prognoza oddziaływania na środowisko zmiany studium

Transkrypt

PROGNOZA ODDZIAŁYWANIA NA ŚRODOWISKO
ZMIANY STUDIUM UWARUNKOWAŃ I KIERUNKÓW ZAGOSPODAROWANIA PRZESTRZENNEGO GMINY KłODZKO
DLA WYBRANYCH TERENÓW W MIEJSCOWOŚCI BIERKOWICE
ZMIANY STUDIUM UWARUNKOWAŃ I KIERUNKÓW
ZAGOSPODAROWANIA PRZESTRZENNEGO
GMINY KŁODZKO DLA WYBRANYCH TERENÓW
W MIEJSCOWOŚCI BIERKOWICE
ZLECENIODAWCA: Urząd Gminy Kłodzko
KŁODZKO 2015
1
SPIS TREŚCI
WSTĘP ......................................................................................................................................................... 3
Podstawy formalno – prawne opracowania prognozy ....................................................................................... 3
Cel i zakres prognozy ............................................................................................................................................ 4
Informacje o metodach zastosowanych przy sporządzaniu prognozy ............................................................. 4
Zespół autorski ...................................................................................................................................................... 5
Wykorzystane materiały ........................................................................................................................................ 5
1. USTALENIA ZMIANY STUDIUM UWARUNKOWAŃ I KIERUNKÓW ZAGOSPODAROWANIA
PRZESTRZENNEGO ORAZ JEGO POWIĄZANIA Z INNYMI DOKUMENTAMI............................. 7
1.1. Obszar opracowania ....................................................................................................................................... 7
1.2. Zawartość i główne cele projektu zmiany studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania
przestrzennego ........................................................................................................................................... 7
1.3. Powiązania projektu zmiany studium z innymi dokumentami .................................................................... 8
2. ISTNIEJĄCY STAN ŚRODOWISKA ORAZ POTENCJALNE ZMIANY TEGO STANU W
PRZYPADKU W PRZYPADKU BRAKU REALIZACJI PROJEKTOWANEGO DOKUMENTU ...... 9
2.1. Uwarunkowania fizjograficzne. ...................................................................................................................... 9
2.2. Analiza i ocena stanu środowiska przyrodniczego ................................................................................... 25
2.3. Potencjalne zmiany w środowisku w przypadku braku realizacji projektowanego dokumentu ............ 56
3. CHARAKTERYSTYKA I OCENA ISTNIEJĄCYCH PROBLEMÓW OCHRONY ŚRODOWISKA
ISTOTNYCH Z PUNKTU WIDZENIA PROJEKTOWANEGO DOKUMENTU ................................ 56
3.1. Prawne formy ochrony przyrody. ................................................................................................................ 56
3.2. Inne formy ochrony przyrody ...................................................................................................................... 59
3.3. Obszary proponowane do objęcia ochroną................................................................................................ 59
3.4. Ochrona kulturowa. ...................................................................................................................................... 60
3.5. Zagrożenia obszarów o dużych walorach przyrodniczych ze szczególnym uwzględnieniem obszaru
Natura 2000 ............................................................................................................................................... 61
4. ANALIZA I OCENA CELÓW OCHRONY ŚRODOWISKA USTANOWIONYCH NA SZCZEBLU
MIĘDZYNARODOWYM, WSPÓLNOTOWYM I KRAJOWYM, ISTOTNYCH Z PUNKTU WIDZENIA
PROJEKTOWANEGO DOKUMENTU ............................................................................................ 62
5. POTENCJALNY WPŁYW REALIZACJI USTALEŃ PROJEKTU ZMIANY STUDIUM
UWARUNKOWAŃ I KIERUNKÓW ZAGOSPODAROWANIA PRZESTRZENNEGO NA
ŚRODOWISKO ................................................................................................................................ 63
6. CHARAKTERYSTYKA ROZWIĄZAŃ MAJĄCYCH NA CELU ZAPOBIEGANIE, OGRANICZENIE
LUB KOMPENSACJĘ PRZYRODNICZĄ NEGATYWNYCH ODDZIAŁYWAŃ NA ŚRODOWISKO,
MOGĄCYCH BYĆ REZULTATEM REALIZACJI PROJEKTOWANEGO DOKUMENTU ............. 65
7. ANALIZA STANU ŚRODOWISKA NA OBSZARACH OBJĘTYCH PRZEWIDYWANYM ZNACZĄCYM
ODDZIAŁYWANIEM ........................................................................................................................ 66
8. ROZWIĄZANIA ALTERNATYWNE DO ROZWIĄZAŃ ZAWARTYCH W PROJEKCIE ZMIANY
STUDIUM ......................................................................................................................................... 66
9. METODY ANALIZY REALIZACJI POSTANOWIEŃ PROJEKTOWANEGO DOKUMENTU ORAZ
CZĘSTOTLIWOŚĆ JEJ PRZEPROWADZANIA ............................................................................ 66
10. INFORMACJE O MOŻLIWYM TRANSGRANICZNYM ODDZIAŁYWANIU NA ŚRODOWISKO ...... 67
11. STRESZCZENIE W JĘZYKU NIESPECJALISTYCZNYM .................................................................. 67
2
WSTĘP
Podstawy formalno – prawne opracowania prognozy
Organ opracowujący projekt studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego jest zobowiązany
do sporządzenia prognozy oddziaływania na środowisko zgodnie z art. 46 i art. 51 Ustawy z dnia 3 października
2008 r. o udostępnianiu informacji o środowisku i jego ochronie, udziale społeczeństwa w ochronie środowiska oraz o
ocenach oddziaływania na środowisko (Dz. U. z 2016 r., poz. 353). Do najważniejszych aktów prawnych
wykorzystanych podczas sporządzania prognozy należą:
-
Ustawa z dnia 16 kwietnia 2004 roku o ochronie przyrody (Dz. U. z 2015 roku, poz. 1651);
-
Ustawa z dnia 27 marca 2003 roku o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym (Dz. U. z 2015 roku, poz.
-
Ustawa z dnia 27 kwietnia 2001 roku Prawo ochrony środowiska (Dz. U. z 2013 roku poz. 1232 z późn. zm.);
-
Ustawa z dnia 18 lipca 2001 roku Prawo wodne (Dz. U. z 2015 roku, poz. 469);
-
Ustawa z dnia 14 grudnia 2012 roku o odpadach (Dz. U. z 2013 roku poz. 21 z późn. zm.);
-
Ustawa z dnia 9 czerwca 2011 roku Prawo geologiczne i górnicze (Dz. U. z 2015 roku, poz. 196);
-
Ustawa z dnia 3 lutego 1995 roku o ochronie gruntów rolnych i leśnych (Dz. U. z 2015 roku, poz. 909);
-
Ustawa z dnia 23 lipca 2003 roku o ochronie zabytków i opiece nad zabytkami (Dz. U. z 2014 roku, poz. 1446);
-
Ustawa z dnia 7 maja 2010 roku o wspieraniu rozwoju usług i sieci telekomunikacyjnych (Dz. U. z 2015 roku,
-
Ustawa z dnia 21 marca 1985 roku o drogach publicznych (Dz. U. z 2015 roku, poz. 460 z późn. zm.);
-
Ustawa z dnia 28 września 1991 roku o lasach (Dz. U. z 2015 roku, poz. 2100);
-
Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 13 kwietnia 2010 roku w sprawie siedlisk przyrodniczych oraz
199 z późn. zm.);
poz. 880);
gatunków będących przedmiotem zainteresowania Wspólnoty, a także kryteriów wyboru obszarów
kwalifikujących się do uznania lub wyznaczenia jako obszary Natura 2000 (Dz. U. Nr 77, poz. 510 z późn. zm.);
-
Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 9 października 2014 roku w sprawie ochrony gatunkowej roślin
(Dz. U. poz. 1409);
-
Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 6 października 2014 roku w sprawie ochrony gatunkowej zwierząt
(Dz. U. poz. 1348);
-
Rozporządzenie Ministra Ochrony Środowiska, Zasobów Naturalnych i Leśnictwa z dnia 25 sierpnia 1992 roku
w sprawie szczegółowych zasad i trybu uznawania lasów za ochronne oraz szczegółowych zasad prowadzenia
w nich gospodarki leśnej (Dz. U. Nr 67, poz. 337);
-
Rozporządzenie Ministra Infrastruktury z dnia 12 kwietnia 2002 roku w sprawie warunków technicznych, jakim
powinny odpowiadać budynki i ich usytuowanie (Dz. U. z 2015 roku, poz. 1422);
-
Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 23 lipca 2008 roku w sprawie kryteriów i sposobu oceny stanu wód
-
Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 22 października 2014 roku w sprawie sposobu klasyfikacji stanu
podziemnych (Dz. U. Nr 143, poz. 896);
jednolitych części wód powierzchniowych oraz środowiskowych norm jakości dla substancji priorytetowych
(Dz.U. poz. 1482);
-
Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 4 października 2002 roku w sprawie wymagań jakim powinny
odpowiadać wody śródlądowe będące środowiskiem życia ryb w warunkach naturalnych (Dz. U., Nr 176, poz.
1455);
-
Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 29 marca 2013 roku w sprawie szczegółowego zakresu opracowywania
planów gospodarowania wodami na obszarach dorzeczy (Dz. U., poz. 578);
-
Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 24 sierpnia 2012 roku w sprawie poziomów niektórych substancji w
powietrzu (Dz. U., poz. 1031);
3
-
Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 2 sierpnia 2012 roku w sprawie stref, w których dokonuje się oceny
-
Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 10 września 2012 roku w sprawie zakresu i sposobu
jakości powietrza (Dz. U., poz. 914);
przekazywania informacji dotyczących zanieczyszczenia powietrza (Dz.U., poz. 1034);
-
Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 13 września 2012 roku w sprawie dokonywania oceny poziomów
-
Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 14 czerwca 2007 roku w sprawie dopuszczalnych poziomów hałasu
substancji w powietrzu (Dz.U., poz. 1032);
w środowisku (Dz. U. z 2014 roku, poz. 112);
-
Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 30 października 2003 roku w sprawie dopuszczalnych poziomów
pól elektromagnetycznych w środowisku oraz sposobów sprawdzania dotrzymania tych poziomów (Dz.U., Nr
192, poz. 1883).
Cel i zakres prognozy
Niniejsze opracowanie stanowi prognozę oddziaływania na środowisko projektu zmiany studium uwarunkowań i
kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy Kłodzko.
Opracowanie obejmuje wybrane tereny w miejscowości Bierkowice.
Podstawowym celem prognozy jest ustalenie, czy zapisy projektu zmiany studium nie naruszają zasad prawidłowego
funkcjonowania środowiska przyrodniczego. Ważne jest, by względy ochrony środowiska i zrównoważonego rozwoju
były rozważane na równi z innymi celami i interesami (gospodarczymi i społecznymi). Prognoza ma również ułatwić
identyfikację możliwych do określenia skutków środowiskowych spowodowanych realizacją postanowień ocenianego
dokumentu oraz ocenić, czy przyjęte rozwiązania ochronne w dostateczny sposób zabezpieczają przed
powstawaniem konfliktów i zagrożeń w środowisku.
Zakres i stopień szczegółowości informacji zawartych w prognozie oddziaływania na środowisko został uzgodniony
na podstawie art. 53 Ustawy z dnia 3 października 2008 r. o udostępnianiu informacji o środowisku i jego ochronie,
udziale społeczeństwa w ochronie środowiska oraz o ocenach oddziaływania na środowisko (Dz. U. z 2016 r. poz.
353) z właściwymi organamio których mowa w art. 57 i 58 ww. ustawy.
Informacje o metodach zastosowanych przy sporządzaniu prognozy
Prognozę opracowano na podstawie analizy projektu zmiany studium, założeń ochrony środowiska, informacji o
projektowanych inwestycjach oraz materiałów archiwalnych dotyczących charakterystyki i stanu środowiska
przyrodniczego. Rozpoznanie aktualnego stanu środowiska i jego zagrożeń wynikających z realizacji zmiany studium
uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego uzupełniono na podstawie wizji terenowej.
W prognozie oceniono możliwy wpływ na środowisko przyrodnicze skutków realizacji zapisów projektu zmiany
studium dla poszczególnych jednostek planistycznych i wydzielono te jednostki, na których mogą wystąpić istotne
oddziaływania. Ustalono charakter tych oddziaływań na poszczególne składniki środowiska uwzględniając
intensywność powodowanych przez nie przekształceń, czas ich trwania oraz ich zasięg przestrzenny. Zasadniczą
część prognozy wykonano w ujęciu tabelarycznym, co pozwala przedstawić oddziaływanie przewidywanego sposobu
zagospodarowania wybranych jednostek urbanistycznych na poszczególne elementy środowiska przyrodniczego.
Opracowanie „Prognoza oddziaływania na środowisko zmiany studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania
przestrzennego gminy Kłodzko dla wybranych terenów w miejscowości Bierkowice” obejmuje niniejszy tekst oraz
załącznik w postaci map prognozy wykonanych w skali odpowiadającej skali mapy, w jakiej sporządzana jest zmiana
studium.
4
Zespół autorski
mgr inż. Katarzyna Zdeb-Kmiecik
mgr Robert Boryczka
Wykorzystane materiały
Do podstawowych materiałów źródłowych wykorzystanych przy sporządzaniu prognozy należą:
Baraniecki L., Bieroński J., Pawlak W., Tomaszewski J., Komentarz do Mapy Hydrograficznej w skali 1:50000,
arkusz M-33-58-C, Kłodzko, Uniwersytet Wrocławski 1998.
Baraniecki L., Bieroński J., Kuźniewski E., Pawlak W., Komentarz do Mapy Sozologicznej w skali 1:50000, arkusz
M-33-58-C, Kłodzko, Uniwersytet Wrocławski 1997.
Bau Project, zespół projektowy, Zmiana miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego wsi Bierkowice w
gminie Kłodzko, Kłodzko 2003.
Boryczka R., Zdeb K., Opracowanie ekofizjograficzne na potrzeby
zmiany studium uwarunkowań i kierunków
zagospodarowania przestrzennego oraz miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego Gminy Kłodzko
dla wybranych terenów w miejscowości Bierkowice (działki ewidencyjne nr 37/2 i 85), Kłodzko 2015.
Dolnośląskie Biuro Geodezji i Terenów Rolnych, zespół autorski, Plan urządzeniowo – rolny Gminy Kłodzko,
Wrocław 2010.
Dolnośląskie Biuro Geodezji i Terenów Rolnych, zespół autorski, Gmina Kłodzko – Projekt granicy rolno – leśnej,
Wrocław 2010.
Fatyga J, Górecki A., Kształtowanie granic rolno – leśnej i darniowo – polowej w Sudetach, Falenty 2001.
Fulica – Jankowski Wojciech, zespół autorski, Inwentaryzacja Przyrodnicza Gminy Kłodzko, Wrocław 2002.
Główny Urząd Statystyczny, www.stat.gov.pl/bdl, 2015
Instytut Rozwoju Terytorialnego we Wrocławiu, Plan Zagospodarowania Przestrzennego Województwa
Dolnośląskiego, Wrocław 2014.
Kondracki J., Geografia regionalna Polski, Warszawa 2000.
Minister Środowiska, Polityka Ekologiczna Państwa w latach 2009 – 2012 z perspektywą do roku 2016, Warszawa
2008.
Państwowy Instytut Geologiczny, Objaśnienia do Mapy Geośrodowiskowej Polski 1:50000, arkusz Kłodzko (901),
Warszawa 2004.
Studio Wydawnicze PLAN, mapa Kotlina Kłodzka i okolice 1:50000, Wrocław 2006.
Urząd Gminy Kłodzko, Ujednolicony tekst – Studium Uwarunkowań i Kierunków Zagospodarowania Przestrzennego
Gminy Kłodzko, Kłodzko 2015.
Wojewódzki Inspektorat Ochrony Środowiska we Wrocławiu, Badania poziomów pól elektromagnetycznych w
wybranych punktach województwa dolnośląskiego w roku 2014, Wrocław 2015.
Wojewódzki Inspektorat Ochrony Środowiska we Wrocławiu, Klimat akustyczny w wybranych punktach
województwa dolnośląskiego w 2014 roku, Wrocław 2015.
Wojewódzki Inspektorat Ochrony Środowiska we Wrocławiu, Ocena jakości powietrza na terenie województwa
dolnośląskiego w 2014 roku, Wrocław 2015.
Wojewódzki Inspektorat Ochrony Środowiska we Wrocławiu, Ocena poziomów substancji w powietrzu oraz
wyniki klasyfikacji stref województwa dolnośląskiego za 2014 rok, Wrocław 2015.
Wojewódzki Inspektorat Ochrony Środowiska we Wrocławiu, Ocena stanu czystości wód podziemnych
województwa dolnośląskiego w 2014 roku, Wrocław 2015.
5
Wojewódzki Inspektorat Ochrony Środowiska we Wrocławiu, Ocena stanu jednolitych części wód
powierzchniowych na terenie województwa dolnośląskiego za rok 2013, Wrocław 2014.
Wojewódzki Inspektorat Ochrony Środowiska we Wrocławiu, Raport o stanie środowiska w województwie
dolnośląskim w 2013 roku, Wrocław 2014.
Wojewódzkie Biuro Urbanistyczne we Wrocławiu, Studium uwarunkowań przestrzennych dla lokalizacji elektrowni
wiatrowych w województwie dolnośląskim, Wrocław 2010.
Woś A., Klimat Polski, Warszawa 1999.
www.gmina.klodzko.pl, Kłodzko 2015.
6
1. USTALENIA ZMIANY STUDIUM UWARUNKOWAŃ I KIERUNKÓW
ZAGOSPODAROWANIA
PRZESTRZENNEGO
ORAZ
JEGO
POWIĄZANIA Z INNYMI DOKUMENTAMI
1.1. Obszar opracowania
Tereny objęte opracowaniem zlokalizowane są w rejonie miejscowości Bierkowice na terenie północno – zachodniej
części gminy wiejskiej Kłodzko, położonej w południowo – wschodniej części województwa dolnośląskiego.
Poszczególne obszary położone są na następującej wysokości nad poziomem morza:
Bierkowice (działka ewidencyjna nr 37/2) – od 320 do 350 m n.p.m.;
Bierkowice (działka ewidencyjna nr 85) – od 290 do 310 m n.p.m.
Łączna powierzchnia rozpatrywanego obszaru wynosi 6,12 ha, co stanowi 0,02 % ogólnej powierzchni gminy
Kłodzko i kształtuje się następująco:
Bierkowice (działka ewidencyjna nr 37/2) – 1,72 ha;
Bierkowice (działka ewidencyjna nr 85) – 4,40 ha.
Według fizyczno – geograficznej regionalizacji Polski J. Kondrackiego (1998) obszar opracowania umiejscowiony jest
w następujących jednostkach:
megaregion – Europa Środkowa (3);
prowincja – Masyw Czeski (33);
podprowincja – Sudety z Przedgórzem Sudeckim (332);
makroregiony – Sudety Środkowe (332.4-5);
mezoregiony: Obniżenie Ścinawki (332.47).
Rejon miejscowości Bierkowice umiejscowiony jest więc w mezoregionie Obniżenia Ścinawki, w obrębie którego
wyróżnia się tu mikroregion Doliny Ścinawki. Należy nadmienić, że objęty opracowaniem rejon Bierkowic położony
jest blisko granicy kilku innych mezoregionów: Gór Bardzkich (332.45), Obniżenia Noworudzkiego (332.46) i Kotliny
Kłodzkiej (332.54). Reasumując – położenie w rejonie zróżnicowanych, śródgórskich i górskich jednostek podziału
fizyczno – geograficznego wskazuje, że tutejsze środowisko przyrodnicze posiada charakter przejściowy pomiędzy
strefą Sudetów Środkowych i Wschodnich. Ta przejściowość będzie się odzwierciedlać przy charakterystyce
każdego z elementów środowiska: klimatu, geologii, geomorfologii, hydrologii i hydrografii, pokrywy glebowej, szaty
roślinnej oraz fauny.
Obie działki położone są względem siebie o około 700 m w linii prostej.
Położenie poszczególnych rejonów objętych opracowaniem w regionie jest korzystne. Wpływ na to mają szczególnie
walory krajobrazowe oraz bezpośrednia bliskość większych miast południowo – wschodniej części województwa
dolnośląskiego: Kłodzka, Nowej Rudy, Ząbkowic Śląskich oraz licznych ośrodków turystycznych Ziemi Kłodzkiej,
przez które przebiegają ważne w skali regionu i kraju szlaki komunikacyjne.
1.2. Zawartość i główne cele projektu zmiany studium uwarunkowań i kierunków
zagospodarowania przestrzennego
Kierunki zmian w strukturze przestrzennej gminy oraz przeznaczenia terenów
Tereny objęte opracowaniem zmiany studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego
przeznacza się pod zabudowę mieszkaniowo-usługową.
7
Zmiana „studium...” nie zmienia ustalonej w studium struktury przestrzennej gminy.
Infrastruktura komunikacyjna i techniczna
Ustalono obsługę komunikacyjną terenów objętych zmianą „studium...” przy udziale dróg wewnętrznych.
Ustalono także minimalną ilość miejsc postojowych w zależności od funkcji terenów oraz sposób ich realizacji.
Ustalono także ogólne zasady wyposażenia w infrastrukturę techniczną, w tym:
-
zaopatrzenie projektowanej zabudowy w wodę w oparciu o istniejącą sieć wodociągową; dopuszcza się
realizację własnych ujęć wody, zgodnie z przepisami odrębnymi.
-
odprowadzanie ścieków bytowych docelowo w oparciu o sieć kanalizacji sanitarnej. Do czasu realizacji
kanalizacji dopuszczalne są bezodpływowe zbiorniki. Alternatywnie dopuszcza się odprowadzanie ścieków do
indywidualnych oczyszczalni ścieków (przydomowych). Gospodarkę ściekami komunalnymi i opadowymi
nakazuje się rozwiązać zgodnie z przepisami odrębnymi.
-
ciepło dla celów bytowych, grzewczych i technologicznych nakazuje się docelowo uzyskiwać przy udziale paliw
ekologicznych. Dla obiektów istniejących dopuszcza się zachowanie funkcjonujących instalacji zaopatrzenia w
ciepło, w tym w przypadku rozbudowy lub przebudowy obiektów.
-
zaopatrzenie projektowanej zabudowy w gaz z indywidualnych zbiorników, z możliwością zaopatrzenia z sieci
gazowych.
-
gospodarkę odpadami należy prowadzić zgodnie z przepisami odrębnymi.
-
zaopatrzenie w energię elektryczną należy rozwiązać w oparciu o istniejącą sieć elektroenergetyczną średniego i
niskiego napięcia, z dopuszczeniem rozbudowy wraz z sieciami, urządzeniami i obiektami towarzyszącymi.
-
dla sieci elektroenergetycznych średniego napięcia 20 kV postuluje się zachowanie pasa technologicznego w
odległości obustronnie po 11m od osi linii, w obrębie którego należy wprowadzić zakaz lokalizacji budynków,
zieleni wysokiej oraz innych elementów kolidujących z funkcjonowaniem linii.
-
zaopatrzenie projektowanej zabudowy w zakresie telekomunikacji należy rozwiązać w oparciu o przepisy
odrębne.
1.3. Powiązania projektu zmiany studium z innymi dokumentami
Ustalenia projektu zmiany studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy Kłodzko są
powiązane bezpośrednio lub pośrednio z wytycznymi w zakresie ochrony środowiska dokumentów o charakterze
planistyczno-strategicznym, opracowanych na szczeblach rządowych i samorządowych, dotyczących obszaru gminy
Kłodzko, takimi jak m.in.:
-
Plan Zagospodarowania Przestrzennego Województwa Dolnośląskiego.
-
Strategia Rozwoju Województwa Dolnośląskiego.
-
Wojewódzki Program Ochrony Środowiska Województwa Dolnośląskiego.
-
Aktualizacja Programu Ochrony Środowiska dla Powiatu Kłodzkiego.
-
Program Ochrony Środowiska Gminy Wiejskiej Kłodzko.
-
Opracowanie ekofizjograficzne na potrzeby zmiany studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania
przestrzennego oraz miejscowych planów zagospodarowania przestrzennego Gminy Kłodzko dla wybranych
terenów w miejscowości Bierkowice (działki ewidencyjne nr 37/2 i 85).
Zadania określone w projekcie zmiany studium należy uznać za spójne z wytycznymi ujętymi w wyżej wymienionych
dokumentach. Ponadto uszczegółowienie, wynikające z lokalnej skali dokumentu, doprowadziło do optymalizacji
przyjętej strategii działań, szczególnie adekwatnej do potrzeb i możliwości gminy Kłodzko.
8
2. ISTNIEJĄCY STAN ŚRODOWISKA ORAZ POTENCJALNE ZMIANY
TEGO STANU W PRZYPADKU W PRZYPADKU BRAKU
REALIZACJI PROJEKTOWANEGO DOKUMENTU
2.1. Uwarunkowania fizjograficzne.
Klimat
Klimat gminy podobnie jak całej Polski jest przejściowy, kontynentalno – morski, kształtowany na przemian przez
masy powietrza napływające znad Oceanu Atlantyckiego lub wschodniej Europy i Azji. W skali kraju według W.
Okołowicza i D. Martyn (1979) gmina Kłodzko położona jest w regionie klimatycznym sudeckim ze średnim wpływem
gór i wzniesień, w skali: słaby – średni – silny. Natomiast według A. Wosia (1999) gmina położona jest w regionie
klimatycznym charakterystycznym dla obszarów górskich tuż przy granicy z regionem dolnośląskim środkowym.
Według regionalizacji klimatycznej Schmucka gmina Kłodzko należy do regionu klimatycznego kłodzkiego. W
zależności od wysokości n.p.m. dodatkowo zaznaczają się tutaj piętra klimatyczne. Ze względu na fakt, że rejony
objęte opracowaniem położone są na wysokości od 290 do 350 m n.p.m. to należą one do piętra klimatycznego „a” –
ciepłego, obejmującego obszary położone poniżej 400 m n.p.m. Piętro „a” na tle klimatów typu górskiego
charakteryzuje się średnim zróżnicowaniem warunków klimatycznych: dość długim okresem lata termicznego (70
dni), stosunkowo krótką zimą (80 dni) i początkiem okresu wegetacyjnego w 1 dekadzie kwietnia. Niezależnie od
podziałów rejon gminy znajduje się w zasięgu klimatu typu górskiego, o cechach właściwych dla umiarkowanej strefy
klimatycznej odmiany środkowo – europejskiej. Cechuje się on znacznym udziałem napływu wilgotnych mas
powietrza z kierunku zachodniego. Do najważniejszych, specyficznych cech takiego klimatu należą: piętrowy układ
stref termicznych i opadowych oraz znaczne zróżnicowanie atmosferycznych uwarunkowań lokalnych.
Reprezentatywne dla obszarów objętych opracowaniem będą dane charakteryzujące stację meteorologiczną w
Kłodzku. Średnia roczna temperatura powietrza wynosi tu około 7,5 ºC i charakteryzuje się znaczną zmiennością. O
zmienności rozkładu temperatur w Kłodzku świadczy fakt, że w okresie zimowym (styczeń) notuje się (w zależności
od roku) temperatury zarówno z minimum dobowym o wartości –25 ºC jak i z maksimum dobowym dochodzącym do
15 ºC. Najniższe temperatury powietrza w rejonie Kłodzka zazwyczaj są związane z największymi jej spadkami w
dnach dużych form wklęsłych, takich jak np.: Kotlina Kłodzka. Pierwsze dni z przymrozkami tuż przy gruncie notuje
się tu już pod koniec sierpnia, a ostatnie pod koniec maja. Okres wegetacyjny w Kłodzku trwa średnio 210 dni, a
okres gospodarczy 246 dni. Roczne sumy opadów wahają się średnio od 430 mm (rok suchy) do 789 mm (rok
wilgotny), a przeciętnie 626 mm. Maksimum opadów przypada na lipiec (przeciętnie 104 mm), a minimum na styczeń
(przeciętnie 22 mm). Liczba dni z pokrywą śnieżną wynosi średnio około 62, a jej przeciętna grubość wynosi około 15
cm. Okres występowania pokrywy śnieżnej przerywany jest częstymi odwilżami. Liczba dni z burzą wynosi około 25.
1
2
W Kłodzku dni z pogodą ciepłą średnio w roku jest około 246. Dni przymrozkowych pojawia się średnio około 84,
3
4
zaś dni z pogodą mroźną jest średnio około 35 w roku. Dni z opadem średnio w roku występuje około 161.
Największy odsetek dni z opadem (około 70 %) notowany jest podczas występowania pogody ciepłej. Odsetek dni z
opadem podczas pogody przymrozkowej wynosi od około 19 % do około 24 %. Dni słonecznych lub z niewielkim
5
zachmurzeniem jest na omawianym terenie średnio w roku około 38. Najwięcej dni słonecznych odznacza się
1
Temperatura średnia dobowa >5,0 ºC, temperatura dobowa minimalna i maksymalna >0,0 ºC.
Temperatura średnia dobowa od –5,0 ºC do 5,0 ºC, temperatura dobowa minimalna < lub = 0,0 ºC, temperatura maksymalna
>0,0 ºC.
3
Temperatura średnia dobowa <0,0 ºC, temperatura dobowa minimalna i maksymalna = lub <0,0 ºC.
4
Dobowa suma opadu = lub >0,1 mm.
5
Zachmurzenie średnie dobowe < lub = 20 %.
2
9
jednocześnie pogodą ciepłą. W Kłodzku ich odsetek wynosi blisko 63 %. Dni słonecznych i jednocześnie mroźnych w
Kłodzku jest 4. Udział dni mroźnych w ogólnej liczbie dni z pogodą słoneczną nie przekracza tu 10 %. Dni z pogodą
6
pochmurną
notuje się średnio w roku 194. Wśród dni pochmurnych około 35 % stanowią dni z opadem
atmosferycznym. Wśród dni z pogodą pochmurną największy odsetek stanowią dni z pogodą ciepłą i wynosi on w
Kłodzku 71 %. Wśród dni pochmurnych udział dni jednocześnie przymrozkowych wynosi 21 %. Udział dni mroźnych
7
wśród pochmurnych wynosi tylko około 8 %. Pogoda z dużym zachmurzeniem występuje średnio w roku przez około
133 dni. Wśród dni z dużym zachmurzeniem zdecydowana większość, bo 68 % odznacza się opadem
atmosferycznym. Dni z dużym zachmurzeniem najczęściej towarzyszą typom pogody ciepłej, szczególnie
8
umiarkowanie ciepłej .
Najczęstsze wiatry wieją z sektorów: W, SW i NW (zwłaszcza w półroczu chłodnym). Stanowią około 70 % częstości
wiatru. Ich średnia prędkość oscyluje w granicach 3,3 m/s. Średnia roczna liczba dni w okresie 1951 – 1985 (T.
Niedźwiedź, J. Paszyński, D. Czekierda, 1994) z wiatrem bardzo silnym (prędkość powyżej 15 m/s) wynosi 2, z
wiatrem silnym (prędkość od 10 do 15 m/s) wynosi około 20 – 30, zaś średnia roczna częstość występowania ciszy i
słabego wiatru (prędkość poniżej 2 m/s) wynosi około 60 % dni w roku.
