Buraki cukrowe. Produkcja. Wersja 3

Transkrypt

Seria: Polska wieś w Europie • Produkcja buraków cukrowych
Łucja Chudoba • Instytut Ekonomiki Rolnictwa i Gospodarki Żywnościowej
_______________________________________________________________________________________
PRODUKCJA BURAKÓW CUKROWYCH – INFORMACJA DLA PLANTATORÓW
Łucja Chudoba
1. Ogólna informacja o produkcji buraków cukrowych w Polsce
W Polsce w latach 2001-2003 zbiory buraków cukrowych wynosiły średnio 12,2 mln ton, a
uprawa ta zajmowała 2,7% powierzchni zasiewów wszystkich ziemiopłodów. Wartość produkcji
towarowej buraków cukrowych wynosiła przeciętnie ok. 1,4 mld zł i stanowiła 3,9% produkcji
towarowej krajowego rolnictwa. Uprawą buraków cukrowych zajmowało się w przybliżeniu co
piętnaste indywidualne gospodarstwo rolne, posiadające więcej niż 1 ha użytków rolnych, a w tym
– w przybliżeniu co piąte indywidualne gospodarstwo o powierzchni 15 ha lub więcej użytków
rolnych. Najwięcej buraków cukrowych uprawiano w województwach: wielkopolskim, kujawskopomorskim, lubelskim i dolnośląskim.
W latach 2001-2003 łączna powierzchnia uprawy buraków cukrowych w kraju wynosiła ok.
300 tys. ha, a plony wahały się od 358 do 443 dt/ha. Liczba plantatorów spadła z 99 tys. w 2001 r.
do 86 tys. w 2003 r.
2. Ogólna informacja o sprzedaży buraków cukrowych w Polsce
2.1. Zasady regulacji rynku cukru w Polsce przed integracją z UE
W Polsce, podobnie jak w Unii Europejskiej, regulacja rozmiarów uprawy buraków
cukrowych i zasady ich sprzedaży stanowią elementy systemu regulacji rynku cukru. System ten
____________________________________________________________________________________
Fundacja Fundusz Współpracy • Biuro Programów Wiejskich
Warszawa • Kwiecień 2005
1
_______________________________________________________________________________________
opracowano z myślą o zapewnieniu opłacalności uprawy buraków cukrowych i ich przerobu na
cukier. Zasady regulacji rynku cukru, zbliżone do stosowanych w UE, wdrażano w Polsce od 1994
roku. Podstawową zasadą regulacji było ograniczanie (kwotowanie, limitowanie) produkcji cukru –
a pośrednio: produkcji buraków cukrowych – do rozmiarów: kwoty A – równej zapotrzebowaniu
rynku wewnętrznego i kwoty B – odpowiadającej ilości, jaka mogła być eksportowana z dopłatami
na mocy umowy zawartej między Polską a Światową Organizacją Handlu (WTO). Nadwyżkę
ponad kwoty A i B, zwaną cukrem C, trzeba było eksportować bez dopłat, w ściśle określonym
terminie.
Równocześnie
przed
importem
taniego
cukru
do
Polski
(poza
uzgodnionymi
kontyngentami) chroniły wysokie stawki celne, zbliżone do stosowanych w Unii Europejskiej.
2.2. Ceny i opłacalność produkcji buraków cukrowych
Ceny skupu buraków A, B i C (do produkcji cukru A, B i C) do 2001 r. pozostawały w
Polsce cenami umownymi – negocjowanymi przez organizacje plantatorów z producentami cukru,
natomiast od 2002 r. cenom skupu buraków A i B nadano, tak jak w UE, charakter minimalnych
cen gwarantowanych. Ich poziom przybliżano stopniowo do istniejącego w UE, a ponadto
uzależniono od zawartości cukru w korzeniach. Ceny skupu buraków C pozostały cenami
umownymi.
W rezultacie tych zmian w roku 2003 średnia cena skupu buraków cukrowych wyniosła
12,42 zł/dt i była o 10,8% wyższa niż rok wcześniej. Wzrost ten bardzo korzystnie wyróżniał się na
tle wskaźnika inflacji oraz cen skupu innych produktów rolnych.
W roku 2004 minimalne ceny skupu buraków cukrowych A i B były już analogiczne jak w
Unii Europejskiej. Według wstępnych danych GUS średnia cena skupu buraków cukrowych w
Polsce wyniosła 19,36 zł/dt (dane z września i października) i przekroczyła o ok. 56% poziom z
roku 2003.
Opłacalność produkcji buraków cukrowych, mierzona dochodem rolniczym netto, w latach
1996-2001 była ponad dwukrotnie wyższa w porównaniu z pszenicą, a w latach 2002-2003 już
ponad trzy i pół-krotnie wyższa.
____________________________________________________________________________________
2
_______________________________________________________________________________________
2.3. Handel zagraniczny burakami cukrowymi
Buraki cukrowe nie są przedmiotem handlu zagranicznego Polski. Wyjątkiem są niewielkie
ilości, sprowadzanych w postaci bulw dla celów hodowli nasion (np. w 2000 roku – 37 ton z
Holandii). Eksport lub import korzeni buraków cukrowych z przeznaczeniem do przerobu na cukier
jest utrudniony z uwagi na ścisłe limitowanie produkcji tego surowca oraz jego nietrwałość.
