowiednie zorganizowanie ogólnodostępnych miejsc publicznych (przystań
kajakowa lub stanica wodna, bulwar, place miejskie, skwery, parki itp.). Bardzo
korzystna będzie realizacja planowanych szlaków turystyki wodnej, rowerowej i
pieszej, służących m.in. uprawianiu turystyki kwalifikowanej dla mieszkańców
125
proeko
miasta i turystów zamiejscowych (rozdz. 2.1.3., pkt. 5).
Do przyrodniczych zjawisk katastroficznych w warunkach polskich należą
zagrożenie powodziowe, ruchy masowe i ekstremalne stany pogodowe (rozdz.
3.6.).
Przy zastosowaniu zaleceń projektu „Studium…” nie przewiduje się
wystąpienia niekorzystnych przekształceń w rejonie potencjalnych ruchów
masowych (rozdz.7.2.).
Zgodnie z zapisami projektu „Studium…”, w odniesieniu do terenów o
nachyleniu powyżej 15o, zagrożonych osuwaniem mas ziemi, obejmujących zbocza
Wału Wiślanego, pełniącego rolę przeciwpowodziową - należy podjąć działania
prewencyjne zabezpieczające zbocza przed osuwaniem (monitorowanie stan
wału).
W odniesieniu do obszarów zagrożonych powodzią w projekcie „Studium…”
wprowadzono następujące zasady ochrony:
1) na terenach szczególnego zagrożenia powodzią:
• zakaz lokalizowania nowej zabudowy, zabudowę istniejącą pozostawia się w
dotychczasowym użytkowaniu, bez prawa rozbudowy.
• zgodnie z przepisami ustawy Prawo wodne, zabrania się wykonywania robót
oraz czynności, utrudniających ochronę przed powodzią lub zwiększających
zagrożenie powodziowe, w tym:
- wykonywania urządzeń wodnych oraz wznoszenia innych obiektów
budowlanych
- sadzenia drzew lub krzewów, z wyjątkiem plantacji wiklinowych na
potrzeby regulacji wód oraz roślinności stanowiącej element zabudowy
biologicznej dolin rzecznych lub służącej do wzmacniania brzegów,
obwałowań lub odsypisk
- zmiany ukształtowania terenu, składowania materiałów oraz wykonywania
innych robót, z wyjątkiem robót związanych z regulacją lub utrzymaniem
wód, a także utrzymaniem lub odbudową, rozbudowa lub przebudową
wałów przeciwpowodziowych wraz z obiektami z nimi funkcjonującymi.
• w celu zapewniania właściwych warunków przepływu wód powodziowych,
dyrektor RZGW może, w drodze decyzji:
- wskazać sposób uprawy i zagospodarowania gruntów oraz rodzaje upraw
wynikające z wymagań ochrony przed powodzią
- nakazać usunięcie drzew lub krzewów.
• tereny szczególnego zagrożenia powodzią powinny znajdować się pod stałą
kontrolą stosownych służb przeciwpowodziowych. Służby te powinny też
kontrolować stan drożności rowów melioracyjnych i nie dopuszczać do ich
zarastania i spłycania. Właściciele terenów, przez które przebiegają rowy
melioracyjne i cieki wodne są zobowiązani do ich utrzymywania i
konserwowania oraz zapewnienia w tym samym celu dostępu do rowów
publicznych i cieków wodnych odpowiednim służbom.
2) na obszarach potencjalnie narażonych na zalanie – nie wprowadzono
regulacji, ich zalanie byłoby efektem katastrofy budowlanej, związanej ze
zniszczeniem lub uszkodzeniem budowli piętrzących (np. jaz, próg).
W „Studium…” umożliwiono realizację zabudowy na terenach potencjalnie
narażonych na zalanie bez ograniczeń.
126
proeko
Podczas ekstremalnych opadów atmosferycznych (o znikomej częstotliwości
występowania) może dojść do zalania niżej położonych dzielnic miasta, czemu
przeciwdziałać mają planowane (warunkowo, w przypadku zaistnienia takiej
konieczności) zbiorniki retencyjne (zob. rozdz. 7.3.). Zbiorniki retencyjne należy
organizować w bezpieczny sposób, najlepiej z wykorzystaniem istniejących
obniżeń terenu, bez konieczności sztucznego obwałowywania, gdyż to stwarza
niebezpieczeństwo przerwania wału. Korzystniejsza jest realizacja większej
liczby mniejszych zbiorników retencyjnych (zgodnie z zapotrzebowaniem), z
wykorzystaniem naturalnych zagłębień terenu, co jest również pożądane ze
względów ekologicznych i daje możliwość stworzenia dodatkowych miejsc
wypoczynku codziennego dla mieszkańców miasta.
W projekcie „Studium…” przedstawiono lokalizacje stref ograniczeń w
zabudowie wynikających z przebiegu istniejących gazociągów wysokiego
ciśnienia18 DN400 PN 6,3MPa oraz DN500 Pr 8,4 MPa (odpowiednio po 4,0 m
od osi gazociągu). W strefach tych nie można prowadzić żadnej działalności
mogącej zagrozić trwałości gazociągu. Zakaz ten ograniczy niebezpieczeństwo
powstania poważnej awarii, stanowiącej zagrożenie dla zdrowia i życia ludzi.
Generalnie, nie przewiduje się pogorszenia ekologicznych warunków życia
ludzi w związku z realizacją ustaleń projektu „Studium…”, przy zastosowaniu
zawartych w nim regulacji. Przewiduje się poprawę ekologicznych warunków
życia ludzi w ujęciu regionalnym, w wyniku realizacji RZUOT, obsługującego
tereny sąsiednich powiatów (rozdz. 3.4.5.). Projekt „Studium…” uwzględnia
występujące w mieście zagrożenia przyrodnicze i zawiera zapisy
przeciwdziałające tym zagrożeniom.
7.13. Klasyfikacja oddziaływań projektu „Studium...” na środowisko
Klasyfikację oddziaływań ustaleń projektu „Studium ...”na poszczególne
elementy środowiska w ich wzajemnym powiązaniu, w tym oddziaływania
skumulowanego na zdrowie ludzi i na biosferę, zgodną z art. 51 Ustawy z dnia 3
października 2008 r. o udostępnianiu informacji o środowisku i jego ochronie,
udziale społeczeństwa w ochronie środowiska oraz o ocenach oddziaływania na
środowisko (Dz. U. z 2008 Nr 199, poz. 1227 z późniejszymi zmianami)
przedstawiono w tabeli 5.
18
zgodnie z Rozporządzeniem Ministra Gospodarki z dnia 30 lipca 2001 r. w sprawie warunków
technicznych jakim powinny odpowiadać sieci gazowe (Dz. U. Nr 97, poz. 1055, z
późniejszymi zm.).
Tabela 5.
Klasyfikacja oddziaływań na środowisko ustaleń projektu „Studium ...” w zakresie zainwestowania osadniczego
Oddziaływania na środowisko
Rodzaje oddziaływania
bezpośredpośrednie
nie
wtórne
Czas oddziaływania
krótkoterminowe
średnioterminowe
Mechanizm oddziaływania
długoterminowe
chwilowe
okresowe
stałe
Ocena oddziaływania
pozytywnenegatywne neutralne
A. ETAP BUDOWY
Przekształcenia wierzchniej
warstwy litosfery (prace ziemne)
X
X
X
X
Likwidacja pokrywy glebowej
X
X
X
X
Likwidacja roślinności głównie
agrocenoz i ruderalnej
X
X
X
X
Synantropizacja fauny miejskiej
X
X
X
X
X
X
X
Przekształcenie obiegu wody
X
X
Emisja zanieczyszczeń do
atmosfery (samochody i sprzęt
budowlany)
X
X
X
X
Emisja hałasu (samochody i
sprzęt budowlany)
X
X
X
X
Powstanie odpadów (głównie
ziemia z wykopów)
X
X
X
X
Skumulowane oddziaływanie na
zdrowie ludzi
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
B. ETAP EKSPLOATACJI
Emisja zanieczyszczeń do
atmosfery (głównie źródła ciepła,
zanieczyszczenia komunikacyjne i
emisja technologiczna)
X
Emisja hałasu, głównie,
technologicznego i
komunikacyjnego
X
Zanieczyszczenie wód (ścieki
sanitarne, technologiczne, wpływ
cmentarza i składowiska
odpadów)
X
X
X
X
X
X
X
X
128
Oddziaływania na środowisko
Rodzaje oddziaływania
bezpośredpośrednie
nie
Odprowadzanie wód opadowych
do gruntu i odbiorników
X
Wpływ na krajobraz
X
Oddziaływanie na dziedzictwo
kulturowe, zwłaszcza na zabytki
Skumulowane oddziaływanie na
zdrowie ludzi
wtórne
krótkoterminowe
średnioterminowe
długoterminowe
X
X
Powstawanie odpadów
(komunalnych i technologicznych)
Skumulowane oddziaływanie na
biosferę (roślinność, fauna,
bioróżnorodność)
Zagrożenia dla form ochrony
przyrody, w tym
obszarów Natura 2000
proeko
Czas oddziaływania
Mechanizm oddziaływania
chwilowe
okresowe
stałe
Ocena oddziaływania
pozytywnenegatywne neutralne
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
C. ETAP LIKWIDACJI
Emisja zanieczyszczeń do
atmosfery (samochody i sprzęt
rozbiórkowy)
X
X
X
X
Emisja hałasu (samochody i
sprzęt rozbiórkowy)
X
X
X
X
Powstanie odpadów - rozbiórki
X
X
X
Źródło: opracowanie własne.
X
7.14. Oddziaływanie skumulowane
Efekt kumulowania się oddziaływań środowiskowych
Tczew uznany jest za obszar funkcjonalny aglomeracji Trójmiasta („Plan
zagospodarowania przestrzennego województwa pomorskiego”, 2009), czyli
bezpośrednio silnie powiązany z Trójmiastem relacjami: miejsce pracy – miejsce
zamieszkania – obszary rekreacji weekendowej. Położenie miasta Tczewa w
zasięgu oddziaływania ekonomicznego aglomeracji Trójmiejskiej ma wpływ na
dynamikę rozwoju miasta. W Tczewie ustanowiono również PSSE, gdzie
stworzono dogodne warunki dla rozwoju przedsiębiorczości i wzrostu
ekonomicznego.
Obserwuje się również rozwój osiedli mieszkaniowych w otoczeniu miasta
Tczew (poza jego granicą administracyjną), stanowiących praktycznie jego
przedmieścia, (Stanisławie, Bałdowo, Czarlin, Dąbrówka Tczewska). Powiązania
miasta z sąsiednimi terenami widoczne są również w obsłudze rejonu w zakresie
zaopatrzenia w wodę, oczyszczania ścieków oraz regionalnej obsługi z zakresu
zbierania i unieszkodliwiania odpadów (rozdz.3.4.).
Oddziaływania skumulowane kierunków rozwoju miasta Tczewa,
wyznaczonych w projekcie „Studium…” obejmować będą przede wszystkim:
•
zmiany w użytkowaniu gruntów i zmniejszenie terenów wolnych od zabudowy;
•
oddziaływania na krajobraz, w tym dopuszczenie (nieobligatoryjnie) na
nowych terenach inwestycyjnych dużych koncentracji zainwestowania
produkcyjno-usługowego, dużych osiedli mieszkaniowych;
•
oddziaływania sozologiczne nowego zainwestowania – głównie wpływ na stan
aerosanitarny powierza atmosferycznego i na klimat akustyczny;
Ponadto, znaczące, skumulowane oddziaływanie na środowisko może
spowodować realizacja zapisów w projektu „Studium ...”, dotyczących
przedsięwzięć o charakterze infrastrukturowym oraz o znaczeniu ponadlokalnym,
które należą lub mogą należeć (w zależności od ich zakresu i parametrów) do
kategorii mogących zawsze lub potencjalnie znacząco oddziaływać na środowisko
i mogą wymagać przeprowadzenia oceny oddziaływania na środowisko (zob.
rozdz. 7.15).
Oddziaływanie planowanych obiektów, które mogą znacząco oddziaływać na
środowisko będzie szczególnie istotne w świetle nakładania się wpływów różnych
inwestycji (ich oddziaływania skumulowanego). Oddziaływanie to może
kumulować się z oddziaływaniem obiektów już istniejących lub zaplanowanych
wcześniej, których realizacja jest w trakcie realizacji.
W projekcie „Studium …” określono strefy ograniczonego użytkowania, na
podstawie przepisów szczególnych, w stosunku do obiektów i urządzeń (w tym
istniejących) – rozdz. 2.1.3. Dla części funkcjonujących na terenie miasta
obiektów nie są wymagane aktualnie strefy ograniczonego użytkowania (np.
oczyszczalnia ścieków, składowisko odpadów), co nie wyklucza ewentualnej
konieczności wyznaczenia takich stref w przyszłości, wraz z rozwojem
ilościowym obszarów i obiektów przez nie obsługiwanych.
130
proeko
7.15. Postępowanie w sprawie oceny oddziaływania na środowisko
Uwarunkowania prawne ocen oddziaływania na środowisko określają Ustawa
z dnia 3 października 2008 r. o udostępnianiu informacji o środowisku i jego
ochronie, udziale społeczeństwa w ochronie środowiska oraz o ocenach
oddziaływania na środowisko (Dz. U. Nr 199, poz. 1227 z późn. zm.) oraz
Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 9 listopada 2010 r. w sprawie
przedsięwzięć mogących znacząco oddziaływać na środowisko (Dz. U. z 2010 Nr
213 poz. 1397).
Zgodnie z ww. ustawą, przeprowadzenia oceny oddziaływania
przedsięwzięcia na środowisko w ramach postępowania w sprawie wydania
decyzji o środowiskowych uwarunkowaniach wymaga realizacja następujących
planowanych przedsięwzięć mogących znacząco oddziaływać na środowisko:
1) przedsięwzięcia mogącego zawsze znacząco oddziaływać na środowisko;
2) przedsięwzięcia mogącego potencjalnie znacząco oddziaływać na środowisko.
Zgodnie z Rozporządzeniem RM z 9 listopada 2010 r. w sprawie
przedsięwzięć mogących znacząco oddziaływać na środowisko (Dz. U. z 2010 Nr
213 poz. 1397), do przedsięwzięć mogących oddziaływać na środowisko,
planowanych na mocy projektu „Studium…” w mieście Tczewie należeć mogą
(ewentualnie, w zależności od parametrów i zastosowanych technologii):
• niektóre obiekty produkcyjne, produkcyjno-usługowe i usługowe;
• duże osiedla mieszkaniowe (o powierzchni zabudowy nie mniejszej niż 4 ha);
• rozbudowa składowiska odpadów;
• ewentualna rozbudowa oczyszczalni ścieków;
• parkingi, w tym podziemne;
• zbiorniki retencyjne;
• stacje bazowe telefonii komórkowej, GPZ i linia elektroenergetyczna (jako
źródła promieniowania elektromagnetycznego);
• inne liniowe sieci infrastruktury technicznej (wodociągi, kanalizacja itp.);
• nowe odcinki dróg;
• przystań kajakowa lub stanica wodna;
• niektóre budowle przeciwpowodziowe i regulacja wód lub ich kanalizacja
rozumiana jako zagospodarowanie wód umożliwiające ich wykorzystanie do
celów żeglugowych.
Ww. rodzaje przedsięwzięć mogą należeć do kategorii mogących
potencjalnie lub zawsze znacząco oddziaływać na środowisko.
Zgodnie z Rozporządzeniem Rady Ministrów z dnia 9 listopada 2010 r. w
sprawie przedsięwzięć mogących znacząco oddziaływać na środowisko (Dz. U. Nr
213, poz. 1397) ww. rodzaje przedsięwzięć uwzględnione w „Studium ...”, mogą
docelowo wymagać przeprowadzenia oceny oddziaływania przedsięwzięcia na
środowisko.
Realizacja ww. przedsięwzięć może być poprzedzona przeprowadzeniem
postępowania w sprawie oceny jego oddziaływania na obszar Natura 2000 w
przypadku gdy uprawniony organ uzna iż może wystąpić znaczące oddziaływanie w
tym zakresie.
131
proeko
Dla przedsięwzięcia dotyczącego budowy ZUOT (rozbudowy składowiska
odpadów), należącego do kategorii obiektów mogących zawsze znacząco
oddziaływać na środowisko w 2011 r. sporządzono raport o oddziaływaniu
przedsięwzięcia na środowisko, jako załącznik do wniosku o wydanie decyzji o
środowiskowych uwarunkowaniach dla przedsięwzięcia. Procedura ta nie została do
tej pory zakończona.
132
proeko
8.
INFORMACJE O MOŻLIWYM TRANSGRANICZNYM
ODDZIAŁYWANIU USTALEŃ PROJEKTU STUDIUM
NA ŚRODOWISKO
Obszar projektu „Studium...” położony jest w odległości ponad 22 km od
granicy Polski (brzeg Zat. Gdańskiej - granica lądowa + 12 mil morskich - granica
morska).
Położenie bezpośrednio nad Wisłą – dużą rzeką uchodzącą do Morza
Bałtyckiego zapewnia połączenie w transferze energii i materii na tereny
położone poza granicami Polski. W projekcie „Studium…” nie sprecyzowano
charakteru planowanych obiektów, jednakże analiza zapisów służących ochronie
środowiska zawartych w projekcie „Studium ...” wskazuje, że nie wystąpią
oddziaływania transgraniczne na środowisko.
133
proeko
9.
ROZWIĄZANIA MAJĄCE NA CELU ZAPOBIEGANIE,
OGRANICZENIE LUB KOMPENSACJĘ PRZYRODNICZĄ
NEGATYWNYCH ODDZIAŁYWAŃ NA ŚRODOWISKO,
MOGĄCYCH BYĆ REZULTATEM REALIZACJI PROJEKTU
STUDIUM, W SZCZEGÓLNOŚCI ODDZIAŁYWAŃ NA CELE I
PRZEDMIOT OCHRONY OBSZARÓW NATURA 2000 ORAZ
INTEGRALNOŚĆ TYCH OBSZARÓW
Ograniczenie przekształceń środowiska i krajobrazu związanych z realizacją
ustaleń projektu „Studium…” w zakresie kierunków rozwoju zabudowy
mieszkaniowej, usługowej. Produkcyjnej oraz infrastruktury technicznej i
komunikacyjnej jest uwarunkowane wdrożeniem takich działań, jak:
• maksymalne ograniczenie rozmiarów placów budów w celu ograniczenia
przekształceń wierzchniej warstwy litosfery;
• zabezpieczenie terenów poddanych niwelacjom, wykopom i innym
przekształceniom, za pomocą nasadzeń zieleni niskiej i ewentualnych
umocnień mechanicznych;
• zdjęcie aktywnej biologicznie warstwy gleby w miejscach wykopów
budowlanych i wykorzystanie jej do kształtowania terenów zieleni przydrożnej
i przyobiektowej;
• zabezpieczenie gruntu i wód w rejonie inwestycji przed zanieczyszczeniami
związanymi z pracą sprzętu zmechanizowanego;
• ukształtowanie terenów zieleni pełniącej funkcje izolacyjno-krajobrazowe
(sąsiedztwo terenów komunikacyjnych);
• rekultywacja terenów zniszczonych w procesie budowlanym;
• ograniczenie intensywności zabudowy i jej gabarytów oraz zachowanie
otwarć widokowych, w tym szczególności w strefach przedpoli ekspozycji na
Żuławy Gdańskie i zespół staromiejski w Tczewie.
Dodatkowo, zalecane jest zastosowanie kierunków kształtowania krajobrazu
zbocza doliny Wisły, zgodnie ze „Studium krajobrazowym zbocza doliny Wisły w
Tczewie, od mostu drogowego do ujścia rzeki Drybok” (2010), zrealizowanym w
ramach projektu „Inwentaryzacja przyrodnicza części zbocza doliny Wisły w
Tczewie, od mostu drogowego do ujścia rzeki Drybok, ocena walorów
przyrodniczych pod kątem ich ochrony, ze szczególnym uwzględnieniem obszaru
Natura 2000” (2010). Zostały one zaproponowane w „Opracowaniu
ekofizjograficznym…” (2011). Do szczególnie ważnych na etapie „Studium…”
należą następujące kierunki kształtowania krajobrazu:
I
Estetyzacja krajobrazu nadwiślańskiej panoramy miasta, w tym frontu
wodnego miasta wymaga zintegrowanych działań urbanistycznoprzyrodniczych, jak:
• ochrona widoków na najwartościowsze odcinki panoramy miasta (miasto
średniowieczne i XiX-wieczne);
• nietworzenie przesłon krajobrazowych (przykład - nowy budynek
mieszkalny przy zbiegu ul. Nad Wisła i Wodna);
134
proeko
• zharmonizowanie fizjonomiczne nowych obiekty lokalizowanych na
przedpolu widokowym wzdłuż Wisły z obiektami historycznego tła
(przykład odmiennej koncepcji - budynek przystani rzecznej);
• rewitalizacja architektoniczna obiektów technicznie i fizjonomicznie
zdewaloryzowanych;
• nienasadzanie drzew w obrębie terenów zainwestowanych zbocza doliny
Wisły w centralnej części miasta i na jego przedpolu widokowym.
II Ochrona krajobrazu przyrodniczego (seminaturalnego) i kulturowoprzyrodniczego:
• zaniechanie przekształceń brzegów rzeki – pozostawienie ich naturalnej
dynamice procesów przyrodniczych;
• stymulowanie lokalnego rozwoju biogrup adekwatnej siedliskowo
roślinności (ziołorosla, zarośla wierzbowe itp.);
• ograniczenie użytkowana międzywala do ekstensywnego wypasu zwierząt
gospodarskich (w tym zaprzestanie użytkowania jako grunty orne);
• zagospodarowanie rolnicze lub jako zielone tereny rekreacyjne doliny
Dryboku (aktualnie w przewadze ugory) – uwzględnione zostało w
projekcie „Studium…”.
W rejonach narażonych na powstanie ruchów masowych (rys. 3) zalecane
jest:
• podczas realizacji nawet najdrobniejszych prac budowlanych, prac
porządkowych, ogrodowych, melioracyjnych konieczne jest zastosowanie
odpowiednich rozwiązań technologicznych i zabiegów budowlanych,
zapewniających bezpieczeństwo obszarów o nachyleniu powyżej 150;
• zorganizowane odprowadzenie wód opadowych w celu przeciwdziałania erozji
podłoża, należy wyeliminować możliwość (nawet tymczasowego) kierowania
strumieni wody z wylotów spustów rynien lub innego odwodnienia liniowego w
kierunku terenów zagrożonych uruchomieniem procesów stokowych;
• konieczne jest utwardzenie ewentualnych ścieżek ruchu pieszego i
rowerowego;
• bezwzględne zachowanie istniejącej roślinności stabilizującej zbocza;
• zapewnienie stabilności geodynamicznej skarp metodami technicznymi i
biologicznymi, przy wizualnej dominacji elementów naturalnych.
W odniesieniu do planowanego powiększenia Cmentarza Komunalnego (lub
lokalizacji nowej nekropolii) celowe jest:
• zagospodarowanie alei i ścieżek komunikacji pieszej;
• zorganizowanie miejsc parkingowych (w tym ewentualnie, w miarę
możliwości na poboczu drogi) w ilościach adekwatnych do zapotrzebowania;
• zorganizowane odprowadzenie wód opadowych;
• stabilizacja metodami biotechnicznymi ewentualnych skarp.
Zgodnie z par. 2. ust. 1 Rozporządzenia Ministra Gospodarki Komunalnej z dnia
28 sierpnia 1959 r. w sprawie określenia, jakie tereny pod względem sanitarnym są
odpowiednie na cmentarze (Dz. U. nr 52, poz. 315) ”Przed zatwierdzeniem
135
proeko
lokalizacji cmentarza należy zbadać na obszarze projektowanym na jego założenie ,
opierając się na planie sytuacyjnym w skali 1:500, następujące zagadnienia
charakteryzujące środowisko przyrodnicze: grunty do głębokości pierwszego
poziomu wody gruntowej – lecz nie płycej niż do 2,5 m od powierzchni terenu,
określając ich rodzaj, strukturę, zawilgocenie, zawartość węglanu wapnia oraz
stopień kwasowości; wyniki badań powinny być omówione w opisie technicznym;
stosunki wodne obejmujące rozeznanie:
a) kierunków spływu wód powierzchniowych,
b) głębokości i zmienności poziomu wód gruntowych oraz kierunku ich spadku;
c) istniejące zespoły roślinne.
Dla terenu planowanej rozbudowy cmentarza należy w związku z powyższym
wykonać:
• „Dokumentację określającą warunki hydrogeologiczne w związku z
projektowaniem inwestycji mogącej zanieczyścić wody podziemne” zgodną z
Rozporządzeniem Ministra Środowiska z dnia 19 grudnia 2001 r. w sprawie
szczegółowych wymagań jakim powinny odpowiadać dokumentacje
hydrogeologiczne i geologiczno-inżynierskie (Dz. U. Nr 153, poz. 1779),
zawierającą informacje wymagane w Rozporządzeniu Ministra Gospodarki
Komunalnej z dnia 28 sierpnia 1959 r. w sprawie określenia, jakie tereny pod
względem sanitarnym są odpowiednie na cmentarze (Dz. U. nr 52, poz. 315);
• inwentaryzację zieleni.
Zgodnie z „Raportem o oddziaływaniu na środowisko przedsięwzięcia pn.
>Regionalny Zakład Unieszkodliwiania Odpadów Tczew< (2011), ograniczenie
oddziaływania na środowisko RZUOT na etapie budowy można osiągnąć przez:
1) Zabezpieczenie gruntu i wód podziemnych w rejonie inwestycji przed
zanieczyszczeniami związanymi z pracą sprzętu zmechanizowanego.
2) Ograniczenie przekształceń powierzchni ziemi, w tym ochrona gleby.
3) Zminimalizowanie uciążliwości prowadzonych prac budowlanych dla
okolicznych mieszkańców.
4) Ograniczenie wycinki istniejącego drzewostanu tylko do drzew występujących
na terenach przeznaczonych pod zainwestowanie
Ponadto, zgodnie z zaleceniami sformułowanymi w „Dokumentacji
hydrogeologicznej…” (Walczyk 2011 – załącznik 2):
Pomimo bardzo korzystnych warunków przyrodniczych i środowiskowych,
uruchomienie obiektu będzie wymagać zastosowania rozwiązań technicznych
wykluczających przedostanie się zanieczyszczeń z powierzchni do wód
podziemnych. Ochrona powinna być zapewniona w czasie budowy, przy
normalnej eksploatacji i w razie awarii.
W celu ograniczenia zagrożenia wód podziemnych jest wskazane:
• uszczelnienie powierzchni dróg dojazdowych i wewnętrznych oraz parkingów
nawierzchnią
ograniczającą
możliwość
bezpośredniej
infiltracji
zanieczyszczonych wód opadowych i roztopowych,
• wyniesienie krawężników w sposób uniemożliwiający przedostawanie się
zanieczyszczeń poza teren zabezpieczony warstwą izolacyjną,
• ujęcie wód deszczowych i roztopowych systemem kanalizacji,
zapobiegającym bezpośredniej infiltracji do gruntu,
136
proeko
•
odprowadzenie wód opadowych kanalizacją wyposażoną w urządzenia
podczyszczające,
• ograniczenie stosowania środków chemicznych do zimowego utrzymania
dróg i parkingów,
urządzeń
kanalizacyjnych
i
• systematyczna
kontrola
sprawności
oczyszczających.
Ww. zalecenia zostały uwzględnione w projekcie budowlanym RZUOT.
Możliwość negatywnych oddziaływań na środowisko może być jedynie
wynikiem nieprawidłowej eksploatacji Zakładu. Na etapie projektu budowlanego
należy opracować instrukcję eksploatacji, ze szczególnym wskazaniem na
działania mające zasadniczy wpływ na zapobieganie lub ograniczenie
negatywnych oddziaływań na środowisko, a zwłaszcza wskazując na takie
uwarunkowania, jak:
1. Ograniczenie emisji niezorganizowanej do powietrza ze składowiska
odpadów, co jest związane z prawidłową eksploatacją polegającą na
układaniu odpadów na wydzielonych niewielkich działkach roboczych i
natychmiastowym ich przykrywaniu warstwami mineralnymi po zakończeniu
deponowania.
2. Ograniczenie emisji zanieczyszczeń do powietrza związanej z prawidłową
eksploatacją studni odgazowujących (nadbudowa ciągła oraz okresowa
wymiana wkładów filtracyjnych dezodoryzujących).
3. Zapobieganie niekontrolowanej emisji zanieczyszczeń do gruntu i wód
gruntowych, polegające na stałej kontroli drożności systemu odwadniania niecki
(drenażem) oraz sukcesywnym usuwaniu wód odciekowych ze zbiornika
retencyjnego.
4. Ograniczenie emisji zanieczyszczeń do gruntu i wód gruntowych z systemów
kanalizacji poprzez okresowe oczyszczanie separatorów z zawiesiny i
zanieczyszczeń ropopochodnych.
5. Zapewnienie stałego oczyszczania dróg i placów, w celu zapobiegania
dodatkowej emisji zanieczyszczeń w wyniku ruchu pojazdów po terenie
RZUOT.
6. Ograniczenie emisji z procesu kompostowania, poprzez utrzymywanie
prawidłowych warunków fermentacji tlenowej (wilgotność, temperatura,
napowietrzanie).
7. Prowadzenie stałego monitoringu środowiska na terenie RZUOT i w jego
bezpośrednim sąsiedztwie (rozdz.11.).
Dla niektórych planowanych inwestycji może być wymagane sporządzenie
raportu o oddziaływaniu przedsięwzięcia na środowisko – ROŚ (zob. rozdział
7.15). Zgodnie z art. 66 Ustawy z dnia 3 października 2008 r. o udostępnianiu
informacji o środowisku i jego ochronie, udziale społeczeństwa w ochronie
środowiska oraz o ocenach oddziaływania na środowisko (Dz. U. z 2008 Nr 199,
poz. 1227):
1. Raport o oddziaływaniu przedsięwzięcia na środowisko powinien zawierać:
(…)
9) opis przewidywanych działań mających na celu zapobieganie, ograniczanie
lub kompensację przyrodniczą negatywnych oddziaływań na środowisko, w
szczególności na cele i przedmiot ochrony obszaru Natura 2000 oraz
137
proeko
integralność tego obszaru;
Należy zastosować zalecenia dotyczące ograniczenia oddziaływania na
środowisko projektowanych obiektów wskazane ewentualnie na etapie ROŚ.
Wpływ na obszary Natura 2000
Na etapie prognozy do „Studium…, przede wszystkim ze względu na brak
szczegółowych informacji, nie można jednoznacznie wykluczyć wystąpieniu
negatywnego oddziaływania planowanych obiektów na obszary Natura 2000,
zwłaszcza na „Dolinę Dolnej Wisły” PLB040003.
Potencjalnie możliwe jest oddziaływanie miejskiej oczyszczalni ścieków,
który w efekcie realizacji ustaleń projektu „Studium…” zwiększy ilość
produkowanych ścieków (do wielkości zależnej od stopnia realizacji inwestycji), w
tym ilość zrzucanych, oczyszczonych ścieków do Wisły (rozdz. 7.3. i 7.7.). Przy
założeniu właściwego funkcjonowania oczyszczalni (zgodnie z przepisami
szczególnymi) założyć należy brak znaczącego oddziaływania na ich odbiornik –
Wisłę. Również w sytuacjach awaryjnych może wystąpić zagrożenie dla
środowiska Wisły w wyniku funkcjonowania funkcji produkcyjnej w bezpośrednim
sąsiedztwie, w rejonie dawnego portu i stoczni na Wiśle (strefa urbanistyczna
I.7.B.). Także zagrożeniem dla środowiska obszaru Natura 2000 „Dolina Dolnej
Wisły” PLB040003, może być (potencjalnie) realizacja funkcji przemysłowych,
dużych osiedli miejskich oraz pozostałych inwestycji, głównie zlokalizowanych w
bliskim sąsiedztwie Wisły, Dryboka, Kanału Młyńskiego i Motławy, ich
oddziaływanie będzie szczególnie istotne w świetle nakładania się wpływów
różnych inwestycji (oddziaływanie skumulowane – rozdz. 7.14.). Istotne
oddziaływanie na obszary Natura 2000 znajdujące się w rejonie miasta Tczewa
wywarłaby budowa toru wodnego Wisły (inwestycja celu publicznego).
Jak zapisano w rozdz. 7.7., w projekcie „Studium zawarto następujący
wymóg: wszelkie inwestycje mogące potencjalnie negatywnie oddziaływać na
środowisko na obszar Natury 2000, w tym związane z rozwojem rekreacji i
turystyki, powinny zostać poddane odpowiedniej procedurze oceny wpływu
oddziaływania na obszar Natura 2000.
W związku z realizacją ustaleń projektu „Studium...” nie wystąpią
przekształcenia prowadzące do dezintegracji obszarów Natura 2000 oraz do
pogorszenia sieci ich połączeń ekologicznych.
138
proeko
10. ROZWIĄZANIA ALTERNATYWNE DO ROZWIĄZAŃ
ZAWARTYCH W PROJEKCIE STUDIUM
Jak wykazano w rozdziale 7.15., dla niektórych planowanych inwestycji może
być wymagane przeprowadzenie postępowania w sprawie oceny oddziaływania
na środowisko. W postępowaniach tych wymagane jest wskazanie rozwiązań
alternatywnych.
W zakresie wskazanej w projekcie „Studium…” lokalizacji nowego
zainwestowania jako rozwiązania wariantowe, proponuje się:
• wykluczenie realizacji inwestycji, które mogłyby zawsze lub potencjalnie
znacząco oddziaływać na środowisko obszarów Natura 2000;
• wykluczenie lokalizacji obiektów należących do kategorii zawsze
oddziaływujących na środowisko i preferencje dla nieuciążliwych
środowiskowo inwestycji usługowo-produkcyjnych;
• rezygnacja z inwestycji znajdujących się na terenie korytarzy ekologicznych
(rozdz. 7.6.);
• dla lokalizacji cmentarza - alternatywę mogą wykazać wyniki badań
geologicznych i hydrogeologicznych, przy czym planowana lokalizacja przy
istniejącym cmentarzu i przy składowisku odpadów jest słuszna, ze względu
na ochronę nowych terenów przed uciążliwościami i ograniczeniami w
zainwestowaniu, jakie powodują cmentarze, dobrym rozwiązaniem
alternatywnym dla tradycyjnego cmentarza byłoby zorganizowanie kolumbarium,
które w znacznym stopniu ogranicza terenochłonność tych inwestycji, co
jednocześnie może wymagać zmian w mentalności społeczeństwa polskiego.
Skala ogólności zapisów projektu „Studium ...” w zakresie obiektów usługowoprodukcyjnych, w tym ogólna bądź brak lokalizacji konkretnych przedsięwzięć
inwestycyjnych oraz brak charakterystyki technologicznej uniemożliwiają
wskazanie na tym etapie projektowania alternatywnych rozwiązań
lokalizacyjnych czy technologicznych dla pozostałych inwestycji.
139
proeko
11. PROPOZYCJE DOTYCZĄCE PRZEWIDYWANYCH METOD
ANALIZY SKUTKÓW REALIZACJI POSTANOWIEŃ PROJEKTU
STUDIUM ORAZ CZĘSTOTLIWOŚCI JEJ PRZEPROWADZANIA
Planowana lokalizacji cmentarza (lub poszerzenie istniejącego) wymagać
będą monitorowania oddziaływania na środowisko:
• na etapie budowy w zakresie:
− nadzoru geologicznego przy ewentualnej wymianie gruntów;
− ochrony drzew i krzewów;
− oddziaływania na pierwszy poziom wód podziemnych w przypadku jego
wystąpienia;
• na etapie eksploatacji w zakresie:
− oddziaływania na warunki wodne - szczegółowy program monitoringu w
zakresie problematyki hydrologicznej określony zostanie w prawnie
wymaganej „Dokumentacji określającej warunki hydrogeologiczne w związku z
projektowaniem inwestycji mogącej zanieczyścić wody podziemne”;
− efektywności gospodarki odpadami komunalnymi.
Dla planowanej zabudowy w sąsiedztwie istniejących i planowanych linii
elektroenergetycznych WN i GPZ konieczne jest wykonanie rozpoznania
pomiarowego zasięgu stref o ograniczeniach inwestycyjnych w zakresie
promieniowania elektromagnetycznego od tych obiektów, zgodnie z
obowiązującymi przepisami oraz zachowanie pasa technologicznego o
szerokości wg przepisów odrębnych (rozdz. 7.4. i 7.12.).
•
•
•
•
•
•
Dodatkowo na obszarze miasta Tczew wskazane są:
co najmniej raz w roku monitoring akustyczny, zwłaszcza wzdłuż głównych
dróg kołowych i kolejowych i na granicy terenów ewentualnych innych
obiektów powodujących znaczną emisję hałasu,
stanu zabezpieczeń przeciwpowodziowych, zgodnie z przepisami
szczególnymi;
ciągła kontrola systemu gospodarki odpadami;
kontrola stanu wód rzek na obszarze miasta, zwłaszcza w rejonie wylotów
oczyszczonych ścieków z oczyszczalni oraz podczyszczonych wód
opadowych z separatorów na kanalizacji burzowej;
wprowadzić monitoring obszarów i obiektów ochrony przyrody i obiektów
planowanych do objęcia ochroną, między innymi dla oceny stanu ich siedlisk,
szaty roślinnej i fauny oraz skuteczności prowadzonych zabiegów ochronnych
(zadanie służb Regionalnego Dyrektora Ochrony Środowiska w Gdańsku);
wprowadzić monitoring obiektów dziedzictwa kulturowego planowanych do
objęcia ochroną i chronionych na podstawie ustaleń miejscowych planów
zagospodarowania przestrzennego (zadanie samorządu gminnego i służb
Wojewódzkiego Konserwatora Zabytków w Gdańsku).
140
proeko
Zgodnie z „Raportem o oddziaływaniu na środowisko przedsięwzięcia pn.
>Regionalny Zakład Unieszkodliwiania Odpadów Tczew< (2011), projektowany
RZUOT może wymagać monitorowania oddziaływania na środowisko na etapie
eksploatacji w zakresie:
1) stopnia zanieczyszczenia atmosfery w otoczeniu obiektu,
2) natężenia hałasu w rejonie najbliższej zabudowy mieszkaniowej,
3) skuteczności funkcjonowania systemów kanalizacyjnych (w tym systemów
odwodnienia składowiska),
4) ewidencji przetwarzanych odpadów (w szczególności postępowania z
odpadami niebezpiecznymi).
Dla niektórych planowanych inwestycji (zob. rozdz. 7.15.) może być wymagane
sporządzenie raportu o oddziaływaniu przedsięwzięcia na środowisko – ROŚ.
Zgodnie z art. 66 Ustawy z dn. 03.10.2008 r. o udostępnianiu informacji o
środowisku i jego ochronie, udziale społeczeństwa w ochronie środowiska oraz o
ocenach oddziaływania na środowisko (Dz. U. z 2008 Nr 199, poz. 1227):
1. Raport o oddziaływaniu przedsięwzięcia na środowisko powinien zawierać:
(…)
16) przedstawienie propozycji monitoringu oddziaływania planowanego
przedsięwzięcia na etapie jego budowy i eksploatacji lub użytkowania, w
szczególności na cele i przedmiot ochrony obszaru Natura 2000 oraz
integralność tego obszaru; (…)
W przypadku wykonania raportu, zostaną w nim zawarte zalecenia dotyczące
monitoringu projektowanych inwestycji.
141
proeko
12. WSKAZANIE NAPOTKANYCH W PROGNOZIE TRUDNOŚCI
WYNIKAJĄCYCH Z NIEDOSTATKÓW TECHNIKI LUB LUK WE
WSPÓŁCZESNEJ WIEDZY
Przy sporządzaniu prognozy oddziaływania na środowisko projektu
„Studium...” nie napotkano trudności wynikających z niedostatków techniki i luk
we współczesnej wiedzy.
142
proeko
13. WYKAZ ŹRÓDEŁ INFORMACJI UWZGLĘDNIONYCH W
PROGNOZIE
Baranowski A., Kowalik P. Lipińska B., Bocheński J. 2004. Zagospodarowanie
przestrzenne doliny i delty Wisły wraz z otoczeniem. Podstawy naukowe
i uwarunkowania wielofunkcyjnego zrównoważonego rozwoju i
zagospodarowania przestrzennego Subregionu Nadwiślańskiego [w]
Studia obszarów problemowych województwa pomorskiego, praca zbior.
Pod red, F. Pankau. Pomorskie Studia Regionalne.
Bilans zasobów kopalin i wód podziemnych w Polsce, PIG Warszawa 2004 i
2008.
Buliński M., Ciechanowski i inni, 2006. Walory przyrodnicze Trójmiejskiego
Obszaru Metropolitalnego i ich ochrona. [w]: Czochański J., Kistowski M.
(red.). Studia Przyrodniczo-Krajobrazowe Województwa Pomorskiego.
Pomorskie Studia Regionalne, Urząd Marszałkowski Województwa
Pomorskiego, Gdańsk, ss. 11-134.
Buliński M., Przewoźniak M., 2000, Przyrodnicze uwarunkowania i kierunki
zagospodarowania Starego Miasta i brzegu Wisły w Tczewie (Phare).
Busse P. 2009, Wyniki monitoringu ornitologicznego w obrębie lokalizacji farmy
wiatrowej >Tczew< (Hanza Farma Wiatrowa), na podstawie danych z
okresu 21 marca 2008 – 105 kwietnia 2009.
Diagnoza stanu i koncepcja ochrony środowiska przyrodniczo-kulturowego w
województwie pomorskim. Materiały do monografii przyrodniczej
Regionu Gdańskiego, T.8., 2002, praca zbior. pod red., A. Kostarczyka i
M. Przewoźniaka, Gdańsk.
Generalny pomiar ruchu w 2005 r. Średni dobowy ruch w punktach pomiarowych
na drogach krajowych w województwie pomorskim. Oddział GDDKiA
Gdańsk.
