perspektywy - Polskie Towarzystwo Informacji Przestrzennej

GIS
PERSPEKTYWY
Rosn¹ce zainteresowanie problematyk¹ moraln¹ dzia³alnoœci w zakresie geomatyki znajduje swoje odzwierciedlenie w tworzeniu kodeksów etycznych przez organizacje zawodowe, takie jak Asocjacja Miejskich i Regionalnych Systemów Informacyjnych (URISA) czy
Miêdzynarodowa Federacja Geodetów (FIG).
Rozwa¿ania ogólniejsze, ale równie¿ istotne
dla geomatyki, doprowadzi³y do powstania
deklaracji i kodeksów etycznych Europejskiej
Fundacji Nauki (ESF), Europejskiej Federacji
Narodowych Stowarzyszeñ In¿ynierskich
(FEANI) i licznych organizacji ukierunkowanych na problematykê gospodarcz¹.
Etyka
Do przedstawienia œwiatowego dorobku w zakresie tego rodzaju kodeksów dotycz¹cych miêdzynarodowej i interdyscyplinarnej spo³ecznoœci geomatycznej zastosowano w niniejszym artykule dwa ró¿ne podejœcia, rozpatruj¹c geomatykê na tle:
■ ogólnie traktowanej dzia³alnoœci naukowej, technicznej i gospodarczej,
■ szczegó³owych dyscyplin powi¹zanych z geomatyk¹.
W ten sposób uzyskano mo¿liwoœæ wyci¹gniêcia wniosków istotnych obecnie dla polskiej spo³ecznoœci geomatycznej.
Dzia³alnoœæ w dziedzinie geomatyki rozumianej szeroko, a wiêc
z uwzglêdnieniem ró¿nych dyscyplin i zawodów zajmuj¹cych
siê geoinformacj¹, mo¿e mieæ charakter naukowy, techniczny
lub gospodarczy. Zale¿nie od rodzaju tej dzia³alnoœci etykê
geomatyczn¹ nale¿y wiêc rozpatrywaæ w powi¹zaniu ze wspó³czesnymi problemami dotycz¹cymi odpowiednio etyki nauki,
techniki lub gospodarki.
G Etyczne problemy nauki
¯
yjemy w czasach powszechnie odczuwanego kryzysu moRozpatruj¹c relacje miêdzy nauk¹ i spo³eczeñstwem, kwestioralnego, który stwarza zagro¿enia dla poszczególnych osób, nuje siê neutralnoœæ nauki, a nawet jej œcis³oœæ i obiektywnoœæ.
grup spo³ecznych, narodów i ca³ej ludzkoœci. Kryzys ten doty- Poddawana ró¿norodnym negatywnym wp³ywom nauka nie moczy równie¿ ciê¿ko doœwiadczonego przez historiê spo³eczeñ¿e byæ obecnie traktowana jako bezinteresowne poszukiwanie
stwa polskiego, które w minionym wieku zosta³o dotkniête skutprawdy i niezawodne Ÿród³o postêpu ludzkoœci. Ma ona trudnokami niszcz¹cego i demoralizuj¹cego dzia³ania obcych totalitaœci w kontrolowaniu samej siebie, co powoduje koniecznoœæ
ryzmów, a obecnie w znacznej swej czêœci nie umie przystosopodejmowania ocen moralnych i decyzji zewnêtrznych odwo³uwaæ siê do ¿ycia w zmienionych warunkach politycznych i eko- j¹cych siê do odpowiedzialnoœci spo³ecznej (a czego przyk³anomicznych. W tej sytuacji obserwuje siê zwiêkszone zainteredem mo¿e byæ problem klonowania). Obserwuje siê negatywne
sowanie praktycznymi i teoretycznymi aspektami etyki w jej
skutki stosowania niektórych wyników badañ, np. produkowapodwójnym rozumieniu jako:
nia nowych materia³ów o ubocznym dzia³aniu rakotwórczym.