3. Ogólna informacja o rynku cukru w Unii Europejskiej, z uwzględnieniem regulacji
dotyczących buraków cukrowych
3.1. Produkcja buraków cukrowych na świecie i w UE
W roku 2002 ok. 26% cukru produkowanego na świecie pochodziło z buraków cukrowych,
a ok. 74% – z trzciny cukrowej. W tym samym roku światowy obszar uprawy buraków cukrowych
wynosił 6,4 mln ha, a trzciny cukrowej – 19,7 mln ha, czyli odpowiednio 24% i 76%. Buraki
cukrowe stanowiły ok. 1% ogólnej powierzchni zasiewów na świecie, a trzcina cukrowa – ok. 4%.
Uprawa i przerób trzciny cukrowej ulokowane są głównie w strefie równikowej i na półkuli
południowej, natomiast uprawa i przerób buraków cukrowych w strefie klimatu umiarkowanego –
zwłaszcza w Europie i Ameryce Północnej. Największe zbiory trzciny cukrowej mają miejsce w
Brazylii, Indiach, Chinach, na Kubie i w Meksyku, największe zbiory buraków cukrowych – we
Francji, Niemczech i USA. W roku 2000 udział Polski w produkcji (zbiorach) buraków cukrowych
na świecie stanowił 5,3%, podczas gdy udział Francji i Niemiec – odpowiednio 12,8% i 11,3%.
Przy ogólnej tendencji wzrostu produkcji cukru na świecie zwiększa się udział cukru
trzcinowego. Równocześnie wzrasta obszar uprawy trzciny cukrowej; od 1995 roku zwiększył się o
6,7 mln ha.
W Unii Europejskiej cukier produkowany jest głównie z buraków cukrowych, uprawa i
przerób trzciny cukrowej występuje na niewielką skalę w Hiszpanii i w rejonach zamorskich
Francji. Według danych z lat 2000/01 – 2002/03 w UE uprawia się buraki cukrowe na obszarze 1,8
____________________________________________________________________________________
3
_______________________________________________________________________________________
mln ha, podczas gdy w sześciu ważniejszych krajach spośród dziesięciu kandydujących do
Wspólnoty uprawa ta zajmuje łącznie 0,5 mln ha. Z tego 0,3 mln ha, tj. ponad 60%, przypada na
Polskę. W Czechach i na Węgrzech uprawa buraków cukrowych zajmuje po 50-60 tys. ha, czyli
ponad 5-krotnie mniejszy obszar niż w Polsce. Najwyższe plony buraków cukrowych osiąga
Francja – ponad 700 dt/ha, następne miejsca zajmują: Austria, Belgia, Niemcy, Wielka Brytania
i Holandia – od 500 do 600 dt/ha. W Polsce w ostatnich latach plony buraków cukrowych wahają
się od 360 do 440 dt/ha.
3.2. Ogólne zasady regulacji rynku cukru w UE
W Unii Europejskiej rynek cukru jest regulowany od 1968 r., a ogólne zasady regulacji
przetrwały do chwili obecnej. Poważniejsze zmiany mogą nastąpić w roku 2006/07. Plantatorów
buraków cukrowych powinny interesować zwłaszcza następujące przepisy prawne z tej dziedziny:
•
Rozporządzenie Rady (Wspólnot Europejskich – w skrócie: WE) nr 1260/2001 z dnia 19
czerwca 2001 r. dotyczące wspólnej organizacji rynku cukru, a w tym zwłaszcza załącznik III
do powyższego rozporządzenia, opisujący warunki zakupu buraków cukrowych,
•
Rozporządzenie Komisji (WE) nr 1261/2001 z dnia 27 czerwca 2001 r. ustanawiające
szczegółowe zasady stosowania rozporządzenia Rady (WE) nr 1260/2001 w odniesieniu do
umów na dostawy buraków cukrowych oraz wzrostów i obniżek cen mających zastosowanie do
ceny buraków cukrowych.
Regulacja rynku cukru w UE, jako element Wspólnej Polityki Rolnej, ma na celu
utrzymywanie i stabilizowanie cen buraków cukrowych i cukru na stosunkowo wysokim poziomie,
gwarantującym zarówno godziwą dochodowość uprawy buraków cukrowych i opłacalność
produkcji cukru, jak i zapewnienie środków finansowych na dopłaty do eksportu cukru,
realizowanego zwykle przy bardzo niskich cenach na rynku międzynarodowym.
Realizacji tego celu służy ograniczanie (kwotowanie, limitowanie) produkcji cukru do
rozmiarów: kwoty A – równej zapotrzebowaniu rynku wewnętrznego Wspólnoty i kwoty B –
odpowiadającej ilości, jaka zgodnie z zawartymi porozumieniami międzynarodowymi może być
eksportowana z dopłatami. Nadwyżka ponad kwoty A i B, zwana cukrem C, musi być
____________________________________________________________________________________
4
_______________________________________________________________________________________
wyeksportowana w ściśle określonym terminie, bez dopłat. Równocześnie przed importem taniego
cukru spoza UE chronią bardzo wysokie stawki celne.