Inwentaryzacja przyrodnicza części zbocza doliny Wisły w Tczewie, od mostu
drogowego do ujścia rzeki Drybok, ocena walorów przyrodniczych pod
kątem ich ochrony, ze szczególnym uwzględnieniem obszaru Natura
2000, 2010, Ogólnopolskie Towarzystwo Ochrony Ptaków
Koncepcja programowo-przestrzenna „Pętla Żuławska” Międzynarodowa Droga
Wodna E-70, BRDW UMWP, Gdańsk, 2007.
Kompleksowe
zabezpieczenie
przeciwpowodziowe
żuław.
Koncepcja
programowo-przestrzenna”, 2008.
Korytarz ekologiczny doliny Wisły, 1995, praca zbior. pod red. E. GackiejGrzesikiewicz, Fundacja IUCN Poland, Warszawa.
Kuśmierczuk K, 2007, Strategia rozwoju powiatu tczewskiego na lata 2007 –
2020, Tczew.
Mapa zasobów obszarów głównych zbiorników wód podziemnych (GZWP) w
Polsce wymagających szczególnej ochrony. 1:500.000, 1990, praca
zbior. pod red. A.S. Kleczkowskiego, IHiGI AG-H w Krakowie.
Narczyński T., 2009, Sprawozdanie etapowe monitoringu chiropterofauny za
okres od 05.07. do 31.10.2009 r. z obszaru planowanych elektrowni
wiatrowych >Hanza<”.
143
proeko
Nowak A., Zając A., 2011, Monitoring składowiska odpadów w miejscowości
Tczew. Badania składu wód podziemnych, pomiar składu gazu
składowiskowego, analiza wielkości opadu atmosferycznego oraz
ocena przebiegu osiadania powierzchni składowiska i stateczności
skarp. Raport za 2010 rok, SGS Eko-Projekt Sp. z o.o., Pszczyna.
Obwieszczenie Marszałka Sejmu RP z dnia 10 stycznia 2012 r. w sprawie
ogłoszenia jednolitego tekstu ustawy - Prawo wodne (Dz. Ustaw z 9 lutego
2012 r., poz. 145).
Określenie granic obszarów bezpośredniego zagrożenia powodzią dla terenów
nieobwałowanych rzek: Raduni, Motławy, Martwej Wisły, Rozwójki, i
Bielawy od wody o prawdopodobieństwie pojawiania się 1% dla terenów
zurbanizowanych i od wody o prawdopodobieństwie pojawiania się 1%,
10% dla pozostałych terenów, 2003, IMGW, Gdynia.
Opracowanie
ekofizjograficzne
dla
potrzeb
miejscowego
planu
zagospodarowania przestrzennego terenu położonego w obszarze
Starego Miasta w rejonie ulic Jana z Kolna, Sambora, Zamkowej,
Mestwina, Chopina, Czyżykowskiej oraz rzeki Wisły w Tczewie, 2003,
BPiWP „Proeko”, Gdańsk.
Opracowanie ekofizjograficzne do planu zagospodarowania przestrzennego
województwa pomorskiego, praca zbior. pod. red. J. Czochańskiego,
Pomorskie Studia Regionalne, Gdańsk.
Opracowanie ekofizjograficzne sporządzone na potrzeby zmiany Studium i
Kierunków Zagospodarowania przestrzennego Miasta Tczewa, 2004,
Pracownia Ochrony Środowiska „Projekt 2000”, Gdańsk
Opracowanie ekofizjograficzne podstawowe gminy Tczew dla potrzeb studium
uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego, 2009,
Proeko, Gdańsk.
Ocena roczna jakości powietrza w woj. pomorskim za 2007 rok, PWIOŚ Gdańsk
2008.
Opracowanie ekofizjograficzne podstawowe dla potrzeb zmiany Studium
uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego miasta
Tczewa, 2011, Proeko, Gdańsk
Plan gospodarki odpadami dla województwa pomorskiego na lata 2007-2010 z
uwzględnieniem perspektywy 2011-2014, 2007.
Plan operacyjny ochrony przed powodzią gminy Tczew na 2009 rok, 2009, Urząd
Gminy w Tczewie, Tczew.
Plan zagospodarowania przestrzennego województwa pomorskiego – zmiana
przyjęta Uchwałą Nr 1004/XXXIX/09 z dnia 26 października 2009 r.
Problematyka
przyrodnicza
w
studium
uwarunkowań
i
kierunków
zagospodarowania przestrzennego gminy, 1997, praca zbior. pod red.
M. Teisseyre-Sierpińskiej, IGPiK, Warszawa.
Polityka ekologiczna państwa w latach 2009 – 2012 z perspektywą do roku 2016,
Minister Środowiska, 2008, Warszawa.
Pojezierze Starogardzkie, 1996, prac. zbior. pod red. J. Szukalskiego, GTN,
Gdańsk.
144
proeko
Prognoza oddziaływania na środowisko „Programu ochrony środowiska
województwa pomorskiego na lata 2007-2010 z uwzględnieniem
perspektywy 2011-2014”, którego część stanowi projekt Planu
gospodarki odpadami, 2007, Gdańsk.
Prognoza oddziaływania na środowisko projektu „Regionalnego programu
operacyjnego dla woj. pomorskiego na lata 2007-2013”, 2006, WBPP w
Słupsku.
Prognoza oddziaływania na środowisko projektu „Regionalnej strategii rozwoju
transportu województwa pomorskiego na lata 2007-2020”, 2008, WBPP
w Słupsku.
Prognoza oddziaływania na środowisko projektu „Strategii rozwoju województwa
pomorskiego” 2020, 2005, WBPP w Słupsku.
Prognoza oddziaływania na środowisko projektu „Planu zagospodarowania
przestrzennego województwa pomorskiego”, 2008, WBPP w Słupsku.
Prognoza
oddziaływania
na
środowisko
Programu
„Kompleksowe
zabezpieczenie przeciwpowodziowe Żuław do roku 2030 (z
uwzględnieniem etapu 2015), 2009, Ekokonsult, Gdańsk.
Program ochrony środowiska dla miasta Tczew, 2004.
Program ochrony środowiska dla miasta Tczewa na lata 2008-2011 z
uwzględnieniem perspektywy na lata 2012-2015, 2008, Albeko, Opole
Program ochrony środowiska województwa pomorskiego na lata 2007-2010 z
uwzględnieniem perspektywy 2011-2014, 2007.
Program ochrony środowiska województwa pomorskiego 2007–2010 z
uwzględnieniem perspektywy na lata 2011 – 2014, (Uchwała nr
191/XII/07 Sejmiku Województwa Pomorskiego z dnia 24 września 2007
r.), Gdańsk.
Przewoźniak, 1987, Podstawy geografii fizycznej kompleksowej, Wyd. UG,
Gdańsk.
Przewoźniak M., 1995, Studia przyrodniczo-krajobrazowe w ocenach
oddziaływania na środowisko, w: Studia krajobrazowe jako podstawa
racjonalnej gospodarki przestrzennej, mat. sem., Uniwersytet
Wrocławski, Wrocław
Przewoźniak M., 1997, Teoria i praktyka w prognozowaniu zmian środowiska
przyrodniczego dla potrzeb planowania przestrzennego, w: Materiały
szkoleniowe do konferencji nt. “Prognoza skutków wpływu ustaleń
miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego na środowisko
przyrodnicze, jako istotne narzędzie przeciwdziałania powstawaniu
zagrożeń ekologicznych”, TUP, Katowice.
Przewoźniak M., 2002, Kształtowanie środowiska przyrodniczego miast.
Przykłady z regionu gdańskiego, Wydział Architektury Politechniki
Gdańskiej.
Przewoźniak M. 2004, Walory przyrodnicze, w: Uwarunkowania i kierunki
rozwoju turystyki w województwie pomorskim, praca zbior. pod red. M.
Wanagos, Urząd Marszałkowski Woj. Pomorskiego, 67-102.
Przewoźniak M. 2005, Ochrona przyrody w planowaniu przestrzennym. Teoria –
prawo- realia, Przegląd Przyrodniczy, t.XVI, z 1-2.
145
proeko
Racinowski R., 1987, Wprowadzenie do fizjografii osadnictwa, PWN, Warszawa.
Raporty o stanie środowiska w województwie pomorskim w latach 1999 - 2007,
WIOŚ w Gdańsku.
Raport o oddziaływaniu na środowisko przedsięwzięcia pn. „Kompleksowe
zabezpieczenie przeciwpowodziowe Żuław”, 2008, Proeko, Gdańsk.
Raport o oddziaływaniu na środowisko przedsięwzięcia pn. „Regionalny Zakład
Unieszkodliwiania Odpadów Tczew”, 2011, BPiWP „PROEKO”, Gdańsk
Regionalna strategia energetyki ze szczególnym uwzględnieniem źródeł
odnawialnych, 2006, Uchwała nr 1098/LII/06 Sejmiku Województwa
Pomorskiego z dnia 23 października 2006 r.
Rozporządzenie Ministra Gospodarki z dnia 30 lipca 2001 r. w sprawie warunków,
jakim powinny odpowiadać sieci gazowe (Dz. U. Nr 97 z 11 września
2001, poz. 1055).
Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 30 października 2003 r. w sprawie
dopuszczalnych poziomów pól elektromagnetycznych w środowisku oraz
sposobów sprawdzania dotrzymywania tych poziomów (Dz. U. Nr 192,
poz. 1883).
Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 14 czerwca 2007 r. w sprawie
dopuszczalnych poziomów hałasu w środowisku (Dz. U. Nr 120 poz.
826).
Rozporządzenie Ministra Środowiska w sprawie gatunków dziko występujących
roślin objętych ochroną (Dz. U. 2004 r. Nr 168, poz. 1764).
Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 9 lipca 2004 r. w sprawie gatunków
dziko występujących grzybów objętych ochroną. Dz. U. Nr 168, poz.
1764.
Rozporządzenie Ministra Środowiska w sprawie gatunków dziko występujących
zwierząt objętych ochroną (Dz. U. 2004 r. Nr 220, poz. 2237).
Rozporządzenia Ministra Środowiska w sprawie obszarów specjalnej ochrony
ptaków Natura 2000 z dnia 21 lipca 2004 r. 2000 z późniejszymi
zmianami (Dz. U. z 2004 r. 229 poz. 2313, Dz. U. z 2007 r. Nr 179 poz.
1275 i Dz. U. z 2008 r. Nr 198, poz 1226).
Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 16 maja 2005 r. w sprawie typów
siedlisk przyrodniczych oraz gatunków roślin i zwierząt wymagających
ochrony w formie wyznaczenia obszarów Natura 2000 (Dz. U. z 2005 r.
Nr 94, poz. 795).
Rozporządzenie Ministra Transportu i Budownictwa z dnia 14 stycznia 2006 r.
zmieniającym rozporządzenie w sprawie sposobu zgłaszania oraz
oznakowania przeszkód lotniczych (Dz. U. Nr 9, poz. 53).
Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 9 listopada 2004 r. w sprawie określenia
rodzajów przedsięwzięć mogących znacząco oddziaływać na
środowisko oraz szczegółowych kryteriów związanych z kwalifikowaniem
przedsięwzięć do sporządzenia raportu o oddziaływaniu na środowisko
(Dz. U. Nr 257 poz. 2573, zm. Dz. U. z 2005 r. Nr 92, poz. 769 i Dz. U. z
2007 r. Nr 158, poz. 1105).
146
proeko
Sidło P.O., Błaszkowska B., Chylarecki P. (red.) 2004, Ostoje ptaków o
znaczeniu europejskim w Polsce, OTOP, Warszawa.
Strategia rozwoju gminy Tczew na lata 2007 – 2020, 2007.
Studium krajobrazowe zbocza doliny Wisły w Tczewie, od mostu drogowego do
ujścia rzeki Drybok, 2010, BPiWP „Proeko” w Gdańsku
Studium ochrony krajobrazu województwa pomorskiego, 2005, Gdańsk
Ustawa z dnia 3 października 2008 r. o udostępnianiu informacji o środowisku i
jego ochronie, udziale społeczeństwa w ochronie środowiska oraz o
ocenach oddziaływania na środowisko (Dz. U. Nr 199, poz. 1227 z późn.
zm.).
Ustawa z dnia 27 marca 2003 r. o planowaniu i zagospodarowaniu
przestrzennym (Dz. U. Nr 80, poz. 717 z późn. zm.).
Ustawa z dnia 27 kwietnia 2001 r. „Prawo ochrony środowiska” (tekst jednolity
Dz. U. z 2008 r. Nr 25, poz. 150 z późn. zm.).
Ustawa z dnia 18 lipca 2001 r. „Prawo wodne” (tekst jednolity Dz. U. z 2005 r. Nr
239, poz. 2019 z późn. zm.).
Ustawa z dnia 27 kwietnia 2001 r. o odpadach (tekst jednolity Dz. U. z 2007 r. nr
39, poz. 251 z późn. zm.).
Ustawa z dnia 16 kwietnia 2004 r. o ochronie przyrody (tekst jednolity Dz. U. z
2009, Nr 151, poz. 1220 z późn. zm.).
Woś A., 1999, Klimat Polski, Wyd. Nauk. PWN, Warszawa.
www. mos.gov.pl/natura2000.
Założenia do planu zaopatrzenia w ciepło, energię elektryczną i paliwa gazowe
miasta Tczewa, 2007, Energoekspert Sp. z o.o.
Żuławy Gdańskie [red. Augustowski B.], 1976, GTN, Gdańsk.
Spis rysunków:
Rys. 1 Położenie miasta Tczewa na tle podziału administracyjnego (1:150.000).
Rys. 2 Położenie miasta Tczewa na tle form ochrony przyrody w regionalnym
otoczeniu (1:125.000)
Rys. 3 Obszary zagrożone ruchami masowymi (Źródło: "Opracowanie
ekofizjograficzne...", 2004)
147
proeko
STRESZCZENIE PROGNOZY
W JĘZYKU NIESPECJALISTYCZNYM
148
proeko
1.
PODSTAWY PRAWNE PROGNOZY I INFORMACJE O METODACH
ZASTOSOWANYCH PRZY JEJ SPORZĄDZANIU
1.1. Podstawy prawne
Przedmiotem opracowania jest prognoza oddziaływania na środowisko
projektu „Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego
miasta Tczewa”, opracowanego przez Diogenes Studio Sp. z o.o. w Gdańsku.
Prognoza wykonana została na podstawie Ustawy z dnia 3 października 2008
r. o udostępnianiu informacji o środowisku i jego ochronie, udziale społeczeństwa
w ochronie środowiska oraz o ocenach oddziaływania na środowisko (Dz. U. Nr
199, poz. 1227).
Prognozę opracowano na podstawie:
• „Opracowania ekofizjograficznego podstawowego miasta Tczewa dla potrzeb
zmiany studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego
miasta Tczewa” (2011);
• materiałów archiwalnych Urzędu Miasta Tczewa;
• materiałów archiwalnych BPiWP „Proeko” w Gdańsku;
• materiałów publikowanych dotyczących zagadnień metodycznych ocen
oddziaływania na środowisko;
• materiałów publikowanych dotyczących miasta Tczewa i jego regionalnego
otoczenia;
• prawa powszechnego i miejscowego ochrony środowiska.
1.2. Metody prognozowania
W prognozie oddziaływania na środowisko projektu „Studium uwarunkowań i
kierunków zagospodarowania przestrzennego miasta Tczew” zastosowano
następujące metody prognozowania:
•
indukcyjno-opisową (od szczegółowych analiz po uogólniającą syntezę);
•
analogii środowiskowych (na podstawie założenia o stałości praw przyrody);
•
diagnozy stanu środowiska na podstawie kartowania terenowego jako punktu
wyjścia ekstrapolacji w przyszłość
•
analiz kartograficznych
149
proeko
2. INFORMACJE O ZAWARTOŚCI I GŁÓWNYCH CELACH PROJEKTU
STUDIUM ORAZ JEGO POWIĄZANIACH Z INNYMI DOKUMENTAMI
2.1. Charakterystyka ustaleń projektu „Studium...”
Projekt
„Studium
uwarunkowań
i
kierunków
zagospodarowania
przestrzennego miasta Tczew” powstał w efekcie Uchwały Nr XXXVII/317/2009
Rady Miejskiej w Tczewie z dnia 24 września 2009 r. w sprawie przystąpienia do
sporządzenia zmiany studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania
przestrzennego miasta Tczewa.
W związku ze zmianami w zagospodarowaniu przestrzennym Tczewa,
obowiązujące dotychczas „Studium…”, zaktualizowane ostatnio w 2004 r.,
straciło częściowo swoją aktualność i konieczna jest jego zmiana.
Podstawowym celem projektu „Studium...” jest aktualizacja stanu prawnego,
uwzględnienie zmian przestrzenno-gospodarczych na terenie miasta oraz
potrzeb mieszkańców i inwestorów (sformułowanych w postaci wniosków do
miejscowych planów, których uwzględnienie wymaga uprzedniej zmiany
„Studium…”).
Przedmiotem projektu „Studium...” jest ustalenie zasad polityki przestrzennej
dla obszaru miasta Tczewa, poprzez ustalenie zasad kształtowania struktury
przestrzennej, z uwzględnieniem istniejących uwarunkowań, spełniających
dzisiejsze oczekiwania społeczne, gospodarcze i kulturowe.
Miasto Tczew w projekcie „Studium…” podzielone zostało na siedem
głównych stref i obszarów urbanistycznych:
1) Stare Miasto I.ZC (zabytkowe centrum) nr strefy I.1.
2) Zabytkowe Przedmieścia i Obszary I.ZPiO (nr I.2-I.16)
3) Istniejące osiedla mieszkaniowe o przewadze zabudowy mieszkaniowej
jednorodzinnej (nr II.1.-II.6.)
4) Istniejące osiedla mieszkaniowe o przewadze zabudowy mieszkaniowej
wielorodzinnej do 4 kondygnacji (II.7.)
5) Istniejące osiedla mieszkaniowe o przewadze zabudowy mieszkaniowej
wielorodzinnej powyżej 4 kondygnacji (II.8 – II.10.)
6) Projektowane osiedla mieszkaniowe o przewadze zabudowy mieszkaniowej
jednorodzinnej (III.1.- III.2.)
7) Projektowane osiedla mieszkaniowe o przewadze zabudowy mieszkaniowej
jednorodzinnej i zabudowy wielorodzinnej do 4 kondygnacji (III.3.)
8) Projektowane osiedla mieszkaniowe o przewadze zabudowy mieszanej
mieszkaniowej (różne formy) i usługowej (III.4.-III.5.)
9) Projektowane centra miejskie (IV.1.-IV.2.)
10) Tereny produkcyjno-usługowe (V.1. – V.8.)
11) Ogródki działkowe i cmentarz komunalny (VI.1.-VI.8.)
12) Tereny wyłączone z zabudowy:
VII.1. Obszar Doliny Strugi Subkowskiej (Drybok)
VII.2. Obszar Doliny rzeki Motławy
VII.3. Pas Nadwiślański
150
proeko
Naczelną zasadą jest unikanie lokalizowania funkcji produkcyjno-składowej i
pochodnych w strefach mieszkaniowych i odwrotnie. W przypadku występowania
obu tych funkcji naprzemiennie nie należy rozbudowywać funkcji, która jest w
sprzeczności z wiodącą funkcją strefy.
Dla wybranych obszarów, w „Studium…” zamieszczono szczegółowe zasady
przeznaczenia i użytkowania terenu:
Według ustaleń „Studium…” preferowane jest „planowanie otwarte”,
umożliwiające ciągłe dostosowywanie polityki przestrzennej do zmieniających się
potrzeb, prowadzone jednocześnie w oparciu o świadomie zaprojektowane
wielofunkcyjne dzielnice miasta. Przy czym dzielnice te powinny posiadać
optymalną wielkość tj. obszar, który można pokonać pieszo, a kształtowanie
zabudowy powinno być realizowane w sposób zrównoważony, z poszanowaniem
uwarunkowań kulturowych, przyrodniczych i z dużą świadomością publiczną.
Ograniczenia i uwarunkowania przyrodnicze i kulturowe powinny być
respektowane odpowiednio w każdej strefie i obszarze miasta. Dzielnice miasta
powinny być realizowane poprzez zastosowanie różnorodności typologicznej i
funkcjonalnej.
Ograniczenia w wykorzystaniu terenów wyłączonych spod zabudowy i
terenów ograniczonego użytkowania dotyczą pewnego rodzaju działalności, po
uzyskaniu decyzji właściwych organów, pewne działania inwestycyjne mogą być
realizowane na tych terenach.
W granicach Tczewa występują następujące tereny wyłączone spod
zabudowy lub tereny ograniczonego użytkowania:
•
•
•
•
wynikające z przepisów prawnych dotyczących ochrony przyrody i
elementów środowiska:
dotyczące form ochrony kulturowej:
istniejące obiekty i urządzenia, wytwarzające strefy ograniczonego
użytkowania, na podstawie przepisów szczególnych, jak:
1) strefy ochronne ujęć wody
2) oczyszczalnia w Tczewie
3) obszary oddziaływania napowietrznych linii energetycznych wysokiego
napięcia
4) strefa ograniczeń w zabudowie po 4,0 m na każdą stronę od osi
gazociągów wysokiego ciśnienia
5) drogi
7) tereny kolejowe
8) przeszkody lotnicze
projektowane w „Studium…” obszary chronione lub postulowane do
ograniczenia zabudowy.
Obszary wymagające rehabilitacji to głównie zdegradowane lub
zagospodarowane w okresie PRL tereny przemysłowe i tereny osiedli
„blokowiskowych”, znajdujące się w granicach następujących stref:
• V.4 Obszar produkcyjny przy ul. Jagiellońskiej i Rokickiej;
• V.3 Południowy obszar produkcyjny przy drodze krajowej;
151
proeko
• II.8 Osiedle Czyżykowo;
• II.9 Osiedle Antoniego Garnuszewskiego;
• II.10 Osiedle Suchostrzygi, itp.
Dodatkowo do obszarów wymagających rehabilitacji zaliczono
• tereny portowo-stoczniowe;
• nieuporządkowane tereny po byłych PGR-ach;
• nie objęte działaniami konserwatorskimi założenia dworsko-parkowe;
• niezagospodarowane majdany – tj. zabudowania gospodarcze wchodzące w
skład dawnych majątków;
• zabudowania garażowo-gospodarcze stanowiące zaplecze istniejącej
zabudowy mieszkaniowo-usługowej w centrum miasta;
• tereny prowadzonej działalności rzemieślniczej w obrębie istniejącej zabudowy
zagrodowej z zakresu nieusankcjonowanej działalności gospodarczej
polegające np. na zbieractwie złomu, odpadów itp.
Zalecane są:
• realizacja nowej zabudowy w harmonii z zabudową zabytkową;
• rehabilitacja obiektów zabytkowych, w tym głównie założeń dworskoparkowych;
• ochronna innych obiektów o zachowanych wartościach kulturowych.
Obiekty o walorach kulturowych, w zależności od potrzeb, winny być poddane
zabiegom konserwacji lub restauracji.
Obszary wymagające rekultywacji – obejmują tereny wymagające
rekultywacji ze względu na poprzednio pełnione funkcje (np strzelnicy wojskowej,
terenów przemysłowych i innych), dla których trudno jest określić stopień
zanieczyszczenia środowiska:
• tereny po byłym poligonie (III.5 „Obszar Poligonu”);
• tereny po byłej jednostce wojskowej (IV.1 „Nowe Centrum”);
• tereny postoczniowe (I.7.B „Południowe tereny nad Wisłą”).
W projekcie „Studium …” wskazane
problemowe:
• tereny postoczniowe;
• byłe tereny zamknięte wojskowe;
• obszar Starego Miasta;
• tereny sadów.
zostały
następujące
obszary
2.2. Powiązania projektu „Studium...” z innymi dokumentami19
Projekt „Studium …” posiada powiązania m. in. z następującymi
opracowaniami planistycznymi, strategicznymi itp.:
• „Plan zagospodarowania przestrzennego województwa pomorskiego”
19
Dokumenty z zakresu ochrony środowiska rangi międzynarodowej, krajowej i regionalnej
omówiono w rozdz. 6.
152
proeko
(2009);.
• „Regionalna strategia energetyki ze szczególnym uwzględnieniem źródeł
odnawialnych” (2006)
• „Założenia do planu zaopatrzenia w ciepło, energię elektryczną i paliwa
gazowe miasta Tczewa” (2007)
• „Strategia rozwoju powiatu tczewskiego na lata 2007 – 2020” (2007)
•
„Strategia rozwoju Tczewa” (2008).
Projekt
„Studium
uwarunkowań
i
kierunków
zagospodarowania
przestrzennego miasta Tczewa” (2012) stanowi rozwinięcie i uszczegółowienie
celów i zadań zawartych w ww. dokumentach. „Strategii...” w dziedzinie
zagospodarowania przestrzennego.
3.
ANALIZA I OCENA STANU ŚRODOWISKA I JEGO
POTENCJALNE ZMIANY
3.1. Struktura środowiska przyrodniczego
Miast Tczew położone jest na lewym brzegu Wisły, na pograniczu dwóch
regionów¨Pojezierza Starogardzkiego i południowego skraju Żuław Gdańskich,
należących do Żuław Wiślanych. Są to regiony całkowicie odmienne zarówno
pod względem ich genezy, struktury środowiska jak i fizjonomii krajobrazu.
Na Pojezierzu Starogardzkim przeważają duże, względnie jednorodne
powierzchnie wysoczyzn morenowych, a Żuławy Wiślane stanowią rozległą
równinę zbudowaną z piaszczystych i ilastych osadów rzecznych.
Przeważająca część miasta położona jest w obrębie wysoczyzny morenowej
Pojezierza Starogardzkiego, a tylko północno-wschodnia jego część położona
jest na równinie aluwialnej Żuław Wiślanych.
Pod względem hydrograficznym Tczew położony jest w zlewni
bezpośredniej Wisły (część centralna i południowa) oraz w zlewni Motławy,
dopływu Martwej Wisły (część północna). Elementy sieci hydrograficznej na
obszarze miasta stanowią:
• Wisła przepływająca wzdłuż wschodniej granicy miasta (dolny, uregulowany
odcinek rzeki);
• Motława przepływająca wzdłuż północno-zachodniej granicy miasta;
• Struga Drybok przepływająca wzdłuż południowej granicy miasta;
• Kanał Młyński;
• pozostałe kanały i rowy melioracyjne.
Ponadto wody powierzchniowe na obszarze miasta reprezentowane są przez
niewielkie naturalne zbiorniki wodne występujące w wytopiskowych
zagłębieniach terenu i powstałe sztucznie w wyrobiskach po eksploatacji żwiru
lub gliny oraz przez kanały i rowy melioracyjne.
Warunki klimatyczne Tczewa są wynikiem położenia miasta w bliskiej
odległości od morza, na skraju wysoczyzny Pojezierza Starogardzkiego.
Przeważają tu wiatry południowo-zachodnie, duży jest udział cisz (11,2%). Na
153
proeko
obszarze Tczewa zdecydowanie przeważają wiatry bardzo słabe (poniżej 2 m/s) i
słabe (poniżej 5 m/s). IŚrednia roczna suma opadów z okresu 1961-1980
wynosiła ok. 525 mm. Największe miesięczne opady występują w lipcu (około 75
– 85 mm), a najniższe w styczniu i lutym (około 30 mm). Średnia roczna
temperatura powietrza wynosi +7,3OC. Generalnie klimat Tczewa charakteryzuje
się dość długim i ciepłym latem, niezbyt surową, krótką zimą, średniej wielkości
opadami atmosferycznymi oraz przewagą wiatrów z kierunku południowozachodniego.
Na obszarze miasta występują następujące gleby:
• na wysoczyźnie morenowej gleby brunatne właściwe;
• w dolinach Motławy i Dryboku gleby mułowo-torfowe;
• na równinie aluwialnej mady.
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
Szata roślinna miasta reprezentowana jest przez:
kompleksy leśne i semileśne;
zbiorowiska nadwodne;
zieleń parkową;
zadrzewienia i zakrzewienia;
trawniki ;
cmentarze;
agrocenozy (głównie) i zbiorowiska łąkowe;
ogrody działkowe;
ogrody i sady przydomowe;
roślinność ruderalną (popularnie chwasty).
Fauna – duże walory faunistyczne posiada Dolina Wisły, w tym na obszarze
miasta koryto rzeki i obszar międzywala. Tereny te znajdują się w zasięgu
obszaru specjalnej ochrony ptaków „Dolina Dolnej Wisły” – ostoi ptaków rangi
europejskiej. Ostoja jest ważnym miejscem lęgowym i korytarzem migracyjnym
ptaków. Potwierdzono występowanie tu m.in. nura rdzawoszyjego, nura
czarnoszyjego, bąka, czapli nadobnej, czapli białej, łabędzia czarnodziobego,
łabędzia krzykliwego, rybitwy białoczelnej, błotniaka stawowego, błotniaka
łąkowego, rybołowa, derkacza, żurawia, bielika, ohra, ostrygojada, zimorodka,
sieweczki rzecznej. W celu obserwacji ptaków i promowania ochrony przyrody w
2010 r. stworzono ścieżkę dydaktyczno-przydniczą wzdłuż Wisły.
Wśród gatunków ptaków gniazdujących na terenie miasta dominują gatunki
charakterystyczne dla terenów zurbanizowanych, a zwłaszcza dla luźnej
zabudowy miejskiej z dużym udziałem ogrodów.
Wisła ma również duże znaczenie dla ryb - stwierdzono występowanie 44
gatunków.
3.2. Procesy przyrodnicze
Spośród procesów przyrodniczych najistotniejsze znaczenie na obszarze
Tczewa, w aspekcie zagospodarowania przestrzennego terenu, mają procesy
hydrologiczne, atmosferyczne oraz ekologiczne, przede wszystkim związane z
funkcjami ekosystemów jako płatów lub korytarzy ekologicznych.
154
proeko
3.3. Powiązania przyrodnicze
Powiązania przyrodnicze obszaru miasta z otoczeniem realizowane są
głównie przez: obieg wody – spływ podziemny i powierzchniowy, cyrkulację
atmosferyczną, powiązania ekologiczne.
W projekcie „Studium…” (2012) wyznaczono system osnowy ekologicznej
miasta, na który składają się następujące elementy:
1) ponadregionalny korytarz ekologiczny doliny Wisły,
2) regionalny korytarz ekologiczny doliny rzeki Motławy,
3) subregionalne korytarze ekologiczne doliny Strugi Subkowskiej (Dryboku) i
Kanał Młyński,
4) lokalne składowe systemu, jak:
• drobne kompleksy leśne i semileśne;
• tereny zieleni miejskiej: parków, skwerów, i cmentarzy;
• podmokłe zagłębienia terenu i zbiorniki wodne;
• zgrupowania i aleje drzew i krzewów.
3.4. Źródła i stan antropizacji środowiska przyrodniczego
Główne przejawy antropizacji (przekształceń) środowiska przyrodniczego w
mieście Tczewie to:
• zainwestowanie miejskie – obce w naturalnym środowisku obiekty
kubaturowe, obiekty infrastruktury technicznej i drogowej, tereny utwardzone i
tereny pozbawione roślinności;
• tereny zainwestowania miejskiego (zabudowa mieszkaniowa, obiekty
produkcyjno-usługowe i infrastrukturowe) jako źródła zanieczyszczeń – emisji
zanieczyszczeń do atmosfery, ścieków komunalnych i gospodarczych (prawie
w całości miasto objęte siecią kanalizacji sanitarnej i częściowo - siecią
kanalizacji deszczowej) oraz odpadów komunalnych i gospodarczych;
• teren składowiska odpadów „Rokitki”;
• ciągi komunikacyjne, w tym droga krajowa nr 91 Gdańsk - Cieszyn (granica
Polski) i droga wojewódzka nr 224 Wejherowo - Tczew jako źródło emisji
zanieczyszczeń atmosfery i hałasu;
• linie kolejowe o znaczeniu międzynarodowym (nr 131), krajowym (nr 009) i
lokalnym (nr 203), o dużym natężeniu ruchu pociągów osobowych i
towarowych - źródła emisji zanieczyszczeń atmosfery i hałasu;
• napowietrzne linie energetyczne wysokiego napięcia 110 kV oraz główne
punkty zasilania (GPZ) – źródła promieniowania elektromagnetycznego i
przekształceń krajobrazu;
• gazociągi wysokiego ciśnienia DN400 iDN500 - zagrożenie wystąpienia
poważnych awarii;
• teren po jednostce wojskowej o specyficznym charakterze zanieczyszczeń
(np. pozostałości odpadów militarnych);
• na terenach nie zainwestowanych - pozostałości po rolniczym użytkowaniu
ziemi (m. in. synantropizacja roślinności, zubożenie struktury ekologicznej
155
proeko
terenu oraz specyfika krajobrazu o cechach kulturowego krajobrazu
rolniczego);
• tereny przekształceń powierzchni ziemi – tereny osuwisk i wyrobiska
poeksploatacyjne.
Wg rocznych ocen powietrza wykonanej przez WIOŚ w Gdańsku, główną
przyczyną niezadowalającej jakości powietrza w Tczewie, jest wysokie stężenie
pyłów. W Tczewie, mieście o dużym udziale indywidualnego ogrzewania
widoczny jest znaczący wzrost stężeń pyłu w okresie grzewczym, ściśle
związany ze spalaniem węgla.
Niemal we wszystkich badanych punktach przekroczony był w mieście
dopuszczalny poziom hałasu, a w ponad połowie badanych punktów uciążliwość
akustyczna określona została jako duża.
Do głównych źródeł promieniowania elektroenergetycznego na terenie
miasta Tczewa należą linie elektroenergetyczne, główne punkty zasilania (GPZ) i
stacje bazowe telefonii komórkowej.
Wody Wisły badane są systematycznie przez WIOŚ w Gdańsku. W 2006 roku
wody Wisły oceniono jako wody zadowalającej jakości - III klasa czystości
sanitarnej i ogólnej. Według danych z 2010 r. (Raport o stanie środowiska
województwa pomorskiego w 2010 r., 2011), wody Wisły badane poniżej miasta
Tczewa (w Kiezmarku) zaliczono do II klasy czystości pod względem stanu
fizykochemicznego, natomiast pod względem stanu chemicznego zaklasyfikowano
je jako wody poniżej stanu dobrego.
Według danych z 2010 r. stan fizykochemiczny Motławy (w punkcie Rokitki)
oceniono jako poniżej stanu dobrego. Stan chemiczny i biologiczny nie były badane.
Dla Dryboku badanego w 2010 r. w Tczewie odnotowano wody w II klasie
czystości biologicznej i poniżej stanu dobrego pod względem stanu
fizykochemicznego.
•
•
•
•
•
•
•
•
Do podstawowych przekształceń litosfery na obszarze Tczewa … należą:
przekształcenia właściwości fizykochemicznych gleb związane z zabiegami
agrotechnicznymi;
zniszczenia geomechaniczne spowodowane lokalizacją dużych obiektów
kubaturowych;
przekształcenia związane z infrastrukturą komunikacyjną;
przekształcenia związane z powierzchniową eksploatacją kopalin
(występujące na południowo-zachodnim skraju miasta złoża kruszywa zostały
wyeksploatowane);
teren składowiska odpadów „Rokitki”
przekształcenia związane z systemem melioracyjnym;
wały przeciwpowodziowe wzdłuż Wisły
przekształcenia brzegów Wisły.
W Tczewie prowadzona jest selektywna zbiórka odpadów, obejmująca
segregację papieru, szkła oraz plastiku na terenie miasta oraz ręczne wybieranie
surowców wtórnych ze zmieszanych odpadów komunalnych na terenie Zakładu
Utylizacji Odpadów Stałych Sp. z o.o. w Tczewie.
156
proeko
3.5. Walory zasobowo-użytkowe środowiska
W granicach miasta powierzchniowo przeważają tereny o korzystnych
warunkach fizjograficznych dla zainwestowania. Ograniczenia ekologiczne i
prawne dla zabudowy związane są przede wszystkim z występowaniem
zagrożenia powodziowego od Wisły i Motławy.
Pomimo występowania w granicach Tczewa dobrych gleb, przydatność tego
terenu do upraw rolnych jest ograniczona ze względu na sąsiedztwo źródeł
zanieczyszczenia atmosfery i wody oraz uzasadnione wymogami ładu
przestrzennego inne potrzeby funkcjonalne dla terenów miejskich.
Na obszarze miasta powierzchniowy udział gruntów leśnych wynosi ok. 0,4%
powierzchni miasta, czyli 9 ha. Nieznaczna jest ich funkcja gospodarcza,
natomiast pełnią one ważną funkcję ekologiczną i sozologiczną oraz rekreacyjną
(rekreacji codziennej mieszkańców miasta).
Charakter przyrodniczych walorów rekreacyjnych miasta wyznaczają:
• położenie nad rzeką Wisłą;
• lokalnie urozmaicone ukształtowanie terenu;
• na ogół korzystne warunki bioklimatyczne;
• duże walory krajobrazowe (ekspozycja widokowa na dolinę Wisły i Żuławy
Wiślane);
• urządzone tereny zieleni miejskiej;
• występowanie obiektów zabytkowych, w tym wpisanych do Rejestru
Zabytków Województwa Pomorskiego (zob. rozdz. 4.).
Zaopatrzenie w wodę w mieście odbywa się w oparciu o komunalne ujęcia
wód podziemnych na terenie miasta:
• Ujęcie „Park Miejski” - zasoby eksploatacyjne wynoszą 508 m3/h, w tym z formacji
czwartorzędowo-trzeciorzędowej 194 m3/h i z piętra kredowego 314 m3/h;
• Ujęcie Motława – zasoby eksploatacyjne ujęcia z utworów trzeciorzędowych
zostały zatwierdzone decyzją Prezesa Centralnego Urzędu Geologii
(KDH/013/3146/W/71 z dnia 06.03.1971.r. w ilości 613 m3/h przy depresji od
11,9 do 28 m, a z utworów kredowych decyzja wojewody Gdańskiego O-IV8535/11322/95 z dnia 27.12.1995 r. w ilości 90m3/h przy depresji 20 m.
Obszar miasta położony jest poza zasięgiem głównych zbiorników wód
podziemnych.
Na obszarze miasta nie występują udokumentowane złoża surowców.
Występujące niegdyś ma południowo-zachodnim skraju obszaru złoża kruszywa
zostały wyeksploatowane.
3.6. Zagrożenia przyrodnicze
W warunkach środowiska przyrodniczego Polski do podstawowych zagrożeń
przyrodniczych należą zagrożenie powodziowe, ruchy masowe (zagrożenie
morfodynamiczne) i ekstremalne stany pogodowe.
W zasięgu zagrożenia powodziowego znajduje się północno-zachodnia,
północno-wschodnia i południowo-wschodnia część miasta
Obszary potencjalnych ruchów masowych występują w południowej i
południowo-wschodniej części Tczewa: lokalnie na zboczach doliny Potoku
Drybok i na zboczach w obrębie płata wysoczyzny morenowej
157
proeko
3.7. Potencjalne zmiany stanu środowiska w przypadku braku realizacji
projektu „Studium…”
Realizacja
celów
inwestycyjnych
niewątpliwie
spowoduje
liczne
przekształcenia środowiska, jak:
• zmiany lokalnego ukształtowania terenu w wyniku robót ziemnych (nasypy);
• przekształcenia w przypowierzchniowych strukturach geologicznych w
związku z robotami ziemnymi (np. wymiana nienośnych gruntów);
• likwidacja pokrywy glebowej;
• zmiany aktualnego użytkowania gruntów;
• likwidacja istniejącej roślinności i wprowadzanie nowej;
• zmiany w lokalnym obiegu wody przez ograniczenie infiltracji i wzrost
parowania (wprowadzenie sztucznych nawierzchni);
• obniżenie pierwszego poziomu wody podziemnej;
• modyfikacje topoklimatu w wyniku oddziaływania zabudowy;
• zmiany fizjonomii krajobrazu przez wprowadzenie obiektów kubaturowych na
terenie dotychczas wolnym od zabudowy;
do
atmosfery,
hałasu,
promieniowania
• emisja
zanieczyszczeń
elektromagnetycznego,
zanieczyszczeń
wód
powierzchniowych
i
podziemnych oraz odpadów.
W przypadku braku realizacji projektu „Studium...” (w tym ustaleń
dotyczących rozwoju przestrzennego miasta) przekształcenia te wystąpiłyby w
mniejszym zakresie przestrzennym i jakościowym.
4. WALORY KULTUROWE
Na terenie miasta znajduje się 16 obiektów wpisanych do rejestru zabytków
województwa pomorskiego. Ponadto w „Gminnej ewidencji zabytków” znajduje
się 825 obiektów (w tym 16 zabytków znajdujących się w Rejestrze Zabytków
Wojewódzkiego Konserwatora Zabytków).
Na terenie miasta Tczew występują liczne tereny noszące ślady bytowania
człowieka pradziejowego i wczesnośredniowiecznego. W rejonie występowania
najcenniejszych z nich wyznaczono 20 stref ochrony archeologicznej.
5.