Powyższy zarys informacji o stosunkach pogodowych w rejonie Kłodzka, rozpatrywanych jako stan średni roczny
uzyskany na podstawie analizy wyników pomiarów i obserwacji meteorologicznych za okres wieloletni, jest
uproszczony i ma charakter przeglądowy. Obszary objęte opracowaniem pomimo tego, że cechują się
najłagodniejszymi warunkami klimatycznymi w grupie obszarów górskich, to w stosunku do średniej krajowej należą
do chłodniejszych w Polsce i charakteryzują się: większymi od przeciętnych amplitudami temperatur, silniejszymi od
przeciętnych wiatrami (często fenowymi), dłuższym od przeciętnej okresem występowania mgieł, wyższą od
przeciętnej wilgotnością powietrza, mniejszym od przeciętnej usłonecznieniem, późniejszą wiosną, krótszym
umiarkowanie ciepłym latem, dość mroźną i długą zimą oraz wyższymi od przeciętnych sumami opadów
atmosferycznych, rosnącymi wraz ze wzrostem wysokości nad poziomem morza. Niemniej przedstawione warunki
klimatyczne są korzystne, sprzyjają rozwojowi rolnictwa, aktywności produkcyjnych i usługowych oraz pozwalają na
osiąganie wysokiego komfortu osiedlania. Całokształt warunków klimatycznych umożliwia także rozwój usług
turystycznych i rekreacyjnych.
Budowa geologiczna.
Budowę geologiczną przedstawiono na podstawie Objaśnień do Mapy Geośrodowiskowej Polski w skali 1:50000,
arkusz Kłodzko nr 901 (Bobiński, 2004).
Obszary objęte opracowaniem, wchodzące w skład gminy Kłodzko, leżą w całości w Sudetach. W obrębie gminy
znajdują się fragmenty 7 jednostek geologicznych zaliczanych do Sudetów Środkowych i Wschodnich: struktury
bardzkiej, metamorfiku kłodzkiego, intruzji kłodzko – złotostockiej, metamorfiku lądecko – śnieżnickiego, depresji
śródsudeckiej, metamorfiku Gór Bystrzyckich oraz rowu górnej Nysy. W skład każdej z tych jednostek wchodzą
utwory różnego wieku i genezy, zawierające innego rodzaju surowce mineralne. Na części starszych jednostek leżą
płaty osadów trzeciorzędowych i czwartorzędowych.
Metamorfik kłodzki, obejmujący tereny objęte opracowaniem, tworzy podłoże centralnej części Kotliny Kłodzkiej oraz
południowo – zachodnią część Gór Bardzkich (Garb Golińca). Odsłania się w okolicach Kłodzka oraz na północny –
zachód od niego po obu stronach doliny Ścinawki. Zbudowany jest ze skał metamorficznych wieku proterozoicznego:
6
Zachmurzenie średnie dobowe od 21 % do 79 %.
Zachmurzenie średnie dobowe = lub >80 %.
8
Temperatura średnia dobowa od 5,1 ºC do 15,0 ºC, temperatura dobowa minimalna i maksymalna >0,0 ºC.
7
10
amfibolitów, gnejsów mylonitycznych, fyllitów, kwarcytów i porfiroidów oraz staropaleozoicznych: gabr, amfibolitów
gabrowych, łupków amfibolowych, zieleńców, łupków chlorytowych, łupków serycytowo – chlorytowych, fyllitów,
wapieni, kwarcytów i kwaśnych metawulkanitów (metariolitów).
Osady trzeciorzędowe znane są jedynie z wierceń z doliny Ścinawki Kłodzkiej. Są to tak zwane „białe żwiry”,
przeważnie kwarcowe, z wkładkami glin i piasków w stropie, odpowiadające serii Gozdnicy.
Osady czwartorzędowe występują na obszarze wszystkich jednostek geologicznych, jednak osiągają one największe
rozprzestrzenienie oraz miąższości w Kotlinie Kłodzkiej, przykrywając utwory metamorfiku kłodzkiego. Do
czwartorzędu należą plejstoceńskie: piaski i żwiry stożków napływowych, piaski i żwiry wodnolodowcowe, iły, mułki i
piaski zastoiskowe, mady, gliny zwałowe zlodowaceń południowopolskich i środkowopolskich, mady, mułki, piaski i
żwiry rzeczne, lessy i gliny lessopodobne zlodowaceń północnopolskich, gliny zboczowe, oraz holoceńskie: mady,
mułki, piaski i żwiry rzeczne i gliny zboczowe – gliny z rumoszem i rumosze. W wielu miejscach można napotkać
pojedyncze głazy narzutowe przywleczone z północy przez lądolód. Są to zarówno otoczaki skał skandynawskich,
jak i skał z przedpola Sudetów, np.: bazaltów.
Złoża kopalin.
Na obszarach objętym opracowaniem nie występują udokumentowane złoża kopalin. W bezpośrednim sąsiedztwie
południowo – wschodnich krańcow działki ewidencyjnej nr 85 (około 50 m) występuje złoże kruszywa naturalnego
„Bierkowice”.
Perspektywy i prognozy występowania kopalin.
Obszar gminy Kłodzko jest dobrze rozpoznany pod względem geologiczno – surowcowym. Na obszarach objętych
opracowaniem nie wyznaczono rejonów perspektywicznych i prognostycznych dla występowania kopalin.
Rzeźba terenu.
Obszary objęte opracowaniem, jak i cała gmina Kłodzko, charakteryzują się urozmaiconą morfologią. Współczesna
rzeźba tego terenu jest wynikiem zachodzących tu niegdyś procesów orogenezy Sudetów, procesów tektonicznych i
neotektonicznych, glacjalnych, fluwioglacjalnych, peryglacjalnych, eolicznych i erozji oraz akumulacji rzecznej, a
także działalności człowieka (antropogenicznych). Występujące z silnym natężeniem procesy rzeźbotwórcze
doprowadziły do powstania zróżnicowanego rysu geomorfologicznego, który jest dużym walorem przyrodniczym i
krajobrazowym.
Obniżenie Ścinawki ma powierzchnię pofalowaną, w obrębie którego wzdłuż rzeki Ścinawki leżą niskie Wzgórza
Ścinawskie w formie pojedynczych wzniesień. Przecina je płynąca z północnego – zachodu na południowy – wschód
rzeka Ścinawka, do której uchodzą liczne mniejsze dopływy. Ścinawka płynie szeroką doliną o płaskim dnie,
natomiast jej dopływy wycięły wąskie i miejscami głębokie dolinki.
Działka ewidencyjna nr 85 w Bierkowicach zlokalizowana jest po północnej stronie płaskiej doliny rzeki Ścinawki, na
wysokości od 290 do 310 m n.p.m. Odległość do rzeki (najbliższa, w linii prostej, a więc przy południowo –
wschodnim krańcu działki) wynosi od około 200 m, a różnica wysokości względnej osiąga w tym rejonie około 5 m.
Po zachodniej stronie działki, w odległości około 25 m, przepływa południkowo ciek o nazwie Dopływ z Bierkowic,
który jest dopływem Ścinawki, uchodząc do niej poniżej Bierkowic. Obszar działki jest dość płaski, lekko wznoszący
się w kierunku północnym, którego horyzont wyznaczają wzgórza zlokalizowane pomiędzy Doliną Ścinawki a
Obniżeniem Łącznej. Najwyższe z nich – Kopiec – osiąga 469,3 m n.p.m. Odległość do szczytu wynosi około 1200
m, a różnica wysokości względnej osiąga około 180 m. Rejon ten położony jest w strefie granicznej pomiędzy 3
11
mezoregionami: Obniżenie Ścinawki, Obniżenie Noworudzkie i Góry Bardzkie. Działka nr 85 ze względu na swój
kształt rozciąga się równoleżnikowo na długości 625 m, zaś południokowo od 25 do 140 m. Obszar działki jest
częściowo zabudowany (zachodnie krańce działki). Analizowany teren nie jest zagrożony ruchami masowymi ziemi.
Działka ewidencyjna nr 37/2 w Bierkowicach zlokalizowana jest około 600 m na północ od działki nr 85, na wysokości
od 320 do 350 m n.p.m. Bezpośrednio przy zachodniej granicy działki przepływa południkowo Dopływ z Bierkowic
(poniżej płynący również na zachód od działki nr 85). Obszar działki wznosi się dość wyraźnie w kierunku wschodnim
(około 30 m różnicy wysokości względnej na długości 110 m) i jest to de facto południowo – zachodnia część stoków
wzgórza Kopiec (469,3 m n.p.m.). Odległość do szczytu wynosi około 600 m, a różnica wysokości względnej osiąga
od około 120 do 150 m. Rejon ten położony jest w strefie granicznej pomiędzy 3 mezoregionami: Obniżenie
Ścinawki, Obniżenie Noworudzkie i Góry Bardzkie. Wschodnią granicę działki stanowią tereny leśne porastające
wzgórze Kopiec. Obszar działki nie jest zabudowany i jest częściowo zadrzewiony [przy granicy z ciekiem wodnym
oraz bliżej granicy z terenami leśnymi (wtórna sukcesja leśna w postaci świerku i brzozy)]. Analizowany teren nie jest
zagrożony ruchami masowymi ziemi.
Czynne procesy geomorfologiczne.
Na analizowanych obszarach do czynnych procesów geomorfologicznych należą przede wszystkim:
działalność transportowa rzek;
działalność akumulacyjna rzek;
działalność denudacyjna rzek – erozja rzeczna: erozja wgłębna, erozja denna, erozja boczna;
akumulacja i denudacja pokryw lessowych;
procesy stokowe, w tym ruchy grawitacyjne, a także rzeźbotwórcza działalność wody spływającej po stoku;
denudacja stoków użytkowanych ornie poprzez działalność wody i wiatru;
działalność wiatru: transportowa, niszcząca, budująca.
Wyszczególnione powyżej procesy geologicznie mogą stanowić miejscami przeszkody w zabudowie terenu,
zwłaszcza w strefie granicznej pomiędzy działką nr 37/2 a ciekiem wodnym. W miejscowym planie
zagospodarowania przestrzennego powinno wprowadzić się zakaz zabudowy mieszkaniowej i gospodarczej na
terenach podatnych na zalewy powodziowe, podtopienia i erozję; przynajmniej w strefie 20 – 25 m od granic cieku. W
rejonach podatnych na erozję zakazane powinno być także usuwanie roślinności drzewiastej i krzewiastej, nakazane
natomiast stosowanie pasów takiej zieleni. Dotyczy to w szczególności obszarów najsilniej urzeźbionych.
Wody podziemne.
Dane dotyczące hydrogeologii przedstawiono na podstawie Objaśnień do Mapy Geośrodowiskowej Polski w skali
1:50000, arkusz Kłodzko nr 901 (Kłonowski, 2004). Według arkusza Kłodzko Mapy Hydrogeologicznej Polski w skali
1:200000 (Michniewicz, Mroczkowska, Wojtkowiak, 1987) obszar objęty opracowaniem został zaliczony do
podregionu śródsudeckiego, z wydzielonym tu rejonem bardzkim, w regionie sudeckim.
W następstwie bardzo złożonej budowy geologicznej i skomplikowanej tektoniki, warunki hydrogeologiczne w rejonie
Kłodzka charakteryzują się dużą różnorodnością. Przejawia się to głównie w wykształceniu litologicznym utworów i
warstw wodonośnych, ich przepuszczalności, porowatości i wodonośności. Istotnym czynnikiem w tworzeniu się
zbiorników wód jest zaangażowanie tektoniczne górotworu, prowadzące do powstawania głębokich, często
szerokich, spękanych i uszczelinowionych stref drożnych dla przepływu wód podziemnych.
Zbiornikami wód podziemnych w rejonie Kłodzka są: utwory czwartorzędowe, kredowe skały osadowe rowu górnej
Nysy Kłodzkiej, Gór Stołowych i Bystrzyckich, permskie skały osadowe niecki śródsudeckiej, skały osadowe i
12
metamorficzne struktury bardzkiej oraz skały krystaliczne masywu kłodzko – złotostockiego i metamorfiku lądecko –
śnieżnickiego, kłodzkiego oraz Gór Bystrzyckich (Mroczkowska, 1997).
Rozprzestrzenienie czwartorzędowych utworów wodonośnych ograniczone jest do dolin większych rzek, między
innymi Ścinawki, oraz niektórych z ich dopływów w ujściowych odcinkach. W piaszczysto – żwirowych osadach
holoceńskich den dolinnych i najniższych tarasów wyżej wymienionych rzek, występujących od 0,5 do 2,5 m n.p.
rzeki, wody podziemne zalegają na głębokościach od 0 do 2,5 m. Zwykle charakteryzują się one zwierciadłem
swobodnym i wykazują znaczne wahania okresowe. Zasilanie tego poziomu odbywa się bezpośrednio poprzez
infiltrację z wód powierzchniowych oraz z opadów atmosferycznych. W plejstoceńskich żwirach i piaskach tarasów,
znajdujących się na wysokości od 8 do 12 m oraz od 15 do 20 m n.p. rzeki, występują warstwy wodonośne o
zwierciadle swobodnym, lokalnie pod niewielkim ciśnieniem, na głębokości 4 – 6 m. Ich występowanie ograniczone
jest do wąskich stref ciągnących się po obu stronach dolin większych rzek. Zasilanie odbywa się z bezpośredniej
infiltracji wód opadowych oraz lokalnie wodami szczelinowymi z podłoża krystalicznego. Wody poziomu
plejstoceńskiego często pozostają w kontakcie hydraulicznym z poziomem holoceńskim lub z poziomem karbońskim
i starszymi. Przepuszczalne osady holocenu i plejstocenu stanowią na omawianym obszarze zasobny kolektor wód
podziemnych eksploatowany w wielu miejscach dla celów pitnych i gospodarczych. W strefach krawędzi tarasów
często występują wycieki, wysięki i źródła o niewielkich wydajnościach, zasilane przez wody opadowe i szczelinowe.
Niektóre z nich wykorzystywane są do zaopatrzenia okolicznych gospodarstw w wodę pitną.
Głównym zbiornikiem wód podziemnych w rejonie Kłodzka jest kompleks skał osadowych górnej kredy – cenomanu
oraz turonu środkowego i górnego rowu Nysy Kłodzkiej, Gór Stołowych i Gór Bystrzyckich, składający się z utworów
piaskowcowo – marglistych, mułowcowych i ilasto – krzemionkowych. Warunki hydrogeologiczne zbiornika
górnokredowego uzależnione są głównie od zaangażowania tektonicznego, rozprzestrzenienia i miąższości oraz
zróżnicowania litofacjalnego utworów wodonośnych. Dowodem na złożoność występowania wód podziemnych i ich
skomplikowane krążenie są między innymi: bardzo duża przestrzenna zmienność przepuszczalności i zasobności w
skali lokalnej i regionalnej oraz współwystępowanie wód słodkich i mineralnych. Zasilanie kredowego poziomu
wodonośnego odbywa się na wychodniach – bezpośrednio z infiltracji opadów atmosferycznych i w mniejszym
stopniu z przepuszczalnych osadów czwartorzędowych oraz w brzeżnych strefach rowu lateralnie ze skał
krystalicznych Gór Bystrzyckich, metamorfiku lądecko – śnieżnickiego, kłodzkiego i lokalnie ze skał depresji
śródsudeckiej. Opisywana formacja kredy górnej zbudowana jest z ławic piaskowców tak zwanych „ciosowych”,
tworzących wodonosiec szczelinowy i szczelinowo – porowy. Strefy zawodnionych piaskowców przedzielone są
warstwami margli i mułowców o różnym stopniu przepuszczalności, tworzącymi często horyzonty izolujące. Budowa
geologiczna i skomplikowana tektonika powodują duże zróżnicowanie parametrów hydrogeologicznych piętra
kredowego. Opisywany wodonosiec charakteryzuje się wydajnościami z pojedynczych studni wierconych od kilku do
ponad 200 m³/h oraz zwierciadłem swobodnym, ale także częstymi samowypływami. Mineralizacja wód jest zmienna.
W wielu wypadkach artezyjskie warunki tych wód wiązane są z synklinalnym ułożeniem warstw, dodatkowo
tektonicznie zdeformowanych i rozdartych uskokami (Fistek, 1977). Dotychczasowe badania wykazały, że
najkorzystniejsze warunki dla występowania zasobniejszych poziomów występują w strefach o dużym
zaangażowaniu tektonicznym. W warunkach niezaburzonych serii piaskowcowo – marglistych uzyskano bardzo małe
wydajności. Na kontaktach górnokredowych piaskowców wodonośnych z marglami lub skałami podłoża
krystalicznego obserwuje się liczne wysięki i źródła.
Wody podziemne w permskich skałach osadowych niecki śródsudeckiej są stosunkowo słabo poznane. W rejonie
Kłodzka znajdują się trzy otwory hydrogeologiczne zlokalizowane w tej strukturze: w Starym Wielisławiu Dolnym dwa
o głębokościach 15 i 40 m oraz w Szalejowie Dolnym o głębokości 101,6 m. W otworach tych, w permskich
piaskowcach drobno i gruboziarnistych, nawiercono wody porowo – szczelinowe o niewielkich wydajnościach od 0,4
13
do 15,2 m³/h i depresjach odpowiednio 32,5 i 24,0 m oraz napiętym zwierciadle. Woda musi być uzdatniana ze
względu na ponadnormatywne zawartości żelaza.
Na arkuszu Kłodzko występują fragmenty masywu kłodzko – złotostockiego i metamorfiku lądecko – śnieżnickiego,
kłodzkiego oraz Gór Bystrzyckich. W skałach krystalicznych wymienionych jednostek występują wody szczelinowe na
głębokości od kilku do kilkudziesięciu metrów, ale rozpoznanie hydrogeologiczne tych jednostek jest bardzo słabe.
Z opisanych powyżej zbiorników wód podziemnych największe znaczenie użytkowe ze względu na ilość i jakość
mają poziomy kredowe i w mniejszym stopniu czwartorzędowe. Wody w skałach osadowych niecki śródsudeckiej
oraz krystalicznych struktury bardzkiej, masywu kłodzko – złotostockiego, metamorfiku lądecko – śnieżnickiego,
kłodzkiego i Gór Bystrzyckich są słabo rozpoznane.
Główne Zbiorniki Wód Podziemnych.
Według Mapy obszarów głównych zbiorników wód podziemnych (GZWP) (Kleczkowski, 1990) obszary objęte
opracowaniem znajduje się poza granicami zasięgu GZWP.
Jednolite części wód.
Od kilku lat w Polsce prowadzone są prace związane z implementacją Ramowej Dyrektywy Wodnej (RDW) oraz
wynikające z ustawodawstwa europejskiego i unijnej polityki. Osiągnięcie celów Dyrektywy w zakresie ochrony i
poprawy stanu wód podziemnych oraz ekosystemów bezpośrednio od nich zależnych i celów w zakresie
zaopatrzenia ludności w dobrą wodę, mają zapewnić działania w jednostkowych obszarach, tak zwanych jednolitych
częściach wód podziemnych (JCWPd) – groundwater bodies, dla których hydrogeolodzy zaproponowali nazwę
hydrogeosomy. Są to jednocześnie jednostkowe obszary gospodarowania wodami podziemnymi.
Zgodnie z definicją podaną w Ramowej Dyrektywie Wodnej, jednolite części wód podziemnych – (groundwater
bodies) obejmują
te
wody podziemne,
które
występują
w warstwach
wodonośnych o
porowatości i
przepuszczalności, umożliwiających pobór znaczący w zaopatrzeniu ludności w wodę lub przepływ o natężeniu
znaczącym dla kształtowania pożądanego stanu wód powierzchniowych i ekosystemów lądowych. Były to pojęcia
całkowicie nowe w hydrogeologii. Znaczący przepływ wód podziemnych według RDW jest to taki przepływ, którego
nie osiągnięcie na granicy JCWPd z wodami powierzchniowym lub z ekosystemem lądowym powodowałoby
znaczące pogorszenie ekologicznej lub chemicznej jakości wód powierzchniowych lub znaczną szkodę dla
bezpośrednio zależnego od wód podziemnych ekosystemu lądowego. Pobór wód podziemnych znaczący w
zaopatrzeniu ludności w wodę do spożycia jest to pobór wynoszący średnio ponad 10 m³/d albo pobór zaopatrujący
co najmniej 50 osób.
Wydzielenie jednolitych części wód podziemnych i przeprowadzenie wstępnej oceny ich stanu zostało dokonane w
2004 roku przez Państwowy Instytut Geologiczny w konsultacji z RZGW, GIOŚ i Biurem Gospodarki Wodnej.
Zgodnie z Ramową Dyrektywą Wodną państwa członkowskie UE zobowiązane były do zidentyfikowania JCWPd i do
wstępnej oceny ich stanu w ramach charakterystyki obszaru dorzecza, dokonywanej dla potrzeb opracowania
pierwszego planu gospodarowania wodami w dorzeczach. Sposób wyznaczenia JCWPd w Polsce oraz przyjęte
kryteria wydzieleń zostały szczegółowo przedstawione w monografii „Hydrogeologia regionalna Polski” (2007) pod
redakcją B. Paczyńskiego i A. Sadurskiego w rozdziale pt. „Regionalizacja wód podziemnych Polski w świetle
przepisów Unii Europejskiej” (Z. Nowicki, A. Sadurski str. 95 – 106). JCWPd zostały wyznaczone z uwzględnieniem
typów i rozciągłości poziomów wodonośnych, związku wód podziemnych z ekosystemami lądowymi i wodami
powierzchniowymi, możliwością poboru wód oraz w nawiązaniu do charakteru i zasięgu antropogenicznego
przekształcenia chemizmu i dynamiki wód podziemnych. W 2008 roku została przeprowadzona weryfikacja
14
przebiegu granic JCWPd wydzielonych w 2005 roku, a w wyniku tych prac powstał nowy podział Polski w zakresie
JCWPd – wydzielono 172 części oraz 3 subczęści. Według powyższego obszary objęte opracowaniem znajdują się
w granicach rejonu JCWPd nr 125 o kodzie PLGW6000125.
JCWPd nr 125:
Rejon JCWPd nr 125 obejmuje powierzchnię całkowitą wynoszącą 1038,6 km² w Regionie Środkowej Odry.
Głębokość występowania wód słodkich oszacowano od 200 do 800 m. Symbol całej JCWPd nr 125 uwzględniający
wszystkie profile to: Q, Cr3, Pz-Pt.
Opis symbolu jednostki: W utworach czwartorzędu poziom wodonośny występuje w strefach dolin rzecznych, będący
w kontakcie hydraulicznym ze strefami wód szczelinowych skał paleozoiczno-proterozoicznych i w ich pokrywach
zwietrzelinowych. w utworach osadowych kredy (rowu Nysy Kłodzkiej i niecki Batorowa) i w skałach krystalicznych
wieku paleozoiczno-proterozoicznego występują wody głównie o charakterze szczelinowym (lokalnie również
porowym) do głębokości 200-800 m. W strefach tektonicznych częste jest płytsze współwystępowanie wód zwykłych i
mineralnych (w rowie Nysy i niecce Batorowa) oraz wód zasolonych.
Q – wody porowe w utworach piaszczystych i pokrywach zwietrzelinowych;
Cr3 – wody szczelinowe w litych skałach osadowych;
Pz–Pt – wody szczelinowe w skałach krystalicznych.
Cecha szczególna JCWPd nr 125 (ilościowa, chemiczna): w strefach tektonicznych charakterystyczne jest
współwystępowanie wód słodkich i mineralnych.
Zgodnie z Rozporządzeniem Rady Ministrów z dnia 18 czerwca 2009 roku (Dz. U. nr 106, poz. 882) w sprawie
szczegółowego zakresu opracowywania planów gospodarki wodami na obszarach dorzeczy zostaną opracowane
stosowne dokumenty określające zasady gospodarowania wodami podziemnymi i powierzchniowymi, w tym dla
rejonów JCWPd nr 125. Zgodnie z powyższym Uchwałą Prezesa Rady Ministrów z dnia 22 lutego 2011 roku przyjęto
Plan gospodarowania wodami na obszarze dorzecza Odry.
Wody powierzchniowe.
Dane dotyczące hydrografii przedstawiono na podstawie Komentarza do Mapy Hydrograficznej w skali 1:50000,
arkusz M-33-58-C Kłodzko (Baraniecki, Bieroński, Pawlak, Tomaszewski, 1998) oraz na podstawie Objaśnień do
Mapy Geośrodowiskowej Polski w skali 1:50000, arkusz Kłodzko nr 901 (Kłonowski, 2004).
Rejon Kłodzka obejmuje fragment górskiej części zlewni Nysy Kłodzkiej, płynącej tu z południa na północ, będącej
lewobrzeżnym dopływem Odry. Dopływami Nysy Kłodzkiej są tu, lewobrzeżne: Łomnica, Duna, Bystrzyca Dusznicka
i Ścinawka oraz prawobrzeżne: Biała Lądecka, Jaszkówka, Jawornik, Jodłownik i Dopływ z Boguszyna (popularnie
Dębinka), a także cały szereg mniejszych bezimiennych dopływów. Cieki te rozdzielone są działami wodnymi III i IV
rzędu.
Układ sieci rzecznej jest dośrodkowy, co jest uwarunkowane ukształtowaniem powierzchni terenu. Główne cieki
uchodzą do Nysy Kłodzkiej w rejonie Kłodzka. Przepływająca w rejonie Bierkowic Ścinawka wpada do Nysy Kłodzkiej
poniżej Kłodzka. Zasilają ją liczne drobne cieki (np.: Dopływ z Bierkowic) i rowy melioracyjne. Długie skłony podnóży
masywów górskich sprzyjają formowaniu licznych, pomniejszych, często tylko okresowych cieków źródliskowych,
dzięki czemu sieć hydrograficzna tego obszaru jest bardzo bogata. Generalnie cieki powierzchniowe analizowanego
15
rejonu charakteryzują się zmiennymi spadkami podłużnymi. W partiach górskich koryta cieków są wcięte i strome, a
bieg wody wartki, zaś po przekroczeniu krawędzi bocznej doliny rzeki bieg potoków staje się wolniejszy.
Centralną część rejonu Kłodzka zajmuje dolina Nysy Kłodzkiej. Opady, których suma średnia roczna z wielolecia
9
kształtuje się tu w granicach 600 – 650 mm, mogą sporadycznie dochodzić w ciągu doby do 140 mm – 170 mm ,
powodując gwałtowne wezbrania Nysy Kłodzkiej i jej dopływów. Większość wód pochodzących z opadów
deszczowych odpływa szybko. Formą dominującą odpływu na stokach górskich jest szybki spływ w płytkich strefach
podpowierzchniowych, co odnosi się zwłaszcza do obszarów zalesionych. Podczas mniej intensywnych opadów
spływ powierzchniowy ogranicza się głównie do stref o antropogenicznie zredukowanej przepuszczalności (obszary
zasiedlone, drogi i ścieżki). Zmniejszający się na tym terenie obszar gruntów ornych podlega oddziaływaniu spływu
powierzchniowego podczas intensywnych opadów i roztopów. Ze względu na morfologie opisywanego terenu oraz
układ sieci rzecznej powodzie są tu dość częste i szczególnie groźne. Znaczne wezbrania cieków powierzchniowych
mogą nastąpić w bardzo krótkim czasie, powodując duże szkody materialne oraz niestety ofiary w ludziach. W lipcu
1997 roku powódź wystąpiła na obszarze prawobrzeżnej zlewni Nysy Kłodzkiej oraz Białej Lądeckiej i Ścinawki. Rok
później, w lipcu 1998 roku, powódź w zlewni Bystrzycy Dusznickiej zniszczyła miejscowości położone w dolinie tej
rzeki. Szkody poczyniły także wezbrania powodziowe z czerwca 2009 roku, które wystąpiły na obszarze
prawobrzeżnej zlewni Nysy Kłodzkiej (między innymi Jaszkówka) oraz Białej Lądeckiej.
Wody powierzchniowe pobierane ujęciami brzegowymi, dennymi i drenażowymi, wykorzystywane są do celów
pitnych i gospodarczych. Największym zagrożeniem jakości wód powierzchniowych są: zrzuty nieoczyszczonych
ścieków bytowych, zanieczyszczenia pochodzenia rolniczego, wysypiska odpadów gospodarczych i przemysłowych i
ścieki przemysłowe. Największe oczyszczalnie zlokalizowane na omawianym obszarze posiadają Kłodzko i Polanica
Zdrój. Pozostałe, to oczyszczalnie zakładowe, które zrzucają do cieków powierzchniowych wody niedostatecznie
oczyszczone. Większość wsi w powiecie kłodzkim nie posiada komunalnego systemu kanalizacji i oczyszczalni
ścieków, jedynie wsie położone w sąsiedztwie Kłodzka korzystają z oczyszczalni miejskiej.
Bezpośrednio przez obszary objęte opracowaniem nie przepływa żaden ciek. Jednakże poszczególne obszary
znajdują się w zasięgu następujących cieków wodnych (por. podrozdział nr 2.4.2. rzeźba terenu):
Bierkowice (działka ewidencyjna nr 37/2) – sąsiadujący z zachodnią granicą działki Dopływ z Bierkowic;
Bierkowice (działka ewidencyjna nr 85) – przepływająca w odległości około 200 m od południowo –
wschodniej granicy działki rzeka Ścinawka oraz w odległości około 25 m od zachodniej granicy działki
Dopływ z Bierkowic.
Ścinawka bierze swój początek w Górach Wałbrzyskich (południowo – zachodnie stoki Rybnickiego Grzbietu) na
wysokości około 720 m n.p.m. Przepływa między innymi przez: Unisław Śląski, Mieroszów, Meziměsti, Broumov i
Ścinawkę (Górną, Średnią i Dolną), wykorzystując obniżenie (Obniżenie Ścinawki – Broumovská Kotlina)
rozdzielające Góry Kamienne od Gór Stołowych. Na początku swojego biegu często zmienia kierunek, natomiast
począwszy od Mieroszowa spływa z północnego – zachodu na południowy – zachód, coraz szerszą i coraz bardziej
płaską doliną. Do Nysy Kłodzkiej wpada na wysokości 277 m n.p.m. pomiędzy miejscowościami Ścinawica i Ławica.
Dopływ z Bierkowic bierze swój początek pomiędzy Garbem Golińca (520 m n.p.m.) a Górą Kopiec (469,3 m n.p.m.),
na wysokości około 385 m n.p.m., na południe od wsi Łączna. Początkowo spływa głęboką doliną z północnego –
wschodu na południowy – zachód, a po minięciu od zachodu masywu Góry Kopiec płynie z północy na południe, po
wschodniej stronie drogi łączącej Wojbórz z Bierkowicami. Do Ścinawki uchodzi poniżej Bierkowic na wysokości 286
m n.p.m.
9
22 – 23 lipca 1998 roku – Duszniki Zdrój.
16
Reżim hydrograficzny przedstawionych cieków ma charakter typowo górski i charakteryzuje się szybkim wzrostem
przepływu po wystąpieniu obfitych opadów deszczu lub nagłych roztopów pokrywy śnieżnej. Skutkować to może
wylewem wód z płytkich koryt cieków na sąsiadujące z nim tereny.
10
Charakterystyka hydrologiczna .