■ systemu ocen i norm moralnych odnosz¹cego siê do danej Warunki rozwoju nauki, a w konsekwencji równie¿ jej postêpy,
zbiorowoœci spo³ecznej w danym okresie czasu – tak definiowana
uzale¿nione s¹ w znacznym stopniu od spo³ecznego zaufania
etyka jest synonimem moralnoœci i tak te¿ jest interpretowana
i poparcia udzielanego ludziom, którzy prowadz¹ badania naukow niniejszym opracowaniu,
we i za te badania odpowiadaj¹. Powinno siê zatem d¹¿yæ do
■ dyscypliny filozoficznej zajmuj¹cej siê moralnoœci¹, zw³aszcza tego, aby spo³eczeñstwo mog³o ufaæ uczonym, wierzyæ w szladobrem, powinnoœci¹ moraln¹, sumieniem
chetnoœæ ich intencji, nieposzlakowan¹ prai teori¹ wartoœci – w ten sposób okreœlana
woœæ oraz wysok¹ jakoœæ naukow¹ uzysNa jak¹ ocenê etyczn¹ zas³uguje doetyka jest zatem nauk¹ o moralnoœci.
kiwanych wyników. Zaufanie jest równie¿
starczanie danych i produktów geoinKa¿da daj¹ca siê wyodrêbniæ i dostatecznie
niezbêdne we wszelkich kontaktach miêformacyjnych bez metadanych? Czy nie
ukszta³towana zbiorowoœæ spo³eczna ma
dzy naukowcami.
przypomina to sprzedawania leku bez
swoje w³asne problemy moralne, które poEuropejska Fundacja Nauki podkreœla (Euinformacji o jego w³aœciwoœciach,
winny byæ rozpoznane, ocenione i ujête pod
ropean Science Foundation, 2000), ¿e wszysta zw³aszcza sposobie u¿ycia?
postaci¹ odpowiednich norm postêpowakich pracowników nauki obowi¹zuj¹:
nia. Uporz¹dkowany zestaw norm i wska■ najwy¿sze standardy zawodowe w prozówek dotycz¹cych postêpowania w danej
jektowaniu i prowadzeniu badañ,
dziedzinie i odwo³uj¹cych siê do ogólnie przyjêtych zasad etycz■ krytyczne i wolne od uprzedzeñ podejœcie do prowadzenia
nych nazywa siê zazwyczaj kodeksem etycznym lub kodeksem
badañ oraz analizy ich wyników,
etyki w tej dziedzinie. Znanym przyk³adem jest kodeks etyki lekar- ■ szczeroœæ i sprawiedliwoœæ w odniesieniu do wk³adu partneskiej, którego geneza siêga Hipokratesa: Przysiêgam na Apollina..., rów, konkurentów i poprzedników,
¿e bêdê stosowa³ zabiegi lecznicze wedle mych mo¿noœci i rozezna■ zasady absolutnej uczciwoœci we wszystkich fazach pracy
nia ku po¿ytkowi chorych, broni¹c ich od uszczerbku i krzywdy...
naukowej.
12
MAGAZYN GEOINFORMACYJNY nr 10 (101) PAŹDZIERNIK 2003
GIS
PERSPEKTYWY
geomatyczna
JERZY GAŹDZICKI
COMEST, 2003), której zadaniem jest formu³owanie zasad etycznych u³atwiaj¹cych decydentom stosowanie kryteriów pozaekonomicznych. W pierwszej fazie prac skoncentrowano siê na
etyce w zakresie dotycz¹cym problematyki:
■ s³odkiej wody,
■ przestrzeni kosmicznej,
■ energii,
■ spo³eczeñstwa informacyjnego.
Obecnie rozwija siê prace dotycz¹ce etyki œrodowiska i zrównowa¿onego rozwoju oraz etyki nauczania.
W etyce techniki wiele uwagi poœwiêca siê normom moralnym
in¿ynierów. Wzorcowy kodeks etyczny dla œrodowisk in¿ynierskich opracowa³a Europejska Federacja Narodowych Stowarzyszeñ In¿ynierskich (European Federation of National Engineering Associations, 2001). Kodeks ten w sposób zwiêz³y i klarowny okreœla ogólne powinnoœci in¿yniera, nie wchodz¹c
w szczegó³y wynikaj¹ce ze specjalnoœci technicznych. Treœæ
kodeksu obejmuje trzy dzia³y: etykê osobist¹, etykê zawodow¹
i odpowiedzialnoœæ spo³eczn¹.