ANALIZA ISTNIEJĄCYCH PROBLEMÓW OCHRONY
ŚRODOWISKA ISTOTNYCH Z PUNKTU WIDZENIA REALIZACJI
PROJEKTU STUDIUM, W SZCZEGÓLNOŚCI NA OBSZARACH
FORM OCHRONY PRZYRODY
5.1. Podstawowe problemy ochrony środowiska na terenach objętych
przewidywanym znaczącym oddziaływaniem
Do podstawowych problemów ochrony środowiska na obszarze miasta
Tczewa i jego bezpośredniego sąsiedztwa należą:
158
proeko
• umiarkowane, wymagające poprawy ekologiczne warunki życia mieszkańców
śródmieścia (mały udział lub brak terenów aktywnych biologicznie na terenie
zwartej
zabudowy
mieszkaniowo-usługowej,
słabe
przewietrzanie,
ograniczone
nasłonecznienie,
predyspozycje
do
stagnacji
zanieczyszczonego powietrza);
• znaczny udział powierzchniowy terenów zdegradowanych, wymagających
rehabilitacji i rekultywacji (rozdz. 2.1.3., pkt. 14.);
• występowanie obiektu będącego źródłem uciążliwości środowiskowych i
powodującego ograniczenia w użytkowaniu sąsiednich terenów (składowisko
odpadów „Rokitki”);
• współwystępowanie licznych obiektów infrastruktury technicznej i
komunikacyjnej;
• niezadowalająca jakość wód powierzchniowych (rozdz. 3.4.4.);
• występowanie terenów zagrożenia powodziowego i obszary potencjalnych
ruchów masowych (rozdz. 3.6.);
• występowanie obszaru chronionego Natura 2000 - obszaru specjalnej
ochrony ptaków „Dolina Dolnej Wisły” PLB 040003 (ograniczenia w
zainwestowaniu);
• udział na terenach zainwestowanych lokalnych struktur przyrodniczych i
przyrodniczo - antropogenicznych aktywnych pod względem biotycznym,
pozbawionych jednak ciągłości przestrzennej i w wielu przypadkach połączeń
z przyrodniczym otoczeniem miasta, poza doliną Wisły, co hamuje proces
regeneracji środowiska w mieście i pogarsza warunki życia jego
mieszkańców;
• duży zakres i intensywność antropogenicznego obciążenia środowiska
przyrodniczego (zob. poniżej), przy jednoczesnej umiarkowanej jego
odporności i zdolności do samoregulacji, co w konsekwencji powoduje
postępującą antropizację środowiska.
5.2. Problemy ochrony przyrody
Na obszarze miasta Tczew, spośród form ochrony przyrody w rozumieniu
ustawy z dnia 16.04.2004 r. o ochronie przyrody” występuja:
• obszar Natura 2000 specjalnej ochrony ptaków „Dolina Dolnej Wisły”
(wschodni skraj obszaru miasta, w tym koryto Wisły i dno doliny w zasięgu
obwałowania w północno-wschodniej części);
• pomniki przyrody;
•
•
•
ochrona gatunkowa roślin, zwierząt i grzybów.
W bezpośrednim sąsiedztwie miasta i w jego bliskim otoczeniu występują:
Obszary Chronionego Krajobrazu Żuław Gdańskich (bezpośrednie
sąsiedztwo od północy) i Środkowożuławski (bezpośrednie sąsiedztwo od
wschodu);
specjalny obszar Natura 2000 ochrony siedlisk „Dolna Wisła” PLH 220033, w
minimalnej odległości ok. 1,5 km na południe.
Podstawowe zagrożenia dla wartości przyrodniczych obszaru specjalnej
ochrony ptaków „Dolina Dolnej Wisły” „stanowią:
•
zaprzestanie lub intensyfikacja gospodarki rolnej, w tym zalesianie muraw,
159
proeko
spontaniczna sukcesja roślinności wskutek zaprzestania lub zmniejszenia
intensywności wypasu zwierząt w międzywału, zamiana użytków zielonych na
pola orne;
•
zanieczyszczenie wód (przemysłowe i komunalne);
•
gospodarka wodna, w tym zabudowa brzegów, zatrzymywanie rumowiska
wleczonego przez zaporę we Włocławku i erozja rzeki poniżej zapory,
potencjalne zagrożenie to ewentualna budowa kolejnych stopni wodnych
(Nieszawa).
Podstawowe zagrożenia obszaru Natura 2000 „Dolna Wisła” to
•
zabudowa brzegów;
•
zalesianie muraw;
•
spontaniczna sukcesja wskutek zaprzestania wypasu i wypalania muraw.
Głównym, potencjalnym zagrożeniem jest projekt kaskadyzacji Wisły, oraz jej
regulacja.
6.
ANALIZA CELÓW OCHRONY ŚRODOWISKA
USTANOWIONYCH NA SZCZEBLU MIĘDZYNARODOWYM,
WSPÓLNOTOWYM, KRAJOWYM I REGIONALNYM ISTOTNYCH
Z PUNKTU WIDZENIA PROJEKTU STUDIUM
6.1. Poziom międzynarodowy i krajowy
Priorytety Unii Europejskiej w zakresie ochrony środowiska na lata 2002-2012
formułuje VI Program Działań Wspólnoty w zakresie środowiska (Decyzja NR
1600/2002/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z dn. 22 lipca 2002r
ustanawiająca Szósty Wspólnotowy Program Działań w zakresie środowiska
naturalnego). Jego realizacja ma na celu zapewnienie wysokiego poziomu ochrony
środowiska naturalnego i zdrowia ludzkiego oraz ogólną poprawę środowiska i
jakości życia. Będzie realizowany poprzez 7 strategii tematycznych w zakresie:
zrównoważonego użytkowania zasobów naturalnych, zapobiegania powstawaniu
odpadów i upowszechniania recyklingu, poprawy jakości środowiska miejskiego,
ograniczania emisji zanieczyszczeń, ochrony gleb, zrównoważonego użytkowania
pestycydów oraz ochrony i zachowania środowiska morskiego. Program wspiera
proces włączania problemów ochrony środowiska we wszystkie polityki i działania
Wspólnoty w celu zmniejszenia nacisków na środowisko naturalne pochodzących z
różnych źródeł.
Cele określone w projekcie „Studium ...” są zgodne z Priorytetami Unii
Europejskiej w zakresie ochrony środowiska na lata 2002-2012 („Program Działań
Wspólnoty”) oraz z ratyfikowanymi przez Rzeczpospolitą Polską konwencjami
międzynarodowymi:
Przyjęta w 1997 r. Konstytucja Rzeczpospolitej Polskiej zapewnia ochronę
środowiska człowieka, kierując się zasadą zrównoważonego rozwoju. Zasadę tę
uwzględnia „II Polityka ekologiczna państwa” oraz dostosowane do niej
strategie i programy środowiskowe, w tym przede wszystkim:
160
proeko
•
„Polityka ekologiczna państwa w latach 2009-2012 z perspektywą do roku
2016”,
• „Krajowa strategia ochrony i umiarkowanego użytkowania różnorodności
biologicznej”
• „Strategia gospodarki wodnej”.
Projekt „Studium...” opracowany jest w „duchu” tych dokumentów a ich
wytyczne uwzględnia poprzez opracowania regionalne.
6.2. Poziom regionalny
Z punktu widzenia projektu „Studium ...” szczególnie istotne są cele ochrony
środowiska zapisane w dokumentach regionalnych (spójne z celami ochrony
środowiska dokumentów wyższego rzędu). Są to przede wszystkim:
• „Program ochrony środowiska województwa pomorskiego 2007 – 2010 z
uwzględnieniem perspektywy na lata 2011 – 2014”;
• „Plan gospodarki odpadami dla województwa pomorskiego 2007–2010 (20112014)”.
7.
ANALIZA I OCENA PRZEWIDYWANYCH, ZNACZĄCYCH
ODDZIAŁYWAŃ USTALEŃ PROJEKTU STUDIUM NA
ŚRODOWISKO
7.1. Wprowadzenie
W projekcie „Studium…” wyznaczono nowe tereny rozwojowe o
następujących funkcjach:
• tereny zabudowy śródmiejskiej o przewadze funkcji mieszanej usługowej i
mieszkaniowej;
• tereny o przewadze zabudowy mieszkaniowej jednorodzinnej;
• tereny o przewadze zabudowy mieszkaniowej wielorodzinnej do IV
kondygnacji;
• tereny o przewadze zabudowy usługowej;
• tereny o przewadze zabudowy produkcyjnej (w tym Pomorska Specjalna
Strefa Ekonomiczna);
• tereny zabudowy usług komunalnych;
• tereny o przewadze zabudowy mieszkaniowej i usługowej;
• tereny o przewadze zabudowy produkcyjnej i usługowej;
• tereny o przewadze zabudowy produkcyjnej i zieleni publicznej rekreacyjnej;
• tereny o przewadze zabudowy usługowej, sportowej i rekreacyjnej;
• tereny o przewadze zabudowy mieszkaniowej jednorodzinnej i zieleni
publicznej rekreacyjnej;
• tereny cmentarzy;
• tereny zieleni rekreacyjnej publicznej i izolacyjnej;
• zasoby nieruchomości użyteczności publicznej.
161
proeko
Ocenę skutków środowiskowych przeprowadzono dla zagregowanych grup
zadań (kierunków rozwoju przestrzennego) ustalonych w projekcie „Studium...”.
.Przeanalizowano oddziaływania na:
• przypowierzchniową warstwę litosfery;
• wody powierzchniowe i podziemne;
• powietrze atmosferyczne i klimat;
• warunki akustyczne (hałas);
• roślinność;
• zwierzęta;
• różnorodność biologiczna;
• formy ochrony przyrody, w tym obszary Natura 2000;
• zasoby naturalne;
• zabytki;
• dobra materialne;
• krajobraz;
• ludzi.
Oceniano oddziaływania bezpośrednie, pośrednie i wtórne, krótko-, średnio- i
długoterminiowe, chwilowe, okresowe i stałe.
7.2. Przypowierzchniowa warstwa litosfery i gospodarka odpadami
Na etapie inwestycyjnym związanym z realizacją nowego zainwestowania
osadniczego, elementów infrastruktury technicznej i projektowanego układu
drogowego przewiduje się wystąpienie następujących przekształceń:
•
przekształcenia w przypowierzchniowych strukturach geologicznych,
związane z pracami ziemnymi – wykopy w celu posadowienia fundamentów
budynków i obiektów technicznych, parkingu podziemnego, poprowadzenia
ciągów komunikacyjnych oraz uzbrojenia terenu;
•
zmiany aktualnego użytkowania gruntów (użytki rolne) i likwidację pokrywy
glebowej;
•
likwidację pokrywy glebowej i przekształcenia w przypowierzchniowych
strukturach geologicznych w związku z robotami ziemnymi oraz powstanie
odpadu w postaci gleby i ziemi wydobytej z wykopów pod fundamenty;
•
przekształcenia fizyczne pokrywy glebowej w sąsiedztwie terenów
planowanych inwestycji, przekształcenia fizyko-chemicznych właściwości gleb
wystąpią również na terenach składowania materiałów budowlanych i w
wyniku pracy sprzętu budowlanego.
Powyższe prognozowane przekształcenia będą miały znaczne rozmiary, co
jest typowe dla rozwoju miast. Istnieją metody zapobiegania lub ograniczenia
oddziaływań na przypowierzchniowe warstwy litosfery.
Gospodarka odpadami
W Tczewie realizowany jest projekt pn. >Regionalny Zakład
Unieszkodliwiania Odpadów Tczew<. Plan modernizacji składowiska zakłada
budowę:
162
proeko
10) sortowni odpadów zmieszanych i zebranych selektywnie,
11) instalacji biologicznego przetwarzania odpadów organicznych,
12) linii demontażu odpadów wielkogabarytowych,
13) zaplecza administracyjno-edukacyjnego,
14) zaplecza socjalnego,
15) magazynu odpadów niebezpiecznych,
16) garaży i warsztatu napraw bieżących,
17) segmentu odbioru odpadów od odbiorców indywidualnych,
18) infrastruktury technicznej i drogowej.
W zakresie gospodarki odpadami projekt „Studium …” zawiera ogólny zapis:
Docelowo należy wypracować wspólną politykę gminy i miasta w sprawie
utylizacji i segregacji odpadów. Należy dążyć do zbierania odpadów i
jednoczesnej ich segregacji.
Generalnie w wyniku utworzenia RZUOT nastąpi poprawa w zakresie
zbierania i unieszkodliwiania odpadów na terenie miasta Tczewa i w całym
obsługiwanym regionie.
Zgodnie z ustaleniami „Studium…”, na terenie miasta Tczewa rozwinięty
zostanie system zbiórki odpadów opakowaniowych i surowcowych, poprzez
zagęszczenie sieci pojemników na ich selektywną zbiórkę oraz włączenie szkół w
działalność na rzecz segregacji odpadów, w tym działalność edukacyjną.
Powstanie również system selektywnej zbiórki i transportu odpadów
biodegradowalnych z gospodarstw domowych i innych źródeł (poza osadami
ściekowymi z oczyszczalni) do miejsc ich odzysku lub unieszkodliwiania.
7.3. Wody powierzchniowe i podziemne
Do podstawowych zagrożeń dla środowiska wodnego na terenie miasta
Tczewa, wynikających z realizacji projektu „Studium….” należą:
•
•
•
•
•
•
zanieczyszczenia wynikające z funkcjonowania gospodarki ściekowej i
kanalizacji deszczowej;
zagrożenia dla zasobności wód w wyniku ich ujęcia na cele komunalne;
przekształcenia stosunków wodnych;
funkcjonowanie składowiska odpadów;
rozbudowa cmentarza;
planowane tereny produkcyjne i usługowe.
Prawie 100% mieszkańców miasta korzysta z kanalizacji sanitarnej. Ścieki
sanitarne z terenu miasta odprowadzane są poprzez system sieci tłocznograwitacyjnej do oczyszczalni ścieków zlokalizowanej w sąsiedztwie przy ul.
Czatkowskiej 8. Wprowadzenie ścieków oczyszczonych do rzeki Wisły nie
powoduje pogorszenia jakości jej wód. W wyniku zakładanych w projekcie
„Studium …” procesów urbanizacji miasta i wsi oraz planowanego podłączenia
do systemu oczyszczalni ścieków w Tczewie wschodniej części gminy wiejskiej,
przewiduje się, że ilość odprowadzonych ścieków wzrośnie do 15.075 m3/d.
Wraz z dalszą rozbudową aglomeracji ściekowej Tczewa oraz planowanym w
163
proeko
projekcie „Studium…” rozwojem urbanistycznym, istnieje możliwość i
konieczność rozbudowy infrastruktury oczyszczalni ścieków w Tczewie do
rozmiarów w jakich została zaprojektowana.
Miasto Tczew posiada na terenach zwartej zabudowy miejskiej sieć
kanalizacji deszczowej o łącznej długości 56.092,5 m (wg danych z 2003 r.).
Rozbudowa sieci kanalizacji deszczowej (z podczyszczaniem) w Tczewie
wpłynęła na poprawę jakości wód powierzchniowych. Wskazana jest
systematyczna rozbudowa kanalizacji deszczowej, z dążeniem do stanu 100prtocentowego skanalizowania obszaru miasta.
Obszar miasta położony jest w zasięgu szczególnego zagrożenia powodzią
wód rzeki Wisły oraz Motławy. Zgodnie z projektem „Studium…” obszary
zagrożone powodzią pozostawia się w dotychczasowym użytkowaniu, bez prawa
realizacji nowej zabudowy.
Reasumując, zapisy projektu „Studium...” dotyczące zaopatrzenia w wodę, w
połączeniu z rozbudową sieci kanalizacji sanitarnej, będące wynikiem
zaplanowanego w projekcie „Studium…” rozwoju terenów inwestycyjnych nie
spowodują istotnego, negatywnego oddziaływania na środowisko wodne.
7.4. Powietrze atmosferyczne i klimat
Projekt „Studium...” zawiera następujące ustalenia w zakresie ochrony
powietrza atmosferycznego
• na terenach produkcyjnych i przemysłowych wraz z otoczeniem należy
utworzyć buforowe pasy wielowarstwowej zieleni o funkcjach: aerosanitarnej,
akustycznej i krajobrazowej oraz należy ograniczyć emisję zanieczyszczeń do
atmosfery przez stosowanie nowoczesnych technologii lub instalację urządzeń
redukcyjnych;
• na terenach uciążliwego oddziaływania komunikacyjnego dróg w obszarach
zabudowanych [dotyczy dróg istniejących] należy dążyć do ograniczenia
uciążliwości akustycznej i aerosanitarnej komunikacji samochodowej przez
zastosowanie technicznych ekranów akustycznych lub wprowadzenie w miarę
istnienia rezerw terenowych, pasów wielowarstwowej zieleni izolacyjnej, należy
uzupełnić istniejące układy izolacyjne zieleni przydrożnej i wprowadzać
nasadzenia drzew odpornych na komunikacyjne zanieczyszczenia gazowe i
pyłowe;
W „Studium…” zaprojektowano również ciągi przewietrzania miasta - tereny
zielone lub wodne stanowiące układ ciągły, wolny od zabudowy, umożliwiające
przepływ powietrza.
Klimat
Modyfikacje topoklimatu będą głównie związane z wprowadzeniem dużych
osiedli i zespołów zabudowy, wprowadzeniem powierzchni nieprzepuszczalnych i
ciemnego pokrycia terenu (np. asfaltu). Ochronie walorów klimatycznych sprzyjać
będą t działania z zakresu ochrony przyrody i kształtowania zieleni oraz
zachowanie ciągów przewietrzania miasta, co przewidziano w projekcie
„Studium…”.
164
proeko
7.5. Emisja hałasu
W związku z realizacją ustaleń projektu „Studium…” przewidywane jest
wystąpienie nowych źródeł hałasu, tj.:
• hałas komunikacyjny związany z obsługą nowych terenów inwestycyjnych;
• hałas komunikacyjny na nowych odcinkach dróg;
• hałas urządzeń technologicznych obiektów usługowych i produkcyjnych;
• hałas osiedlowy.
Ze względu na brak określenia wielkości i charakteru planowanych obiektów,
niemożliwe jest prognozowanie wielkości i rozkładu uciążliwości akustycznej na
terenie miasta.
Niewątpliwie hałas komunikacyjny pojawi się w nowych rejonach miasta,
wzdłuż nowych odcinkach dróg
W odniesieniu do nowych inwestycji, „Studium…” zawiera wymóg odsunięcia
projektowanej zabudowy (poprzez linie zabudowy) tak aby normy z zakresu
natężenia emitowanego hałasu nie były przekroczone.
7.6. Roślinność, zwierzęta i różnorodność biologiczna
W odniesieniu do terenów zielonych, w projekcie „Studium ...” zawarto
następujące regulacje:
−
zachowanie funkcji terenów zielonych (tj. lasy, tereny zalesione poligonu,
parki, skwery, zieleńce, cmentarze, obiekty sportowe, ogrody działkowe);
−
dopuszczenie na ich terenie lokalizacji innych funkcji, przy zachowaniu
funkcji obecnej jako wiodącej;
−
zalecenie maksymalnego obsadzenia zielenią wysoką i średnią skwerów,
placów, podwórek, ogródków przydomowych;
−
zalecenie powrotu do historycznych form zieleni: parkany, aleje wzdłuż ulic i
chodników;
−
zalecenie stosowania zieleni rodzimej, odpornej na warunki atmosferyczne;
−
ochrona przed nadmiernym przycinaniem drzew i krzewów (prowadzącym do
ich wymierania).
Jako tereny wyłączone spod zabudowy lub tereny ograniczonego użytkowania
w projekcie „Studium ….” wytypowano m.in. tereny o istotnej funkcji ekologicznej
Nie przewiduje się przerwania ciągłości korytarzy ekologicznych na terenie
miasta Tczewa w wyniku realizacji nowych inwestycji.
Fauna. Na terenie miasta Tczewa wystąpi dalsza synantropizacja fauny,
zwłaszcza pospolitych gatunków ptaków, typowych dla terenów zabudowanych i
drobnych gryzoni. Nie wystąpi istotna intensyfikacja oddziaływania na ptaki
chronione na obszarze Natura 2000 „Dolina Dolnej Wisły”.
7.7. Formy ochrony przyrody, w tym obszary Natura 2000
Pomniki przyrody zlokalizowane są na terenach, które według projektu
„Studium …” przeznaczone zostały do zachowania, bez zmiany ich
przeznaczenia. W związku z położeniem pomników poza terenami nowych
inwestycji, nie przewiduje się negatywnego oddziaływania na pomniki przyrody w
165
proeko
wyniku realizacji ustaleń projektu „Studium ...”.
Obszary Natura 2000
W projekcie „Studium…” (2012) zawarto następujące zasady ochrony
obszarów Natura 2000:
• na terenach objętych obszarem Natura 2000 zabrania się podejmowania
działań mogących w istotny sposób pogorszyć stan siedlisk przyrodniczych
oraz siedlisk gatunków roślin i zwierząt, a także w istotny sposób wpłynąć
negatywnie na gatunki, dla których ochrony został wyznaczony ten obszar,
wyjątkiem są działania związane z wymogami nadrzędnego interesu
publicznego, w tym wymogi o charakterze społecznym lub gospodarczym,
wobec braku rozwiązań alternatywnych, na które zezwolenie może być
wydane przez Wojewodę Pomorskiego;
• tereny objęte obszarem Natura 2000 należy zachować i objąć ochroną ich
wartości przyrodnicze;
• na obszarze Natura 2000 należy bezwzględnie zachować różnorodność
biologiczną, a zwłaszcza różnorodność występujących tam siedlisk
przyrodniczych;
• zabrania się podejmowania działań mogących osobno lub w połączeniu z
innymi działaniami, znacząco negatywnie oddziaływać na obszar Natury 2000;
• wszelkie inwestycje mogące potencjalnie negatywnie oddziaływać na
środowisko na obszar Natury 2000, w tym związane z rozwojem rekreacji i
turystyki, powinny zostać poddane odpowiedniej procedurze oceny wpływu
oddziaływania na obszar Natury 2000.
Do inwestycji znajdujących się w sąsiedztwie obszarów Natura 2000,
mogących ewentualnie na nie wpływać, należą przede wszystkim:
1) miejska oczyszczalnia ścieków, która w efekcie realizacji ustaleń projektu
„Studium…” zwiększy ilość ścieków (do wielkości zależnej od stopnia
realizacji inwestycji), w tym ilość zrzucanych, oczyszczonych ścieków do
Wisły (rozdz. 7.3.);
2) tereny inwestycyjne o przewadze funkcji produkcyjnej i usługowej w rejonie
dawnego portu i stoczni,
3) inne przedsięwzięcia inwestycyjne:
Obszary chronionego krajobrazu
W granicach miasta Tczewa nie występują zatwierdzone obszary
chronionego krajobrazu. W bezpośrednim sąsiedztwie znajdują się
Środskowożuławski OChK i OChK Żuław Gdańskich. Niekorzystny wpływ na ich
środowisko mogą wywierać planowane w ich bezpośrednim sąsiedztwie tereny o
przewadze zabudowy produkcyjnej, w tym PSSE oraz tereny zabudowy usług
komunalnych (teren oczyszczalni ścieków), czego nie można przesądzić na
etapie prognozy do projektu zmiany „Studium …”, ze względu na brak
szczegółowych informacji o planowanych inwestycjach.
Ochrona gatunkowa roślin, zwierząt i grzybów
Na terenie miasta Tczewa i w jego bezpośrednim sąsiedztwie gatunki roślin i
166
proeko
zwierząt chronionych występują głównie na terenach objętych terytorialnymi
formami ochrony przyrody.
7.8. Zasoby naturalne
Na terenie miasta tereny rolne występują w kilku małych kompleksach –
prawnie nie wymagają one ochrony.
W projekcie „Studium…” zawarto prawidłowe
terenów leśnych.
zasady ochrony nielicznych
W projekcie „Studium…” wprowadzono zasady ochrony środowiska
przyrodniczego
kompleksów
turystycznych,
polegające
na
ochronie
ekosystemów przez dostosowanie obciążenia rekreacyjnego do naturalnej
chłonności środowiska.
W projekcie „Studium…” określono prawidłowe
powierzchniowych, głębinowych i podskórnych.
zasady
ochrony
wód
Reasumując, nie przewiduje się negatywnego oddziaływania ustaleń
projektu „Studium….” na za zasoby naturalne Tczewa.
7.9. Krajobraz
Ustalenia projektu „Studium” będą miały generalnie korzystny wpływ na
kształtowanie krajobrazu Tczewa, w tym na zachowanie jego najcenniejszych
elementów.
Negatywne oddziaływanie na krajobraz miasta mogą spowodować
dopuszczone w projekcie „Studium…” (na nowych terenach inwestycyjnych)
duże koncentracje zainwestowania produkcyjno-usługowego, dużych osiedli
mieszkaniowych oraz wiążące się z ich wprowadzeniem zredukowanie terenów
wolnych od zabudowy.
Oddziaływanie zabudowy produkcyjno-usługowej na krajobraz zależne będzie
od jego formy architektonicznej a ocena estetyczna będzie możliwa na etapie
sporządzenia projektu budowlanego.
7.10. Zabytki i dobra kultury
Na obszarze miasta Tczew znajdują się wartościowe elementy dziedzictwa
kulturowego i zabytków (rozdz. 4.), w tym wpisane do Rejestru Wojewódzkiego
Konserwatora Zabytków oraz znajdujące się w Miejskiej Ewidencji Zabytków.
W projekcie „Studium…” zawarto zasady ochrony dziedzictwa kulturowego.
których wdrożenie spowoduje poprawę stanu materialnego dziedzictwa
kulturowego na terenie miasta Tczewa.
7.11. Dobra materialne
•
•
•
Ustalenia projektu „Studium ...” zawierają m. in. zapisy dotyczące:
rozwoju zainwestowania osadniczego i przemysłowo-usługowego miasta;
modernizacji oraz rozbudowy infrastruktury transportowej (w tym nowe
odcinki dróg);
modernizacji oraz rozbudowy infrastruktury technicznej;
167
proeko
•
terenów i obiektów rekreacyjnych.
Realizacja projektu „Studium...” spowoduje wzrost zasobności miasta Tczewa
w dobra materialne, który, wg założeń „Studium...”, ma być zharmonizowany z
ochroną walorów przyrodniczych, kulturowych i krajobrazowych.
7.12. Ludzie
Jednym z celów kształtowania i ochrony środowiska przyrodniczego w
ramach planowania przestrzennego jest poprawa ekologicznych warunków życia
ludzi. Generalnie, nie przewiduje się pogorszenia ekologicznych warunków życia
ludzi w związku z realizacją ustaleń projektu „Studium…”, przy zastosowaniu
zawartych w nim regulacji. Przewiduje się natomiast poprawę ekologicznych
warunków życia ludzi w ujęciu regionalnym, w wyniku realizacji RZUOT,
obsługującego teren sąsiednich powiatów. Projekt „Studium…” uwzględnia
występujące na terenie miasta zagrożenia przyrodnicze i zawiera zapisy
przeciwdziałające tym zagrożeniom.
7.13. Klasyfikacja oddziaływań projektu „Studium...” na środowisko
Klasyfikację oddziaływań ustaleń projektu „Studium ...” na poszczególne
elementy środowiska w ich wzajemnym powiązaniu, w tym oddziaływania
skumulowanego na zdrowie ludzi i na biosferę przedstawiono w tabeli 1.
Tabela 1.
Klasyfikacja oddziaływań na środowisko ustaleń projektu „Studium ...” w zakresie zainwestowania osadniczego
Oddziaływania na środowisko
Rodzaje oddziaływania
bezpośredpośrednie
nie
wtórne
Czas oddziaływania
krótkoterminowe
średnioterminowe
Mechanizm oddziaływania
długoterminowe
chwilowe
okresowe
stałe
Ocena oddziaływania
pozytywnenegatywne neutralne
A. ETAP BUDOWY
Przekształcenia wierzchniej
warstwy litosfery (prace ziemne)
X
X
X
X
Likwidacja pokrywy glebowej
X
X
X
X
Likwidacja roślinności głównie
agrocenoz i ruderalnej
X
X
X
X
Synantropizacja fauny miejskiej
X
X
X
X
X
X
X
Przekształcenie obiegu wody
X
X
Emisja zanieczyszczeń do
atmosfery (samochody i sprzęt
budowlany)
X
X
X
X
Emisja hałasu (samochody i
sprzęt budowlany)
X
X
X
X
Powstanie odpadów (głównie
ziemia z wykopów)
X
X
X
X
Skumulowane oddziaływanie na
zdrowie ludzi
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
B. ETAP EKSPLOATACJI
Emisja zanieczyszczeń do
atmosfery (głównie źródła ciepła,
zanieczyszczenia komunikacyjne i
emisja technologiczna)
X
Emisja hałasu, głównie,
technologicznego i
komunikacyjnego
X
Zanieczyszczenie wód (ścieki
sanitarne, technologiczne, wpływ
cmentarza i składowiska
odpadów)
X
X
X
X
X
X
X
X
169
Oddziaływania na środowisko
Rodzaje oddziaływania
bezpośredpośrednie
nie
Odprowadzanie wód opadowych
do gruntu i odbiorników
X
Wpływ na krajobraz
X
Oddziaływanie na dziedzictwo
kulturowe, zwłaszcza na zabytki
Skumulowane oddziaływanie na
zdrowie ludzi
wtórne
krótkoterminowe
średnioterminowe
długoterminowe
X
X
Powstawanie odpadów
(komunalnych i technologicznych)
Skumulowane oddziaływanie na
biosferę (roślinność, fauna,
bioróżnorodność)
Zagrożenia dla form ochrony
przyrody, w tym
obszarów Natura 2000
proeko
Czas oddziaływania
Mechanizm oddziaływania
chwilowe
okresowe
stałe
Ocena oddziaływania
pozytywnenegatywne neutralne
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
C. ETAP LIKWIDACJI
Emisja zanieczyszczeń do
atmosfery (samochody i sprzęt
rozbiórkowy)
X
X
X
X
Emisja hałasu (samochody i
sprzęt rozbiórkowy)
X
X
X
X
Powstanie odpadów - rozbiórki
X
X
X
Źródło: opracowanie własne.
X
102
proeko
7.14. Oddziaływanie skumulowane
Oddziaływania skumulowane kierunków rozwoju miasta Tczewa, wyznaczonych
w projekcie „Studium…” obejmować będą przede wszystkim:
•
zmiany w użytkowaniu gruntów i zmniejszenie terenów wolnych od zabudowy;
•
oddziaływania na krajobraz, w tym dopuszczenie (nieobligatoryjnie) na nowych
terenach inwestycyjnych dużych koncentracji zainwestowania produkcyjnousługowego, dużych osiedli mieszkaniowych;
•
oddziaływania sozologiczne nowego zainwestowania – głównie wpływ na stan
aerosanitarny powierza atmosferycznego i na klimat akustyczny;
Ponadto, znaczące, skumulowane oddziaływanie na środowisko może
spowodować realizacja zapisów projektu „Studium ...”, dotyczących przedsięwzięć o
charakterze infrastrukturowym oraz o znaczeniu ponadlokalnym, które należą lub
mogą należeć (w zależności od ich zakresu i parametrów) do kategorii mogących
zawsze lub potencjalnie znacząco oddziaływać na środowisko i mogą wymagać
przeprowadzenia oceny oddziaływania na środowisko.
7.15. Postępowanie w sprawie oceny oddziaływania na środowisko
Do przedsięwzięć mogących znacząco oddziaływać na środowisko, planowanych
na mocy projektu „Studium…” w mieście Tczewie należeć mogą (ewentualnie, w
zależności od parametrów i zastosowanych technologii):
• niektóre obiekty produkcyjne, produkcyjno-usługowe i usługowe;
• duże osiedla mieszkaniowe (o powierzchni zabudowy nie mniejszej niż 4 ha);
• rozbudowa składowiska odpadów;
• ewentualna rozbudowa oczyszczalni ścieków;
• parkingi, w tym podziemne;
• zbiorniki retencyjne;
• stacje bazowe telefonii komórkowej, GPZ i linia elektroenergetyczna (jako źródła
promieniowania elektromagnetycznego);
• inne liniowe sieci infrastruktury technicznej (wodociągi, kanalizacja itp.);
• nowe odcinki dróg;
• przystań kajakowa lub stanica wodna;
• niektóre budowle przeciwpowodziowe i regulacja wód lub ich kanalizacja rozumiana
jako zagospodarowanie wód umożliwiające ich wykorzystanie do celów żeglugowych.
Ww. rodzaje przedsięwzięć mogą należeć do
przeprowadzenia oceny oddziaływania na środowisko.
kategorii
wymagających
171
proeko
8. INFORMACJE O MOŻLIWYM TRANSGRANICZNYM ODDZIAŁYWANIU
USTALEŃ PROJEKTU STUDIUM NA ŚRODOWISKO
Obszar projektu „Studium...” położony jest w odległości ponad 22 km od granicy
Polski (brzeg Zat. Gdańskiej - granica lądowa + 12 mil morskich - granica morska).
Położenie bezpośrednio nad Wisłą – dużą rzeką uchodzącą do Morza Bałtyckiego
zapewnia połączenie w transferze energii i materii na tereny położone poza
granicami Polski. W projekcie „Studium…” nie sprecyzowano charakteru
planowanych obiektów, jednakże analiza zapisów służących ochronie środowiska
zawartych w projekcie „Studium ...” wskazuje, że nie wystąpią oddziaływania
transgraniczne na środowisko.
9.
ROZWIĄZANIA MAJĄCE NA CELU ZAPOBIEGANIE,
OGRANICZENIE LUB KOMPENSACJĘ PRZYRODNICZĄ
NEGATYWNYCH ODDZIAŁYWAŃ NA ŚRODOWISKO, MOGĄCYCH
BYĆ REZULTATEM REALIZACJI PROJEKTU STUDIUM, W
SZCZEGÓLNOŚCI ODDZIAŁYWAŃ NA CELE I PRZEDMIOT
OCHRONY OBSZARÓW NATURA 2000 ORAZ INTEGRALNOŚĆ
TYCH OBSZARÓW
Ograniczenie przekształceń środowiska i krajobrazu związanych z realizacją
ustaleń projektu „Studium…” w zakresie kierunków rozwoju zabudowy
mieszkaniowej, usługowej. Produkcyjnej oraz infrastruktury technicznej i
komunikacyjnej jest uwarunkowane wdrożeniem takich działań, jak:
• maksymalne ograniczenie rozmiarów placów budów w celu ograniczenia
przekształceń wierzchniej warstwy litosfery;
• zabezpieczenie terenów poddanych niwelacjom, wykopom i innym
przekształceniom, za pomocą nasadzeń zieleni niskiej i ewentualnych umocnień
mechanicznych;
• zdjęcie aktywnej biologicznie warstwy gleby w miejscach wykopów budowlanych i
wykorzystanie jej do kształtowania terenów zieleni przydrożnej i przyobiektowej;
• zabezpieczenie gruntu i wód w rejonie inwestycji przed zanieczyszczeniami
związanymi z pracą sprzętu zmechanizowanego;
• ukształtowanie terenów zieleni pełniącej funkcje izolacyjno-krajobrazowe
(sąsiedztwo terenów komunikacyjnych);
• rekultywacja terenów zniszczonych w procesie budowlanym;
• ograniczenie intensywności zabudowy i jej gabarytów oraz zachowanie otwarć
widokowych, w tym szczególności w strefach przedpoli ekspozycji na Żuławy
Gdańskie i zespół staromiejski w Tczewie.
Na etapie prognozy do „Studium…, przede wszystkim ze względu na brak
szczegółowych informacji, nie można jednoznacznie wykluczyć wystąpieniu
negatywnego oddziaływania planowanych obiektów na obszary Natura 2000,
zwłaszcza na „Dolinę Dolnej Wisły”.
W związku z realizacją ustaleń projektu „Studium...” nie wystąpią przekształcenia
prowadzące do dezintegracji obszarów Natura 2000 oraz do pogorszenia sieci ich
połączeń ekologicznych.
172
proeko
10. ROZWIĄZANIA ALTERNATYWNE DO ROZWIĄZAŃ ZAWARTYCH
W PROJEKCIE STUDIUM
W zakresie wskazanej w projekcie „Studium…”
zainwestowania jako rozwiązania wariantowe, proponuje się:
lokalizacji
nowego
• wykluczenie realizacji inwestycji, które mogłyby zawsze lub potencjalnie znacząco
oddziaływać na środowisko obszarów Natura 2000;
• wykluczenie lokalizacji obiektów należących do kategorii zawsze oddziaływujących
na środowisko i preferencje dla nieuciążliwych środowiskowo inwestycji usługowoprodukcyjnych;
• rezygnacja z inwestycji znajdujących się na terenie korytarzy ekologicznych;
Skala ogólności zapisów projektu „Studium ...” w zakresie obiektów usługowoprodukcyjnych, w tym ogólna bądź brak lokalizacji konkretnych przedsięwzięć
inwestycyjnych oraz brak charakterystyki technologicznej uniemożliwiają wskazanie
na tym etapie projektowania alternatywnych rozwiązań lokalizacyjnych czy
technologicznych dla pozostałych inwestycji.
11. PROPOZYCJE DOTYCZĄCE PRZEWIDYWANYCH METOD
ANALIZY SKUTKÓW REALIZACJI POSTANOWIEŃ PROJEKTU
STUDIUM ORAZ CZĘSTOTLIWOŚCI JEJ PRZEPROWADZANIA
Planowana lokalizacji cmentarza (lub poszerzenie istniejącego) wymagać będą
monitorowania oddziaływania na środowisko:
• na etapie budowy w zakresie:
− nadzoru geologicznego przy ewentualnej wymianie gruntów;
− ochrony drzew i krzewów;
− oddziaływania na pierwszy poziom wód podziemnych w przypadku jego
wystąpienia;
• na etapie eksploatacji w zakresie:
− oddziaływania na warunki wodne - szczegółowy program monitoringu w zakresie
problematyki hydrologicznej określony zostanie w prawnie wymaganej
„Dokumentacji określającej warunki hydrogeologiczne w związku z
projektowaniem inwestycji mogącej zanieczyścić wody podziemne”;
− efektywności gospodarki odpadami komunalnymi.
Dla planowanej zabudowy w sąsiedztwie istniejących i planowanych linii
elektroenergetycznych WN i GPZ konieczne jest wykonanie rozpoznania
pomiarowego zasięgu stref o ograniczeniach inwestycyjnych w zakresie
promieniowania elektromagnetycznego od tych obiektów, zgodnie z obowiązującymi
przepisami oraz zachowanie pasa technologicznego o szerokości wg przepisów
odrębnych (rozdz. 7.4. i 7.12.).
Dodatkowo na obszarze miasta Tczew wskazane są okresowe kontrole stanu
środowiska, zwłaszcza w zakresie zanieczyszczeń powietrza, i hałasu.
173
proeko
12. WSKAZANIE NAPOTKANYCH W PROGNOZIE TRUDNOŚCI
WYNIKAJĄCYCH Z NIEDOSTATKÓW TECHNIKI LUB LUK WE
WSPÓŁCZESNEJ WIEDZY
Przy sporządzaniu prognozy oddziaływania na środowisko projektu „Studium...”
nie napotkano trudności wynikających z niedostatków techniki i luk we współczesnej
wiedzy.
-.-.-
Opracowanie:
PROGNOZA ODDZIAŁYWANIA NA ŚRODOWISKO PROJEKTU
„STUDIUM UWARUNKOWAŃ I KIERUNKÓW ZAGOSPODAROWANIA
PRZESTRZENNEGO MIASTA TCZEWA”
Egz. nr
Zespół autorski
mgr Agnieszka Burzyńska
mgr Łukasz Kowalski
mgr Marcin Kulik
mgr Ewa Sawon
mgr Andrzej Winiarski
Weryfikacja
dr hab. Maciej Przewoźniak
Gdańsk, 18 kwietnia 2012 r.
