Propozycja planu dalszych działań i niezbędnych inwestycji w
Transkrypt
Propozycja planu dalszych działań i niezbędnych inwestycji w
Projekt RIVER SHIELD realizowany przy wsparciu finansowym udzielonym ze środków EFRR w ramach Programu Obszarów Sąsiadujących INTERREG III B CADSES Raport z prac wykonanych przez Instytut Ochrony Środowiska/Polska w okresie od listopada 2007 r. do kwietnia 2008 r. w blokach tematycznych: WP 5.1. „Planowanie dalszych działań i inwestycji” WP 5.2. „Reorganizacja sieci regionalnych i ocena projektu” PROPOZYCJA PLANU DALSZYCH DZIAŁAŃ I NIEZBĘDNYCH INWESTYCJI W WOJEWÓDZTWIE LUBUSKIM, Z UWZGLĘDNIENIEM WYNIKÓW UZYSKANYCH W RAMACH PROJEKTU RIVER SHIELD Koordynator części polskiej projektu: Mieczysław Borysiewicz Wykonawcy projektu: Marek Demidowicz, Wanda Kacprzyk, Tomasz Parada, Anna Romańczak, Katarzyna Rymwid-Mickiewicz, Jarosław Śliwiński Konsultacje: Zenon Zajdlic i Krzysztof Kacprzyk Warszawa, kwiecień 2008 Niniejszy raport opracowano w Instytucie Ochrony Środowiska w ramach projektu „Ochrona wód przed awaryjnymi zanieczyszczeniami przemysłowymi” (RIVER SHIELD), który jest realizowany dzięki wsparciu finansowemu z Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego (EFRR) w ramach Programu Obszarów Sąsiadujących INTERREG III B CADSES. Zaprezentowane w tym raporcie informacje odzwierciedlają poglądy autorów. Instytucja Zarządzająca CADSES nie ponosi prawnej odpowiedzialności za jakiekolwiek skutki wynikające z ich wykorzystania. 2 Spis treści Str. Streszczenie ..............................................................................................................................................5 Wprowadzenie........................................................................................................................................7 1. Podstawa i cel opracowania planu działań .............................................................................9 2. Cele szczegółowe i priorytety planu działań ...........................................................................9 3. Proponowane działania i inwestycje......................................................................................11 Priorytet I. Zapobieganie awariom przemysłowym i ograniczanie ich skutków .........................11 Działanie I.1. Wzmocnienie etatowe PSP i WIOŚ (działanie kluczowe) ...............................14 Działanie I.2. Kontrola zakładów przemysłowych (działanie kluczowe)...............................14 Działanie I.3. Wdrożenie środków z zakresu planowania przestrzennego w kontekście ograniczania ryzyka awarii (działanie kluczowe)...........................................15 Działanie I.4. Zapobieganie wtórnym zanieczyszczeniom wód w wyniku zagrożeń powodziowych ................................................................................................16 Działanie I.5. Zapobieganie awariom u źródła (działanie kluczowe) .....................................17 Priorytet II. Gotowość na zdarzenia awaryjne ............................................................................19 Działanie II.1. Ustanowienie Centrum Powiadamiania Ratunkowego w Gorzowie Wielkopolskim................................................................................................21 Działanie II.2. Dalsza rozbudowa systemu łączności, alarmowania i ostrzegania ludności (działanie kluczowe) .......................................................................................22 Działanie II.3. Szkolenia i ćwiczenia w zakresie reagowania na awarie (działanie kluczowe) ........................................................................................................................23 Działanie II.4. Wzmocnienie zaplecza badawczego wspierającego system reagowania na awarie (działanie kluczowe) ...........................................................................24 Działanie II.5. Kontynuowanie współpracy bilateralnej z Niemcami w dziedzinie awarii transgranicznych (działanie kluczowe)...........................................................25 Priorytet III. Reagowanie na awarie z udziałem substancji niebezpiecznych .............................25 Działanie III.1. Wzmocnienie możliwości technicznych służb włączonych w akcję ratowniczą (działanie kluczowe) .......................................................................................28 Działanie III.2. Sporządzenie wojewódzkiego planu zarządzania ryzykiem...........................30 Działanie III.3. Wdrażanie Wojewódzkiego Planu Reagowania Kryzysowego (działanie kluczowe)........................................................................................................31 Priorytet IV. Ochrona wód i uporządkowanie gospodarki ściekowej..........................................32 Działanie IV.1. Wzmocnienie możliwości laboratoryjnych WIOŚ (działanie kluczowe) .......34 Działanie IV.2. Uporządkowanie gospodarki ściekowej w aglomeracjach powyżej 15 tys. RLM (działanie kluczowe) .............................................................................34 3 Działanie IV.3. Uporządkowanie gospodarki ściekowej w aglomeracjach od 2 tys. do 15 tys. RLM................................................................................................................35 Działanie IV.4. Uporządkowanie gospodarki ściekowej w zakładach przemysłowych ..........35 Priorytet V. Informowanie społeczeństwa i podnoszenie poziomu świadomości społecznej.....35 Działanie V.1. Wdrożenie programów szkoleniowych i informacyjnych dla zainteresowanych grup docelowych (działanie kluczowe) ..........................................................37 Działanie V.2. Prowadzenie powszechnej edukacji społeczeństwa w zakresie zagrożeń i ochrony wód w ramach edukacji nieformalnej i formalnej (działanie kluczowe)........................................................................................................37 Działanie V.3. Upowszechnianie wyników projektu RIVER SHIELD (działanie kluczowe) 38 Działanie V.4. Udostępnianie społeczeństwu aktualnej informacji o stanie środowiska i jego zagrożeniach (działanie kluczowe) .................................................................38 Działanie V.5. Doskonalenie systemu komunikowania się ze społeczeństwem w sytuacji wystąpienia poważnej awarii ..........................................................................40 Działanie V.6. Funkcjonowanie Lubuskiej Sieci Regionalnej, zorganizowanej w ramach projektu RIVER SHIELD (działanie kluczowe).............................................40 4. Harmonogram realizacji działań...........................................................................................41 5. Niezbędne środki.....................................................................................................................41 6. Podsumowanie.........................................................................................................................43 Literatura................................................................................................................................................44 Załączniki Załącznik 1. Hierarchizacja działań objętych planem Załącznik 2. Informacja o obiektach zagrażających jakości wód w województwie lubuskim Załącznik 3. Struktura Wojewódzkiego Zespołu Zarządzani Kryzysowego Załącznik 4. Dane o jakości wód w rzekach w województwie lubuskim z Państwowego Monitoringu Środowiska Załącznik 5. Nakłady planowane w ramach KPOŚ na zadania inwestycyjne w województwie lubuskim (działanie IV.2 i IV. 3) Załącznik 6. Lubuska Sieć Regionalna RIVER SHIELD Załącznik 7. Harmonogram realizacji działań w województwie lubuskim i planowane nakłady na ich realizację w latach 2008-2015 Załącznik 8. Wykaz skrótów 4 Streszczenie Projekt „Ochrona wód przed awaryjnymi zanieczyszczeniami przemysłowymi (RIVER SHIELD)” zrealizowany w latach 2006-2008 w ramach Inicjatywy Wspólnotowej - Program Obszarów Sąsiadujących INTERREG III B CADSES był finansowany ze środków Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego (ERDF), środków budżetowych zaangażowanych krajów oraz środków własnych uczestników projektu z Grecji, Węgier, Polski, Czech, Słowenii i Bułgarii. Odpowiedzialnym za realizację polskiej części projektu był Instytut Ochrony Środowiska w Warszawie. Inicjatywa INTERREG III została ustanowiona przez Unię Europejską w celu wzmocnienia gospodarczej i społecznej spójności Wspólnoty poprzez rozwój współpracy ponadnarodowej. Program CADSES, będący częścią komponentu B tej inicjatywy, ma za zadanie