G Etyczne problemy gospodarki
Problemy te rozpatruje siê na czterech poziomach: globalnym,
krajowym, organizacji gospodarczych oraz indywidualnych
uczestników dzia³alnoœci gospodarczej. Ostatnio du¿o uwagi
poœwiêca siê pierwszemu z tych poziomów (Gasparski, 2002),
co znajduje swój wyraz w wypowiedzi, której autorem jest znany ekonomista Jeffrey Sachs: Globalizacja wsparta globaln¹
etyk¹ jest najwiêksz¹ nadziej¹ krajów biednych.
Na ka¿dym poziomie istotne s¹ trzy wymiary dzia³ania gospodarczego (3E):
Zasady te dotycz¹ unikania:
■ jakichkolwiek oszustw, w tym polegaj¹cych na fa³szerstwie ■ Efektywnoœæ, czyli skutecznoœæ dzia³ania.
■ Ekonomicznoœæ, czyli zale¿noœæ miêdzy wynikami dzia³ania
danych i zapisów,
i nak³adami na to dzia³anie.
■ piractwa (nielegalnego kopiowania) i plagiatorstwa,
■ Etycznoœæ, czyli zgodnoœæ dzia³ania z przyjmowanymi nor■ utrudniania pracy innym naukowcom,
mami moralnymi, od której zale¿y stopieñ przyzwolenia spo■ nadu¿ywania zaufania przez recenzentów i kierowników.
Fundacja zaleca opracowywanie i stosowanie kodeksów dobrej ³ecznego na to dzia³anie.
praktyki naukowej (good scientific practice) uwzglêdniaj¹cych po- Aktualne problemy etyczne w polskiej gospodarce stanowi¹
przedmiot zainteresowania Krajowej Izby
trzeby krajowych organizacji naukowych
Gospodarczej. Z jej inicjatywy za³o¿ony
oraz charakter dziedzin, którymi te organiCzy kartografia bywa stosowana jako
jako fundacja Instytut Badañ nad Demozacje siê zajmuj¹.
sztuka fa³szowania rzeczywistoœci? Jakracj¹ i Przedsiêbiorstwem Prywatnym
G Etyczne problemy techniki
kie s¹ pod tym wzglêdem tendencje?
opracowa³ kodeks etyki w dzia³alnoœci
gospodarczej przeznaczony do szerokieEtyka techniki, rozpatrywana czêsto w pogo stosowania przez wszystkich zainterewi¹zaniu z etyk¹ nauki, zyskuje coraz bardziej na znaczeniu. Odkrycia naukowe i postêp technologiczny sowanych. Mo¿e on byæ podstaw¹ opracowania kodeksów powp³ywaj¹ na rozwój spo³eczeñstw. Oczywiste jest, ¿e w rezulta- szczególnych firm oraz innych organizacji gospodarczych. Treœæ
cie powstaj¹ problemy wymagaj¹ce etycznej refleksji. Miêdzy- kodeksu jest bogata i obejmuje nastêpuj¹ce czêœci:
narodowym forum w tej dziedzinie jest Œwiatowa Komisja Ety- ■ preambu³a,
ki Nauki i Techniki dzia³aj¹ca w ramach UNESCO (World Com- ■ stosunki z klientami,
mission on the Ethics of Scientific Knowledge and Technology ■ stosunki z akcjonariuszami, udzia³owcami i innymi inwestorami,
13
MAGAZYN GEOINFORMACYJNY nr 10 (101) PAŹDZIERNIK 2003
GIS
PERSPEKTYWY
■ stosunki z pracownikami,
■ stosunki z kontrahentami,
■ relacje z konkurencj¹,
■ powi¹zania z w³adzami i lokalnymi spo³ecznoœciami,
■ œrodowisko naturalne,
■ zwi¹zki biznesu z polityk¹,
■ zamówienia publiczne,
■ zagadnienia zwi¹zane z miêdzynarodowym biznesem.
Na zakoñczenie podano wskazówki dotycz¹ce wdra¿ania kodeksu.
G Wybrane kodeksy etyczne
zwi¹zane tematycznie z geomatyk¹
Ze wzglêdu na interdyscyplinarny charakter geomatyki normy
postêpowania stanowi¹ce przedmiot jej zainteresowania mo¿na
znaleŸæ w kodeksach etyki dotycz¹cych dyscyplin pokrewnych.
S¹ to z regu³y kodeksy opracowane, przyjête i stosowane w ramach du¿ych organizacji pozarz¹dowych o charakterze zawodowym i zasiêgu krajowym lub miêdzynarodowym.