Kwoty cukru A i B są rozdzielane przez właściwe władze Unii Europejskiej pomiędzy
państwa członkowskie. Następnie ministerstwa rolnictwa państw członkowskich rozdzielają kwoty
produkcji pomiędzy przedsiębiorstwa (spółki, koncerny) zajmujące się produkcją cukru na
terytorium odpowiednich państw. Przedsiębiorstwa te dzielą przyznane kwoty pomiędzy
cukrownie, a cukrownie zawierają umowy kontraktacji odpowiednich ilości buraków cukrowych ze
swoimi stałymi plantatorami. W tym ostatnim etapie rozdziału kwot uczestniczą tzw. Komisje
Mieszane, złożone z przedstawicieli plantatorów i producentów cukru. Plantatorzy zachowują
zwyczajowe, historyczne prawo do uprawy i dostawy buraków cukrowych, niezależnie od zmian
lokalizacji, struktury lub formy własności cukrowni, spowodowanych np. likwidacją mniejszych
fabryk, fuzją przedsiębiorstw, zmianą właściciela spółki itp. Nowy właściciel cukrowni obowiązany
jest kontraktować i kupować buraki cukrowe od dotychczasowych plantatorów. W przypadku
administracyjnego zmniejszenia kwot produkcji cukru zmniejsza się oczywiście procentowy udział
dostaw surowca od poszczególnych plantatorów, wskutek czego niektórzy mogą zrezygnować z
uprawy.
Gwarantowane ceny cukru i buraków cukrowych ustala się na okresy pięcioletnie. Na lata
2001/2002 – 2005/2006 dla krajów członkowskich UE z nadwyżką produkcji cukru nad spożyciem
ustalono cenę interwencyjną cukru białego w wysokości 631,9 euro/t i cenę podstawową buraków
cukrowych 47,67 euro/t, a ponadto:
•
cenę minimalną buraków A – 46,72 euro/t, tj. 98% ceny podstawowej,
•
cenę minimalną buraków B – 32,42 euro/t, tj. 68% ceny podstawowej, przy zastrzeżeniu, że
cena ta może ulec obniżeniu, jeżeli zgromadzone środki finansowe na cele dotowania eksportu
cukru z kwoty B okażą się niewystarczające.
Dla krajów o niedoborze cukru w stosunku do spożycia i o mniej korzystnych warunkach do
uprawy buraków cukrowych ustala się wyższy poziom ceny interwencyjnej cukru i cen
minimalnych buraków cukrowych.
Należy zaznaczyć, że cena interwencyjna cukru w Unii Europejskiej nie ma charakteru
urzędowej ceny minimalnej, tj. takiej, poniżej której cukier nie może być wprowadzany na rynek
____________________________________________________________________________________
5
_______________________________________________________________________________________
wewnętrzny przez producentów i inne podmioty. Jeżeli jednak rynkowe ceny cukru w którymś z
państw członkowskich spadają poniżej ceny interwencyjnej, wówczas może być uruchomiony
interwencyjny skup tego produktu, oczywiście po wyczerpaniu innych sposobów przywracania
równowagi rynkowej.
Różnica pomiędzy ceną podstawową buraków cukrowych a cenami minimalnymi buraków
A i B odzwierciedla pośredni udział plantatorów w pokrywaniu dopłat do eksportu cukru z kwoty
B. Dopłaty otrzymują eksporterzy, jako wyrównanie różnicy pomiędzy wysoką ceną interwencyjną
cukru na rynku wewnętrznym UE a niskimi cenami tego produktu na rynku światowym. Producenci
cukru na cele dotowania tego eksportu wnoszą na specjalny fundusz tzw. opłaty produkcyjne, które
składają się z dwóch części:
•
opłaty podstawowej – stanowiącej 2% ceny interwencyjnej od każdej tony wyprodukowanego
cukru w kwocie A i B,
•
opłaty B, dodatkowej – w wysokości 30-37,5% ceny interwencyjnej od każdej tony cukru
kwoty B; w sumie zatem opłata od każdej tony cukru kwoty B wynosi 32-39,5% ceny
interwencyjnej, przy czym może ona być jeszcze zwiększona, jeżeli zgromadzone opłaty okażą
się niewystarczające dla sfinansowania niezbędnych dopłat.
Z funduszu dopłat do eksportu cukru pokrywane są dodatkowo dopłaty dla producentów
wyrobów chemicznych, farmaceutycznych i innych wyrobów niespożywczych, którzy do tej
produkcji wykorzystali cukier kupiony na rynku wewnętrznym UE.
Cena interwencyjna cukru i ceny skupu buraków cukrowych dotyczą produktów o ściśle
określonej, standardowej jakości. Dla buraków cukrowych najważniejszym wyróżnikiem jakości
jest zawartość 16% cukru, oznaczana metodą polarymetryczną w miejscu i momencie odbioru.
Przy wyższej lub niższej cukrowości stosuje się dopłaty lub potrącenia (opusty) w stosunku do
minimalnych cen skupu (tab. 1).