promować zrównoważony i skoordynowany rozwój terytorialny w obszarze Europy Środkowej, Adriatyckiej, Naddunajskiej i Południowo-Wschodniej, na wspólnotowych granicach wewnętrznych i zewnętrznych. Głównym celem projektu UE RIVER SHIELD było wzmocnienie ochrony rzek przed awaryjnymi zanieczyszczeniami przemysłowymi, poprzez opracowanie i wdrożenie zasad dobrej praktyki w zakresie: Ø zarządzania ryzykiem, Ø zapobiegania powstawaniu awarii, Ø reagowania na awarie przemysłowe. Do podstawowych zadań projektu RIVER SHIELD należy zaliczyć sporządzenie regionalnych planów działań dla uczestniczących w projekcie regionów. Celem tych planów jest ułatwienie wdrożenia wniosków wypracowanych w ramach projektu RIVER SHIELD do codziennej praktyki, co we wszystkich zaangażowanych regionach powinno się przyczynić do poprawy ochrony zdrowia ludzkiego i środowiska wodnego przed zagrożeniami związanymi z awariami przemysłowymi, szczególnie z awaryjnymi uwolnieniami substancji niebezpiecznych. Niniejszy raport pt. „Propozycja planu dalszych działań i niezbędnych inwestycji w województwie lubuskim, z uwzględnieniem wyników uzyskanych w ramach projektu RIVER SHIELD” został opracowany przez Instytut Ochrony Środowiska na podstawie raportu sporządzonego przez krajowych ekspertów, konsultacji przeprowadzonych podczas seminarium na temat wyników wdrażania projektu UE RIVER SHIELD w Polsce (Gorzów Wielkopolski, 23.04.2008 r.), a także informacji i materiałów zgromadzonych przez Instytut. Plan dalszych działań i niezbędnych inwestycji w województwie lubuskim został opracowany zgodnie z wymaganiami wynikającymi z założeń projektu RIVER SHIELD. Zaproponowane w planie działania, w tym działania inwestycyjne, zostały przedstawione w podziale na pięć priorytetowych obszarów/ kierunków aktywności: Ø zapobieganie awariom przemysłowym i ograniczanie ich skutków, Ø gotowość na zdarzenia awaryjne, Ø reagowanie na awarie z udziałem substancji niebezpiecznych, Ø ochrona wód i uporządkowanie gospodarki ściekowej, Ø informowanie społeczeństwa i podnoszenie poziomu świadomości społecznej. Na podstawie następujących 3 przyjętych kryteriów: Ø znaczenie działania dla realizacji zadań objętych tematyką projektu RIVER SHIELD, Ø zaawansowanie dotychczasowej realizacji zadań w województwie lubuskim, Ø przydatność działania dla kontroli stopnia realizacji wymagań Unii Europejskiej w dziedzinie poważnych awarii i ochrony wód. i przypisanych im wag dokonano wyboru - z punktu widzenia osiągnięcia założonych celów 12 działań kluczowych, które w ocenie eksperckiej uzyskały więcej niż 150 punktów (zał. 1). 5 W rozdziale 3 scharakteryzowano każde z 23 zaproponowanych działań. Wskazano cel działania (cele niektórych działań są do siebie bardzo zbliżone, gdyż różne działania, nawet działania w obrębie różnych priorytetów, mogą służyć osiąganiu tego samego lub podobnego celu) oraz opisano sposób jego realizacji (rodzaj praktycznie podejmowanych przedsięwzięć) i przybliżony termin wykonania. Wszędzie tam, gdzie było to możliwe, określono także szacunkową wielkość potrzebnych nakładów i potencjalne źródła finansowania. Ponadto opracowano zbiorczy harmonogram realizacji planu działań (zał. 7), a także podsumowano wielkości potrzebnych nakładów na poszczególne działania i priorytety wraz z przewidywaną strukturą źródeł ich sfinansowania (tab. 4). Jak pokazują wyniki polskiej części projektu, w województwie lubuskim od 1999 r. działa spójny system gotowości i reagowania na różnego rodzaju zagrożenia, a w sprawach przeciwdziałania poważnym awariom z udziałem niebezpiecznych substancji chemicznych została nawiązana odpowiednia współpraca pomiędzy organami administracji rządowej i samorządowej a specjalistycznymi służbami i instytucjami (Państwową Strażą Pożarną, Policją, Państwową Inspekcją Sanitarną, Państwową Inspekcją Transportu Drogowego, Inspekcją Nadzoru Budowlanego, Urzędem Dozoru Technicznego i Inspekcją Ochrony Środowiska), koordynowana przez Wojewodę Lubuskiego i wspomagający go Wojewódzki Zespół Zarządzania Kryzysowego. Dlatego w planie wskazano przede wszystkim na konieczność kontynuacji i ewentualnego rozszerzenia podejmowanych w regionie działań na rzecz zwiększenia bezpieczeństwa ludzi i środowiska w przypadku wystąpienia poważnych awarii, zwłaszcza w obszarach, które należy uznać za szczególnie istotne. 6 Wprowadzenie W 2006 r. Komitet Sterujący CADSES zakwalifikował do realizacji w ramach Inicjatywy Wspólnotowej - Program Obszarów Sąsiadujących INTERREG III B CADSES projekt zatytułowany „Ochrona wód przed awaryjnymi zanieczyszczeniami przemysłowymi (Protecting Rivers from Accidental Industrial Pollution) – RIVER SHIELD”. Główny cel komponentu B to rozwój współpracy ponadnarodowej promującej zrównoważony i skoordynowany rozwój przestrzenny (terytorialny) w obszarze objętym programem CADSES (tj. Europy Środkowej, Adriatyckiej, Naddunajskiej i Południowo-Wschodniej na zewnętrznych i na wewnętrznych granicach Wspólnoty) [2]. Projekt RIVER SHIELD o numerze 5D189 jest refinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego (EFRR) na podstawie umowy zewnętrznej zawartej między włoskim Ministerstwem Infrastruktury i Transportu działającym jako prawny przedstawiciel Instytucji Zarządzającej Programem Obszarów Sąsiadujących INTERREG III B CADSES, a Regionem Wschodniej Macedonii i Tracji w Grecji, pełniącym rolę wiodącego partnera. Instytut Ochrony Środowiska, tak jak pozostali partnerzy z Grecji, Węgier, Czech, Słowenii i Bułgarii, realizuje swoje zadania na podstawie Wspólnej Konwencji, sporządzonej w Komotini w dniu 18.05.2005 r. Część polska dwuletniego projektu RIVER SHIELD jest finansowana w 75% ze środków EFRR, w 15% ze środków własnych Instytutu Ochrony Środowiska i w 10% z budżetu państwa. W programie operacyjnym CADSES określono 4 priorytety i 12 działań. Projekt RIVER SHIELD zaliczono do działania 4.2. Wspieranie zarządzania kryzysowego i zapobiegania katastrofom w priorytecie 4. Ochrona środowiska, gospodarowanie zasobami i przeciwdziałanie ryzyku, ponieważ jego celem jest ochrona rzek przed zanieczyszczeniem powodowanym awariami przemysłowymi, poprzez opracowanie i wdrożenie zasad dobrej praktyki w zakresie: zarządzania ryzykiem, zapobiegania powstawaniu awarii i reagowania na awarie. W ramach projektu RIVER SHIELD: Ø utworzono regionalne sieci wymiany informacji w celu wzmocnienia wymiany knowhow oraz współpracy pomiędzy zaangażowanymi krajami, Ø zaprojektowano i zainstalowano system wczesnego ostrzegania i alarmowania w Grecji oraz przeszkolono personel obsługujący ten system, Ø opracowano i upowszechniono przewodniki ułatwiające ratowniczych i likwidowanie skutków awarii dla środowiska, Ø dokonano pilotowego wdrożenia zaproponowanych rozwiązań podczas symulacji awaryjnego uwolnienia chemikaliów do rzeki Strymonas, w której uczestniczyły wszystkie zainteresowane służby i instytucje związane z reagowaniem na awarie przemysłowe w Grecji, Ø uruchomiono mechanizm wspierający przyszłe wdrażanie wyników projektu w postaci ustanowienia i wyposażenia jednostki RIVER SHIELD zlokalizowanej w Grecji, Ø podjęto działania promujące wyniki projektu na poziomie regionalnym, krajowym i europejskim. 7 prowadzenie akcji W ramach polskiej części projektu RIVER SHIELD, w nawiązaniu do ochrony wód Odry w granicach województwa lubuskiego, między innymi: Ø dokonano identyfikacji zagrożeń i oszacowano ryzyko awarii przemysłowych dla wód powierzchniowych, wykorzystując metodykę przyjętą przez międzynarodowe komisje ochrony Łaby i Dunaju, Ø opracowano i zarekomendowano do stosowania w praktyce środki z zakresu planowania przestrzennego i zagospodarowania terenu, mogące przyczynić się do ograniczania w przyszłości negatywnych skutków awarii przemysłowych dla środowiska, Ø przygotowano propozycje dalszych działań i niezbędnych inwestycji w województwie lubuskim, z uwzględnieniem wyników uzyskanych w ramach projektu RIVER SHIELD, Ø zorganizowano warsztaty inaugurujące realizację projektu RIVER SHIELD, szkolenie w zakresie reagowania na awarie zagrażające środowisku i seminarium promujące wyniki uzyskane podczas realizacji projektu. Rezultaty projektu RIVER SHIELD zostały upowszechnione za pośrednictwem Internetu na stronie międzynarodowej projektu (http://www.rivershield.org) oraz na stronie krajowej (http://www.ios.edu.pl/pol/river), dostępnej w wersji polskiej i angielskiej na portalu Instytutu Ochrony Środowiska. Niniejszy raport pt. „Propozycja planu dalszych działań i niezbędnych inwestycji w województwie lubuskim, z uwzględnieniem