Etyka, religia, filozofia w berlińskich szkołach

Etyka, religia, filozofia w berlińskich szkołach
Poniedziałek, 12 Maj 2014 19:12
Zacznijmy od krótkiego przedstawienia niemieckiego systemu oświaty szkolnej.
Dzieci i młodzież są objęte obowiązkiem szkolnym w wieku od 6 do 18 lat.
SZKOŁA PODSTAWOWA (Grundschule)
Jest pierwszym etapem szkolnej edukacji dziecka. Nauka w szkole podstawowej rozpoczyna
się w wieku 6 lat i trwa 4 lata (w niektórych Landach, np. w Berlinie, 6 lat).
Celem szkoły podstawowej jest nauka umiejętności czytania i pisania oraz podstaw
matematyki. W początkowych klasach dzieci nie są oceniane za pomocą stopni, lecz w sposób
opisowy (opinia).
Po 4 latach nauki ( w Berlinie, po 6 latach) drogi uczniów rozchodzą się, gdyż mają do wyboru
trzy (a w niektórych landach cztery) typy szkół na wyższym etapie kształcenia. Ten wybór nie
jest całkiem dobrowolny i dalsza ścieżka edukacji zależy od wyników osiągniętych w szkole
podstawowej. Te ścieżki to:
1. GIMNAZJUM (das Gymnasium)
Trwa 9 lat (klasy 5-13). Uczęszczają do niego uczniowie wykazujący się w szkole podstawowej
najlepszymi osiągnięciami. Od klasy 11 obowiązuje system kursowy. Przed przystąpieniem do
egzaminu maturalnego (das ABITUR) każdy uczeń musi ukończyć ustaloną liczbę kursów na
podstawie których układany jest jego profil egzaminów końcowych. Każdy musi zdawać
egzamin z j. niemieckiego, j. obcego i wybranego przedmiotu. Świadectwo maturalne
upoważnia do podjęcia studiów w szkole wyższej.
SZKOŁA REALNA (Die Realschule)
Nauka obejmuje z reguły 5-6 lat, a ukończenie szkoły realnej (Realschulabschluss) warunkuje
podjęcie nauki zawodu i pracy na średnim szczeblu w różnych dziedzinach gospodarki –
handel, przemysł, służba publiczna, rzemiosło.
SZKOŁA GŁÓWNA (Die Hauptschule)
Trwa od 5 do 6 lat (klasy 5-9 lub 5-10). Celem kształcenia jest przekazanie uczniowi ogólnych
wiadomości i umiejętności, które stanowić będą podstawę do dalszej nauki w szkole
1/5
Etyka, religia, filozofia w berlińskich szkołach
Poniedziałek, 12 Maj 2014 19:12
zawodowej. Po ukończeniu szkoły głównej uczeń otrzymuje tzw. Haupstchulabschluss, który
stanowi podstawę przyjęcia do szkoły zawodowej (die BERUFSSCHULE) oraz podpisania
umowy rozpoczynającej praktyczną naukę zawodu w rzemiośle, handlu czy przemyśle. Szkoły
zawodowe trwają 3 lata.
SZKOŁA OGÓLNA (Die Gesamtschule)
Jest połączeniem wszystkich wymienionych już typów szkół, nie występuje we wszystkich
Landach. W zależności od zdolności i postępów ucznia, może on brać udział (tak jak w
gimnazjum) w kursach o mniejszych lub większych wymaganiach. Po tej szkole uczeń może
również zdawać egzamin maturalny.
Podstawą szkolnictwa zawodowego w Niemczech jest tzw. „system dualny” (das duale
System). Uczniowie chodzą do szkoły zawodowej 3 lata, początkowo 3-4 dni w tygodniu później
tylko 1 dzień i przez pozostałe dni przyuczani są do zawodu bezpośrednio na stanowisku pracy.
Za praktykę zawodową uczeń otrzymuje wynagrodzenie.
Wróćmy teraz do tematu artykuły, czyli etyki, religii, filozofii w berlińskich szkołach.
W sześcioletniej szkole podstawowej są nieobowiązkowe lekcje przedmiotu o nazwie „Religia i
światopogląd”. W ramach tego przedmiotu można pójść na lekcje religii swojego wyznania (może to być religia katolicka, protestancka, muzułmańska, judaistyczna lub innego
zarejestrowanego w mieście związku wyznaniowego). Dzieci nie należące do żadnej gminy
wyznaniowej (warto wiedzieć, że w Niemczech trzeba zadeklarować, do jakiego kościoła się
należy – chyba, że jest się bezwyznaniowcem – w celu płacenia obowiązkowego podatku
kościelnego) nie chodzą na religię. W ramach przedmiotu „Religia i światopogląd” rodzice
bezwyznaniowi mogą posłać dziecko na lekcje Lebenskunde (Nauka życia), prowadzone przez
nauczycieli zatrudnionych przez HVD (Humanistyczny Związek Niemiec), partnera
wpierającego portal
etykawszkole.pl
Większość materiałów edukacyjnych opublikowana na naszym portalu jest opracowana na
podstawie materiałów dydaktycznych dla nauczycieli Lebenskunde, udostępnionych nam
nieodpłatnie przez HVD.