4
2
proeko
Spis treści:
1. PODSTAWY PRAWNE PROGNOZY I INFORMACJE O METODACH
ZASTOSOWANYCH PRZY JEJ SPORZĄDZANIU ......................................... 5
1.1. Podstawy prawne ........................................................................................... 5
1.2. Metody prognozowania .................................................................................. 7
2.1. Charakterystyka ustaleń projektu „Studium...” ................................................ 8
2.1.1. Wprowadzenie .................................................................................. 8
2.1.2. Uwarunkowania zagospodarowania przestrzennego ........................ 8
2.1.3. Kierunki zagospodarowania przestrzennego określone w
projekcie „Studium...” – synteza ...................................................... 23
2.2. Powiązania projektu „Studium...” z innymi dokumentami ............................. 40
2.2.1. Plan
zagospodarowania
przestrzennego
województwa
pomorskiego ................................................................................... 40
2.2.2. „Regionalna
strategia
energetyki
ze
szczególnym
uwzględnieniem źródeł odnawialnych” (2006) i „Założenia do
planu zaopatrzenia w ciepło, energię elektryczną i paliwa
gazowe miasta Tczewa” (2007) ...................................................... 41
2.2.3. Strategia rozwoju powiatu tczewskiego na lata 2007-2020
(2007) ............................................................................................. 42
2.2.4. Strategia rozwoju Tczewa (2008) ................................................... 44
2.2.5. Opracowanie ekofizjograficzne podstawowe.................................. 46
3. ANALIZA I OCENA STANU ŚRODOWISKA I JEGO POTENCJALNE
ZMIANY ......................................................................................................... 47
3.1. Struktura środowiska przyrodniczego ........................................................... 47
3.1.1. Położenie regionalne ...................................................................... 47
3.1.2. Środowisko abiotyczne na obszarze projektu „Studium...” ............. 48
3.1.3. Środowisko biotyczne na obszarze projektu „Studium…” .............. 52
3.1.3.1. Szata roślinna ……………………………………..……………..52
3.1.3.2. Fauna …………………………………………….……………..54
3.2. Procesy przyrodnicze ................................................................................... 55
3.3. Powiązania przyrodnicze .............................................................................. 56
3.4. Źródła i stan antropizacji środowiska przyrodniczego .................................. 57
3.4.1. Wprowadzenie ............................................................................... 57
3.4.2. Warunki aerosanitarne i akustyczne .............................................. 58
3.4.3. Promieniowanie elektromagnetyczne ............................................. 62
3.4.4. Stan zanieczyszczenia wód ........................................................... 64
3.4.5. Przekształcenia litosfery i gospodarka odpadami........................... 68
3.4.6. Potencjalne źródła poważnych awarii ............................................ 70
3.5. Walory zasobowo-użytkowe środowiska ...................................................... 70
3.5.1. Potencjał transurbacyjny ................................................................ 70
3.5.2. Potencjał biotyczny ........................................................................ 71
3.5.3. Potencjał rekreacyjny ..................................................................... 71
3.5.4. Zasoby wodne ................................................................................ 72
3.5.5.Zasoby surowców ........................................................................... 73
3.6. Zagrożenia przyrodnicze.............................................................................. 73
3
proeko
3.7. Potencjalne zmiany stanu środowiska w przypadku braku realizacji projektu
„Studium…” .................................................................................................. 76
4. WALORY KULTUROWE ................................................................................ 78
5. ANALIZA ISTNIEJĄCYCH PROBLEMÓW OCHRONY ŚRODOWISKA
ISTOTNYCH Z PUNKTU WIDZENIA REALIZACJI PROJEKTU
STUDIUM, W SZCZEGÓLNOŚCI NA OBSZARACH FORM OCHRONY
PRZYRODY .................................................................................................. 81
5.1. Podstawowe problemy ochrony środowiska na terenach objętych
przewidywanym znaczącym oddziaływaniem ............................................... 81
5.2. Problemy ochrony przyrody .......................................................................... 82
5.2.1. Ustanowione formy ochrony przyrody ............................................. 82
5.2.2. Planowane formy ochrony przyrody ............................................... 86
5.2.3. Otoczenie obszaru projektu „Studium …”....................................... 87
6. ANALIZA CELÓW OCHRONY ŚRODOWISKA USTANOWIONYCH NA
SZCZEBLU MIĘDZYNARODOWYM, WSPÓLNOTOWYM, KRAJOWYM I
REGIONALNYM ISTOTNYCH Z PUNKTU WIDZENIA PROJEKTU
STUDIUM ...................................................................................................... 88
6.1. Poziom międzynarodowy i krajowy ............................................................... 88
6.2. Poziom regionalny ........................................................................................ 89
7. ANALIZA I OCENA PRZEWIDYWANYCH, ZNACZĄCYCH
ODDZIAŁYWAŃ USTALEŃ PROJEKTU STUDIUM NA ŚRODOWISKO ..... 92
7.1. Wprowadzenie .............................................................................................. 92
7.2. Przypowierzchniowa warstwa litosfery i gospodarka odpadami ................... 93
7.3. Wody powierzchniowe i podziemne.............................................................. 96
7.4. Powietrze atmosferyczne i klimat ............................................................... 103
7.5. Emisja hałasu ............................................................................................. 108
7.6. Roślinność, zwierzęta i różnorodność biologiczna ..................................... 109
7.7. Formy ochrony przyrody, w tym obszary Natura 2000 ............................... 112
7.8. Zasoby naturalne ........................................................................................ 119
7.9. Krajobraz .................................................................................................... 121
7.10. Zabytki i dobra kultury .............................................................................. 122
7.11. Dobra materialne ..................................................................................... 124
7.12. Ludzie ...................................................................................................... 124
7.13. Klasyfikacja oddziaływań projektu „Studium...” na środowisko ................ 126
7.14. Oddziaływanie skumulowane ................................................................... 129
7.15.Postępowanie w sprawie oceny oddziaływania na środowisko ................. 130
8. INFORMACJE O MOŻLIWYM TRANSGRANICZNYM ODDZIAŁYWANIU
USTALEŃ PROJEKTU STUDIUM NA ŚRODOWISKO............................... 132
9. ROZWIĄZANIA MAJĄCE NA CELU ZAPOBIEGANIE, OGRANICZENIE
LUB KOMPENSACJĘ PRZYRODNICZĄ NEGATYWNYCH
ODDZIAŁYWAŃ NA ŚRODOWISKO, MOGĄCYCH BYĆ REZULTATEM
REALIZACJI PROJEKTU STUDIUM, W SZCZEGÓLNOŚCI
ODDZIAŁYWAŃ NA CELE I PRZEDMIOT OCHRONY OBSZARÓW
NATURA 2000 ORAZ INTEGRALNOŚĆ TYCH OBSZARÓW .................... 133
4
proeko
10. ROZWIĄZANIA ALTERNATYWNE DO ROZWIĄZAŃ ZAWARTYCH W
PROJEKCIE STUDIUM ............................................................................... 138
11. PROPOZYCJE DOTYCZĄCE PRZEWIDYWANYCH METOD ANALIZY
SKUTKÓW REALIZACJI POSTANOWIEŃ PROJEKTU STUDIUM ORAZ
CZĘSTOTLIWOŚCI JEJ PRZEPROWADZANIA ........................................ 139
12. WSKAZANIE NAPOTKANYCH W PROGNOZIE TRUDNOŚCI
WYNIKAJĄCYCH Z NIEDOSTATKÓW TECHNIKI LUB LUK WE
WSPÓŁCZESNEJ WIEDZY ........................................................................ 141
13. WYKAZ ŹRÓDEŁ INFORMACJI UWZGLĘDNIONYCH W PROGNOZIE.. 142
14. STRESZCZENIE PROGNOZYZ W JĘZYKU NIESPECJALISTYCZNYM 147
1.
2.
3.
4
Załączniki tekstowe
Uzgodnienie Regionalnego Dyrektora Ochrony Środowiska w Gdańsku
zakresu i stopnia szczegółowości informacji wymaganych w prognozie
oddziaływania na środowisko projektu zmiany „Studium uwarunkowań i
kierunków zagospodarowania przestrzennego miasta Tczewa”.
Uzgodnienie Państwowego Powiatowego Inspektora Sanitarnego w Tczewie
zakresu i stopnia szczegółowości informacji wymaganych w prognozie
oddziaływania na środowisko projektu zmiany „Studium uwarunkowań i
kierunków zagospodarowania przestrzennego miasta Tczewa”.
Wykaz obiektów wpisanych do gminnej ewidencji zabytków (bez obiektów
wpisanych do rejestru zabytków Wojewódzkiego Konserwatora Zabytków).
Uchwała Nr 1161/XLVII/10 Sejmiku Województwa Pomorskiego z dnia 28
kwietnia 2010 r. w sprawie obszarów chronionego krajobrazu w województwie
pomorskim (Dz. Urz. Woj. Pom. Nr 80 z dnia 2 czerwca 2010 r., poz. 1455)
Załącznik kartograficzny
1. Prognoza oddziaływania na środowisko projektu „Studium uwarunkowań i
kierunków zagospodarowania przestrzennego miasta Tczew” (1:10.000).
5
proeko
1.
PODSTAWY PRAWNE PROGNOZY I INFORMACJE O
METODACH ZASTOSOWANYCH PRZY JEJ SPORZĄDZANIU
1.1. Podstawy prawne
Przedmiotem opracowania jest prognoza oddziaływania na środowisko
projektu „Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego
miasta Tczewa”, opracowanego przez Diogenes Studio Sp. z o.o. w Gdańsku.
Prognoza wykonana została na podstawie Ustawy z dnia 3 października 2008
r. o udostępnianiu informacji o środowisku i jego ochronie, udziale społeczeństwa
w ochronie środowiska oraz o ocenach oddziaływania na środowisko (Dz. U. Nr
199, poz. 1227). Ustawa ta, w art. 46.1. wprowadziła wymóg przeprowadzenia
strategicznej oceny oddziaływania na środowisko dla projektu studium
uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy.
Przeprowadzenie strategicznej oceny oddziaływania na środowisko jest też
wymagane w przypadku wprowadzania zmian do już przyjętego dokumentu.
Wg art. 51 ust. 2 ww. ustawy:
51.2. Prognoza oddziaływania na środowisko:
1) zawiera:
a) informacje o zawartości, głównych celach projektowanego dokumentu oraz
jego powiązaniach z innymi dokumentami,
b) informacje o metodach zastosowanych przy sporządzaniu prognozy,
c) propozycje dotyczące przewidywanych metod analizy skutków realizacji
postanowień
projektowanego
dokumentu
oraz
częstotliwości
jej
przeprowadzania,
d) informacje o możliwym transgranicznym oddziaływaniu na środowisko,
e) streszczenie sporządzone w języku niespecjalistycznym;
2) określa, analizuje i ocenia:
a) istniejący stan środowiska oraz potencjalne zmiany tego stanu w przypadku
braku realizacji projektowanego dokumentu,
b) stan środowiska na obszarach objętych przewidywanym znaczącym
oddziaływaniem,
c) istniejące problemy ochrony środowiska istotne z punktu widzenia realizacji
projektowanego dokumentu, w szczególności dotyczące obszarów
podlegających ochronie na podstawie ustawy z dnia 16 kwietnia 2004 r. o
ochronie przyrody,
d) cele ochrony środowiska ustanowione na szczeblu międzynarodowym,
wspólnotowym i krajowym, istotne z punktu widzenia projektowanego
dokumentu, oraz sposoby, w jakich te cele i inne problemy środowiska
zostały uwzględnione podczas opracowywania dokumentu,
e) przewidywane znaczące oddziaływania, w tym oddziaływania bezpośrednie,
pośrednie, wtórne, skumulowane, krótkoterminowe, średnio-terminowe i
długoterminowe, stałe i chwilowe oraz pozytywne i negatywne, na cele i
przedmiot ochrony obszaru Natura 2000 oraz integralność tego obszaru, a
także na środowisko, a w szczególności na:
– różnorodność biologiczną,
– ludzi,
– zwierzęta,
– rośliny,
– wodę,
6
proeko
–
–
–
–
–
–
–
–
powietrze,
powierzchnię ziemi,
krajobraz,
klimat,
zasoby naturalne,
zabytki,
dobra materialne
z uwzględnieniem zależności między tymi elementami środowiska i między
oddziaływaniami na te elementy;
3) przedstawia:
a) rozwiązania mające na celu zapobieganie, ograniczanie lub kompensację
przyrodniczą negatywnych oddziaływań na środowisko, mogących być
rezultatem realizacji projektowanego dokumentu, w szczególności na cele i
przedmiot ochrony obszaru Natura 2000 oraz integralność tego obszaru,
b) biorąc pod uwagę cele i geograficzny zasięg dokumentu oraz cele i przedmiot
ochrony obszaru Natura 2000 oraz integralność tego obszaru - rozwiązania
alternatywne do rozwiązań zawartych w projektowanym dokumencie wraz z
uzasadnieniem ich wyboru oraz opis metod dokonania oceny prowadzącej do
tego wyboru albo wyjaśnienie braku rozwiązań alternatywnych, w tym
wskazania napotkanych trudności wynikających z niedostatków techniki lub
luk we współczesnej wiedzy.
Uzgodnienia dotyczące zakresu i stopnia szczegółowości informacji
wymaganych w prognozie oddziaływania na środowisko projektu „Studium
uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego miasta Tczew”,
wydane zostały przez Regionalnego Dyrektora Ochrony Środowiska w Gdańsku
(załącznik 1) i Państwowego Powiatowego Inspektora Sanitarnego w Tczewie
(załącznik 2).
Prognoza oddziaływania na środowisko projektu „Studium uwarunkowań i
kierunków zagospodarowania przestrzennego miasta Tczewa”, zwanego dalej
„Studium...”, obejmuje następujące, podstawowe zagadnienia:
• charakterystykę ustaleń projektu „Studium ...”;
• analizę i ocenę stanu środowiska i jego potencjalne zmiany;
• analizę istniejących problemów ochrony środowiska istotnych z punktu
widzenia realizacji projektowanego studium, w szczególności na obszarach
form ochrony przyrody na obszarze studium i w jego otoczeniu;
• analizę i ocenę przewidywanych, znaczących oddziaływań ustaleń projektu
„Studium ...” na środowisko;
• rozwiązania mające na celu zapobieganie, ograniczenie lub kompensację
przyrodniczą negatywnych oddziaływań na środowisko;
• propozycje dotyczące przewidywanych metod analizy skutków realizacji
postanowień projektu „Studium...” oraz częstotliwości jej przeprowadzania;
• wnioski;
• streszczenie w języku niespecjalistycznym.
•
Prognozę opracowano na podstawie:
„Opracowania ekofizjograficznego podstawowego miasta Tczewa dla potrzeb
zmiany studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego
miasta Tczewa” (2011);
7
proeko
•
•
•
•
•
materiałów archiwalnych Urzędu Miasta Tczewa;
materiałów archiwalnych BPiWP „Proeko” w Gdańsku;
materiałów publikowanych dotyczących zagadnień metodycznych ocen
oddziaływania na środowisko;
materiałów publikowanych dotyczących miasta Tczewa i jego regionalnego
otoczenia;
prawa powszechnego i miejscowego ochrony środowiska.
1.2. Metody prognozowania
W prognozie oddziaływania na środowisko projektu „Studium uwarunkowań i
kierunków zagospodarowania przestrzennego miasta Tczew” zastosowano
następujące metody prognozowania:
•
indukcyjno-opisową (od szczegółowych analiz po uogólniającą syntezę);
•
analogii środowiskowych (na podstawie założenia o stałości praw przyrody);
•
diagnozy stanu środowiska na podstawie kartowania terenowego jako punktu
wyjścia ekstrapolacji w przyszłość (wyniki kartowania przedstawiono w
„Opracowaniu ekofizjograficznym…” 2011);
•
analiz kartograficznych (rys. 1-3 i zał. kartograficzny).
Ww. metody opisane są m.in. w pracach Przewoźniaka (1987,1995, 1997)
oraz w „Problemach Ocen Środowiskowych”.
8
proeko
2. INFORMACJE O ZAWARTOŚCI I GŁÓWNYCH CELACH PROJEKTU
STUDIUM ORAZ JEGO POWIĄZANIACH Z INNYMI DOKUMENTAMI
2.1. Charakterystyka ustaleń projektu „Studium...”
2.1.1. Wprowadzenie
Ostatnia zmiana uchwalonego w 2001 roku i dotychczas obowiązującego dla
miasta Tczewa „Studium…” usankcjonowana była Uchwałą Rady Miejskiej w
Tczewie nr XXVII/257/2004 z dnia 30 grudnia 2004 r..
Projekt
„Studium
uwarunkowań
i
kierunków
zagospodarowania
przestrzennego miasta Tczew” powstał w efekcie Uchwały Nr XXXVII/317/2009
Rady Miejskiej w Tczewie z dnia 24 września 2009 r. w sprawie przystąpienia do
sporządzenia zmiany studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania
przestrzennego miasta Tczewa.
W związku ze zmianami w zagospodarowaniu przestrzennym Tczewa,
obowiązujące dotychczas „Studium…”, zaktualizowane ostatnio w 2004 r.,
straciło częściowo swoją aktualność i konieczna jest jego zmiana.
Podstawowym celem projektu „Studium...” jest aktualizacja stanu prawnego,
uwzględnienie zmian przestrzenno-gospodarczych na terenie miasta oraz
potrzeb mieszkańców i inwestorów (sformułowanych w postaci wniosków do
miejscowych planów, których uwzględnienie wymaga uprzedniej zmiany
„Studium…”).
Przedmiotem projektu „Studium...” jest ustalenie zasad polityki przestrzennej
dla obszaru miasta Tczewa, poprzez ustalenie zasad kształtowania struktury
przestrzennej, z uwzględnieniem istniejących uwarunkowań, spełniających
dzisiejsze oczekiwania społeczne, gospodarcze i kulturowe.
2.1.2. Uwarunkowania zagospodarowania przestrzennego
Główne uwarunkowania, mające wpływ na zagospodarowanie przestrzenne
miasta Tczew, obejmują następujące zagadnienia:
1. Ogólna charakterystyka (położenie, powiązania, powierzchnia, podział
administracyjny)
Miasto Tczew położone jest w południowo-wschodniej części województwa
pomorskiego, w otoczeniu gruntów gminy Tczew (od północy, zachodu i
południa) oraz Lichnowy i Miłoradz (od wschodu i południowego wschodu), na
pograniczu mezoregionów Pojezierze Starogardzkie i Żuławy Wiślane. Cechą
charakterystyczną miasta jest jego nadrzeczne położenie. Całą wschodnią
granicę (na odcinku 5,6 km) stanowi rzeka Wisła.
Miasto Tczew jest ośrodkiem osadniczym o randze ponadlokalnej, nie jest
miastem na prawach powiatu, ale siedzibą władz powiatowych. Zlokalizowanych
jest tu wiele placówek administracji i instytucji obsługujących obszar powiatu
tczewskiego (gminy Tczew, Subkowy, Morzeszcyn, miast i gmin Gniew i Pelplin).
Do instytucji obsługujących obszar najbliższej gminy – Tczew, zlokalizowanych
na terenie miasta należą placówki z zakresu oświaty, kultury i opieki zdrowotnej
oraz usług bankowych. Również występuje sytuacja odwrotna, tzn. na terenie
gminy Tczew znajdują się obiekty i instytucje świadczące usługi na rzecz miasta
(jak np. Zakład Energetyki Cieplnej Tczew).
9
proeko
Miasto Tczew na tle Obszaru Aglomeracji Trójmiasta stanowi tzw. obszar
funkcjonalny aglomeracji, czyli bezpośrednio silnie powiązany z Trójmiastem
relacjami: miejsce pracy – miejsce zamieszkania („Plan zagospodarowania
przestrzennego województwa pomorskiego”, 2009). Tczew, razem z Pruszczem
Gdańskim i Wejherowem, tworzy główne ośrodki wzmacniające strukturę
policentryczną pasma osadniczego Aglomeracji, w których będzie występować
wzrost intensywności wykorzystania przestrzeni oraz wzrost atrakcyjności ich
stref śródmiejskich przez ich rewitalizację.
Przez obszar miasta przebiegają i krzyżują się ważne szlaki komunikacyjne
samochodowe, kolejowe i wodne o znaczeniu ponadlokalnym i krajowym (zob.
pkt. 4).
Powiązania przyrodnicze - omówiono w rozdz. 3.3.
Obszar miasta zajmuje powierzchnię 2.238 ha (22,38 km²), w tym:
grunty rolne
- 807 ha
- 36,06 %;
grunty leśne
- 9 ha
- 0,4 %;
wody
- 82 ha
- 3,66 %;
- 23 ha
- 1,03 %;
nieużytki
tereny zabudowane - 753 ha
- 33,65 %;
tereny dróg i kolei
- 361 ha
- 16,13 %;
tereny kopalne
- 6 ha
- 0,27 %;
tereny inne
- 197 ha
- 8,8 %;
Ogółem
- 2.238 ha
- 100 %.
2. Istniejące przeznaczenie i zagospodarowanie terenu, stan ładu
przestrzennego i wymogi jego ochrony, dominujące działy gospodarki
narodowej
Przeszło 750-letnia historia Tczewa, który nabył prawa miejskie w 1260 r.,
znalazła odzwierciedlenie w układzie urbanistycznym miasta. Wyróżniono tu 9
stref przestrzenno–urbanistycznych:
I.
Zabytkowe Centrum (Stare Miasto) – obszar wpisany do Rejestru Zabytków
decyzją nr 81 WKZ w Gdańsku z dnia 16.VII1959 r.;
II.
Zabytkowe Przedmieścia - obszar proponowany do objęcia strefą ochrony
zabytków i zabytkowych obszarów;
III. Dzielnice Polski Ludowej;
IV. Dzielnice i Obszary III RP, w tym obszary Specjalnej Strefy Ekonomicznej –
teren Czatkowy i teren Rokitki oraz obszary produkcyjno-składowe;
V. Pas Nadwiślański – obszar proponowany do objęcia strefą ochrony
zabytków;
VI. Miasto Przyszłości – tereny rolne i tereny wyłączone, niezabudowane o
potencjale inwestycyjnym;
VII. Obszary wyłączone z zabudowy;
VIII. Ogródki działkowe i cmentarze;
IX. Tereny kolejowe zamknięte.
Strefy te odznaczają się spójnymi cechami zabudowy i zagospodarowania,
stanowiącymi jednocześnie o stanie ładu przestrzennego. Cechy te, wraz z
10
proeko
potrzebami gospodarczo-społecznymi (z których wynikają cele strategiczne dla
miasta), będą determinować kierunki zagospodarowania przestrzennego.
Istotne jest wyznaczenie w „Studium…”, w obrębie strefy VI. („Miasto
Przyszłości”) następujących terenów:
•
przeznaczonych w mpzp pod zabudowę mieszkaniową;
•
przeznaczonych w mpzp jako teren otwarty chroniony przed urbanizacją;
•
przeznaczonych w mpzp jako teren zamknięty (obszar byłej Jednostki
Wojskowej);
•
przeznaczony w mpzp pod funkcję produkcyjną w sąsiedztwie Specjalnej
Strefy Ekonomicznej;
•
tereny rolne przeznaczone pod zabudowę.
W obrębie strefy VII. „Obszary wyłączone z zabudowy”, w „Studium…”
znajdują się dwa obszary: obszar doliny rzeki Struga Subkowska (Drybok) oraz
obszar doliny rzeki Motławy, które obejmują tereny podmokłe, nienadające się
pod zabudowę, stanowiące zieloną otulinę miasta, wraz z terenami ogrodów
działkowych, cmentarzy i pasa nadwiślańskiego.
Zgodnie z informacjami Banku Danych Regionalnych GUS, w 2010 r. na
terenie Tczewa działalność prowadziło 5 895 podmiotów gospodarczych, z
czego: 70% pomiotów gospodarczych działała w sektorze usług, 25% - w
sektorze przemysłu i budownictwa, a pozostałe 5% w sektorze obejmującym
rolnictwo, leśnictwo, łowiectwo i rybactwo. We wszystkich sektorach dominowały
podmioty gospodarcze prywatne.
Około 95% przedsiębiorstw stanowiły podmioty gospodarcze małe,
zatrudniające do 9 osób. Jedynie 8 zakładów w Tczewie zatrudniało powyżej 250
pracowników:
- Apator Metrix S.A. – 282 osób
- Molex Premise Networks Sp. z o.o. – 300 osób
- Koral S.A. – 300 osób
- Vertex Sp. z o.o. – 400 osób
- Gemalto Sp. z o.o. – 443 osób
- Eaton Truck Components S.A. – 600 osób
- Flextronics International Poland Sp. z o.o. – 2 711 osób;
- Press-Glas S.A. Oddział w Tczewie – 1318 osób.
Na obszarze miasta działa Pomorska Specjalna Strefa Ekonomiczna
(PSSE), skupiająca branże tzw. wysokich technologii. Na terenie miasta znajdują
się dwa obszary PSSE. Teren Czatkowy obejmuje 66,34 ha zaś obszar na
terenie Tczewa i gminy Tczew (Rokitki) obejmuje 38,95 ha. Na terenie
Pomorskiej Specjalnej Strefy Ekonomicznej pracuje około 4000 osób.
Funkcjonują tu przedsiębiorstwa: Flextronics International Poland sp. z o.o.,
Fabryka Opakowań Różnych Forcan S.A., Molex Premise Networks sp. z o.o.,
MBF sp. z o.o, Hubner+Suhner sp. z o.o. oraz Gemplus Pologne sp. z o.o.
Pomorska Specjalna Strefa Ekonomiczna powstała z połączenia Specjalnej
Strefy Ekonomicznej „Żarnowiec” i Specjalnej Strefy Ekonomicznej „Tczew”,
11
proeko
które zostały ustanowione rozporządzeniami Rady Ministrów we wrześniu 1997
r., na okres 20 lat. Zarządzającym strefą jest spółka z ograniczoną
odpowiedzialnością Pomorska Specjalna Strefa Ekonomiczna z siedzibą w
Sopocie. Pomorska SSE obejmuje obszary położone na terenie gmin: Krokowa,
Gniewino, Człuchów, Chojnice, Tczew oraz miast Tczew, Kwidzyn, Starogard
Gd., Malbork i Sztum.
Dla Tczewa charakterystyczny jest duży udział rolnictwa (ok. 5%, przy
średniej krajowej 2%) w strukturze podmiotów gospodarki narodowej.
Część miasta położona jest na terenie Żuław Gdańskich i występują tu gleby
najwyższych klas bonitacyjnych. Gleby klas I-III zajmują powierzchnię 489 ha i
stanowią 21,85% ogólnej powierzchni miasta Tczewa oraz stanowią ponad 60 %
gruntów rolnych znajdujących się w granicach miasta. Grunty rolne stanowią
36,06 % obszaru miasta Tczewa (z przewagą gruntów ornych, które zajmują
powierzchnię 501 ha, przy powierzchni zajętej przez łąki i pastwiska - 184 ha i
sady - 99 ha).
Obszary w użytkowaniu rolnym występują w formie rozczłonkowanej, głównie
na obrzeżach miasta:
- północno-wschodnia część miasta: obszar położony pomiędzy koleją a Wisłą,
teren nad kanałem Młyńskim;
- północno-zachodnia cześć miasta: obszar położony na obu stronach ulicy
Działkowej (do terenów kolejowych) w dolinie rzeki Motławy;
- południowo-zachodnia część miasta: niewielka przestrzeń rolna za poligonem;
- południowo-wschodnia część miasta: obszar pomiędzy linią kolejową a Wisłą
zajmowany głownie przez sady;
- ogrody działkowe rozmieszczone na całym terenie miasta i razem z
przestrzeniami publicznymi: pasem nadwiślańskim, parkami, cmentarzami i
enklawami leśnymi, tworząc swego rodzaju korytarz ekologiczny tzw. ,,płuca
miasta” układające się po linii zbliżonej do okręgu wokół miasta.
Większość ww. terenów przeznaczona jest w obowiązującym miejscowym
planie zagospodarowania przestrzennego pod zainwestowanie. Docelowo na
użytkowanie rolne przeznaczony jest obszar o powierzchni 276,5 ha., znajdujący
się w granicach stref przestrzenno–urbanistycznych nr VII („obszary wyłączone z
zabudowy”) i VIII („ogródki działkowe i cmentarze”).
Pomimo znacznego potencjału rolnego, ma terenie Tczewa występuje mała
liczba gospodarstw rolnych i są to gospodarstwa indywidualne małe. Znajduje się
tu 41 gospodarstw o maksymalnym areale do 7 ha (Powszechny Spis Rolny
2002). W 18 gospodarstwach prowadzona była uprawa roślinna (głównie
ziemniak, pszenica ozima i warzywa gruntowe) a w 3 hodowla zwierząt (kury,
kury nioski i trzoda chlewna).
Uprawy rolne prowadzone są na terenach Żuław i w dolinie Motławy, czyli na
glebach o najwyższym potencjale rolnym. Natomiast obszary położone na
Pojezierzu Starogardzkim (południowa część miasta) są w większości
odłogowane.
Według danych z Narodowego Spisu Powszechnego (2002 r.), 171 osób
wykazało pracę w rolnictwie jako źródło utrzymania.
Znikome jest wykorzystanie gospodarcze zasobów leśnych i wodnych miasta
Tczewa. Nieliczne i drobne kompleksy leśne i zadrzewienia znajdujące się na
terenie Tczewa pełnią głównie funkcję lokalnych elementów osnowy
12
proeko
ekologicznej, w połączeniu z system ogrodów działkowych oraz dolin rzecznych
tworzą ekosystem przyrodniczy miasta.
Wszystkie lasy na terenie miasta Tczewa stanowią własność prywatną lub
komunalną. Lasy oraz zadrzewienia w granicach Tczewa zajmują łącznie ok. 9
ha, co stanowi ok. 0,4% powierzchni miasta. Największe skupisko lasów
występuje na poligonie w południowo-zachodniej części miasta. Największe
skupiska zadrzewień tworzą parki w centrum miasta (Park Miejski, Park im.
Kopernika oraz Park Strzelnica).
Na terenie Tczewa ok. 93 ha zajmują grunty pod wodami, z czego 82 ha to
wody płynące. Wśród wód płynących dominują wody Wisły, Motławy i Kanału
Młyńskiego.
3. Stan systemu infrastruktury technicznej – omówiono w rozdz. 3.4. i 7.2. –
7.4.
4. Stan systemu komunikacji
Komunikacja samochodowa i rowerowa
Na obszarze gminy Tczew drogi o znaczeniu ponadlokalnym to droga krajowa
nr 91 Gdańsk - Tczew - Toruń - Częstochowa - Cieszyn (granica Polski), droga
wojewódzka nr 224 Wejherowo - Nowa Karczma – Tczew oraz drogi powiatowe.
Droga krajowa nr 91 ma znaczenie międzynarodowe, gdyż należy do VI
paneuropejskiego korytarza transportowego (Gdańsk – Katowice – Žilina). Drogę
krajową na terenie Tczewa nazwano Aleją Solidarności. Długość tej drogi terenie
miasta Tczewa wynosi ok. 6 km. Po oddaniu do użytku autostrady A-1, biegnącej
przez teren gminy wiejskiej Tczew, równolegle do drogi krajowej nr 91 znacznie
zmniejszyło natężanie ruchu na tej drodze.
Droga wojewódzka nr 224 zapewnia miastu połączenie z Autostradą A1
(docelowo relacji Gdańsk - Toruń - Częstochowa - granica Polski w
Gorzyczkach),
która
będzie
częścią
Trans-Europejskiego
Korytarza
Transportowego Północ-Południe, łączącego Skandynawię z morzem
Śródziemnym,
a
więc
szklakiem
komunikacyjnym
o
znaczeniu
międzynarodowym. Droga wojewódzka nr 224 na terenie miasta Tczewa nosi
nazwę – ul. Jagiellońska. Jej długość e granicach miasta wynosi ok. 2 km.
Zgodnie z wykazem Powiatowego Zarządu Dróg w Tczewie, na obszarze miasta
znajduje się 19 odcinków dróg powiatowych (o łącznej długości 20,97 km):
nr 2830 - ul. Armii Krajowej
nr 2831 - ul. Bałdowska
nr 2834 - ul. Czatkowska
nr 2835 - ul. Czyżykowska
nr 2837 - ul. Gdańska
nr 2841 - ul. Jana z Kolna
nr 2842 - ul. Jedności Narodu
nr 2845 - ul. Łąkowa
nr 2846 - ul. 1 Maja
nr 2848 - ul. Mostowa
nr 2851 - ul. Nowowiejska
nr 2852 - ul. Nowy Rynek
nr 2853 - ul. Obrońców Westerplatte
13
proeko
nr 2856 - ul. Pl. Marszałka Piłsudskiego
nr 2862 - ul. Jana III Sobieskiego
nr 2864 - ul. 30 Stycznia
nr 2865 - ul. Stanisława Wigury
nr 2866 - ul. Wojska Polskiego
nr 2867 - ul. Kard. Stefana Wyszyńskiego.
Wszystkie odcinki dróg powiatowych na terenie miasta są utwardzone.
Zgodnie z informacjami zawartymi w projekcie „Studium…” (2012), do odcinków
o dobrym lub dostatecznym stanie technicznym zaliczono łącznie ok. 7 km dróg
powiatowych, co stanowi ok. 33 % wszystkich dróg. Pozostałe 67% dróg
powiatowych bezwzględnie wymaga przebudowy lub kapitalnego remontu.
Na terenie miasta znajduje się 187 dróg gminnych, o łącznej długości 72,85
km. Około 48 % z nich posiada nawierzchnię bitumiczną, ok. 36 % nawierzchnię
betonową, ok. 9 % kostkę brukową, ok. 1 % nawierzchnię nieulepszoną oraz w
ok. 6 % nawierzchnię gruntową (projekt „Studium…, 2012).
W mieście występuje 45 obiektów mostowych, w tym :
• 6 mostów drogowych(w drodze krajowej, w drodze wojewódzkiej, dwa w
drodze powiatowej i dwa w drogach gminnych);
• 8 wiaduktów drogowych nad liniami kolejowymi (drodze krajowej, sześć w
drogach powiatowych, w drodze gminnej);
• 7 mostów kolejowych;
• 16 wiaduktów kolejowych nad drogami;
• 5 wiaduktów kolejowych nad liniami kolejowymi;
• 2 kładki na rzece, jedna w drodze gminnej;
• 1 kładka nad torami kolejowymi.
Oprócz w/w obiektów mostowych występują również 4 wiadukty kolejowe nad
liniami kolejowymi znajdujące się na terenach kolejowych zamkniętych.
Na terenie miasta funkcjonują trzy szlaki rowerowe, które wchodzą w skład
realizowanej idei oznakowania szlaków rowerowych Kociewia pod nazwą
„Kociewskie Trasy Rowerowe”, opracowanej przez „Lokalną Organizację
Turystyczną Kociewie” (Szlak Nadwiślański Doliny Dolnej Wisły, Szlak Motławski,
Szlak Księdza Grzymisława). Kolejne planowane na terenie Tczewa szlaki
rowerowe to: Szlak Jabłoniowy, Szlak Tczewski, Szlak Joannitów, Tczewska
Pętla Wiślana.
Planowe są również inne trasy rowerowe, zgodnie z Planem
Zagospodarowania Województwa Pomorskiego, w tym szlak rowerowy o
znaczeniu międzynarodowym - Amber Route (Trasa Bursztynowa) należąca do
trasy EuroVelo R-9.
Tczew realizuje „pro-rowerowe” projekty, związane z finansowaniem przez
Unię Europejską (Presto – promocja codziennego korzystania z rowerów i
CentralMeetBike –projekt promuje przyjazdy weekendowe do Tczewa i dojazdy
rowerem do pracy, a działania inwestycyjne dotyczą rozbudowy stojaków
rowerowych).
Komunikacja kolejowa realizowana jest przez:
1. linię kolejową nr 009 o znaczeniu krajowym Gdynia - Tczew - Warszawa;
2. linię kolejową nr 131 o znaczeniu krajowym Tczew – Chorzów;
3. linię kolejową nr 203 lokalną Tczew – Chojnice - Człuchów.
14
proeko
Sieć kolejowa na terenie gminy składa się z linii kolejowej o znaczeniu
międzynarodowym C-E65, którego częścią jest linia nr 131 relacji Gdynia-TczewBydgoszcz, o przebiegu w kierunku północ-południe oraz linia o znaczeniu
ponadlokalnym relacji Tczew-Starogard Gdański-Chojnice. Na odcinku GdyniaInowrocław posiada status magistralnej, jest dwutorowa, zelektryfikowana,
wykorzystywana do przewozów pasażerskich i towarowych, natomiast odcinek
Inowrocław – Zduńska Wola – Karszenice – Tarnowskie Góry – Pszczyna
głównie wykorzystuje się do przewozów towarowych. Linia C-E65 należy do VI
europejskiego korytarza transportowego, który biegnie do Brna (Czechy) oraz do
Ziliny (Słowacja) i jest objęty umowami międzynarodowymi.
Tczew stanowi ważny węzeł kolejowy (skrzyżowanie ww. krajowych tras
kolejowych – 009 i 131).
Stan techniczny tras kolejowych na terenie całego kraju jest zły, w związku z
czym średnie osiągane przez pociągi prędkości mieszczą się w granicach 60-80
km/h, dochodząc maksymalnie do 120 km/h na pojedynczych odcinkach.
Planowana modernizacja pozwoli na osiąganie prędkości docelowej do 120 km/h
dla pociągów towarowych i 160 do 200 km/h dla pociągów pasażerskich.
Na terenie miasta Tczewa znajduje się stacja rozrządowa, należąca do
największych w kraju. Obecnie stacja jest w trakcie modernizacji i remontu, który
ma potrwać do końca 2015 r. i jest jednym z etapów planowanej modernizacji
całej trasy E65 i CE65.
Śródlądowa droga wodna
Rzeka Wisła to droga wodna o znaczeniu międzynarodowym E-40 (Wisła –
Dniestr) i E-70 (Śluza Hohensaaten – Zalew Wiślany). Są to drogi wodne o
znacznym potencjale turystycznym i transportowym. Trasa E-40 przebiega od
Gdańska w górę Wisły do Warszawy, dalej Narwią i Bugiem do Brześcia, gdzie
łączy się z drogą wodną E-70 łączącą Belgię przez Niemcy, Polskę, Obwód
Kaliningradzki i Litwę z Kłajpedą.
Zgodnie z informacjami Krajowego Zarządu Gospodarki Wodnej, Wisła na
odcinku
Tczew
ujście
stanowi
drogę
wodną
klasy
III
http://www.kzgw.gov.pl/flash/mapa.html).
Przy obecnym stanie rzek nie jest możliwe używanie dróg wodnych E-40 i E-70
w celach transportowych. Możliwa jest poprawa tego stanu zagospodarowania,
przy zastosowaniu odpowiednich inwestycji infrastrukturalnych.
W ramach aktywizacji międzynarodowych dróg wodnych E-70 i E-40
opracowano m.in. „Program rozwoju dróg wodnych Delty Wisły i Zalewu
Wiślanego w zakresie turystycznego ich wykorzystania”, którego efektem jest
projekt „Pętla Żuławska. Międzynarodowa Droga Wodna E-70”, uchwalony przez
Sejmik Województwa Pomorskiego 23 października 2006 r. Szlak „Pętla
Żuławska” jest systemem obejmującym odcinki czterech rzek: Wisły (odcinek od
Korzeniewa do Przekopu Wisły), Szkarpawy, Nogatu oraz rzeki Elbląg,
pozwalającym na żeglugę nawet kilkudziesięciometrowym barkom. Łączna
długość wszystkich odcinków szlaków wchodzących w skład „Pętli Żuławskiej” to
403 km z uwzględnieniem poza wymienionymi rzekami: Martwą Wisłę i Wisłę
Śmiałą, Wisłę Królewiecką, Zalew Wiślany, Kanał Jagielloński oraz Tugę Świętą.
Wg tego programu zasadniczym warunkiem rozwoju żeglugi śródlądowej
(turystyki) na tych terenach jest modernizacja i rozbudowa infrastruktury
15
proeko
śródlądowych dróg wodnych, a także zintegrowanie systemu turystyki wodnej z
siecią szlaków pieszych i rowerowych, które ożywiłoby obszary strukturalnie
słabe (tereny wiejskie) oraz pozwoliłoby na dynamiczny rozwój regionu.
Możliwe jest również wykorzystanie turystyczne Motławy, która aktualnie
przydatna jest dla spływów kajakowych dopiero na 30 kilometrowym odcinku w
miejscowości Czatkowy.
6. Stan dziedzictwa kulturowego i zabytków oraz dóbr kultury – omówiono
w rozdz. 4. i 7.10.
7. Ludność: warunki i jakość życia, ochrona zdrowia, stan gospodarki
oraz zagrożenia bezpośrednie ludności i jej mienia
Liczba ludności miasta Tczew wg danych z maja 2011 r. wynosiła 59.812
osób, z czego kobiety stanowiły 52%. Gęstość zaludnienia wynosiła 2719 os/km²
i był to najwyższy wskaźnik w województwie (przykładowo miasto Gdańsk
podsiada gęstość zaludnienia na poziomie 1742 os/km2, a Gdynia – 1852
os/km2).
Wg danych z 2006 r. średni dochód mieszkańca Tczewa wyniósł 1962 PLN i
był porównywalny z dochodem na mieszkańca w miastach: Wejherowie (1971
PLN) i Skórczu (1923 PLN). W Gdańsku dochód na 1 mieszkańca wyniósł 3167
PLN a w Gdyni 3051 PLN.
Wg danych z 2007 r. odsetek bezrobotnych w liczbie ludności w wieku
produkcyjnym w Tczewie w wynosił 7,7% i był porównywalny z Człuchowem
(8,0%), Ustką (7,5%) oraz Puckiem (6,8%).
Ponad 9% mieszkańców Tczewa posiada wykształcenie wyższe i ponad 33%
wykształcenie średnie. Miasto Tczew pod względem wykształcenia
społeczeństwa wykazuje mniej więcej poziom równorzędny z wojewódzkim i
krajowym.
Problemem miasta w zakresie demografii jest ujemne saldo migracyjne. Wg
danych z 2010 r., przyrost naturalny w Tczewie był dodatni (i wynosił 2,33‰), a
saldo migracyjne ujemne (w 2009 r. wynosiło ok. -213 osób).
Wg danych Powiatowego Urzędu Pracy w Tczewie, w dniu 30.06.2011 r.
liczba bezrobotnych wyniosła 2 424 osoby, co stanowiło 4,05% ludności miasta
oraz 6,3% ludności w wieku produkcyjnym. Udział kobiet w ogólnej liczbie
bezrobotnych wynosił 57,8%.
Dla obsługi ludności na terenie miasta funkcjonują liczne obiekty użyteczności
publicznej (w tym administracji publicznej, pomocy społecznej, kultury i sztuki,
oświaty, sportu i rekreacji, służby zdrowia, bezpieczeństwa i ochrony mienia,
komunikacji i infrastruktury technicznej oraz inne).
Warunki ekologiczne i sozologiczne życia ludzi omówiono w rozdz. 3.4.
Występujące na terenie miasta Tczewa zagrożenia dla ludności i jej mienia
wynikają z zagrożeń przyrodniczych - ruchów masowych i zagrożenia
powodziowego (rozdz. 3.6.) oraz poważnych awarii (rozdz. 3.4.6.).
16
proeko
8. Stan prawny gruntów
Na terenie miasta Tczewa występują grunty miejskie i gminne stanowiące ok.
36,05% powierzchni, grunty Skarbu Państwa i pochodne stanowiące ok. 33,62%
powierzchni oraz grunty prywatne stanowiące ok. 30,33% powierzchni.
W sumie na terenie miasta Tczewa grunty zabudowane stanowią łącznie
powierzchnię ok. 592 ha (bez terenów infrastruktury kołowej i kolejowej,
technicznej, które zajmują ok. 356 ha), natomiast łączna powierzchnia gruntów
niezabudowanych o potencjale inwestycyjnym wynosi 1022 ha, z czego 306 ha
stanowią grunty miejskie, 431 ha - grunty Skarbu Państwa i 285 ha - grunty
prywatne. Po uwzględnieniu potrzeb zainwestowania niezbędną infrastrukturą
techniczną i drogową oraz wprowadzenia zielonych przestrzeni publicznych,
szacuje się, że miasto dysponuje rezerwą gruntów inwestycyjnych o wielkości
około 500 ha, co jest porównywalne z wielkością terenów już zainwestowanych.
9. Występowanie terenów i obiektów chronionych
przepisów odrębnych - omówiono w rozdz. 4. – 5 i 7.
na
podstawie
10. Występowanie udokumentowanych złóż, kopalin oraz zasobów wód
podziemnych - omówiono w rozdz. 3.5.
11. Występowanie terenów górniczych wyznaczonych
przepisów odrębnych – nie występują na terenie miasta.