wyników uzyskanych w ramach projektu RIVER SHIELD” prezentuje rezultaty uzyskane w bloku tematycznym WP 5.1 „Planowanie dalszych działań i inwestycji” oraz WP 5.2. „Reorganizacja sieci regionalnych i ocena projektu”. Raport został opracowany w Instytucie Ochrony Środowiska w Warszawie na podstawie: Ø wstępnego raportu pod tym samym tytułem, opracowanego przez polskich ekspertów uczestniczących w projekcie RIVER SHIELD; Ø podsumowania dorobku polskiej części projektu oraz międzynarodowych konsultacji z tego zakresu, dokonanych podczas seminarium w Gorzowie Wielkopolskim w dniu 23.04.2008 r.; Ø innych informacji i materiałów zgromadzonych przez Instytut, w tym dotyczących sytuacji w województwie lubuskim. Opracowany w ramach projektu RIVER SHIELD plan działań wraz z planem inwestycyjnym stanowi podstawę do kreowania polityki regionalnej w zakresie zapobiegania, gotowości i reagowania na awarie przemysłowe. Opublikowana synteza planu działań zostanie zaprezentowana odpowiednim ciałom decyzyjnym w celu rozpatrzenia możliwych sposobów realizacji rekomendowanych przedsięwzięć i inwestycji w zależności od możliwości organizacyjnych, technicznych i finansowych województwa lubuskiego. Zaprezentowane w raporcie informacje odzwierciedlają poglądy autorów. Instytucja Zarządzająca CADSES nie ponosi odpowiedzialności za jakiekolwiek skutki wynikające z ich wykorzystania. 8 1. Podstawa i cel opracowania planu działań Plan dalszych działań i niezbędnych inwestycji w województwie lubuskim został opracowany zgodnie z wymaganiami wynikającymi z założeń projektu RIVER SHIELD, w myśl których do podstawowych zadań projektu należy sporządzenie regionalnych planów działań dla wszystkich regionów uczestniczących w projekcie. Celem tych planów, w tym również planu dla województwa lubuskiego, jest ułatwienie wdrożenia wniosków wypracowanych w ramach projektu do codziennej praktyki, co we wszystkich zaangażowanych regionach powinno się przyczynić do poprawy ochrony zdrowia ludzkiego i środowiska wodnego przed zagrożeniami związanymi z awariami przemysłowymi, a szczególnie z awaryjnymi uwolnieniami substancji niebezpiecznych. 2. Cele szczegółowe i priorytety planu działań Cele do osiągnięcia. Dla skutecznej realizacji głównego celu planu działań, konieczne jest osiągnięcie szeregu celów szczegółowych. W wyniku wdrożenia planu w województwie lubuskim zakłada się osiągnięcie celów wskazanych poniżej, w podziale na cele średnioterminowe (do osiągnięcia do roku 2010) i cele długoterminowe (do osiągnięcia do roku 2015). Cele średnioterminowe obejmują: Ø uzupełnienie inwentaryzacji potencjalnych źródeł awaryjnego uwalniania substancji niebezpiecznych do środowiska na terenie województwa oraz wdrożenie mechanizmu jej bieżącej lub okresowej aktualizacji, pod kątem pełnego rozpoznania tych źródeł i umożliwienia oceny ryzyka poważnej awarii i jej skutków; Ø sukcesywną realizację zadań inwestycyjnych podejmowanych w zakładach przemysłowych w celu ograniczenia ryzyka wystąpienia awarii chemicznej; Ø wdrożenie, w kontekście dyrektywy Seveso II1, środków zapobiegawczych i ograniczających możliwych do stosowania w procesie planowania przestrzennego, Ø wzmocnienie kadrowe i sprzętowe instytucji włączonych w problematykę poważnych awarii i ochrony wód; Ø usprawnienie koordynacji działań prowadzonych przez organy, instytucje oraz służby zawodowe i ochotnicze zaangażowane w ww. problematykę; Ø uzyskanie poprawy stanu środowiska wodnego sprzyjającej osiągnięciu dobrego stanu wód zgodnie z wymaganiami Ramowej Dyrektywy Wodnej2 (RDW); 1 Dyrektywa Rady 96/82/WE z dnia 9.12.1996 roku o kontroli zagrożeń poważnymi awariami z udziałem substancji niebezpiecznych, tzw. dyrektywa Seveso II (Council Directive 96/82/EC of 9 December 1996 on the control of major hazards involving dangerous substances; OJ L 10 14/1/199). 2 Dyrektywa 2000/60/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 23.10.2000 r. ustanawiająca ramy dla działań Wspólnoty w zakresie polityki wodnej, tzw. RDW (Directive 2000/60/EC of the European Parliament and of the Council of 23 October 2000 establishing a framework for Community action in the field of water policy; O.J. L 327, 22/12/2000). 9 Ø rozszerzenie i usprawnienie monitoringu wód powierzchniowych zgodnie z polityką wodną UE; Ø rozwój programów edukacyjnych oraz zwiększanie świadomości społecznej dotyczącej zachowań pożądanych w przypadku wystąpienia awaryjnego zagrożenia; Ø uzyskanie wsparcia ze środków zagranicznych na realizację zadań ujętych w planie. Cele długoterminowe obejmują: Ø pełne wdrożenie w województwie sytemu zarządzania kryzysowego, obejmującego m.in. system wczesnego wykrywania i alarmowania oraz system ratowniczy; Ø znaczące ograniczenie ryzyka poważnych awarii i ich skutków (w tym awarii o możliwych skutkach transgranicznych) w wyniku zrealizowania zadań inwestycyjnych w zakładach przemysłowych; Ø stworzenie i utrzymanie warunków organizacyjnych i technicznych trwale zapewniających wysoki stopień gotowości i reagowania na awarie przemysłowe z udziałem substancji niebezpiecznych (sprzęt i wyposażenie, koordynacja działań, dostęp do informacji, edukacja i szkolenie); Ø uzyskanie stanu jakości wód powierzchniowych w regionie zgodnego z wymaganiami RDW. Osiągnięcie powyższych celów stanowi poważne wyzwanie, ale jest możliwe i uzasadnione społecznie i ekonomicznie, pomimo pewnych, specyficznych dla województwa ograniczeń (wysoki poziom bezrobocia, peryferyjne położenie, itp.). Osiągnięcie celów średnioterminowych stanowić będzie podstawę do osiągnięcia celów długoterminowych. Przyjęte priorytety. W wyniku badań przeprowadzonych w ramach projektu RIVER SHIELD wytypowano 5 priorytetów, które stanowią podstawę do zdefiniowania działań i inwestycji rekomendowanych do realizacji w województwie lubuskim: Priorytet I. Zapobieganie awariom przemysłowym i ograniczanie ich skutków. Priorytet II. Gotowość na zdarzenia awaryjne. Priorytet III. Reagowanie na awarie z udziałem substancji niebezpiecznych. Priorytet IV. Ochrona wód i uporządkowanie gospodarki ściekowej. Priorytet V. Informowanie społeczeństwa i podnoszenie poziomu świadomości społecznej. Kryteria wyboru działań kluczowych. W celu ułatwienia wyboru działań kluczowych spośród wielu zadań związanych z ochroną wód powierzchniowych przed skutkami awarii przemysłowych w województwie lubuskim, przyjęto do stosowania trzy kryteria omówione poniżej, którym przypisano stosowne wagi podane w tab. 1. Kryterium K-1. Znaczenie działania dla realizacji zadań objętych tematyką projektu RIVER SHIELD – kryterium to sprzyja wyborowi działań (najczęściej kompleksowych), których realizacja wspiera rozwiązanie ważnych problemów regionu związanych ze skutecznym zapobieganiem i reagowaniem na awarie przemysłowe. 10 Kryterium K-2. Zaawansowanie dotychczasowej realizacji zadań w województwie lubuskim – kryterium to ma preferować przedsięwzięcia, których realizacja jest znacznie zaawansowana lub w przypadku których prace na rzecz realizacji określonych zadań są systematycznie prowadzone (np. prace w zakresie zapewnienia gotowości do reagowania na awarie). Kryterium K-3. Przydatność działania dla kontroli stopnia realizacji wymagań Unii Europejskiej w dziedzinie poważnych awarii i ochrony wód – kryterium to sprzyja wyborowi działań z zakresu gromadzenia informacji służących ocenie wielkości zagrożeń dla zdrowia ludzkiego i środowiska związanych z awariami przemysłowymi. Tabela 1. Kryteria i przypisany im zakres punktacji Kryterium Symbol Punktacja Znaczenie dla realizacji zadań objętych tematyką projektu RIVER K-1 0 – 100 SHIELD Zaawansowanie dotychczasowej realizacji zadań w województwie K-2 0 – 60 lubuskim Przydatność działania dla kontroli stopnia realizacji wymagań Unii K-3 0 – 40 Europejskiej w dziedzinie poważnych awarii i ochrony wód Zastosowanie powyższych kryteriów pozwoliło przy dokonywaniu hierarchizacji działań na uwzględnienie czynników istotnych zarówno z punktu widzenia celów projektu RIVER SHIELD, jak i aktualnie realizowanych zadań w województwie lubuskim, a także na dokonanie wyboru najważniejszych działań, z punktu widzenia założonych celów, na podstawie zobiektywizowanej sumy uzyskanych punktów. Próg kwalifikujący działanie do kategorii przedsięwzięć kluczowych przyjęto na poziomie powyżej 150 punktów (zał. 1). 