Wskazane na wstępie rozporządzenia (nr 1260/2001 i nr 1261/2001) określają ramowe
warunki umów na dostawy buraków cukrowych, zawieranych pomiędzy plantatorami buraków
cukrowych a producentami cukru. Umowy te powinny określać zwłaszcza ceny skupu i zasady
płatności za buraki w powiązaniu z ich jakością, zasady płatności za transport (zazwyczaj na koszt
____________________________________________________________________________________
6
_______________________________________________________________________________________
producenta cukru), sposób regulowania należności plantatorskich w postaci wysłodków lub
ekwiwalentu pieniężnego, itp.
Powyższe warunki ramowe mogą być uzupełnione warunkami szczegółowymi i łącznie z
nimi mogą stanowić treść porozumienia branżowego:
•
zawartego na płaszczyźnie Wspólnoty pomiędzy zjednoczeniem zrzeszeń plantatorów buraków
cukrowych z poszczególnych państw członkowskich, a zjednoczeniem zrzeszeń producentów
cukru z tych państw,
•
zawartego w danym państwie członkowskim pomiędzy zrzeszeniem plantatorów buraków
cukrowych a zrzeszeniem producentów cukru.
Tabela 1. Wpływ zawartości cukru w burakach cukrowych na poziom dopłat i opustów do
minimalnych cen skupu w Unii Europejskiej w latach gospodarczych 2001/2002 – 2005/2006
Przedziały zawartości cukru w
burakach
od – do
Minimalne dopłaty lub opusty do ceny minimalnej buraków A lub B – za
każde 0,1% zawartości cukru powyżej lub poniżej standardowej
zawartości 16%
14,50% - 15,50%
maksymalny opust
1,0%
15,50% - 16,00%
maksymalny opust
0,9%
16,00% – 18,00%
minimalna dopłata
0,9%
18,00% – 19,00%
minimalna dopłata
0,7%
19,00% – 20,00%
minimalna dopłata
0,5%
powyżej 20,00%
minimalna dopłata
jak za 20% zawartości cukru
Źródło: Rozporządzenie Komisji Europejskiej nr 1261/2001; opracowanie Ł. Chudoba.
Porozumienia branżowe mogą też być zawierane w państwach członkowskich pomiędzy
spółdzielniami reprezentującymi plantatorów buraków cukrowych lub producentów cukru, a w
pewnych warunkach także bezpośrednio pomiędzy producentami a grupami plantatorów.
____________________________________________________________________________________
7
_______________________________________________________________________________________
4. Nowe przepisy, istotne dla plantatorów buraków cukrowych po przystąpieniu Polski do UE
W traktacie o przystąpieniu Polski do UE zamieszczono uzupełnienia („zmiany”) do treści
rozporządzenia Rady Wspólnot Europejskich nr 1260/2001, dotyczącego wspólnej organizacji
rynku cukru w latach gospodarczych 2001/2002 – 2005/2006. Pierwsze uzupełnienie polega na
wprowadzeniu danych liczbowych, obrazujących kwoty produkcji cukru i izoglukozy,
wynegocjowane przez Polskę i pozostałe kraje przystępujące w 2004 roku do UE. Polsce przyznano
następujące kwoty:
•
cukru (w przeliczeniu na cukier biały) : kwota A – 1.580.000 ton,
kwota B –
•
91.926 ton,
izoglukozy (w przeliczeniu na produkt zawierający co najmniej 10% fruktozy w suchej masie) :
kwota A –
24.911 ton,
kwota B –
1.870 ton.
Drugie uzupełnienie rozporządzenia 1260/2001 polega na stwierdzeniu, że podział kwot
produkcyjnych pomiędzy producentów cukru i izoglukozy w nowych państwach członkowskich
będzie dostosowany do udziału tych producentów w krajowych kwotach produkcji cukru lub
izoglukozy w roku gospodarczym 2003/2004, który przyjęto jako okres bazowy (referencyjny).
Stosownie do wyżej opisanych faktów, Rada Ministrów Rzeczypospolitej Polskiej w
rozporządzeniu z dnia 22 lipca 2003 r. ustaliła następujące kwoty produkcyjne na rok rozliczeniowy
2004/2005 (od 1 lipca 2004 r. do 30 czerwca 2005 r.):
•
kwoty cukru buraczanego (należy przypuszczać, że jest to biały cukier buraczany):
kwota A – 1.580 tys. ton i kwota B – 91,926 tys. ton,
•
kwoty izoglukozy, w przeliczeniu na suchą substancję zawartą w 42% roztworze fruktozy:
kwota A – 24,911 tys. ton i kwota B – 1,870 tys. ton.
Na ten sam rok rozliczeniowy 2004/2005 Rada Ministrów RP ustaliła cenę interwencyjną
cukru białego i cenę podstawową buraków cukrowych w wysokości stanowiącej równowartość w
złotych odpowiednio: 63,19 euro/100 kg i 47,67 euro/t (bez VAT), po przeliczeniu wg średniego
____________________________________________________________________________________
8
_______________________________________________________________________________________
kursu NBP na dzień 1 lipca 2004 r. Powyższe ceny, wyrażone w euro, równe są odpowiednim
cenom w Unii Europejskiej.