G Deklaracja zasad etycznych i wzorcowy
kodeks postêpowania zawodowego FIG
SGP oraz stwierdza siê, ¿e najwa¿niejszym nakazem moralnym
geodety jest rzetelnoœæ, dok³adnoœæ i skrupulatnoœæ w wykonywaniu czynnoœci zawodowych.
Rozdzia³ Wykonywanie czynnoœci zawodowych zgodnie z tytu³em zawiera wiele zaleceñ dotycz¹cych pracy geodety. Stwierdza siê, ¿e powinien on wykonywaæ swe czynnoœci wed³ug
najlepszej wiedzy fachowej, zachowuj¹c niezawis³oœæ i bezstronnoœæ oraz doskonal¹c wiedzê fachow¹. Podkreœla siê, ¿e na
geodecie ci¹¿y obowi¹zek zachowania tajemnicy co do faktów
i informacji.
Kolejny rozdzia³ Zasady postêpowania geodety jako bieg³ego
lub uprawnionego przed s¹dami i innymi organami orzekaj¹cymi mo¿e byæ traktowany jako krótkie uzupe³nienie rozdzia³u
poprzedniego.
Rozdzia³ czwarty Zasady zachowania siê geodety w spo³ecznoœci SGP jest bardzo rozbudowany i stanowi pod wzglêdem objêtoœci po³owê ca³ego kodeksu. Szczegó³owoœæ i charakter tego
rozdzia³u ilustruje paragraf 24: Geodeta pe³ni¹cy funkcjê w organach statutowych Stowarzyszenia zobowi¹zany jest dbaæ o zachowanie powagi podczas wykonywania czynnoœci ³¹cz¹cych
siê z pe³nion¹ funkcj¹.
Rozdzia³ pi¹ty Postanowienia koñcowe nawi¹zuje do treœci i sposobu ujêcia rozdzia³u czwartego. Pisze siê tam w przedostatnim
paragrafie: Geodeta nie mo¿e usprawiedliwiaæ swego nagannego postêpowania nieznajomoœci¹ Statutu SGP, niniejszego Kodeksu lub orzeczeñ s¹dów kole¿eñskich.
Dokument ten (International Federation of Surveyors, 1998)
opracowany zosta³ przez Miêdzynarodow¹ Federacjê Geodetów
zrzeszaj¹c¹ krajowe organizacje pozarz¹dowe w zakresie geodezji, w tym Stowarzyszenie Geodetów Polskich. Stanowi on
materia³ wzorcowy dla organizacji cz³onkowskich w ich pra- G Kodeks etyki Asocjacji Miejskich
cach nad w³asnymi, krajowymi kodeksami etycznymi. Celem i Regionalnych Systemów Informacyjnych
nadrzêdnym jest kszta³towanie w³aœciwych postaw moralnych
Problematyk¹ etyczn¹ systemów informacji geograficznej (GIS)
w ca³ej miêdzynarodowej spo³ecznoœci geodezyjnej.
Dokument obejmuje cztery czêœci. We Wprowadzeniu naœwietla zajê³a siê wymieniona w tytule miêdzynarodowa organizacja
o znanym akronimie URISA. W wyniku
siê znaczenie zasad moralnych dla zawojej dzia³alnoœci powsta³ niedawno i jest
du geodezyjnego i zaleca zastosowanie teupowszechniany kodeks etyki GIS (Urgo dokumentu przez organizacje cz³onkowKto i w jakim zakresie powinien poban and Regional Information Systems
skie.
czuwaæ siê do odpowiedzialnoœci
Association, 2003), opracowany przy
Czêœæ druga Zasady etyczne podaje podza korelacjê programów studiów, liczuwzglêdnieniu szerokiej dyskusji publiczstawowe regu³y dotycz¹ce:
by studentów oraz mo¿liwoœci ich zanej oraz licznych publikacji na ten temat.
■ prawoœci,
trudnienia w kraju i za granic¹ zgodWymieniæ tu nale¿y m.in. literaturê doty■ niezale¿noœci,
nie z nabytymi kwalifikacjami w zacz¹c¹ aspektów etycznych w informaty■ starannoœci i kompetencji,
kresie geomatyki? Jakiego rodzaju ince i kartografii (Peterson, 2000).