Hydrologicznie ważnymi dla rzek rejonu Kłodzka są wysokie roczne sumy opadów w obszarach źródliskowych,
leżących na peryferiach Kotliny Kłodzkiej. W najwyższych partiach gór sięgają one 1200 mm. Część efektów
hydrologicznych spowodowanych opadami, generowana jest rzecz jasna poza granicami obszarów objętych
opracowaniem, a nawet gminy Kłodzko. Maksymalna frekwencja opadów burzowych występuje na posterunku
Kłodzko w czerwcu. Ich intensywność i frekwencja wzrasta silniej w kierunku zachodnim niż wschodnim. Minimum
frekwencji przebiega osią doliny Nysy Kłodzkiej. Na obszarach górskich ważnym czynnikiem jest retencja opadów
półrocza zimowego w pokrywie śnieżnej oraz jej sczerpywanie. Całość terenów objętych opracowaniem leży w strefie
o niewielkiej grubości pokrywy śnieżnej (10 – 20 cm). Zanika ona przeciętnie w okresie 25 marca – 10 kwietnia.
Termin jej zaniku uzależniony jest także od wysokości nad poziomem morza. Duże znaczenie hydrologiczne dla
większych rzek i potoków analizowanego obszaru ma późny zanik pokrywy śnieżnej w ich obszarach
alimentacyjnych, leżących w masywach górskich wzdłuż biegu Ścinawki. Zanika ona przeciętnie po 10 maja.
Zasilanie części rzek z retencji pokrywy śnieżnej jest zatem przesunięte o ponad miesiąc w stosunku do warunków w
dnie Kotliny Kłodzkiej.
Miesięczne przepływy charakterystyczne większych lokalnych cieków wodnych w rejonie Kłodzka ujawniają jedno
wyraźne maksimum SSQ związane z roztopami wiosennymi. Wiosenne wezbrania roztopowe są tu opóźnione w
stosunku do rzek nizinnych i trwają dłużej. Spowodowane jest to opóźnionym i długotrwałym topnieniem pokrywy
śnieżnej w źródliskowych partiach cieków, położonych wysoko w górach. Drugorzędne maksima, letnie i zimowe,
związane są z intensywnymi opadami letnimi i odwilżami zimowymi. Wezbrania letnie i zimowe osiągają znaczne
wielkości przepływu, jednak trwają krócej niż wiosenne. W odpływie rzecznym przeważa zatem zasilenie śnieżne nad
deszczowym. W zasilaniu lokalnych rzek znaczny udział mają także wody podziemne. Minimum stanów i przepływów
osiągane jest w okresie jesienno – zimowym, z tendencją do występowania wartości najniższych w styczniu i lutym.
W dobowych przebiegach przepływów i stanów wody miejscowe cieki ujawniają typowy dla rzek górskich krótki czas
koncentracji wezbrań oraz ich szybkie opadanie. Wezbrania większych rzek i ich dopływów są tu krótkotrwałe i
często gwałtowne. Reakcja tych rzek na zasilanie opadami, zwłaszcza nawalnymi, jest liczona w godzinach, a dla
mniejszych cieków nawet w minutach. Jest to jedną z przyczyn trudności w ostrzeganiu przed falą powodziową na
analizowanym obszarze. Problem ten drastycznie ujawnił się podczas wielkiej powodzi z lipca 1997 roku oraz
lokalnych, ale bardzo niszczycielskich powodzi z lipca 1998 roku i czerwca 2009 roku.
Przykładowo
dla
Nysy Kłodzkiej
w Kłodzku
prawdopodobieństwo
osiągnięcia lub
przekroczenia
stanu
ostrzegawczego w danym roku wynosi 92,5 % (miesięcznie 19,2 %, co 5,2 miesiąca), a stanu alarmowego 70,0 %
(miesięcznie 8,75 %, co 11,4 miesiąca). Dla Ścinawki w Gorzuchowie (powyżej Bierkowic) prawdopodobieństwo to
dla stanu ostrzegawczego wynosi 97,5 % (miesięcznie 32,7 %, co 3,1 miesiąca), a dla stanu alarmowego 87,5 %
(miesięcznie 15,4 %, co 6,5 miesiąca).
10
Na podstawie danych zawartych w Komentarzu do Mapy Hydrograficznej w skali 1:50000, arkusz M-33-58-C Kłodzko
(Baraniecki, Bieroński, Pawlak, Tomaszewski, 1998).
17
TABELA 1: Poziomy stanu ostrzegawczego i alarmowego na rzece Ścinawce w cm w rejonie Kłodzka.
Stany wód
Wodowskazy (posterunki) w rejonie Kłodzka
Tłumaczów
Ścinawka
Gorzuchów
stan ostrzegawczy
180
100
120
stan alarmowy
220
140
160
Źródło: http://www.lsop.powiat.klodzko.pl/index.php
Ujawnione cechy reżimu rzek należy uznać za zjawisko naturalne. Wpływ człowieka polega tu głównie na
podkreślaniu zjawisk ekstremalnych, z tendencją do wydłużania i pogłębiania niżówek. W ich zasilaniu bardzo duży
udział ma szybki spływ podpowierzchniowy. Spływ powierzchniowy z powierzchni naturalnych, wbrew powszechnym
poglądom, obserwowany jest rzadko i ogranicza się raczej do niewielkich fragmentów stoków. W formowaniu
wezbrań znaczny udział ma natomiast spływ po powierzchniach antropogenicznie zmienionych (drogi, szlaki górskie,
tereny zabudowane i inne) oraz bezpośrednie zasilanie stref korytowych i przykorytowych. Mają w tym niemały udział
także rowy, odwadniające dość gęstą sieć dróg górskich. W zasilaniu wezbrań rzek omawianego terenu wielki udział
ma przede wszystkim szybkie sczerpywania wód podziemnych płytkich stref zwietrzelinowo – szczelinowych. Ich
najpierw szybkie, a następnie spowolnione sczerpywania, rozwijające się nie tyle w głąb, co postępujące w kierunku
od grzbietów wododziałowych ku podstawom stoków, kształtuje przepływy okresów powezbraniowych. W miarę
przechodzenia ku okresom niżówkowym szybko wzrasta rola retencji podziemnej coraz głębszych stref
szczelinowych. Jako trudno sczerpywalna, kształtuje ona łagodne obniżanie się przepływów w okresach dłuższego
braku zasilania.
TABELA 2: Charakterystyczne miesięczne stany wody rzeki Ścinawki (cm) w okresie 1951 – 1990 na profilu Gorzuchów.
Stany
XI
XII
I
II
III
IV
V
VI
VII
VIII
IX
X
Rok
NW
43
41
48
56
59
57
49
46
38
35
38
38
45,67
SNW
72
73
75
75
78
82
76
72
70
69
68
68
73,17
79
86
87
87
97
95
87
82
82
79
75
74
84,17
SWW
97
126
130
123
152
127
129
124
128
117
92
93
119,83
WW
150
306
341
290
340
300
378
450
360
365
180
210
305,83
SSW
Profil Gorzuchów – 294,24 m n.p.m., km biegu rzeki 8,2.
NW – niska woda; SNW – średnia niska woda; SSW – średnia woda; SWW – średnia wielka woda; WW – wysoka woda.
Źródło: Komentarz do Mapy Hydrograficznej w skali 1:50000, arkusz M-33-58-C Kłodzko (Baraniecki, Bieroński, Pawlak,
Tomaszewski, 1998).
18
RYCINA 1: Charakterystyczne miesięczne stany wody rzeki Ścinawki (cm) w okresie 1951 – 1990 na profilu Gorzuchów.
160
140
120
H (cm)
100
SNW
80
SSW
SWW
60
40
20
0
XI
XII
I
II
III
IV
V
VI
VII
VIII
IX
X
Tomaszewski, 1998).
TABELA 3: Charakterystyczne przepływy wody rzeki Ścinawki (m³/s) w okresie 1951 – 1990 na profilu Gorzuchów.
Przepływ
XI
XII
I
II
III
IV
V
VI
VII
VIII
IX
X
Rok
NNQ
0,85
0,88
0,85
0,74
1,00
1,51
1,29
1,29
0,88
0,85
0,85
0,85
0,99
SNQ
2,16
2,31
2,36
2,53
3,06
3,74
2,77
2,24
1,93
1,86
1,72
1,78
2,37
SSQ
3,34
4,94
4,61
5,00
7,43
6,72
5,13
4,53
4,97
4,17
2,71
2,76
4,69
SWQ
7,37
20,90
21,30
15,30
30,00
19,50
22,50
26,00
28,00
19,30
6,25
7,90
18,69
WWQ
26,70
191
114
78,40
202
154
252
364
228
234
43,10
64,20
162,62
Profil Gorzuchów – 294,24 m n.p.m., km biegu rzeki 8,2.
NNQ – najniższy przepływ; SNQ – średni niski przepływ; SSQ – średni przepływ; SWQ – średni wysoki przepływ; WWQ –
najwyższy przepływ.
Tomaszewski, 1998).
19
RYCINA 2: Charakterystyczne przepływy wody rzeki Ścinawki (m³/s) w okresie 1951 – 1990 na profilu Gorzuchów.
35
30
[m3/s]
25
SNQ
20
SSQ
15
SWQ
10
5
0
XI
XII
I
II
III
IV
V
VI
VII
VIII
IX
X
Tomaszewski, 1998).
Zjawiska lodowe na rzekach przebiegają w sposób bardzo zróżnicowany. Rzeki analizowanego obszaru mają górski
charakter, dlatego pokrywa lodowa na części z nich występuje rzadko. Wskutek tego do rzadkości należy także spływ
kry oraz formowanie zatorów. Na ogół pojawia się lód brzegowy oraz spływ śryżu.
TABELA 4: Frekwencja zjawisk lodowych w rejonie obszarów objętym opracowaniem w latach 1956 – 1983.
Wyszczególnienie
Ścinawka
(Gorzuchów)
Średni czas trwania ogółem
Pokrywa lodowa
Lód brzegowy
27 (30) / 21
1 (13) / 1
26 (30) / 21
Spływ kry
0 (0) / 0
Spływ śryżu
1 (1) / 2
Zatory
0 (0) / 0
Tomaszewski, 1998).
Gleby.
Wytworzenie się określonych profilów glebowych oraz ich przydatność rolnicza pozostaje w ścisłym związku z
budową geologiczną i morfologią danego obszaru. Natomiast skład mineralny i właściwości gleb są uzależnione
przede wszystkim od rodzaju skały macierzystej, panującego klimatu i występującej szaty roślinnej. Na kształtowanie
się rolniczej przydatności gleb poza rzeźbą terenu i klimatu mają również duży wpływ czynniki glebowe takie jak:
skład mechaniczny, miąższość poziomu próchnicznego oraz głębokość występowania szkieletu. Powyższe
uwarunkowania na analizowanym terenie tworzą warunki dla powstania różnorodnych typów gleb.
20
Ogólnie w rejonie Kłodzka gleby charakteryzuje duża mozaika gatunków wytworzonych na zwietrzelinach skał
magmowych. Wzdłuż dolin rzecznych ciągną się dosyć szerokie pasy mad rzecznych ciężkich i lekkich na piaskach i
żwirach rzecznych. Punktowo występują również czarnoziemy zdegradowane oraz dość zwarte płaty utworów
lessowatych i lessów. W rejonach zabudowanych występują gleby antropogeniczne o miąższości do 2 m. Obszary
objęte opracowaniem obejmują w większości (działka ewidencyjna nr 85) względnie płaskie powierzchnie dna
Obniżenia Ścinawki pokryte mozaiką gleb płowych, brunatnych właściwych i brunatnych kwaśnych, rozwiniętych na
podłożu z glin zwietrzelinowych piaskowców oraz skał magmowych. Sumarycznie znaczną powierzchnię zajmują
także mady leżące w dolinach rzek i potoków. Pomiędzy Nysą Kłodzką, Bystrzycą Dusznicką i Ścinawką występuje
11
duży, zwarty płat utworów lessowatych i lessów .
Według Planu Urządzeniowo – Rolnego Gminy Kłodzko, opracowanego w 2010 roku przez Dolnośląskie Biuro
Geodezji i Terenów Rolnych, na terenie gminy wyróżniono 16 kompleksów rolniczej przydatności. Na podstawie
powyższego
wyodrębniono
następujące
kompleksy
rolniczej
przydatności
gleb
na
obszarach
objętych
opracowaniem:
Kompleks 3z (użytki zielone słabe) – Bierkowice, działka ewidencyjna nr 37/2;
Kompleks 4 (żytni bardzo dobry) – Bierkowice, działka ewidencyjna nr 85.
Klasyfikacja bonitacyjna ma na celu ustalenie wartości produkcyjnej gleb na podstawie badań terenowych odkrywek.
Szczególną uwagę poświęca się cechom morfologicznym profilu glebowego, właściwościom fizycznym gleb i
niektórym chemicznym. Uwzględnia się również konfigurację terenu, stosunki wilgotnościowe, położenie, itp. Na
obszarach objętych opracowaniem występują następujące klasy bonitacyjne użytków rolnych (według ewidencji
gruntów):
Bierkowice (działka ewidencyjna nr 37/2):
Grunty orne (RIVb) – 0,63 ha;
Grunty orne (RV) – 0,27 ha;
Pastwiska (PsVI) – 0,55 ha;
Łąki (ŁIV) – 0,27 ha.
Bierkowice (działka ewidencyjna nr 85):
Grunty orne (RIIIa) – 0,36 ha;
Grunty orne (RIVa) – 1,63 ha;
Grunty orne (RIVb) – 0,70 ha;
Grunty orne (RV) – 0,51 ha;
Grunty orne (RVI) – 0,14 ha;
Pastwiska (PsV) – 0,46 ha;
Łąki (ŁIV) – 0,17 ha;
Łąki (ŁV) – 0,30 ha;
brak użytków rolnych – 0,13 ha.
Sumarycznie, poszczególne użytki według klas bonitacyjnych to:
12
Grunty orne – IIIa – 0,36 ha ;
Grunty orne – IVa – 1,63 ha;
11
Na podstawie danych zawartych w Komentarzu do Mapy Hydrograficznej w skali 1:50000, arkusz M-33-58-C Kłodzko
(Baraniecki, Bieroński, Pawlak, Tomaszewski, 1998) oraz w Komentarzu do Mapy Sozologicznej w skali 1:50000,
arkusz M-33-58-C Kłodzko (Baraniecki, Bieroński, Kuźniewski, Pawlak, 1997).
12
Grunty podlegające ochronie.
21
Grunty orne – IVb – 1,33 ha;
Grunty orne – V – 0,78 ha;
Grunty orne – VI – 0,14 ha;
Pastwiska – V – 0,46 ha;
Pastwiska – VI – 0,55 ha;
Łąki – IV – 0,44 ha;
Łąki – V – 0,30 ha.
Roślinność:
13
Roślinność potencjalna naturalna .
Zbiorowiska leśne zdecydowanie dominowały na terenie obecnej gminy Kłodzko. Potencjalną roślinnością naturalną
rejonu Kłodzka są głównie żyzne lasy liściaste siedlisk świeżych i wilgotnych. W dolinie Nysy Kłodzkiej były to
podgórskie olszyny Alnetum incanae, strome dolinki jej niewielkich dopływów zasiedlały podgórskie łęgi jesionowe
Carici remotae – Fraxinetum, a płaskie lub słabo nachylone tereny kotliny zajmowały środkowoeuropejskie grądy
Galio sylvatici – Carpinetum w formie podgórskiej serii żyznej i nieco rzadziej serii ubogiej. Niewielkie powierzchnie
nachylonych, eksponowanych na południe lub południowy – zachód stoków zajmowały prawdopodobnie podgórskie
środkowoeuropejskie dąbrowy acidofilne Luzulo nemorosae – Quercetum, w Górach Bardzkich wykształcające się w
specyficznym ciepłolubnym podzespole genistetosum tinctoriae. W paśmie Krowiarek wraz z bogatymi zbiorowiskami
grądowymi występowały żyzne buczyny storczykowe ze związku Cephalanthero – Fagion. W niewielkim paśmie
Wzgórz Rogówki znaczne obszary pokrywała górska kwaśna buczyna Luzulo namorosae – Fagetum.
Roślinność nieleśna rozwijała się na niewielkich powierzchniach w dolinach cieków (roślinność długotrwała) oraz na
obszarach pozbawionych lasów w wyniku naturalnych procesów: na wiatrołomach, pożarzyskach i obszarach
zalewanych (roślinność krótkotrwała). Ponadto na odsłonięciach skalnych wykształciły się wyspecjalizowane
zbiorowiska szczelinowe z klasy Asplenietea rupestria, a na glebach inicjalnych, towarzyszących wychodniom i
odsłonięciom skalnym rozwijały się ciepłolubne murawy naskalne z klasy Sedo – Scleranthetea oraz bardzo bogate
florystycznie suboceaniczno – submediterrańskie kserotermiczne murawy z klasy Fastuco – Brometea, rzędu
Brometea erecti.
14
Roślinność rzeczywista .
Obecny charakter roślinności to efekt przekształceń środowiska przez gospodarkę człowieka. Znaczna część lasów
została zastąpiona przez użytki rolne i tereny zabudowane ze specyficzną roślinnością synantropijną i obcego
pochodzenia. W związku z powyższym rzeczywista roślinność rejonu Kłodzka różni się dosyć istotnie od roślinności
potencjalnej. Środkowa część gminy, leżąca na płaskim, żyznym terenie Kotliny Kłodzkiej i jej najbliższych okolic
(między innymi Obniżenie Ścinawki), jest obszarem rolniczym, silnie odlesionym i w znacznej części uprawianym.
Sieć osadnicza jest stosunkowo gęsta, podobnie jak sieć dróg. Bardziej zróżnicowana jest roślinność terenów
górskich, czyli fragmentów: Gór Bardzkich, Gór Złotych, Masywu Śnieżnika i Gór Bystrzyckich. Zachowały się tam
fragmenty interesujących zbiorowisk leśnych, murawowych, łąkowych i wielu innych o bardzo zróżnicowanych
warunkach siedliskowych (wysokość n.p.m., nachylenie, ekspozycja, położenie, itp.).
13
14
Częściowo na podstawie: Fulica – Jankowski W. i inni, Inwentaryzacja Przyrodnicza Województwa Dolnośląskiego – Gmina
Kłodzko, Wrocław 2002.
Częściowo na podstawie: Fulica – Jankowski W. i inni, Inwentaryzacja Przyrodnicza Województwa Dolnośląskiego – Gmina
22
Wartość przyrodnicza obszarów objętych opracowaniem jest niska. Działkę ewidencyjną nr 37/2 w Bierkowicach w
większości stanowi zdegradowane zbiorowisko łąkowe (obecnie wykorzystywane jako pastwisko). W północnej
części działki, na niewielkim obszarze położonym bliżej kompleksu leśnego porastającego Górę Kopiec, zaznacza
się wtórna sukcesja leśna w postaci kilku– i kilkunastoletnich świerków i brzóz. W zachodniej części działki, na
niewielkiej powierzchni, występują zbiorowiska wodne i zaroślowe, związane z doliną cieku wodnego (Dopływ z
Bierkowic). Powyżej osi doliny występują pozostałości zieleni urządzonej (sadu). Od południa teren sąsiaduje z
zabudowaniami mieszkaniowymi i gospodarczymi wsi Bierkowice. Działka ewidencyjna nr 85 w Bierkowicach to w
zdecydowanej większości (około 95 %) obszar objęty gospodarką rolną (uprawy, głównie zbóż). Pozostałą część
działki obejmuje zabudowanie zagrodowe, zieleń urządzona w postaci sadu i ogrodu przydomowego oraz nieliczne
zadrzewienia śródpolne. Od południa teren sąsiaduje z drogą wojewódzką nr 381, a od północy z linią kolejową nr
286.
Obszary cenne florystycznie.
Na podstawie badań przeprowadzonych w okresie od 1996 do 2002 roku nad Inwentaryzacją przyrodniczą Gminy
Kłodzko stwierdzono występowanie łącznie 46 gatunków roślin chronionych, w tym: 33 gatunki roślin naczyniowych
objętych ochroną ścisłą, 2 gatunki ściśle chronionych grzybów i 11 gatunków roślin naczyniowych objętych ochroną
częściową. Ponadto w wyniku prac inwentaryzacyjnych stwierdzono występowanie 12 typów siedlisk przyrodniczych
z Załącznika I Dyrektywy Rady 92/43/EWG z dnia 21 maja 1992 roku. Według Inwentaryzacji z 2002 roku żadne ze
stanowisk roślin i grzybów objętych ochroną oraz cennych siedlisk przyrodniczych nie znajduje się na obszarach
objętych opracowaniem.
15
Zwierzęta .
Obszar gminy Kłodzko charakteryzuje się znacznym przekształceniem ekosystemów, różnorodność fauny jest więc
ograniczona. Skład fauny dostosowany jest do aktualnej struktury siedliskowej. Małe zróżnicowanie siedlisk oraz
istniejąca zabudowa powoduje, że w większości na terenie gminy dominują gatunki pospolite, towarzyszące
ekosystemom rolniczym oraz związane z siedliskami ludzkimi. Charakteryzują się one umiejętnością dostosowania
do silnie przekształconych ekosystemów i często szeroką tolerancją ekologiczną na różne czynniki środowiskowe.
Znacząco pozytywną rolę w występowaniu i składzie fauny odgrywają tu zadrzewienia śródpolne, małe kompleksy
leśne, doliny cieków wodnych, stawy, zbiorniki wodne i większe powierzchnie łąk. Wysokie walory faunistyczne
zostały zachowane fragmentarycznie na terenie: Gór Bardzkich, Gór Złotych, Masywu Śnieżnika i Gór Bystrzyckich, a
więc poza obszarami objętymi opracowaniem.
BEZKRĘGOWCE:
Obecna
struktura
użytkowania
gruntów
sprawia,
że
gmina
jest
mało
atrakcyjna
z
punktu
widzenia
inwentaryzowanych bezkręgowców. Tym bardziej, że trwałe użytki zielone stanowią niewielki procent wszystkich
terenów rolnych, a lasy mają charakter typowo gospodarczy, w większości bez imponujących starodrzewi. Na terenie
gminy nie stwierdzono szczególnych miejsc nadających się do utworzenia obszarów chronionych ze względu na
bezkręgowce.
RYBY:
Główny system rzeczny gminy Kłodzko tworzy Nysa Kłodzka oraz jej liczne dopływy. Miejscowe cieki wodne
charakteryzują się urozmaiconym dnem (piaszczyste, kamieniste, żwirowate, muliste), zróżnicowaną linią brzegową
15
Na podstawie: Fulica – Jankowski W. i inni, Inwentaryzacja Przyrodnicza Województwa Dolnośląskiego – Gmina
23
(odcinki naturalne i uregulowane) oraz różną czystością. Większość cieków jest sukcesywnie i intensywnie zarybiana
przez lokalne koła wędkarskie. W rezultacie przeprowadzonych badań na wybranych stanowiskach na terenie gminy
Kłodzko stwierdzono występowanie łącznie 13 gatunków ryb i minogów, a wśród nich dość powszechnie występujący
pstrąg potokowy Salmo trutta fario. Spośród nich 4 gatunki objęte są ochroną. W rejonie obszarów objętych
opracowaniem nie prowadzono badań ichtiofauny. Charakterystyka sieci hydrograficznej, obejmującej bezpośrednio
obszary objęte opracowaniem (źródliskowe i górne odcinki niewielkich cieków wodnych) nie sprzyja występowaniu
jakimkolwiek przedstawicielom ichtiofauny.
PŁAZY i GADY:
Wszystkie 18 gatunków płazów Amphibia i 8 gatunków gadów Reptilia występujących w Polsce objęte są ścisłą
ochroną gatunkową. W trakcie badań inwentaryzacyjnych z 2002 roku na terenie gminy Kłodzko stwierdzono
występowanie aż 10 gatunków płazów i 5 gatunków gadów. Wszystkie stanowiska są bardzo cenne i rzadkie w
porównaniu z całym regionem Ziemi Kłodzkiej. Warunkiem podstawowym dla utrzymania tych cennych stanowisk jest
utrzymanie właściwego poziomu wód gruntowych (unikanie melioracji) oraz zapobieganie zatruwaniu, niszczeniu i
zasypywaniu stawów i strumieni. W zawodnionych wyrobiskach górniczych, w zakolu rzeki Ścinawki, w odległości od
200 do 400 m na południe od granicy działki ewidencyjnej nr 85 w Bierkowicach, stwierdzono obecność 2 gatunków
płazów (żaba trawna Rana temporaria i ropucha zielona Bufo viridis) oraz 1 gatunku gadów (jaszczurka zwinka
Lacerta Agilis).
PTAKI:
Na terenie gminy Kłodzko dominującym typem krajobrazu jest krajobraz rolniczy, w związku z powyższym jest tu
stosunkowo niewiele fragmentów leśnych. Najcenniejszymi, poza nielicznymi terenami leśnymi, z przyrodniczego
punktu widzenia obszarami są doliny cieków wodnych, zwłaszcza: Nysy Kłodzkiej, Białej Lądeckiej, Bystrzycy
Dusznickiej, Ścinawki i ich dopływów. Dlatego też najliczniejszą w gatunki grupą awifauny okazały się być ptaki
związane ze środowiskiem wodnym. W trakcie badań inwentaryzacyjnych z 2002 roku na terenie gminy stwierdzono
występowanie łącznie 116 gatunków ptaków, w tym 108 gatunków lęgowych oraz 8 uznanych za nielęgowe.
Stwierdzono tu 13 gatunków z Załącznika I Dyrektywy Ptasiej UE. Znaleziono tu także 2 gatunki zagrożone w skali
Polski, 7 gatunków zagrożonych w skali Śląska oraz 15 gatunków potencjalnie zagrożonych na Śląsku. W odległości
około 500 m na wschód od działki ewidencyjnej nr 37/2 w Bierkowicach stwierdzono obecność kruka Corvus corax
(gatunek potencjalnie zagrożony na Śląsku), zaś około 500 m na zachód – błotniaka stawowego Circus aeruginosus
(gatunek zagrożony na Śląsku). Natomiast w zakolach rzeki Ścinawki, w miejscu zawodnionych wyrobisk eksploatacji
kruszywa naturalnego, w odległości od 200 do 400 m na południe od granicy działki ewidencyjnej nr 85 w
Bierkowicach, stwierdzono obecność 4 gatunków ptaków potencjalnie zagrożonych na Śląsku: brzegówka Riparia
riparia, remiz Remiz pendulinus, siewieczka rzeczna Charadrius dubius i turkawka Streptopelia turtur.
SSAKI (bez nietoperzy):
Z przeprowadzonych badań inwentaryzacyjnych w 2002 roku oraz literatury wynika, że na terenie gminy występuje
41 gatunków ssaków, z których 16 podlega ochronie gatunkowej. Na obszarach objętych opracowaniem oraz w ich
bezpośrednim otoczeniu nie stwierdzono obecności ssaków objętych ochroną. W zespole bytujących tu ssaków,
podobnie jak na większości rejonów gminy, przeważają gatunki pospolite o zasięgach obejmujących cały kraj, przede
wszystkim z rodziny nornikowatych Arvicolidae, myszowatych Muridae i zającowatych Leporidae. Od dawna brak tu
np.: wielkich drapieżników. Ze względu na istniejące i rozwijające się osadnictwo oraz rozwój turystyki również w
przyszłości nie znajdą tu one sprzyjających warunków. Dominują tu wyraźnie gatunki eurosyberyjskie, między innymi:
lis pospolity Vulpes vulpes, borsuk Meles meles czy kuna leśna Martes martes. Z większych zwierząt pojawiają się:
jeleń europejski Cervus elaphus, sarna Capreolus capreolus oraz dzik Sus scrofa.
24
NIETOPERZE:
Występowanie nietoperzy uzależnione jest przede wszystkim od dostępności kryjówek (dziuple drzew, strychy i
szczeliny budynków, mosty), miejsc zimowania (głównie różnego rodzaju obiekty podziemne zapewniające
odpowiednie warunki mikroklimatyczne) oraz bazy pokarmowej. Z tego powodu poznanie i ochrona tych kluczowych
miejsc staje się obecnie niezwykle ważna. Ochronę nietoperzy w naszym kraju reguluje szereg przepisów i
porozumień, zarówno krajowych jak i międzynarodowych. Wszystkie 22 gatunki objęte są ochroną. Z
przeprowadzonych badań inwentaryzacyjnych z 2002 roku wynika, że na terenie gminy Kłodzko występowanie
nietoperzy stwierdzono przed wszystkim w dolinach rzek, sztucznych kanałach, przy mniejszych i większych
zbiornikach wodnych, w parkach, na strychach kościołów, pałaców i większych zabudowań mieszkalnych oraz
gospodarczych. Ogółem na terenie gminy stwierdzono występowanie 12 gatunków nietoperzy. Nie stwierdzono ich
występowania bezpośrednio na obszarach objętych opracowaniem. Najbliższe wystąpienie nietoperzy (nocek duży
Myotis myotis, nocek rudy Myotis daubentonii, mopek Barbastella barbastellus, mroczek późny Eptesicus serotinus i
borowiec wielki Nyctalus noctula) zaobserwowano w dolince Dopływu z Bierkowic, pomiędzy działką nr 37/2 a 85, a
więc w odległości około 200 – 300 m od granic obszarów objętych opracowaniem.
2.2. Analiza i ocena stanu środowiska przyrodniczego16
Stan gleb
Źródła zanieczyszczeń.
Gleba jest bardzo złożonym utworem, o własnościach fizycznych i chemicznych zależnych od rodzaju skały, z której
powstała oraz czasu działania i kierunku przebiegu naturalnych procesów glebotwórczych prowadzących do jej
powstania. Gleby są środowiskiem będącym w stanie równowagi biochemicznej do czasu aż ten stan nie ulegnie
przekształceniu, bądź degradacji przez rolniczą i pozarolniczą działalność człowieka. Najważniejsze potencjalne
zagrożenia dla zasobów glebowych gminy stanowi przeznaczanie ziemi pod zabudowę oraz degradacja gleb
związana z ich zanieczyszczeniem przez ścieki komunalne i niewłaściwe stosowanie środków chemicznych w
rolnictwie. Bezpośrednim źródłem zanieczyszczeń gleb jest gnojowica wylewana przez rolników na pola i łąki – jest
ona bowiem źródłem skażenia bakteriologicznego i biogennego. Szczególnie szkodliwy jest w tym przypadku
nadmiar fosforu i azotu: w przypadku azotu chodzi o tworzenie jonu azotynowego, który jest szkodliwy.
W uprawie konwencjonalnej celem człowieka było osiągnięcie maksymalnych plonów przy posuniętej bardzo daleko
chemizacji (nawozy mineralne, herbicydy, środki ochrony). Efektem takiego podejścia do przyrody była degradacja
ekosystemu, przejawiająca się między innymi obniżeniem aktywności glebowych mikroorganizmów, zmniejszeniem
zawartości humusu, pogorszeniem fizyczno – chemicznych właściwości i struktury gleby. Długotrwała chemizacja
doprowadzała wcześniej czy później do nadmiernego nagromadzania się w roślinach i glebie azotanów, pozostałości
pestycydów i metali ciężkich. Stosowanie insektycydów o zbyt szerokim spektrum działania wyniszczało faunę
pożyteczną, co doprowadzało do zaniku naturalnej odporności roślin. Nadmierna chemizacja rolnictwa, stosowanie
ciężkiego sprzętu rolniczego, odwodnienie gleb oraz emisja do środowiska pyłowych i gazowych zanieczyszczeń z
przemysłu zawierających toksyczne substancje chemiczne (WWA, tlenki azotu i siarki) oraz pierwiastki śladowe
zwane zwyczajowo metalami ciężkimi spowodowały w niektórych rejonach kraju poważne naruszenie równowagi
istniejącej w środowisku glebowym, a niekiedy nawet jego degradację. Na terenach zainwestowanych wskutek
urbanizacji i zabudowy terenu zanikają naturalne procesy glebotwórcze i mamy do czynienia z antropogenicznym
16
Dane zawarte w niniejszym rozdziale w znacznej części pochodzą z opracowania: Raport o stanie środowiska w województwie
dolnośląskim w 2013 roku, sporządzonym przez Wojewódzki Inspektorat Ochrony Środowiska (WIOŚ) we Wrocławiu w 2014
roku oraz z raportów cząstkowych z 2014 i 2015 roku, publikujących dane za rok 2013 i 2014.