12. Występowanie obszarów naturalnych
omówiono
w rozdz. 3.6.
zagrożeń
na
podstawie
geologicznych
-
13. Potrzeby i możliwości rozwoju miasta
Potrzeby społeczne
Miasto Tczew zmaga się z problemami społecznymi typowymi dla małych
ośrodków miejskich w Polsce (tj. wysokie bezrobocie, problemy opiekuńczowychowawcze, złe warunki socjalne głównie mieszkańców nieremontowanych
starych kamienic komunalnych, niż demograficzny, odpływ wykształconej młodzieży
do większych aglomeracji w poszukiwaniu pracy, emigracja ludności). Według
kalkulacji przeprowadzonej w „Studium…”, w mieście brakuje ok. 7 000 mieszkań.
Sytuacja mieszkaniowa na terenie miasta jest trudna, ze względu na zubożenie
rodzin i wysoki wskaźnik bezrobocia. Ilość oddawanych do użytku mieszkań
komunalnych jest niewystarczająca w stosunku do potrzeb mieszkaniowych i wciąż
rośnie.
Potrzeby z zakresu infrastruktury technicznej
Najistotniejsze wśród potrzeb z zakresu infrastruktury technicznej są
priorytety dotyczące dróg. Potrzebna jest budowa, przebudowa, modernizacja i
systematyczny remont dróg.
Potrzeby gospodarcze
Pomimo funkcjonowania PSSE, w Tczewie występuje znaczne bezrobocie.
Miasto powinno prowadzić politykę zmierzającą do zwiększenia sektora
gospodarki w zakresie produkcji oraz usług, które wytwarzają produkt dodany np.
turystyka, usługi kulturotwórcze o znaczeniu ponadregionalnym, itp.
17
proeko
Cele strategiczne
W „Studium…” zidentyfikowano problemy występujące na terenie miasta
Tczewa i na ich podstawie wyznaczono cele strategiczne, które mogłyby
przyczynić się do szybkiego jego rozwoju i zminimalizowania negatywnych
zjawisk (np. wyeliminowanie ujemnego salda migracyjnego ludności). Są to
następujące cele strategiczne:
I. Uaktywnienie i ożywienie starówki miasta
II. Uaktywnienie i ożywienie bulwaru rekreacyjnego nadwiślańskiego
III. Lokalizacja zróżnicowanej funkcji mieszkaniowej
IV. Pozyskanie inwestora realizującego inwestycję o unikalnym na skale krajową
charakterze (np. funkcja szkolnictwa wyższego z kampusem o renomie na
skalę międzynarodową lub funkcja komercyjna o znaczeniu regionalnym np.
pole golfowe z lądowiskiem helikopterów).
Potrzeby określone w Strategii Rozwoju Miasta Tczewa
Miasto posiada projekt „Strategii Rozwoju Tczewa na lata 2012-2020”.
Strategia ta zakłada, że: miasto będzie rozwijać się jako silny gospodarczo
ośrodek subregionalny, dogodnie skomunikowany w obszarze metropolii
trójmiejskiej oraz że Tczew swoją pozycję będzie budować poprzez poziom
wykształcenia i kwalifikacji jego mieszkańców, ofertę dla partnerów
gospodarczych i bogatą ofertę usług w sferze gospodarczej i społecznej. Wizja ta
będzie realizowana poprzez działania w obszarach celów strategicznych:
1. Wzrost gospodarczy – miasto będzie wzmacniać swoją rolę silnego ośrodka
usługowego na rzecz co najmniej powiatu tczewskiego za sprawą
systematycznego rozwoju małej i średniej przedsiębiorczości.
2. Wzmocnienie istotnych stref miasta – dotyczy cennych terenów miasta o
cechach indywidualnych i wartościach na rzecz rozwoju. Stałe wzmacnianie
związków z Wisłą i rewitalizacja obszaru staromiejskiego to część działań na
rzecz odnowy. Podejmowane będą kolejne wyzwania dotyczące ważnych
stref miasta, będących ich realnym potencjałem w kierunku tworzenia miasta
atrakcyjnego pod względem inwestycyjnym i osiedleńczym.
3. Wzmocnienie systemu komunikacyjnego – cel związany z rolą Tczewa jako
ośrodka przesiadkowego w transporcie multimodalnym. Podejmowane będą
wyzwania na rzecz podnoszenia standardów systemu komunikacyjnego
dotyczących funkcji tranzytowych, połączeń regionalnych i lokalnych.
4. Wzrost jakości mieszkalnictwa i usług miasta – realizowane poprzez
podnoszenie poczucia bezpieczeństwa mieszkańców i rozwój usług poziomu
lokalnego i subregionalnego na rzecz podnoszenia poziomu i jakości życia w
mieście.
5. Rozwój obywatelski – istotny cel na rzecz rozwoju wspólnoty samorządowej,
zakładający
intensyfikowanie
współpracy
sektora
publicznego
i
pozarządowego.
Misją samorządu Tczewa, pomorskiego miasta nadwiślańskiego o silnej
tożsamości historycznej, jest osiąganie najwyższego poziomu zaspokajania
potrzeb i rozwoju jego mieszkańców, podejmujących współczesne wyzwania
konkurencyjnej gospodarki i kultury europejskiej.
Możliwości rozwoju miasta
Możliwości rozwoju miasta wynikają z wielu czynników, w tym zewnętrznych
niezależnych od miasta (tj. polityki państwa) oraz wewnętrznych (tj. potencjału
18
proeko
przedsiębiorczości społeczności lokalnej oraz polityki prowadzonej przez władze
miasta). Istnieje szereg programów, opracowań i strategii, w których na zlecenie
Władz Miasta określono konkretne działania operacyjne, mające na celu
poprawę sytuacji miasta, jak:
1) Strategia Rozwoju Tczewa na lata 2012-2020…………
2) Wieloletni Plan Inwestycyjny na lata 2006-2013
3) Program rewitalizacji miasta Tczewa, lipiec 2009 r.
4) Gminny Program Opieki nad Zabytkami dla miasta Tczewa na lata 20102013, grudzień 2009 r.
5) Program rozwoju sportu na lata 2011-2014, wrzesień 2011 r.
6) Kierunki prowadzenia polityki oświatowej miasta Tczewa na lata 2011-2014,
czerwiec 2011 r.
7) Gminny program profilaktyki i rozwiązywania problemów alkoholowych i
przeciwdziałania narkomanii w mieście Tczewie na rok 2012
8) Wieloletni program gospodarowania zasobem mieszkaniowym Gminy
Miejskiej 2011-2016, wrzesień 2011 r.
9) Strategia rozwoju mieszkalnictwa w Tczewie w latach 2004-2017, kwiecień
2004 r.
10) Strategia rozwiązywania problemów społecznych w mieście Tczewie,
grudzień 2005 r.
11) Program ochrony środowiska dla miasta Tczewa na lata 2008-2011 z
uwzględnieniem perspektywy na lata 2012-2015, październik 2008 r.
12) Założenia do planu zaopatrzenia w ciepło, energię elektryczną i paliwa
gazowe miasta Tczewa, maj 2007 r
13) Program gospodarki odpadami dla miasta Tczewa na lata 2008-2011 z
uwzględnieniem perspektywy na lata 2012-2015, październik 2008 r.
14) Program selektywnej zbiórki odpadów
15) Program likwidacji azbestu na terenie miasta
Możliwości rozwoju miasta będą zależały od decyzji Władz Miejskich,
koniunktury gospodarczej kraju, świadomości społecznej, czynników z zakresu
urbanizacji terenów, ich walorów przyrodniczo-krajobrazowych, wartości
kulturowych, stanu ładu przestrzennego, itp.
Miasto dysponuje znacznymi rezerwami terenu do potencjalnej zabudowy w
poszczególnych kategoriach funkcjonalnych:
• dla lokalizacji funkcji mieszkaniowej rezerwy wynoszą 306 ha;
• dla usług 99 ha;
• dla przemysłu 234 ha;
• łącznie 639 ha (z czego tereny niezabudowane i niezainwestowane zajmują 545
ha).
Możliwości rozwoju miasta z wykorzystaniem jego maksymalnego potencjału
wraz w wprowadzonymi korektami szczegółowymi, zostały uwzględnione w
kierunkach zagospodarowania przestrzennego miasta.
Zgodnie z szacunkami przedstawionymi w „Studium…” (rozdz. II.1.5), w
wyniku realizacji jego ustaleń możliwy będzie rozwój terenów o następujących
funkcjach:
- tereny zabudowy mieszkaniowej - o ok. 107 %, z 306 ha do 632 ha;
- tereny zabudowy usługowej - o ok. 16 %, z 184 ha do 213 ha;
19
proeko
- tereny zabudowy przemysłowej i usługowej - o ok. 435 %, z 69 ha do 369 ha;
- tereny zieleni (i wód) - o ok. 132 %, z 149 ha do 198 ha.
Generalnie, możliwości rozwoju miasta należy ocenić jako bardzo duże,
rezerwa mieszkaniowa pozwala podwoić obecną powierzchnię terenów
mieszkaniowych, a rezerwa przemysłowa pozwala zwiększyć czterokrotnie
obecną powierzchnię terenów produkcyjnych.
14. Zadania służące realizacji ponadlokalnych celów publicznych, w tym
wskazanych
w
„Planie
zagospodarowania
przestrzennego
województwa pomorskiego” (2009) to:
I. Zadania umieszczone w programach rządowych:
1. Zadania wynikające z „Programu Operacyjnego Infrastruktura i Środowisko”:
- rekultywacja
na cele
przyrodnicze
terenów zdegradowanych,
popoligonowych i powojskowych zarządzanych przez PGL LP,
- zakup sprzętu do szybkiej oceny ryzyka w przypadku wystąpienia poważnej
awarii, organizacji systemu monitoringu dynamicznego przeciwdziałania
poważnym awariom, w tym organizacja systemu i sieci teleinformatycznych,
- doskonalenie stanowisk do analizowania i prognozowania zagrożeń,
- wsparcia technicznego ratownictwa ekologicznego i chemicznego,
- wdrażanie nowoczesnych technik monitorowania powietrza, wód i hałasu
poprzez zakupy aparatury kontrolno pomiarowej i analitycznej dla sieci
laboratoriów Inspekcji Ochrony Środowiska, doskonalenie systemu
zapewnienia jakości poprzez organizację laboratoriów wzorcujących i
referencyjnych dla potrzeb wzmocnienia systemu zarządzania jakością
środowiska i ocen efektów ekologicznych programu;
- opracowanie planów ochronnych dla obszarów Natura 2000 na obszarze
Polski;
- rozwoj infrastruktury państwowego organu zarządzania ruchem lotniczym
- modernizacja linii E65/CE65 na odcinku Warszawa-Gdynia;
- budowa sieci telekomunikacji GSM-R zgodnie z NPW ERTMS;
- rozwój Szybkiej Kolei Miejskiej w Trójmieście;
- doposażenie jednostek Państwowej Straży Pożarnej w sprzęt do ratownictwa
technicznego na drogach woj. lubuskiego, zachodniopomorskiego i
pomorskiego;
- rozwój systemu automatycznego nadzoru nad ruchem drogowym (budowa
centralnego systemu do automatycznego nadzoru nad ruchem drogowym)
- budowa gazociągu Włocławek – Gdynia;
- budowa i remont oraz doposażenie baz Lotniczego Pogotowia Ratunkowego
- budowa i wyposażenie wojewódzkich centrów powiadamiania ratunkowego;
- kompleksowe zaopatrzenia przeciwpowodziowe Żuław.
2. Zadania wynikające z „Programu Operacyjnego Innowacyjna Gospodarka”:
- rozwój turystyki wodnej „Pętla Żuławska”
3. Zadania wynikające z „Master Plan Dla Transportu Kolejowego”:
- modernizacja linii istniejącej E65/CE65 na odcinkach Warszawa –Gdynia
- modernizacja CE65 na odcinku Chorzów Batory – Tarnowskie Góry –
Inowrocław – Bydgoszcz – Tczew.
II. Zadania umieszczone
Pomorskiego
w
Programach
Samorządu
Województwa
20
proeko
1. Zadania w wynikające z „Wieloletniego Programu Inwestycyjnego
Województwa Pomorskiego 2007–2013
- budowa infrastruktury szerokopasmowej regionalnej sieci informacyjnej
„Pomorska Sieć Szerokopasmowa”
- budowa zintegrowanego Systemu Informacji Turystycznej Województwa
Pomorskiego
- przebudowa drogi wojewódzkiej nr 224 stanowiącej dojazd z miasta Tczewa
do węzła Autostrady A1,,Stanisławie”
- Pętla Żuławska Międzynarodowa Droga Wodna E-70
- termomodernizacji siedmiu szpitali województwa pomorskiego.
2. wynikające z „Planu Gospodarki Odpadami dla Województwa
Pomorskiego”;
- utworzenie Regionalnego Systemu Gospodarki Odpadami w Tczewie i
budowy ZZO „Rokitki” w Tczewie
- rekultywacja nielegalnych składowisk zamkniętych w latach 2000-2006
- budowa instalacji do termicznego przekształcenia odpadów medycznych i
weterynaryjnych o wydajności 200 kg/h w szpitalu w Tczewie.
3. wynikające z „Programu rozwoju dróg wodnych Delty Wisły i Zalewu
Wiślanego – Pętla Żuławska Międzynarodowa Droga Wodna E-70”.
- modernizacja połączenia drogowego od portu rzecznego do obszaru
rekreacyjnego ujścia Strugi Subkowskiej
- przebudowa bazy wioślarskiej przy ul. Nadbrzeżnej (pomosty cumownicze)
- budowa zespołu sanitarnego do nadwodnego obszaru rekreacyjnego (bulwar
nadwiślański) z możliwością organizacji placówki gastronomicznej
- budowa systemu monitoringu i posterunku policji w obszarze portu i bulwaru
nadwiślańskiego
- budowy turystycznych ścieżek widokowych łączących Stare Miasto z portem
i nadwodnym obszarem rekreacyjnym w Tczewie
- zagospodarowanie rekreacyjnych terenów zielonych nadwiślańskich – niecki
Czyżykowskiej i ujścia Strugi Subkowskiej.
III. Zadania umieszczone w Regionalnym Programie Operacyjnym
Województwa Pomorskiego
- przebudowa drogi wojewódzkiej nr 224 (węzeł Stanisławie).
IV
dla
Ustalenia „Planu zagospodarowania przestrzennego województwa
pomorskiego”:
1) Ustalenia w zakresie ochrony walorów krajobrazowych – ochrona
przedpola ekspozycji bądź poprawa wyeksponowania (m.in. przez
ograniczenie wprowadzania zabudowy, zalesień, reklam wielkoformatowych i
innych przekształceń), ochrona charakterystycznych akcentów i dominant,
odtworzenie wartościowych elementów obiektów zabytków i historycznych
sylwet panoramicznych zespołu staromiejskiego w Tczewie z trasy wodnej
rzeki Wisły oraz tras kołowych (także z mostu w Knybawie) i trasy kolejowej;
zachowanie przedpola ekspozycyjnego oraz graniczenie wprowadzania
zabudowy, zalesień, reklam wielkoformatowych i innych przekształceń
mogących przesłonić ekspozycję lub obniżyć walory krajobrazu wzdłuż trasy
na odcinku drogowym (DK nr 91) Pruszcz Gdański – Tczew (krawędź
wysoczyzny) na Żuławy Gdańskie.
2) Ustalenia w zakresie ochrony zasobów i jakości wód – zwiększenie
naturalnej retencji na obszarach miejskich, przeciwdziałanie nadmiernemu
21
proeko
3)
4)
5)
6)
uszczelnianiu terenów otwartych; zachowanie i renaturalizacja biegu cieków
przymorskich m.in. Wisły; zachowanie istniejących terenów hydrogenicznych
– wód powierzchniowych, mokradeł, torfowisk oraz odtworzenie i odnowienie
obszarów tzw. małej retencji dla utrzymania i powiększenia zasobów
wodnych oraz kształtowania właściwego stanu stosunków wodnych.
Ustalenia w zakresie ochrony powietrza atmosferycznego – poprawa
jakości powietrza atmosferycznego, głównie poprzez ograniczenie wielkości
emisji gazów i pyłów do atmosfery; wyznaczenie w mieście korytarza
przewietrzającego; przeznaczenie części terenów niezainwestowanych na
założenie terenów zielonych przenikających tkankę obszarów zabudowanych
oraz bezwzględna ochrona zadrzewień, zakrzewień i istniejących terenów
zieleni urządzonej jako elementów naturalnie utrzymujących dobre warunki
klimatu lokalnego i ograniczających rozprzestrzenianie zanieczyszczeń i
hałasu.
Ustalania w zakresie ochrony przed hałasem i wibracjami – ochrona
środowiska przed hałasem na obszar nim zagrożonych powinna odbywać się
w oparciu o programy ochronne.
Ustalenia w zakresie systemu osadniczego: Tczew jako ośrodek
regionalny uzupełniający obszar aglomeracji; wzmocnienie rangi ośrodka
regionalnego przez kreowanie przestrzeni miejskiej wysokiej jakości;
ukształtowanie ośrodka regionalnego na centrum życia miejsko-wiejskiej
społeczności zamieszkałej na obszarze obsługi ośrodka; kształtowanie
Funkcjonalnych Obszarów Miejskich, poprzez organizacyjne, instytucjonalne
i techniczne wiązanie miasta z obszarami wiejskimi, wspólnie realizujących
politykę przestrzenną, transportową, infrastrukturalną oraz usługi wyższego
rzędu; przeciwdziałanie procesom suburbanizacji wokół ośrodka
regionalnego przez krystalizację sieci osadniczej w jego otoczeniu,
przyczyniającą się do ochrony wartości przyrodniczych, krajobrazowych i
kulturowych; obszary atrakcyjne dla rozwoju turystyki i rekreacji należy
wyłączyć z intensywnego monofunkcyjnego osadnictwa i inwestycji
gospodarczych kolidujących z usługami turystyki; na obszarach cennych z
punktu widzenia dziedzictwa kulturowego oraz posiadających wybitne
wartości krajobrazu kulturowego, należy planować nowe rozwiązania
transportowe, jednocześnie chroniąc historyczne trakty i związane z nimi
elementy zagospodarowania i urządzenia, w tym zachować i udostępnić dla
celów turystyki historyczne drogi bite, brukowe, aleje przydrożne itp.,
stosować wzorce rozwoju przestrzennego obszarów zainwestowanych
zmierzające do wyeksponowania atrakcji turystycznych, stworzenie właściwej
oprawy dla zlokalizowanych na tych obszarach cennych obiektów i
jednocześnie zapewnienie obsługi ruchu turystycznego.
Ustalania w zakresie kształtowania lokalnych elementów systemu
osadniczego: stanowienie aktów prawa miejscowego zapewniających
odpowiedni dla rangi ośrodka zestaw funkcji, warunki zachowania ładu
przestrzennego oraz zrównoważony rozwój przez wykorzystanie w pierwszej
kolejności terenów niezainwestowanych, które znajdują się w centrum
miasta, lub w bezpośrednim jego sąsiedztwie, dogęszczenie istniejących
obszarów zainwestowania przy równoczesnym zachowaniu lub poszerzaniu
terenów zielonych i powierzchni biologicznie czynnych, w tym poprzez
zmniejszenie wielkości terenów infrastruktury transportowej na rzecz terenów
zielonych i zabudowy usługowej związanej z zielenią.
22
proeko
7) Ustalenia w zakresie infrastruktury społecznej: kształtowanie struktury
przestrzennej infrastruktury szkolnictwa wyższego przez rozwój szkolnictwa
wyższego I stopnia w Tczewie; budowa, rozbudowa i modernizacja instytucji
kultury wyspecjalizowanej (np. filharmonia, opera, teatry, muzea itp.),
uzupełnienie i rozbudowa sieci placówek kultury oraz poprawa warunków
lokalowych istniejących obiektów kultury, budowa (rozbudowa i odbudowa) i
remont otwartych i zamkniętych obiektów sportowych niepowiązanych z
infrastrukturą szkolną (baseny, boiska, hale sportowe, korty, ścieżki zdrowia
oraz inne obiekty dla potrzeb aktywnego trybu życia) w ośrodkach
sportowych.
8) Ustalania w zakresie rozwoju gospodarki turystycznej: aktywizacja
międzynarodowych dróg wodnych E-70 i E-40 (realizacja Programu rozwoju
dróg wodnych Delty Wisły i Zalewu Wiślanego, w tym projekt Pętla Żuławska
– rozwój turystyki wodnej, wdrożenie Systemu Informacji Turystyki Wodnej);
budowa, przebudowa i modernizacja bazy wioślarskiej w Tczewie;
zagospodarowanie i rozwój turystyki w paśmie Wisły – wyznaczenie szlaków
pieszych, bulwarów, szlaków rowerowych oraz miejsc rekreacyjnych wzdłuż
rzeki w ujęciu systemowym, w powiązaniu z cennymi miastami i walorami
środowiskowymi i kulturowymi w ich najbliższym otoczeniu, tworzenie
atrakcyjnych stref przybrzeżnych; przebieg tras rowerowych przez Tczew:
trasa nr 2: Bursztynowa R-9 – Bałtyk – Adriatyk przebiegająca wzdłuż lewego
brzegu Wisły przez miejscowości Pieniążkowo – Opalenie – Gniew – Tczew
– Gdańsk (punkt węzłowy Gniew); trasa nr 12: Trasa Zamków Polski
Północnej (Szczecinek) województwo zachodnio-pomorskie – Czarne –
Człuchów – Chojnice (z odgałęzieniem Silno – kujawsko-pomorskie Tuchola)
– Konarzyny – Bytów – Sulęczyno – Kościerzyna – Stara Kiszewa –
Skarszewy – Tczew – Malbork – Sztum – Gniew – Pieniążkowo
(województwo kujawsko-pomorskie Grudziądz); trasa nr 118: Gdańsk Świbno
– Cedry Wielkie – Suchy Dąb – Tczew – Lisewo Malborskie (gm. Lichnowy) –
Miłoradz – Malbork/Sztum; trasa nr 122: Tczew- Starogard Gdański – Zblewo
– Kaliska – Czarna Woda – Czersk – Chojnice; trasa nr 131: Tczew –
Subkowy – Pelplin.
9) Ustalenia w zakresie lokalizacji wielkopowierzchniowych obiektów
handlowych: uwzględnienie wpływu WOH na zagospodarowanie
przestrzenne, środowisko i gospodarkę lokalną ośrodka, przy podejmowaniu
decyzji o rozwoju wielkopowierzchniowych obiektów handlowych; ustalenie w
dokumentach planistycznych form architektonicznych WOH nawiązujących
do uwarunkowań lokalnych, zwłaszcza kulturowych i krajobrazowych;
lokalizacja WOH powinna uwzględniać m.in. ocenę konsekwencji
transportowych przeprowadzoną na podstawie liczby miejsc parkingowy oraz
prognozowanego ruchu wjazdowego i wyjazdowego, ocenę możliwości
obsługi obiektu przez transport zbiorowy (z podaniem prognozowanego
podziału przewozów na środki transportu zbiorowego i indywidualnego).
10) Ustalenia w zakresie infrastruktury transportowej: budowa lub
przebudowa priorytetowej dla województwa infrastruktury liniowej dla
międzynarodowych połączeń w sieci transportowej a w szczególności lini
kolejowej E-65 (Zebrzydowice – Katowice – Warszawa -Malbork – Tczew –
Gdańsk – Gdynia), CE-65 (Katowice – Smętowo – Tczew); drogi o znaczeniu
ponadregionalnym i regionalnym szczególnie ważne dla obsługi
województwa pomorskiego: droga krajowa nr 91, droga wojewódzka nr 224,
droga powiatowa Tczew - Nowy Staw; główną rolę w transporcie kolejowym
23
proeko
w powiązaniach regionalnych w województwie odgrywać będą odcinki linii
kolejowych znaczenia państwowego: nr 9 na odcinkach Gdańsk Główny –
Tczew – Malbork, nr 131 Tczew - Pelpin – Smętowo Graniczne oraz
znaczenia lokalnego: nr 203 na odcinku Tczew – Chojnice; rozwój
kolejowego transportu zbiorowego na obszarze województwa obejmować
będzie m.in. kolej metropolitarną obsługującą połączenia wewnątrz obszaru
aglomeracji na liniach m.in. nr 9 na odcinku Tczew – Gdańsk; integracja
systemu transportu zbiorowego w województwie funkcjonować będzie w
oparciu o zespoły węzłów przesiadkowych w czterech miastach węzłowych o
krajowym znaczeniu dla obsługi pasażerskiej: Gdańsk, Gdynia, Słupsk i
Tczew.
11) Ustalenia w zakresie infrastruktury technicznej: modernizacja,
przebudowa i odbudowa istniejących oraz budowa nowych urządzeń osłony
przed powodzią (wały przeciwpowodziowe, przepompownie, budowle
zrzutowe, zbiorniki retencyjne itp.); wskazać sposoby ograniczenia ilości wód
opadowych i roztopowych odprowadzanych do odbiorników, uwzględnić
ustalenia wynikające z Programu małej retencji oraz Programu udrożnienia
rzek województwa pomorskiego; utrzymanie i/lub odtworzenie naturalnych
obszarów retencyjnych (tereny zalewowe, poldery, zbiorniki małej retencji
itp.); zapewnienie dostępu wszystkim mieszkańcom województwa do
urządzeń zaopatrujących w wodę o jakości zgodnej z obowiązującymi
normami; zwiększenie zasięgu obsługi krajowego systemu dystrybucji gazu
ziemnego oraz poprawa bezpieczeństwa energetycznego poprzez m.in.
zakończenie budowy drugiej nitki gazociągu wysokiego ciśnienia Włocławek
– Gdynia Wiczlino; zwiększenie pewności zasilania systemu rozdzielczoodbiorczego, poprawa sprawności i dostosowania istniejących obiektów
sieciowych do wymagań ochrony środowiska poprzez modernizację i budowę
elektroenergetycznej sieci dystrybucyjnej m.in. Głównego Punktu Zasilania
110/15 kV Tczew Północ; ograniczenie negatywnego wpływu odpadów i
składowisk na środowisko m.in. przez modernizację składowisk odpadów
komunalnych, które nie spełniają wymogów ochrony środowiska,
upowszechnienie selektywnej zbiórki odpadów, bieżącą likwidację
nielegalnych składowisk, budowę kwater do unieszkodliwiania odpadów
zawierających azbest; stworzenie zintegrowanego ratownictwa – integracja
wszystkich podmiotów ratownictwa: szpitali, policji, straży pożarnej,
ratownictwa chemicznego, w jeden system mający wspólną lub kompatybilną
sieć łączności oraz wspólne procedury ratownicze, zarządzane przez
regionalne centrum koordynacji ratownictwem.
2.1.3. Kierunki zagospodarowania przestrzennego określone w
projekcie „Studium...” – synteza
1. Kierunki zmian w strukturze przestrzennej gminy oraz w przeznaczeniu
użytkowania terenów
Miasto Tczew w projekcie „Studium…” podzielone zostało na siedem
głównych stref i obszarów urbanistycznych:
1) Stare Miasto I.ZC (zabytkowe centrum) nr strefy I.1.
2) Zabytkowe Przedmieścia i Obszary I.ZPiO (nr I.2-I.16)
3) Istniejące osiedla mieszkaniowe o przewadze zabudowy mieszkaniowej
jednorodzinnej (nr II.1.-II.6.)
24
proeko
4) Istniejące osiedla mieszkaniowe o przewadze zabudowy mieszkaniowej
wielorodzinnej do 4 kondygnacji (II.7.)
5) Istniejące osiedla mieszkaniowe o przewadze zabudowy mieszkaniowej
wielorodzinnej powyżej 4 kondygnacji (II.8 – II.10.)
6) Projektowane osiedla mieszkaniowe o przewadze zabudowy mieszkaniowej
jednorodzinnej (III.1.- III.2.)
7) Projektowane osiedla mieszkaniowe o przewadze zabudowy mieszkaniowej
jednorodzinnej i zabudowy wielorodzinnej do 4 kondygnacji (III.3.)
8) Projektowane osiedla mieszkaniowe o przewadze zabudowy mieszanej
mieszkaniowej (różne formy) i usługowej (III.4.-III.5.)
9) Projektowane centra miejskie (IV.1.-IV.2.)
10) Tereny produkcyjno-usługowe (V.1. – V.8.)
11) Ogródki działkowe i cmentarz komunalny (VI.1.-VI.8.)
12) Tereny wyłączone z zabudowy:
VII.1. Obszar Doliny Strugi Subkowskiej (Drybok)
VII.2. Obszar Doliny rzeki Motławy
VII.3. Pas Nadwiślański
Na terenie miasta obowiązują „ogólne zasady zmian w przeznaczeniu i
użytkowaniu terenów”, zgodnie z którymi naczelną zasadą jest unikanie
lokalizowania funkcji produkcyjno-składowej i pochodnych w strefach
mieszkaniowych i odwrotnie. W przypadku występowania obu tych funkcji
naprzemiennie nie należy rozbudowywać funkcji, która jest w sprzeczności z
wiodącą funkcją strefy.
Dla obszarów niezabudowanych, w „Studium…” wyznaczono funkcję
wiodącą, przy czym zasadą zabudowy tych obszarów jest możliwość zmiany
funkcji wiodącej, w zależności od koniunktury gospodarczej. Przykładowo, dla
wiodącej funkcji mieszkaniowo-usługowej, dopuszczono wprowadzanie funkcji
przemysłowo-magazynowej, pod warunkiem zmiany funkcji wiodącej dla całej
strefy lub jej części w sposób uniemożliwiający mieszanie się funkcji wzajemnie
wykluczających się (tj. mieszkaniowej i produkcyjno-magazynowej) oraz pod
warunkiem, że wprowadzona zmiana funkcji nie spowoduje pogorszenia się
warunków dla zabudowy istniejącej.
Dla wybranych obszarów, w „Studium…” zamieszczono szczegółowe
zasady przeznaczenia i użytkowania terenu:
I. dla terenów niezabudowanych posiadających obowiązujące miejscowe plany
zagospodarowania przestrzennego o przewadze funkcji mieszkaniowej lub
mieszanej mieszkaniowo-usługowej:
• tereny zabudowane o funkcji mieszkaniowej i mieszanej mieszkaniowousługowej, objęte strefami ochrony konserwatorskiej - oprócz wymogów
konserwatorskich, dążenie do minimalizowania uciążliwości dla otoczenia
• tereny istniejących osiedli zabudowy mieszkaniowej jednorodzinnej - nie
zaleca się realizowania zabudowy wielorodzinnej, poza realizacją
zabudowy w formie kamienic kilku-mieszkaniowych, wewnątrz osiedli nie
zaleca się realizacji usług handlu o pow. sprzedaży przekraczającej 300
m2, na obrzeżach tych osiedli dopuszcza się wszelkie inne funkcje, pod
warunkiem, że nie będą one stanowić uciążliwości dla mieszkańców,
25
proeko
II.
III.
IV.
V.
VI.
dążyć należy do stosowania materiałów dobrej jakości, dbając o formę
architektoniczną, w tym detal i jakość wykończenia;
• tereny istniejących osiedli zabudowy wielorodzinnej - istniejąca funkcja
wiodąca tych osiedli pozostaje bez zmian, dopuszcza się i zaleca wszelkie
działania inwestycyjne związane z polepszeniem jakości życia
mieszkańców i estetyzacji istniejących form zabudowy oraz istniejących
przestrzeni publicznych: zieleńców, ciągów pieszych, placów, ścieżek, itp.;
• tereny osiedli niezabudowanych realizowanych w oparciu o istniejące
miejscowe plany zagospodarowania przestrzennego - dla stworzenia nowych
możliwości inwestycyjnych, w „Studium…” określono dla poszczególnych
obszarów funkcję dominującą, nie wykluczając wszystkich towarzyszących, a
nawet zmiany funkcji wiodącej, pod warunkiem przestrzegania „ogólnych
zasad zmian w przeznaczeniu i użytkowaniu terenów”.
dla terenów o funkcji ogólnomiejskich prestiżowych centrów usługowych (w
odniesieniu do obszaru Nowego Centrum) zaleca się łączenie funkcji
usługowej, mieszkaniowej i handlowej (z rekomendacją dla lokalizowania
obiektów o charakterze usług ogólnomiejskich i ponadlokalnych (np. urzędy,
organy urzędów administracji rządowej i samorządowej, sądy, instytucje
finansowe, hotele itp.) oraz usług rozrywki, kultury, handlu, gastronomii itp.) z
dopuszczeniem parkingu podziemnego obsługującego obszar centrum. Na
obszarze Nowego Centrum dopuszcza się różne formy użytkowania terenu
poza funkcją produkcji, składów i magazynów.
dla terenów niezabudowanych o przewadze funkcji mieszkaniowo-usługowej
- wskazana jest realizacja nowych osiedli mieszkaniowych na zasadzie
organizmów wielofunkcyjnych, zapewniających mieszkańcom maksymalną
ilość w/w funkcji podstawowych (co ma przeciwdziałać nadmiernemu
„rozlewaniu” się miast, tworzeniu dzielnic mieszkaniowych tzw. „sypialni”
oraz centrów usługowych „wymarłych” po godzinach pracy).
dla terenów o walorach unikalnych (dotyczy obszaru dawnego portu na Wiśle
i jego otoczenia oznaczonego symbolem I.7.B) - należy go objąć szczególną
troską, dążąc do maksymalnego uwypuklenia tkwiącego w tym terenie
potencjału, w „Studium…” teren ten przeznaczono dla lokalizacji funkcji
produkcyjno-usługowej z jednoczesnym dopuszczeniem lokalizacji funkcji
mieszkaniowo-usługowej z przestrzeniami publicznymi, pod warunkiem nie
łączenia w tym obszarze funkcji produkcyjnej i mieszkaniowej oraz pod
warunkiem sporządzenia projektu koncepcyjnego zagospodarowania terenu
dla całego obszaru i dostosowywania tego projektu do zmieniających się
potrzeb.
dla terenów o przewadze funkcji produkcyjno-usługowej
• dla obszarów zabudowanych lub częściowo zabudowanych funkcją
produkcyjno-usługową zaleca się kontynuację tych funkcji lub podobnych,
z wykluczeniem funkcji mieszkaniowej (poza funkcją związaną z dozorem
obiektów);
• dla obszarów, na których nie występuje zabudowa produkcyjna dopuszcza
się wprowadzenie funkcji mieszkaniowej, z uwzględnieniem „ogólnych
zasad zmian w przeznaczeniu i użytkowaniu terenów”.
dla terenów zielonych - utrzymanie funkcji terenów zielonych, w przypadku
terenów zielonych łączących funkcję zieleni z innymi funkcjami, funkcja
zieleni powinna być wiodącą, dopuszcza się wszelkie działania inwestycyjne
oraz lokalizację innych funkcji towarzyszących związanych z funkcją
wiodącą, a także realizację funkcji publicznych z zakresu infrastruktury
26
proeko
technicznej i drogowej, zaleca się docelowe rozszerzenie funkcji ogrodów
działkowych o funkcję rekreacji ogólnodostępnej (np. sezonowej) polegające
na udostępnieniu ich dla mieszkańców miasta okresowo lub na stale,
połączonej z funkcją targowiska ekologicznych płodów rolnych wytwarzanych
przez działkowców, zaleca się maksymalne obsadzenie zielenią wysoką i
średnią skwerów, placów, podwórek, ogródków przydomowych. Zaleca się
powrót do historycznych form zieleni: parkany, aleje wzdłuż ulic i chodników.
Zaleca się stosowanie zieleni rodzimej, odpornej na warunki atmosferyczne.
VII. dla terenów wyłączonych z zabudowy i terenów zamkniętych - wyłącza się z
zabudowy tereny zalewowe i tereny zamknięte, gdzie dopuszcza się
realizację infrastruktury technicznej i drogowej pod warunkiem uzyskania
zgody odpowiednich organów.
Ogólne zasady kształtowania zabudowy
Według ustaleń „Studium…” preferowane jest „planowanie otwarte”,
umożliwiające ciągłe dostosowywanie polityki przestrzennej do zmieniających się
potrzeb, prowadzone jednocześnie w oparciu o świadomie zaprojektowane
wielofunkcyjne dzielnice miasta. Przy czym dzielnice te powinny posiadać
optymalną wielkość tj. obszar, który można pokonać pieszo, a kształtowanie
zabudowy powinno być realizowane w sposób zrównoważony, z poszanowaniem
uwarunkowań kulturowych, przyrodniczych i z dużą świadomością publiczną.
Ograniczenia i uwarunkowania przyrodnicze i kulturowe powinny być
respektowane odpowiednio w każdej strefie i obszarze miasta. Dzielnice miasta
powinny być realizowane poprzez zastosowanie różnorodności typologicznej i
funkcjonalnej.
Kierunki kształtowania zabudowy:
w strefach ochrony konserwatorskiej polegają na:
• ochronie zabytkowych budynków i obiektów;
• ochronie zabytkowych obszarów urbanistycznych w tym historycznej
parcelacji;
• ochronie zachowanych historycznych form elementów małej architektury;
• ochronie historycznie zachowanych nawierzchni ulic i placów z
rekomendacją przywrócenia historycznej nawierzchni;
• dopuszczeniu realizacji nowych obiektów w miejscu obiektów wyburzonych
nie przedstawiających wartości zabytkowych lub zdekapitalizowanych,
których odtworzenie nie jest celowe ze względu na małe walory zabytkowe
lub zbyt duże nakłady ekonomiczne;
• realizacji nowych obiektów na zasadzie omówionego podejścia prasowego;
• zdefiniowaniu indywidualnych uwarunkowaniach kulturowych w celu ich
ochron
• zasady kształtowania zabudowy należy podporządkować uwarunkowaniom
konserwatorskim;
• wszelkie działania powinny być uzgodnione z odpowiednimi służbami
konserwatorskimi.
II. w obszarach zabudowanych o przewadze funkcji mieszkaniowej nie
objętych ochroną konserwatorską - w istniejących osiedlach zabudowy
wielorodzinnej, należy podejmować działania inwestycyjne zmierzające do
ich estetyzacji, przy zastosowaniu różnorodnych zabiegów, akceptowanych
przez mieszkańców.
I.
27
proeko
III w obszarach zabudowanych o przewadze funkcji produkcyjnousługowej - zaleca się kontynuowanie aktualnej funkcji, zaleca się budowę
miasta unikając jego strefowania stwarzając różnorodność funkcjonalną i
typologiczną, nie określa się zasad kształtowania zabudowy dla terenów o
przewadze funkcji przemysłowej.
IV na terenach niezabudowanych o przewadze funkcji mieszkaniowousługowej
• zalecane jest planowanie „procesowe” z wykorzystaniem projektu
koncepcyjnego
zagospodarowania
terenu,
szczególnie
podczas
realizowania nowych osiedli na niezabudowanych obszarach;
• forma nowych osiedli powinna być przyjazna dla jego mieszkańców,
zapewniając miejską różnorodność, a zarazem spójność;
• zalecane formy stosowane w miastach renesansowych, takie jak: kwartały
zabudowy, pierzeje, place itp.;
• forma zabudowy, powinna charakteryzować estetyką, dobrą jakością,
dopracowanym detalem (ale nie agresywnością);
• zalecane jest stosowanie form architektonicznych umiarkowanie
różnorodnych, unikalnych wyłącznie dla budynków o unikalnej funkcji;
• zaleca się lokalizowanie osiedlowych szkół podstawowych i przedszkoli,
osiedlowych sklepów i obiektów publicznych, w odległościach
zapewniających mieszkańcom dostępność pieszą.
• zaleca się nie tworzenie ślepych ulic oraz ciągów tylko pieszych (za
wyjątkiem terenów rekreacyjnych);
• zaleca
się
mieszanie
funkcji
mieszkaniowej
i
usługowej
(współwystępowanie miejsc zamieszkania i miejsc pracy), unikanie
realizacji monofunkcyjnych przedmieść i „dzielnic martwych” po godzinach
pracy.
V. na terenach niezabudowanych o charakterze prestiżowych centrów
ogólnomiejskich i o walorach unikalnych dla miasta (dotyczy terenu
Nowego Centrum IV.1, oraz Terenów Postoczniowych I.7.A)
• architektura powinna charakteryzować się najwyższą jakością i być
realizowana w oparciu o projekt zagospodarowania terenu sporządzony dla
całego obszaru (który może podlegać zmianom, ale zawsze musi być
rozpatrywany całościowo), uzbrojenie trenu i parkingi podziemne wymagają
działań zintegrowanych;
• zalecane wprowadzenie przestrzeni publicznych: w centrum o charakterze
forum – agory – z możliwością realizacji imprez, a w porcie przestrzeń
publiczna powinna nawiązywać do specyfiki miejsca, np. związanej z
rekreacją, sportami wodnymi, żeglarskimi itp.;
• na terenie dawnej stoczni i portu rzecznego - dodatkowo należy uwzględnić
(wyeksponować) walory przestrzenne związane z krajobrazem, rzeką i
zabytkowymi mostami na rzece oraz wyeksponować zabytkowe obiekty
inżynierskie (jak np. śluza na Kanale Młyńskim);
• jako alternatywę na Terenach Postoczniowych dopuszcza się na terenie
portowym kontynuację funkcji przemysłowej z zachowaniem swobodnego
dostępu do portu i śluzy z widokiem na zabytkowy most.
2. Tereny wyłączone
użytkowania:
spod
zabudowy
lub
tereny
ograniczonego
28
proeko
Ograniczenia w wykorzystaniu terenów wyłączonych spod zabudowy i
terenów ograniczonego użytkowania dotyczą pewnego rodzaju działalności, po
uzyskaniu decyzji właściwych organów, pewne działania inwestycyjne mogą być
realizowane na tych terenach.