■ obowi¹zków.
formacje uczelnia powinna przekazyWe wstêpie do tego kodeksu pisze siê, ¿e
W czêœci trzeciej Interes publiczny przedwaæ kandydatom na studia?
zawiera on wskazówki dotycz¹ce postêstawia siê obowi¹zki geodety wzglêdem
powania profesjonalistów w zakresie GIS,
spo³eczeñstwa, podkreœlaj¹c jego rolê
w dostarczaniu informacji na u¿ytek publiczny z myœl¹ o po- pomagaj¹c im w dokonywaniu w³aœciwych i etycznych wyborów oraz okreœlaj¹c kryteria dla oceny ich pracy z etycznego
trzebach obecnych i przysz³ych.
Wreszcie czêœæ czwarta stanowi wzorcowy kodeks norm postê- punktu widzenia. Podstaw¹ kodeksu jest deontologiczna, czyli
powania w formie nakazów lub zakazów dotycz¹cych dzia³añ wynikaj¹ca z teorii powinnoœci, zasada etyczna nakazuj¹ca traktowanie bliŸniego jako celu, nie zaœ jako œrodka. Z obowi¹zkageodety jako:
mi wzglêdem cz³owieka powi¹zano zatem strukturê kodeksu.
■ pracodawcy,
Œwiadomie ujêto podawane normy moralne w formie nakazów,
■ wykonawcy wspó³dzia³aj¹cego z klientami,
czy te¿ zaleceñ, a nie w formie zakazów, których kompletnoœæ
■ dostawcy profesjonalnych us³ug,
jest trudna do osi¹gniêcia.
■ cz³onka stowarzyszenia,
Za szczególnie wa¿ny nale¿y traktowaæ dzia³ pierwszy Obo■ przedsiêbiorcy,
wi¹zki wzglêdem spo³eczeñstwa, którego pe³ne t³umaczenie po■ gospodarza zasobów œrodowiska.
dane jest poni¿ej.
G Kodeks etyki zawodowej geodety SGP
Profesjonaliœci w zakresie GIS uznaj¹ znaczenie swojej dzia³alKodeks ten zosta³ uchwalony przez Zjazd Delegatów Stowarzy- noœci dla spo³eczeñstwa jako ca³oœci, dla jego czêœci stanowi¹szenia Geodetów Polskich (SGP) w roku 1995. Obejmuje on cych geograficzne i demograficzne mniejszoœci i dla przysz³ych
pokoleñ, uwzglêdniaj¹c spo³eczne, ekonomiczne, œrodowiskowe
piêæ rozdzia³ów (Stowarzyszenie Geodetów Polskich, 2001).
W rozdziale Zasady ogólne uto¿samia siê geodetê z cz³onkiem i techniczne aspekty tej dzia³alnoœci. Gdy wystêpuje konflikt
14
MAGAZYN GEOINFORMACYJNY nr 10 (101) PAŹDZIERNIK 2003
GIS
PERSPEKTYWY
z innymi obowi¹zkami, obowi¹zki wzglêdem spo³eczeñstwa po- Ka¿dy, kto zajmuje siê stosowaniem, rozwojem i doskonaleniem
nauk zwi¹zanych z tworzeniem map (w oryginale: mapping scienwinny byæ traktowane jako nadrzêdne.
ces), tj. fotogrametrii, teledetekcji, systemów informacji geoW zwi¹zku z tym profesjonalista w zakresie GIS powinien:
graficznej i dyscyplin pokrewnych, powinien przyj¹æ te zasady
1. Wykonywaæ swoj¹ pracê w sposób mo¿liwie najlepszy,
■ bêd¹c obiektywnym i starannym oraz korzystaj¹c w pe³ni ze jako zbiór dynamicznie traktowanych wskazówek postêpowania
oraz podstawê sposobu ¿ycia, a nie tylko biernej obserwacji.
swej wiedzy i umiejêtnoœci,
Jest jego przyrodzonym obowi¹zkiem poœwiêciæ siê swojemu
■ bêd¹c uczciwym i niezale¿nym,
zawodowi, a czyni¹c to, postêpowaæ zgodnie z niniejszym ko■ dostarczaj¹c pe³n¹, zrozumia³¹ i dok³adn¹ informacjê,
deksem etyki.
■ bêd¹c œwiadomym dobrych i z³ych konsekwencji,
■ staraj¹c siê czyniæ to, co jest dobre, nie zaœ to, co jest tylko Tak wiêc ka¿dy, kto dzia³a profesjonalnie w zakresie nauk
zwi¹zanych z tworzeniem map (in the mapping sciences prolegalne.