25
przekształceniem profilu glebowego. Na terenach zurbanizowanych cechą charakterystyczną gleb jest podwyższona
zawartość metali ciężkich, pochodzących przede wszystkim z zanieczyszczeń komunikacyjnych i przemysłowych.
Gleby obszarów zurbanizowanych przestały pełnić rolę buforu, chroniącego głębsze warstwy przed przenikaniem
zanieczyszczeń w głąb ziemi.
Wobec bardzo wysokiej intensywności oddziaływania człowieka na gleby i grunty orne notuje się szereg
przekształceń, które można przedstawić jako wynik:
intensywnej produkcji rolnej i leśnej;
ruchów demograficznych;
imisji zanieczyszczeń komunikacyjnych i przemysłowych;
wylesiania obszarów i ich dewastacji;
„dzikiego” odłogowania pól uprawnych;
zmiany przebiegu koryt rzecznych i ich regulacji;
zabudowy terenów rolnych i leśnych (urbanizacja + industrializacja + komunikacja), itp.
Wynikiem istnienia powyższych zjawisk są zmiany w strukturze użytkowania gruntów oraz w profilach glebowych,
charakteryzowane jako:
ubytek areału uprawnego;
zmiany fizyczne (mechaniczne) profilu glebowego;
zmiany hydrologiczne;
zmiany chemiczne.
Wyniki badań gleb na terenie powiatu kłodzkiego.
Odczyn gleb odgrywa zasadniczą rolę w kształtowaniu ich żyzności oraz ma bardzo duży wpływ na rozwój roślin i
organizmów glebowych. Przy odczynie kwaśnym, który dla wzrostu roślin nie jest korzystny maleje przyswajalność
makro i mikro elementów, wzrasta natomiast koncentracja metali ciężkich. Odczyn gleb na większości obszaru gminy
Kłodzko mieści się w przedziale 4,6 – 6,5 pH. Z przeprowadzonych badań w latach 2010 – 2013 przez Okręgową
Stację Chemiczno – Rolniczą we Wrocławiu wynika, że około 16 % gleb na terenie powiatu kłodzkiego, w tym gminy
Kłodzko, cechuje się bardzo kwaśnym odczynem, a około 41 % gleb ma odczyn na tyle kwaśny, że konieczne jest
wapnowanie. Jedynie na terenie 6 powiatów województwa dolnośląskiego ten wskaźnik jest wyższy. Generalnie
udział gleb bardzo kwaśnych i kwaśnych przekracza średnio w kraju 50 % i w dużej mierze pokrywa się z udziałem
gleb bardzo lekkich i lekkich. Są to gleby o daleko posuniętej degradacji. Stosowanie nawozów mineralnych na takie
gleby nie przynosi spodziewanych efektów, a może nawet spowodować obniżkę plonów. Szkodzi także środowisku.
Składniki nawozowe nie są sorbowane przez kompleks sorpcyjny, następuje ich wypłukiwanie do wód
powierzchniowych i dalej do wód wgłębnych powodując ich zanieczyszczenie. Bardzo kwaśny odczyn gleb i
podwyższona zawartość niektórych mikroelementów jest często związana z wpływami czynników antropogenicznych.
Stan taki jest niekorzystny dla rolnictwa i dla środowiska. Z gleb nadmiernie zakwaszonych i zubożonych w składniki
pokarmowe następuje większe wypłukiwanie do wód powodując ich zanieczyszczenie i eutrofizację. W glebach
zakwaszonych wzrasta szybko przyswajalność i pobieranie przez rośliny większości metali ciężkich. Procesy
zakwaszenia gleb postępują ciągle. Do pogarszania się bilansu składników mineralnych i substancji organicznej w
glebach przyczynia się także ciągle zmniejszające się pogłowie zwierząt gospodarskich, a co za tym idzie
zmniejszenie się ilości nawozów naturalnych wprowadzanych do gleb. Obok procesów naturalnych powodujących
ubytki wapna z gleb, udział w tym ma przemysł i motoryzacja, które emitują dwutlenek siarki i tlenki azotu.
Zmniejszenie udziału gleb nadmiernie zakwaszonych winno być przedmiotem starań zarówno rolników, jak i
wszystkich, którym zależy na chronieniu środowiska.
26
O własnościach gleby decyduje jej skład chemiczny, który zależy od rodzaju minerałów glebowych, składu
mechanicznego, związków organicznych, klimatu glebowego, roślinności i fauny glebowej. Od składu chemicznego
gleby, a zwłaszcza od zasobności w składniki pokarmowe, zależy jej żyzność. Poszczególne pierwiastki mogą
występować w glebach w formie minerałów, związków chemicznych, jonów, w formach przyswajalnych i
nieprzyswajalnych dla roślin. Z reguły tylko część pierwiastków występujących w glebie jest dostępna dla roślin. Dla
scharakteryzowania zasobności gleby konieczna jest znajomość ogólnej zawartości danego pierwiastka. Stanowi ona
rezerwę, która w zależności od różnych procesów glebotwórczych może być stopniowo udostępniana roślinom.
Określenie zawartości przyswajalnych form fosforu, potasu i magnezu w glebie pozwala na ustalenie dawek
nawozów zapewniających zarówno wzrost i rozwój uprawianych roślin, jak i utrzymanie odpowiedniej zasobności
gleb z uniknięciem ryzyka zasolenia.
Fosfor jest niezbędnym składnikiem dla rozwoju roślin. Jego obecność wpływa dodatnio na pobieranie przez rośliny innych
składników pokarmowych. Pełni ważne funkcje w procesach życiowych, zwiększa odporność na choroby. Gleby zawierają
niewiele fosforu, a przy tym tylko część tego pierwiastka jest dostępna dla roślin. Zawartość fosforu w glebach oznacza się w
postaci tlenku fosforu. Zarówno w glebach silnie kwaśnych jak i zasadowych fosfor wiązany jest w związki trudno
rozpuszczalne. Aby zapobiec tworzeniu się nieprzyswajalnych dla roślin form fosforu należy regulować odczyn gleby i
nawozić je nawozami fosforowymi i organicznymi, gdyż w miarę rozkładu substancji organicznych fosfor uwalnia się i tworzy
związki łatwo pobierane przez roślinność.
Potas występuje w glebie w znacznie większych ilościach niż fosfor, przeważnie w postaci mineralnej. Uwalnia się podczas
wietrzenia chemicznego. Jego obecność w glebie zapobiega przedwczesnemu dojrzewaniu roślin, wpływa korzystnie na
rozwój systemu korzeniowego i jest niezbędny do przebiegu niektórych procesów fizjologicznych. Potas łatwo ulega
wymywaniu przez wody opadowe, stąd im gleba lżejsza tym zawartość potasu jest mniejsza. W glebach ciężkich wymywanie
tego makroelementu jest utrudnione, ale mimo dużej zawartości potasu występuje on w glebach ciężkich w formach
nieprzyswajalnych przez rośliny. Na procesy wiązania potasu w związki nie pobieralne przez roślinność ma wpływ także
wzrost pH gleby oraz niskie nawożenie nawozami potasowymi. Zawartość potasu w glebach oznacza się w postaci tlenku
potasu.
Magnez jest pierwiastkiem bardzo ważnym dla procesów życiowych roślin, jest składnikiem chlorofilu. Im gleba lżejsza tym bardziej
uboga w magnez. Jest to pierwiastek bardzo ruchliwy i trudno utrzymać jego zapasy w glebie. Wyższe zawartości magnezu
występują w głębszych warstwach gleby, dlatego młode, mało ukorzenione rośliny we wczesnych fazach rozwoju mogą
wykazywać niedobór tego pierwiastka. W miarę wzrostu roślin i głębszej penetracji gleby przez system korzeniowy niedobór
magnezu ustępuje, ale pozostawia to trwały ślad powodując obniżenie plonów. Zawartość magnezu w glebach oznacza się w
postaci tlenku magnezu.
Kadm jest pierwiastkiem występującym w glebach w nieznacznych ilościach, a jego zawartość uzależniona jest od skały
macierzystej, pH, typu gleby oraz wpływu takich czynników jak: przemysłowe emisje kadmu do atmosfery, rozwój motoryzacji,
niewłaściwe nawożenie, nawodnienia ściekami, stosowanie osadów ściekowych. Kadm wprowadzony do gleby jest łatwo
rozpuszczalny w środowisku kwaśnym, a jego mobilność wzrasta w glebach lekkich. Staje się wtedy łatwo pobierany przez
rośliny i włącza się do łańcucha pokarmowego. Uważany jest za niebezpieczny dla ludzi i zwierząt, gdyż łatwo się wchłania i
długo pozostaje w organizmie. Rośliny kumulują kadm w korzeniach, a jego toksyczne działanie może zaburzać procesy
fotosyntezy. Nadmiar kadmu powoduje zaburzenia czynności nerek, chorobę nadciśnieniową, zmiany nowotworowe płuc i
nerek, zaburzenia w metabolizmie wapnia.
Miedź jest metalem występującym w glebie w formie trudno przemieszczających się w profilu glebowym jonów. Jej zawartość jest
ściśle związana ze składem granulometrycznym i odczynem gleby, obniżenie pH powoduje wzrost dostępności miedzi.
Wzrost zawartości Cu jest związany z emisją pyłów z hut miedzi, nawożeniem gnojowicą, stosowaniem osadów ściekowych,
nieracjonalnym stosowaniem środków ochrony roślin. Jest pierwiastkiem niezbędnym do prawidłowego przebiegu procesów
życiowych roślin. Dla ludzi szkodliwy jest zarówno nadmiar jak i niedobór tego pierwiastka. Toksyczność miedzi może
przejawiać się w postaci zmian organów wewnętrznych, anemii, zaburzeniach układu krążenia, upośledzenia wzrostu.
27
Nikiel naturalnie występujący w glebach pochodzi z wietrzenia skał magmowych. Jest pierwiastkiem silnie związanym z substancją
organiczną gleby. Jego rozpuszczalność wzrasta wraz z zakwaszeniem gleby. Wapnowanie ogranicza pobieranie Ni przez
rośliny. Zanieczyszczenie gleb niklem spowodowane jest emisją pyłów przemysłowych, nawożeniem ściekami i osadami
komunalnymi. Nadmiar niklu może spowodować u roślin zaburzenia fotosyntezy, czy wiązania azotu. U ludzi i zwierząt
powoduje alergie, uszkodzenia błon śluzowych, zmiany w szpiku kostnym.
Ołów jest naturalnym składnikiem gleb, jego zawartość w glebie zależy od skały macierzystej. Gleby są miejscem, gdzie akumuluje
się większość antropogenicznie uruchomionego ołowiu pochodzącego m.in. ze spalin samochodowych, spalania odpadów,
hutnictwa ołowiu, stosowania farb. Pierwiastek ten jest silnie wiązany w glebach i akumulowany w poziomie próchniczym.
Choć jest mało ruchliwy to w kwaśnych i piaszczystych gruntach może być łatwo przyswajalny przez rośliny, co stwarza
bezpośrednie zagrożenie dla organizmów żywych włączając się do łańcucha pokarmowego. Ołów jest metalem toksycznym
dla człowieka. Docierając do organizmu poprzez układ oddechowy i pokarmowy, odkłada się w kościach, nerkach i wątrobie.
Powoduje uszkadzanie tkanki nerwowej, szpiku kostnego i organów wewnętrznych.
Cynk jest metalem ciężkim powszechnie występującym w przyrodzie. Naturalnym źródłem cynku jest skała macierzysta. Tworzy
trwałe połączenia z substancją organiczną gleby i akumuluje się w warstwie próchniczej. Związki cynku są łatwo
rozpuszczalne, a wzrost kwasowości gleby i zawartości substancji organicznych powoduje, że pobieranie cynku przez
roślinność jest ułatwione. Dostępność cynku redukuje wapnowanie gleb. Głównym źródłem zanieczyszczenia gleb cynkiem
jest przemysł, nawożenie nawozami organicznymi, nawadnianie pól wodami zanieczyszczonymi przez ścieki komunalne oraz
transport samochodowy. Cynk jest pierwiastkiem niezbędnym w procesach regulujących: metabolizm organizmów żywych,
syntezę białek, produkcję insuliny, pracę mózgu. Nadmiar Zn hamuje funkcje wielu białek, zaburza gospodarkę wapniem i
żelazem co może powodować anemię.
Ważną kwestią jest również zawartość azotu mineralnego w glebach. Jest ona uzależniona od ich składu
granulometrycznego. Gleby zwięzłe i ciężkie (gliniaste, ilaste) z reguły zawierają większą ilość azotu mineralnego niż
gleby lekkie (piaszczyste). Zawartość azotu mineralnego w glebach jest zmienna w czasie, niższa wczesną wiosną i
wyższa jesienią. W profilu glebowym najwyższą zawartość azotu mineralnego stwierdza się w wierzchniej warstwie
gleby, a w głębszych warstwach ulega ona obniżeniu.
Wyniki badań gleb przedstawione w Objaśnieniach do Mapy Geośrodowiskowej Polski w skali 1:50000, arkusz nr
901 Kłodzko (Lis, Pasieczna, 2004), bazują na zbiorze analiz chemicznych wykonanych dla Atlasu geochemicznego
Polski 1:250000 (Lis, Pasieczna, 1995). Przedmiotem badania była nie całkowita zawartość metali, lecz ta ich część,
której źródłem są zanieczyszczenia antropogeniczne, a więc słabo związana i łatwo ługowana. Poszczególne próbki
pobierano z wierzchniej warstwy gleby (0,0 – 0,2 m) za pomocą sondy ręcznej w siatce około 5 x 5 km. Pobierana
gleba o masie około 1000 g była suszona w temperaturze pokojowej, kwartowana i przesiewana przez sita nylonowe
o oczkach 1 mm. Porównanie wartości przeciętnych (median) przytoczonych w poniższej tabeli ma jedynie znaczenie
szacunkowe z uwagi na inny sposób mineralizacji próbek. Przeciętne wartości arsenu, kadmu i rtęci są identyczne
lub zbliżone do wartości przeciętnych (median) w glebach obszarów niezabudowanych Polski. Wyższe wartości
median zanotowano dla pozostałych pierwiastków: baru, chromu, cynku, kobaltu, miedzi, niklu i ołowiu. Próbki z
podwyższoną zawartością arsenu można wiązać o obecnością w tym rejonie wód mineralnych bogatych w arsen.
Podwyższone stężenia pozostałych pierwiastków wiązać należy z różnorodnym okruszcowaniem skał występujących
w podłożu omawianego arkusza, a także z zanieczyszczeniem pochodzącym z terenów zurbanizowanych. Z uwagi
na zbyt niską gęstość opróbowania dane nie umożliwiają oceny zanieczyszczenia gleb z terenu całego arkusza nr
901. Pozwalają tylko na oszacowanie ich stanu w miejscach pobrania i w niezbyt odległym otoczeniu. Wyniki badań
geochemicznych gleb odniesiono do wartości stężeń dopuszczalnych metali określonych w Rozporządzeniu Ministra
Środowiska z dnia 9 września 2002 roku.
28
TABELA 5: Zawartość metali w glebach (w mg/kg) na podstawie wyników z Mapy Geośrodowiskowej Polski 1:50000, arkusz nr 901
Kłodzko (Lis, Pasieczna, 2004) – porównanie wartości dopuszczalnych Rozporządzeniem Ministra Środowiska z dnia 9
września 2002 w stosunku do wyników na terenie arkusza nr 901.
Metale
Wartości dopuszczalne stężeń
Wartości przeciętnych
Wartość
w glebie (mg/kg)
(median) w glebach
przeciętnych (median)
Grupa „A”
Grupa „B”
Grupa „C”
na arkuszu nr 901
w glebach obszarów
Kłodzko
niezabudowanych Polski
Arsen
20
20
60
6
<5
Bar
200
200
1000
63
27
Chrom
50
150
500
13
4
Cynk
100
300
1000
63
29
Kadm
1
4
15
0,5
<0,5
Kobalt
20
20
200
8
2
Miedź
30
150
600
11
4
Nikiel
35
100
300
17
3
Ołów
50
100
600
19
12
Rtęć
0,5
2
30
0,05
<0,05
Grupa „A”: grunty wchodzące w skład obszaru poddanego ochronie na podstawie przepisów ustawy Prawo wodne i ustawy o
ochronie przyrody.
Grupa „B”: grunty zaliczone do użytków rolnych z wyłączeniem gruntów pod stawami, pod rowami, gruntów leśnych oraz
gruntów zadrzewionych, zakrzewionych, nieużytków, terenów zurbanizowanych.
Grupa „C”: tereny przemysłowe, użytki kopalne i tereny komunikacyjne.
17
Ryzyko radonowe .
Obszary ryzyka radonowego wyznaczono w oparciu o klasyfikację stosowaną w Szwecji (G. Akerblom, 1986), która
oparta jest na kryterium stężenia radonu w powietrzu glebowym (głębokość pomiaru 0,8 m). Obszary o stężeniu
radonu w powietrzu glebowym poniżej 10 kBq/m³ to obszary o niskim ryzyku, o stężeniu od 10 do 50 kBq/m³ – o
średnim ryzyku, a przy stężeniach powyżej 50 kBq/m³ to obszary zagrożone wysokim ryzykiem radonowym. Termin
ryzyko radonowe oznacza możliwość wystąpienia w pomieszczeniach budynków zlokalizowanych na danym
obszarze stężeń radonu przekraczających 200 Bq/m³. W rejonach uznanych za obszary niskiego ryzyka nie ma
potrzeby prowadzenia dodatkowych pomiarów radonu w istniejących budynkach bądź w miejscach przewidywanych
nowych inwestycji mieszkaniowych lub budynków użyteczności publicznej. W obszarach średniego ryzyka zalecane
jest (dobrowolne) przeprowadzenie pomiarów w powietrzu glebowym na etapie projektu inwestycji lub w pobliżu
istniejących budynków. W obszarach o wysokim ryzyku radonowym pomiary stężeń radonu w powietrzu glebowym
powinny być wykonywane dla każdej planowanej inwestycji. Właściciele istniejących nieruchomości powinni wykonać
pomiary w pomieszczeniach mieszkalnych.
Do określenia ryzyka radonowego wykorzystano archiwalne wyniki prac prowadzonych przez Państwowy Instytut
Geologiczny w latach 1995 – 1999 na terenie Dolnego Śląska. Potencjał radonowy poszczególnych jednostek
litostratygraficznych lub litologicznych określony był na podstawie pomiarów in situ stężeń radonu w powietrzu
glebowym. Pomiary dla określonej jednostki prowadzone były na poletku badawczym, na którym wykonane zostało
17
Na podstawie Objaśnień do Mapy Geośrodowiskowej Polski w skali 1:50000, arkusz Kłodzko nr 901 (Wołkowicz, 2004).
29
30 – 35 pomiarów. Średnia arytmetyczna zbioru jest wartością charakteryzującą potencjał radonowy. W przypadku
jednostek o znacznym rozprzestrzenieniu powierzchniowym pomiary wykonywane były na kilku poletkach
badawczych, a średnia arytmetyczna obliczana była dla zbioru złożonego z wszystkich wykonanych punktów
pomiarowych. W ten sposób określono potencjał radonowy dla poszczególnych jednostek litostratygraficznych i
litologicznych Sudetów.
Obszar gminy Kłodzko, w tym rejonów objętych opracowaniem, ma bardzo urozmaiconą budowę geologiczną.
Wysoki potencjał radonowy występuje jednak na bardzo ograniczonych obszarach i związany jest wyłącznie z
niewielkimi obszarowo wychodniami łupków grafitowych serii strońskiej. Średnia arytmetyczna stężenia radonu w
powietrzu glebowym dla tej serii wynosi 88,9 kBq/m³. Średnim potencjałem radonowym charakteryzują się granitoidy
kłodzko – złotostockie. Średnie stężenie radonu w powietrzu glebowym wynosi tam 36,2 kBq/m³, a wartości
maksymalne przekraczają 310 kBq/m³. Średnim potencjałem cechują się również łupki łyszczykowe serii strońskiej, o
wartości średniej wynoszącej 29,2 kBq/m³. Średnim potencjałem charakteryzują się także dolnokarbońskie i niektóre
dolnopermskie formacje skalne. Średnie wartości stężenia radonu w powietrzu glebowym wynoszą: 22,5 kBq/m³ dla
szarogłazów rejonu Dębowiny i Wojciechowic, 17,2 kBq/m³ dla dolnopermskich piaskowców budowlanych, 17,2
kBq/m³ dla łupków walchiowych tego samego wieku oraz górnokredowe margle i mułowce cechujące się średnią
wartością stężenia radonu na poziomie 17 kBq/m³. Średnim potencjałem radonowym charakteryzują się również
niektóre utwory czwartorzędowe, z których na szczególną uwagę zasługują pokrywy lessowe, występujące dość
powszechnie na zachód od Kłodzka (rejon opracowania). Średnie stężenie radonu w powietrzu glebowym waha się
tam w przedziale od 18 do 20 kBq/m³. Niski potencjał radonowy występuję na większości północno – zachodniej
części gminy. Związane są z miąższymi pokrywami glin pylastych o średnim stężeniu radonu na poziomie 3,6
kBq/m³. Niski potencjał radonowy wykazują również górnokredowe mułowce (9,4 kBq/m³) i dolnopermskie trachity
(9,3 kBq/m³).
Grunty zdewastowane.
Gruntami zdewastowanymi i zdegradowanymi nazywane są grunty, które utraciły całkowicie wartości użytkowe, bądź
też których wartość użytkowa zmalała w wyniku pogorszenia się warunków przyrodniczych lub wskutek zmian
środowiska, działalności przemysłowej, a także wadliwej działalności rolniczej. Podstawowym czynnikiem
degradującym środowisko przyrodnicze jest wadliwe użytkowanie terenów np.: przez przeznaczanie pod uprawę
piasków luźnych i słabo gliniastych. Gruntami zdegradowanymi w stopniu bardzo dużym są porolne nieużytki.
Najbardziej zalecaną formą rekultywacji tych gruntów jest ich zalesianie. Inną, radykalną i trwałą formą zmian
struktury ekologicznej jest techniczna degradacja polegająca na zniszczeniu pokrywy glebowo – roślinnej w wyniku
technicznej zabudowy powierzchni ziemi (budynki, drogi, place, koleje, wyrobiska i składowiska odpadów).
Na obszarach objętych opracowaniem gleby zdewastowane obejmują jedynie zachodni fragment działki ewidencyjnej
nr 85 w Bierkowicach. Powodem tego stanu jest degradacja techniczna związana z zabudową zagrodową. Wskutek
powyższego gleby te przeszły głębokie przeobrażenia mechaniczne, chemiczne i hydrologiczne. Zmiany
mechaniczne dotyczą tutaj przede wszystkim:
całkowitego zniszczenia gleby przez głębokie roboty ziemne;
nadmiernego ubicia lub rozpulchnienia gruntu;
skrócenia profilu glebowego przez zdjęcie poziomów wierzchnich;
domieszania do gleb materiałów antropogenicznych;
szczelnego przykrycia gleb powierzchniami litymi;
przykrycia gleb luźnymi materiałami organicznymi lub mineralnymi.
Zmiany chemiczne dotyczą przede wszystkim:
wyjałowienia ze składników pokarmowych;
30
naruszenia równowagi między składnikami;
zakwaszenia, zasolenia, alkalizacji;
zanieczyszczenia gleb substancjami szkodliwymi.
Na pozostałych terenach negatywny wpływ na gleby wynika przede wszystkim z erozji (zachodnia część działki
ewidencyjnej nr 37/2) i miejscowego zakwaszenia. Natomiast zmiany hydrologiczne dotyczą przede wszystkim
zawodnienia terenu oraz lokalnie przesuszenia. Przesuszenie terenu nastąpiło wskutek działań melioracyjnych
nakierowanych na drenaż wód. Natomiast lokalne zawodnienie obserwowane jest przede wszystkim w dolinach
cieków wodnych (zachodnia część działki ewidencyjnej nr 37/2) oraz na niezmeliorowanych terenach o wysokim
zwierciadle wód podziemnych (część działki ewidencyjnej nr 85). Obecne właściwości użytkowe potencjalnie
bezpowrotnie stracą gleby na znacznej części działki ewidencyjnej nr 85 w Bierkowicach, na której zgodnie z
obowiązującym miejscowym planem zagospodarowania przestrzennego możliwa jest realizacja zabudowy
mieszkaniowej.
Racjonalne użytkowanie gruntów rolniczych powinno zapewniać ochronę gleby przed erozją, niszczeniem
mechanicznym oraz zanieczyszczeniem substancjami szkodliwymi poprzez stosowanie właściwych metod upraw ze
szczególnym uwzględnieniem płodozmianu i nawożenia organicznego, niezbędnego do zachowania lub odtworzenia
właściwych warunków rozwoju organizmów i stosunków wodnych w glebie. Szczególną uwagę należy zwrócić na
problem środków ochrony roślin.
Jakość wód
Stan czystości wód podziemnych.
Stopień podatności wód podziemnych na zanieczyszczenia zależy między innymi od uwarunkowań geologicznych,
stopnia skażenia pozostałych komponentów środowiska (powietrze, wody powierzchniowe, gleby) oraz od
zagospodarowania terenu. Do istniejących i potencjalnych źródeł zanieczyszczeń wód podziemnych na terenie gminy
zalicza się przede wszystkim:
nieracjonalną gospodarkę rolną;
fermy hodowlane;
składowiska odpadów, zwłaszcza ogniska dzikich składowisk;
komunalne oczyszczalnie ścieków;
brak sieciowej kanalizacji ściekowej;
stacje paliw;
bazy, składy i zakłady przemysłowe, w tym związane z górnictwem..
Istotne zagrożenie dla jakości wód podziemnych stanowi niewłaściwa gospodarka rolna. Nadmierne stosowanie
nawozów mineralnych i naturalnych, przekraczające bieżące potrzeby roślin i pojemność sorpcyjną gleb, może łatwo
doprowadzić do zanieczyszczenia wód powierzchniowych zasilających poziom wód podziemnych. Ponadto
pochodząca z ferm trzody chlewnej i bydła gnojowica wywożona często na pola jest źródłem wzrostu stężenia
azotanów w glebach oraz w płytkich poziomach wodonośnych. Podobne zagrożenie stanowią nieszczelne szamba
wykorzystywane w miejscowościach pozbawionych kanalizacji ściekowej. Poważne zagrożenia stanowią również
dzikie składowiska odpadów, bowiem nie posiadają one odpowiednich zabezpieczeń chroniących gleby i wody przed
bezpośrednią migracją zanieczyszczeń. Natomiast stacje paliw, bazy i składy maszyn, zwłaszcza te zlokalizowane w
strefie zagrożenia powodziowego, są także potencjalnym źródłem zanieczyszczeń. Produktu ropopochodne mają
zdolność migrowania do gruntów i wód podziemnych, powodując przy tym silne zmiany właściwości
organoleptycznych wody o trwałym charakterze, nawet gdy występują w ilościach śladowych. Produkty
ropopochodne najczęściej dostają się do wód w wyniku wadliwej ochrony terenów przeładunkowych, placów do
31
tankowania, niestaranności obsługi, nieszczelności zbiorników i rurociągów oraz awarii pojazdów przewożących
paliwa i oleje.
Ocena jakości wód podziemnych zawarta w publikacjach, raportach i analizach WIOŚ we Wrocławiu z 2015 roku
została opracowana zgodnie z Rozporządzeniem Ministra Środowiska z dnia 23 lipca 2008 roku w sprawie kryteriów i
sposobu oceny stanu wód podziemnych (Dz. U. z 2008 roku, nr 143, poz. 896), w którym wyróżniono następujące
klasy jakości wód podziemnych:
klasa I – bardzo dobra jakość wód;
klasa II – dobra jakość wód;
klasa III – zadowalająca jakość wód;
klasa IV – nie zadowalająca jakość wód;
klasa V – zła jakość wód.
Za wody dobrej jakości uznano wody w klasach od I do III, natomiast wody złej jakości to wody w klasach IV i V.
TABELA 6: Wybrane wartości graniczne elementów fizykochemicznych stanu wód podziemnych w klasach jakości wód według
Rozporządzenia Ministra Środowiska z dnia 23 lipca 2008 roku.
Wskaźnik
Jednostka
jakości wody
Wartości graniczne w klasach I – V
I
II
III
IV
V
2
3
4
5
6
7
Temperatura
ºC
<10
12
16
25
>25
Odczyn
pH
Azotany
mg NO3/l
10
25
50
100
>100
Azotyny
mg NO2/l
0,03
0,15
0,5
1
>1
Chlorki
mg Cl/l
60
150
250
500
>500
Fosforany
mg PO4/l
0,55
0,5
1
5
>5
Siarczany
m SO4/l
60
250
250
500
>500
Arsen
mg As/l
0,01
0,01
0,02
0,2
>0,2
Bar
mg Ba/l
0,3
0,5
0,7
3
>3
Cyna
mg Sn/l
0,02
0,1
0,2
2
>2
Cynk
mg Zn/l
0,05
0,5
1
2
>2
Glin
mg Al/l
0,1
0,2
0,2
1
>1
Kadm
mg Cd/l
0,001
0,003
0,005
0,01
>0,01
Magnez
mg Mg/l
30
50
100
150
>150
Mangan
mg Mn/l
0,05
0,4
1
1
>1
Miedź
mg Cu/l
0,01
0,05
0,2
0,5
>0,5
Nikiel
mg Ni/l
0,005
0,01
0,02
0,1
>0,1
Ołów
mg Pg/l
0,01
0,025
0,1
0,1
>0,1
Potas
mg K/l
10
10
15
20
>20
Rtęć
mg Hg/l
0,001
0,001
0,001
0,005
>0,005
Srebro
mg Ag/l
0,001
0,05
0,1
0,1
>0,1
1
6,5 – 9,5
<6,5 – 9,5>
32
1
2
3
4
5
6
7
Sód
mg Na/l
60
200
200
300
>300
Uran
mg U/l
0,009
0,009
0,03
0,1
>0,1
Wapń
mg Ca/l
50
200
200
300
>300
Żelazo
mg Fe/l
0,2
1
5
10
>10
Wyniki badań opublikowanych w 2015 roku w raporcie WIOŚ we Wrocławiu pt.: Ocena stanu czystości wód
podziemnych województwa dolnośląskiego w 2014 roku nie obejmują stanowisk badawczych na terenie gminy
Kłodzko w zakresie monitoringu diagnostycznego wód podziemnych Państwowego Instytutu Geologicznego.
Niemniej w rejonie gminy Kłodzko prowadzono pomiary na otworze nr 23 w Lądku Zdroju (ta sama JCWPd co
obszary opracowania) w zakresie stanowisk badawczych monitoringu diagnostycznego wód podziemnych
prowadzonych przez WIOŚ Wrocław. Reprezentatywnymi otworami w tym zakresie mogą być także stanowiska w
miejscowościach Polanica Zdrój – Nowy Wielisław (otwór nr 19) i Radków (otwór nr 22), położone w pobliżu
obszarów objętych opracowaniem.