3. Proponowane działania i inwestycje Po przeanalizowaniu aktualnych uwarunkowań w każdym z priorytetów wskazano działania, które należy podjąć, aby osiągnąć założone dla województwa lubuskiego cele średnio- i długoterminowe, a w konsekwencji cel projektu RIVER SHIELD: ochronę rzek przed awaryjnymi zanieczyszczeniami przemysłowymi (w analizowanym przypadku - ochronę rzek w dorzeczu Odry w województwie lubuskim). W sumie zidentyfikowano 23 działania z czego 12 zakwalifikowano do kategorii działań kluczowych (zał. 1). Działania kluczowe z punktu widzenia osiągnięcia założonych celów zostały wskazane w każdym priorytecie. Priorytet I. Zapobieganie awariom przemysłowym i ograniczanie ich skutków Awarie z udziałem substancji niebezpiecznych charakteryzują się specyficznymi cechami, do których zalicza się: 11 Ø niepewność wystąpienia zdarzeń i ich przyczyny, Ø różnorodność ich bezpośrednich i pośrednich skutków, Ø indywidualny, niepowtarzalny przebieg zdarzenia. Awarie przemysłowe mogą być skutkiem błędów powstałych w fazie projektowania, budowy, eksploatacji lub konserwacji instalacji zawierających substancje niebezpieczne. Rzadko są one powodowane przez katastrofy naturalne (np. powódź), częściej są skutkiem przypadkowej lub celowej działalności ludzi, w tym działania terrorystyczne. Awarie takie występują najczęściej na terenach przemysłowych lub podczas transportu substancji niebezpiecznych do instalacji. W województwie lubuskim notowanych jest od kilku do kilkunastu zdarzeń o charakterze poważnych awarii (tab. 2). Tabela 2. Zdarzenia mające charakter poważnych awarii, które miały miejsce w województwie lubuskim w latach 1999-2007 Rok 1990 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 Zdarzenia awaryjne 7 7 16 8 2 4 3 3 0*/ */ dostępne dane tylko dla I półrocza 2007 Nasuwają się następujące wnioski płynące z dotychczasowych zdarzeń: Ø każde zdarzenie z udziałem substancji niebezpiecznych, niezależnie od wielkości uwolnień, może powodować negatywne skutki dla środowiska (ok. ½ rejestrowanych przypadków), Ø natężenie i częstość zdarzeń awaryjnych świadczy, że będą one występować również w przyszłości, co będzie wymagać zaangażowania określonych sił i środków oraz kontynuowania ścisłej współpracy ze służbami i organami uczestniczącymi w likwidacji skutków awarii, Ø skutkami awarii mogą być w szczególności: - uwolnienie substancji (palnych i tworzących z powietrzem mieszaniny wybuchowe, substancji żrących lub trujących w postaci par i gazów zanieczyszczających powietrze także poza terenem zakładu) powodujących szczególne zagrożenie dla życia i zdrowia ludzi szczególnie na obszarach zurbanizowanych, - zanieczyszczenie wód powierzchniowych, których następstwem są znaczne skutki ekologiczne (np. masowe śnięcia ryb) i zagrożenie dla ujęć zaopatrujących ludność w wodę do picia, - skażenie gruntu, w wyniku czego może dojść do zniszczenia zarówno gleby, jaki i wód podziemnych, w tym poziomów użytkowych stanowiących źródło zaopatrzenia ludności w wodę, - bezpośrednie zanieczyszczenie wód podziemnych, - wszelkie katastrofy budowlane instalacji z substancjami niebezpiecznymi, których następstwem może być ich uwolnienie do środowiska, 12 - zniszczenie wałów ochronnych w wyniku powodzi, których skutkiem może być uszkodzenie instalacji i uwolnienie substancji niebezpiecznych do środowiska. Duże zagrożenie dla środowiska stanowią przede wszystkim zakłady stosujące w procesie technologicznym lub magazynujące różne substancje chemiczne. Stopień zagrożenia zwiększa się w sytuacji zlokalizowania tych zakładów w obrębie zwartej zabudowy lub w pobliżu miejsc wrażliwych, w tym wód płynących. Na terenie województwa lubuskiego nie ma dużych instalacji, które mogłyby oddziaływać na sąsiadujące obszary, lub powodować transgraniczne zagrożenia w znacznych rozmiarach, ale funkcjonuje kilkanaście obiektów, których potencjalne zagrożenie dla bezpośrednio otaczających obszarów można określić jako poważne (zał. 2). W transporcie materiałów niebezpiecznych użytkowane są zarówno drogi jak i szlaki kolejowe i wodne przebiegające przez tereny zamieszkane przez ludność lub cenne ze względu na walory przyrodnicze. Według prowadzonego przez WIOŚ w Zielonej Górze rejestru na terenie województwa lubuskiego funkcjonuje 25 zakładów (obiektów) stwarzających potencjalne zagrożenie dla środowiska poważnymi awariami (ze 100 zakładów objętych sprawozdawczością US [8]), w tym: Ø zakłady o zwiększonym ryzyku wystąpienia awarii (BM93 PKN ORLEN, RGP JERSAK), Ø zakłady o dużym ryzyku wystąpienia awarii (ZWCh STILON3, RGP SHELL GAS POLSKA, RGP ORLEN GAZ, ROCKWOOL POLSKA, KRONOPOL), zgodnie z wymaganiami ustawy – Prawo ochrony środowiska4. Oprócz ww. zakładów na terenie województwa znajdują się zakłady z instalacjami zawierającymi substancje niebezpieczne, z których najważniejsze to: amoniak (10 instalacji), kwas solny (5 instalacji), ropa naftowa (4 instalacje), środki pirotechniczne (1 instalacja) [15]. Zgodnie z zasadami metodyki przyjętej w ramach projektu RIVER SHIELD do oceny5 potencjalnego zagrożenia wód w regionie na podstawie wyznaczonego wskaźnika ryzyka (WRI) wytypowano 9 obiektów stacjonarnych stwarzających potencjalne zagrożenie w wyniku awarii przemysłowej, w tym jedynie 3 zakłady dużego ryzyka i 1 obiekt zwiększonego ryzyka, zgodnie z postanowieniami dyrektywy Seveso II, oprócz: rozlewni gazu płynnego SHELL, ORLEN GAZ i JERSAK, podlegających wymaganiom dyrektywy Seveso II1, w których są substancje niestwarzające zagrożeń dla środowiska wodnego (tj. propan i butan). Zidentyfikowano 3 potencjalne miejsca ryzyka o WRI > 5 (zał. 2) oraz obliczono, że łączny poziom ryzyka (dla środowiska wodnego Odry) w województwie lubuskim wynosi 7,8 [4]. Wskaźnik ten informuje, że zagrożenie wód powierzchniowych w dorzeczu Odry w województwie lubuskim jest realne i znaczące. 3 Z dniem 1 stycznia 2008 r. ZWCh STILON nie używa w procesie technologicznym hydrazyny będącej podstawą do kwalifikacji przedsiębiorstwa do zakładów o dużym ryzyku powstania poważnej awarii przemysłowej (ZDR). 4 Ustawy z dnia 27 kwietnia 2001 r. Prawo ochrony środowiska (Dz.U. z 2001 r. nr 62, poz. 627, z późniejszymi zmianami). 5 Wykonanej w 2006 r. w ramach projektu RIVER SHIELD. 13 Działanie I.1. Wzmocnienie etatowe PSP i WIOŚ (działanie kluczowe) Cel: umożliwienie efektywnego wypełniania ustawowych zadań w zakresie prewencji, kontroli i rozpoznawania zagrożeń przez PSP i WIOŚ. Opis: zwiększenie, w zależności od potrzeb, stanów etatowych komórek kontrolnorozpoznawczych komend powiatowych/miejskich PSP oraz zatrudnienie dodatkowych osób w WIOŚ odpowiedzialnych za problematykę zapobiegania poważnym awariom przemysłowym. W większości jednostek organizacyjnych PSP województwa lubuskiego zadania związane z działalnością kontrolno-rozpoznawczą są prowadzone przez jedną osobę. Mając na względzie szeroki zakres działania, wynikający z przepisów szczególnych oraz innych zadań zleconych, potrzebne jest zasilenie tych jednostek przez wykwalifikowaną kadrę. W Wojewódzkim Inspektoracie Ochrony Środowiska w Zielonej Górze i Delegaturze WIOŚ w Gorzowie Wlkp. zatrudnionych jest jedynie 2 inspektorów zajmujących się problematyką poważnych awarii, przy czym osoby te wykonują także inne obowiązki i kontrole realizowane w ramach pozostałej działalności WIOŚ, niezwiązanej z zapobieganiem, zwalczaniem i usuwaniem skutków poważnych awarii. Stan ten jest daleko niewystarczający do pełnego rozpoznania i prewencji w zakresie potencjalnych źródeł awarii (nie tylko na wodach). Należy więc dążyć do zwiększenia stanu zatrudnienia Wydziału i Działu Inspekcji WIOŚ o 2 etaty (po 1 etacie na WIOŚ i Delegaturę), wraz z zagwarantowaniem odpowiednich środków na szkolenia i wyposażenie stanowisk pracy, w celu zapewnienia właściwego wykonywania kompetencji ustawowych WIOŚ (np. szkoleń, ściślejszego współdziałania z innymi organami kontroli, wymagań ustawy o zagospodarowaniu przestrzennym). Termin realizacji: 2009-2015. Finansowanie: łącznie do roku 2015 ok. 4300 tys. zł; budżet województwa i powiatów. Działanie I.2. Kontrola zakładów przemysłowych (działanie kluczowe) Cel: zwiększenie poziomu bezpieczeństwa w zakładach i ograniczanie zagrożenia dla ludzi i środowiska. Opis: prowadzenie systematycznych kontroli pod kątem rozpoznania zagrożeń i spełnienia wymogów bezpieczeństwa przez zakład, a w szczególności: Ø stanu ilościowego substancji i materiałów stwarzających zagrożenie, Ø sposobu zabezpieczenia źródeł zagrożenia, Ø przygotowania sprzętowego do zwalczania i usuwania skutków awarii, Ø posiadania dokumentów formalnoprawnych, w tym wewnętrznego planu operacyjnoratowniczego, oraz odzwierciedlania przez te dokumenty faktycznego stanu bezpieczeństwa w zakładzie. Stosownie do potrzeb w wyniku kontroli będą wydawane