Wyżej podany sposób przeliczenia cen może ulec zmianie, gdyż Komisja Europejska ustala
corocznie specjalne kursy przeliczeniowe, niezbędne dla wyrażenia minimalnych cen skupu
buraków cukrowych i opłat produkcyjnych w walutach tych krajów członkowskich UE, które nie
należą do strefy euro (por. rozporządzenie Komisji [WE] nr 1291/2004 z 14 lipca 2004 r.,
adresowane do Danii, Szwecji i Wielkiej Brytanii).
Jeżeli odnośny kurs przeliczeniowy dla Polski wyniesie np. 4,00 zł/euro, wówczas cena
interwencyjna cukru białego w roku gospodarczym 2004/2005 wyniesie 2.528 zł/t (bez VAT).
Będzie ona o 40% wyższa od ceny interwencyjnej 1.800 zł/t z roku 2002/2003 i o 37% wyższa od
ceny interwencyjnej 1.850 zł/t z roku 2003/2004. Cena podstawowa buraków cukrowych wyniesie
190,68 zł/t i będzie o 52% wyższa zarówno od ceny podstawowej z roku 2002/2003 jak i z roku
2003/2004 (obydwie ceny odniesiono do buraków o zawartości 16% cukru). W podobnym stopniu
powinny zwiększyć się minimalne ceny skupu buraków A i buraków B, które w UE wynoszą
odpowiednio: 46,72 euro/t i 32,42 euro/t. Podaną tu cenę buraków B należy jednak traktować jako
wstępną, gdyż ostateczną jej wysokość określa się dopiero po stwierdzeniu, jakie opłaty są
niezbędne na sfinansowanie dopłat do eksportu cukru i do cukru wykorzystanego w przemyśle
chemicznym. Tak ustalona cena buraków B w roku 2004/2005 wynosi 28,84 euro/t. Ponadto zapłata
za buraki cukrowe będzie uzależniona od zawartości cukru w sposób określony w rozporządzeniu
Komisji (WE) nr 1261/2001 (patrz: tabela 1 w poprzedniej części niniejszego opracowania).
Oprócz podwyżki cen skupu polscy plantatorzy buraków cukrowych objęci są systemem
płatności bezpośrednich, nazywanych też dopłatami bezpośrednimi. W Polsce płatności
bezpośrednie przysługują każdemu właścicielowi gospodarstwa rolnego o powierzchni od 1 hektara
użytków rolnych, utrzymanych w dobrej kulturze rolnej. Jeżeli właściciel wydzierżawił ziemię,
dopłaty dostaje nie on, lecz dzierżawca, ale pod warunkiem, że udowodni, że to on użytkuje grunty.
Płatności te składają się z dwóch elementów: 1) jednolitej płatności obszarowej, 2) uzupełniających
krajowych płatności bezpośrednich – do powierzchni niektórych upraw (np. rośliny uprawne,
chmiel – płatność do hektara; tytoń, ziemniaki przeznaczone do przetworzenia na skrobię – płatność
do tony). Do uprawy buraków cukrowych przysługuje tylko pierwszy rodzaj dopłaty, czyli jednolita
płatność obszarowa.
____________________________________________________________________________________
9
_______________________________________________________________________________________
Poziom jednolitej płatności obszarowej w Polsce, w przeliczeniu na 1 hektar, w latach 2004,
2005 i 2006 stanowić będzie odpowiednio 55%, 60% i 65% poziomu przysługującego rolnikom z
15 dotychczasowych krajów członkowskich UE. W następnych latach poziom dopłat będzie nadal
stopniowo zbliżany do poziomu pełnych dopłat w „UE-15”.
Rolnicy, którzy zaczynają po raz pierwszy swoją działalność powinni złożyć wniosek o wpis
do ewidencji producentów, a dopiero później mogą składać wnioski o przyznanie płatności
obszarowych (w 2005 r. od 15 marca do 15 maja). Wnioski są przyjmowane przez powiatowe biura
Agencji Restrukturyzacji i Modernizacji Rolnictwa.
Nadzór nad funkcjonowaniem rynku cukru w Polsce pełnią: minister „właściwy do spraw
rynków rolnych” (czyli Minister Rolnictwa i Rozwoju Wsi) oraz prezes Agencji Rynku Rolnego.
Stwierdzenia takie wynikają z ustawy z dnia 11 marca 2004 r. o Agencji Rynku Rolnego i
organizacji niektórych rynków rolnych, w której zagadnienia dotyczące rynku cukru omówiono w
rozdziale 6. Ustawa ta weszła w życie z dniem uzyskania przez Polskę członkostwa w Unii
Europejskiej, a równocześnie straciła moc ustawa z dnia 21 czerwca 2001 r. o regulacji rynku
cukru.
Zasadnicza część przepisów ustawy z 2001 r. była jednakże zbieżna z prawodawstwem Unii
Europejskiej. Przepisy te, ujęte w sposób bardziej syntetyczny, zostały zamieszczone w
omawianym tu fragmencie ustawy o Agencji Rynku Rolnego. Dotyczy to zwłaszcza procedur
rozdziału kwot A i B cukru pomiędzy producentów cukru oraz rozdziału przez producentów cukru
limitów A i B buraków cukrowych (tj. ilości buraków cukrowych niezbędnych do wyprodukowania
kwot A i B cukru) pomiędzy plantatorów buraków cukrowych. Części limitów A i B buraków
cukrowych rozdzielane są pomiędzy tych plantatorów, którzy mieli zawarte umowy kontraktacji
na rok gospodarczy 2001/2002. Części te, przydzielone poszczególnym plantatorom, stanowią
wielkość przysługujących im, w ramach umowy kontraktacji, praw do uprawy i dostawy buraków
cukrowych.
