Filozofia i medytacja buddyjska z punktu widzenia kognitywistyki i

Filozofia i medytacja buddyjska
z punktu widzenia
kognitywistyki i badao nad mózgiem
Andrzej Jankowski
Mózg, umysł, religia
2014
Plan prezentacji
1. Buddyzm i nauka- relacja i cel
2. Filozofia buddyjska a kognitywistyka
3. Medytacja i neuronalne korelaty
1. Buddyzm i nauka- relacja i cel
• Dlaczego nauka interesuje się buddyzmem i
medytacją?
• Jaką formę przybiera dialog między
buddyzmem i nauką?
• Jakie jest miejsce badao nad medytacją w
nauce?
Dlaczego nauka interesuje się
buddyzmem?
• Status buddyzmu jest bardziej
epistemologiczny lub ontologiczny w
przeciwieostwie do „duchowy”
• Buddyjska filozofia bardziej przypominana
psychologię lub filozofię, aniżeli religię
• Buddyzm wykazuje wiele podobieostw do
nowoczesnej nauki i filozofii
Relacja- dialog, komplementarnośd
• Buddyzm i kognitywistyka poruszają te same
kwestie- ja, ucieleśnienia, umysłu,
świadomości, natury rzeczywistości
• Wiedza buddyjska opiera się na empirycznym
badaniu, tak jak wiedza naukowa
• Mimo tego, istnieje wiele różnic w podejściu
filozofii buddyjskiej i kognitywistyki
Dlaczego badamy praktykujących
medytację?
• Medytujący rozwijają specyficzne funkcje
dzięki treningowi medytacyjnemu
• Osiągają określone powtarzalne i stabilne
stany umysłu (mózgu)
• Dzięki nim możemy uzyskad dane, które bez
nich nie powstałyby
• Są w stanie dad dokładniejsze raporty
pierwszo-osobowe w porównaniu do osób
które nie praktykują medytacji
Miejsce badao nad medytacją w nauce
• Neurofenomenologia- połączenie perspektywy
pierwszo i trzecio osobowej
- doświadczenie jest nieredukowalne
- badanie bez odrzucenia subiektywności
- raport badanego + obiektywny pomiar
- oba te składniki są konieczne
2. Filozofia buddyjska a kognitywistyka
• czym według filozofii buddyjskiej jest umysł i
świadomośd?
• jak ma się to do neuronauki i kognitywistyki?
• co jest obiektywne i mierzalne, a co jest
kwestią metafizyki i tradycji?
Podstawy filozofii buddyjskiej
• Pustka, współzależnośd, nietrwałośd
- Wszystkie zjawiska są warunkowane przez
inne i biorą udział w warunkowaniu innych
- Nic nie istnieje autonomiczny, odrębny,
trwały byt
- Nasz umysł to strumieo doświadczenia,
zmieniający się z chwili na chwilę
- „Ja” to złudzenie i przyczyna cierpienia
Cierpienie- wyzwolenie
• Cierpienie wynika z błędnego określenia
perceptów i treści umysłu jako absolutnie
realnych, które są tworem jakiegoś „ja”, które
jest oddzielone od środowiska
• Medytacja prowadzi do trwałej zmiany:
przeżywania swojego doświadczenia nie będąc
uwarunkowanym jego treścią
Dwa aspekty buddyzmu
• Filozofia buddyjska posiada dwa aspekty
(„fact-value distincion”)
- „co jest”- medytacja zmienia doświadczenie
- „co z tego wynika”- to absolutna
rzeczywistośd i wyzwolenie od cierpienia
• Potrzeba odseparowad weryfikowalne
aspektów tej wiedzy od opisów
metafizycznych i filozoficznych.
Filozofia buddyjska a kognitywistyka
• Kognitywistyka:
- różnica między obecnością i nieobecnością
świadomości
- świadomośd nie może byd przedmiotem
poznania
- „trudny problem świadomości” Chalmersa
• Filozofia buddyjska
- różnica między „grubą świadomością” i
„subtelną świadomością”
- doświadczenie świadomości samej w sobie
rezultatem medytacji
3. Medytacja i neuronalne korelaty
• Jaki jest cel badao nad medytacją?
• Czym jest medytacja i jakie doświadczenie
generuje?
• Jak medytacja wpływa na umysł i mózg?
• Czym różnią się mózgu początkujących i
zaawansowanych medytujących?