zarządzenia pokontrolne zobowiązujące do usunięcia w określonym terminie stwierdzonych nieprawidłowości lub decyzje wstrzymujące uruchomienie albo użytkowanie instalacji, jeżeli stwierdzone 14 uchybienia mogą powodować ryzyko wystąpienia awarii przemysłowej (na podstawie art. 373 ust. 1 ustawy4). Termin realizacji: 2008-2015. Finansowanie: łącznie do roku 2015 ok. 150 tys. środki budżetowe w ramach działalności ustawowej PSP i WIOŚ. Działanie I.3. Wdrożenie środków z zakresu planowania przestrzennego w kontekście ograniczania ryzyka awarii (działanie kluczowe) Cel: ograniczanie poziomu ryzyka, na jaki narażona jest ludność mieszkająca w sąsiedztwie zakładów typu Seveso, a także łagodzenie ewentualnych skutków poważnych awarii w tych zakładach, poprzez dążenie do zachowania bezpiecznych odległości pomiędzy źródłami zagrożenia oraz istniejącym i projektowanym zainwestowaniem w strefie ich potencjalnego oddziaływania. Opis: włączenie problematyki zagrożeń dla zdrowia i środowiska powodowanych poważnymi awariami do prac projektowych i procedur administracyjnych związanych z planowaniem zagospodarowania terenu oraz ustalaniem lokalizacji inwestycji i określaniem warunków ich realizacji, z ukierunkowaniem tej problematyki na właściwe zagospodarowanie strefy oddziaływania potencjalnej awarii. Zagrożenia skutkami poważnych awarii należy: Ø sygnalizować i akcentować w dokumentacjach planistycznych sporządzanych na poziomie krajowym i wojewódzkim, Ø szerzej naświetlać w studiach uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego gmin, Ø szczegółowo rozpatrywać w miejscowych planach zagospodarowania przestrzennego, w celu ochrony ludności i ochrony środowiska. Zalecane podejście: Ø w dokumentach planistycznych definiujących politykę przestrzenną gmin powinny się znaleźć zapisy określające stanowisko wobec zakładów podlegających dyrektywie Seveso II, z uwzględnieniem rozwiązań wariantowych (budowa nowych obiektów, modernizacja istniejących itd.), Ø w dokumentacjach planistycznych powinien zostać wprowadzony rozszerzony opis obszarów przeznaczonych dla zakładów typu Seveso, w celu zaprezentowania polityki gminy w tym zakresie od poziomu bazowego (obecnie studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego), przez poziom wskazań lokalizacyjnych (obecnie plan miejscowy) do poziomu wykonawczego (obecnie pozwolenie na budowę), Ø przy podejmowaniu decyzji planistycznych decydujących o sposobie zagospodarowania konkretnej przestrzeni w strefie oddziaływania skutków potencjalnej, poważnej awarii, powinny być konsekwentne stosowane, jako narzędzie pomocnicze, wartości „odległości bezpiecznych”. 15 Korzystny wpływ na sposób uwzględniania problematyki poważnych awarii w planowaniu przestrzennym oraz w procesach wydawania decyzji lokalizacyjnych i budowlanych miałoby wprowadzenie obligatoryjnych lub zalecanych wartości „odległości bezpiecznej” w zależności od zagrożenia stwarzanego przez zakład typu Seveso. Do czasu określenia tych wartości w prawie krajowym możliwe jest korzystanie z bezpiecznych odległości, w zależności od rodzaju obiektów niebezpiecznych, stosowanych w innych krajach UE (Niemcy, Finlandia, Szwecja) [1]. W przypadku dokumentacji planistycznych na poziomie regionalnym oraz w miejscowych planach zagospodarowania przestrzennego istnieje konieczność opracowywania prognozy wpływu na środowisko obiektów wymienionych w tych dokumentacjach/ planach. W analizie oddziaływania na środowisko, stanowiącej integralną część prognozy, powinna być uwzględniona problematyka poważnych awarii, w aspekcie bezpiecznej lokalizacji zakładów i obiektów podlegających dyrektywie Seveso II. Termin realizacji: 2008-2015. Finansowanie: łącznie do roku 2015 ok. 300 tys. zł działania statutowe organów ds. planowania i zagospodarowania przestrzennego oraz wydawania decyzji lokalizacyjnych i budowlanych. Działanie I.4. Zapobieganie wtórnym zanieczyszczeniom wód w wyniku zagrożeń powodziowych Cel: ograniczenie potencjalnego, negatywnego oddziaływania na jakość wód województwa ze strony możliwych uwolnień substancji niebezpiecznych spowodowanych zalaniem niebezpiecznych obiektów przez falę powodziową. Opis: uwzględnianie zagrożeń powodziowych, wskazanych w odpowiednich planach i strategiach, w bieżących decyzjach i działaniach władz i społeczności lokalnych przeciwdziałanie presji na użytkowanie gospodarcze obszarów międzywala w dolinach rzek oraz kontynuowanie realizacji wieloletniego „Programu dla Odry 2006”6, do którego najważniejszych celów należą m.in.: Ø ochrona przed powodzią dużych aglomeracji, w tym Słubic, oraz terenów, na których powodzie są częste i o gwałtownych przebiegach, jak lewobrzeżne dopływy Odry; Ø poprawa jakości wód w dorzeczu Odry w wyniku realizacji m.in. „Programu szybkiego działania na rzecz ochrony wód rzeki Odry przed zanieczyszczeniem”, opracowanego w ramach Międzynarodowej Komisji Ochrony Odry przed Zanieczyszczeniem (MKOOpZ). Szczególne znaczenie dla województwa lubuskiego ma kontynuacja objętych „Programem dla Odry 2006” inwestycji na obszarze tego województwa, zwłaszcza inwestycji takich jak: Ø Kanał Postomski II - odbudowa kanału wraz z obwałowaniem; 6 Ustanowionego na mocy ustawy z dnia 6 lipca 2001r. o ustanowieniu programu wieloletniego „Program dla Odry-2006” (Dz.U. z 2001r. nr 98, poz. 1067). 16 Ø Bytom Odrzański - budowa nowego wału Odry - 2,04 km - dokończenie wykupu gruntów i realizacja robót; Ø Naprawa i modernizacja wałów w dorzeczu Odry wraz z Wartą. Termin realizacji: 2008- 2015. Finansowanie: środki krajowe i zagraniczne, w tym promesy rządowe na zadania realizowane w ramach "Programu dla Odry - 2006" dla Wojewody Lubuskiego, np. w 2008 r. na 4104 tys. zł.; łącznych nakładów na realizację działania nie oszacowano [12]. Działanie I.5. Zapobieganie awariom u źródła (działanie kluczowe) Cel: zwiększenie poziomu bezpieczeństwa w zakładach operujących niebezpiecznymi substancjami chemicznymi oraz zmniejszenie prawdopodobieństwa wystąpienia i ograniczenie zasięgu oraz siły oddziaływania skutków potencjalnej awarii z udziałem substancji chemicznych w otoczeniu tych zakładów. Opis: realizacja przedsięwzięć organizacyjnych, technicznych i inwestycyjnych przez zakłady stosujące znaczące ilości niebezpiecznych substancji chemicznych i zagrażające jakości wód powierzchniowych w wyniku uwolnień awaryjnych, dostosowanych do specyfiki tych zakładów. Ze względu na brak wielu potrzebnych informacji i danych, nie jest możliwe sformułowanie szczegółowych propozycji takich działań dla konkretnych zakładów w województwie lubuskim. Wszystkie podejmowane działania powinny jednak przyczyniać się do spełnienia przedstawionych poniżej wymagań: Ø substancje zanieczyszczające wody nie powinny mieć możliwości wycieku (zakłady muszą być tak projektowane, budowane i eksploatowane, aby takie substancje nie mogły zostać uwolnione do środowiska. Instalacja nie tylko powinna być szczelna, ale musi być także konstrukcyjnie solidna, aby być w stanie oprzeć się potencjalnej, mechanicznej, termicznej i chemicznej presji); Ø każdy wyciek powinien zostać szybko i niezawodnie wykryty (instalowanie efektywnych systemów wykrywania wycieków, zapewnianie ich obsługi i wdrażanie procedur awaryjnych); Ø uwalniane substancje powinny zostać zatrzymane i zagospodarowane (wyposażanie instalacji z niebezpiecznymi substancjami w szczelne, stałe (np. betonowe) tace zbierające (jeżeli instalacje te nie są zbudowane z podwójnych ścian i wyposażone w detektory wycieku), a także zapewnianie odpowiedniego zagospodarowania uwolnionych substancji, w tym ich ew. unieszkodliwienia w sposób bezpieczny dla środowiska); Ø w zakładzie musi być dostępna wymagana dokumentacja związana z przeciwdziałaniem awariom, m.in. instrukcje obsługi z konkretnymi wskazaniami odnośnie monitoringu oraz konserwacji instalacji i urządzeń, a także wewnętrzny plan operacyjno-ratowniczy. We wszystkich zakładach operujących niebezpiecznymi substancjami chemicznymi powinny też być realizowane działania rutynowe przyczyniające się do poprawy bezpieczeństwa, między innymi takie, jak: 17 Ø aktualizacja instrukcji sposobu postępowania w przypadku dokonania zmian w procesie technologicznym, Ø prowadzenie cyklicznych szkoleń dla pracowników obsługujących i konserwujących instalacje i urządzenia zawierające substancje niebezpieczne oraz dla zakładowych służb i formacji ratowniczych, wraz z oceną ich efektywności, Ø przeprowadzanie inspekcji stanu bezpieczeństwa całego zakładu, wyposażenia i narzędzi oraz doskonalenie procedur bezpieczeństwa