Na stanowiskach w Lądku Zdroju i Radkowie wody podziemne posiadały klasę czystości „I” (bardzo dobra jakość
wód), natomiast na stanowisku w Nowym Wielisławiu wody podziemne posiadały II klasę czystości (dobra jakość
wód).
TABELA 7: Wybrane stanowiska badawcze monitoringu diagnostycznego wód podziemnych województwa dolnośląskiego z
klasyfikacją stanu chemicznego zwykłych wód podziemnych w 2014 roku.
Nr otworu
Miejscowość
Wskaźniki
Klasa
III klasa jakości
IV klasa jakości
V klasa jakości
wody
19
Nowy Wielisław
temperatura wody
–
–
II
22
Radków
–
–
–
I
23
Lądek Zdrój
–
–
–
I
Źródło: WIOŚ we Wrocławiu, Ocena stanu czystości wód podziemnych województwa dolnośląskiego w 2014 roku, 2015.
Stan czystości wód powierzchniowych.
Zgodnie z ogólnie przyjętą definicją, przez zanieczyszczenie wód rozumiemy niekorzystne zmiany właściwości
fizycznych, chemicznych i bakteriologicznych wody, spowodowane wprowadzaniem w nadmiarze substancji
nieorganicznych, organicznych, radioaktywnych czy wreszcie ciepła, które ograniczają lub uniemożliwiają
wykorzystanie wody do picia i celów gospodarczych. Do głównych czynników, które negatywnie wpływają na
środowisko wodne zaliczamy:
źródła punktowe – ścieki odprowadzane w zorganizowany sposób systemami kanalizacyjnymi, pochodzące
głównie z zakładów przemysłowych i z aglomeracji miejskich;
zanieczyszczenia obszarowe – zanieczyszczenia spłukiwane opadami atmosferycznymi z terenów
zurbanizowanych, nieposiadających systemów kanalizacyjnych oraz z obszarów rolnych i leśnych;
zanieczyszczenia liniowe – zanieczyszczenia pochodzenia komunikacyjnego, wytwarzane przez środki
transportu i spłukiwane z powierzchni dróg lub torowisk oraz pochodzące z rurociągów, gazociągów,
kanałów ściekowych, osadowych.
Głównym źródłem zanieczyszczenia wód jest działalność człowieka, ponieważ najwięcej zanieczyszczeń trafia do
wód razem ze ściekami. Zanieczyszczenia obszarowe, pochodzące zwłaszcza z terenów rolniczych, są także
znaczącym źródłem zanieczyszczeń wprowadzanych do rzek. Spływy powierzchniowe z tych terenów powodują
wymywanie związków azotu i fosforu, będących pozostałością po stosowanych nawozach sztucznych oraz środkach
33
ochrony roślin. Wzrost zużycia nawozów sztucznych i środków ochrony roślin w dużym stopniu wynika z rozwoju
rolnictwa i jego chemizacji.
Klasyfikację jakości wód rzek dokonuje się między innymi w oparciu o kryterium tlenowe, zawartości BZT5, ChZT i
zawiesinę, związki biogenne (azot amonowy, azotanowy, fosforany), związki mineralne (chlorki, siarczany), metale
ciężkie oraz miano coli typu kałowego. Podstawowym wskaźnikiem określającym jakość wód powierzchniowych jest
zawartość tlenu. Decyduje ona o chłonności odbiornika (rzeki), determinuje zachodzenie w wodzie procesów
samooczyszczania oraz występowania różnych gatunków roślin i zwierząt. Ponadto może być przyczyną
występowania nieprzyjemnych odorów. Kolejnymi wskaźnikami określającymi stan wód powierzchniowych jest BZT5,
ChZT i zawiesina. Wpływ na te składniki wywierają głównie zanieczyszczenia zawarte w ściekach komunalnych, a
także w ściekach przemysłowych, głównie przemysłu spożywczego. Duży wpływ na jakość wód powierzchniowych
ma zawartość w wodzie związków biogennych (azot ogólny, azot amonowy, azot azotanowy, fosforany). Związki te
są przyczyną eutrofizacji wód, co może powodować perturbacje w pracy ujęć wody, co oznacza, że nadają
uzdatnionej wodzie nieprzyjemny smak i zapach oraz utrudniają lub uniemożliwiają rekreację. Głównym źródłem tych
zanieczyszczeń są ścieki komunalne, spływ wód deszczowych z użytków rolnych oraz ścieki przemysłowe. W
wodach rzek i potoków często dochodzi do przekroczeń dopuszczalnych norm niektórych metali ciężkich (cynku,
ołowiu, miedzi, kadmu, niklu, chromu). Źródłem tych pierwiastków są ścieki komunalne (głównie cynk i miedź),
zanieczyszczenia komunikacyjne (ołów). Ponadto jakość wody określa się biorąc pod uwagę kryterium
bakteriologiczne, głównie miano coli typu kałowego. Źródłem bakterii są w głównej mierze nie oczyszczone ścieki
komunalne.
Ocena jakości wód powierzchniowych zawarta w publikacjach, raportach i analizach WIOŚ we Wrocławiu z 2013 i
2014 roku została opracowana w oparciu o Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 9 listopada 2011 roku w
sprawie sposobu klasyfikacji stanu jednolitych części wód powierzchniowych oraz środowiskowych norm jakości dla
substancji priorytetowych (Dz.U. z 2011 roku, nr 257, poz. 1545). Rozporządzenie to wymaga dokonania oceny stanu
ekologicznego, stanu chemicznego i stanu jakości wód. W załącznikach od 1 do 5 rozporządzenia zamieszczono
wartości graniczne elementów biologicznych, hydromorfologicznych i fizykochemicznych dla poszczególnych klas z
uwzględnieniem podziału na kategorie wód i typów jednolitych części wód. W załączniku nr 6 podane są wartości
graniczne dla substancji szczególnie szkodliwych dla środowiska wodnego dla wszystkich kategorii wód. Załączniki
nr 7 i 8 określają sposób klasyfikacji stanu i potencjału ekologicznego jednolitych części wód powierzchniowych. W
załączniku nr 9 przedstawione są środowiskowe normy jakości dla substancji priorytetowych oraz dla innych
zanieczyszczeń. Stan ekologiczny wód powierzchniowych oceniono na podstawie wyników badań elementów
biologicznych, fizykochemicznych i substancji szczególnie szkodliwych (załączniki 1, 2, 3, 4 i 5 rozporządzenia).
Podstawą do przeprowadzenia oceny są wyniki badań elementów biologicznych, przy braku których wykonanie
oceny nie jest możliwe. W ocenie stanu ekologicznego nie uwzględniono oceny hydromorfologicznej z powody braku
opracowanych metodyk. Ocena stanu dla elementów fizykochemicznych przeprowadzona została w oparciu o wyniki
badań wskaźników wymienionych w załączniku 1, 2, 3 i 4 rozporządzenia. Oceniane elementy fizykochemiczne
(wspierające elementy biologiczne) podzielone zostały na pięć grup wskaźników charakteryzujących stan fizyczny,
warunki tlenowe i zanieczyszczenia organiczne, zasolenie, zakwaszenie i warunki biogenne. Rozporządzenie
rozróżnia wartości graniczne dla klasy I i II, z wyłączeniem jezior, dla których ustalone są wartości graniczne jedynie
dla klasy II. Jeśli wyniki badań nie spełniają kryteriów dla klasy II – jakość wód ocenia się jako „poniżej
stanu/potencjału dobrego – PSD/PPD”. Wartością miarodajną porównywaną z wartościami granicznymi jest średnia z
pomiarów. Minimalna ilość pomiarów niezbędna do wykonania oceny wynosi 4. Zgodnie z rozporządzeniem, w
przypadku gdy stan elementu biologicznego jest umiarkowany (III klasa), słaby (IV klasa) lub zły (V klasa), wówczas
nadaje się taki sam stan ekologiczny wód. Natomiast, gdy stan wskaźnika biologicznego jakości wód jest bardzo
dobry (I klasa) lub dobry (II klasa) w ocenie stanu ekologicznego należy uwzględnić również stan wskaźników
34
fizykochemicznych (wymienionych w załącznikach 1 – 5) oraz wskaźników jakości wód z grupy substancji
szczególnie szkodliwych dla środowiska wodnego (wymienionych w załączniku 6). Klasyfikacja stanu chemicznego
oparta jest na ocenie jakości chemicznej, wynikającej z obecności w wodach powierzchniowych substancji
priorytetowych. Przekroczenie wartości granicznych dla chociażby jednego ze wskaźników kwalifikuje wody jako
poniżej stanu dobrego. Ocenę końcową stanu wód (stan dobry lub zły) przeprowadza się na podstawie oceny stanu
ekologicznego i stanu chemicznego. Dobry stan wód występuje jest wówczas, gdy jednocześnie spełnione są dwa
warunki: stan ekologiczny jest na poziomie bardzo dobrym lub dobrym i stan chemiczny także określony jest jako
dobry. W każdym innym przypadku mamy do czynienia ze złym stanem wód. Jeżeli brak jest którego z wyżej
wymienionych elementów ocena stanu wód nie jest możliwa do przeprowadzenia. Równoważnym elementem oceny
stanu wód jest spełnienie dodatkowych wymogów obszarów chronionych. Decydującą rolę pełni element o
klasyfikacji najniższej.
ŚCINAWKA:
Zlewnia rzeki jest zróżnicowana. Początkowo Ścinawka zbiera wody z terenów górskich i podgórskich
zlokalizowanych w rejonie Gór Wałbrzyskich i Kamiennych. W tej części zlewni zlokalizowane są między innymi
miejscowości Sokołowsko i Mieroszów. Po przepłynięciu przez Czechy, rzeka wpływa na tereny rolnicze położone w
okolicach miejscowości Ścinawka (Górna, Średnia, Dolna), stając się jednocześnie odbiornikiem wód swoich
dopływów, pochodzących z rejonów turystyczno – wypoczynkowych, między innymi Radkowa i Wambierzyc. Do
Ścinawki uchodzą również cieki wodne z okolic Nowej Rudy. Ścinawka jest odbiornikiem ścieków z mechaniczno –
biologicznych oczyszczalni ścieków w Sokołowsku, Golińsku i Ścinawce Dolnej. Jakość wody w rzece Ścinawce
kontrolowana jest od źródeł do ujścia w 3 przekrojach pomiarowo – badawczych: poniżej Golińska (km 46,3),
powyżej Tłumaczowa (km 25,2) i przy ujściu do Nysy Kłodzkiej (km 0,5).
TABELA 8: Ocena stanu wód powierzchniowych rzeki Ścinawki w 2013 roku.
Wyszczególnienie
Nazwa jednolitej części wód
Silnie zmieniona lub sztuczna JCW (Tak / Nie)
Punkt pomiarowo – kontrolny
Klasa elementów biologicznych
Klasa elementów hydromorfologicznych
Klasa elementów fizykochemicznych
Klasa elementów fizykochemicznych –
Rzeka Ścinawka
Ścinawka od Bożanowskiego Potoku do Nysy Kłodzkiej
TAK
Ścinawka – ujście do Nysy Kłodzkiej
IV
I
PPD
b.d.
specyficzne zanieczyszczenia syntetyczne i niesyntetyczne
Ocena spełnienia wymagań dla obszarów chronionych
Potencjał ekologiczny
Potencjał ekologiczny w obszarach chronionych
NIE
IV
IV
Stan chemiczny
b.d.
Stan jednolitej części wód
ZŁY
35
Klasa elementów biologicznych – potencjał w skali: I – maksymalny , II – dobry , III – umiarkowany , IV – słaby , V – zły
Klasa elementów hydromorfologicznych – potencjał w skali: I – maksymalny , II – dobry
Klasa elementów fizykochemicznych – potencjał w skali: I – maksymalny , II – dobry , PPD – poniżej potencjału dobrego
Ocena spełnienia wymagań dla obszarów chronionych: TAK (spełnione wymogi) , NIE (niespełnione wymogi)
Potencjał ekologiczny – potencjał w skali: I – maksymalny , II – dobry (I i II – dobry i powyżej dobrego), III – umiarkowany ,
IV – słaby , V – zły
Potencjał ekologiczny w obszarach chronionych – potencjał w skali: I – maksymalny , II – dobry (I i II – dobry i powyżej
dobrego), III – umiarkowany , IV – słaby , V – zły
Stan chemiczny – stan w skali: DOBRY , PSD – poniżej stanu dobrego
Stan jednolitej części wód: DOBRY , ZŁY
Źródło: WIOŚ we Wrocławiu, 2015.
POZOSTAŁE CIEKI:
W wodach małych cieków i rowów (np.: Dopływ z Bierkowic), szczególnie tych które odwadniają tereny podmokłe,
można spodziewać się podwyższonego z przyczyn naturalnych stężenia zawiesin, substancji rozpuszczonej, żelaza i
manganu. Okresowo wody te mogą zanieczyszczać biogeny. Substancje biogenne docierające do wód
powierzchniowych powodują wzrost ich żyzności, a przez to wpływają na przyspieszenie procesów eutrofizacji.
Pozostałe niebadane wody powierzchniowe zanieczyszcza spływ obszarowy z łąk i pól uprawnych, zawierający
związki biogenne (związki azotu i fosforu). Ułatwieniem dla spływu biogenów z terenów rolniczych jest gęsta sieć
rowów melioracyjnych oraz urządzenia drenarskie na terenach wyżej położonych. Ponadto za intensywnym
wodociągowaniem poszczególnych miejscowości nie nadąża budowa sieci kanalizacyjnej i neutralizacji szybko
rosnącej ilości ścieków. Sprawia to, że ścieki gromadzone w szambach są niekiedy odprowadzane w sposób
niekontrolowany do gruntu lub płynących w pobliżu małych cieków. Ze względu na małe przepływy, nie gwarantujące
korzystnego stopnia rozcieńczenia zanieczyszczeń i brak zdolności wód do samooczyszczenia małe cieki powinny
być wykluczone z funkcji odbiorników ścieków. Uporządkowanie gospodarki wodno – ściekowej jest warunkiem
poprawy jakości wód powierzchniowych. Warunkiem podstawowym jest rozbudowa sieci kanalizacyjnej, a tam gdzie
jest to nieuzasadnione ekonomicznie, wybudowanie szczelnych szamb oraz zapewnienie skutecznego oczyszczania
całości ścieków w oczyszczalniach wyposażonych w system redukcji biogenów w wodach pościekowych. Konieczne
jest także takie zmodernizowanie systemu melioracyjnego, aby ilość wody odprowadzana ze zlewni użytkowanej
rolniczo do wód powierzchniowych była jak najmniejsza.
Eutrofizacja.
Eutrofizacja to proces wzbogacania zbiorników wodnych, a także cieków wodnych w substancje pokarmowe
(nutrienty, biogeny), skutkujący wzrostem trofii, czyli żyzności wód. Główną przyczyną eutrofizacji jest wzrastający
ładunek pierwiastków (biogenów), przede wszystkim fosforu. Wzrost dopływu pierwiastków biogennych, w tym
wypadku fosforu, obejmuje nie tylko wzrost zrzutów ścieków, ale także wzrost zawartości środków piorących i innych
detergentów zawierających fosfor w ściekach. Większa ilość tego biogenu związana jest także z intensyfikacją
nawożenia oraz wzrostem erozji w zlewni. Wzrost dopływu azotu, drugiego z biogenów, związany jest z wzrastającą
emisją tlenków azotu do atmosfery, a tym samym dużą ich zawartością w opadach atmosferycznych. Nawożenie
ziemi poddanej pod uprawę również przyczynia się do wzrostu ładunku azotu, ponieważ fosfor znajdujący się w
glebie nie jest pierwiastkiem silnie mobilnym. Silne opady deszczu mogą łatwo wypłukiwać azot z powierzchniowej
warstwy gleby oraz z nawozów, przy czym do rzeki lub zbiornika mogą być też wniesione znaczne ilości fosforu.
36
TABELA 9: Ocena spełnienia wymogów dla jednolitych części wód powierzchniowych na obszarach chronionych wrażliwych na
eutrofizację wywołaną zanieczyszczeniami pochodzącymi ze źródeł komunalnych w województwie dolnośląskim w 2013
roku – rzeki: Nysa Kłodzka, Biała Lądecka, Ścinawka i Jaszkówka.
Wyszczególnienie
Ścinawka
Nazwa jednolitej części wód
Ścinawka od Bożanowskiego Potoku do Nysy Kłodzkiej
Silnie zmieniona JCW
TAK
Punkt pomiarowo – kontrolny
ujście do Nysy Kłodzkiej
Ocena eutrofizacji
NIESPEŁNIONE WYMOGI (fitobentos i fosforany)
Źródło: WIOŚ we Wrocławiu, Ocena stanu jednolitych części wód powierzchniowych na terenie województwa dolnośląskiego za rok
2013, 2014.
18
Przeobrażenia stosunków wodnych .
W
rejonie
Kłodzka
zaobserwowano
przekształcenia
stosunków
wodnych
spowodowane
działalnością
antropogeniczną. Dotyczą one zarówno wód podziemnych jak i powierzchniowych. Przeobrażenia te polegają na:
przyspieszeniu odpływu na skutek regulacji głównych cieków w postaci technicznej zabudowy brzegów
koryt, na przeważającej ich części w formie sztywnej obudowy kamiennej, z długimi odcinkami o całkowitej
zabudowie kamiennej lub betonowej, miejscami z korekcją progową;
zaburzeniu warunków kontaktu hydraulicznego wód podziemnych z rzecznymi na odcinkach koryt
zabudowanych;
transformacji krótkookresowej rytmiki odpływu przez urządzenia piętrzące;
ograniczeniu zasięgów zalewów wysokiej wody oraz na transformacji fal wezbraniowych na odcinkach dolin
z zabudową przeciwpowodziową;
przeobrażeniu warunków odpływu w odcinkach uregulowanych cieków wskutek zlej konserwacji zabudowy
hydrotechnicznej;
zaburzeniu rytmiki odpływu przez pobór ujęciami wód z cieków i zrzuty ścieków, zwłaszcza w przypadku
mniejszych cieków;
zanieczyszczeniu rzek ściekami komunalnymi, przemysłowymi i zrzutami niekontrolowanymi ścieków
bytowych i rolniczych z gospodarstw wiejskich;
istnieniu niewielkich, sztucznych zbiorników wód stojących w rejonach osiedli;
zmniejszeniu zdolności infiltracyjnej gruntu w wyniku zabudowy terenu;
lokalnym przeobrażeniu warunków zalegania i cyrkulacji wód podziemnych przez eksploatacje ujęć, w tym
także wód leczniczych.
Degradacja wód podziemnych związana jest przede wszystkim z postępującą urbanizacją i działalnością rolniczą.
Głównym przejawem zagrożenia i degradacji wód podziemnych jest zmniejszenie zasobów i obniżanie się ich
zwierciadła na skutek ujmowania wody dla zaspokojenia lokalnych potrzeb oraz zmniejszenie zdolności infiltracyjnej
gruntu w wyniku zabudowy terenu. Zrzuty ścieków komunalnych oraz niekontrolowane odprowadzanie ścieków
bytowych z jednostek osadniczych, a także rolniczych do powierzchniowej sieci rzecznej powoduje pogorszenie
jakości ich wody.
18
Komentarz do Mapy Hydrograficznej w skali 1:50000, arkusze: M-33-58-C Kłodzko (Baraniecki, Bieroński, Pawlak,
Tomaszewski, 1998).
37
Jakość powietrza
Główne źródła zanieczyszczeń powietrza.
Powietrze jest jednym z rodzajów kapitału przyrodniczego, stanowiącym zasób odnawialny, ale możliwy do
wyczerpania. Negatywne skutki presji na powietrze rzadko ograniczają się do bliskiego otoczenia źródła. Powietrze
pozbawione naturalnych granic umożliwia rozprzestrzenianie się zanieczyszczeń na duże odległości. Wyemitowane
zanieczyszczenia w zależności od ich charakteru, wysokości emitora, warunków meteorologicznych i topograficznych
mogą przekraczać granice państw i kontynentów. Rodzaj źródła zanieczyszczenia i związane z nim warunki
wprowadzenia substancji do atmosfery są czynnikami determinującymi rozprzestrzenianie się zanieczyszczeń. W
literaturze przedmiotu emisje do powietrza ze względu na źródło i sposób emisji ze źródła, najczęściej dzieli się na
emisje:
ze źródeł punktowych – zorganizowaną emisję powstającą podczas wytwarzania energii i w procesach
technologicznych, posiadającą emitory o wysokości od kilku do kilkuset metrów;
ze źródeł liniowych – emisję z ciągów komunikacji samochodowej, kolejowej czy rzecznej, w której źródło
emisji znajduje się blisko powierzchni ziemi;
ze źródeł powierzchniowych (określana też jako emisja rozproszona, niska) – z indywidualnych systemów
grzewczych, dużych odkrytych zbiorników, pożarów wielkoobszarowych;
ze źródeł rolniczych – upraw i hodowli zwierząt;
emisję niezorganizowaną – powstającą wskutek pojedynczych pożarów, prac budowlanych i remontowych,
nakładania na powierzchnie warstw kryjących, przypadkowych wycieków, itp.
Aby ocenić stan czystości powietrza atmosferycznego powinno się uwzględniać między innymi:
strukturę dyslokacji przemysłu;
ilość zakładów uciążliwych według klasyfikacji GUS;
potencjalne źródła zanieczyszczeń atmosfery;
wielkość emisji zanieczyszczeń;
pozaprzemysłowe źródła zanieczyszczenia powietrza atmosferycznego, np.: motoryzacja czy gospodarka
komunalna;
warunki klimatyczne: różnice termiczne, wiatr, opady atmosferyczne;
urbanizację.
Emisja zanieczyszczeń w rejonie Kłodzka występuje w postaci:
emisji punktowej – działalność produkcyjna i sektor komunalny;
emisji powierzchniowej – indywidualne źródła grzewcze;
emisji z rolnictwa;
emisji liniowej (komunikacja).
Obecnie na obszarach objętych opracowaniem prowadzona działalność gospodarcza związana jest z I sektorem
gospodarki narodowej czyli rolnictwem. Nie są to jednak podmioty (formalnie jest to rolnictwo indywidualne)
emitujące ładunki zanieczyszczeń do atmosfery. Natomiast struktura gospodarcza najbliższego otoczenia terenów
objętych analizą (rolnictwo, małe zakłady produkcyjne, usługi) powoduje, że nie występują tu lokalne źródła
zanieczyszczeń na dużą skalę. Do głównych, zorganizowanych źródeł emisji zanieczyszczeń zaliczyć można tu
jedynie indywidualne źródła grzewcze dla obsługi zabudowań mieszkalnych i pojedynczych obiektów produkcyjno –
usługowych oraz zanieczyszczenia wynikające z ruchu komunikacyjnego na pobliskich drogach wojewódzkich i
powiatowych. Powyższe źródła wprowadzają do atmosfery zanieczyszczenia charakterystyczne dla procesów
energetycznego spalania paliw (pył, dwutlenek siarki, dwutlenek azotu, tlenek węgla). Fala emisji nie wykracza
jednak poza najbliższe otoczenie.
38
Generalnie największe ilości zanieczyszczeń w rejonie Kotliny Kłodzkiej pochodzą z lokalnych źródeł emisji niskiej.
Niska emisja zanieczyszczeń wywoływana jest przez indywidualne źródła grzewcze (piece kaflowe, kotły węglowe,
olejowe, gazowe) zasilające budynki mieszkalne, produkcyjne, usługowe i użyteczności publicznej. Cechą
charakterystyczną niskiej emisji jest znaczna liczba źródeł rozproszonych, wprowadzających zanieczyszczenia
poprzez niskie emitory. Z uwagi na małą sprawność procesu spalania i niekorzystne warunki rozprzestrzeniania,
emisja ta, w połączeniu z emisją ze źródeł komunikacyjnych, stanowi obecnie główne źródło uciążliwości
odpowiedzialne za jakość powietrza na terenach zabudowanych. Zanieczyszczenie powietrza wzrasta w okresie
zimowym, kiedy do atmosfery przedostają się związki pochodzące z palenisk domowych i lokalnych kotłowni.
Warunki meteorologiczne półrocza chłodnego (duża wilgotność, niskie temperatury, częste inwersje potęgowane
przez cisze atmosferyczne) sprzyjają przemianom chemicznym zanieczyszczeń gazowych w atmosferze na związki
bardziej szkodliwe np.: szybsza przemiana dwutlenku siarki w kwas siarkowy i siarczany, często obecne w postaci
kwaśnych deszczów, mgieł i osadów. Wielkość tej emisji jest trudna do oszacowania. Wynosi od kilku do kilkunastu
procent ogółu emisji na terenach o rozwiniętej sieci ciepłowniczej oraz do kilkudziesięciu procent na obszarach,
których nie obejmują centralne systemy ciepłownicze, zwłaszcza na obszarach wiejskich. Dużym problemem na
obszarach wiejskich i w częściach miast nieposiadających sieci cieplnej jest powszechne palenie odpadów
komunalnych w nieprzystosowanych do tego celu paleniskach domowych. Na skutek spalania odpadów w niskiej
temperaturze bez systemów oczyszczania gazów do atmosfery dostają się pyły zawierające metale ciężkie i
toksyczne związki organiczne, w tym rakotwórcze dioksyny i furany. Ze względu na niskie źródło emisji, palenie
odpadów w domowych piecach stanowi poważne zagrożenie zdrowia dla palącego i jego sąsiadów.
Na zanieczyszczenie powietrza mają również tu wpływ odległe ogniska z rejonu wałbrzyskiego, kamiennogórskiego,
dzierżoniowskiego, a także z Legnicko – Głogowskiego Okręgu Miedziowego (LGOM) i Zagłębia Turoszowskiego, a
nawet ogniska zlokalizowane poza granicami kraju. Istotne znaczenie mają tu północno – zachodnie, zachodnie i
południowe wiatry, przenoszące zanieczyszczenia na duże odległości. Badania prowadzone na terenie obszarów
zabudowanych w Polsce wskazują, że obok energetyki i ciepłownictwa do największych źródeł zanieczyszczenia
powietrza zalicza się komunikacja drogowa. W wyniku spalania paliw w spalinowych silnikach samochodowych do
powietrza atmosferycznego przedostają się zanieczyszczenia gazowe (tlenki azotu, tlenek węgla, dwutlenek węgla,
węglowodory) oraz pyłowe, w tym zawierające związki: ołowiu, kadmu, niklu i miedzi.
Rolnictwo, jako działalność człowieka szczególnie kojarząca się z naturą, nie jest obojętne dla atmosfery. Począwszy
od nasilenia erozji eolicznej i intensyfikacji pylenia z pól, kompostowania i emisji produktów rozkładu materii
organicznej, hodowli zwierząt, będącej istotnym źródłem emisji amoniaku do atmosfery, rolnictwo jest poważnym
źródłem zanieczyszczeń powietrza. Nowoczesne zmechanizowane rolnictwo dodatkowo emituje zanieczyszczenia
powstające podczas użytkowania pojazdów i maszyn rolniczych, ogrzewania budynków. Do atmosfery dostają się
również rozpylane pestycydy i cząstki nawozów sztucznych. Pył w rolnictwie powstaje głównie podczas prac
polowych, to jest orania i zbierania plonów. Dodatkowymi źródłami są nawożenie, pyłki uprawianych roślin, wypalanie
pól, transport plonów i hodowla zwierząt, w tym karmienie zwierząt zbożami.
39
Wartości kryterialne do oceny jakości powietrza.
TABELA 10: Poziomy dopuszczalne dla niektórych substancji w powietrzu, zróżnicowane ze względu na ochronę zdrowia ludzi i
ochronę roślin na podstawie załącznika nr 1 do Rozporządzenia Ministra Środowiska z dnia 24 sierpnia 2012 roku w
sprawie poziomów niektórych substancji w powietrzu (Dz. U. z 2012 roku, poz. 1031).
Nazwa
substancji
Okres uśredniania
wyników pomiarów
Dopuszczalny
poziom substancji
w powietrzu w µg/m³
Dopuszczalna
częstość przekraczania
poziomudopuszczalnego
w roku kalendarzowym
poziom dopuszczalny ze względu na ochronę zdrowia ludzi
Benzen
rok kalendarzowy
5
–
Dwutlenek
azotu
1 godzina
200
18 razy
rok kalendarzowy
40
–
1 godzina
350
24 razy
24 godziny
125
3 razy
Ołów
rok kalendarzowy
0,5
–
Pył zawieszony
PM10
24 godziny
50
35 razy
rok
40
–
Tlenek węgla
8 godzin
10000
–
Dwutlenek
siarki
poziom dopuszczalny ze względu na ochronę roślin
Tlenki azotu
rok
30
–
Dwutlenek siarki
rok kalendarzowy i pora zimowa
(1X – 31III)
20
–
TABELA 11: Poziomy docelowe dla niektórych substancji w powietrzu, zróżnicowane ze względu na ochronę zdrowia ludzi i
ochronę roślin na podstawie załącznika nr 2 do Rozporządzenia Ministra Środowiska z dnia 24 sierpnia 2012 roku w
sprawie poziomów niektórych substancji w powietrzu (Dz. U. z 2012 roku, poz. 1031).
Dopuszczalna
Nazwa
Okres uśredniania
substancji
wyników pomiarów
częstość
Poziom docelowy
substancji w
przekraczania
powietrzu
poziomu docelowego
w roku kalendarzowym
poziom dopuszczalny ze względu na ochronę zdrowia ludzi
Arsen
rok
6 ng/m³
–
Kadm
rok
5 ng/m³
–
Nikiel
rok
20 ng/m³
–
Benzo(a)piren
rok
1 ng/m³
–
Pył zawieszony
rok kalendarzowy
25 µg/m³
–
8 godzin
120 µg/m³
25 dni
PM2,5
Ozon
poziom dopuszczalny ze względu na ochronę roślin
Ozon
okres wegetacyjny
18000 µg/m³ x h
–
(1 V – 31 VII)
40
TABELA 12: Poziomy alarmowe dla niektórych substancji w powietrzu na podstawie załącznika nr 4 do Rozporządzenia Ministra
Środowiska z dnia 24 sierpnia 2012 roku w sprawie poziomów niektórych substancji w powietrzu (Dz. U. z 2012 roku,
poz. 1031).
Nazwa substancji
Okres uśredniania
Poziom alarmowy
wyników pomiarów
Dwutlenek azotu
1 godzina
400
Dwutlenek siarki
1 godzina
500
Ozon
1 godzina
240
Pył zawieszony PM10
24 godziny
300
TABELA 13: Poziomy informowania dla niektórych substancji w powietrzu na podstawie załącznika nr 5 do Rozporządzenia Ministra
Środowiska z dnia 24 sierpnia 2012 roku w sprawie poziomów niektórych substancji w powietrzu (Dz. U. z 2012 roku,
poz. 1031).
Nazwa substancji
Okres uśredniania
Poziom alarmowy
wyników pomiarów
Ozon
1 godzina
180
Pył zawieszony PM10
24 godziny
200
Emisje zanieczyszczeń.
Dwutlenek siarki:
Stopień zanieczyszczenia powietrza dwutlenkiem siarki jest ściśle związany z emisją zanieczyszczeń ze
stacjonarnych źródeł spalania paliw: elektrowni, elektrociepłowni, kotłowni komunalnych i zakładowych,
indywidualnych pieców grzewczych i kuchennych. Dwutlenek siarki pochodzi ze związków siarki zawartych w paliwie,
dlatego tak istotny wpływ na poziom stężeń tego związku w powietrzu ma rodzaj i ilość spalanego paliwa oraz
warunki techniczne emisji zanieczyszczeń powietrza. Charakterystycznym elementem rozkładu stężeń SO2 w ciągu
roku jest znaczna różnica pomiędzy stężeniami rejestrowanymi w sezonie grzewczym (X – III) i pozagrzewczym (IV –
IX). Stężenia w miesiącach zimowych są w większości punktów kilkukrotnie wyższe niż w miesiącach letnich, co
oznacza, że większość emisji tego gazu pochodzi ze źródeł energetycznych.