Cel badao nad medytacją
•
•
•
•
Wpływ medytacji na mózg i umysł
Neuroplastycznośd mózgu
Relacja umysł-ciało
Modelowanie technik medytacji w celach
klinicznych (np. MBSR)
Definicja medytacji, rodzaje medytacji
• Istnieje mnóstwo praktyk nazywanych medytacją
• Najbardziej podstawowe rodzaje:
– Praktyka koncentracji i wglądu
– Medytacja współczucia i miłującej dobroci
• Ostatecznym celem medytacji jest wgląd„rozpoznanie natury umysłu”
Praktyka koncentracji i wglądu
• Praktyka koncentracji- skupienie uwagi na
obiekcie, zwiększanie stabilności i
intensywności uwagi
• Praktyka wglądu (koncentracja bez obiektu)badanie różnych aspektów rzeczywistości przy
użyciu wcześniej wypracowanej umiejętności
skupienia
Etapy medytacji koncentracji i wglądu
1. Koncentracja na obiekcie w celu uspokojenia umysłu
2. Ustabilizowanie koncentracji i pogłębienie spokoju
3. Porzucenie obiektu bez porzucania stanu umysłu
4. Obserwacja treści doświadczenia bez modyfikacji
5. Spoczywanie w stabilności (koncentracja) i
przejrzystości (świadomośd doświadczenia bez
modyfikacji)
Inny przykład- faza budowania i rozpuszczania
Cel medytacji- wgląd
• Jednolity i niezmienny stan spokoju umysłu
wraz z odczuciem obecności
• Niezmienny aspekt świadomości, będący
podstawą dla zmiennych treści umysłu
• Postrzeganie bez modyfikacji doświadczenia
• Otwarta świadomośd, bez skupienia na niczym
konkretnym
• Meta-świadmośd- przeniesienie koncentracji z
treści umysłu na pole uwagi, świadomośd
własnej świadomości
Medytacja a uwaga
• Nauka umiejętności medytacji przyjmuje kształt
odwróconego U
• Średnio-zaawansowani medytujący wykazują
największą aktywnośd obszarów związanych ze
skupieniem uwagi
• Najbardziej zaawansowani wykazują najmniejszą
aktywnośd w tych obszarach
• Wniosek- im więcej treningu, tym utrzymywanie
uwagi wymaga mniej wysiłku i zaangażowania
Neural correlates of attentional expertise in long-term meditation practitioners
J.A. Brefczynski-Lewis et. al, PNAS, 2007
Medytacja a aktywnośd spoczynkowa
mózgu
• Mniejsza aktywnośd spoczynkowa mózgu
• Łącznośd funkcjonalna pomiędzy obszarami
sieci spoczynkowej
• Regulacja spontanicznej aktywności
umysłowej
• Mniejszy wysiłek aby utrzymad koncentrację
• Przebywanie w chwili obecnej bez
fantazjowania i błądzenia myślami
Meditation experience is associated with differences in
default mode network activity and connectivity
Judson A. Brewera et. al., PNAS, 2011
Medytacja a emocje
• U początkujących uważnośd obniża aktywnośd
ciała migdałowatego związanego z
przetwarzaniem emocji
• U zaawansowanych- dezaktywacja sieci
domyślnej wraz ze zwiększeniem
odczuwaniem emocji
• Uważnośd stanowi skuteczną strategię
utrzymania stabilności emocjonalnej
Impact of mindfulness on the neural responses to emotional pictures in experienced
and beginner meditators, V. Taylor et. al., NeuroImage 2011
Współczucie i miłująca dobrod
• Miłująca dobrod- stan szczerego pragnienia
szczęścia i dobrobytu dla innych
• Współczucie- chęd wyzwolenia innych z
cierpienia
Praktyka współczucia a empatia
• Wzrost aktywności obszarów związanych z
przetwarzaniem emocji, empatią, moralnością,
teorią umysłu
• Wzrost współczucia- reakcji na dźwięki o
emocjonalnym znaczeniu
Regulation of the Neural Circuitry of Emotion by Compassion Meditation: Effects of
Meditative Expertise
A. Lutz, J. Brefczynski-Lewis, T. Johnstone3, R. J. Davidson, PLOS ONE, 2008
Fale gamma
• Zsynchronizowane fale gamma o wysokiej
amplitudzie (świadomośd percepcyjna, integracja
modalności sensorycznych)
• Najprawdopodobniej odzwierciedlają zmianę jakości
świadomości raportowanej przez badanych
(a) Scalp distribution of gamma activity during
meditation. (Left) Controls. (Right) Practitioners.
(b)Interaction between the subject and the state
factors for this ratio
Long-term meditators self-induce high-amplitude gamma synchrony during mental practice
A. Lutz et. al., PNAS 2004
Medytacja w celach klinicznych
•
•
•
•
•
Chroniczne lęki
Depresja
Uzależnienia
Anoreksja, bulimia
Przewlekły ból
Dziękuję 
za uwagę