W związku z anulowaniem polskiej ustawy o regulacji rynku cukru z 2001 r. traci moc
rozporządzenie Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi z dnia 15 marca 2002 r. w sprawie
szczegółowych zasad współpracy między producentami cukru a plantatorami buraków cukrowych.
Rozporządzenie to określało m.in. sposób przeliczania kwot produkcji cukru na odpowiednie limity
produkcji (kontraktacji) buraków cukrowych. Odnośne przepisy przeniesiono do porozumienia
____________________________________________________________________________________ 10
_______________________________________________________________________________________
branżowego, które zostało zawarte w dniu 13 maja 2004 r. pomiędzy Związkiem Producentów
Cukru w Polsce a Krajowym Związkiem Plantatorów Buraka Cukrowego.
Regulacją nową – na polskim gruncie – jest możliwość corocznej redukcji, czyli
zmniejszenia, kwoty A i kwoty B cukru (jak również kwoty A i kwoty B izoglukozy). Decyzje o
zmniejszeniu kwot będzie mógł podejmować minister właściwy do spraw rynków rolnych w
przypadku zastosowania przez Komisję Europejską odpowiednich wskaźników redukcji. Nieduże,
lecz prawie coroczne redukcje kwot produkcji cukru w stosunku do poziomu bazowego, ustalanego
na okresy pięcioletnie, stosuje się w Unii Europejskiej od 1995 roku. Przyczyny wynikają z umów
międzynarodowych, zobowiązujących UE do stopniowego zmniejszania rozmiarów dotowanego
eksportu cukru, przy równoczesnym zwiększaniu importu cukru przy obniżonych lub zerowych
stawkach celnych (por. opracowanie dotyczące handlu cukrem). Współczynniki, zgodnie z którymi
ewentualne redukcje kwot A i B cukru będą rozkładane na poszczególne kraje członkowskie
poszerzonej Unii Europejskiej, zostały zamieszczone w rozporządzeniu Komisji (WE) nr
2196/2003 z 16 grudnia 2003 r.
5. Bezpośrednie skutki i efekty ekonomiczne wdrożenia nowych przepisów
Wdrożenie w Polsce zasad regulacji rynku cukru obowiązujących w Unii Europejskiej
spowoduje następujące skutki dla plantatorów buraków cukrowych:
•
potrzebę
wdrożenia
wzorcowej
umowy
na
dostawy
buraków
cukrowych
(umowy
kontraktacyjnej), uwzględniającej ramowe warunki takich umów w UE i zawierającej
ewentualne szczegółowe warunki krajowe (projekt takiej umowy został już opracowany przez
Krajowy Związek Plantatorów Buraka Cukrowego),
•
potrzebę szybkiego upowszechnienia systemu indywidualnej oceny jakości surowca
odbieranego od poszczególnych plantatorów i zrezygnowanie z dopuszczalnej obecnie praktyki
ustalania zapłaty za surowiec w oparciu o średnią zawartość cukru we wszystkich burakach
cukrowych przerobionych przez daną cukrownię (jeżeli nie posiada ona urządzeń niezbędnych
do indywidualnych badań),
____________________________________________________________________________________ 11
_______________________________________________________________________________________
•
wydatną poprawę opłacalności produkcji buraków cukrowych (tab. 2) z uwagi na ponad 50procentowy wzrost minimalnych cen skupu buraków A i B, przy zastrzeżeniu, że dla niektórych
producentów cukru konieczność zapłacenia tak wysokich cen będzie znacznym obciążeniem, z
tego
względu
konieczne
jest
przyspieszenie
procesów
restrukturyzacji
przemysłu
cukrowniczego oraz bieżące usprawnienie organizacji i funkcjonowania rynku cukru.
Tabela 2.
Przewidywane zmiany dochodów z produkcji buraków cukrowych w pierwszych
latach po wdrożeniu w Polsce prawodawstwa cukrowego Unii Europejskiej (na przykładzie
gospodarstw prowadzących rachunkowość rolną dla IERiGŻ)
Wyszczególnienie
2003/04
szacunek
2004/05 –
2005/06
prognoza
Wzrost (+) Spadek (–)
w latach
2004/05 – 2005/06
(2003/04 = 100)
1. Wyniki produkcji
1.1. plon, dt/ha
456
456
12,43
18,00 (a)
–
222
5.668
8.430
+48,7%
2. Koszty produkcji bezpośrednie i pośrednie,
bez opłaty pracy własnej, zł/ha
3.928
4.720
+20,2%
3. Dochód rolniczy netto, zł/ha (1.4 – 2)
1.740
3.710
+113,2%
4. Wskaźnik dochodowości, % (3 : 1.4)
30,7%
44,0%
1.2. cena sprzedaży, zł/dt
1.3. dopłata bezpośrednia, zł/ha
1.4. wartość produkcji plus dopłata, zł/ha
Uwagi:
+44,8%
Podstawą do prognozy są dane szacunkowe z 210 indywidualnych gospodarstw rolnych uprawiających
buraki cukrowe w różnych regionach kraju.