TABELA 14: Wyniki pomiarów dwutlenku siarki na terenie powiatu kłodzkiego w 2014 roku (pomiary ciągłe w stałych stacjach
pomiarowych, serie pomiarowe o kompletności 75 – 90 %).
Wyszczególnienie
Kłodzko, ul. Szkolna (µg/m³)
Średnia roczna
8
Średnia w sezonie grzewczym
12
Średnia w sezonie pozagrzewczym
4
Stężenia
24 – godzinowe
SO2
Stężenia
1 – godzinowe
SO2
Stężenie maksymalne 1–sze
47
Stężenie maksymalne 4–te
34
Liczba przypadków powyżej poziomu dopuszczalnego
0
88
55
0
Liczba przypadków powyżej poziomu alarmowego
0
Źródło: WIOŚ we Wrocławiu, Ocena jakości powietrza na terenie województwa dolnośląskiego w 2014 roku, 2015.
41
Dwutlenek azotu:
Tlenki azotu, głównie tlenek azotu utleniający się szybko do dwutlenku azotu, powstają w procesie spalania,
szczególnie w wyższych temperaturach (powyżej 1150°C) oraz pochodzą z dysocjacji związków zawartych w paliwie.
Wielkość emisji tlenków azotu związana jest z ilością spalanego paliwa oraz warunków spalania. Rozkład stężeń
dwutlenku azotu w województwie dolnośląskim wskazuje, że pomimo znacznego udziału energetyki zawodowej i
przemysłowej w ogólnym bilansie emisji w województwie, główną przyczyną podwyższonych stężeń NO2 jest
niezorganizowana emisja ze źródeł mobilnych oraz lokalna emisja z sektora komunalno – bytowego.
Zanieczyszczenia z tych źródeł emitowane są na niewielkiej wysokości, w warunkach niesprzyjających swobodnemu
rozprzestrzenianiu. W związku z tym, obserwuje się ich lokalne, niekorzystne oddziaływanie oraz występowanie
stężeń maksymalnych w pobliżu źródła emisji. Potwierdzają to wyniki pomiarów emisji NO2 – rozkład stężeń jest
równomierny, a najwyższe wartości obserwuje się na terenach miejskich. Im dalej od centrów miast tym poziom
zanieczyszczenia dwutlenkiem azotu jest mniejszy.
TABELA 15: Wyniki pomiarów dwutlenku azotu na terenie powiatu kłodzkiego w 2014 roku (pomiary ciągłe w stałych stacjach
pomiarowych, serie pomiarowe o kompletności 50 – 75 %).
Wyszczególnienie
Średnia roczna
14
% normy
35
16
12
Stężenia
1 – godzinowe
NO2
82
60
0
0
Pył zawieszony PM10:
Pył zawieszony PM10 to drobne cząstki zawieszone w powietrzu, do których zalicza się frakcje o średnicy
równoważnej ziaren mniejszej od 10 µm, są jednym z większych zagrożeń dla zdrowia ludzkiego, pochodzących z
zanieczyszczenia powietrza. Są one wprowadzane do powietrza w wyniku bezpośredniej emisji do powietrza, której
podstawowym źródłem są procesy spalania paliw w elektrowniach, elektrociepłowniach, lokalnych systemach
grzewczych, z transportu samochodowego i procesów przemysłowych. Ich źródłem jest również tak zwana emisja
wtórna, będąca wynikiem reakcji i procesów zachodzących podczas przenoszenia gazów w atmosferze, których
prekursorami są: dwutlenek siarki, tlenki azotu i amoniak, a także wtórne pylenie pyłu z podłoża, które jest częstą
przyczyną zawyżania stężeń pyłu PM10 w miastach. Najwyższe poziomy zanieczyszczeń pyłem notuje się głównie w
sezonie grzewczym na terenach miejskich oraz w rejonach utrudnionych warunków rozprzestrzeniania
zanieczyszczeń (szczególnie w kotlinach), najniższe na terenach pozamiejskich oraz poza rejonami oddziaływania
zakładów przemysłowych. Niekorzystne warunki meteorologiczne (niska temperatura powietrza, prędkości wiatru
poniżej 1,5 m/s oraz wystąpienie inwersji temperatury) powodowały kumulowanie się zanieczyszczeń w przyziemnej
warstwie atmosfery. Analiza zmian poziomów stężeń w wieloleciu (lata 2005 – 2011) wykazywała trend wzrostowy
zanieczyszczenia powietrza pyłem PM10, zarówno na obszarach miejskich, jak i pozamiejskich województwa
dolnośląskiego. Jednak obecnie (w odniesieniu do 2011 roku) większość stacji wykazała niższe stężenia
średnioroczne oraz mniejszą ilość dni z przekroczeniami 24–godzinnego poziomu dopuszczalnego. Najbardziej
widoczne zmniejszenie stężenia średniorocznego wystąpiło między innymi w Kłodzku. Ponadto w Kłodzku w 2014
42
roku liczba przypadków powyżej poziomu dopuszczalnego wyniosła 40 dni, zaś w roku 2013 – 44 dni, w roku 2012 –
52 dni, a w roku 2011 – 66 dni.
TABELA 16: Wyniki pomiarów pyłu zawieszonego PM10 na terenie powiatu kłodzkiego w 2014 roku (pomiary ciągłe w stałych
stacjach pomiarowych, serie pomiarowe o kompletności 75 – 90 %).
Wyszczególnienie
Średnia roczna
28
% normy
70
37
19
Stężenia
270
24 – godzinowe
53
40
Liczba przypadków powyżej poziomu informowania
1
0
pyłu
zawieszonego
PM10
Tlenek węgla:
Tlenek węgla emitowany jest do atmosfery głównie jako produkt niepełnego spalania paliw – węgla lub paliw
węglowodorowych, np.: gazu ziemnego i benzyny. Szacuje się, że największym źródłem emisji CO jest transport
drogowy i sektor komunalno – bytowy. Ogólnie na terenie województwa dolnośląskiego stwierdzono niski poziom
zanieczyszczenia powietrza tlenkiem węgla. Najwyższe średnioroczne stężenia CO notowano na terenach miejskich,
w pobliżu dróg o dużym natężeniu ruchu oraz w rejonie zabudowy mieszkaniowej, gdzie dominują systemy
indywidualnego ogrzewania budynków oparte na spalaniu węgla. Pomiary stężeń tlenku węgla obejmujące teren
powiatu kłodzkiego nie zostały opublikowane w Raporcie WIOŚ 2014 oraz w innych publikacjach z 2014 i 2015 roku.
Ozon:
Ozon jest zanieczyszczeniem wtórnym, powstającym w troposferze w wyniku reakcji fotochemicznych, zachodzących
w powietrzu zanieczyszczonym tlenkami azotu i węglowodorami pod wpływem promieniowania słonecznego i
wysokiej temperatury. Zjawisko zanieczyszczenia powietrza ozonem ma charakter wyraźnie sezonowy i
charakterystyczne jest dla większości krajów Europy. Podwyższone stężenia ozonu występują z reguły w okresie
wiosenno – letnim (kwiecień – wrzesień), a w skali doby rejestrowane są w godzinach popołudniowych w dniach o
dużym nasłonecznieniu i wysokiej temperaturze przy napływie powietrza z rejonów zanieczyszczonych tlenkami
azotu i węglowodorami. Przekroczenia notowane są głównie w sezonie letnim. Powstawaniu ozonu w dolnej warstwie
atmosfery sprzyja wysoka temperatura i intensywne promieniowanie słoneczne. W odróżnieniu od stacji
pomiarowych położonych na terenach nizinnych, gdzie stężenia ozonu wykazują w ciągu doby charakterystyczną
zmienność – niski poziom w godzinach nocnych i stopniowy wzrost stężeń w ciągu dnia w czasie
najintensywniejszego promieniowania słonecznego, stacje wysokogórskie rejestrują niewielką zmienność dobową
stężeń ozonu.
43
TABELA 17: Wyniki pomiarów ozonu na terenie powiatu kłodzkiego w 2014 roku (pomiary ciągłe w stałych stacjach pomiarowych).
Wyszczególnienie
Średnia roczna
42
33
52
Stężenia
Stężenie maksymalne
8 – godzinne
Liczba
kroczące O3
docelowego w danym roku
dni
z
przekroczeniem
135
poziomu
Percentyl 93,2
12
113
Benzen:
Benzen to najprostszy węglowodór aromatyczny, który jest lotnym związkiem organicznym otrzymywanym w trakcie
przeróbki węgla kamiennego i ropy naftowej. Uważa się, że głównym źródłem emisji benzenu są pojazdy
samochodowe, ponieważ w znaczących ilościach, razem z innymi jednopierścieniowymi węglowodorami
aromatycznymi, występuje w benzynach silnikowych. Emisja ta związana jest nie tylko ze spalaniem paliw, ale także
podczas dystrybucji, jak i ich późniejszego użytkowania. Do atmosfery benzen dostaje się także podczas niepełnego
spalania węgla w piecach i paleniskach domowych. Pomiary stężeń benzenu obejmujące teren powiatu kłodzkiego
nie zostały opublikowane w Raporcie WIOŚ 2014 oraz w innych publikacjach z 2014 i 2015 roku.
Ołów:
Poziom metali ciężkich w powietrzu, w tym ołowiu, zależny jest przede wszystkim od wielkości emisji z procesów
spalania paliw i procesów technologicznych w przemyśle metalurgicznym. Najczęściej wyższe stężenia ołowiu notuje
się w sezonie grzewczym niż w pozagrzewczym. Znaczącym źródłem emisji ołowiu jest również transport
samochodowy, jednak jego udział zmniejsza się wraz z coraz mniejszym wykorzystaniem benzyn z dodatkiem
ołowiu. Pomiary stężeń ołowiu obejmujące teren powiatu kłodzkiego nie zostały opublikowane w Raporcie WIOŚ
2014 oraz w innych publikacjach z 2014 i 2015 roku.
Na podstawie badań stanu czystości powietrza przeprowadzonych w 2014 roku należy ocenić, że powietrze nad
powiatem kłodzkim, w tym samego Kłodzka nie było nadmiernie zanieczyszczone produktami spalania paliw.
Stężenia dwutlenku siarki, dwutlenku azotu i tlenku węgla były niższe niż dopuszczalne stężenia chwilowe,
średniodobowe oraz średnioroczne. Przekroczenie obowiązujących poziomów docelowych wystąpiło w przypadku
średniego stężenia pyłu zawieszonego PM10. Ten negatywny trend potwierdzają również wyniki uzyskiwane na
stacjach w innych rejonach województwa dolnośląskiego i całego kraju. Główną przyczyną występowania
przekroczeń w okresie zimowym jest emisja z systemów indywidualnego ogrzewania budynków i utrudnione warunki
rozprzestrzeniania zanieczyszczeń (szczególnie w kotlinach).
Chemizm opadów atmosferycznych.
Opad atmosferyczny należy do głównych elementów meteorologicznych, gromadzących i przenoszących
zanieczyszczenia kumulowane w atmosferze. Badania jego składu chemicznego dostarczają informacji o
zanieczyszczeniu powietrza, a jednoczesne pomiary wysokości opadu pozwalają na obliczenie wielkości
zdeponowanych zanieczyszczeń na powierzchni ziemi. W Polsce od roku 1999 realizowany jest krajowy monitoring
chemizmu opadów atmosferycznych i depozycji zanieczyszczeń. Jego celem jest określenie w skali kraju rozkładu
ładunków zanieczyszczeń, wprowadzanych z mokrym opadem do podłoża w ujęciu czasowym i przestrzennym.
Systematyczne, ujednolicone badania fizykochemiczne opadów oraz równoległe obserwacje i pomiary parametrów
44
meteorologicznych dostarczają informacji o obciążeniu obszarów leśnych, gleb i wód powierzchniowych
substancjami deponowanymi z powietrza – związkami zakwaszającymi, biogennymi i metalami ciężkimi. Uzyskane
dane umożliwiają śledzenie trendów, a tym samym ocenę skuteczności programów redukcji emisji zanieczyszczeń
do powietrza. Mogą też być wykorzystywane do bilansowania związków eutrofizujących w ramach ochrony wód
przed zanieczyszczeniami pochodzącymi z rolnictwa.
Chemizm wód deszczowych ma istotny wpływ na degradację środowiska naturalnego. Negatywnie oddziaływują na
środowisko wprowadzane na powierzchnię związki siarki i azotu, kwaśne deszcze, związki biogenne i metale ciężkie.
Duża kwasowość opadów powoduje, że w kontakcie z ziemią następuje mineralizacja gleby i ługowanie z niej wielu
substancji, co jest przyczyną wtórnego zanieczyszczenia wody opadowej, zwiększając często wielokrotnie zawarte w
niej ładunki zanieczyszczeń.
Według badań opublikowanych w Raporcie WIOŚ we Wrocławiu z 2014 roku roczne ładunki jednostkowe
poszczególnych zanieczyszczeń w 2013 roku były na terenie powiatu kłodzkiego na zbliżonym poziomie w
porównaniu ze średnią dla całego województwa dolnośląskiego.
Należy pamiętać, że województwo dolnośląskie generalnie należy do regionów o jednej z największych emisji
zanieczyszczeń pyłowych i gazowych w Polsce i powyższe dane dotyczące ładunków zanieczyszczeń w kg/ha są
znacznie wyższe od notowanych np.: na terenie północno – wschodniej Polski (rejony o najmniejszym ładunku
zanieczyszczeń).
TABELA 18: Roczne obciążenie powierzchniowe powiatu kłodzkiego i województwa dolnośląskiego zanieczyszczeniami
wniesionymi przez opady atmosferyczne w 2013 roku.
Wskaźnik
Jednostka
Powiat Kłodzki (od – do)
Województwo Dolnośląskie
kg SO4/ha
18,05 – 22,67
19,62
Chlorki
kg Cl/ha
b.d.
6,83
Azotany i azotyny
kg NO/ha
3,65 – 4,25
4,09
Azot amonowy
kg NH4/ha
b.d.
4,87
Azot ogólny
kg N/ha
11,88 – 13,56
13,49
Wapń
kg Ca/ha
b.d.
7,76
Sód
kg Na/ha
b.d.
3,78
Potas
kg K/ha
b.d.
2,04
Jon wodorowy
kg H/ha
0,0657 – 0,1085
0,1013
Miedź
kg Cu/ha
b.d.
0,0749
Kadm
kg Cd/ha
b.d.
0,00151
Nikiel
kg Ni/ha
b.d.
0,0058
Cynk
kg Zn/ha
b.d.
0,304
Ołów
kg Pb/ha
0,0203 – 0,0309
0,0282
Chrom
kg Cr/ha
b.d.
0,0009
Fosfor ogólny
kg P/ha
0,259 – 0,323
0,306
kg Mg/ha
b.d.
1,17
Siarczany
Magnez
Źródło: WIOŚ we Wrocławiu, Raport o stanie środowiska w województwie dolnośląskim w 2013 roku, 2014.
45
Zanieczyszczenia komunikacyjne.
Przeprowadzone badania dowodzą, że w odległości 150 m od szlaków komunikacyjnych nie powinno się uprawiać
roślin, których częścią jadalną są korzenie, liście lub owoce. W sąsiedztwie dróg należy unikać uprawy warzyw,
plantacji krzewów owocowych, a także roślin paszowych. W ich miejsce należałoby uprawiać niektóre rośliny
przemysłowe, zboża, plantacje nasienne, szkółki drzew i krzewów. W sadach do odległości 50 m od drogi drzewa
owocowe powinno się zastąpić nasadzeniami leszczyny wielkoowocowej i orzecha włoskiego, których części jadalne
nie ulegają skażeniu ołowiem. Skuteczną barierę w rozprzestrzenianiu się między innymi ołowiu z dróg stanowią
zwarte pasy zadrzewień ochronnych o szerokości 15 m (minimum 10 m), składające się z kilku rzędów drzew
obrzeżonych z obu stron rzędami krzewów. Dobór drzew i krzewów powinien być ustalony na podstawie analizy
warunków siedliskowych, wrażliwości poszczególnych gatunków na skażenia powietrza, gleby i wody oraz być
dostosowany do funkcji i budowy zadrzewień z uwzględnieniem współżycia poszczególnych gatunków drzew i
krzewów ze sobą oraz z sąsiadującymi uprawami polowymi (wskazania fitosanitarne, właściwości konkurencyjne,
możliwość zachwaszczenia pół przez obsiew lub odrosty korzeniowe, itp.). Analizowane obszary, poza południowo –
wschodnią częścią działki ewidencyjnej nr 85, położone są w bezpiecznej odległości od przebiegających w rejonie
Bierkowic dróg powiatowych i wojewódzkich.
Ocena jakości powietrza.
Zgodnie z art. 89 ustawy Prawo ochrony środowiska, do 31 marca każdego roku, Wojewódzki Inspektor Ochrony
Środowiska dokonuje oceny poziomu substancji w powietrzu w danej strefie, a następnie dokonuje klasyfikacji stref,
w których poziom odpowiednio:
1.
przekracza poziom dopuszczalny powiększony o margines tolerancji;
2.
mieści się pomiędzy poziomem dopuszczalnym a poziomem dopuszczalnym powiększonym o margines
tolerancji;
3.
nie przekracza poziomu dopuszczalnego;
4.
przekracza poziom docelowy;
5.
nie przekracza poziomu docelowego;
6.
przekracza poziom celu długoterminowego;
7.
nie przekracza poziomu celu długoterminowego.
Klasyfikacji stref dokonuje się dla każdego zanieczyszczenia oddzielnie, na podstawie najwyższych stężeń (tzn.
występujących w najbardziej zanieczyszczonych rejonach) na obszarze każdej strefy. Zaliczenie strefy do określonej
klasy zależy od stężeń zanieczyszczeń występujących na jej obszarze i wiąże się z określonymi wymaganiami w
zakresie działań na rzecz poprawy jakości powietrza (w przypadku, gdy nie są dotrzymane dopuszczalne poziomy)
lub utrzymania tej jakości (jeżeli spełnia ona przyjęte standardy).
TABELA 19: Klasy stref i wymagane działania w zależności od poziomów stężeń zanieczyszczenia, uzyskanych w rocznej ocenie
jakości powietrza, dla przypadków, gdy dla zanieczyszczenia jest określony poziom dopuszczalny i nie jest określony
margines tolerancji.
Klasa
Poziom stężeń
Wymagane działania
strefy
A
nie przekraczający
– utrzymanie stężeń zanieczyszczenia poniżej poziomu dopuszczalnego oraz próba
poziomu dopuszczalnego utrzymania najlepszej jakości powietrza zgodnej ze zrównoważonym rozwojem
– określenie obszarów przekroczeń poziomów dopuszczalnych;
C
powyżej poziomu
dopuszczalnego
– opracowanie programu ochrony powietrza POP w celu osiągnięcia odpowiednich
poziomów dopuszczalnych substancji w powietrzu (jeśli POP nie był uprzednio
opracowany);
– kontrolowanie stężeń zanieczyszczenia na obszarach przekroczeń i prowadzenie
działań mających na celu obniżenie stężeń przynajmniej do poziomów dopuszczalnych
46
TABELA 20: Klasy stref i wymagane działania w zależności od poziomów stężeń zanieczyszczenia, uzyskanych w rocznej ocenie
jakości powietrza, dla przypadków, gdy dla zanieczyszczenia jest określony poziom docelowy.
Klasa
strefy
Poziom stężeń
Wymagane działania
A
nie przekraczający poziomu docelowego
brak działań
C
– dążenie do osiągnięcia poziomu docelowego substancji w
określonym czasie za pomocą ekonomicznie uzasadnionych
działań technicznych i technologicznych;
powyżej poziomu docelowego
– opracowanie programu ochrony powietrza, w celu osiągnięcia
odpowiednich poziomów docelowych w powietrzu, jeśli POP nie
był opracowany pod kątem określonej substancji
TABELA 21: Klasy stref i wymagane działania w zależności od poziomów stężeń ozonu z uwzględnieniem poziomu celu
długoterminowego.
Klasa
strefy
Poziom stężeń
Wymagane działania
D1
nie przekraczający poziomu
celu długoterminowego
brak działań
D2
powyżej poziomu celu długoterminowego
dążenie do osiągnięcia poziomu celu długoterminowego
do roku 2020
TABELA 22: Wynikowe klasy stref dla poszczególnych zanieczyszczeń uzyskane w ocenie corocznej za 2014 rok w strefach
województwa dolnośląskiego, dokonanej z uwzględnieniem kryteriów ustanowionych w celu ochrony zdrowia ludzi,
według jednolitych kryteriów w skali kraju, zgodnych z kryteriami Unii Europejskiej.
Strefa
Klasa strefy
strefa
SO2
NO2
C6H6
CO
A
A
A
A
PM10 PM2,5
C
A
Pb
As
Cd
Ni
B(a)P
O3
A
C
A
A
C
C
dolnośląska
D2
Źródło: WIOŚ we Wrocławiu, Ocena poziomów substancji w powietrzu oraz wyniki klasyfikacji stref województwa dolnośląskiego za
2014 rok, 2015.
TABELA 23: Wynikowe klasy stref dla poszczególnych zanieczyszczeń uzyskane w ocenie corocznej za 2014 rok w strefach
województwa dolnośląskiego, dokonanej z uwzględnieniem kryteriów ustanowionych w celu ochrony roślin.
Strefa
strefa
Klasa strefy
SO2
NOX
O3
A
A
C
dolnośląska
D2
Źródło: WIOŚ we Wrocławiu, Ocena poziomów substancji w powietrzu oraz wyniki klasyfikacji stref województwa dolnośląskiego za
2014 rok, 2015.
Hałas
Hałas jako czynnik szkodliwy towarzyszy człowiekowi od wieków. Nigdy jednak nie był tak powszechny i uciążliwy jak
obecnie. Coraz większy procent ludności na coraz większym obszarze jest dotknięty hałasem. Środowisko, w którym
żyjemy charakteryzuje się klimatem akustycznym pozostającym w ścisłym związku z rozwiązaniami urbanistycznymi.
Tak więc układy komunikacyjne, rozmieszczenie przemysłu i osiedli miejskich względem siebie decydują o komforcie
naszego życia. Coraz częściej jednak problem ten dotyczy nie tylko mieszkańców terenów znajdujących się w
pobliżu większych tras komunikacyjnych, ale także dróg dojazdowych i okolic.
47
Natężenie hałasu w środowisku określa się wartością poziomu dźwięku mierzoną w decybelach. Podstawowym
wskaźnikiem klimatu akustycznego jest równoważny poziom dźwięku, który również może być wyznaczony jako
suma poziomów odnoszących się do różnych źródeł. Równoważny poziom dźwięku ściśle związany jest również z
czasem jego trwania. Przenikający do środowiska hałas może być uciążliwy, czyli utrudniający życie, dokuczliwy,
czyli powodujący szkodliwą uciążliwość oraz szkodliwy. Tereny, na których eksponowany jest hałas o szczególnie
wysokim poziomie, przy którym zauważa się wyraźny wpływ na zdrowie, zaliczamy do terenów o szczególnej
uciążliwości hałasu.
Wartości progowe poziomu hałasu.
Zgodnie z zaleceniami Światowej Organizacji Zdrowia (WHO) z 1993 roku, wskazane jest dla zabudowy
mieszkaniowej dążenie do ograniczenia równoważnego poziomu dźwięku Laeq na zewnątrz budynków do wartości
55 dB w dzień i 45 dB w nocy, co umożliwia utrzymanie właściwych warunków akustycznych w pomieszczeniach przy
uchylonych oknach. Z drugiej strony zgodnie ze wspomnianymi zaleceniami WHO, dotyczącymi dokuczliwości,
zakłóceń snu i zakłóceń rozmów, należy uznać, że przekroczenie granicy poziomu hałasu na zewnątrz budynku,
równej 70 dB w porze dziennej i 60 dB w porze nocnej, stanowi poważne zagrożenie dla zdrowia.
TABELA 24: Subiektywna skala uciążliwości akustycznej.
Uciążliwość
Laeq (dB)
Mała
< 52
Średnia
52 – 62
Duża
63 – 70
Bardzo duża
> 70
Ustawa Prawo ochrony środowiska traktuje hałas jako zanieczyszczenie, wobec którego należy przyjmować takie
same ogólne zasady, obowiązki i formy postępowania jak do pozostałych zanieczyszczeń i związanych z nimi
dziedzin ochrony środowiska. W polskim prawie dopuszczalne wartości hałasu w środowisku określone zostały w
Obwieszczeniu Ministra Środowiska z dnia 15 października 2013 roku w sprawie ogłoszenia jednolitego tekstu
rozporządzenia Ministra Środowiska w sprawie dopuszczalnych poziomów hałasu w środowisku (Dz. U. z 2014 roku,
poz. 112). Wielkości dopuszczalne odnoszą się w nim do terenów wymagających ochrony przed hałasem i są
zależne od funkcji urbanistycznej danego terenu i muszą stanowić bezwzględnie przestrzeganą normę w odniesieniu
do nowo planowanych terenów. Dane te prezentują poniższe tabele.
48
TABELA 25: Dopuszczalne poziomy hałasu w środowisku powodowanego przez poszczególne grupy źródeł hałasu, z wyłączeniem
hałasu powodowanego przez starty, lądowania i przeloty statków powietrznych oraz linie elektroenergetyczne,
wyrażone wskaźnikami LAeq D i LAeq N, które to wskaźniki mają zastosowanie do ustalenia i kontroli warunków
korzystania ze środowiska, w odniesieniu do jednej osoby – zgodnie z Rozporządzeniem Ministra Środowiska z dnia 1
października 2012 roku19.
Dopuszczalny poziom hałasu w (dB)
20
Drogi lub linie kolejowe
Pozostałe obiekty i działalność
będąca źródłem hałasu
Rodzaj terenu
Strefa ochronna „A” uzdrowiskowa
Laeq D
Laeq N
Laeq D
Laeq N
16h dla dnia
8h dla nocy
50
45
45
40
61
56
50
40
65
56
55
45
68
60
55
45
21
8h dla dnia
22
1h dla nocy
Tereny szpitali poza miastem
Tereny
zabudowy
mieszkaniowej
jednorodzinnej
Tereny zabudowy związanej ze stałym lub
23
czasowym pobytem dzieci i młodzieży
Tereny domów opieki społecznej
Tereny szpitali w miastach
Tereny
zabudowy
mieszkaniowej
wielorodzinnej i zamieszkania zbiorowego
Tereny zabudowy zagrodowej
Tereny rekreacyjno – wypoczynkowe
24
Tereny mieszkaniowo – usługowe
Tereny
w
strefie
śródmiejskiej
miast
powyżej 100 tys. mieszkańców ze zwartą
zabudową
mieszkaniową,
koncentracją
obiektów administracyjnych, handlowych i
usługowych
19
Ujęte w Obwieszczeniu Ministra Środowiska z dnia 15 października 2013 roku w sprawie ogłoszenia jednolitego tekstu
rozporządzenia Ministra Środowiska w sprawie dopuszczalnych poziomów hałasu w środowisku (Dz. U. z 2014
roku, poz. 112).
20
Wartości określone dla dróg i linii kolejowych stosuje się także dla torowisk tramwajowych poza pasem drogowym i kolei
linowych.
21
Przedział czasu odniesienia równy 8 najmniej korzystnym godzinom dnia kolejno po sobie następującym.
22
Przedział czasu odniesienia równy 1 najmniej korzystnej godzinie nocy.
23
W przypadku niewykorzystywania tych terenów, zgodnie z ich funkcją, w porze nocy, nie obowiązuje na nich
dopuszczalny poziom hałasu w porze nocy.
24
49
TABELA 26: Dopuszczalne poziomy hałasu w środowisku powodowanego przez starty, lądowania i przeloty statków powietrznych
oraz linie elektroenergetyczne wyrażone wskaźnikami LAeq D i LAeq N, które to wskaźniki mają zastosowanie do
ustalenia i kontroli warunków korzystania ze środowiska, w odniesieniu do jednej osoby – zgodnie z Rozporządzeniem
Ministra Środowiska z dnia 14 czerwca 2007 roku25.
Dopuszczalny poziom hałasu w (dB)
Starty, lądowania i przeloty
Linie elektroenergetyczne
statków powietrznych
Rodzaj terenu
Laeq D
Laeq N
Laeq D
Laeq N
16h dla dnia
8h dla nocy
16h dla dnia
8h dla nocy
55
45
45
40
60
50
50
45
Tereny szpitali, domów opieki społecznej
26
Tereny zabudowy mieszkaniowej jedno– i
wielorodzinnej oraz zabudowy zagrodowej
i zamieszkania zbiorowego
27
Tereny
w
strefie
śródmiejskiej
miast
zabudową
mieszkaniową,
koncentracją
usługowych
25
26
27
roku, poz. 112).
50
TABELA 27: Dopuszczalne poziomy hałasu w środowisku powodowanego przez poszczególne grupy źródeł hałasu, z wyłączeniem
hałasu powodowanego przez starty, lądowania i przeloty statków powietrznych oraz linie elektroenergetyczne,
wyrażone wskaźnikami LDWN i LN, które to wskaźniki mają zastosowanie do prowadzenia długookresowej polityki w
zakresie ochrony przed hałasem – zgodnie z Rozporządzeniem Ministra Środowiska z dnia 1 października 2012 roku28.
Dopuszczalny długookresowy średni poziom dźwięku A w dB
29
Drogi lub linie kolejowe
Pozostałe obiekty i działalność
będąca źródłem hałasu
Rodzaj terenu
30
LDWN
31
LN
32
LDWN
33
LN
50
45
45
40
64
59
50
40
68
59
55
45
70
65
55
45
Tereny szpitali poza miastem
Tereny
zabudowy
mieszkaniowej
jednorodzinnej
34
Tereny domów opieki społecznej
Tereny szpitali w miastach
Tereny
zabudowy
mieszkaniowej
wielorodzinnej i zamieszkania zbiorowego
Tereny zabudowy zagrodowej
35
Tereny
w
strefie
śródmiejskiej
miast
zabudową
mieszkaniową
koncentracją
usługowych
28
roku, poz. 112).
29
Wartości określone dla dróg i linii kolejowych stosuje się także dla torowisk tramwajowych poza pasem drogowym i kolei
linowych.
30
Przedział czasu odniesienia równy wszystkim dobom w roku.
31
Przedział czasu odniesienia równy wszystkim porom nocy.
32
33
34
35
51
TABELA 28: Dopuszczalne poziomy hałasu w środowisku powodowanego przez starty, lądowania i przeloty statków powietrznych
oraz linie elektroenergetyczne wyrażone wskaźnikami LDWN i LN, które to wskaźniki mają zastosowanie do
prowadzenia długookresowej polityki w zakresie ochrony przed hałasem – zgodnie z Rozporządzeniem Ministra
Środowiska z dnia 14 czerwca 2007 roku36.