W granicach Tczewa występują następujące tereny wyłączone spod
zabudowy lub tereny ograniczonego użytkowania:
I wynikające z przepisów prawnych dotyczących ochrony przyrody i
elementów środowiska:
• obszary Natura 2000 (obszar specjalnej ochrony ptaków „Dolina Dolnej
Wisły” PLB040003);
• grunty rolne klasy I-III – w granicach miasta nie są chronione;
• wody powierzchniowe publiczne płynące i stojące - zakaz grodzenia w
odległości mniejszej niż 1,5 m od linii brzegów i uniemożliwiania
przechodzenia przez ten obszar na mocy ustawy Prawo wodne z dnia 18
lipca 2001 r. (tj. Dz. U. 2005 nr 239, poz. 2019, z późn. zmianami);
• obszary szczególnego zagrożenia powodziowego;
II. dotyczące form ochrony kulturowej:
• teren zabytków nieruchomych wpisanych do rejestru zabytków
Województwa Pomorskiego);
• teren zabytków nieruchomych wpisanych do gminnej ewidencji zabytków
chronionych;
• tereny zasobów archeologicznych wpisane do rejestru zabytków
Wojewódzkiego Konserwatora Zabytków w Gdańsku;
• obszary ochrony konserwatorskiej, na podstawie planów miejscowych
III istniejące obiekty i urządzenia, wytwarzające strefy ograniczonego
użytkowania, na podstawie przepisów szczególnych i zasady
zagospodarowania na terenach stref ograniczonego użytkowania:
1) strefy ochronne ujęć wody (strefę ochrony bezpośredniej wyznaczono w
promieniu 8-10 m od studni wokół ujęć, działki, na których zlokalizowane
są ujęcia wody, są ogrodzone, a dostęp do nich jest ograniczony):
- obowiązują zakazy, nakazy i ograniczenia w zakresie użytkowania
gruntów oraz korzystania z wody na podstawie przepisów ustawy z dnia
18 lipca 2001 r. Prawo wodne z dnia 18 lipca 2001 r. (tj. Dz. U. z 2005 r.
Nr 239, poz. 2019, z późn. zmianami) dotyczących stref oraz obszarów
ochronnych.
- nie należy odprowadzać wód opadowych w taki sposób, aby mogły
przedostawać się do urządzeń służących do poboru wody;
- należy zapewnić szczelność instalacji sanitarnych, przeznaczonych do
użytku osób zatrudnionych przy urządzeniach służących do poboru
wody;
- zabrania się prowadzenia działań niezwiązanych z ujmowaniem wody i
pracą urządzeń do tego służących;
- należy ograniczyć dostęp osób nieuprawnionych do urządzeń
służących do poboru wód;
- należy zagospodarować teren zielenią.
2) oczyszczalnia w Tczewie, zlokalizowana przy ul. Czatkowskiej 8, nie ma
nałożonego obowiązku ustanowienia obszarów ograniczonego
użytkowania.
3) obszary oddziaływania napowietrznych linii energetycznych wysokiego
napięcia 110 kV oraz Głównych Punktów Zasilania (GPZ Tczew i GPZ
29
proeko
4)
5)
6)
7)
Eaton) - wyznacza się odpowiednie strefy ochronne wyłączone spod
zabudowy zgodnie z Rozporządzeniem Ministra Środowiska z dnia 30
października 2003 r. w sprawie dopuszczalnych poziomów pól
elektromagnetycznych w środowisku oraz sposobów sprawdzania
dotrzymania tych poziomów. (Dz. U. Nr 192, poz. 1883) oraz
rozporządzenie z dnia 29 lipca 2004 r. w sprawie dopuszczalnych
poziomów hałasu w środowisku. (Dz. U. Nr 178, poz. 1841), wyznaczono
strefy od linii SN o szerokości około 15 m (po 7,5 m od głównej osi), oraz
od linii WN 110 kV o szerokości około 40 m (po 20 m od głównej osi),
których zagospodarowanie wymaga uzyskania zgody zarządcy sieci, pod
liniami nie należy sadzić roślinności wysokiej, zalesienia w pasie
technologicznym linii mogą być przeprowadzone w uzgodnieniu z
właścicielem linii, który określi maksymalną wysokość sadzonych drzew i
krzewów, wszelkie zmiany w kwalifikacji terenu w obrębie pasa
technologicznego linii i w jego najbliższym sąsiedztwie powinny być
zaopiniowane przez właściciela linii, do linii elektroenergetycznych musi
być zapewniony dostęp w celu wykonania prac eksploatacyjnych
strefa ograniczeń w zabudowie po 4,0 m na każdą stronę od osi
gazociągu, w związku z przebiegiem gazociągów wysokiego ciśnienia
DN400 PN 6,3 MPa oraz gazociągu w/c DN500 Pr 8,4 MPa wynikająca z
Rozporządzenia Ministra Gospodarki z dnia 30 lipca 2001 r. w sprawie
warunków technicznych jakim powinny odpowiadać sieci gazowe (Dz. U.
Nr 97, poz. 1055, z późniejszymi zm.), w strefie tej nie można prowadzić
żadnej działalności mogącej zagrozić trwałości gazociągu, nie wolno
urządzać składowisk, postoju ciężkiego sprzętu mechanicznego,
lokalizować szklarni i tuneli foliowych, wszelkie zamierzenia inwestycyjne
w zakresie budownictwa nadziemnego i podziemnego należy
każdorazowo uzgodnić z eksploatatorem gazociągu
obecnie składowisko odpadów w Tczewie nie ma nałożonego obowiązku
ustanowienia obszaru ograniczonego użytkowania, planowane jest
przekształcenie Składowiska Odpadów Tczew w Regionalny System
Organizacji Zbierania i Unieszkodliwiania Odpadów - Tczew (RSOZUO),
czyli w kompleksowy system gospodarki odpadami komunalnymi, który
ma obsłużyć również sąsiednie gminy (zob. rozdz. 6.2.)
drogi - Rozporządzenie Ministra Transportu i Gospodarki Morskiej z dn. 2
marca 1999 r. w sprawie warunków technicznych, jakim powinny
odpowiadać drogi publiczne i ich usytuowanie (Dz. U. z 1999 r. Nr 43, poz.
430) określa warunki techniczne, jakim powinny odpowiadać drogi
publiczne i związane z nimi urządzenia budowlane oraz ich usytuowanie
m.in. z punktu widzenia ochrony środowiska ze szczególnym
uwzględnieniem ochrony przed nadmiernym hałasem, wibracjami,
zanieczyszczeniami powietrza, wody i gleb.
tereny kolejowe - zgodnie z Ustawą z dnia 28 marca 2003 r. o
transporcie kolejowym (Dz.U. Nr 16 z 2007 r., poz. 94 z późn. zm.) oraz
przepisami szczegółowymi obowiązuje strefa zakazu zabudowy w
odległości min. 10 m od granicy terenu kolejowego, przy czym odległość
ta od osi skrajnego toru nie może być mniejsza niż 20 m. Należy dążyć
do ograniczenia uciążliwości akustycznej i aerosanitarnej komunikacji
kolejowej przez zastosowanie technicznych ekranów akustycznych lub
wprowadzenie w miarę istnienia rezerw terenowych, pasów
wielowarstwowej zieleni izolacyjnej. Nowolokalizowane budynki
30
proeko
mieszkalne, szpitale, domy opieki, obiekty rekreacyjno-sportowe, budynki
związane z pobytem dzieci i młodzieży powinny być sytuowane poza
zasięgiem uciążliwości linii kolejowej.
8) cmentarze - zgodnie z Rozporządzeniem Ministra Gospodarki
Komunalnej z dnia 25 sierpnia 1959 r. w sprawie określenia jakie tereny
pod względem sanitarnym są odpowiednie na cmentarze (Dz. U. Nr 52
poz. 315, z późn. zm) w strefie min. 150 m, obowiązuje zakaz lokalizacji
zabudowań mieszkalnych, zakładów produkujących artykuły żywności,
zakładów żywienia zbiorowego oraz zakładów przechowujących artykuły
żywności. Odległość ta może być zmniejszona do 50 m pod warunkiem,
że teren w granicach od 50 do 150 m odległości od cmentarza posiada
sieć wodociągową i wszystkie budynki korzystające z wody są do tej sieci
podłączone.
9) przeszkody lotnicze – zgodnie z Rozporządzeniem Ministra Infrastruktury
w sprawie sposobu zgłaszania oraz oznakowania przeszkód lotniczych z
dnia 25 czerwca 2003 (Dz.U. Nr 130, poz. 1193 z późn. zm.) każdy
obiekt o wysokości 50 metrów lub wyższy wymaga uzyskania decyzji
zarówno władz cywilnych, jak i wojskowych lotnictwa odnośnie
ewentualnego uznania go za przeszkodę lotniczą, w razie planowania
obiektów o wysokości równej, bądź przekraczającej 50 m nad poziomem
terenu, fakt ten należy każdorazowo przed wydaniem decyzji o
pozwoleniu na budowę, uzgodnić z Szefostwem Służby Ruchu
Lotniczego Sił Zbrojnych RP w Warszawie.
IV. na podstawie projektowanych w „Studium…” obszarów chronionych
lub postulowanych do ograniczenia zabudowy
1) tereny w granicach projektowanego Kociewskiego Obszaru Chronionego
Krajobrazu proponowanego do objęcia ochroną w „Planie
zagospodarowania przestrzennego Województwa Pomorskiego” (2009);
2) tereny w granicach projektowanych korytarzy ekologicznych w ramach
europejskiej sieci E-ECONET objętych międzynarodową formą uznania
dla obiektów ochrony środowiska przyrodniczego;
3) obszary potencjalnie zagrożone ruchami masowymi;
4) projektowane ciągi przewietrzania miasta - w „Studium…” wskazano
tereny zielone lub wodne, stanowiące teren ciągły, wolny od zabudowy,
który umożliwia przepływ powietrza, przyczyniając się do przewietrzania
miasta;
5) projektowane obszary potencjalnego zagrożenia powodzią (tereny Żuław
Gdańskich zlokalizowanych pomiędzy wałami na Wiśle w północnej
części miasta, Kanałem Młyńskim i torami kolejowymi) - obok obszarów
szczególnego zagrożenia powodzią ustanowionych prawnie, w
„Studium…” wyznacza się tereny, które mogą zostać zalane w wypadku
awarii urządzeń przeciwpowodziowych;
6) ogrody działkowe - w „Studium…” tereny istniejących ogrodów
działkowych zachowuje się w formie ich dotychczasowej funkcji z
zaleceniem przekształcania ich przez działkowców w przestrzenie
częściowo publiczne, tzn. udostępnienie tych terenów dla mieszkańców
na cele rekreacyjne oraz na cele częściowo handlowe (sprzedaż płodów
rolnych w formie zdrowej żywności, wyhodowanych przez działkowców);
7) istniejące i projektowane cmentarze – oprócz ograniczeń użytkowania
terenów sąsiednich pełnią funkcję ekologiczną;
31
proeko
8) skwery, parki i zieleńce, wszystkie obszary, które w „Studium…”
wskazano do przeznaczenia na funkcje publiczne rekreacyjne.
3. Obszary chronione
przyrodniczego.
i
zasady
ochrony
przyrody
i
środowiska
W projekcie „Studium…” wyznaczono następujące główne zasady ochrony
przyrody:
1) Zachowanie form ochrony przyrody usankcjonowanych prawnie znajdujących
się na terenie miasta: obszaru Natura 2000, planowanego obszaru
chronionego krajobrazu, 5 pomników przyrody oraz ochrony gatunkowej
zwierząt.
2) Ochrona, rekultywacja i rewaloryzacja korytarzy ekologicznych.
3) Zachowanie i uczytelnianie istniejących wartości estetyczno-widokowych
związanych z rzeźbą terenu oraz jego naturalnym i kulturowym pokryciem.
4) Ograniczanie wprowadzania obcych krajobrazowo elementów i form
zagospodarowania antropogenicznego oraz dewastowania elementów
przyrodniczych i architektonicznych krajobrazu – ochrona tożsamości
wszystkich typów krajobrazu.
5) Kształtowanie i podnoszenie walorów krajobrazowych oraz ich lepsze
udostępnienie, jako elementu jakości życia i atrakcyjności turystycznej miasta.
6) Ochrona przedpola ekspozycji bądź poprawa wyeksponowania m.in. przez
ograniczenie wprowadzania zabudowy, zalesień, reklam wielkoformatowych i
innych przekształceń, przez ochronę charakterystycznych akcentów i
dominant oraz przez odtwarzanie wartościowych elementów obiektów
zabytkowych i historycznych sylwet panoramicznych.
Oprócz prawnych form ochrony przyrody (w tym planowanych), na terenie
miasta Tczewa, zgodnie z projektem „Studium…” wprowadzono „ochronę
przyrody nieusankcjonowaną prawem”, a także ochroną objęto tereny rolne,
leśne i wody oraz środowisko przyrodnicze na terenach zurbanizowanych.
I Zasady ochrony przyrody na terenach objętych (i planowanych do objęcia
ochroną prawną), w tym obszarów Natura 2000 omówiono w rozdz. 7.7.
II Zasady ochrony terenów objętych ochroną przyrody nieusankcjonowaną
prawnie i terenów planowanych do objęcia tą ochroną.
Zgodnie z projektem „Studium…”, do form ochrony przyrody
nieusankcjonowanych prawnie zaliczamy: obszary wchodzące w skład
osnowy ekologicznej, „obszary priorytetowe dla ochrony i kształtowania
krajobrazu”. W projekcie „Studium…” przyjęto następujące zasady ochrony
terenów objętych ochroną przyrody nieusankcjonowaną prawnie i
terenów planowanych do objęcia tą ochroną:
1) zasady ochrony obszarów wchodzących w skład Europejskiej Sieci
Ekologicznej – Econet Polska:
• ochrona polega na zachowaniu stanu środowiska przyrodniczego i
połączeń między poszczególnymi płatami ekologicznymi oraz terenami
wartościowymi przyrodniczo na terenie Polski i państw ościennych;
• należy chronić szczególnie te tereny zieleni, które stanowią elementy
łączące poszczególne lokalne ekosystemy, uzupełniając łańcuch korytarzy
ekologicznych.
2) zasady ochrony systemów ekologicznych:
32
proeko
• na obszarze miasta zlokalizowane są 4 korytarze ekologiczne. Są to:
- ponadregionalny korytarz ekologiczny doliny Wisły,
- regionalny korytarz ekologiczny doliny Motławy,
- subregionalny korytarz ekologiczny doliny Strugi Subkowskiej (Dryboku),
- subregionalny korytarz ekologiczny doliny Kanał Młyński.
• systemy ekologiczne miasta podlegają ochronie w sensie terytorialnym
wraz z podjęciem działań pielęgnacyjnych (podtrzymanie aktualnego
stanu), restytucyjnych (przywracanie naturalnego stanu struktur
przyrodniczych) i rewaloryzacyjnych (wzrost bioróżnorodności, zmiana
funkcji). Osnowę należy wzmocnić przez poprawę ciągłości przestrzennej
(wprowadzenie nowych elementów i eliminacja barier antropogenicznych)
oraz przez wzbogacenie bioróżnorodności.
• wykluczono nową zabudowę w korytarzach poza zabudową istniejącą i
wyznaczoną w projekcie „Studium…” jako uzupełnienia istniejących
układów.
3) zasady ochrony obszarów priorytetowych dla ochrony kształtowania
krajobrazu
Północno-zachodnią i północno-wschodnią część miasta obejmuje
Obszar
Priorytetowy
dla
Ochrony
i
„Żuławsko-Kociewski
Kształtowania Krajobrazu”. W rejonie Tczewa obszar ten zalicza się do
terenów o umiarkowanych walorach i o silnych zagrożeniach dla tego
krajobrazu, czyli takich gdzie działania zmierzające do poprawy stanu
krajobrazu powinny polegać głównie na eliminowaniu czynników
degradujących krajobraz, a w niektórych przypadkach wskazane może być
poddanie krajobrazu wybranym formom ochrony konserwatorskiej.
„Żuławsko-Kociewskiemu Obszarowi Priorytetowemu dla Ochrony i
Kształtowania Krajobrazu” nadano bardzo wysoki priorytet ochrony, co
oznacza że należy podjąć działania zmierzające do zahamowania
oddziaływania czynników degradujących krajobraz oraz kształtowanie
krajobrazu zmierzające do odtworzenia i utrzymania walorów
krajobrazowych w celu ich ochrony.
III Zasady ochrony terenów rolnych – omówiono w rozdziale 7.8.
IV Zasady ochrony terenów leśnych – omówiono w rozdziale 7.8.
V Zasady ochrony wód powierzchniowych, głębinowych i podskórnych –
omówiono w rozdziale 7.8.
VI. Zasady ochrony środowiska przyrodniczego terenów zurbanizowanych
1) Jednostki osadnicze
a) tereny niezainwestowane:
- należy uzyskać pożądany stan czystości środowiska w zakresie jego
abiotycznych składowych (atmosfera, hydrosfera, litosfera).
- należy ukształtować pożądany system osnowy ekologicznej, w tym
terenów rekreacyjnych.
- należy
stymulować
kształtowanie
się
korzystnych
warunków
bioklimatycznych.
- należy zabezpieczyć ludzi przed przyrodniczymi zjawiskami katastroficznymi.
b) tereny produkcyjne i przemysłowe wraz z otoczeniem:
33
proeko
- należy utworzyć buforowe pasy wielowarstwowej zieleni o funkcjach:
aerosanitarnej, akustycznej i krajobrazowej.
- należy ograniczyć emisję zanieczyszczeń do atmosfery przez stosowanie
nowoczesnych technologii lub instalację urządzeń redukcyjnych.
- należy neutralizować ścieki komunalne i produkcyjne.
- należy podczyszczać wody opadowe przed ich skierowaniem do
odbiorników.
c) tereny zwartej zabudowy mieszkaniowo-usługowej:
- należy zrekultywować i zrewaloryzować tereny zdewastowane
mechanicznie (klepiska, dojazdy do garaży, dzikie parkingi itp.) przez ich
docelowe zagospodarowanie, w tym wprowadzenie zieleni.
- należy udoskonalić gospodarkę wodno-ściekową przeprowadzając
modernizacje istniejących systemów odprowadzania ścieków, dążąc do
całkowitego skanalizowania terenu miasta (także przez realizację
indywidualnych systemów kanalizacyjnych).
- należy kształtować zielone połączenia z wewnętrznymi i zewnętrznymi
przyrodniczymi terenami rekreacyjnymi.
- przy projektowaniu nowych osiedli mieszkaniowych należy obowiązkowo
wprowadzić obszary ogólnodostępnej zieleni urządzonej.
- należy dążyć do wzrostu bioróżnorodności terenów zielonych przez
wprowadzenie wielowarstwowej roślinności.
- nowe zainwestowanie należy wprowadzać w obrębie istniejących struktur
na zasadzie uzupełnień istniejących, historycznie ukształtowanych
układów zabudowy.
d) tereny uciążliwego oddziaływania komunikacyjnego dróg w
obszarach zabudowanych:
- należy dążyć do ograniczenia uciążliwości akustycznej i aerosanitarnej
komunikacji samochodowej przez zastosowanie technicznych ekranów
akustycznych lub wprowadzenie w miarę istnienia rezerw terenowych,
pasów wielowarstwowej zieleni izolacyjnej.
- w celu zwiększenia płynności ruchu pojazdów samochodowych należy
podjąć się modernizacji nawierzchni dróg na terenie miasta.
- należy uzupełnić istniejące układy izolacyjne zieleni przydrożnej i
wprowadzać nasadzenia drzew odpornych na komunikacyjne
zanieczyszczenia gazowe i pyłowe.
2) Kompleksy turystyczne
• dostosowanie obciążenia rekreacyjnego do naturalnej chłonności środowiska;
• wyznaczono szlaki piesze i rowerowe jako uzupełnia sieci istniejących
szlaków.
3) Projektowane ciągi przewietrzania miasta
W „Studium…” wskazano tereny zielone lub wodne stanowiące pewną
ciągłość w mieście wolną od zabudowy, które umożliwiają przepływ powietrza,
przyczyniając się do przewietrzania miasta.
Przewietrzanie miasta należy realizować w oparciu o istniejące tereny zieleni
w powiązaniu z terenami niezabudowanymi charakteryzującymi się walorami
przyrodniczymi sprzyjającymi uzupełnianiu i kontynuacji istniejących korytarzy
ekologicznych (dotyczy to stref głównie III.4 Sadów i III.5 Poligonu).
VII. Zasady ochrony terenów narażonych na zagrożenia przyrodnicze
34
proeko
1) Zasady
zagospodarowania
na
obszarach
szczególnego
i
potencjalnego zagrożenia powodziowego
• modernizacja istniejących oraz budowa nowych urządzeń osłony przed
powodzią (wałów przeciwpowodziowych i przepompowni) na Żuławach
Wiślanych;
• uwzględnienie ustaleń wynikających z „Programu małej retencji” oraz
stosowanie się do ustaleń opracowania „Plan Operacyjny Ochrony Przed
Powodzią Gminy Tczew na 2009 rok” (2009);
• pozostawienie dotychczasowego użytkowania, bez prawa realizacji nowej
zabudowy;
• wyznaczono obszary potencjalnie narażone na zalanie w wyniku
zniszczenia lub uszkodzenia budowli piętrzących i na tych obszarach
również nie projektuje się żadnej nowej zabudowy.
• wyznaczono tereny, które mogą zostać zalane w wypadku awarii urządzeń
przeciwpowodziowych (tereny Żuław Gdańskich zlokalizowane pomiędzy
wałami na Wiśle w Północnej części miasta, Kanałem Młyńskim i torami
kolejowymi).
2) Zasady zagospodarowania na obszarach potencjalnych ruchów
masowych
• w przypadku terenów o naturalnych predyspozycjach do powstawania
ruchów masowych1, ingerencja antropogeniczna może doprowadzić do
zachwiania stabilności stoku i uruchomienia procesów morfodynamicznych;
• na terenie miasta występują obszary potencjalnych ruchów masowych w
południowej i południowo-wschodniej części miasta: lokalnie na zboczach
doliny Strugi Subkowskiej i na zboczach w obrębie płata wysoczyzny
morenowej;
• w „Studium….” dopuszczono nowe zainwestowanie kubaturowe w strefach
potencjalnego zagrożenia ruchami masowymi i zawarto wymogi:
− uwzględnienia w zagospodarowaniu terenu i zabudowie możliwość
osuwania się gruntów;
− prace budowlane należy prowadzić w sposób zabezpieczający grunt przed
osuwaniem
− w miejscach gdzie nachylenie terenu jest największe zaleca się pokrycie
terenu roślinnością lub w razie konieczności zabezpieczenia techniczne
stoków;
− tereny potencjalnych ruchów masowych znajdujące się na terenach
niezabudowanych i nie objętych planami miejscowymi, a przeznaczonych
pod zainwestowanie zaleca się przeznaczyć na tereny zieleni;
4. Zasady ochrony dziedzictwa kulturowego, zabytków oraz dóbr kultury
współczesnej - omówiono w rozdz. 4. i 7.10.
5. Kierunki rozwoju systemów komunikacji transportowej i turystycznej
W projekcie „Studium…” zawarto następujące główne działania dotyczące
rozwoju wodnych szlaków turystycznych:
1
za osuwiskotwórcze uznaje się generalnie nachylenie terenu 15-35º, powyżej 35º występuje
zjawisko odpadania i obrywania mas skalnych i zwietrzeliny
35
proeko
• docelowo Władze Miasta oraz organizacje szczebla wojewódzkiego i
rządowego zmierzają do wykorzystania potencjału [transportowego Wisły]2.
• w celu dalszego rozwoju turystyki wodnej zaleca się utrzymanie właściwego
poziomu zagospodarowania i właściwego zainwestowania obszarów
nadwiślańskich Tczewa, wzmocnienie działań w kierunku rozszerzenia
propozycji turystycznych, rekreacyjnych na terenie nadbrzeżnym i na wodzie;
• rozwijanie turystycznej sieci dróg wodnych w mieście (co jest zgodne z
kierunkami rozwoju miasta w Strategii Rozwoju Tczewa do roku 2020);
• teren sąsiadujący z brzegiem Motławy (znajdującej się poza granicami miasta,
ale w bezpośrednim sąsiedztwie) predysponowany jest do wykorzystania na
cele rekreacyjne, związane z obsługą projektowanego (w „Studium… gminy
Tczew”) szlaku kajakowego na Motławie relacji Lubiszewo - Suchy Dąb –
planowana jest przystań lub stanica wodna w rejonie ul. Jagiellońskiej;
• dopuszczono lokalizację inwestycji związanych z obsługą szlaków kajakowych
pod warunkiem, że nie będą one zaburzały działania lokalnych ekosystemów i
wpływały negatywnie na stan środowiska przyrodniczego;
• dla uatrakcyjnienia szlaku kajakowego i dla ochrony krajobrazu celowe jest
wyznaczenie zespołu przyrodniczo-krajobrazowego „Koryto rzeki Motławy i
jego najbliższe otoczenie”.
•
•
•
•
2
Na terenie miasta projektowane są szlaki rowerowe:
o randze międzynarodowej (zgodnie z Planem Zagospodarowania
Województwa Pomorskiego), należąca do sieci EuroVelo - Bursztynowa
Trasa Rowerowa R-9, Bałtyk - Adriatyk, przebiegająca na terenie Polski
wzdłuż lewego brzegu Wisły przez miejscowości: Pieniążkowo – Opalenie –
Gniew – Tczew – Gdańsk;
o randze międzyregionalnej (zgodnie z Planem Zagospodarowania
Województwa Pomorskiego) - nr 12 Trasa Zamków Polski Północnej relacji
Szczecinek - Grudziądz,
o randze regionalnej (zgodnie z Planem Zagospodarowania Województwa
Pomorskiego):
- nr 118 relacji Gdańsk - Malbork/Sztum.
- nr 122 relacji Tczew - Chojnice,
- nr 131 relacji Tczew – Pelplin.
o randze lokalnej zaprojektowane przez Lokalna Organizacje Turystyczną
Kociewie (LOT Kociewie) i Władze Miasta:
- Szlak Jabłoniowy – szlak żółty o długości ok. 30 km, relacji Tczew – Tczew
- Szlak Tczewski – szlak niebieski (ok. 80 km), relacji Tczew – Kościerzyna
- Szlak Joannitów – szlak czarny (ok. 46,5 km), relacji Tczew – Skarszewy,
- Tczewska Pętla Wiślana – ok. 12-kilometrowa trasa wzdłuż Wisły do Mostu
Knybawskiego, wzdłuż przeciwległego brzegu do mostów tczewskich.
Zgodnie z wymaganiami porozumienia AGN (European Agreement on Main Inland
Waterways of International Importance), drogi śródlądowe o znaczeniu międzynarodowym
powinny mieć parametry co najmniej IV klasy, tzn. powinny być dostępne dla statków o
ładowności 1500 ton, mieć głębokość tranzytową 2,80 m, szerokość 40 m, śluzy o
wymiarach przynajmniej 120x12 m, minimalny prześwit pod mostami 5,25 m. Żadna z
Polskich dróg wodnych nie posiada takich parametrów
36
proeko
W „Studium….” nie wyznaczono nowych szlaków rowerowych. Wzdłuż
szlaków rowerowych dopuszczono lokalizację inwestycji związanych z ich
obsługą pod warunkiem, że nie będą one zaburzały działania lokalnych
ekosystemów i wpływały negatywnie na stan środowiska przyrodniczego.
Na terenie miasta występują 3 istniejące turystyczne szlaki piesze. Projektowane
są 3 miejskie szlaki spacerowe (w ramach programu rewitalizacji Starego Miasta,
zgodnie z „Programem rewitalizacji miasta Tczewa 2009” (2009 r.):
• Droga Widokowa - szlak łączący Stare Miasto z brzegiem Wisły i przystanią;
• Szlak Forteczny - szlak okalający Stare Miasto;
• Droga Spacerowa od ulicy Chopina do placu Sambora, posiada interesujące
przystanki: ekspozycja archeologiczna przy skrzyżowaniu ulic Chopina i
Wodnej, miejsce rekreacji dla młodzieży na placu przy szkole muzycznej oraz
plac Sambora z platformą widokową.
Kierunki rozwoju systemów komunikacji transportowej omówiono w rozdz. 7.4.
6. Kierunki rozwoju systemów infrastruktury technicznej - omówiono w
rozdz. 7.3 – 7.4.
7. Obszary, na których rozmieszczone będą inwestycje celu publicznego o
znaczeniu lokalnym
Wskazane w projekcie „Studium …” inwestycje publiczne o znaczeniu
lokalnym to: osiedlowe placówki oświatowe, kulturalne i religijne, szlaki turystyki
pieszej, rowerowej i wodnej (z przystaniami wodnymi) oraz obiekty
mieszkalnictwa. Projektowane jest również poszerzanie cmentarza.
8. Obszary, na których będą rozmieszczone inwestycje celu publicznego o
znaczeniu ponadlokalnym
1) Energetyka: energia elektryczna dostarczana jest w systemu krajowego
poprzez Główne Punkty Zasilania (GPZ) w mieście Tczew, planowana jest
budowa dodatkowego GPZ przy ul. Malinowskiej.
2) Drogi: przebudowa drogi krajowej nr 91 na odcinku od ulicy Głowackiego do
ulicy Armii Krajowej.
3) Szlaki rowerowe: międzynarodowa Bursztynowa Trasa Rowerowa R-9,
międzyregionalna trasa nr 12 - Trasa Zamków Polski Północnej.
4) Szlaki wodne: międzynarodowa droga wodna E-40 i E-70.
9. Obszary, dla których obowiązkowe jest sporządzenie miejscowego
planu zagospodarowania przestrzennego
Miasto Tczew posiada miejscowe plany zagospodarowania przestrzennego
dla całego terenu za wyjątkiem obszarów III.5 Obszar Poligonu i IV.1 „Nowe
Centrum” (obszar byłej jednostki wojskowej), które do niedawna były terenami
zamkniętymi. Dla tych terenów konieczne będzie sporządzenie planów
miejscowych. Ich granice są zbieżne w granicami ww. stref.
Zgodnie z ustaleniami projektu „Studium…”, na terenie miasta dopuszczono
lokalizację obiektów handlowych o powierzchni sprzedaży powyżej 2.000m2. (na
całym terenie stref V. i IV. w rejonie osiedla „Kolejarz”, po zachodniej stronie Al.
Solidarności). W przypadku podjęcia decyzji przez Władze Miasta o
37
proeko
zlokalizowaniu obiektu handlowego o powierzchni sprzedaży detalicznej powyżej
2.000 m2 w granicach ww. obszarów konieczne będzie sporządzenie
miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego.
10. Kierunki i zasady kształtowania rolniczej i leśnej przestrzeni
produkcyjnej
Rolnicza przestrzeń produkcyjna.
Pomimo znacznego potencjału rolnego ma terenie Tczewa nieznaczny jest
odsetek gruntów użytkowanych rolniczo.
Grunty rolne są w przewadze przeznaczone w obowiązującym miejscowym
planie zagospodarowania przestrzennego pod zainwestowanie. Za główny
kierunek kształtowania rolniczej przestrzeni produkcyjnej w projekcie „Studium
…” przyjęto przeznaczenie tych terenów pod zainwestowanie. Zgodnie z
ustaleniami projektu „Studium…”, w użytkowaniu rolnym pozostawiono tereny
znajdujące się na terenie stref VII i VI, zajmujące łącznie obszar o powierzchni
314 ha. Tereny te nie mogą zostać przeznaczone w miejscowych planach
zagospodarowania przestrzennego pod zainwestowanie.
Leśna przestrzeń produkcyjna. Za główny kierunek kształtowania leśnej
przestrzeni produkcyjnej projekt „Studium …” przyjmuje ochronę wszystkich
obszarów leśnych oraz zwiększenie lesistości miasta. Zasady kształtowania:
• ochrona terenów leśnych i zachowanie istniejącej funkcji - leśnej;
• gospodarkę leśną należy prowadzić w sposób racjonalny zapewniając
równowagę przyrodniczą ekosystemów, mając na względzie co najmniej
utrzymanie jej na dotychczasowym poziomie z jednoczesnym dążeniem do
zwiększania potencjału technologicznego lasów;
• maksymalne ograniczenie przeznaczania terenów leśnych na cele nieleśne, w
myśl ustawy z dnia 03.02.95 o ochronie gruntów rolnych i leśnych (Dz. U. Nr
16, poz. 78 z późniejszymi zmianami) przeznaczenie na cele nieleśne gruntów
leśnych stanowiących własność Skarbu Państwa wymaga uzyskania zgody
Ministra Ochrony Środowiska, a pozostałych gruntów leśnych wymaga
uzyskania zgody Marszałka Województwa wyrażonej po uzyskaniu opinii izby
rolniczej.
• nową zabudowę na terenach inwestycyjnych zlokalizowanych w bezpośrednim
sąsiedztwie terenów leśnych należy sytuować w odległości min. 12,0 m od
granicy lasu;
• nie wprowadza się zalesień.
11. Obszary narażone na niebezpieczeństwo powodzi i osuwania się mas
ziemnych - omówiono w rozdz. 3.6.
12. Obiekty lub obszary, dla których wyznacza się w złożu kopaliny filar
ochronny – nie występują.
13. Obszary pomników zagłady i ich stref ochronnych oraz obowiązujące na
nich ograniczenia prowadzenia działalności gospodarczej – nie
występują.
38
proeko
14. Obszary wymagające przekształceń – rehabilitacji lub rekultywacji
Obszary wymagające rehabilitacji, to głównie zdegradowane lub
zagospodarowane w okresie PRL tereny przemysłowe i tereny osiedli
„blokowiskowych”, znajdujące się w granicach następujących stref:
• V.4 Obszar produkcyjny przy ul. Jagiellońskiej i Rokickiej;
• V.3 Południowy obszar produkcyjny przy drodze krajowej;
• II.8 Osiedle Czyżykowo;
• II.9 Osiedle Antoniego Garnuszewskiego;
• II.10 Osiedle Suchostrzygi, itp.
•
•
•
•
•
•
Dodatkowo do obszarów wymagających rehabilitacji zaliczyć należy:
tereny portowo-stoczniowe;
nieuporządkowane tereny po byłych PGR-ach;
nie objęte działaniami konserwatorskimi założenia dworsko-parkowe;
niezagospodarowane majdany – tj. zabudowania gospodarcze wchodzące w
skład dawnych majątków;
zabudowania garażowo-gospodarcze stanowiące zaplecze istniejącej
zabudowy mieszkaniowo-usługowej w centrum miasta;
tereny prowadzonej działalności rzemieślniczej w obrębie istniejącej zabudowy
zagrodowej z zakresu nieusankcjonowanej działalności gospodarczej
polegające np. na zbieractwie złomu, odpadów itp.
Zalecane są:
• realizacja nowej zabudowy w harmonii z zabudową zabytkową;
• rehabilitacja obiektów zabytkowych, w tym głównie założeń dworskoparkowych;
• ochronna innych obiektów o zachowanych wartościach kulturowych.
Obiekty o walorach kulturowych, w zależności od potrzeb, winny być poddane
zabiegom konserwacji lub restauracji.
Obszary wymagające rekultywacji – obejmują tereny wymagające
rekultywacji ze względu na poprzednio pełnione funkcje (np strzelnicy wojskowej,
terenów przemysłowych i innych), dla których trudno jest określić stopień
zanieczyszczenia środowiska:
• tereny po byłym poligonie (III.5 „Obszar Poligonu”);
• tereny po byłej jednostce wojskowej (IV.1 „Nowe Centrum”);
• tereny postoczniowe (I.7.B „Południowe tereny nad Wisłą”).
15. Granica terenów zamkniętych i ich sfer ochronnych
Zgodnie z ustawą z dnia 17 maja 1989 r. - Prawo geodezyjne i kartograficzne
art. 2 pkt. 9 (Dz. U. z 2000 r. Nr 100, poz. 1086 i Nr 120, poz. 1268 oraz z 2001 r.
Nr 110, poz. 1189, Nr 115, poz. 1229 i Nr 125, poz. 1363) tereny zamknięte to
tereny o charakterze zastrzeżonym ze względu na obronność i bezpieczeństwo
państwa, określone przez właściwych ministrów i kierowników urzędów
39
proeko
centralnych. Tereny zamknięte są ustalane przez właściwych ministrów i
kierowników urzędów centralnych w drodze decyzji.
Na obszarze miasta Tczewa występują dwa obszary zamknięte:
1) tereny byłej jednostki wojskowej wraz z zapleczem terenowym w formie
poligonu, ustanowione decyzją Ministra Obrony Narodowej Nr 0-11/MON z
dnia 28.12.2000 r., w sprawie ustalenia terenów zamkniętych w resorcie
obrony narodowej, o łącznej powierzchni 187,23 ha., jest to teren atrakcyjny
inwestycyjnie, który w „Studium…” przeznaczono pod zabudowę
mieszkaniową i usługową, konieczne jest sporządzenie planu miejscowego dla
tego terenu;
2) tereny kolejowe o łącznej powierzchni 141,43 ha, objęte terenem zamkniętym
na mocy decyzji Nr 42 Ministra Transportu i Gospodarki Morskiej z dnia
28.12.2000 r.
W projekcie „Studium …” nie wyznaczono indywidualnej strefy ochronnej,
jednak zagospodarowanie gruntów zlokalizowanych bezpośrednio przy
terenach należących do PKP powinno być zgodne m.in. z Ustawą z dnia 28
marca 2003 r. o transporcie kolejowym oraz z Rozporządzeniem Ministra
Infrastruktury z dnia 7 sierpnia 2008 r. w sprawie wymagań w zakresie
odległości i warunków dopuszczających usytuowanie drzew i krzewów,
elementów ochrony akustycznej i wykonywania robót ziemnych w sąsiedztwie
linii kolejowej, a także sposobu urządzania i utrzymywania zasłon odśnieżnych
oraz pasów przeciwpożarowych i innych przepisów dotyczących kolei.
16. Inne obszary problemowe
W projekcie „Studium …” wskazane zostały następujące obszary
problemowe:
• tereny postoczniowe (I.7.B.) atrakcyjne pod względem przyrodniczym i
kulturowym, a jednocześnie bardzo zdegradowane, stanowiące w substandard
zabudowy
poprzemysłowej,
występują
tu
różnorodne
możliwości
zagospodarowania terenu - w „Studium…” stworzono alternatywę w zakresie
przyszłego wykorzystania terenu (kontynuacji funkcji przemysłowej lub
rozwoju funkcji rekreacyjnej, nawiązującej do specyfiki miejsca, np. związanej
ze sportami wodnymi, żeglarstwem itp.), wskazane jest wykonanie projektu
zagospodarowania dla całego obszaru z możliwością działań etapowych;
• byłe tereny zamknięte wojskowe (IV.1 i III.5.). - dają duże możliwości
rozwojowe miasta, wymagają odpowiednio przeprowadzonego procesu
planowania (zgodnego z kierunkami kształtowania zabudowy wyznaczonymi
dla tego terenu w „Studium...” – zob. rozdz. 2.1.3., pkt. 1 niniejszej
„Prognozy..”);
• obszar Starego Miasta (I.1.) - działania inwestycyjne na tym terenie
ograniczone są poprzez zapisy w planie miejscowym, określającym parametry
urbanistyczne zabudowy, które nie zawsze odpowiadają indywidualnym
cechom poszczególnych nieruchomości;
• tereny sadów (III.4.) - ze względu na duży obszar strefy wymaga świadomych
decyzji o podejmowaniu działań inwestycyjnych na określonych w „Studium…”
zasadach.
40
proeko
3
2.2. Powiązania projektu „Studium...” z innymi dokumentami
2.2.1. Plan zagospodarowania przestrzennego województwa
pomorskiego
Dnia 26.10.2009 r. Sejmik Województwa Pomorskiego uchwałą Nr
1004/XXXIX/09 przyjął zmianę „Planu zagospodarowania przestrzennego
województwa pomorskiego”.
Generalny cel polityki przestrzennej zapisany w „Planie zagospodarowania
przestrzennego województwa pomorskiego” (2009) to: Kształtowanie harmonijnej
struktury funkcjonalno-przestrzennej województwa sprzyjającej równoważeniu
wykorzystywania cech, zasobów i walorów przestrzeni z rozwojem
gospodarczym, wzrostem poziomu i jakości życia oraz trwałym zachowaniem
wartości środowiska dla potrzeb obecnego i przyszłych pokoleń.
Cele główne polityki przestrzennej zapisane w „Planie zagospodarowania
przestrzennego województwa pomorskiego” (2009) to:
1. Powiązanie województwa z Europą, w tym przede wszystkim z regionem
bałtyckim.
2. Wzrost konkurencyjności i efektywności gospodarowania przestrzenią.
3. Osiągniecie średniego europejskiego poziomu rozwoju i jakości życia
porównywalnej z krajami europejskimi.
4. Zahamowanie dewaloryzacji środowiska oraz ochrona jego struktur i wartości.
5. Podwyższenie walorów bezpieczeństwa i odporności na skutki awarii i klęsk
żywiołowych.
Cele określone w projekcie „Studium uwarunkowań i kierunków
zagospodarowania przestrzennego miasta Tczewa” są zgodne z ww. zapisami
dokumentu zwłaszcza w zakresie punktów 2 i 4.
Zgodnie z ustaleniami „Planu zagospodarowania przestrzennego
województwa pomorskiego” (2009) miasto Tczew zaliczone zostało do
aglomeracji Trójmiejskiej, w skład której wchodzą poza Gdańskiem, Gdynią i
Sopotem – centrum aglomeracji, także ośrodki: regionalny Wejherowo oraz silne
ośrodki lokalne Pruszcz Gdański, Rumia, Reda, a także sąsiednie gminy
wiejskie. Poszerzanie się obszaru aglomeracji następuje w wyniku kształtowania
się stref/pasm osadniczych: zachodniego, północnego i południowego.
Podstawowe zasady gospodarowania przestrzenią określone w „Planie
zagospodarowania przestrzennego województwa pomorskiego” (2009) są
następujące :
1. Stałe
równoważenie
struktury
funkcjonalno-przestrzennej
regionu,
zróżnicowanej terytorialnie i warunkowanej dynamiką rozwoju.
2. Stosowanie trójochrony (integralnej ochrony wartości przyrodniczych,
kulturowych i krajobrazu) dla utrzymania równowagi środowiska i poprawy
warunków i jakości życia.
3. Redukcja napięć i konfliktów w strukturach przestrzennych, dążenie do
harmonijnego powiązania potrzeb społecznych z cechami i funkcjonowaniem
środowiska.
4. Poprawa i kształtowanie ładu przestrzennego.
3
Dokumenty z zakresu ochrony środowiska rangi międzynarodowej, krajowej i regionalnej
omówiono w rozdz. 6.