2. Wnosiæ swój wk³ad do spo³eczeñstwa w zakresie mo¿liwym, fession) powinien d¹¿yæ do doskona³oœci w praktykowaniu swojego zawodu i stosowaæ siê do najwy¿szych standardów postêrealnym i s³usznym,
powania etycznego w wykonywaniu pracy i spe³nianiu obo■ udostêpniaj¹c szeroko dane i wyniki,
■ d¹¿¹c do powszechnego udzia³u obywateli w definiowaniu prob- wi¹zków wzglêdem pracodawców, klientów, kolegów i wspó³pracowników oraz ca³ego spo³eczeñlemów, identyfikacji danych, analizie i postwa, a tak¿e powinien:
dejmowaniu decyzji,
1. Kierowaæ siê w dzia³alnoœci zawo■ ofiarowuj¹c swoje us³ugi spo³eczeñJakie s¹ etyczne aspekty upowszechdowej najwy¿szymi standardami i byæ
stwu.
niania geoinformacji przez internet? Jak
wiernym powiernikiem lub przedstawi3. Wypowiadaæ siê na tematy istotne,
mo¿na przeciwdzia³aæ zagro¿eniom?
cielem ka¿dego swojego klienta lub pra■ zwracaj¹c uwagê na ujawniaj¹ce siê
codawcy.
problemy publiczne oraz okreœlaj¹c odpowiednie ich rozwi¹zania na podstawie osobistego doœwiadczenia, 2. Zawsze dzia³aæ w sposób budz¹cy uznanie dla zawodu i przysparzaj¹cy zawodowi godnoœci.
■ zwracaj¹c uwagê na nieprofesjonaln¹ pracê innych,
■ przyznaj¹c siê do pope³nionych b³êdów i wprowadzaj¹c po- 3. Powstrzymywaæ siê od nieuczciwej konkurencji zawodowej
polegaj¹cej na:
prawki, jeœli jest to mo¿liwe.
■ przesadnym reklamowaniu siê,
Nastêpne dzia³y dotycz¹ odpowiednio obowi¹zków wzglêdem:
■ wykorzystywaniu w³asnej lub cudzej pozycji s³u¿bowej dla
■ pracodawców i zleceniodawców,
odniesienia korzyœci materialnych,
■ kolegów i zawodu,
■ publicznym krytykowaniu osób dzia³aj¹cych w zakresie nauk
■ cz³onków spo³eczeñstwa.
Podane w nich zalecenia ujête s¹ w sposób logiczny i odzwiercied- zwi¹zanych z tworzeniem map,
laj¹ w znacznym stopniu aktualne problemy œrodowiska GIS, a tym ■ wywieraniu nadmiernych nacisków lub uzyskiwaniu przysamym równie¿ interdyscyplinarnego œrodowiska geomatycznego. chylnoœci przez oferowanie zachêt finansowych.
4. Pracowaæ dla umocnienia swojego zawodu przez:
G Kodeks etyki Amerykañskiego
■ starania zmierzaj¹ce do podniesienia w³asnych umiejêtnoœci
i posiadanej wiedzy,
Towarzystwa Fotogrametrii i Teledetekcji
■ wymianê informacji i doœwiadczenia z innymi osobami dziaTowarzystwo to opracowa³o dla swoich cz³onków kodeks etyki ³aj¹cymi profesjonalnie w zakresie nauk zwi¹zanych z tworze(American Society for Photogrammetry and Remote Sensing, niem map, przedstawicielami innych zawodów, studentami i spo2002), który wyró¿nia siê zwiêz³oœci¹ i przejrzystoœci¹. W zwi¹z- ³eczeñstwem w ogólnoœci,
ku z tymi zaletami, poni¿ej podano pe³ne t³umaczenie jego tekstu. ■ poszukiwanie sposobnoœci rozwoju i awansu zawodowego
Uczciwoœæ, sprawiedliwoœæ i ¿yczliwoœæ tworz¹ filozofiê moral- osób podporz¹dkowanych pod wzglêdem s³u¿bowym,
n¹, która w powi¹zaniu z zainteresowaniem drugim cz³owie- ■ promowanie zasady godziwego wynagrodzenia za wykonan¹
pracê.
kiem powinna stanowiæ o zasadach etyki.