Dopuszczalny długotrwały średni poziom dźwięku A w dB
Starty, lądowania i przeloty
Linie elektroenergetyczne
statków powietrznych
Rodzaj terenu
37
LDWN
38
LN
39
LDWN
40
LN
Tereny szpitali, domów opieki społecznej
55
45
45
40
60
50
50
45
41
Tereny zabudowy mieszkaniowej jedno– i
wielorodzinnej oraz zabudowy zagrodowej
i zamieszkania zbiorowego
42
Tereny
w
strefie
śródmiejskiej
miast
zabudową
mieszkaniową,
koncentracją
usługowych
Hałas przemysłowy.
Hałas przemysłowy odczuwany jest jako jeden z najbardziej dokuczliwych hałasów w środowisku. Powoduje on
uciążliwość w znacznie mniejszym wymiarze niż hałasy pochodzące od środków komunikacji, ale jest najczęstszą
przyczyną skarg ludności, co często znajduje odzwierciedlenie w ilości interwencji zgłaszanych do odpowiednich
służb. Znaczącym elementem kształtującym klimat akustyczny obszarów objętych opracowaniem w kontekście
hałasu przemysłowego są:
zakłady przemysłowe zlokalizowane na terenie miejscowości;
działalności produkcyjne związane z przetwórstwem rolno – spożywczym;
sprzęt mechaniczny służący pracom polowym na użytkach rolnych;
bazy sprzętowo – transportowe obsługujące rolnictwo i leśnictwo;
36
roku, poz. 112).
37
38
39
40
41
42
52
instalacje wentylacyjne i chłodzące w obiektach: handlowych czy gastronomicznych, a także coraz częściej
w obiektach mieszkaniowych i usługowych (np.: baza noclegowa);
drobne zakłady rzemieślnicze, które często bywają zlokalizowane na terenach przeznaczonych pod
mieszkalnictwo.
Poziom hałasu przemysłowego jest kształtowany indywidualnie dla każdego obiektu i zależny jest od:
zastosowanych technologii;
wyposażenia i zabezpieczenia akustycznego głównych źródeł hałasu;
systemu pracy;
funkcji urbanistycznych otaczających terenów.
Uciążliwość hałasu emitowanego z tych obiektów jest zróżnicowana i zależna między innymi od ilości źródeł i czasu
ich pracy, stopnia wytłumienia, odległości od obszarów i obiektów chronionych oraz od wartości normatywnej
dopuszczalnego poziomu hałasu dla danego terenu. Uciążliwości powodowane hałasem przemysłowym są
sukcesywnie ograniczane. Funkcjonujący prawno – administracyjny sposób postępowania oraz sankcje ekonomiczne
przyczyniają się do ograniczenia emisji ponadnormatywnych, tym samym zachowania obowiązujących standardów
akustycznych. Wśród najbardziej uciążliwych akustycznie obiektów wymienionych przez raporty WIOŚ we Wrocławiu
nie ma obiektów z sąsiedztwa terenów objętych opracowaniem.
Hałas komunikacyjny.
Dominującym źródłem hałasu w środowisku jest ruch drogowy, a lokalnie także ruch kolejowy. O wielkości poziomu
hałasu z tych źródeł decydują:
natężenia ruchu;
prędkość strumienia pojazdów;
stan techniczny pojazdów;
procentowy udział pojazdów ciężarowych w strumieniu pojazdów;
stan nawierzchni dróg;
płynność ruchu;
nachylenie jezdni;
kultura jazdy kierowców;
ukształtowanie terenu, przez który przebiega trasa komunikacyjna;
rodzaj sąsiadującej z trasą zabudowy;
odległość pierwszej linii zabudowy od skraju jezdni.
W Polsce z końcem lat 80–tych XX wieku nastąpił gwałtowny rozwój motoryzacji, wyrażający się rekordowym, w
stosunku do lat poprzednich, przyrostem liczby samochodów, z dużym udziałem pojazdów o stosunkowo niskich
parametrach eksploatacyjnych. Hałas drogowy jest jednym z najbardziej uciążliwych źródeł hałasu w środowisku,
przede wszystkim ze względu na powszechność jego występowania. Z przeprowadzonej ogólnej analizy dotyczącej
zagrożeń środowiska wynika, że obszarami uciążliwymi pod względem hałasu drogowego mogą być tereny
zlokalizowane w centrum miast oraz główne trasy przechodzące przez daną gminę, które obciążone są znacznym
ruchem. Poziomy dźwięku środków komunikacji są duże i wynoszą 75 – 90 dB. W ostatnich latach zwiększa się
również liczba mieszkańców wsi zagrożonych hałasem komunikacyjnym. Zwiększył się znacznie ruch tranzytowy
przez Polskę, w tym przez region dolnośląski. Uciążliwy jest zwłaszcza transport ciężarowy, odbywający się często w
nocy. Generalnie ocenia się, że hałas drogowy jest poważnym problemem dla mieszkańców wszystkich budynków
zlokalizowanych w odległości mniejszej niż 3 m od drogi.
53
W rejonie obszarów objętych opracowaniem ruch pojazdów mechanicznych należy uznać za bardzo zróżnicowany.
Największy ruch pojazdów występuje drodze wojewódzkiej nr 381. Trasa obciążona jest znacznym ruchem pojazdów
i przebiega w następującej odległości (w linii prostej) od terenów objętych analizą:
Bierkowice (działka ewidencyjna nr 37/2) – od 800 do 1000 m;
Bierkowice (działka ewidencyjna nr 85) – bezpośrednie sąsiedztwo w południowo – wschodniej części,
poprzez 150 m w części centralnej, do 200 m w części zachodniej.
Odległości od drogi, a zwłaszcza lokalna konfiguracja i zagospodarowanie terenu powoduje, że przedmiotowa trasa
będzie miała potencjalnie (w przypadku lokalizacji zabudowy mieszkaniowej) negatywny wpływ na klimat akustyczny
tylko dla południowo – wschodniej części działki nr 85. Lokalnie większe natężenie ruchu występuje również na
drodze powiatowej nr 3245D przebiegającej przez Bierkowice, jednakże odległość od drogi w obu przypadkach
wynosi minimum 100 m. Ruch na pozostałych trasach (drogi gminne i wewnętrzne) jest mały, a więc ich negatywny
wpływ na klimat akustyczny tych obszarów jest niewielki. Zwiększone natężenie hałasu występuje również w trakcie
szczytu prac polowych (transport rolniczy).
Raport WIOŚ we Wrocławiu z 2014 roku oraz inne publikacje z 2014 i 2015 roku nie zawierają wyników badań
hałasu komunikacyjnego bezpośrednio w rejonach obszarów objętych opracowaniem. Natomiast Dolnośląska Służba
Dróg i Kolei we Wrocławiu przeprowadziła w 2010 roku badania natężenia ruchu na drogach wojewódzkich, w tym na
trasie nr 381 przebiegającej w określonej powyżej odległości od obszarów objętych opracowaniem.
TABELA 29: Wyniki pomiarów średniego dobowego ruchu pojazdów (SDR) na drodze wojewódzkiej nr 381 w 2010 roku (punkt nr
02208, odcinek Gorzuchów – Kłodzko, km: 48,7 – 54,1) oraz prognozowany w 2005 roku średni dobowy ruch pojazdów
na lata: 2015, 2020 i 2025.
Rodzajowa struktura
Rok 2010
Rok 2015
Rok 2020
Rok 2025
71
12
12
12
Samochody osobowe
6575
7546
8746
10040
Lekkie samochody ciężarowe
717
449
493
534
Samochody ciężarowe bez przyczepy
252
131
138
145
Samochody ciężarowe z przyczepą
181
285
330
382
Autobusy
71
87
87
87
Ciągniki rolnicze
16
3
2
1
7883
8513
9808
11201
ruchu pojazdów
Motocykle
Ogółem
Źródło: Dolnośląska Służba Dróg i Kolei we Wrocławiu, 2015.
Bezpośrednio wzdłuż północnej granicy działki ewidencyjnej nr 85 w Bierkowicach przebiega linia kolejowa nr 286 w
relacji Kłodzko Główne – Wałbrzych Główny. Szlak ten nie jest obciążony znacznym ruchem pociągów, zarówno
osobowych jak i towarowych. Przeciętnie ekwiwalentny poziom hałasu pochodzący od linii kolejowej dla pory
dziennej wynosi 80,5 dB(A) w odległości 1 m od torowiska. Oznacza to, że strefa zagrożona hałasem o poziomie
wyższym od dopuszczalnego dla zabudowy mieszkaniowej jednorodzinnej (powyżej 61 dB(A)) rozciąga się w
odległości 112 m od torowiska. Dla pory nocnej wyliczony ekwiwalentny poziom hałasu wynosi 83,5 dB(A). Strefa
zagrożona hałasem o poziomie wyższym niż dopuszczalny dla zabudowy mieszkaniowej jednorodzinnej (powyżej 56
dB(A)) rozciąga się na szerokość 225 m od torowiska. Powyższe oznacza, że przedmiotowa działka w całości
zlokalizowana jest w strefie oddziaływania hałasu. Należy jednak nadmienić, że na całej długości granicy z linią
kolejową oddziela ją pas zieleni izolacyjnej w postaci wysokich zadrzewień.
54
Doprowadzenie stanu klimatu akustycznego do granic wyznaczonych normami jest ze względów ekonomicznych
przedsięwzięciem praktycznie niemożliwym do osiągnięcia nawet przez najbogatsze społeczeństwa. Z tego powodu
kryterium dopuszczalnych wartości poziomów hałasu nie może w pełni spełniać swej roli regulacyjnej w odniesieniu
do stanu istniejącego, aczkolwiek musi stanowić bezwzględnie przestrzeganą normę w odniesieniu do kształtowania
klimatu akustycznego na terenach nowo zagospodarowywanych. Zgodnie z art. 119 ust. 1 ustawy Prawo ochrony
środowiska dla terenów, na których poziom hałasu przekracza poziom dopuszczalny, tworzy się program ochrony
przed hałasem, którego celem jest dostosowanie poziomu hałasu do poziomu dopuszczalnego.
Promieniowanie
Dopiero w latach 80–tych XX wieku częściowo udostępniono wyniki szczegółowych badań nad promieniotwórczością
lokalną w Polsce. Ustalono, że rocznie mieszkaniec Polski otrzymuje nieco ponad 3 mSv, to jest 0,342 µSv/h
efektywnego równoważnika promieniowania, z czego na poszczególne rodzaje promieniowania przypada:
radon i toron z pochodnymi w mieszkaniach – 1,4;
zewnętrzne promieniowanie gamma i promieniowanie kosmiczne – 0,7;
naturalne wchłonięte (bez radonu i toronu) – 0,37;
ze źródeł medycznych – 0,6;
promieniowanie sztuczne – 0,02.
Innym typem promieniowania jest promieniowanie elektromagnetyczne. Może ono występować wszędzie, zarówno w
miejscu pracy jak i domu czy w obiektach wypoczynkowych. Źródłem emitowania promieniowania są między innymi:
stacje telewizyjne i radiowe;
stacje telefonii komórkowej;
systemy przesyłowe energii elektrycznej;
sprzęt gospodarstwa domowego i powszechnego użytku zasilany prądem zmiennym.
Wszystkie te systemy są źródłami promieniowania elektromagnetycznego emitowanego w szerokim zakresie
częstotliwości i o różnych poziomach wartości natężenia pola elektromagnetycznego. Zasady ochrony pracy i
środowiska naturalnego przed szkodliwym działaniem pola elektromagnetycznego są w Polsce określone
szczegółowymi przepisami, które określa Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 30 października 2003 roku w
sprawie dopuszczalnych poziomów pól elektromagnetycznych w środowisku oraz sposobów sprawdzania
dotrzymania tych poziomów (Dz.U. z 2003 roku, nr 192, poz. 1883). Przepisy te wymagają przeprowadzenia
okresowych kontroli natężenia pola elektromagnetycznego w pobliżu źródeł promieniowania. Narzucają warunki
konieczne do spełnienia, przy lokalizacji i eksploatacji urządzeń wytwarzających promieniowanie, w pobliżu miejsc
zamieszkałych, a także budownictwa w pobliżu istniejących źródeł promieniowania (np.: nadajników radiowych,
telewizyjnych, stacji transformatorowych i rozdzielni wysokiego napięcia). Zgodnie z rozporządzeniem dopuszczalne
poziomy pól elektromagnetycznych wyznaczone zostały dla „terenów przeznaczonych pod zabudowę” jak i „miejsc
dostępnych dla ludności” i odnoszą się do różnych zakresów częstotliwości pól od 50 Hz do 300 GHz. Z punktu
widzenia monitoringu środowiska najważniejszy jest zakres częstotliwości od 3 MHz do 300 GHz. Dopuszczalne
natężenie pola elektromagnetycznego dla danego zakresu wynosi E = 7V/m dla składowej elektrycznej i S = 0,1W/m²
dla gęstości mocy.
Wielkość natężenia promieniowania elektromagnetycznego na danym terenie uzależniona jest od kilku czynników, z
których najważniejszy to liczba sztucznych źródeł pól oraz ich moc. Do najważniejszych sztucznych źródeł zaliczyć
należy urządzenia łączności osobistej (stacje bazowe GSM/UMTS), urządzenia radiokomunikacyjne (stacje radiowe i
telewizyjne), urządzenia transmisji danych i sygnałów, linie wysokiego napięcia oraz urządzenia radiolokacyjne i
radiodostępowe. Pozostałe czynniki, w tym np.: naturalne promieniowanie ziemskie i kosmiczne, nie odgrywają aż
55
tak ważnej roli. Nie należy zapominać, że źródłem promieniowania elektromagnetycznego są nie tylko urządzenia
telekomunikacyjne czy też sieci wysokiego napięcia, ale również urządzenia codziennego użytku, którymi jesteśmy
otoczeni niemal przez cały dzień. Telewizory, monitory, mikrofalówki, telefony komórkowe, oświetlenie kompaktowe
oraz inne urządzenia, wykorzystujące energię elektryczną są również źródłem PEM i to często znacznie bardziej
oddziaływującymi na nasze zdrowie niż np.: nadajniki GSM / UMTS czy linie wysokiego napięcia.
Przez obszary objęte opracowaniem nie przebiegają sieci elektroenergetyczne o napięciu 110 kV, 220 kV i wyższym.
Występują jedynie sieci średnich (sn) oraz niskich (nn) napięć. Nie ma także stacji bazowych telefonii mobilnej.
Badania poziomów pól elektromagnetycznych przeprowadzone w 2014 roku przez WIOŚ we Wrocławiu nie
obejmowały rejonów objętych opracowaniem. Wykazały one jednak, że podobnie jak w latach ubiegłych, w żadnym z
punktów kontrolno – pomiarowych na terenie województwa dolnośląskiego nie stwierdzono przekroczeń poziomów
dopuszczalnych pól elektromagnetycznych.
Bardzo duża liczba sztucznych źródeł promieniowania w naszym środowisku powoduje, że narażeni jesteśmy na
promieniowanie przez cały czas. Należy pamiętać, że o ewentualnych skutkach promieniowania na nasze zdrowie
możemy dowiedzieć się np.: dopiero za kilkadziesiąt lat. Z obecnych badań wynika, że natężenie PEM, na jakie
jesteśmy obecnie narażeni w normalnych warunkach, ma minimalny wpływ na nasze zdrowie. Nie oznacza to jednak,
że nie powinniśmy w miarę możliwości unikać tego typu promieniowania.
2.3.
Potencjalne zmiany w środowisku
projektowanego dokumentu
w
przypadku
braku
realizacji
Biorąc pod uwagę istniejące zagospodarowanie i funkcjonowanie terenu, uchwalenie projektowanej zmiany studium
nie zmieni w sposób istotny stanu środowiska oraz wywieranej na nie presji. Teren opracowania obejmuje znikomy
procentowo obszar gminy pod względem powierzchni, Należy zaznaczyć, ze na terenie gminy Kłodzko obowiązuje
studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego oraz miejscowe plany zagospodarowania
przestrzennego na wybrane tereny, w tym zlokalizowane w obszarach objętych opracowaniem. Przy braku przyjęcia
projektowanego dokumentu zachowane zostaną główne kierunki zagospodarowania przestrzennego wyznaczone w
dokumentach obowiązujących. Projekt zmiany studium w niewielkim stopniu modyfikuje zagospodarowanie
przestrzenne gminy, umożliwia szerszy rozwój zainwestowania w oparciu i w poszanowaniu walorów przyrodniczych
gminy.
3. CHARAKTERYSTYKA I OCENA ISTNIEJĄCYCH PROBLEMÓW
OCHRONY ŚRODOWISKA ISTOTNYCH Z PUNKTU WIDZENIA
PROJEKTOWANEGO DOKUMENTU
3.1. Prawne formy ochrony przyrody.
Do podstawowych form ochrony przyrody w Polsce należy tworzenie rezerwatów przyrody, parków narodowych,
parków krajobrazowych i obszarów chronionego krajobrazu. Coraz większe znaczenie mają także użytki ekologiczne,
stanowiska dokumentacyjne oraz zespoły przyrodniczo – krajobrazowe. Formami ochrony indywidualnej są:
gatunkowa ochrona roślin i zwierząt oraz pomniki przyrody w rodzaju: pojedynczych drzew, alei, głazów
narzutowych, skałek itp., które są akcentami wydatnie wpływającymi na urozmaicenie krajobrazu.
Położenie obszaru opracowania na tle systemu ochrony przyrody w regionie.
Na obszarach objętych opracowaniem nie występuje żadna spośród form ochrony przyrody wyszczególnionych w art.
6 ustawy o ochronie przyrody z dnia 16 kwietnia 2004 roku. Niemniej w bezpośredniej bliskości od granic
56
analizowanych obszarów (w zakresie szeroko pojętych powiązań przyrodniczych) zlokalizowane są istotne dla
Sudetów Środkowych i Wschodnich wielkopowierzchniowe formy ochrony przyrody. Są to:
Park Narodowy Gór Stołowych wraz z NPR Broumovské Stěny i OCHK Broumovsko – na zachodzie;
Park Krajobrazowy „Sudetów Wałbrzyskich” – na północnym – zachodzie;
Park Krajobrazowy „Gór Sowich” – na północnym – zachodnie;
Obszar Chronionego Krajobrazu „Góry Bardzkie i Sowie” – na północy i północnym – wschodzie;
Śnieżnicki Park Krajobrazowy wraz z NPR Králický Sněžnik – na południowym – wschodzie;
Přírodní Park Jeřáb – na południu;
Přírodní Park Suchý vrch a Buková hora – na południu;
Přírodní Park Orlice – na południowym – zachodzie;
Obszar Chronionego Krajobrazu „Góry Bystrzyckie i Orlickie” wraz z CHKO Orlické Hory – na południowym
– zachodzie,
oraz obszary NATURA 2000:
Góry Stołowe (PLB 020006 i PLH 020004) – na zachodzie;
Sudety Wałbrzysko – Kamiennogórskie (PLB 020010) – na północnym – zachodzie;
Góry Kamienne (PLH 020038) – na północnym – zachodzie;
Ostoja Nietoperzy Gór Sowich (PLH 020071) – na północnym – zachodzie;
Kamionki (PLH 020005) – na północnym – zachodzie;
Góry Bardzkie (PLH 020062) – na północy i północnym – wschodzie;
Przełom Nysy Kłodzkiej koło Morzyszowa (PLH 020043) – na wschodzie;
Kopalnie w Złotym Stoku (PLH 020007) – na wschodzie;
Góry Złote (PLH 020096) – na południowym – wschodzie;
Góry Bialskie i Grupa Śnieżnika (PLH 020016) – na południowym – wschodzie;
Kościół w Konradowie (PLH 020008) – na południowym – wschodzie;
Czarne Urwisko koło Lutyni (PLH 020033) – na południowym – wschodzie;
Biała Lądecka (PLH 020035) – na południowym – wschodzie;
Pasmo Krowiarki (PLH 020019) – na południowym – wschodzie
Dolina Bystrzycy Łomnickiej (PLH 020083) – na południowym – zachodzie;
Sztolnia w Młotach (PLH 020070) – na południowym – zachodzie;
Torfowisko nad Zieleńcem (PLH 020014) – na południowym – zachodzie;
Góry Orlickie (PLH 020060) – na południowym – zachodzie;
Dzika Orlica (PLH 020061) – na południowym – zachodzie;
Grodczyn i Homole koło Dusznik (PLH 020039) – na zachodzie;
Piekielna Dolina koło Polanicy (PLH 020010) – na zachodzie.
Ochrona gatunkowa fauny i flory.
Zgodnie z ustawą o ochronie przyrody z dnia 16 kwietnia 2004 roku „ochrona gatunkowa ma na celu zapewnienie
przetrwania i właściwego stanu dziko występujących roślin, zwierząt i grzybów oraz ich siedlisk, gatunków rzadko
występujących, endemicznych, podatnych na zagrożenia i zagrożonych wyginięciem oraz objętych ochroną na
podstawie umów międzynarodowych, a także zachowanie różnorodności gatunkowej i genetycznej”.
Na podstawie opracowanej w 2002 roku Inwentaryzacji Przyrodniczej Gminy Kłodzko
43
na obszarze całej gminy
udokumentowano szereg roślin, grzybów i zwierząt podlegających prawnej ochronie gatunkowej. Żadne ze stanowisk
43
Fulica – Jankowski W. i inni, Inwentaryzacja Przyrodnicza Województwa Dolnośląskiego – Gmina Kłodzko, Wrocław 2002.
57
flory i fauny nie znajdowało się wówczas bezpośrednio na obszarach objętych opracowaniem. Niemniej autorzy
Inwentaryzacji z 2002 roku zasygnalizowali potencjalną możliwość obecności chronionych gatunków ze względu na
ich występowanie w bezpośrednim sąsiedztwie poszczególnych obszarów. W związku z powyższym poniżej
wymienione są również te gatunki, które występują w bezpośrednim otoczeniu (do 500 m) terenów objętych
opracowaniem.
ROŚLINY i GRZYBY:
Najbliższe udokumentowane stanowiska chronionych gatunków flory to:
wawrzynek wilczełyko Daphne mezereum – w odległości około 500 m na wschód od działki ewidencyjnej w
nr 37/2 w Bierkowicach;
dziewięćsił bezłodygowy Carlina acaulis – w odległości około 300 m na wschód od działki ewidencyjnej w nr
85 w Bierkowicach.
ZWIERZĘTA – RYBY:
Brak udokumentowanych stanowisk.
ZWIERZĘTA – PŁAZY i GADY:
Bierkowice (działka ewidencyjna nr 85) – w odległości od 200 do 400 m na południe:
żaba trawna Rana temporaria;
ropucha zielona Bufo viridis;
jaszczurka zwinka Lacerta Agilis.
ZWIERZĘTA – PTAKI:
Bierkowice (działka ewidencyjna nr 37/2):
kruk Corvus corax – w odległości około 500 m na wschód;
błotniak stawowy Circus aeruginosus – w odległości około 500 m na zachód.
Bierkowice (działka ewidencyjna nr 85) – w odległości od 200 do 400 m na południe:
brzegówka Riparia riparia;
remiz Remiz pendulinus;
siewieczka rzeczna Charadrius dubius;
turkawka Streptopelia turtur.
ZWIERZĘTA – SSAKI (bez nietoperzy):
Brak udokumentowanych stanowisk.
ZWIERZĘTA – NIETOPERZE:
Bierkowice (działka ewidencyjna nr 37/2) – w odległości od 200 do 300 m na południe oraz Bierkowice (działka
ewidencyjna nr 85) – w odległości od 200 do 300 m na północ:
nocek duży Myotis myotis;
nocek rudy Myotis daubentonii;
mopek Barbastella barbastellus;
mroczek późny Eptesicus serotinus;
borowiec wielki Nyctalus noctula.
Stwierdzono przeloty i żerowanie.
58
Cenne siedliska przyrodnicze.
W wyniku prac nad Inwentaryzacją Przyrodniczą Gminy Kłodzko z 2002 roku na terenie gminy Kłodzko stwierdzono
występowanie 12 typów siedlisk przyrodniczych z Załącznika I Dyrektywy Rady 92/43/EWG z dnia 21 maja 1992
roku. Żaden z obszarów objętych opracowaniem nie znajduje się w granicach zinwentaryzowanych siedlisk.
3.2. Inne formy ochrony przyrody
Pozostałe elementy środowiska przyrodniczego podlegające ochronie.
Na podstawie przepisów ogólnych ochronie na omawianym terenie podlegają:
zieleń urządzona i zadrzewienia;
powierzchnia ziemi, krajobraz i powietrze.
Zieleń urządzona:
Zadrzewienia podlegają ochronie w myśl ustawy o ochronie przyrody (rozdział 4) z dnia 16 kwietnia 2004 roku (Dz.
U. z 2013 roku poz. 627). Formalnie w ewidencji gruntów nie zarejstrowano zadrzewień i zakrzewień na terenach
objętych opracowaniem, jednakże występują tu zadrzewienia śródpolne (Bierkowice, działka nr 85) oraz
zadrzewienia związane z wtórną sukcesją leśną i dolinką Dopływu z Bierkowic (Bierkowice, działka nr 37/2).
Ochrona krajobrazu:
Struktura przestrzenna krajobrazu jest jednym z ważniejszych czynników wpływających na wartość przyrodniczą
obszaru. Najważniejszymi elementami krajobrazu, które powinny podlegać ochronie są: lasy, większe zadrzewienia
nieleśne, zadrzewienia śródpolne, pasy zieleni wzdłuż dróg i cieków wodnych, naturalne łąki w dolinach rzecznych, a
także koryta rzek. Lasy, większe zadrzewienia lub zwarte, ekstensywnie użytkowane łąki spowalniają szybkość
odpływu składników mineralnych oraz warunkują prawidłowe krążenie wody, pierwiastków i energii w środowisku.
Zadrzewienia śródpolne ograniczają erozję wietrzną gleb, parowanie wody z gleb, szczególnie w okresie letnim oraz
są miejscem bytowania gatunków zwierząt żywiących się wieloma szkodnikami upraw. Pasy zieleni przydrożnej
zapobiegają tworzeniu się zasp śnieżnych na drogach. Szczególnie liczne dodatkowe korzyści występują w
przypadku zachowania mało przekształconych rzek i ich dolin. Ochrona niezajętych przez przemysł, budownictwo,
infrastrukturę techniczną i użytkowanie rolnicze dolin rzecznych bez obwałowań lub z wałami odsuniętymi daleko od
rzeki, zapewnia nie tylko prawidłowe funkcjonowanie środowiska, ale także sprzyja lepszemu zabezpieczeniu
przeciwpowodziowemu
miejscowości
położonych
w
dolinach
rzecznych,
ochronie
wód
rzek
przed
zanieczyszczeniami obszarowymi pochodzenia rolniczego i samooczyszczaniu się tych wód. Takie doliny rzeczne
pełnią rolę korytarzy ekologicznych zapewniających prawidłowe funkcjonowanie zespołów roślinnych i zwierzęcych.
Struktura przestrzenna krajobrazu musi być odpowiednio uwzględniana w procesie planowania przestrzennego.
Zachowaniu najistotniejszych obszarów o cennych walorach krajobrazowych służy tworzenie form ochrony przyrody
wymienionych w art. 6 ustawy o ochronie przyrody z dnia 16 kwietnia 2004 roku (Dz. U. z 2013 roku poz. 627).
3.3. Obszary proponowane do objęcia ochroną.
Według
przeprowadzonej
w
2002
roku
Inwentaryzacji
Przyrodniczej
Gminy
Kłodzko
zabezpieczenie
najwartościowszych pod względem krajobrazowym i przyrodniczym terenów gminy nie jest wystarczające z punktu
widzenia potrzeb związanych z ochroną przyrody i środowiska. W związku z powyższym w obrębie gminy
wytypowano grupę 24 obszarów, które wyróżniają się walorami przyrodniczymi w skali lokalnej i zasługują na
ochronę.
Uwzględniono
propozycje
poszczególnych
specjalistów,
w
niektórych
przypadkach
ostatecznie
zaproponowano inną formę ochrony, uwzględniając współwystępowanie na danym terenie wszystkich gatunków
59
roślin i zwierząt wymagających ochrony. Obszary objęte opracowaniem nie znajdują się bezpośrednio w granicach
proponowanych form ochrony przyrody.
3.4. Ochrona kulturowa.
Zabytki.
Obszar gminy Kłodzko jest terenem o dużym nasyceniu cennymi obiektami zabytkowymi z różnych epok i formacji
stylowych, reprezentujących na ogół wysoki poziom artystyczny. Są to: kościoły, plebanie, zespoły pałacowo –
parkowe, zespoły dworskie, folwarki, budynki mieszkalne i gospodarcze, budynki użyteczności publicznej, założenia
cmentarne. Zachowały one elementy pierwotnych układów urbanistycznych. W okresie powojennym stopień
zachowania historycznie ukształtowanych układów zabudowy poszczególnych miejscowości nie uległ zasadniczym
zmianom. Większość miejscowości na terenie gminy Kłodzko, w tym Bierkowice, charakteryzują się do dnia
dzisiejszego cennymi historycznymi układami ruralistycznymi.
REJESTR ZABYTKÓW:
Obiekty, zespoły i założenia wpisane do rejestru zabytków objęte są rygorami ochrony konserwatorskiej,
wynikającymi z przepisów ustawy o ochronie zabytków i opiece nad zabytkami (Dz. U. z 2003 roku, nr 1568, poz.
162). Odnośnie obiektów zabytkowych obowiązuje bezwzględny priorytet wymagań i ustaleń konserwatorskich nad
względami wynikającymi z działalności inwestycyjnej. Należy dążyć do pełnej rewaloryzacji zabytków. Wszelkie
działania podejmowane przy zabytkach wymagają pisemnego pozwolenia wojewódzkiego konserwatora zabytków.
Na obszarach objętych opracowaniem nie występują obiekty wpisane do rejestru zabytków województwa
dolnośląskiego.
EWIDENCJA ZABYTKÓW:
Ochroną konserwatorską w miejscowych planach zagospodarowania przestrzennego objęte zostały także zespoły i
obiekty ujęte w gminnej ewidencji zabytków. Są to zespoły i obiekty o istotnych lokalnych walorach historycznych,
kulturowych i krajobrazowych. Dla obiektów objętych ochroną konserwatorską obowiązują ustalenia ujęte w
obowiązujących
miejscowych
planach
zagospodarowania
przestrzennego.
Dla
prac
remontowych
i
modernizacyjnych, związanych z rozbudową i przebudową obiektów oraz dla prac rozbiórkowych prowadzonych przy
zabytkach uwzględnionych w miejscowych planach zagospodarowania przestrzennego, należy uzyskać uzgodnienie
wojewódzkiego konserwatora zabytków. Wykaz zabytków architektury i budownictwa obejmuje różne obiekty
nieruchome powstałe przed 1945 rokiem, w których późniejsza działalność nie zatarła cech świadczących o ich
historycznym rodowodzie. Stanowią one charakterystyczne przykłady działalności budowlanej dawnych epok lub
posiadają znaczące w skali lokalnej walory artystyczno – architektoniczne.
Na obszarach objętych opracowaniem nie występują obiekty ujęte w gminnej ewidencji zabytków. Obie działki
ewidencyjne wchodzą natomiast w skład historycznego układu ruralistycznego (obszaru zabytkowego) wsi
Bierkowice, ujętego w ewidencji zabytków.
Stanowiska archeologiczne.
Obszar gminy Kłodzko jest dobrze rozpoznany pod względem archeologicznym. Stanowiska archeologiczne
stanowią wielorodny materiał zabytkowy z różnych przedziałów czasowych. Stanowią one ważny element
zachowania dziedzictwa kulturowego.