(a)
Cenę sprzedaży w latach 2004-2005 przyjęto jako średnią ważoną cenę skupu buraków A, B i C, przy
założeniu następującej struktury produkcji cukru: kwota A – 1580 tys. t, kwota B – 92 tys. t, cukier C –
328 tys. t (łącznie 2000 tys. t). Dopłaty do ceny skupu za zawartość cukru obliczono przy założeniu
cukrowości buraków 17,30%, średniej z kampanii 2002/03 i 2003/04. Przyjęto przelicznik: 4 zł/euro.
Źródło:
Prognoza Ł. Chudoba na podstawie badań A. Skarżyńskiej i T. Pokrzywy z IERiGŻ.
Od roku gospodarczego 2006/2007 system regulacji rynku cukru w Unii Europejskiej może ulec
zmianie, jednakże decyzja co do kierunku zmian nie została jeszcze podjęta. Najnowsza propozycja
____________________________________________________________________________________ 12
_______________________________________________________________________________________
przewiduje m.in. obniżenie gwarantowanych cen cukru i buraków cukrowych, przy wprowadzeniu
dopłat bezpośrednich dla plantatorów.
6. Podstawy prawne
6.1. Polskie akty prawne
1. Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 22 lipca 2003 r. w sprawie ustalenia ceny
interwencyjnej cukru białego i ceny podstawowej buraków cukrowych, Dz. U. nr 141 z dnia 13
sierpnia 2003 r., poz. 1354.
2. Ustawa z dnia 18 grudnia 2003 r. o płatnościach bezpośrednich do gruntów rolnych, Dz. U. nr 6
z dnia 15 stycznia 2004 r., poz. 40.
3. Ustawa z dnia 11 marca 2004 r. o Agencji Rynku Rolnego, Dz. U. nr 42 z dnia 15 marca 2004
r., poz. 386.
6.2. Akty prawne Unii Europejskiej
1. Rozporządzenie Rady (WE) nr 1260/2001 z dnia 19 czerwca 2001 r. w sprawie wspólnej
organizacji rynków w sektorze cukru, Dz. U. WE, seria L, nr 178 z dnia 30 czerwca 2001 r.
2. Rozporządzenie Komisji (WE) nr 1261/2001 z dnia 27 czerwca 2001 r. ustanawiające
szczegółowe zasady stosowania rozporządzenia Rady (WE) nr 1260/2001 w odniesieniu do
umów na dostawy buraków cukrowych oraz wzrostów i obniżek cen mających zastosowanie do
ceny buraków cukrowych, Dz. U. WE, seria L, nr 178 z dnia 30 czerwca 2001 r.
3. Rozporządzenie Komisji (WE) nr 2196/2003 z dnia 16 grudnia 2003 r. zmieniające
rozporządzenie Rady (WE) nr 1260/2001 w sprawie wspólnej organizacji rynków w sektorze
cukru, Dz. U. UE, seria L, nr 328 z dnia 17 grudnia 2003 r.
4. Rozporządzenie Komisji (WE) nr 1462/2004 z dnia 17 sierpnia 2004 r. weryfikujące
maksymalną kwotę opłaty produkcyjnej B oraz zmieniające cenę minimalną za buraki B w
sektorze cukru na rok gospodarczy 2004/2005, Dz. U. UE, seria L, nr 270 z dnia 18 sierpnia
2004 r.
____________________________________________________________________________________ 13
_______________________________________________________________________________________
7. Bibliografia
1. Polskie rolnictwo w UE, Biuletyn Informacyjny Ministerstwa Rolnictwa i Rozwoju Wsi oraz
Agencji Restrukturyzacji i Modernizacji Rolnictwa, nr 1 - 2, 2003.
2. Rowiński J.: System informacyjny dla rolników i społeczności wiejskich przygotowujący ich do
działania w warunkach członkostwa w Unii Europejskiej, Program Agro-Info, Warszawa 2002.
3. Szot E.: Polskie rolnictwo w UE, Fundacja Fundusz Współpracy, Warszawa 2003.
4. „Rynek cukru. Stan i perspektywy” – analiza wydawana dwa razy do roku przez Instytut
Ekonomiki Rolnictwa i Gospodarki Żywnościowej.
5. „Poradnik plantatora buraka cukrowego” – czasopismo wydawane cztery razy w roku przez
Krajowy Związek Plantatorów Buraka Cukrowego.
6. „Burak Cukrowy. Gazeta dla plantatorów” – czasopismo wydawane cztery razy w roku przez
firmę Bartens Sp. z o. o.
7. „Gazeta Cukrownicza” – miesięcznik Stowarzyszenia Techników Cukrowników i przemysłu
cukrowniczego.
8. „Rynek cukru” (notowania światowych cen cukru, wiadomości z Unii Europejskiej i świata) –
biuletyn wydawany cotygodniowo w formie elektronicznej przez Fundację Programów Pomocy
dla Rolnictwa / Zespół Monitoringu Zagranicznych Rynków Rolnych (FAPA / FAMMU).