R E K L A M A
15
MAGAZYN GEOINFORMACYJNY nr 10 (101) PAŹDZIERNIK 2003
GIS
PERSPEKTYWY
5. Podejmowaæ siê wykonania tylko takich zadañ, dla których
posiada siê niezbêdne kwalifikacje uzyskane przez edukacjê,
szkolenie i doœwiadczenie, a tak¿e zatrudniaæ lub doradzaæ zatrudnienie specjalistów zgodnie z interesami klientów lub pracodawców.
6. Obdarzaæ uznaniem inne osoby i firmy za ich profesjonalne
osi¹gniêcia.
7. Uznawaæ prawa oraz interesy innych, zw³aszcza w zakresie
w³asnoœci, prywatnoœci i etyki.
Przedstawione zasady dotycz¹ nie tylko prowadzenia dzia³alnoœci zawodowej i gospodarczej, ale tak¿e odnosz¹ siê do w³aœciwego i uczciwego stosowania fotogrametrii, teledetekcji, systemów informacji geograficznej i innych pokrewnych technologii
przestrzennych. Nie wolno zatem akceptowaæ, promowaæ, doradzaæ lub tolerowaæ stosowania wymienionych technologii przez
kogokolwiek z zamiarem:
■ oszustwa polegaj¹cego na zmianie danych,
■ omijania przepisów prawa,
■ wykroczenia przeciwko uzasadnionemu i uprawnionemu oczekiwaniu prywatnoœci.
nowaæ, aby zale¿nie od charakteru swej pracy korzystali z ocen,
norm i wskazówek okreœlonych dla:
■ pracowników naukowych i dydaktycznych – przez Europejsk¹ Fundacjê Nauki,
■ in¿ynierów i innych pracowników techniki – przez Europejsk¹ Federacjê Narodowych Stowarzyszeñ In¿ynieryjnych,
■ przedsiêbiorców i innych osób zajmuj¹cych siê dzia³alnoœci¹ gospodarcz¹ – przez Krajow¹ Izbê Gospodarcz¹.
Cz³onkom Towarzystwa doradzaæ równie¿ mo¿na zapoznanie
siê z kodeksami etycznymi FIG, SGP, URISA czy ASPRS oraz
uwzglêdnianie ich zgodnie z w³asn¹ specjalizacj¹ i aktualnymi
zainteresowaniami zawodowymi.
3. Autor pozwala sobie wyraziæ opiniê, ¿e Kodeks etyki zawodowej geodety Stowarzyszenia Geodetów Polskich powinien byæ
powtórnie opracowany. Obowi¹zuj¹ca wersja kodeksu SGP,
uchwalona 8 lat temu, nie jest dostosowana do obecnych potrzeb. W wersji tej:
■ kreuje siê wadliwy wzór osobowy geodety, wynikaj¹cy ze
zbyt w¹skiego traktowania zakresu jego zadañ i kompetencji i –
co za tym idzie – jego odpowiedzialnoœci,
■ nies³usznie uto¿samia siê geodetê z cz³onkiem SGP i w konG Geomatyka czeka na dyskusjê etyczn¹
sekwencji poœwiêca siê zbyt wiele uwagi przynale¿noœci geodety do spo³ecznoœci Stowarzyszenia, w którym cz³onkostwo jest
1. Nie ulega w¹tpliwoœci, ¿e dyskusja nad problemami etyczdobrowolne, nie zaœ przymusowe, jak to ma miejsce w samonymi w geomatyce jest potrzebna. W codziennym ¿yciu zaworz¹dzie zawodowym. Podstaw¹ kodeksu
dowym czêsto staje siê wobec konieczSGP powinien siê staæ wartoœciowy donoœci wyboru pomiêdzy wariantami poJaki jest spo³eczny odbiór pod wzglêkument Miêdzynarodowej Federacji Geostêpowania o zró¿nicowanej wartoœci
dem etycznym geodety jako wykonawdetów (FIG, 1998).
moralnej. W geomatyce wybory te s¹ docy typowych us³ug geodezyjnych i do4. G³ównym celem tego artyku³u jest
datkowo komplikowane nowoœci¹ probstawcy typowych produktów geoinforzwrócenie uwagi interdyscyplinarnego
lemów, jakie wynikaj¹ z rozwoju spo³emacyjnych? Jaki to ma wp³yw na opiœrodowiska zwi¹zanego z geomatyk¹ na
czeñstwa informacyjnego oraz postêpu
niê o ca³ym zawodzie geodezyjnym?