Na obszarach objętych opracowaniem nie występują stanowiska archeologiczne ujęte w rejestrze bądź w ewidencji
zabytków. Nie należy jednak wykluczać możliwości, że obecne dane dotyczące zabytkowej zawartości stanowisk
archeologicznych oraz ich zasięgu ulegną zmianie po przeprowadzeniu badań weryfikacyjnych. Potwierdzone w
60
terenie oraz wpisane do rejestru zabytków stanowiska archeologiczne należy otoczyć szczególną opieką i
bezwzględnie zakazać prowadzenia jakichkolwiek działań mogących naruszyć stan zabytku.
Strefy konserwatorskie.
O wartościach kulturowych gminy decyduje nie tylko historia poszczególnych miejscowości o słowiańskim
rodowodzie, zakodowanym w nazewnictwie, ale także zachowane zabytki, do których należą również historycznie
ukształtowane układy ruralistyczne poszczególnych wsi, stanowiska archeologiczne oraz zieleń komponowana (parki
i cmentarze). Zasoby kulturowe i krajobrazowe warte są zachowania i ochrony. W tym celu walory kulturowe
chronione są także prawem miejscowym, to jest poprzez ustanowienie stref ochrony konserwatorskiej w miejscowych
planach zagospodarowania przestrzennego.
Analizowane działki ewidencyjne w Bierkowicach znajdują się w granicach obszaru obserwacji archeologicznej „OW”,
ujętego w wykazie obszarów zabytkowych. Obszar „OW” wyznaczono dla wsi Bierkowice, dla nowożytnego siedliska
wsi o genezie średniowiecznej. Wszelkie inwestycje i prace ziemne realizowane na tym obszarze powinny zostać
uprzednio uzgodnione z Inspekcją Archeologiczną Państwowej Służby Ochrony Zabytków. Przed przystąpieniem do
prac ziemnych należy powiadomić Inspekcję Archeologiczną celem zorganizowania fachowego nadzoru
archeologiczno – konserwatorskiego. W przypadku zlokalizowania znaleziska archeologicznego prace budowlane
należy przerwać, a teren udostępnić do przeprowadzenia ratowniczych badań archeologicznych, wykonywanych na
koszt inwestora. O możliwości kontynuacji prac budowlanych lub ich zaniechaniu decydują wyniki przeprowadzonych
badań. Zgodnie z ustaleniami planu obszary obserwacji archeologicznej podlegają ochronie zgodnie z przepisami
odrębnymi.
3.5. Zagrożenia obszarów o dużych walorach przyrodniczych ze szczególnym
uwzględnieniem obszaru Natura 2000
Część obszaru gminy Kłodzko charakteryzuje się wysokimi walorami przyrodniczymi. Jest to niewątpliwie zaleta,
jednak nakłada to również na gminę pewne ograniczenia w zainwestowaniu terenów. Dlatego tak ważną rolę pełnią
instrumenty planowania przestrzennego, które w zamierzeniu mają służyć rozwojowi infrastrukturalnemu oraz
ochronie środowiska. Powinno się to odbywać poprzez wdrażanie takiej polityki przestrzennej, która realizuje z jednej
strony postulaty gospodarcze i społeczne przy uwzględnieniu wymogów zrównoważonego rozwoju, z drugiej strony
realizuje cel odrębny w postaci zachowania lub przywracania równowagi przyrodniczej.
Każde zagospodarowanie terenu niesie ze sobą pewne zagrożenie dla środowiska. Wynika to głównie z
powstawania odpadów, ścieków, zanieczyszczenia powietrza spalinami. Dlatego najbardziej zdegradowanymi
terenami są tereny zwartej zabudowy obecnie funkcjonujące w gminie. Choć negatywne oddziaływanie tych terenów
na środowisko jest większe niż zabudowy rozproszonej to występuje ono na stosunkowo niewielkim obszarze. Przy
pełnej realizacji zainwestowania terenów zaplanowanej w zmianie studium negatywne oddziaływanie środowisko
może wzrosnąć. Będzie ono miało jednak tylko lokalny charakter i nie powinno zachwiać równowagi przyrodniczej
terenu opracowania. Na terenach o wysokich walorach przyrodniczych zaplanowano inwestycje o niewielkim
negatywnym oddziaływaniu na środowisko, a rozwój tych terenów powinien następować z uwzględnieniem zasad
gospodarowania na obszarach prawnie chronionych.
Szczególną rolę w planowaniu rozwoju przestrzennego odgrywają obszary Natura 2000. Powinno się unikać działań
mogących:
-
pogorszyć stan siedlisk przyrodniczych lub siedlisk gatunków roślin i zwierząt, dla których ochrony został
wyznaczony obszar Natura 2000,
-
wpłynąć negatywnie na gatunki, dla których ochrony został wyznaczony obszar Natura 2000,
61
-
pogorszyć integralność obszaru Natura 2000 lub jego powiązania z innymi obszarami.
Pojęcie integralności obszaru nie jest rozumiane tutaj, jako jego wewnętrzna spoistość, czyli niski stopień
defragmentacji, co jest założeniem błędnym. Integralność obszaru to utrzymywanie się właściwego stanu ochrony
tych siedlisk przyrodniczych, populacji roślin i zwierząt oraz ich siedlisk, dla ochrony których obszar został
wyznaczony. Na integralność obszaru składa się także zachowanie struktur i procesów ekologicznych, które są
niezbędne dla trwałości i prawidłowego funkcjonowania siedlisk przyrodniczych oraz populacji roślin i zwierząt.
Obszar zachowujący integralność to taki, który charakteryzuje się właściwym (dobrym) stanem ochrony gatunków i
siedlisk przyrodniczych, zgodnym z celami ochrony obszaru, oraz dużymi możliwościami samoregulacyjnymi, czyli
wykazuje dużą odporność i zdolności regeneracyjne i nie wymaga dużego wsparcia z zewnątrz. Należy również
zaznaczyć, że właściwy stan ochrony i integralność obszaru odnoszą się wyłącznie do siedlisk i gatunków dla
ochrony, których obszar został wyznaczony.
Planowane zainwestowanie nie powinno negatywnie wpłynąć na integralność oraz spójność sieci obszarów Natura
2000.
4.
ANALIZA I OCENA CELÓW OCHRONY ŚRODOWISKA
USTANOWIONYCH
NA
SZCZEBLU
MIĘDZYNARODOWYM,
WSPÓLNOTOWYM I KRAJOWYM, ISTOTNYCH Z PUNKTU
WIDZENIA PROJEKTOWANEGO DOKUMENTU
Projekt zmiany studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego uwzględnia cele ochrony
środowiska zawarte w wielu dokumentach strategicznych opracowanych na szczeblu krajowym i regionalnym, a
także zawarte w dyrektywach UE. Integracja z Unią wyznaczyła zupełnie nowe ramy dla rozwoju regionalnego.
Dlatego projekt studium wyznacza nowe pole działań między innymi dla ochrony i kształtowania środowiska oraz
jego zasobów, środowiska kulturowego oraz tożsamości narodowej i regionalnej. Realizacja tych działań umożliwi
włączenie naszego potencjału przyrodniczego w europejski system ekologiczny i wykorzystanie go dla turystyki i
rekreacji, a także wygenerowanie procesów dostosowujących przestrzeń gminy Kłodzko do jakościowych wymagań
XXI wieku.
Dokumentami rangi międzynarodowej o charakterze przestrzennym, stanowiącym podstawę do formułowania celów
ochrony środowiska w programach krajowych są konwencje międzynarodowe, przyjęte przez stronę polską, a także
dokumenty strategiczne o randze krajowej m.in.:
1)
Konwencja Genewska w sprawie transgranicznego zanieczyszczenia powietrza na dalekie odległości
z 1979 r. wraz z II protokołem siarkowym z 1994 r. (Oslo): odniesienie w zakresie artykułu 2 Konwencji
(stanowiącego o ochronie środowiska przed zanieczyszczeniem oraz o dążeniu do ograniczenia i – tak dalece,
jak to możliwe – do stopniowego zmniejszania i zapobiegania zanieczyszczeniu powietrza, włączając w to
transgraniczne zanieczyszczanie powietrza na dalekie odległości): zapis o proekologicznym sposobie
rozwiązania gospodarki cieplnej – celem ograniczenia potencjalnego zanieczyszczenia powietrza,
2)
Ramowa Konwencja Narodów Zjednoczonych w sprawie zmian klimatu z Kioto – 1997 r. wraz
z Protokołem: odniesienie pośrednie: zapis o proekologicznym sposobie rozwiązania gospodarki cieplnej –
celem ograniczenia potencjalnego zanieczyszczenia powietrza, a tym samym wpływu na wielkość emisji gazów
cieplarnianych kraju;
3)
Siódmy Unijny Program Działań na Rzecz Środowiska Naturalnego do roku 2020 „Dobrze żyć w
granicach naszej planety (projekt) w zakresie celów:
2. przekształcenie Unii w zasobooszczędną, zieloną i konkurencyjną gospodarkę niskoemisyjną,
62
3. ochrona obywateli Unii przed związanymi ze środowiskiem obciążeniami i zagrożeniami dla zdrowia
i dobrostanu,
6. zabezpieczenie inwestycji na rzecz polityki ochrony środowiska i przeciwdziałania zmianie klimatu oraz
urealnieniu cen,
przy założeniu powiązania celów z celami strategii „Europa 2020” na różnych poziomach sprawowania władzy i
w każdym wypadku z uwzględnieniem zasady pomocniczości, min. w zakresie:
-
ograniczenia emisji gazów cieplarnianych o co najmniej 20%,
-
zagwarantowania, że do 2020 r. 20% zużycia energii będzie pochodziło z odnawialnych źródeł energii;
-
ograniczenia, dzięki poprawie efektywności energetycznej, zużycia energii pierwotnej o 20%,
odniesienie:
a)
zapis o proekologicznym sposobie rozwiązania gospodarki cieplnej – celem ograniczenia potencjalnego
b)
zapis klasyfikujący tereny ze względu na dopuszczalne poziomy hałasu – celem ochrony zdrowia ludzi,
zanieczyszczenia powietrza, a tym samym wpływu na wielkość emisji gazów cieplarnianych kraju,
5)
Polityka ekologiczna Państwa w latach 2009—2012 z perspektywą do roku 2016, w zakresie priorytetów:
racjonalnego gospodarowania zasobami wody, poprawy jakości środowiska i bezpieczeństwa ekologicznego
(środowisko a zdrowie, jakość powietrza, ochrona wód, gospodarka odpadami, oddziaływanie hałasu i pól
elektromagnetycznych) – odniesienie:
a)
zapis klasyfikujący tereny ze względu na dopuszczalne poziomy hałasu – celem ochrony zdrowia ludzi,
b)
zapis o proekologicznym sposobie rozwiązania gospodarki cieplnej – celem ograniczenia potencjalnego
zanieczyszczenia powietrza, a tym samym wpływu na wielkość emisji gazów cieplarnianych kraju.
Ustanowione na poziomach międzynarodowym i krajowym cele polityki ekologicznej znalazły swoje odzwierciedlenie
w opracowanych na poziomie regionalnym i lokalnym dokumentach strategicznych, takich jak programy ochrony
środowiska, plany gospodarki odpadami czy studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego
gminy.
Zapisy projektu planu miejscowego w zakresie ochrony środowiska i przyrody uwzględniają cele ochrony środowiska
określone w omówionych wyżej dokumentach w sposób możliwy dla zakresu i stopnia szczegółowości dokumentu.
5.
POTENCJALNY WPŁYW REALIZACJI USTALEŃ PROJEKTU
ZMIANY
STUDIUM
UWARUNKOWAŃ
I
KIERUNKÓW
ZAGOSPODAROWANIA PRZESTRZENNEGO NA ŚRODOWISKO
Prognoza wymaga zidentyfikowania, na ile pozwala na to elastyczność zapisów zmiany studium, charakteru
przewidywanego oddziaływania na środowisko poszczególnych ustaleń zmiany studium. Realizacja jego ustaleń
przyniesie ze sobą określony typ zagospodarowania i związane z nim przekształcenia.
Na podstawie wykonanej identyfikacji typów oddziaływań na środowisko przyrodnicze dokonano waloryzacji
jednostek
planistycznych
w
zależności
od
elementów
środowiska,
na
które
będzie
oddziaływać
ich
zagospodarowanie. W ten sposób wydzielono grupy jednostek, w których na skutek realizacji zmiany studium
nastąpią istotne oddziaływania pozytywne lub negatywne. Uwzględniono również te jednostki, na których obecnie
występują istotne oddziaływania, a realizacja zmiany studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania
przestrzennego nie będzie prowadzić do zmiany tego stanu. Przy określaniu wpływu realizacji ustaleń studium na
elementy środowiska posłużono się kryteriami dotyczącymi:
-
intensywności przekształceń (nieistotne, nieznaczne, zauważalne, duże, zupełne),
-
czasowości trwania oddziaływania (stałe, okresowe, epizodyczne),
63
-
zasięgu przestrzennego (miejscowe, lokalne, ponadlokalne, regionalne, ponadregionalne);
-
trwałości oddziaływania i przekształceń (nieodwracalne, częściowo odwracalne, przejściowe, możliwe do
rewaloryzacji).
Jednocześnie uwzględniono oddziaływania bezpośrednie, pośrednie, wtórne, skumulowane, krótkoterminowe,
średnioterminowe i długoterminowe, stałe i chwilowe oraz pozytywne i negatywne na cele i przedmiot ochrony
obszarów Natura 2000 oraz integralność sieci tych obszarów.
Projekt studium w części dotyczącej kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy Kłodzko zawiera szereg
zapisów, których realizacja pozytywnie wpłynie na środowisko przyrodnicze terenów opracowania. Najważniejsze z
nich zostały zebrane w rozdziale określającym zasady ochrony środowiska i jego zasobów, ochrony przyrody i
krajobrazu kulturowego. Ponadto wspomgane są przez zapisy dotyczące infrastruktury technicznej, w szczególności
uregulowania gospodarki wodno – ściekowej oraz zaopatrzenia w ciepło z wykorzystaniem paliw ekologicznych.
Realizacja zabudowy mieszkaniowej wiąże się z trwałym przekształceniem krajobrazu, likwidacją warstwy
biologicznie czynnej gleby, presją na siedliska roślin i zwierząt oraz ze zmianami w środowisku wodno-gruntowym. W
związku z zapisami studium docelowo każda działka budowlana zostanie zagospodarowana w minimum 40%
powierzchnią biologicznie czynną, która będzie stanowić przynajmniej częściowe odtworzenie biotopu. Zapisy pla
studium odnoszące się do zaopatrzenia w infrastrukturę techniczną, w tym zaopatrzenia w wodę i odprowadzania
ścieków nawiązują do możliwości technicznych oraz dopuszczeń przewidzianych w przepisach odrębnych.
Funkcjonowanie zabudowy mieszkaniowej będzie wiązało się z presjami na środowisko w zakresie wytwarzania
ścieków, poboru wody, wytwarzania odpadów. Możliwe są także emisje związane z zaopatrzeniem zabudowy w
ciepło. Przewidywane presje nie powinny znacząco negatywnie oddziaływać na środowisko.
W poniższej tabeli przedstawiono najważniejsze z potencjalnych oddziaływań na środowisko wydzielonych w
projekcie zmiany studium jednostek planistycznych, stosując trzystopniową skalę oceny przewidywanego
znaczącego oddziaływania w przypadku stwierdzenia możliwości jego wystąpienia, według której:
+
– oddziaływanie pozytywne;
0
– brak oddziaływania;
-1
– wpływ możliwy, jednak trudny do jednoznacznego określenia;
*
– określenie oddziaływania wariantowe, zależne od wystąpienia warunkujących czynników (w normalnych
warunkach powinno wystąpić oddziaływanie opisane jako pierwsze);
Określając przewidywane oddziaływania pośrednie, wtórne i skumulowane określono jednocześnie wpływ
zainwestowania na wzajemne powiązania poszczególnych elementów środowiska.
Tabela 30. Zestawienie potencjalnego wpływu na środowisko realizacji ustaleń studium dla jednostek planistycznych wyznaczonych
w zmianie studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy Kłodzko
stałe
chwilowe
krótkoterminowe
skumulowane
wtórne
długoterminowe
przedmiot ochrony Natura 2000
różnorodność biologiczna
warunki życia ludzi
zwierzęta
2
3
4
5
6
M - tereny zabudowy mieszkaniowej
0
0
0
0
0
0
0
0
0
0
+
0
0
0
0
0 / -1*
0
0
0
0 / -1*
średnioterminow
e
1
pośrednie
element środowiska
bezpośrednie
przewidywane znaczące oddziaływania
7
8
9
10
0
0
0
0
0
0
+
0
0
0
+
0
0
0
0
0 / -1*
64
1
rośliny
wody powierzchniowe i podziemne
powietrze
powierzchnia ziemi
krajobraz
klimat
zasoby naturalne
zabytki
dobra materialne
2
0 / -1*
0
0 / -1*
0 / -1*
+
0
0
0
+
3
0
0
0
0
0
0
0
0
0
4
0
0
0
0
0
0
0
0
+
5
0
0
0
0
0
0
0
0
0
6
0 / -1*
0
0
0 / -1*
0
0
0
0
0
7
0
0
0
0
0
0
0
0
+
8
0
0
0 / -1*
0
+
0
0
0
+
9
0
0
0 / -1*
0
+
0
0
0
+
10
0 / -1*
0
0
0 / -1*
0
0
0
0
0
Podczas wykonywania projektu zmiany studium szczególną uwagę poświęcono walorom przyrodniczym terenu
opracowania. Uwzględniono położenie terenu objętego opracowaniem na tle wyznaczonych form ochrony przyrody.
Wzięto również pod uwagę inne obszary i obiekty chronione ustanowione na obszarze objętym studium. Analiza
zapisów zmiany studium, biorąc pod uwagę ich ogólność i elastyczność (co wynika z charakteru projektowanego
dokumentu), pozwala na stwierdzenie, że:
-
postanowienia projektu dokumentu są zgodne z zapisami ustawy o ochronie przyrody w części dotyczącej
zasad gospodarowania zasobami przyrody i krajobrazu,
-
postanowienia projektu dokumentu są zgodne z aktami prawnymi dotyczącymi form ochrony przyrody.
Ustalenia zmiany studium uwzględniające wymogi przepisów odrębnych w świetle stopnia szczegółowości
dokumentu, w sposób wystarczający zapewniają właściwą ochronę krajobrazu, przyrody i warunków życia ludzi.
Reasumując nie przewiduje się powstawania znaczących negatywnych oddziaływań na środowisko, a wszystkie
oddziaływania i przekształcenia będą miały charakter zmian niezbędnych w procesie rozwoju przestrzennego gminy
Kłodzko.
6.
CHARAKTERYSTYKA ROZWIĄZAŃ MAJĄCYCH NA CELU
ZAPOBIEGANIE,
OGRANICZENIE
LUB
KOMPENSACJĘ
PRZYRODNICZĄ
NEGATYWNYCH
ODDZIAŁYWAŃ
NA
ŚRODOWISKO, MOGĄCYCH BYĆ REZULTATEM REALIZACJI
PROJEKTOWANEGO DOKUMENTU
W projekcie zmiany studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy Kłodzko
zaproponowano szereg rozwiązań mających na celu zapobieganie lub ograniczanie negatywnych oddziaływań na
środowisko.
Dla projektowanych terenów należy w sposób proekologiczny, zgodny z obowiązującymi przepisami odrębnymi,
rozwiązać gospodarkę cieplną, wodno-ściekową i gospodarkę odpadami.
Działalność projektowanych przedsięwzięć nie może powodować ponadnormatywnego obciążenia środowiska poza
granicami terenu, do którego inwestor posiada tytuł prawny.
Dopuszczalny poziom hałasu dla terenów oznaczonych na rysunku studium symbolem M nie może przekroczyć
wartości określonej w przepisach odrębnych jak dla terenów mieszkaniowych.
65
7. ANALIZA STANU ŚRODOWISKA NA OBSZARACH OBJĘTYCH
PRZEWIDYWANYM ZNACZĄCYM ODDZIAŁYWANIEM
Nie przewiduje się znaczącego oddziaływania na środowisko realizacji zapisów projektowanego dokumentu, w tym
znaczącego oddziaływania na obszary Natura 2000, w szczególności spójność oraz integralność tych obszarów. W
związku z tym analiza stanu środowiska przeprowadzona w pierwszej części prognozy wydaje się wystarczająca.
8. ROZWIĄZANIA ALTERNATYWNE DO ROZWIĄZAŃ ZAWARTYCH W
PROJEKCIE ZMIANY STUDIUM
W rozdziale tym przedstawiono rozwiązania alternatywne do rozwiązań zawartych w projekcie studium, biorąc pod
uwagę cele i geograficzny zasięg dokumentu oraz cele i przedmiot ochrony obszarów Natura 2000, integralność tych
obszarów oraz spójność sieci obszarów Natura 2000, wraz z uzasadnieniem ich wyboru oraz opis metod dokonania
oceny prowadzącej do tego wyboru albo wyjaśnieniem braku rozwiązań alternatywnych, w tym wskazania
napotkanych trudności wynikających z niedostatków techniki lub luk we współczesnej wiedzy.
Prognoza oddziaływania na środowisko była sporządzana równolegle do projektu zmiany studium uwarunkowań i
kierunków zagospodarowania gminy Kłodzko. Na etapie sporządzania projektu zmiany studium rozpatrywano różne
warianty przeznaczenia i zagospodarowania terenów objętych opracowaniem. Ocenę różnych wariantów poprzedziła
analiza warunków fizjograficznych, walorów przyrodniczych oraz stanu sanitarnego środowiska.
W trakcie opracowania projektu zmiany studium rozpatrywano kilka wariantów zagospodarowania przestrzennego.
Jednym z kryteriów wyboru najlepszych rozwiązań były uwarunkowania przyrodnicze gminy Kłodzko. Do
rozpatrywanych wariantów należało przeznaczenie terenów pod usługi, w tym usługi turystyki. Wariant ten nie jest
zgodny z potrzebami gminy w zakresie zainwestowania. Innym wariantem było przywrócenie użytkowania rolnego,
niemożliwe do realizacji ze względu na aspekt ekonomiczny - konieczność wypłaty odszkodowań z tytuły spadku
wartości nieruchomości dla części nieruchomości.
Zatem o wyborze przyjętej wersji projektu zmiany studium zdecydowały z jednej strony względy ekonomiczne i chęć
wykorzystania potencjału obszarów objętych opracowaniem związanego z ich położeniem oraz uwarunkowaniami
fizjograficznymi i kulturowymi, a z drugiej potrzeba kontynuacji dotychczasowych kierunków rozwoju zgodnie z
lokalnymi tradycjami i z oczekiwaniami mieszkańców. Prezentowany projekt zmiany studium jest więc wynikiem
trudnego kompromisu między koniecznością zapewnienia możliwości rozwoju przestrzennego, a wymogami ochrony
środowiska przyrodniczego. Przyjęty wariant daje gminie pewną ofertę terenów pod inwestycje i jednocześnie
zapewnia mu zrównoważony rozwój dzięki unikaniu, a w ostateczności ograniczaniu i minimalizowaniu negatywnych
wpływów na cele i przedmiot ochrony najcenniejszych przyrodniczo obszarów.
9.
METODY
ANALIZY
REALIZACJI
POSTANOWIEŃ
PROJEKTOWANEGO DOKUMENTU ORAZ CZĘSTOTLIWOŚĆ JEJ
PRZEPROWADZANIA
Projekt zmiany studium został sporządzony zgodnie z obowiązującymi przepisami odnoszącymi się do ochrony
środowiska. Realizacja ustaleń zmiany studium wymaga kontroli i oceny jakości poszczególnych elementów
środowiska. Wiąże się to bezpośrednio z kontrolą i oceną wpływu na środowisko poszczególnych przedsięwzięć,
realizowanych w granicach obszaru objętego zmianą studium, w oparciu o ustalenia zmiany studium.
Do kontrolowania i egzekwowania przestrzegania przepisów ochrony środowiska niezbędna jest wiarygodna
informacja o stanie środowiska, która jest zapewniona w ramach Państwowego Monitoringu Środowiska.
Gromadzone informacje służą wspomaganiu działań na rzecz ochrony środowiska, poprzez systematyczne
66
informowanie organów administracji i społeczeństwa o: jakości elementów przyrodniczych, dotrzymywaniu
standardów jakości środowiska lub innych wymagań określonych przepisami oraz obszarach występowania
przekroczeń tych standardów lub innych wymagań, występujących zmianach jakości elementów przyrodniczych,
przyczynach tych zmian, w tym powiązaniach przyczynowo-skutkowych występujących pomiędzy emisjami i stanem
elementów przyrodniczych.
W miarę potrzeb możliwe jest tworzenie lokalnych sieci monitoringu w celu śledzenia i kontrolowania wpływu
najbardziej szkodliwych źródeł punktowych lub obszarowych na lokalny poziom zanieczyszczeń. Mogą być one
tworzone przez organy administracji publicznej, gminy oraz podmioty gospodarcze oddziaływujące na środowisko.
Koordynacyjna rola WIOŚ realizowana jest poprzez uzgadnianie programów pomiarowych realizowanych w sieci
lokalnej, jak również weryfikację uzyskanych danych pomiarowych.
Kontrola stanu środowiska i jego zagrożeń należy głównie do obowiązków innych organów niż Gmina, jednakże dla
analizy skutków realizacji postanowień zmiany studium gmina we własnym zakresie powinna uzyskiwać informacje o
zmianach środowiska od organów i jednostek prowadzących monitoring. Zaleca się także okresowe- dwuletnie
przedstawianie informacji o wartościach wskaźników wpływających na jakość i standard życia mieszkańców, a także
wskazujących na zmiany spowodowane planem. W sytuacjach szczególnych częstotliwość pomiarów może być
zmniejszona lub zwiększona w zależności od przedmiotu analizy.
Podstawowymi parametrami proponowanymi do monitorowania są przede wszystkim:
-
stan czystości gleb, a także stopień ich degradacji
-
stan czystości powietrza,
-
stan czystości wód podziemnych, a w nawiązaniu do niego bilans ścieków wytwarzanych i odprowadzanych do
sieci kanalizacyjnej,
-
poziom hałasu w odniesieniu do dopuszczalnych poziomów hałasu na poszczególnych terenach,
-
poziom pól elektromagnetycznych w odniesieniu do dopuszczalnych poziomów pól elektromagnetycznych na
poszczególnych terenach,
-
bilans odpadów.
Każdorazowo dla poszczególnych przedsięwzięć mogą być ustalane na etapie procesu inwestycyjnego indywidualne
programy monitoringu oddziaływania przedsięwzięcia na środowisko, mające na celu dokładne zobrazowanie
oddziaływania w świetle indywidualnych potrzeb.
W przypadku stwierdzenia znacznego negatywnego wpływu na środowisko, może zajść konieczność zmiany
studium, natomiast w przypadku braku istotnych negatywnych oddziaływań, można kontynuować realizację ustaleń
przyjętej wersji zmiany studium.
10.
INFORMACJE
O
MOŻLIWYM
ODDZIAŁYWANIU NA ŚRODOWISKO
TRANSGRANICZNYM
Opracowane studium obejmuje wybrane tereny w miejscowości Bierkowice, w obrębie gminy Kłodzko. Nie
przewiduje się transgranicznego oddziaływania na środowisko wskutek realizacji projektu zmiany studium.
11. STRESZCZENIE W JĘZYKU NIESPECJALISTYCZNYM
Niniejsze opracowanie stanowi prognozę oddziaływania na środowisko projektu zmiany studium uwarunkowań i
kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy Kłodzko dla wybranych terenów w miejscowości Bierkowice.
67
Podstawowym celem prognozy jest ustalenie, czy zapisy projektu zmiany studium nie naruszają zasad prawidłowego
funkcjonowania środowiska przyrodniczego. Ważne jest, by względy ochrony środowiska i zrównoważonego rozwoju
były rozważane na równi z innymi celami i interesami (gospodarczymi i społecznymi). Prognoza ma również ułatwić
identyfikację możliwych do określenia skutków środowiskowych spowodowanych realizacją postanowień ocenianego
dokumentu oraz ocenić, czy przyjęte rozwiązania ochronne w dostateczny sposób zabezpieczają przed
powstawaniem konfliktów i zagrożeń w środowisku.
Prognozę opracowano na podstawie analizy projektu zmiany studium, założeń ochrony środowiska, informacji o
projektowanych inwestycjach oraz materiałów archiwalnych dotyczących charakterystyki i stanu środowiska
przyrodniczego. Rozpoznanie aktualnego stanu środowiska i jego zagrożeń wynikających z realizacji zmiany studium
uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego uzupełniono na podstawie wizji terenowej.
W prognozie oceniono możliwy wpływ na środowisko przyrodnicze skutków realizacji zapisów projektu studium dla
poszczególnych jednostek planistycznych i wydzielono te jednostki, na których mogą wystąpić istotne oddziaływania.
Ustalono charakter tych oddziaływań na poszczególne składniki środowiska uwzględniając intensywność
powodowanych przez nie przekształceń, czas ich trwania oraz ich zasięg przestrzenny. Zasadniczą część prognozy
wykonano
w
ujęciu
tabelarycznym,
co
pozwala
przedstawić
oddziaływanie
przewidywanego
sposobu
zagospodarowania wybranych jednostek urbanistycznych na poszczególne elementy środowiska przyrodniczego.
Wykonana prognoza zidentyfikowała, na ile pozwala na to elastyczność zapisów zmiany studium, charakter
przewidywanych oddziaływań na środowisko poszczególnych ustaleń zmiany studium. Realizacja zapisów zmiany
studium przyniesie ze sobą określony typ zagospodarowania i związane z nim przekształcenia.
Projekt zmiany studium zawiera szereg zapisów, których realizacja pozytywnie wpłynie na środowisko przyrodnicze
terenów opracowania. W projekcie zmiany studium m.in.:
-
określono warunki gospodarki odpadami zgodne z ustawą o odpadach,
-
wskazano potrzebę wykorzystywania paliw ekologicznych do produkcji energii cieplnej.
Podczas wykonywania projektu studium szczególną uwagę poświęcono walorom przyrodniczym terenu opracowania.
Uwzględniono położenie terenu objętego opracowaniem na tle wyznaczonych obszarów chronionych. Analiza
zapisów zmiany studium, biorąc pod uwagę ich ogólność i elastyczność (co wynika z charakteru projektowanego
dokumentu), pozwala na stwierdzenie, że:
-
postanowienia projektu dokumentu są zgodne z zapisami ustawy o ochronie przyrody w części dotyczącej
zasad gospodarowania zasobami przyrody i krajobrazu,
-
postanowienia projektu dokumentu są zgodne z aktami prawnymi dotyczącymi form ochrony przyrody.
Reasumując, w przypadku uwzględnienia postulatów prognozy nie przewiduje się powstawania istotnych
oddziaływań na środowisko, a wszystkie oddziaływania i przekształcenia będą miały charakter zmian niezbędnych w
procesie rozwoju przestrzennego gminy Kłodzko.
68

prognoza oddziaływania na środowisko zmiany studium

Transkrypt

Podobne dokumenty

"Klodzkodis" Sp. z oo Supermarket "E. Leclerc"

Kłodzko -

GP.K4-Karta informacyjna-opracowanie i zmiany mpzp

DO BURMISTRZA KRAS EGOSTAWU W IOSEK

"WZ-Pro" Usługi Projektowo

Jeśli chciałbyś wspomóc działalność naszego Zakładu

Pobierz jako plik PDF