41
proeko
5. Wykorzystywanie naturalnych predyspozycji środowiska w planowaniu
przestrzennym dla zrównoważonego i wielofunkcyjnego rozwoju regionu.
6. Dążenie do poprawy stabilności i sprawności funkcjonowania struktur
przestrzennych oraz zwiększanie ich odporności na czynniki zewnętrzne.
7. Zrównoważone wykorzystanie zasobów naturalnych, oszczędność energii i
ograniczenie ilości odpadów.
Projekt „Studium …” w kierunkach zagospodarowania przestrzennego w
większości uwzględnia powyższe zapisy, zwłaszcza w zakresie punktów 1, 2, 4,
5 i 7.
Projekt „Studium …” uwzględnia zapisy „Planu zagospodarowania
przestrzennego województwa pomorskiego” (2009) dotyczące (…) utrzymania
istniejących form ochrony przyrody oraz dążenia do poprawy ciągłości
przestrzennej systemu obszarów chronionych i powiązań ekologicznych (zob.
rozdz. 7.7. i 7.6) .
W zakresie ochrony krajobrazu w województwie pomorskim zadania polityki
przestrzennej zapisane w „Planie zagospodarowania przestrzennego
województwa pomorskiego” (2009) obejmują:
• zachowanie i eksponowanie najwartościowszych zespołów i fragmentów
krajobrazu, panoram widokowych i wnętrz architektoniczno-krajobrazowych
dla wzmacniania wizerunku regionu;
• kształtowanie nowych walorów krajobrazowych, w tym odtworzenie
krajobrazów zdegradowanych oraz przeciwdziałanie procesom zagrażającym
walorom krajobrazu.
Wg art. 9, ust. 2 ustawy o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym
(Dz. U. z 2003 r., Nr 80, poz. 707 z późniejszymi zmianami) Wójt, burmistrz albo
prezydent miasta sporządza studium (…), uwzględniając zasady określone w
koncepcji przestrzennego zagospodarowania kraju, ustalenia strategii rozwoju i
planu zagospodarowania przestrzennego województwa oraz strategii rozwoju
gminy.
Część ustaleń „Planu zagospodarowania przestrzennego województwa
pomorskiego” (2009) – w tym, ww. ustalenia w zakresie ochrony krajobrazu,
zaznaczone w tekście tłem szarym4, są wiążące dla miasta Tczew przy
sporządzaniu studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania
przestrzennego, a także jednostek organizacyjnych samorządu województwa
przy realizacji określonych polityk.
Zapisy szczegółowe dotyczące Tczewa przytoczono w rozdziale 2.1.2.
(pkt.14.).
2.2.2. „Regionalna strategia energetyki ze szczególnym uwzględnieniem
źródeł odnawialnych” (2006) i „Założenia do planu zaopatrzenia w
ciepło, energię elektryczną i paliwa gazowe miasta Tczewa” (2007)
W opracowaniu „Regionalna strategia energetyki ze szczególnym
uwzględnieniem źródeł odnawialnych” (2006), wykonanym dla woj. pomorskiego,
wśród celów strategicznych zawarty jest zapis o redukcji uzależnienia od
4
Szare tło – wg „Planu zagospodarowania przestrzennego województwa pomorskiego” (2009)
42
proeko
tradycyjnych źródeł energii, poprzez zwiększenie udziału produkcji energii ze
źródeł odnawialnych do poziomu co najmniej 19 % w 2025 r., m. in. poprzez
promocję i rozwój produkcji biogazu.
We wrześniu 2009 r. projekt aktualizacji „Regionalnej Strategii Energetyki z
uwzględnieniem źródeł odnawialnych w Województwie Pomorskim do roku 2025
w zakresie elektroenergetyki” wraz z prognozą oddziaływania na środowisko.
wyłożony został do publicznego wglądu. W ww. projekcie wśród rekomendacji
działań dla Samorządu Województwa Pomorskiego oraz lokalnych samorządów
znajdują się również zapisy dotyczące rozwoju odnawialnych źródeł energii, w
tym rozwoju energetyki biogazowej opartej m. in. na gazie pochodzącym z
biogazowni rolniczych realizowanych na zasadach komercyjnych.
Według „Założeń do planu zaopatrzenia w ciepło, energię elektryczną i paliwa
gazowe miasta Tczewa” (2007) zalecane są następujące kierunki działań:
• dywersyfikowanie układu zasilania poprzez wprowadzenie odnawialnych
źródeł energii (ogni fotowoltaicznych i siłowni wiatrowych);
• stopniowe przechodzenie na stosowanie energooszczędnych źródeł światła
w obiektach użyteczności publicznej oraz do oświetlenia ulic, placów itp.;
• przeprowadzanie regularnych prac konserwacyjno-naprawczych i
czyszczenia oświetlenia;
• dbałość kadr technicznych zakładów przemysłowych, aby napędy
elektryczne nie były przewymiarowanei pracowały z optymalną sprawnością;
• przesuwanie, w miarę możliwości, okresów pracy większych odbiorników
energii elektrycznej na godziny poza szczytem;
• należy w perspektywie roku 2025 osiągnąć w mieście 14% udziału emisji
energii produkowanej przez odnawialne źródła energii (zgodnie z wymogami
unijnymi).
Przy wytyczaniu kierunków rozwoju gospodarki energetycznej na terenie
miasta Tczewa w „Studium…” uwzględnione zostały ww. wytyczne.
Generalnie, cele z zakresu energetyki określone w projekcie „Studium...” są
zgodne z ww. zapisami „Regionalnej strategii...” (2009) i „Założeń do planu
zaopatrzenia w ciepło….” (2007).
2.2.3. Strategia rozwoju powiatu tczewskiego na lata 2007-2020 (2007)
„Strategia rozwoju powiatu tczewskiego na lata 2007 – 2020” (Kuśmierczuk
2007) zawiera następującą misję:
“Powiat tczewski to miejsce na Kociewiu zapewniające doskonałe warunki do
samorealizacji mieszkańców, gdzie efektywnie wykorzystuje się zasoby lokalne,
stymuluje przedsiębiorczość, podnosi atrakcyjność regionu i tworzy odpowiedni
klimat w rozwoju społeczno - gospodarczym”.
W „Strategii…” określono główne kierunki rozwoju powiatu tczewskiego, do
których należą: kierunek pro-społeczny i kierunek pro-gospodarczy, dla realizacji
których wytyczono następujące cele nadrzędne i cele szczegółowe rozwoju:
Cel nadrzędny – 1. Rozwój szkolnictwa ponadgimnazjalnego i specjalnego w
powiecie tczewskim.
Cele szczegółowe:
1.1. Modernizacja szkół ponadgimnazjalnych, specjalnych i placówek
oświatowo-wychowawczych.
1.2. Dostosowanie kierunków kształcenia do potrzeb rynku pracy.
43
proeko
1.3. Poszerzenie oferty edukacyjnej.
1.4. Wyrównywanie szans rozwoju młodzieży, zwłaszcza wiejskiej.
1.5. System doradztwa zawodowego dla szkół Powiatu Tczewskiego.
1.6. System rozwoju i kształcenia ustawicznego osób niepełnosprawnych.
Cel nadrzędny – 2. Skuteczna polityka społeczna Powiatu Tczewskiego.
Cele szczegółowe:
2.1. Poprawa sytuacji, materialno – bytowej mieszkańców w Powiecie
Tczewskim.
2.2. Wzmocnienie kondycji psychospołecznej i kulturowej mieszkańców powiatu.
2.3. Wzmocnienie biologicznej i zdrowotnej kondycji mieszkańców powiatu.
2.4. Likwidacja barier architektonicznych dla osób niepełnosprawnych.
2.5. Profilaktyka zmierzająca zapobieganiu chorobom społecznym.
2.6. System wsparcia rodziny.
2.7. System wsparcia i aktywizacji zawodowej i społecznej środowiska osób
niepełnosprawnych obejmujący osoby niepełnosprawne jak również ich
rodziców i opiekunów .
Cel nadrzędny – 3. Wysokie bezpieczeństwo w Powiecie Tczewskim.
Cele szczegółowe:
3.1. Bezpieczny powiat.
3.2. Poprawa bezpieczeństwa na drogach powiatu tczewskiego.
3.3. Zapewnienie prawidłowych działań ratowniczo-gaśniczych na nowo
budowanej autostradzie A-1.
3.4. Rozwijanie działalności Centrum Powiadamiania Ratunkowego i
Powiatowego Systemu Ratowniczego.
Cel nadrzędny – 4. Nowoczesna infrastruktura ochrony zdrowia w Powiecie
Tczewskim.
Cele szczegółowe:
4.1. Nowoczesny Szpital Powiatowy w Tczewie.
4.2. Nowoczesna spalarnia odpadów niebezpiecznych przy ZOZ w Tczewie.
4.3. Powstanie Szpitalnego Oddziału Ratunkowego (SOR) w Tczewie.
Cel nadrzędny – 5. Poprawa infrastruktury komunikacyjnej w Powiecie
Tczewskim.
Cele szczegółowe:
5.1. Poprawa stanu połączeń drogowych z Autostradą A-1.
5.2. Poprawa stanu technicznego dróg w Powiecie Tczewskim.
5.3. Wsparcie powstania połączenia komunikacyjnego mostu łączącego Powiat
Tczewski z Powiatem Kwidzyńskim.
5.4. Odbudowa Mostu Tczewskiego.
5.5. Szlaki turystyczne w Powiecie Tczewskim.
5.6 Wsparcie wykorzystania połączeń wodnych.
5.7. Wsparcie utworzenia połączenia kolejowego Morzeszczyn – Gniew.
Cel nadrzędny – 6. Rozwój gospodarczy w Powiecie Tczewskim.
Cele szczegółowe:
6.1. Podniesienie kwalifikacji rolników.
6.2. Wspieranie i promocja przedsiębiorczości oraz ośrodków doradczych.
6.3. Wspieranie działalności kulturalnej i sportowej.
6.4. Promocja zatrudnienia, przedsiębiorczości i wspieranie aktywności
zawodowej.
44
proeko
2.2.4. Strategia rozwoju Tczewa (2008)
„Strategia rozwoju Tczewa” została przyjęta przez Radę Miejską w Tczewie
na mocy Uchwały Nr XXIII/188/2008 w dniu 26 czerwca 2008 r.
Misją samorządu Tczewa jest osiąganie najwyższego poziomu
zaspokajania potrzeb i rozwoju jego mieszkańców, podejmujących współczesne
wyzwania konkurencyjnej gospodarki i kultury europejskiej. Wizją jest miasto,
które będzie rozwijać się jako silny gospodarczo ośrodek subregionalny,
dogodnie skomunikowany w obszarze metropolii trójmiejskiej i stanowiący jej
otwarcie na południową część regionu pomorskiego. Miasto charakteryzować
będzie bogata oferta usług, przyjazne warunki zamieszkania, uwzględniające
walory kulturalne, przyrodnicze i możliwości aktywnej rekreacji. Wizja ta będzie
realizowana poprzez działania w obszarach domen strategicznych, dla których
wytyczono cele strategiczne i operacyjne.
I.
Wzrost atrakcyjności gospodarczej:
Cel strategiczny I.1. Wzmocnienie konkurencyjności miasta
Cele operacyjne:
1. Wspieranie rozwoju kadr dla nowoczesnych technologii
2. Wspieranie elastycznego systemu edukacji umożliwiającego odnalezienie się
na krajowym i międzynarodowym rynku pracy
3. Tworzenie warunków umożliwiających rozwój małych i średnich
przedsiębiorstw w Tczewie.
4. Rozwijanie współpracy partnerskiej z innymi samorządami i organizacjami na
rzecz rozwoju przedsiębiorczości
5. Wzmocnienie
systemu
działań
marketingowych
i
informacyjnych
wspierających rozwój gospodarczy miasta
6. Zapewnienie terenów i infrastruktury umożliwiającej rozwój gospodarczy
II. Rewitalizacja starego miasta i obszaru nadwiślańskiego – Powrót
Tczewa nad Wisłę:
Cele strategiczne:
II.1. Zagospodarowana przestrzeń publiczna oparta o osie rozwoju: komercyjno
– gospodarczą, kulturalno – oświatową, turystyczno – rekreacyjną,
społeczną
Cele operacyjne:
1. Ożywianie obszaru poprzez kreowanie aktywnych przestrzeni i miejsc
publicznych z zachowaniem walorów historycznych i uwzględnieniem
waterfrontu
2. Tworzenie warunków pod funkcje usługowe i publiczne w obrębie Starego
Miasta
3. Optymalizacja ruchu kołowego w obszarze Starego Miasta
4. Wzmocnienie roli zieleni na Starym Mieście
5. Wprowadzanie instytucji publicznych: kultury i rozrywki oraz stałych imprez
dla publiczności w obszar Starego Miasta
II.2. Poprawa stanu technicznego substancji mieszkaniowej w obszarze Starego
Miasta
Cele operacyjne:
45
proeko
1. Stałe badanie stanu komunalnych zasobów mieszkaniowych i podnoszenie
ich jakości technicznej
2. Wspieranie partnerskich form i sposobów organizacyjnofinansowych funkcji
mieszkaniowych o wysokim standardzie w obszarze Starego Miasta
II.3. Zachowanie walorów historycznych i krajobrazowych Starego Miasta
Cele operacyjne:
1. Kreowanie i wdrażanie przedsięwzięć promujących walory historyczne i
krajobrazowe Tczewa
2. Wzmacnianie działań marketingowych i informacyjnych propagujących ideę
rewitalizacji i znaczenie powrotu Tczewa nad Wisłę
III. Wysoka jakość mieszkalnictwa i usług miasta
Cele strategiczne:
III.1. Zapewnienie mieszkańcom poczucia bezpieczeństwa publicznego
Cele operacyjne:
1. Podnoszenie poczucia bezpieczeństwa osób i mienia
2. Poprawa stanu środowiska społecznego i przyrodniczego
3. Zapewnienie ochrony statusu i warunków bytowych rodzin
4. Promocja zdrowia
5. Promowanie znoszenia barier wobec niepełnosprawnych i wykluczonych
społecznie
III.2. Podnoszenie atrakcyjności mieszkaniowej i usługowej Tczewa
Cele operacyjne:
1. Podnoszenie jakości komunalnego zasobu mieszkaniowego i usług
oferowanych najemcom
2. Rozwój mieszkalnictwa jednorodzinnego
3. Tworzenie klimatu miasta o podwyższonej jakości życia i świadczonych
usług w subregionie
4. Tworzenie klimatu miasta o podwyższonej jakości usług kultury, sportu i
rekreacji
5. Wzmocnienie usług komunikacji, w tym w powiązaniu z systemem
metropolitalnym
6. Rozwój społeczeństwa informacyjnego
IV. Wzmocnienie potencjału kulturowego i społecznego
Cele strategiczne:
IV.1. Wspieranie inicjatyw lokalnych oraz organizacji pozarządowych
Cele operacyjne:
1. Wzmacnianie różnych form samorządności na poziomie środowisk
lokalnych
2. Wspieranie rozwoju społeczeństwa obywatelskiego z wykorzystaniem
dialogu społecznego
IV.2. Utrwalanie dziedzictwa kulturowego i historycznego miasta
Cele operacyjne:
1. Wprowadzanie oferty Tczewa do sieci produktów turystycznych regionu
2. Wzmocnienie tożsamości kulturowej i promowanie lokalnego dziedzictwa
Projekt
„Studium
uwarunkowań
i
kierunków
zagospodarowania
przestrzennego miasta Tczewa” (2012) stanowi rozwinięcie „Strategii...” w
dziedzinie zagospodarowania przestrzennego.
46
proeko
2.2.5. Opracowanie ekofizjograficzne podstawowe
Dla całego obszaru miasta Tczewa wykonane zostało w 2011 r.
„Opracowanie ekofizjograficzne podstawowe miasta Tczewa dla potrzeb zmiany
studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego miasta
Tczewa”. W opracowaniu tym wyznaczona została osnowa ekologiczna i
podstawowe zasady zagospodarowania w stosunku do jej elementów.
Wyznaczono również następujące ekofizjograficzne kompleksy funkcjonalne:
A: Kompleks zwartej zabudowy mieszkaniowo-usługowej (śródmieście)
B: Kompleksy z przewagą zabudowy mieszkaniowej wielorodzinnej z usługami
C: Kompleksy z przewagą zabudowy mieszkaniowej jednorodzinnej z dużym
udziałem ogrodów użytkowych i ozdobnych
D: kompleksy zainwestowania przemysłowego
E: kompleksy zainwestowania usługowego (głównie zdrowia, edukacji i rekreacji)
F: kompleks terenów komunikacyjnych, w tym kolejowych
G: kompleksy ogrodów działkowych
H: cmentarze
J: Kompleksy rolnicze, w tym ogrodnicze i porolnicze, potencjalnie inwestycyjne
K: Kompleks terenów specjalnych
L: Tereny Infrastruktury technicznej.
Kierunki zagospodarowania przestrzennego określone w projekcie
„Studium…” są w większości zgodne z wytycznymi „Opracowania
ekofizjograficznego …”.
47
proeko
3.
ANALIZA I OCENA STANU ŚRODOWISKA I JEGO
POTENCJALNE ZMIANY5
3.1. Struktura środowiska przyrodniczego
3.1.1. Położenie regionalne
Miast Tczew położone jest na lewym brzegu Wisły (rys. 1). Według
regionalizacji fizycznogeograficznej (Przewoźniak 2002), Tczew znajduje się na
pograniczu
dwóch
mezoregionów
fizycznogeograficznych
Pojezierza
Starogardzkiego i południowego skraju Żuław Gdańskich, należących do Żuław
Wiślanych. Są to regiony odmienne zarówno pod względem ich genezy, struktury
środowiska jak i fizjonomii krajobrazu.
Pojezierze Starogardzkie
Na Pojezierzu Starogardzkim przeważają duże, względnie jednorodne
powierzchnie wysoczyzn morenowych falistych i równinnych, wzniesione średnio
60-100 m n.p.m. Zbudowane są one przeważnie z glin, z żyznymi glebami
brunatnymi, użytkowanymi jako grunty orne. Podstawowe urozmaicenie struktury
środowiska przyrodniczego wprowadzają tu doliny rzek, a zwłaszcza doliny
Wierzycy i jej dopływów: Wietcisy, Węgiermucy i Janki oraz dolina Motławy i jej
dopływu Szpęgawy. W rejonie dolin ma miejsce największe zróżnicowanie
ukształtowania terenu. W lasach przeważają zbiorowiska liściaste: buczyny,
grądy i łęgi (większe powierzchnie leśne występują w południowej części gminy
w rejonie Swarożyna i Goszyna). Charakterystyczną cechą Pojezierza
Starogardzkiego jest mała jeziorność. Skupienie kilku większych jezior
(Godziszewskie, Damaszka, Duży Mergiel, Zduńskie i in.) znajduje się na północ
od Starogardu Gdańskiego. Na południowo-zachodnim krańcu regionu, w strefie
przejściowej z Borami Tucholskimi, znajduje się zespół jezior: Borzechowskie
Wielkie, Sumińskie, Steklin i kilka mniejszych zbiorników.
Środowisko przyrodnicze Pojezierza Starogardzkiego jest w dużym stopniu
zantropizowane. Wynika to przede wszystkim z wielowiekowego użytkowania
rolniczego większości obszaru regionu. Rejony silnej antropizacji środowiska
stanowią miasta: Starogard Gdański, Skarszewy i Pelplin oraz na obrzeżach regionu
Tczew i Gniew.
Ukształtowanie Pojezierza Strarogardzkiego i mała lesistość powodują, że
krajobraz ma tu w przewadze charakter rozległych, sfalowanych panoram
terenów rolniczych.
Żuławy Wiślane
Żuławy Wiślane są regionem jednorodnym genetycznie, uwarunkowanym
przyrodniczo przez procesy geomorfologiczne związane z kształtowaniem się
delty Wisły. Jako delta Wisły, stanowią rozległą równinę zbudowaną z
piaszczystych i ilastych aluwiów oraz z utworów organogenicznych - torfów i
utworów mułowo-torfowych. Równina Żuław obniża się od około 10 m n.p.m. u
nasady do ok. -1,8 m p.p.m. w licznych depresjach w północnej części regionu.
3
Na podstawie „Opracowania ekofizjograficznego ....” (2011).
48
proeko
Środowisko przyrodnicze Żuław Wiślanych zostało sztucznie stworzone przez
człowieka na bazie naturalnego substratu (osuszenie, likwidacja lasów,
przystosowanie dla potrzeb rolnictwa i osadnictwa) i sztucznie jest przez niego
podtrzymywane, dzięki funkcjonowaniu systemów melioracyjnych oraz
modyfikowane przez nasadzenia klimatyczne. W użytkowaniu wyraźna jest
dominacja rolniczego użytkowania ziemi, co determinuje specyfikę szaty roślinnej
z bardzo dużym udziałem powierzchniowym agrocenoz.
Żuławy Wiślane wykazują zróżnicowanie regionalne na trzy subregiony:
•
Żuławy Gdańskie - między Wisłą na wschodzie i strefą zboczową Pojezierzy
Kaszubskiego i Starogardzkiego na zachodzie – południowy skraj tego
subregionu zajmuje gmina Tczew;
•
Żuławy Wielkie – między Nogatem na wschodzie i Wisłą na zachodzie –
południowo-wschodni skraj gminy Tczew (koryto Wisły) należy do tego
subregionu;
•
Żuławy Elbląskie między strefą zboczową Pojezierza Iławskiego
Wysoczyzny Elbląskiej na wschodzie oraz Nogatem na zachodzie.
i
Żuławy Gdańskie są najmniejsze (zajmują tylko 23 % powierzchni Żuław), ich
północna część jest odcięta przez Martwą Wisłę, a środowisko przyrodnicze jest
w największym stopniu zantropizowane przez osadnictwo (na obrzeżach miasta
Gdańsk, Pruszcz Gdański i Tczew oraz dobrze rozwinięta sieć osadnictwa
wiejskiego).
Krajobraz Żuław Gdańskich, jak i całych Żuław, ma charakter przyrodniczokulturowy, ze zdecydowaną przewagą terytorialną krajobrazu kulturowego.
Krajobraz kulturowy jest dziedzictwem kształtowania przez wieki środowiska
przyrodniczego Żuław dla potrzeb rolnictwa. Krajobraz przyrodniczy ma charakter
seminaturalny i jest efektem naturalnych procesów ekologicznych w
zantropizowanym środowisku.
3.1.2. Środowisko abiotyczne na obszarze projektu „Studium...”
Przeważająca część miasta położona jest w obrębie wysoczyzny morenowej
Pojezierza Starogardzkiego, a tylko północno-wschodnia jego część położona
jest na równinie aluwialnej Żuław Wiślanych.
Generalnie, w obrębie miasta wyodrębnić można następujące, główne typy
środowiska przyrodniczego:
A – wysoczyzna morenowa (centralna i południowa część miasta):
A1 wysoczyzna morenowa pagórkowata:
– rzędne terenu powyżej 50 m n.p.m.;
– duży udział spadków 12 - 20% i lokalnie powyżej 20%;
– w podłożu przewaga glin i piasków gliniastych, miejscami
fluwioglacjalne piaski i żwiry;
A2 wysoczyzna morenowa falista:
– rzędne terenu ok. 20 - 50 m n.p.m.;
– przewaga spadków do 5 %, z małym udziałem 5 - 12 % i lokalnie
większych;
49
proeko
– w podłożu przewaga glin i piasków gliniastych;
A3 wysoczyzna morenowa równinna:
– rzędne terenu ok. 8 - 25 m n.p.m.;
– przewaga spadków do 5 %, lokalnie spadki 5 - 8 %;
– w podłożu przewaga utworów gliniastych, sporadycznie iły i iły
piaszczyste;
A4 strefa krawędziowa wysoczyzny:
– średnia wysokość 15-20 m n.p.m.;
– duży udział spadków terenu do 12 %, lokalnie 12-20%;
– w podłożu gliny i gliny na piaskach luźnych;
A5 zagłębienia wytopiskowe:
– w podłożu lokalnie torfy i namuły;
– płytkie występowanie pierwszego poziomu wody podziemnej (0 – 1 m
p.p.t.);
B – doliny erozyjne (północno-zachodnia i południowa część miasta):
B1 doliny erozyjne płaskodenne:
– rzędne terenu od ok. 3,7 m n.p.m. do ok. 5 m n.p.m. w dolinie Motławy
i ok. 9 m n.p.m. w dolinie Strugi Drybok;
– w podłożu przewaga utworów mułowo-torfowych;
– gęsta sieć rowów melioracyjnych (odwodnienie grawitacyjne);
– płytkie występowanie pierwszego poziomu wody podziemnej (0 – 1 m
p.p.t.), okresowe zalewy i podtopienia;
B2 doliny erozyjne v-kształtne:
– w podłożu utwory gliniaste, w dolnych odcinkach aluwia;
– płytkie występowanie pierwszego poziomu wody podziemnej (0 – 1 m
p.p.t.);
C - równina aluwialna
C1 równina aluwialna
– rzędne terenu ok. 4 - 7 m n.p.m., oddzielona od terasy zalewowej
Wisły wałem przeciwpowodziowym o rzędnych do 13,7 m n.p.m.;
– spadki terenu poniżej 3%;
– w podłożu aluwia: mady ciężkie i bardzo ciężkie;
– płytkie występowanie pierwszego poziomu wody podziemnej (0 – 2 m
p.p.t.);
C2 międzywale Wisły (północno-wschodnia część miasta):
– terasa zalewowa o rzędnych ok. 3,5 - 7 m n.p.m.;
– w podłożu aluwia: mady lekkie i bardzo lekkie na piaskach;
– płytkie występowanie pierwszego poziomu wody podziemnej (0 – 1 m
p.p.t.), okresowe zalewy i podtopienia.
50
proeko
Wody powierzchniowe
Pod względem hydrograficznym miasto Tczew położone jest w zlewni
bezpośredniej Wisły (część centralna i południowa) oraz w zlewni Motławy,
dopływu Martwej Wisły (część północna). Elementy sieci hydrograficznej na
obszarze miasta stanowią:
• Wisła przepływająca wzdłuż wschodniej granicy miasta (dolny, uregulowany
odcinek rzeki);
• Motława przepływająca wzdłuż północno-zachodniej granicy miasta;
• Struga Drybok przepływająca wzdłuż południowej granicy miasta;
• Kanał Młyński;
• pozostałe kanały i rowy melioracyjne,
• oczka wodne.
Wisła w swym pomorskim odcinku charakteryzuje się specyficznymi warunkami
hydrologicznymi. Wahania stanów wody kształtowane są w rzece głównie zmianami
jej przepływu. Jednak w związku z położeniem Tczewa w dolnym, przyujściowym
odcinku Wisły obserwowany jest także wpływ zmian poziomu wody w Bałtyku na
wahania stanu wód w rzece, w cyklu rocznym sięgające do 20 cm. W skrajnych
przypadkach zasięg wpływu morza na Wisłę ma miejsce na odcinku do 60 km od
ujścia rzeki. Najwyższe stany wody w Wiśle występują w marcu lub kwietniu,
rzadziej w lipcu. Maksima wiosenne związane są ze zwiększonym spływem wód
roztopowych. Z kolei wezbrania letnie wywołane są opadami rozlewnymi, które mają
miejsce zwłaszcza w zlewniach górnej, rzadziej środkowej Wisły. Najniższe stany
(tzw. niżówki) występują głównie w grudniu i sierpniu. Średni przepływ Wisły na
wysokości Tczewa wynosi nieco poniżej 1000 m3/s.
Północno-wschodnia część miasta zagrożona jest zalaniem i podtopieniem
przez wody Wisły, występujące z koryta w okresach wiosennych i letnich
wezbrań. Naturalny zasięg wylewów w obrębie równiny aluwialnej ograniczony
został przez stworzenie wzdłuż rzeki wału przeciwpowodziowego. Dla tego
obszaru maksymalne poziomy wody dla ostatniego 50-lecia wahały się wg
Maślanki (2000) pomiędzy 236 cm w 1950 r. (minimum) i 1020 cm w 1962 r.
(maksimum). Po wybudowaniu stopnia wodnego we Włocławku wahania stanów
wody uległy spłaszczeniu. Pomimo tego, w ciągu ostatnich 20 lat notowane były
również wysokie stany wody, np.:
− w 1980 r. - 981 cm;
− w 1998 r. - 881 cm;
− w 2000 r. - 815 cm.
Motława przepływa wzdłuż północno-zachodniej granicy miasta, bieg rzeki jest
wyrównany (ma charakter kanału melioracyjnego). Dno doliny odwadnia gęsta sieć
kanałów i rowów odwadniających. Dolina Motławy częściowo odwadniana jest
sztucznie przez Kanał Młyński, uchodzący do Wisły w obrębie portu w Tczewie.
Drybok (Struga Drybok) ma źródła w okolicach Gręblina na Pojezierzu
Starogardzkim, w dolnym odcinku płynie wzdłuż południowej granicy miasta
Tczewa i uchodzi bezpośrednio do Wisły w południowej części miasta.
Ponadto wody powierzchniowe na obszarze miasta reprezentowane są przez
niewielkie naturalne zbiorniki wodne występujące w wytopiskowych
zagłębieniach terenu i powstałe sztucznie w wyrobiskach po eksploatacji żwiru
lub gliny oraz przez kanały i rowy melioracyjne.
51
proeko
Klimat. Warunki klimatyczne miasta Tczewa są wynikiem położenia miasta w
bliskiej odległości od morza, na skraju wysoczyzny Pojezierza Starogardzkiego.
Przeważają tu wiatry południowo-zachodnie, duży jest udział cisz (11,2%). Na
obszarze Tczewa zdecydowanie przeważają wiatry bardzo słabe (poniżej 2 m/s) i
słabe (poniżej 5 m/s). Ich udział w skali roku wynosi odpowiednio 47,1 % i 30,5
%. W rejonie miasta średnia roczna suma opadów z okresu 1961-1980 wynosiła
ok. 525 mm. Największe miesięczne opady występują w lipcu (około 75 – 85
mm), a najniższe w styczniu i lutym (około 30 mm). Średnia roczna temperatura
powietrza wynosi +7,3OC. Najniższe temperatury występują w styczniu (średnia –
1,9OC), a najwyższe w lipcu (+16,9OC) (Pojezierze Starogardzkie, 1996).
Generalnie klimat Tczewa charakteryzuje się dość długim i ciepłym latem,
niezbyt surową, krótką zimą, średniej wielkości opadami atmosferycznymi oraz
przewagą wiatrów z kierunku południowo-zachodniego.
Lokalnie warunki klimatyczne wykazują zróżnicowanie, przede wszystkim w
zależności od charakteru pokrycia i ukształtowania terenu. Znajduje to swoje
odzwierciedlenie w zróżnicowaniu warunków termicznych (głównie efekt różnej
ekspozycji stoków, występowania zagłębień i obniżeń terenu mogących stanowić
miejsca inwersji temperatury powietrza), warunków anemometrycznych
(przewietrzanie a ekspozycja stoków zagłębień terenu) warunków
wilgotnościowych (zwiększona wilgotność w zagłębieniach, zwłaszcza ze
zbiornikami wodnymi). Linijne, semidolinne zagłębienia terenu, zagłębienia i
obniżenia terenu stymulują spływy chłodnego powietrza.
Rejonem o odmiennych cechach klimatu lokalnego jest terasa zalewowa,
która znajduje się pod bezpośrednim wpływem klimatycznym wód Wisły.
Znajduje to swoje odzwierciedlenie przede wszystkim w zwiększonej wilgotności
powietrza i w występowaniu zamgleń.
•
•
•
Gleby
Na obszarze miasta występują:
na wysoczyźnie morenowej gleby brunatne właściwe oraz sporadycznie w strefie
przykrawędziowej i w zagłębieniach terenu czarne ziemie właściwe i zdegradowane (w przeważającej części gleby brunatne należą do kompleksów 2. i 3.,
tylko w południowo-zachodniej części wśród gleb wykształconych na utworach
piaszczystych występuje większy udział kompleksów słabszych od 5.-7.;
w dolinach Motławy i Dryboku gleby mułowo-torfowe, należące w przewadze
do 2. i 3. kompleksów użytków zielonych;
na równinie aluwialnej mady, w bezpośrednim sąsiedztwie Wisły mają one
skład mechaniczny mad lekkich i bardzo lekkich, na zachód od wału ppowodziowego przechodzą w mady ciężkie i bardzo ciężkie, na ogół należące
do kompleksów przydatności rolniczej gleb 1. i 2., tylko lokalnie występują
kompleksy słabsze (3.-5. i 8.).
Ponadto w obrębie ogrodów działkowych oraz terenów upraw ogrodowych i
sadowniczych występują gleby kulturoziemne typu hortisoli pobrunatnych (gleby
ogrodowe, próchniczne, wykształcone w wyniku zabiegów agrotechnicznych na
pierwotnych glebach brunatnych).
W obrębie terenów zainwestowanych, zwłaszcza w centrum miasta,
charakterystyczne jest występowanie gruntów nasypowo-gruzowych.
52
proeko
3.1.3. Środowisko biotyczne na obszarze projektu „Studium…”
3.1.3.1. Szata roślinna
Na obszarze miasta występuje kilka typów roślinności, różniących się
fizjonomią, składem gatunkowym, historią powstania, jak również wartością dla
zieleni miasta. Są to zarówno zbiorowiska nawiązujące do naturalnych, w tym
drobne kompleksy leśne i semileśne oraz zbiorowiska nadwodne (mają one
stosunkowo niewielki udział powierzchniowy w strukturze zieleni na terenie
miasta) jak i roślinność kulturowa.
•
•
•
6
Szata roślinna miasta reprezentowana jest przez:
kompleksy leśne i semileśne - ich powierzchnia w granicach
administracyjnych miasta wynosi około 7 ha (0,31% jego ogólnej
powierzchni)6, występują w południowo – zachodniej części miasta na
wysoczyźnie morenowej, drzewostany są silnie przekształcone o małej
wartości przyrodniczej, pełnią głównie funkcje glebochronne, wodochronne,
klimatyczne oraz krajobrazowe;
zbiorowiska nadwodne – występują głównie wzdłuż brzegu Wisły, gdzie
oprócz roślinności szuwarowej rozwinęły się m.in. zarośla wierzbowe z
udziałem wierzby wiciowej, wikliny i wierzby trójpręcikowej, a także wzdłuż
pozostałych cieków i rowów melioracyjnych oraz w otoczeniu zbiorników
wodnych;
zieleń parkowa1, w tym:
Park Miejski o powierzchni 16,5 ha stanowi jedno z najstarszych założeń
zieleni, datowane na koniec XIX wieku. Znajduje się w obrębie ulic Parkowej,
Sienkiewicza, Bałdowskiej i Kołłątaja. Ogółem w parku zinwentaryzowano
około 3 700 sztuk drzew. W ich strukturze największy udział mają drzewa
liściaste – stanowią one 96,7% wszystkich nasadzeń. Najpowszechniejsze z
nich to jesion wyniosły, klon pospolity oraz lipa drobnolistna. Wśród drzew
iglastych najczęściej spotyka się sosnę czarną, jodłę pospolitą, świerk kłujący
oraz daglezję zieloną. Ogólna kondycja drzew została oceniona jako średnio
dobra i dobra.
Park im. Kopernika o powierzchni 3,05 ha znajduje się w centrum miasta.
Jego powstanie datowane jest na lata 70. XX w. W najstarszej części parku,
która sąsiaduje z czynnym cmentarzem ewangelickim, znajduje się
starodrzew, z dominującymi w jego strukturze lipami drobnolistnymi i
kasztanowcami białymi. Na terenie całego parku rośnie około 430 drzew,
ponadto żywopłoty liściaste o łącznej długości ponad 160 m i skupienia
krzewów.
Park Strzelnica jest historyczną pozostałością założenia parkowego z
przełomu XIX i XX wieku. Zajmuje obszar o powierzchni 4,8 ha na końcu ul.
Targowej, pomiędzy ulicami Świętopełka i Przemysława II. Obecnie
zdewastowany park jest podzielony na 3 części – w jednej z nich znajduje się
Ośrodek Szkolno – Wychowawczy, w pozostałych natomiast osiedle
mieszkaniowe i „dziki” zadrzewiony teren.
Wg „Program ochrony środowiska dla miasta Tczew” (2004).
53
proeko
•
zadrzewienia i zakrzewienia - na terenie starego miasta poza ww. terenami
zieleni parkowej występuje kilka zgrupowań starych i dorodnych drzew7, są to
przede wszystkim skarpa ponad zabudową przy ul. Zamkowej oraz teren
wokół budynku Przedsiębiorstwa Budownictwa Wodnego koło ul. Nad Wisłą,
natomiast zakrzewienia reprezentowane są przez żywopłoty i szpalery
krzewów na bulwarze nad Wisłą oraz zwarte zarośla m. in. kolcowoju
szkarłatnego na skarpach na brzegu Wisły;
•
trawniki - duże powierzchnie tego typu roślinności występują nad Wisłą przy
bulwarze zabezpieczonym opaską betonową; trawniki są również urządzone i
na ogół najlepiej zadbane wokół niektórych budynków użyteczności
publicznej w mieście oraz na terenach osiedlowych;
•
cmentarze8 - w granicach administracyjnych miasta znajduje się 5 cmentarzy
o łącznej powierzchni 10,35 ha; cenne drzewostany występują w obrębie
Cmentarza „Starego” (szpalery lip), cmentarza ewangelickiego (klony
pospolite, jesiony wyniosłe, żywotniki, i kasztanowce białe) oraz cmentarza
„Nowego” (lipy, jesiony);
•
agrocenozy (głównie) i zbiorowiska łąkowe - w dnach dolin Motławy i
Strugi Drybok występują użytki zielone, na równinie aluwialnej w północnej
części miasta oraz na wysoczyźnie przeważają grunty orne;
•
ogrody działkowe - zajmują stosunkowo dużą powierzchnię miasta, 12
kompleksów ogrodów działkowych, zajmuje łącznie ok. 6,5% jego ogólnej
powierzchni (tabela 1).
Tabela 1 Ogrody działkowe na obszarze miasta Tczew
Lp.
Nazwa ogrodu
Powierzchnia [ha]
Lokalizacja
1.
im. Jana Kasprowicza
20,27
ulica Targowa
2.
im. Mikołaja Kopernika
18,10
ulica Traugutta
3.
Im. Henryka Sienkiewicza
21,00
ulica Bałdowska
4.
Im. Obrońców Poczty Polskiej w Gdańsku
2,67
ulica Działkowa
5.
„Kolejarz”
10,20
osiedle PKP Zatorze
6.
Im. Księcia Sambora II
8,11
ulica Rokicka
7.
„Wiosna”
4,81
ulica Działkowa
8.
im. gen. Władysława Sikorskiego
18,35
ulica Czatkowska
9.
im. 40-lecia Wojska Polskiego
1,55
ulica Rokicka
10.
„Malinowo”
17,20
ulica Malinowska
11.
„Nad Wisłą”
18,00
ulica Ceglarska
12. im. Wincentego Witosa
4,80
Źródło: Program ochrony środowiska dla miasta Tczew” (2004)
•
7
ulica Rokicka
ogrody i sady przydomowe – zajmują najczęściej, niewielkie powierzchnie z
roślinami ozdobnymi i użytkowymi zielnymi, którym towarzyszą drzewa
owocowe oraz krzewy owocowe i ozdobne;
Stwierdzone w trakcie wykonania „Opracowania ekofizjograficznego dla potrzeb miejscowego
planu zagospodarowania przestrzennego terenu położonego w obszarze Starego Miasta w
rejonie ulic Jana z Kolna, Sambora, Zamkowej, Mestwina, Chopina, Czyżykowskiej oraz rzeki
Wisły w Tczewie” (2003).
8
Wg „Program ochrony środowiska dla miasta Tczew” (2004)
54
proeko
•
roślinność ruderalna - jest jednym z dominujących powierzchniowo typów
roślinności na terenach miejskich. Jej fitocenozy powstają na gruntach
pozbawionych naturalnej pokrywy roślinnej, a jednocześnie nie zajętych przez
człowieka pod roślinność kulturową. Powierzchnie takie ciągną się pasem
wzdłuż brzegu Wisły, zarówno na odcinku z umocnieniami betonowymi (tu
roślinność ruderalna wkracza też na betonowe płyty), jak też na odcinku nie
umocnionym Oprócz tego płaty zbiorowisk ruderalnych zajmują rozległe
powierzchnie na terenach wokół obiektów, tam gdzie nie wybetonowano
powierzchni gruntu lub nie jest ona tak intensywnie użytkowana, że eliminuje
całkowicie roślinność. Roślinność ruderalna występuje też na terenach wokół
budynków nie wybetonowanych i nie rozjeżdżonych.
3.1.3.2. Fauna
Duże walory faunistyczne posiada Dolina Wisły, w tym na obszarze miasta
koryto rzeki i obszar międzywala. Tereny te znajdują się w zasięgu obszaru
specjalnej ochrony ptaków „Dolina Dolnej Wisły” PLB 040003) – ostoi ptaków
rangi europejskiej. Ostoja jest ważnym miejscem lęgowym i korytarzem
migracyjnym ptaków.
Zgodnie z „Inwentaryzacją przyrodniczą części zbocza doliny Wisły w
Tczewie, od mostu drogowego do ujścia rzeki Drybok i ocena walorów
przyrodniczych pod kątem ich ochrony, ze szczególnym uwzględnieniem obszaru
Natura 2000” (2010), w trakcie przelotu wiosennego ptaków nad obszarem dolnej
Wisły przelatuje co roku minimum 120 gatunków ptaków, a w trakcie przelotu
jesiennego ok. 30 gatunków. Potwierdzono występowanie tu m.in. nura
rdzawoszyjego, nura czarnoszyjego, bąka, czapli nadobnej, czapli białej,
łabędzia czarnodziobego, łabędzia krzykliwego, rybitwy białoczelnej, błotniaka
stawowego, błotniaka łąkowego, rybołowa, derkacza, żurawia, bielika, ohra,
ostrygojada, zimorodka, sieweczki rzecznej. W celu obserwacji ptaków i
promowania ochrony przyrody w 2010 r. stworzono ścieżkę dydaktycznoprzydniczą wzdłuż Wisły.