w celu ich dostosowywania do aktualnych warunków, Ø zgłaszanie istotnych zmian ilości i rodzaju substancji stosowanych w procesie technologicznym, a także planowanego terminu zakończenia eksploatacji instalacji lub terminu zamknięcia zakładu, do PSP i WIOŚ, Ø prowadzenie monitoringu funkcjonowania instalacji, w której znajduje się substancja niebezpieczna, umożliwiającego podejmowanie działań korekcyjnych w przypadku wystąpienia zjawisk stanowiących odstępstwo od normalnej eksploatacji instalacji, Ø stała weryfikacja źródeł zagrożeń związanych z funkcjonowaniem zakładu i wystąpieniem sytuacji awaryjnych, będących wynikiem błędu człowieka, wadliwych części lub materiałów, zdarzeń zewnętrznych (w tym zagrożeń naturalnych - np. nieprzeciętnie wysokie temperatury, pożary, powodzie, huragany), itp., Ø dokonywanie systematycznej oceny programu zapobiegania awariom i sytemu bezpieczeństwa pod kątem ich skuteczności i aktualności, w szczególności w zakresie zapobiegania i ograniczania skutków awarii przemysłowej dla ludzi i środowiska, Ø testowanie co najmniej raz na 3 lata funkcjonowania wewnętrznego planu operacyjnoratowniczego (w tym procedur prowadzenia na terenie zakładu działań ratowniczych, możliwych do zastosowania metod i środków będących w dyspozycji) w celu jego aktualizacji zgodnie z istniejącymi warunkami w zakładzie, stanem wiedzy i dokonującym się postępem naukowo-technicznym w zakresie zapobiegania, zwalczania i usuwania skutków awarii, Ø prowadzenie okresowych wspólnych ćwiczeń dla pracowników zakładu i jednostek ratowniczych. Na terenie województwa lubuskiego szczególne znaczenie ma przeciwdziałanie wyciekom substancji ropopochodnych z przebiegającego przez województwo odcinka rurociągu „Przyjaźń” [3]. Konieczne jest stałe prowadzenie kontroli szczelności rurociągu w PERN „Przyjaźń” poprzez: Ø badanie grubości ścianek na całej trasie przebiegu rurociągu wykonywane tzw. tłokiem inteligentnym, Ø badanie szczelności rurociągu tłokami czyszczącymi z zainstalowanymi mikrofonami, Ø ciągłe pomiary ciśnienia na całej trasie rurociągu, prowadzone przy pomocy zainstalowanego czujnika na każdej stacji zasuw, umożliwiające głównemu dyspozytorowi w Płocku bieżące śledzenie przebiegu krzywej ciśnień i podejmowanie stosownych decyzji w przypadku awarii, Ø prowadzenie oględzin rurociągu z powietrza, Ø okresowe badanie przejść rurociągu pod rzekami. Termin realizacji: zadanie ciągłe. 18 Finansowanie: środki własne zakładów i środki unijne w ramach RPO na lata 2007-2013; łącznych nakładów na realizację działania nie szacowano ze względu na brak danych odnośnie planowanych działań w zakładach. Priorytet II. Gotowość na zdarzenia awaryjne Skuteczna ochrona ludzi i środowiska przed skutkami zdarzeń awaryjnych zależy od wielu czynników, w tym od: Ø efektywności systemu wczesnego wykrywania i alarmowania oraz systemu łączności, Ø poziomu wyszkolenia i wyposażenia służb włączonych w reagowanie na awarie przemysłowe, Ø rozpoznania źródeł zagrożeń oraz potencjalnych skutków awarii dla ludzi i środowiska, Aktualnie na terenie województwa lubuskiego została zakończona wstępna faza projektu dotyczącego uruchomienia w województwie numeru ratunkowego 112. Zgłoszenia kierowane na nr 112 z telefonów komórkowych są odbierane przez jednostki powiatowe PSP a z telefonów stacjonarnych - przez komendy powiatowe Policji. Dotychczasowe numery alarmowe (np. 997, 998, 999) również działają. Ustanowiono7 system wczesnego ostrzegania (SWO) - funkcjonujący w czasie pokoju oraz system wykrywania i alarmowania (SWA) - działający w stanie kryzysu i stanie wojny. Zadaniem tych systemów jest: Ø wykrywanie, rozpoznawanie i monitorowanie zagrożeń, umożliwiające natychmiastowe stwierdzenie wzrostu poziomu zagrożenia w oparciu o przyjęte normy i standardy; Ø powiadamianie właściwych organów administracji o zagrożeniach; Ø ostrzeganie i alarmowanie ludności o zagrożeniach oraz informowanie o zasadach zachowania się przed i w trakcie ich wystąpienia; Ø zabezpieczenie obiegu informacji za pośrednictwem dostępnych środków łączności; Ø opracowywanie ocen eksperckich stanu zagrożenia i przygotowywanie zaleceń odnośnie rekomendowanego postępowania. Organy, jednostki organizacyjne i instytucje wchodzące w skład SWO są zobowiązane do wzajemnej wymiany informacji uzyskanych w toku swojej działalności statutowej, mających bezpośredni lub pośredni związek z wystąpieniem zagrożeń ludności lub środowiska. W województwie działają także odpowiednie struktury włączone w Krajowy System Ratowniczo-Gaśniczy (KSRG), zorganizowany w całym kraju przez Państwową Straż 7 Zarządzeniem nr 25 Wojewody Lubuskiego z dnia 7 lutego 2008 r. w sprawie zasad przygotowania i zapewnienia działania Wojewódzkiego Systemu Wczesnego Ostrzegania o zagrożeniach oraz Wojewódzkiego Systemu Wykrywania i Alarmowania w województwie lubuskim. 19 Pożarną i realizujący zadania w zakresie walki z pożarami i klęskami żywiołowymi, ratownictwa technicznego, ratownictwa chemicznego, a od 1997 roku także ratownictwa ekologicznego i medycznego. Poziom wojewódzki KSRG spełnia rolę wspomagającą i koordynacyjną w sytuacjach wymagających użycia sił i środków spoza powiatu, w którym ma miejsce dane zdarzenie. Jego podstawowe siły i środki to wojewódzki odwód operacyjny z grupami specjalistycznymi (wydzielone siły i środki z poziomów powiatowych) oraz krajowa baza sprzętu specjalistycznego. Dysponowanie jednostek systemu do działań ratowniczych oraz alarmowanie podmiotów współdziałających odbywa się przez wojewódzkie stanowisko koordynacji ratownictwa PSP, współdziałające z Centrum Zarządzania Kryzysowego Wojewody oraz administracją zespoloną (np. Komendantem Wojewódzkim Policji, Wojewódzkim Inspektorem Ochrony Środowiska, Wojewódzkim Inspektorem Nadzoru Budowlanego, Wojewódzkim Inspektorem Sanitarnym) i niezespoloną (np. Zarządem Gospodarki Wodnej, Urzędem Żeglugi Śródlądowej, Oddziałem Straży Granicznej). W wojewódzkim planie ratowniczym, opracowanym przez Komendanta Wojewódzkiego PSP i zatwierdzonym przez Wojewodę, zostały określone m.in. procedury działania i uruchamiania systemu ratowniczo-gaśniczego na poziomie województwa lubuskiego w odniesieniu do poszczególnych typów zagrożeń oraz organizacyjno-techniczne sposoby likwidacji zagrożeń wymagających zaangażowania w działaniach ratowniczych znacznych sił i środków (np. klęski żywiołowe) oraz zagrożeń, które mogą powstać na granicy powiatów lub województwa. Zapewnienie koordynacji międzypowiatowej oraz współpracy z sąsiednimi województwami, a także szczeblem centralnym jest w gestii jest Centrum Zarządzania Kryzysowego Wojewody, które stanowi kluczowy element systemu zarządzania kryzysowego. Na terenie województwa lubuskiego od lat funkcjonuje Specjalistyczna Grupy Ratownictwa Chemicznego „Gorzów – Chemik” w Jednostce Ratowniczo-Gaśniczej Nr 2 podległej KM PSP w Gorzowie Wlkp., wyposażona w specjalistyczny sprzęt ratownictwa chemicznego (np. skimery, dyspergenty, sorbenty, separatory, środki ochrony osobistej, kabinę dekontaminacyjną), obsługiwany przez wysokokwalifikowanych strażaków. W ramach priorytetu „nadzwyczajne zagrożenia” Wojewódzki Fundusz Ochrony Środowiska Gospodarki Wodnej w Zielonej Górze systematycznie dofinansowuje zakup specjalistycznego sprzętu (np. pojazdy ratownictwa wodno-ekologicznego, samochody ratowniczo-gaśnicze) na potrzeby jednostek i komend PSP oraz OSP. Bieżące działania Państwowej Straży Pożarnej w zakresie utrzymywania jej stałej gotowości do realizacji ustawowych obowiązków dotyczących zwalczania skutków poważnych awarii, w tym w szczególności awarii zagrażających jakości wód [3], obejmują: a) utrzymanie gotowości grup specjalistycznych, w tym sprawności sprzętu ratowniczego, b) prowadzenie ćwiczeń i manewrów (przede wszystkim na wodach płynących), c) monitorowanie stanu stałych punktów stawiania zapór, d) nadzór nad przestrzeganiem przepisów w zakładach objętych dyrektywą Seveso II oraz innych wykorzystujących w procesie technologicznym substancje niebezpieczne, zlokalizowanych przy rzekach, e) pozyskiwanie informacji o stanie obiektów hydrotechnicznych, f) wymianę informacji ze stroną niemiecką, 20 g) udział w szkoleniach i konferencjach. Ważnym elementem rozpoznawania zagrożeń dla środowiska w województwie związanych z poważnymi awariami jest wiedza gromadzona w ramach działalności kontrolnej prowadzonej przez WIOŚ8 i organy PSP, a także wiedza pozyskiwana w wyniku wymiany informacji pomiędzy WIOŚ i PSP oraz innymi organami i służbami - Policją, Państwową Inspekcją Sanitarną, Strażą