We wszystkich typach czteroletnich szkół ponadpodstawowych, czyli w klasach 7 do 10
uczniowie mogą kontynuować zajęcia z nieobowiązkowej Lebenskunde oraz od roku szkolnego
2/5
Etyka, religia, filozofia w berlińskich szkołach
Poniedziałek, 12 Maj 2014 19:12
2006 / 2007 dochodzi im obowiązkowa etyka.
Może się to wydać nieco skomplikowane; etyka i Lebenskunde jednocześnie, ale przypomnijmy,
że Lebenskunde jest przedmiotem światopoglądowym, etyką humanistyczną, adresowanym do
uczniów bezwyznaniowych, zaś etyka jest przedmiotem neutralnym światopoglądowo. Nikt nie
jest oceniany ani pytany o swoje poglądy czy wiarę, ale wymaga się od uczniów, żeby
zastanawiali się nad wartościami, które obowiązują ich i społeczeństwo; dowiadują się, jak te
wartości historycznie zmieniały się i nadal zmieniają. Na ile uczniom się to udaje widoczne jest
w postaci ocen z etyki.
Czego się uczą berlińskie dzieci na Labenskunde opisaliśmy szczegółowo w tekście
przedstawiającym „Ramowy plan lekcji” tego przedmiotu:
  http://www.etykawszkole.pl/baza-wiedzy-/materiay-edukacyjne/63-propozycje-tematow
-lekcji-w-podziale-na-bloki-tematyczne-
A o co chodzi na lekcjach etyki? Chodzi o zastanawianie się nad moralnymi postawami
każdego indywiduum oraz nad tym, co jest dla nas w życiu szczególnie ważne. Etyka stawia na
dialog uczniów o różnym pochodzeniu etnicznym, kulturowym, religijnym. Chodzi także o:
- pokojowe współżycie;
- zastanawianie się nad wspólnymi wartościami;
- poznanie obcych/innych, poszukiwanie wspólnych z nimi wartości i budowa zaufania
wzajemnego;
- nauczenie się respektu wobec innych.
3/5
Etyka, religia, filozofia w berlińskich szkołach
Poniedziałek, 12 Maj 2014 19:12
Można powiedzieć, że na każdym z przedmiotów szkolnych powinno się stawiać takie cele, ale
lekcje etyki są temu wyłącznie poświecone; stawianiem pytań i szukaniem odpowiedzi. Jak
żyjemy? Czy to dobrze, że tak właśnie żyjemy? Jak możemy lepiej razem żyć i współpracować?
Podstawa programowa z etyki przewiduje następujące tematy:
- tożsamość, przyjaźń, szczęście,
- równość, prawo, praworządność, sprawiedliwość,
- dyskryminacja, przemoc, tolerancja,
- wolność, odpowiedzialność, solidarność,
- wina, obowiązek, sumienie,
- wiedza, nadzieja, wiara.
Chociaż lekcje etyki, podobnie jak wszystkie inne przedmioty szkolne, są prowadzone wedle
określonego planu to uczniowie mają okazję do stawiania pytań na aktualne tematy
W Berlinie, wielomilionowym, wielokulturowym, wielowyznaniowym i wieloetnicznym tyglu lekcje
etyki są szczególnie ważne i potrzebne. Młodzi ludzie muszą poznać strukturę społeczną
swojego miasta. Dowiedzieć się, że z powodu tych wszystkich różnić, warunkiem współżycia i
współistnienia niezbędna jest odpowiedzialność na własne czyny, równouprawnienie kobiet i
mężczyzn, zrozumienie i akceptacja dla myślących inaczej. Lekcje etyki mają łączyć wszystkich
i nikogo nie wykluczać. Na obowiązkowych lekcjach etyki spotykają się także uczniowie, którzy
4/5
Etyka, religia, filozofia w berlińskich szkołach
Poniedziałek, 12 Maj 2014 19:12
dobrowolnie chodzą na lekcje religii swojego wyznania lub na humanistyczną Lebenskude.
Władze oświatowe Berlina mocno podkreślają i pilnują, żeby lekcje etyki były neutralne
światopoglądowo.
W klasach 11 do 13 nie ma już lekcji religii, ale jest kontynuowana nieobowiązkowa
Lebenskunde. Dodatkowo jest możliwość wyboru kursu z filozofii.
Andrzej Wendrychowicz
Redakcja portalu etykawszkole.pl
5/5