9. „Biuletyn Agencji Rynku Rolnego” – miesięcznik.
10. Chudoba Ł.: Opłacalność uprawy buraków cukrowych w Polsce, dziś i po wstąpieniu Polski do
Unii Europejskiej. „Poradnik plantatora buraka cukrowego”. 2003, nr 3, s. 5-7.
11. Chudoba Ł.: Opłacalność produkcji buraków cukrowych w Polsce. „Wieś jutra”. 2004, nr 2, s.
17-19.
12. Chudoba Ł.: Stan dostosowań polskiego cukrownictwa do funkcjonowania w Unii Europejskiej.
„Gazeta Cukrownicza” 2003, nr 8, s. 241-245.
13. Chudoba Ł.: Projekt reformy polityki cukrowniczej Unii Europejskiej. „Gazeta Cukrownicza”.
2004, nr 1, s. 27-29.
14. Skarżyńska A., Augustyńska-Grzymek I.: „Koszty jednostkowe i dochodowość produkcji
rolniczej w gospodarstwach indywidualnych w 2001 roku”, IERiGŻ, Warszawa 2002, oraz
analogiczne prace autorek z lat wcześniejszych.
____________________________________________________________________________________ 14
_______________________________________________________________________________________
15. Skarżyńska A., Pokrzywa T.: „Produkcja, koszty ekonomiczne i dochodowość wybranych
produktów rolniczych w latach 2001-2002”, IERiGŻ, Warszawa 2003.
16. Radzyńska S., „Dopłaty obszarowe, IACS”, serwis internetowy Programu Agro–Info:
www.agro-info.org.pl.
8. Ważniejsze instytucje i organizacje
1. Ministerstwo Rolnictwa i Rozwoju Wsi
00-950 Warszawa, ul. Wspólna 30
Departament Produkcji Roślinnej
tel. (0 22) 623-25-54, e-mail: [email protected]
Departament Przetwórstwa i Rynków Rolnych
2. Agencja Rynku Rolnego
Biuro Cukru
00-400 Warszawa, ul. Nowy Świat 6/12
3. Agencja Restrukturyzacji i Modernizacji Rolnictwa
00-175 Warszawa, ul. Jana Pawła II 70
Departament Wsparcia Rolnictwa i Przetwórstwa
tel. (0 22) 860-29-55, 860-28-20, e-mail: [email protected]
Departament Wspólnej Polityki Rolnej
Departament Ewidencji Gruntów i Gospodarstw Rolnych
4. Fundacja Programów Pomocy dla Rolnictwa
00-950 Warszawa, ul. Wspólna 30
Centrum Informacji i Dokumentacji Integracji Europejskiej
tel. (0 22) 623-15-70, 629-15-08, 623-26-07, e-mail: [email protected]
____________________________________________________________________________________ 15
_______________________________________________________________________________________
Zespół Monitoringu Zagranicznych Rynków Rolnych
tel. (0 22) 623-22-56, fax: 623-25-06, e-mail: [email protected]
5. Instytut Ekonomiki Rolnictwa i Gospodarki Żywnościowej
Zakład Badań Rynkowych, Zakład Ekonomiki Przemysłu Spożywczego
00-002 Warszawa, ul. Świętokrzyska 20
tel. (0 22) 826-50-31 w. 415, dr Łucja Chudoba, e-mail: [email protected]
6. Krajowy Związek Plantatorów Buraka Cukrowego
00-336 Warszawa, ul. Kopernika 34
tel/fax: (0 22) 826-41-04, http://www.kzpbc.com.pl
9. Przydatne strony internetowe
Ministerstwo Rolnictwa i Rozwoju Wsi – www.minrol.gov.pl
Agencja Restrukturyzacji i Modernizacji Rolnictwa – www.arimr.gov.pl
Agencja Rynku Rolnego – www.arr.gov.pl
Program Agro–Info – www.agro-info.org.pl
Instytut Ekonomiki Rolnictwa i Gospodarki Żywnościowej – www.ierigz.waw.pl
Fundacja Programów Pomocy dla Rolnictwa / Zespół Monitoringu Zagranicznych Rynków
Rolnych – www.fapa.com.pl/fammu
Polski Komitet Normalizacyjny – www.pkn.pl
Główny Urząd Statystyczny – www.stat.gov.pl
Wyszukiwarka aktów prawnych UE - www.europa.eu.int/eur-lex/en/index.html
Niemiecki instytut badań rynkowych Zentrale Markt und Preisberichtelle GmbH (m.in. informacje
o cenach rolnych) – www.zmp.de
____________________________________________________________________________________ 16

Buraki cukrowe. Produkcja. Wersja 3

Transkrypt

Podobne dokumenty

Komunikat Prasowy - Copa

BURAK CUKROWY

Czytaj więcej

Nie taki słodki – uprawa buraka cukrowego

Wiórek Sok z Buraków Kwaszonych 100

Burak cukrowy 5-2016 - Kujawsko-Pomorski Ośrodek Doradztwa

STEROWANIE NAWODNIENIAMI ZA POMOCĄ TECHNOLOGII