Wśród gatunków ptaków gniazdujących na terenie miasta dominują gatunki
charakterystyczne dla terenów zurbanizowanych, a zwłaszcza dla luźnej
zabudowy miejskiej z dużym udziałem ogrodów. Na odcinku wzdłuż Wisły,
zakrzaczeniach po obu stronach rzeki, terenach ogrodów oraz doliny Drybok
zidentyfikowano następujące gatunki ptaków, uznane za lęgowe: krzyżówka,
bażant, przepiórka, derkacz, pustułka, sierpówka, grzywacz, zimorodek, jerzyk,
oknówka, dymówka, brzegówka, świergotek łąkowy, pliszka żółta, skowronek,
cierniówka, kapturka, piegża, piecuszek, pierwiosnek, zaganiacz, łozówka, słowik
szary, rudzik, kwiczoł, kos, makolągwa, dzwoniec, szczygieł, bogatka,
modraszka, wróbel, mazurek, trznadel oraz potrzos.
Rzeka Wisła ma również duże znaczenie dla ryb migrujących między
morzem a rzekami. Część systemu Wisły stanowi lub stanowiła (w przeszłości
dla niektórych gatunków) drogi regularnych wędrówek rozrodczych i
pokarmowych. Większość pospolitych gatunków występuje prawie na całym
obszarze systemu Wisły tworząc lokalne populacje (stwierdzono występowanie
55
proeko
9
44 gatunków ). Zmiany środowiska spowodowane głównie regulacją rzek,
budową stopni wodnych (zapór) i zanieczyszczeniem spowodowały zubożenie
ichtiofauny. Spośród gatunków ichtiofauny wyginęły w połowie XX w. jesiotr i
łosoś, a cztery gatunki minogów (troć, certa, i dwa gatunki kiełbia) należą do
gatunków zagrożonych4. Zagrożone są także minogi (projekt „Studium…”, 2012).
3.2. Procesy przyrodnicze
Spośród procesów przyrodniczych najistotniejsze znaczenie w aspekcie
zagospodarowania przestrzennego terenu mają procesy geodynamiczne10 i
hydrologiczne (np. powodzie). Istotne znaczenie mogą mieć także procesy
ekologiczne, przede wszystkim związane z funkcjami ekosystemów jako płatów
lub korytarzy ekologicznych.
Procesy geomorfologiczne. Pod względem morfodynamiki większość
obszaru miasta charakteryzuje znaczna stabilność. Istotne przyrodniczo procesy
geomorfologiczne zachodzą współcześnie tylko w korycie Wisły i na fragmentach
wysoczyzny o zróżnicowanym ukształtowaniu terenu.
Brzeg koryta Wisły w granicach zainwestowanego centrum miasta został w
znacznym stopniu przekształcony, w wyniku wprowadzenia betonowej i kamiennej
obudowy. Na nieumocnionych odcinkach brzegu przejawy morfodynamiki
związane z wahaniami poziomu wody w korycie Wisły oraz z falowaniem wód
występują w postaci erozji brzegu i akumulowania u jego podnóża aluwiów. Inną
przyczyną morfodynamiki brzegu Wisły jest jego silne, antropogeniczne
przekształcenie w wyniku rozdeptywania, zniszczeń roślinności, składowania ziemi
i gruzu itp. Szczególną rolę w intensyfikacji procesów denudacyjnych brzegu Wisły
odgrywają zniszczenia szaty roślinnej, w warunkach naturalnych stabilizującej
powierzchnię terenu.
W obrębie części wysoczyznowej, na terenach niezagospodarowanych może
występować obecnie okresowo erozja wodna (gleba bez pokrywy roślinnej,
intensywne opady deszczu) oraz w niewielkim stopniu erozja wietrzna (gleba bez
pokrywy roślinnej, brak opadów atmosferycznych, silne wiatry), ograniczona przez
przewagę glin i piasków gliniastych w podłożu. Procesy te ustaną po docelowym
zagospodarowaniu terenu, przede wszystkim po wprowadzeniu trwałej pokrywy
roślinnej.
Procesy hydrologiczne. Przepływająca przez miasto rzeka Wisła stanowi
naturalne połączenie między obszarami różnorodnymi genetycznie i strukturalnie.
Stanowi ona nośnik energii i materii, przyjmując oddziaływania z zewnątrz (górne
i środkowe dorzecze) i oddziałując na zewnątrz (kształtujące stosunki
hydrologiczne i geomorfologiczne – np. przez akumulację niesionego materiału,
zalewy i podtopienia itp.). Część miasta znajduje się w zasięgu obszaru
bezpośredniego zagrożenia powodzią (zob. rozdz. 3.6).
Procesy ekologiczne na obszarze miasta dotyczą przede wszystkim:
• sukcesji roślinności wodnej i nadwodnej wzdłuż brzegu Wisły, mniejszych
cieków i rowów melioracyjnych oraz zbiorników wodnych;
9
Korytarz ekologiczny doliny Wisły, Gacka–Grzesikiewicz E. [red.] Fundacja IUCN Poland,
Warszawa,1995.
10
Zjawiska zachodzące w podłożu gruntowym i przekształcające jego pierwotną powierzchnię
oraz właściwości, wywołane czynnikami naturalnymi i sztucznymi (Racinowski 1987).
56
proeko
• sukcesji roślinności zielnej, miejscami krzewiastej i drzewiastej na dawnych
terenach rolnych w obrębie wysoczyznowej części miasta.
3.3. Powiązania przyrodnicze
Powiązania przyrodnicze obszaru miasta z otoczeniem realizowane są
głównie przez: obieg wody – spływ podziemny i powierzchniowy, cyrkulację
atmosferyczną, powiązania ekologiczne.
Woda jest głównym nośnikiem materii, a tym samym migracji pierwiastków
chemicznych w środowisku. Występuje dzięki niej jednokierunkowy proces
sprzężenia geochemicznego powierzchni autonomicznych (wierzchowinowych,
położonych w południowo-zachodniej części miasta, tranzytowych (stokowych,
dolinnych) i podporządkowanych (zagłębień terenu, niższych stopni terasowych). Z
jednostek autonomicznych następuje ubytek materii, w jednostkach tranzytowych
przeważa jej przepływ oraz zaznacza się w różnym stopniu akumulacja lub ubytek
(denudacja), w jednostkach podporządkowanych dominuje akumulacja materii. W
obrębie terenów zainwestowanych ww. procesy realizowane są przede wszystkim
poprzez układ kanalizacji deszczowej z dostawą wyniesionej materii bezpośrednio
do Wisły lub poprzez Kanał Młyński.
Powiązania przyrodnicze realizowane są również przez cyrkulację
atmosferyczną. Istota powiązań atmosferycznych polega na transformacji
właściwości powietrza pod względem fizycznym (temperatura, wilgotność) i
chemicznym (skład powietrza, wiatr jako nośnik pierwiastków chemicznych) w
zależności od przepływu nad określonymi obszarami. W wyniku ogólnej cyrkulacji
atmosferycznej przeważają wiatry z sektora zachodniego. Przy wiatrach z
kierunku południowo-zachodniego możliwy jest napływ zanieczyszczeń z
terenów przemysłowo-składowych miasta i jego otoczenia, w tym ciepłowni
„Rokitki” i składowiska odpadów w kierunku centrum miasta.
Bardzo ważną rolę ekologiczną odgrywa Wisła i jej dolina oraz międzywale.
Dolina Wisły stanowi korytarz ekologiczny rangi krajowej („Korytarz ekologiczny
doliny Wisły“ 1995). Oprócz powiązań energetyczno-materialnych realizowanych
przez wody rzeki, istotne znaczenie mają migracje roślin i zwierząt, dla których
rzeka i jej otoczenie stwarzają korzystne warunki. Na poziomie regionalnym
osnowę ekologiczną miasta tworzy dno doliny Motławy, a na poziomie lokalnym
dolina Strugi Drybok, tereny leśne i semileśne oraz większe kompleksy parkowe.
Największy kompleks leśny o pow. ok. 4 ha znajduje się w rejonie ul.
Głowackiego (obszar dawnej strzelnicy wojskowej).
Dla ochrony połączeń ekologicznych opracowana została przez instytucje
europejskie i regionalne koncepcja sieci korytarzy ekologicznych na terenie
Europy - Europejska Sieć Ekologiczna (EECONET - European ECOlogical
NETwork). Częścią tej sieci są tereny Krajowej Sieci Ekologicznej (ECONET-PL).
Sieć ECONET nie posiada statusu prawnego, jednak stanowi pewną wytyczną
polityki przestrzennej. Sieć jest wielkoprzestrzennym systemem składającym się
z 78 obszarów węzłowych, połączonych siecią korytarzy ekologicznych (do
których należy również dolina Wisły).
W projekcie „Studium…” (2012)11 wyznaczono system osnowy ekologicznej
miasta, na który składają się następujące elementy:
11
za „Opracowaniem ekofizjograficznym ….” (2011)
57
proeko
1) Ponadregionalny korytarz ekologiczny doliny Wisły – odgrywa on bardzo
ważną rolę w krajowym systemie przepływu energii i rozprzestrzeniania się
materii nieożywionej oraz zwierząt i roślin („Korytarz ekologiczny doliny Wisły”
1995). Wisła jest główną osią w systemie ekologicznym kraju i posiada cechy
unikatowego w skali europejskiej "korytarza ekologicznego", który jest
połączony z europejskimi makrosystemami przyrodniczymi poprzez wędrówki
awifauny i ichtiofauny. Jako duża dolina rzeczna, stanowi naturalną, liniową
strukturę przyrodniczą, umożliwiającą przemieszczanie się gatunków roślin i
zwierząt, pomiędzy poszczególnymi typami środowisk. Swobodna migracja
powoduje wzrost bioróżnorodności terenów położonych wzdłuż doliny.
Korytarz ekologiczny doliny Wisły obejmuje w Tczewie koryto rzeki wraz z
terenami zalewowymi za wałem przeciwpowodziowym w północno-wschodniej
części miasta. Znaczenie ekologiczne korytarza ekologicznego zmniejsza
zanieczyszczenie wód Wisły i miejscami silna dewastacja brzegu.
2) Regionalny korytarz ekologiczny doliny rzeki Motławy – korytarz ekologiczny
Motławy, pomimo znacznych przekształceń antropogenicznych (uregulowane,
skanalizowane koryto, zmeliorowane dno doliny, roślinność wysoka pochodzi z
nasadzeń) pełni istotne w skali regionu funkcje, przede wszystkim z racji roli dla
migracji zwierząt i roślin. W obrębie miasta występują bariery antropogeniczne
w ciągu korytarza, głównie w postaci infrastruktury komunikacyjnej.
3) Subregionalne korytarze ekologiczne doliny Strugi Subkowskiej (Dryboku) i
Kanał Młyński - stymulują wewnątrzregionalne powiązania ekologiczne,
wzmacniając ciągłość przestrzenną osnowy.
4) Lokalne składowe systemu:
• mikropłaty ekologiczne drobnych kompleksów leśnych i semileśnych:
enklawy leśne i semileśne w krajobrazie rolniczym wysoczyzny morenowej,
różnicujące jego strukturę biotyczną i modyfikujące przebieg procesów
przyrodniczych, o istotnej roli krajobrazowo-fizjonomicznej;
• mikropłaty ekologiczne terenów zieleni miejskiej: parków, skwerów,
cmentarzy pełnią istotną funkcję ekologiczną jako siedliska wielu gatunków
drzew rodzimych i obcych, siedliska ptactwa i innych drobnych zwierząt
oraz ważną funkcję krajobrazową;
• mikropłaty ekologiczne hydrogenicznych zagłębień terenu, w tym zbiorników
wodnych: obejmują wyróżniające się w środowisku zurbanizowanym,
urbanizowanym i podmiejskim - rolniczym tereny hydrogeniczne z zaroślami i
szuwarami. Są to tereny podmokłe i bagienne, jak wilgotne łąki, torfowiska,
trzcinowiska itp. o dużej roli w różnicowaniu nisz ekologicznych i w
całościowo ujmowanym funkcjonowaniu środowiska przyrodniczego, a
zwłaszcza w zakresie bioróżnorodności i regulacji bilansu wodnego;
• zgrupowania i aleje drzew i krzewów.
3.4. Źródła i stan antropizacji środowiska przyrodniczego
3.4.1. Wprowadzenie
Główne przejawy antropizacji środowiska przyrodniczego w mieście Tczewie
to:
58
proeko
• zainwestowanie miejskie – obce w naturalnym środowisku obiekty
kubaturowe, obiekty infrastruktury technicznej i drogowej, tereny utwardzone i
tereny pozbawione roślinności;
• tereny zainwestowania miejskiego (zabudowa mieszkaniowa, obiekty
produkcyjno-usługowe i infrastrukturowe) jako źródła zanieczyszczeń – emisji
zanieczyszczeń do atmosfery, ścieków komunalnych i gospodarczych (prawie
w całości miasto objęte siecią kanalizacji sanitarnej i częściowo - siecią
kanalizacji deszczowej) oraz odpadów komunalnych i gospodarczych;
• teren składowiska odpadów „Rokitki”;
• ciągi komunikacyjne, w tym droga krajowa nr 91 Gdańsk - Cieszyn (granica
Polski) i droga wojewódzka nr 224 Wejherowo - Tczew jako źródło emisji
zanieczyszczeń atmosfery i hałasu;
• linie kolejowe o znaczeniu międzynarodowym (nr 131), krajowym (nr 009) i
lokalnym (nr 203), o dużym natężeniu ruchu pociągów osobowych i
towarowych - źródła emisji zanieczyszczeń atmosfery i hałasu;
• napowietrzne linie energetyczne wysokiego napięcia 110 kV oraz główne
punkty zasilania (GPZ) – źródła promieniowania elektromagnetycznego i
antropizacji krajobrazu;
• gazociągi wysokiego ciśnienia DN400 iDN500 - zagrożenie wystąpienia
poważnych awarii;
• teren po jednostce wojskowej o specyficznym charakterze zanieczyszczeń
(np. pozostałości odpadów militarnych);
• na terenach nie zainwestowanych - pozostałości po rolniczym użytkowaniu
ziemi (m. in. synantropizacja roślinności, zubożenie struktury ekologicznej
terenu oraz specyfika krajobrazu o cechach kulturowego krajobrazu
rolniczego);
• tereny przekształceń powierzchni ziemi – tereny osuwisk i wyrobiska
poeksploatacyjne.
3.4.2. Warunki aerosanitarne i akustyczne
Warunki aerosanitarne
Stanowiska pomiarowe na terenie Tczewa znajdują się w stałych punktach
pomiarowych przy ul. J. Dąbrowskiego, ul. Wojska Polskiego, ul. Żwirki i Wigury
(WIOŚ - Wojewódzki Inspektorat Ochrony Środowiska), ul. Obrońców
Westerplatte (WSSE) oraz przy ul. Targowej (ARMAAG - Agencję Regionalnego
Monitoringu Atmosfery Aglomeracji Gdańskiej).
Wg rocznych ocen powietrza wykonanej przez WIOŚ w Gdańsku, główną
przyczyną niezadowalającej jakości powietrza w Tczewie, jest wysokie stężenie
pyłów PM10. W Tczewie, mieście o dużym udziale indywidualnego ogrzewania
widoczny jest znaczący wzrost stężeń pyłu w okresie grzewczym, ściśle
związany ze spalaniem węgla. Przekraczane są także normy docelowe
benzo(α)pirenu.
Na potrzeby rocznych ocen wykonano klasyfikację stref w oparciu o
następujące założenia:
• klasa A - poziom stężeń nie przekracza poziomu dopuszczalnego lub nie
przekracza poziomu docelowego lub nie przekracza poziomu celu
59
proeko
długoterminowego; nie jest wymagane prowadzenie działań na rzecz poprawy
jakości powietrza,
• klasa B - poziom stężeń mieści się pomiędzy poziomem dopuszczalnym a
poziomem dopuszczalnym powiększonym o margines tolerancji; niezbędne
jest opracowanie programu
• klasa C - poziom stężeń przekracza poziom dopuszczalny powiększony o
margines tolerancji lub przekracza poziom docelowy lub przekracza poziom
celu długoterminowego; niezbędne jest opracowanie programu ochrony
powietrza oraz wymaga określenia celów długoterminowych w wojewódzkim
programie ochrony środowiska.
Jak wynika z Rocznych ocen jakości powietrza w województwie pomorskim
sporządzonych przez Wydział Monitoringu Środowiska WIOŚ w Gdańsku, w
strefach, w których znajdował się Tczew odnotowano następujące przekroczenia
poziomów dopuszczalnych substancji:
• w latach 2007-2010 - przekroczony został docelowy poziom benzo[α]pirenu
(strefa kwidzyńsko-tczewska wg kryteriów ochrony zdrowia uzyskała klasę C);
• w latach 2009-2010 - przekroczony został poziom pyłu zawieszonego PM10
(klasa C), pod względem zanieczyszczenia ozonem 03 miasto Tczew
zaliczono do klasy A oraz D2 (wyniki przekraczają poziom celu
długoterminowego)
Według danych z 2010 r. (Raport o stanie środowiska w województwie
pomorskim w 2010 roku (2011), w puncie przy ul. Targowej wyniki pomiaru pyłu
PM10 wynosiły 30 mg/m3, przy dopuszczalnej normie 40 mg/m3), wyniki pomiaru
pyłu PM2,5 wynosiły 20 µg/m3, przy dopuszczalnej normie 25 µg/m3), a
benzo(a)pirenu - 3,5 (przy normie 1 ng/m3).
Wg Stanu zanieczyszczenia powietrza atmosferycznego w Aglomeracji
Gdańskiej i Tczewie w roku 2009 i informacja o działalności Fundacji ARMAAG
2010 stan powierza w Tczewie w latach 2007-2009 na podstawie wyników
pomiarów na stacji ARMAAG oceniono jako bardzo dobry (0-40% normy jakości
powietrza) dla SO2 i dla NO2, natomiast dla pyłu PM10 jako dobry (41-60%
normy jakości powietrza).
W celu osiągnięcia dopuszczalnych poziomów zanieczyszczeń w strefie
kwidzyńsko-tczewskiej, których przekroczenia wskazały oceny jakości powietrza
wykonane przez WIOŚ w Gdańsku, wykonano Program ochrony powietrza dla
strefy kwidzyńsko-tczewskiej uchwalony przez Sejmik Województwa
Pomorskiego dnia 25.05.2009 r. Zgodnie z w/w programem przekroczenia
poziomu dopuszczalnego pyłu zawieszonego PM10 w mieście Tczew
spowodowane były przede wszystkim emisją powierzchniową, w drugiej
kolejności emisją liniową:
• w emisji powierzchniowej największy udział ma emisja z indywidualnego spalania
paliw na cele komunalno-bytowe, gdzie dominują paliwa stałe – węgiel i drewno;
• w emisji liniowej największy udział ma emisja z unosu, czyli z zabrudzenia
suchego, wzniecanego podczas ruchu pojazdów, zalegającego na jezdni.
Do głównych źródeł zanieczyszczeń atmosfery w Tczewie należą:
• źródła ciepła indywidualnej i wielorodzinnej zabudowy mieszkaniowej (głównie
w wyniku spalania niskiej jakości paliw stałych (węgla, miału, koksu, a także
odpadów w paleniskach domowych), na obszarze miasta zaopatrzenie w
energię cieplną realizowane jest przede wszystkim przez miejską sieć
60
proeko
ciepłowniczą zasilaną przez kotłownię „Rokitki” (zlokalizowaną w Rokitkach
przy ul. Tczewskiej, poza granicami miasta), kotłownię „Czyżykowo”
(zmodernizowana), kotłownie lokalne pracujące na potrzeby poszczególnych
odbiorców oraz indywidualne ogrzewanie;
• emitory obiektów przemysłowych (wg „Programu ochrony środowiska dla
miasta Tczewa na lata 2008-2011 z uwzględnieniem perspektywy na lata
2012-2015” (2008), głównie następujących zakładów:
- Eaton Truck Components Sp. z o.o. – produkcja skrzyń biegów i
podzespołów;
- Fabryka Opakowań Różnych „FORCAN” S.A. – produkcja puszek i pudełek
ozdobnych;
- FLEXTRONICS International Poland Sp. z o.o. – produkcja metalowych
telekomunikacyjnych
oraz
podzespołów
obudów
do
urządzeń
elektronicznych do urządzeń nadawczych, telewizyjnych i radiowych;
- Zakład Przetwórstwa Rolno – Spożywczego „KORAL” Sp. z o.o. –
produkcja przetworów rybnych, emisje do powietrza powodują kotłownie i
komory wędzarnicze;
- RATIONEL POLSKA Sp. z o.o. – produkcja stolarki otworowej – okien i
drzwi z drewna iglastego;
- STOCZNIA TCZEW Sp. z o.o. – produkcja stalowych kadłubów małych
jednostek pływających;
- APATOR METRIX S.A. – produkcja gazomierzy przemysłowych i
mieszkaniowych;
- „GEMALTO” Sp. z o.o. – produkcja kart mikroprocesorowych do użytku
telefonii komórkowej;
- „AMBER BOATS” Sp. z o.o. Tczew – lakierowanie drewnianego
wykończenia wnętrz kabin łodzi kadłubowych.
• zanieczyszczenia komunikacyjne w związku z eksploatacją dróg kołowych, w
tym tranzytowych (krajowej i wojewódzkiej) oraz pozostałej sieci dróg w
mieście i linii kolejowych (nr 9, 131 i niezelektryfikowanej 230), przy czym
uciążliwość drogi krajowej zmalała po oddaniu do użytku autostrady A1;
• emisja niezorganizowana pyłu z terenów pozbawionych roślinności i z terenów
o utwardzonej nawierzchni, głównie komunikacyjnych;
• emisja odorów ze składowiska „Rokitki”;
• napływ mas zanieczyszczonego powietrza z terenów sąsiednich, w tym przy
sprzyjających kierunkach wiatru z aglomeracji Trójmiejskiej oraz obiektów
przemysłowo-składowych na terenie gminy Tczew.
Miasto zaopatrywane jest w ciepło na zasadzie zbiorowego systemu
zaopatrzenia w ciepło z ciepłowni miejskiej i ciepłowni osiedlowej oraz na
zasadzie indywidualnego wytwarzania ciepła. Występują tu następujące źródła
ciepła: węglowa kotłownia miejska KT-1602 „Rokitki” (zlokalizowana poza
obszarem miasta), gazowo-olejowa kotłownia osiedlowa KT-1702 „Czyżykowo”,
5 przemysłowych (gazowych) źródeł ciepła o mocy powyżej 3 MW, 46 kotłowni
lokalnych o mocy 0,1÷3 MW (na różnorodne paliwa, jak: gaz, olej, węgiel, koks)
oraz szereg kotłowni lokalnych o mocy poniżej 0,1 MW (w tym również
ogrzewanie piecowe).
61
proeko
Paliwem wykorzystywanym w kotłowniach jest gaz ziemny (30 kotłowni),
paliwo stałe takie jak węgiel, koks, miał węglowy (14 kotłowni) i olej opałowy (9
kotłowni).
Komunikacyjne zanieczyszczenia atmosfery mogą powodować niekorzystne
zmiany wartości produkcyjnej gleb i wpływać niekorzystnie na roślinność
przydrożną (drzewa, krzewy i roślinność zielną) oraz na zdrowie mieszkających
w otoczeniu dróg ludzi. To negatywne oddziaływanie spowodowane jest emisją
spalin zawierających m.in. metale ciężkie, dwutlenek siarki i tlenki azotu oraz pył.
Motoryzacyjne zanieczyszczenia atmosfery są związkami toksycznymi,
powodującymi osłabienie fotosyntezy, degradację chlorofilu, zakłócenia w
transpiracji i oddychaniu, przebarwienia, chlorozę, nekrozę liści, szybsze ich
starzenie, upośledzenie wzrostu oraz zmniejszenie odporności na choroby i
szkodniki (Siwecki [red.] 2002).
Hałas i wibracje
Hałas i wibracje stanowią specyficzne formy uciążliwości antropogenicznych
dla środowiska, wpływając przede wszystkim na warunki życia ludności i
funkcjonowanie organizmów zwierzęcych. Źródła hałasu związane są przede
wszystkim ze skupiskami ludności i formami jej działalności gospodarczej.
Na terenie Tczewa występuje głównie hałas komunikacyjny – drogowy i
kolejowy (na magistralach: Trójmiasto- Tczew – Bydgoszcz oraz Tczew –
Starogard – Chojnice), hałas przemysłowy oraz hałas osiedlowy.
Pomiary hałasu na terenie miasta Tczewa prowadzone są okresowo przez
WIOŚ w Gdańsku. Hałas komunikacyjny mierzony był w Tczewie w 2006 r. w 20
punktach pomiarowych (po dwie serie pomiarowe w każdym z punktów). Przy
ocenie uciążliwości zastosowano skalę subiektywnej uciążliwości hałasu
komunikacyjnego:
• mała - < 55 (2 punkty pomiarowe);
• średnia - 55 do < 63 (7 punktów pomiarowych);
• duża - 63 do 70 (10 punktów pomiarowych);
• bardzo duża - > 70 (1 punkt pom. - ul. Wojska Polskiego 31).
Niemal we wszystkich badanych punktach przekroczony został dopuszczalny
poziom hałasu, a w ponad połowie badanych punktów uciążliwość akustyczna
określona została jako duża. Bardzo duże natężenie ruchu (powyżej 70 dB
odnotowano na skrzyżowaniu ul. Wojska Polskiego i Targowej).
Wg Raportu o stanie środowiska województwa pomorskiego w 2006 r. (2007)
hałas komunikacyjny w mieście i wzdłuż głównych szlaków transportowych
utrzymuje się od kilku lat na wysokim poziomie. W trakcie przeprowadzanych
remontów dróg i przy budowie nowych stosowane są tzw. ciche nawierzchnie,
powodujące zmniejszenie hałasu o około 3-4 dB w zależności od prędkości
poruszających się pojazdów. Wzdłuż nowych i remontowanych dróg budowane są
coraz częściej (w tym w centrum Tczewa) ekrany dźwiękochłonne od strony
zabudowy. Stały wzrost natężenia ruchu, powoduje utrzymywanie się hałasu na
wysokim poziomie. W trakcie badań hałasu komunikacyjnego prowadzonych na
terenie miasta w 2001 i 2006 r. nie prowadzono pomiarów wzdłuż Al. Solidarności
(droga krajowa nr 1). Pomierzone w 2000 r. natężenie ruchu pojazdów na tej
drodze, na odcinku Pruszcz Gdański – Tczew było bardzo wysokie i wyniosło
62
proeko
16.524 poj./dobę (Ruch drogowy 2000, 2001). Uruchomienie autostrady A1
spowodowało zmniejszenie ruchu tranzytowego przez Tczew. Hałas
komunikacyjny w mieście został przedstawiony na załączniku graficznym nr 35.
Brak danych dotyczących uciążliwości hałasu emitowanego przez pozostałe
źródła hałasu (linie kolejowe, obiekty przemysłowe i zabudowę osiedlową,
głównie zespoły wielorodzinnej zabudowy mieszkaniowej oraz koncentracji
usług).
Ogólne zasady ochrony środowiska przed hałasem określone zostały w
ustawie z dnia 27 kwietnia 2001 r. Prawo ochrony środowiska (Dz. U. z 2001 r.
Nr 62, poz. 627). Dopuszczalne natężenie dźwięku w środowisku określa
Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 14 czerwca 2007 r. w sprawie
dopuszczalnych poziomów hałasu w środowisku (Dz. U. z 2007 r. Nr 120, poz.
826), gdzie w załączniku do rozporządzenia podane są zróżnicowane wartości
różnych przedziałów czasowych dla następujących rodzajów terenów
przeznaczonych: pod zabudowę mieszkaniową, pod szpitale i domy opieki
społecznej, pod budynki związane z pobytem dzieci i młodzieży, na cele
uzdrowiskowe, na cele rekreacyjno-wypoczynkowe i na cele mieszkaniowousługowe.
Dla obszaru miasta obowiązują następujące, dopuszczalne poziomy hałasu
powodowanego przez drogi lub linie kolejowe:
• dla terenów zabudowy mieszkaniowej jednorodzinnej, terenów zabudowy
związanej ze stałym lub czasowym pobytem dzieci i młodzieży, terenów
domów opieki społecznej i terenów szpitali w miastach - w porze dziennej 55
dB i w porze nocnej 50 dB
• dla terenów zabudowy mieszkaniowej wielorodzinnej i zamieszkania
zbiorowego, terenów rekreacyjno-wypoczynkowych i terenów zabudowy
mieszkaniowo-usługowej - w porze dziennej 60 dB i w porze nocnej 50 dB.
• Dla pozostałych obiektów i działalności będącej źródłem hałasu (z wyjątkiem
hałasu powodowanego przez starty, lądowania i przeloty statków powietrznych
oraz linie energetyczne), dopuszczalny poziom hałasu wynosi:
• dla terenów zabudowy mieszkaniowej jednorodzinnej, terenów zabudowy
związanej ze stałym lub czasowym pobytem dzieci i młodzieży, terenów
domów opieki społecznej i terenów szpitali w miastach - w porze dziennej 50
dB i w porze nocnej 40 dB
• dla terenów zabudowy mieszkaniowej wielorodzinnej i zamieszkania
zbiorowego, terenów rekreacyjno-wypoczynkowych i terenów zabudowy
mieszkaniowo-usługowej - w porze dziennej 55 dB i w porze nocnej 45 dB.
3.4.3. Promieniowanie elektromagnetyczne
Do głównych źródeł promieniowania elektroenergetycznego na terenie
miasta Tczewa należą linie elektroenergetyczne, główne punkty zasilania (GPZ),
stacje bazowe telefonii komórkowej.
Przez obszar Tczewa przebiegają linie elektroenergetyczne o napięciu
znamionowym 110 kV:
• prowadzące energię elektryczną z GPZ Gdańsk-Błonie i GPZ Gdańsk 1
poprzez GPZ Tczew (zlokalizowany w zachodniej części Tczewa, w rejonie ul.
63
proeko
Jagiellońskiej);
• prowadzące energię elektryczną w kierunku GPZ Miłobądz;
• prowadzące energię elektryczną w kierunku GPZ Starogard;
• prowadzące energię elektryczną w kierunku GPZ Subkowy (poprzez GPZ
EATON).
Ze stacji GPZ rozchodzą się linie średniego napięcia. Miejska sieć
energetyczna średnich napięć 15 kV jest w 80% kablowa, reszta napowietrzna i
zasila 128 stacji transformatorowych 15/04 kV. Sieć znajdująca się na terenie
miasta jest w dobrym stanie technicznym, sieć napowietrza jest systematycznie
zastępowana kablową.
Linie elektroenergetyczne stwarzają uwarunkowania sozologiczne w zakresie
promieniowania elektromagnetycznego dla kształtowania środowiska, polegające na
ograniczeniu terenu dla zabudowy - zasięg stref o ograniczeniach inwestycyjnych,
zgodnie z obowiązującymi przepisami, wymaga rozpoznania pomiarowego, a
zasady ich wykonywania określają odpowiednie przepisy szczegółowe
(Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 30 października 2003 r. w sprawie
dopuszczalnych poziomów pól elektromagnetycznych w środowisku oraz sposobów
sprawdzania dotrzymywania tych poziomów, Dz. U. Nr 192, poz. 1883).
W „Studium…” wyznaczono obszary oddziaływania napowietrznych linii
energetycznych wysokiego napięcia 110 kV oraz Głównych Punktów Zasilania
(GPZ Tczew i GPZ Eaton) - strefy ochronne wyłączone spod zabudowy zgodnie
z Rozporządzeniem Ministra Środowiska z dnia 30 października 2003 r. w
sprawie dopuszczalnych poziomów pól elektromagnetycznych w środowisku oraz
sposobów sprawdzania dotrzymania tych poziomów. (Dz. U. Nr 192, poz. 1883).
oraz w oparciu o warunki techniczne i wytyczne branżowe, które nie mają
podstawy prawnej.
W przypadku istniejących linii średniego napięcia obowiązuje strefa
ograniczonego użytkowania o szerokości około 15 m (po 7,5 m od głównej osi), a
w przypadku istniejących linii wysokiego napięcia 110 kV - o szerokości około 40
m (po 20 m od głównej osi), której zagospodarowanie wymaga uzyskania zgody
zarządcy sieci. Pod liniami nie należy sadzić roślinności wysokiej, zalesienia
terenów rolnych w pasie technologicznym linii mogą być przeprowadzone w
uzgodnieniu z właścicielem linii, który określi maksymalną wysokość sadzonych
drzew i krzewów. Wszelkie zmiany w kwalifikacji terenu w obrębie pasa
technologicznego linii i w jego najbliższym sąsiedztwie powinny być
zaopiniowane przez właściciela linii. Dla linii elektroenergetycznych musi być
zapewniony dostęp w celu wykonania prac eksploatacyjnych.
Dla stacji bazowych telefonii komórkowej zlokalizowanych w miastach
typową wartością mocy doprowadzonej do każdej anteny jest 25 W dla stacji
jednosystemowych oraz 50 W dla stacji dwusystemowych (działających na
częstotliwościach 900/1800 MHz) - zgodnie z „Programem ochrony środowiska
dla miasta Tczewa na lata 2008-2011 z uwzględnieniem perspektywy na lata
2012-2015” (2008). Na terenie Tczewa stacje bazowe telefonii komórkowej
zlokalizowane są przy ulicach:
1. Jagiellońskiej 54,
2. Nałkowskiej 9 – wieża kościoła,
3. Obrońców Westerplatte 1,
64
proeko
4. Rokickiej 53 a,
5. Gdańska 33 – komin Zakładu Energetyki Cieplnej,
6. Bałdowska 1– wieża ciśnień.
Zgodnie z informacjami „Studium… (2012), Urząd Komunikacji Elektronicznej
wydał dodatkowo pozwolenia radiowe dla następujących lokalizacji stacji
bazowych telefonii komórkowej (poza wyżej wymienionymi):
1. ul. Wyszyńskiego 6 i 13;
2. ul. 30 stycznia 32 i 55;
3. ul. Władysława Jagiełły 5;
4. ul. Czyżykowska 66 i 67;
5. ul. Solidarności 19;
6. ul. Jagiellońska 55;
7. ul. Gdańska 6;
8. ul. Rokicka 16
9. Mallinowska 24 A
10. Wyzwolenia 1
11. Al. Solidarności 19
12. Stacja Tczew Suchostrzygi.
Ustawa Prawo ochrony środowiska określa zasady ochrony przed polami
elektromagnetycznymi. Ochrona ta polega na utrzymaniu poziomów pól poniżej
poziomów dopuszczalnych oraz zmniejszaniu pól elektromagnetycznych do co
najmniej
dopuszczalnych
wartości.
Do
oceny
poziomów
pól
elektromagnetycznych w środowisku zobowiązany jest Pomorski Wojewódzki
Inspektor Ochrony Środowiska w Gdańsku, który ma prowadzić badania w
ramach państwowego monitoringu środowiska jest równie; zobowiązany do
prowadzenia rejestru terenów, na których stwierdzono przekroczenie
dopuszczalnych poziomów pól elektromagnetycznych na terenach mieszkalnych
lub przeznaczonych pod zabudowę mieszkaniową. Jeżeli z postępowania w
sprawie oceny oddziaływania na środowisko, z analizy porealizacyjnej albo z
przeglądu ekologicznego wynika, że mimo zastosowania dostępnych rozwiązań
technicznych, technologicznych i organizacyjnych nie mogą być zachowane
standardy
jakości
środowiska
to
m.in.
dla
instalacji
urządzeń
radiokomunikacyjnych oraz linii elektroenergetycznych tworzy się obszar
ograniczonego użytkowania („Program ochrony środowiska dla miasta Tczewa
na lata 2008-2011 z uwzględnieniem perspektywy na lata 2012-2015” (2008).
3.4.4. Stan zanieczyszczenia wód
Jakość wód powierzchniowych
Wody Wisły badane są systematycznie przez WIOŚ w Gdańsku. W 2006 r.
badane były w dwóch punktach pomiarowych: powyżej Tczewa (903 km) w
ramach monitoringu podstawowego i w Kieżmarku (926 km) w ramach
monitoringu reperowego („Raport o stanie środowiska w województwie
pomorskim w 2006 r.” 2007). W 2006 roku wody Wisły oceniono jako wody
zadowalającej jakości - III klasa czystości sanitarnej i ogólnej. Cechował je na
ogół niski lub umiarkowanie wysoki poziom zawiesiny ogólnej, substancji
biogennych i metali, w tym również metali ciężkich, oraz wysokie natlenienie. Nie
wykryto w nich metali, takich jak: arsen, chrom czy rtęć pestycydów
chloroorganicznych (jak lindan, aldryna, dieldryna) ani wielopierścieniowych
65
proeko
węglowodorów aromatycznych (WWA). Koncentracja fenoli lotnych wskazywała
na dobrą jakość wód. O jakości wód rzeki decydował przede wszystkim poziom
materii organicznej, substancji rozpuszczonych i azotu ogólnego Kjeldahla,
znacznie rzadziej azotynów, zawiesiny ogólnej, metali: manganu i selenu, a
ponadto wskaźniki biologiczne: skład organizmów fitoplanktonu i peryfitonu,
stężenia chlorofilu „a” oraz liczba bakterii grupy Coli. Wzrost koncentracji
manganu notowano w lipcu, a selenu w październiku. Poziom chlorofilu „a”
zmieniał się w szerokim zakresie: od 5.5 do 79.2 µg/dm3 w sezonie
wegetacyjnym. W profilu powyżej Tczewa (Most Knibawski) w klasie IV (jakość
niezadowalająca ) wystąpiły następujące wskaźniki: barwa, BZT5, ChZT-Cr,
chlorofil „a”, a w profilu w Kieżmarku barwa, ChZT-Cr i chlorofil „a”.
Zgodnie z „Raportem o stanie środowiska w województwie pomorskim w
2009 roku” (2010), stan wód Wisły dla stanowiska w Kiezmarku określono jako:
• stan biologiczny – słaby;
• stan fizykochemiczny – dobry;
• stan/potencjał ekologicznych – dobry;
• stan chemiczny – dobry;
• stan JCW – zły.
Według danych z 2010 r. (Raport o stanie środowiska województwa
pomorskiego w 2010 r., 2011), wody Wisły badane poniżej miasta Tczewa (w
Kiezmarku) zaliczono do II klasy czystości pod względem stanu fizykochemicznego,
natomiast pod względem stanu chemicznego zaklasyfikowano je jako wody poniżej
stanu dobrego. Wskaźniki biologiczne nie były oceniane.
Według wyników badań z 2006 r. (WIOŚ), jakość wód rzeki Motławy (w
górnym biegu rzeki w Rokitkach powyżej Tczewa) odpowiadała IV klasie. Wody
odznaczały się na ogół dobrym natlenieniem oraz niskim poziomem zawiesiny,
rozpuszczonych substancji nieorganicznych i większości metali. Niskie lub
umiarkowanie wysokie było również stężenie amoniaku, azotanów, azotu
ogólnego i fosforu ogólnego. W całej rzece nie wykryto chromu, rtęci,
wielopieroecieniowych węglowodorów aromatycznych (WWA) ani pestycydów
chloroorganicznych (lindan, aldryna, dieldryna). Fenole osiągały przeważnie
poziom II klasy, stężenie zadowalające wystąpiło jedynie w Rokitkach. O ich
niezadowalającej jakości stanowiła przede wszystkim ilość materii organicznej (945% wyników), fosforanów (8-19% stężeń) i bakterii Coli typu fekalnego (9-25%
wyników). W górnym biegu rzeki (Rokitki) notowano ponadto wysokie pojedyncze
stężenia zawiesiny, azotu ogólnego Kjeldahla, fluorków i selenu oraz znaczne
spadki natlenienia wody. Zawartość chlorofilu „a” zmieniała się w szerokim
zakresie. Jego najwyższy poziom stwierdzono w maju poniżej Jeziora Rokitki. W
Rokitkach w klasie IV wystąpiły następujące wskaźniki: zawiesina. og., azot
Kjeldhala, LBC fek. i w klasie V (jakość zła) ChZT-Cr, chlorofil „a”.
Według ostatnich danych - z 2010 r. (Raport o stanie środowiska województwa
pomorskiego w 2010 r. (2011), stan fizykochemiczny Motławy (w punkcie Rokitki)
oceniono jako poniżej stanu dobrego, ze względu na przekroczenia zawartości
azotu Kjeldahla. Stan chemiczny i biologiczny nie były badane.
Drybok
Zgodnie z „Raportem o stanie środowiska w województwie pomorskim w 2009
roku (2010), stan wód Dryboku dla stanowiska w Tczewie, określono jako:
66
proeko
• stan biologiczny – dobry;
• stan fizykochemiczny – poniżej stanu dobrego;
• stan/potencjał ekologicznych – umiarkowany;
• stan chemiczny – brak danych;
• stan ogólny – zły.
Dla Dryboku badanego w 2010 r. w Tczewie odnotowano wody w II klasie
czystości biologicznej i poniżej stanu dobrego pod względem stanu
fizykochemicznego, o czym zadecydowały przekroczenia azotu Kjeldahla, azotu
azotynowego, azotu ogólnego. W ocenie potencjału ekologicznego wody
Dryboku zaliczono do III klasy potencjału ekologicznego, bez oceny stanu
ogólnego. Maksymalna zawartość azotanów w Dryboku wynosiła 54 mg NO3/l i
nieznacznie przekraczała dopuszczalne normatywy.
Kanał Młyński
Wody Kanału Młyńskiego badane były ostatnio w 2010 r. (Raport o stanie
środowiska województwa pomorskiego w 2010 r., 2011), w punkcie Tczew. Jego
wody zaliczono do II klasie czystości biologicznej i poniżej stanu dobrego pod
względem stanu fizykochemicznego, o czym zadecydowały przekroczenia azotu
Kjeldahla. W ocenie potencjału ekologicznego wody Kanału Młyńskiego
zaliczono do III klasy potencjału ekologicznego, bez oceny stanu o