problematykê etyczn¹ pozyskiwania, przetechnologicznego w zakresie pozyskiwatwarzania, udostêpniania i u¿ytkowania
nia, przetwarzania i przekazywania geogeoinformacji. Autor wyra¿a nadziejê, ¿e
informacji. Dla zilustrowania powstaj¹artyku³ spotka siê z zainteresowaniem Czytelników i wywo³a
cych problemów podano poni¿ej kilka pytañ, które powinny
dyskusjê na temat poruszonych w nim kwestii.
doprowadziæ do g³êbszej refleksji, przede wszystkim natury
etycznej.
■ Na jak¹ ocenê etyczn¹ zas³uguje dostarczanie danych i proProf. Jerzy GaŸdzicki jest prezesem Polskiego Towarzystwa Informacji
duktów geoinformacyjnych bez metadanych? Czy nie przypo- Przestrzennej. Prezentowany materia³ zosta³ przygotowany na XIII Konferencjê
mina to sprzedawania leku bez informacji o jego w³aœciwoPTIP, Warszawa, 8-9 paŸdziernika 2003 r.
œciach, a zw³aszcza sposobie u¿ycia?
■ Czy kartografia bywa stosowana jako sztuka fa³szowania
Literatura
rzeczywistoœci? Jakie s¹ pod tym wzglêdem tendencje?
1. American Society for Photogrammetry and Remote Sensing, 2002, Code of
■ Jakie s¹ etyczne aspekty upowszechniania geoinformacji przez
ethics of the ASPRS, www.asprs.org;
internet? Jak mo¿na przeciwdzia³aæ zagro¿eniom?
2. European Federation of National Engineering Associations, 2001, FEANI code
■ Kto i w jakim zakresie powinien poczuwaæ siê do odpowie- of ethics, Brussels, www.feani.org;
dzialnoœci za korelacjê programów studiów, liczby studentów
3. European Science Foundation, 2000, Good scientific practice in research and
oraz mo¿liwoœci ich zatrudnienia w kraju i za granic¹ zgodnie
scholarship, Strasbourg, www.esf.org;
z nabytymi kwalifikacjami w zakresie geomatyki? Jakiego ro- 4. Gasparski W., 2002, O etyce nauki, techniki i gospodarki, Seminarium uczelniadzaju informacje uczelnia powinna przekazywaæ kandydatom ne Politechniki Warszawskiej, Instytut Organizacji Systemów Produkcyjnych PW
na studia?
i Komitet Naukoznawstwa PAN;
■ Jaki jest spo³eczny odbiór pod wzglêdem etycznym geodety 5. International Federation of Surveyors, 1998, FIG Publication No. 17, London;
jako wykonawcy typowych us³ug geodezyjnych i dostawcy ty6. Krajowa Izba Gospodarcza, 2003, Kodeks etyki w dzia³alnoœci gospodarczej,
powych produktów geoinformacyjnych? Jaki to ma wp³yw na
Warszawa, www.fairplay.pl;
opiniê o ca³ym zawodzie geodezyjnym?
7. Peterson M. P., 2000, Maps on stone: the ethics of maps and the internet,
Pytania tego rodzaju mo¿na mno¿yæ, ujawniaj¹c kolejne probleCartographic Perspectives No. 35;
my etyczne, nad którymi – zobojêtnieni nawykami kszta³towa8. Stowarzyszenie Geodetów Polskich, 2001, Kodeks etyki zawodowej geodety,
nymi przez realia ¿ycia spo³ecznego – zwykliœmy przechodziæ Warszawa;
do porz¹dku dziennego.
9. Urban and Regional Information Systems Association, 2003, A GIS code of
2. Polskie Towarzystwo Informacji Przestrzennej powinno d¹ethics, www.urisa.org;
¿yæ do opracowania w przysz³oœci kodeksu etycznego dostoso- 10. World Commission on the Ethics of Scientific Knowledge and Technology –
wanego do potrzeb swoich cz³onków. Mo¿na im obecnie propo- COMEST, 2003, Ethics of Science and Technology, www.unesco.org/ethics.
16
MAGAZYN GEOINFORMACYJNY nr 10 (101) PAŹDZIERNIK 2003