Graniczną, Wojewodą, Marszałkiem, urzędami gmin i starostwami. Instrumentem porządkującym i podsumowującym stan identyfikacji wszystkich źródeł zagrożeń poważnymi awariami na terenie województwa, w tym zagrożeń dla jakości wód, jest katalog zagrożeń województwa lubuskiego. Obejmuje on nie tylko instalacje procesowe, ale także: Ø miejsca wydobycia kopalin, Ø szlaki żeglugi śródlądowej, Ø rurociągi zlokalizowane w obrębie cieków, Ø przeprawy przez rzeki, Ø trasy komunikacyjne zlokalizowane w bezpośrednim sąsiedztwie rzek, Ø tereny zurbanizowane. Dla przeciwdziałania poważnym awariom na terenie województwa lubuskiego istotne znaczenie ma jego położenie przy granicy z Niemcami. Sprawia ono, że niezbędnym elementem takiego przeciwdziałania jest współpraca bilateralna pomiędzy Polską a Niemcami w dziedzinie awarii transgranicznych, która jest rozwijana od wielu lat i którą należy kontynuować. Układa się ona bardzo dobrze na poziomie gminnym i powiatowym, a na szczeblu wojewódzkim wymaga wzmocnienia. W ramach tej współpracy organizowane są między innymi wspólne spotkania robocze, seminaria, warsztaty, szkolenia, ćwiczenia, itp., które ułatwiają wymianę informacji i doświadczeń oraz nawiązywanie kontaktów personalnych i zawodowych. Niektóre jednostki organizacyjne z terenu województwa lubuskiego uzyskały też od strony niemieckiej wsparcie techniczne (sprzętowe). Trwają prace nad uzgodnieniem założeń do wspólnego, polsko-niemieckiego „Planu ratowniczego terenów przygranicznych”. Działanie II.1. Ustanowienie Centrum Powiadamiania Ratunkowego w Gorzowie Wielkopolskim Cel: pełne wdrożenie w województwie lubuskim przed 2011 r. systemu powiadamiania ratunkowego i Europejskiego Numeru Alarmowego 112. Opis: działanie ma zapewnić efektywne funkcjonowanie regionalnego centrum powiadamiania w ramach zintegrowanego, ogólnokrajowego systemu opartego na jednolitych rozwiązaniach technicznych i organizacyjnych z centralnym systemem gromadzenia danych teleadresowych i lokalizacyjnych osób dokonujących zgłoszeń na numer 112 oraz z centralnym systemem szkolenia operatorów systemu. Będzie ono obejmować między innymi 8 Na podstawie uprawnień wynikających z ustawy o Inspekcji Ochrony Środowiska (Dz.U. z 1991 r. nr 77, poz. 335). 21 połączenie jednostek organizacyjnych wszystkich zaangażowanych służb wojewódzkich jedną siecią LAN z transmisją danych i głosu, a także połączenie tej sieci z urządzeniami zewnętrznymi (np. wyświetlaczami alarmowymi, radiowym selektywnym wywoływaniem OSP, radiowymi terminalami statusowymi, odbiornikami GPS, sterownikami bram garażowych, programami EWID oraz Katalogiem Sił i Środków stosowanymi w PSP, itp.). Dzięki tym połączeniom dyspozytorzy będą mogli szybciej i efektywniej koordynować działania wszystkich służb ratowniczych w zależności od rodzaju zgłoszenia. Wdrażane rozwiązania teleinformatyczne muszą zapewniać wysoki stopień bezpieczeństwa gromadzonych i przesyłanych informacji, niezawodność i ciągłość pracy systemu, integrację łączności i wymiany danych na poziomie regionalnym i krajowym, pełną archiwizację danych oraz możliwość rekonfiguracji i rozbudowy aplikacji w miarę pojawiających się nowocześniejszych rozwiązań i standardów. Planowane jest zatrudnienie w Centrum ok. 45 osób, przejmie ono numer 112 obsługiwany obecnie przez komendy powiatowe policji i PSP. Termin realizacji: zadanie ciągłe od roku 2010 (ustanowienia centrum). Finansowanie: ok. 15 000 tys. zł budżet państwa i województwa (w tym na ustanowienie centrum ok. 2 mln tys. zł. refundowane w 85% ze środków UE i na zapewnienie jego funkcjonowania do 2015 r. - 13mln zł.). Działanie II.2. Dalsza rozbudowa systemu łączności, alarmowania i ostrzegania ludności (działanie kluczowe) Cel: zapewnienie harmonijnego współdziałania systemów łączności różnych służb i instytucji włączonych w system reagowania na awarie oraz ochrony życia i zdrowia ludzi. Opis: 1) wydzielenie w 2008 r. kanału łączności bezprzewodowej dla służb ratowniczych, co wymaga zgody Urzędu Regulacji Telekomunikacji w Warszawie, oraz zakup sprzętu do jego obsługi i przeprowadzenie szkoleń w zakresie jego użytkowania; 2) wdrożenie stałego systemu monitorowania wód i ostrzegania ludności o zagrożeniach spowodowanych ich zanieczyszczeniem z docelowym wyposażeniem wszystkich miejscowości położonych nad wodami w sprzęt alarmowy oraz wybudowaniem systemu obserwacji miejsc newralgicznych takich, jak: przeprawy rzeczne i zakłady stosujące w procesie technologicznym niebezpieczne substancje chemiczne; 3) uruchomienie cyklicznych ćwiczeń z zakresu alarmowania i ostrzegania ludności, podnoszących umiejętności zaangażowanych służb oraz świadomość i zdolność do działania zainteresowanych mieszkańców. Termin realizacji: sukcesywnie w latach 2008-2015. Finansowanie: ok. 10 000 tys. zł budżet województwa i samorządów i środki UE. 22 Działanie II.3. Szkolenia i ćwiczenia w zakresie reagowania na awarie (działanie kluczowe) Cel: zapewnienie wysokiego poziomu gotowości zaangażowanych służb i zainteresowanych mieszkańców poprzez praktyczną weryfikację i podnoszenie na wyższy poziom posiadanych umiejętności i zdolności do działania. Opis: 1) organizowanie i prowadzenie ćwiczeń w zakresie reagowania na awarie z udziałem substancji niebezpiecznych, pod kątem testowania efektywności działania włączonych służb i koordynacji działań na różnych poziomach zarządzania, a także pod kątem bliższego zapoznania się z zakładami i instalacjami stwarzającymi ryzyko awarii oraz wypracowania najbardziej optymalnych sposobów działania, z uwzględnieniem właściwego zabezpieczenia samych ratowników; 2) przeprowadzanie okresowych ćwiczeń usuwania zanieczyszczeń z wód i gleby, przede wszystkim w celu: Ø sprawdzenia gotowości bojowej oraz stanu wyszkolenia wyspecjalizowanych w takich działaniach jednostek PSP, w tym Specjalistycznej Grupy Ratownictwa Chemicznego „Gorzów – Chemik”, w zakresie identyfikacji substancji niebezpiecznej, usunięcia zagrożenia, zabezpieczenia miejsca wycieku oraz podjęcia działań ratowniczych w odniesieniu do osób poszkodowanych lub zagrożonych, Ø sprawdzenia efektywności łączności radiowej pomiędzy terenem akcji i stanowiskiem kierowania PSP, Ø ulepszania metod wspierających podejmowanie szybkich i trafnych decyzji przez Kierującego Działaniami Ratowniczymi (KDR) na szczeblach dowodzenia interwencyjnego oraz taktycznego, Ø usprawniania współdziałania sił PSP z Kierownictwem i pracownikami zakładów operujących substancjami niebezpiecznymi oraz z innymi służbami i instytucjami; 3) organizowanie szkoleń dla strażaków z zakresu obsługi nowo zakupionego sprzętu ratowniczego; 4) organizowanie przez samorządy szkoleń z zakresu rozpoznawania awaryjnych zanieczyszczeń wód dla osób, których charakter pracy, zainteresowania lub miejsce zamieszkania powodują, że często przebywają w pobliżu rzek i zbiorników wodnych; 5) przygotowanie, w wersji uproszczonej i dostosowanej do warunków województwa lubuskiego, przewodników opracowanych w ramach projektu RIVER SHIELD oraz ich upowszechnienie wśród pracowników samorządowych i załóg zakładów, w których awarie mogą skutkować zanieczyszczeniem wód. Termin realizacji: systematycznie w latach 208-2015. Finansowanie: ok. 800 tys. zł budżet województwa i samorządów, WIOŚ, środki UE i (nie uwzględniono środków własnych zakładów). 23 Działanie II.4. Wzmocnienie zaplecza badawczego wspierającego system reagowania na awarie (działanie kluczowe) Cel: lepsze rozpoznanie wszystkich potencjalnych źródeł zagrożeń awaryjnych dla wód oraz zwiększenie skuteczności przeciwdziałania tym zagrożeniom poprzez poszerzenie dostępu zaangażowanych służb do specjalistycznej wiedzy oraz rozwój współpracy między tymi służbami a sferą badawczo-rozwojową. Opis: 1) nawiązanie przez KWPSP „instytucjonalnej” współpracy ze specjalistami z zakresu ratownictwa chemiczno-ekologicznego, hydrologii, hydrochemii, itp. poprzez powołanie specjalistów z tych dziedzin na specjalistów wojewódzkich i zawarcie z nimi odpowiednich umów/ porozumień; osoby te będą stanowić wsparcie merytoryczne jednostek PSP podczas likwidacji skutków zaistniałych zdarzeń, a ich dane zostaną zapisane w Systemie Wspomagania Dowodzenia w Wojewódzkim Stanowisku Koordynacji Ratownictwa w Gorzowie Wlkp. - właściwy do danych zagrożeń specjalista powiadamiany będzie o zdarzeniu w przypadku potrzeby zasięgnięcia jego opinii; 2) weryfikacja i uzupełnienie, z wykorzystaniem wiedzy współpracujących ekspertów oraz informacji będących w posiadaniu jednostek organizacyjnych nieuczestniczących bezpośrednio w systemie reagowania na awarie, danych dotyczących zidentyfikowanych źródeł zagrożeń dla wód – obecna baza danych o miejscach, w których używane są w procesie technologicznym substancje mogące powodować takie zagrożenia jest niepełna, między innymi z powodu braku odpowiednich narzędzi prawnych9 do rozbudowy istniejących wykazów takich miejsc. Posiadanie pełnego wykazu potencjalnych źródeł emisji substancji niebezpiecznych wraz z możliwością ich wizualizacji na mapie może w znaczący sposób ułatwić identyfikację i lokalizację danego zdarzenia oraz skrócić czas potrzebny na odpowiednią reakcję na to zdarzenie, a tym samym zmniejszyć czas i skutki jego negatywnego oddziaływania na środowisko; 3) na podstawie zweryfikowanych i uzupełnionych danych wymienionych wyżej w p. 2 aktualizacja katalogu zagrożeń województwa lubuskiego prowadzonego przez PSP, na potrzeby własne oraz potrzeby współpracy ze stroną niemiecką; 4) zakup cyfrowych map ogólnogeograficznych i tematycznych województwa lubuskiego i województw sąsiednich, w tym map kilometrażowych głównych rzek dorzecza Odry, wraz ze stosownym oprogramowaniem, a także przeprowadzanie certyfikowanych szkoleń w zakresie ich wykorzystania; 5) zakup oprogramowania do modelowania rozprzestrzeniania się zanieczyszczeń chemicznych w środowisku dla potrzeb prognozowania skutków poważnych awarii przez WIOŚ. Termin realizacji: 2008-2010. Finansowanie: ok. 100 tys. zł budżet województwa i środki na działalność statutową PSP i WIOŚ. 9 Obowiązujące przepisy ustawy - Prawo ochrony środowiska ograniczają prowadzenie takiej bazy do zakładów zwiększonego i dużego ryzyka dużej awarii przemysłowej posiadającej niebezpieczne substancje w znaczących ilościach. 24 Działanie II.5. Kontynuowanie współpracy bilateralnej z Niemcami w dziedzinie awarii transgranicznych (działanie kluczowe) Cel: zwiększenie skuteczności przeciwdziałania poważnym awariom na terenie województwa lubuskiego oraz w sąsiednich rejonach przygranicznych po stronie niemieckiej poprzez objęcie działaniami z tego zakresu awarii powstających po drugiej stronie granicy oraz łączenie potencjałów współpracujących partnerów w ramach działań wspólnych lub wspierających. Opis: 1) kontynuowanie i usprawnianie wzajemnej wymiany informacji o potencjalnych zagrożeniach po obu stronach granicy; 2) cykliczne organizowanie wspólnych ćwiczeń polskich i niemieckich służb ratowniczych w celu usprawnienia przeprowadzania wspólnych akcji na rzekach transgranicznych w przypadku wystąpienia awarii z udziałem substancji niebezpiecznych po którejkolwiek ze stron, 3) opracowanie wspólnego, polsko-niemieckiego Planu ratowniczego terenów przygranicznych i wypracowanie wspólnego mechanizmu reagowania na zagrożenia transgraniczne, 4) uzgodnienie polsko-niemieckiego przeciwpowodziowej, programu działań na rzecz ochrony 6) rozwijanie kontaktów między regionami, miastami, instytucjami i służbami w zakresie zapobiegania i reagowania na awarie z udziałem substancji niebezpiecznych oraz ochrony transgranicznych wód Odry i Nysy Łużyckiej. Termin realizacji: 2008-2015. Finansowanie: 900 tys. zł środki budżetowe strony polskiej i niemieckiej. Priorytet III. Reagowanie na awarie z udziałem substancji niebezpiecznych Zapewnienie bezpieczeństwa obywatelom jest priorytetowym zadaniem dla wszystkich szczebli administracji samorządowej i rządowej. Wojewoda10 zapewnia współdziałanie wszystkich jednostek organizacyjnych administracji rządowej i samorządowej działających na obszarze województwa i kieruje ich działalnością w zakresie zapobiegania zagrożeniu życia, zdrowia lub mienia oraz zagrożeniom środowiska. Wojewoda Lubuski powołał11 i określił zasady funkcjonowania Wojewódzkiego Zespołu Zarządzania Kryzysowego (WZZK), który stanowi jego organ pomocniczy w zapewnieniu 10 Działając na podstawie ustawy z dnia 5 czerwca 1998 r. o administracji rządowej w województwie (Dz.U. 1998 r. nr 91, poz. 577). 11 Na mocy ustawy z dnia 26 kwietnia 2007 r. o zarządzaniu kryzysowym, zarządzeniem z dnia 6 września 2007 r. (Dz.U. z 2007 r. nr 89, poz. 590). 25 wykonywania zadań z wymienionego zakresu (struktura WZZK została przedstawiona w zał. 3). Na podstawie Wojewódzkiego Planu Reagowania Kryzysowego 12 w działania ratownicze włączane są kompetentne służby i instytucje w zależności od rodzaju zagrożenia – w przypadku awaryjnych zagrożeń wód w skład Zespołu Zarządzania Kryzysowego wchodzi Wojewódzki Inspektor Ochrony Środowiska oraz zaproszeni specjaliści, jeżeli zajdzie taka potrzeba. W przypadku wystąpienia sytuacji kryzysowej przewodniczący Zespołu – Wojewoda Lubuski zwołuje posiedzenie Wojewódzkiego Zespołu Zarządzania Kryzysowego przy wykorzystaniu komputerowego systemu przekazywania wiadomości tekstowych (SSAPIK). Po posiedzeniu Zespołu, w zależności od zaistniałej sytuacji oraz wypracowanych ustaleń, następuje: Ø podjęcie czynnej koordynacji działań ratowniczych i porządkowo-ochronnych prowadzonych przez jednostki organizacyjne zaangażowane w reagowanie kryzysowe na obszarze województwa, Ø zabezpieczenie procesu stałej, całodobowej wymiany informacji dotyczących zagrożeń i podejmowanych działań (między innymi z marszałkiem województwa) oraz podjęcie współdziałania ze służbami (zespołami) innych organów administracji publicznej i organizacjami pozarządowymi, Ø uruchomienie systematycznego monitorowania zagrożenia i jego skutków oraz prognozowania dalszego rozwoju zdarzeń, Ø wypracowanie propozycji decyzji i rozwiązań operacyjno-taktycznych zapewniających właściwe i skuteczne wykorzystanie dostępnych na szczeblu wojewódzkim sił i środków ratowniczych (np. zasobów Wojewódzkiego Magazynu OC takich jak odzież ochronna lub sprzęt pływający, czy też w przypadkach szczególnych Lotnicza Formacja Obrony Cywilnej sformowana z członków Aeroklubu Ziemi Lubuskiej, stacjonująca na lotnisku w Przylepie), Ø koordynacja procedur związanych z dysponowaniem na potrzeby akcji ratowniczych sił i środków ze szczebla centralnego, w tym sił i środków znajdujących się w dyspozycji Ministra Obrony Narodowej (np. Jednostki Ratownictwa Chemicznego Sił Zbrojnych) oraz pochodzących z pomocy zagranicznej. W sytuacjach kryzysowych związanych z wystąpieniem awarii z udziałem niebezpiecznych substancji, Wojewoda, poprzez Komendanta Wojewódzkiego Państwowej Straży Pożarnej i Wojewódzkiego Inspektora Ochrony Środowiska, podejmuje działania i stosuje środki niezbędne do usunięcia awarii i jej skutków określając w szczególności związane z tym obowiązki organów administracji i podmiotów korzystających ze środowiska. W przypadku zagrożenia awarią przemysłową lub w przypadku jej wystąpienia w zakładzie nieposiadającym zewnętrznego planu operacyjno-ratowniczego PSP realizuje zadania 12 Wdrożonego na mocy zarządzenia Nr 53 Wojewody Lubuskiego z dnia 5 marca 2005 r.; trwają prace nad sporządzeniem nowego planu. 26 statutowe13. W przeciwnym wypadku Komendant Wojewódzki niezwłocznie przystępuje do realizacji zewnętrznego planu operacyjno-ratowniczego. Po zakończeniu działań operacyjno-ratowniczych właściwe jednostki Państwowej Straży Pożarnej, we współpracy z prowadzącym zakład, są zobowiązane do: Ø zebrania i przeanalizowania informacji dotyczących zaistniałej awarii, Ø sprawdzenia, czy prowadzący zakład podjął wszystkie konieczne środki zaradcze, Ø opracowania zaleceń dla prowadzącego zakład, dotyczących zastosowania w przyszłości określonych środków zapobiegawczych, Ø sprawdzenia, czy prowadzący zakład wdrożył ww. zalecenia. Wojewódzki Inspektor Ochrony Środowiska sprawuje nadzór nad usuwaniem skutków poważnej awarii, powstających w środowisku. Może między innymi zarządzić, w drodze decyzji, przeprowadzenie badań dotyczących przyczyn, przebiegu i skutków awarii, a także wydać zakazy lub ograniczenia w korzystaniu ze środowiska. W przypadku awaryjnych zanieczyszczeń wód, zwłaszcza zanieczyszczeń rozlewami substancji ropopochodnych, istotnym zadaniem WIOŚ jest określenie charakteru oraz rozmiarów zanieczyszczenia, zarówno w sensie określenia zanieczyszczonej powierzchni zwierciadła wody lub długości rzeki, jak też stężenia zanieczyszczenia w wodzie. Wymaga to odpowiedniego wyposażenia w środki transportu i aparaturę badawczą. Obecnie na wyposażeniu WIOŚ znajdują się 2 samochody terenowe, stacjonujące w Gorzowie Wlkp. i Zielonej Górze, które są wykorzystywane do realizacji różnych zadań Inspekcji. WIOŚ posiada także 2 łodzie motorowe, nieprzystosowane jednak do działań na wodach płynących o wartkim nurcie (są to łodzie używane w monitoringu jezior). Z 2 laboratoriów WIOŚ (w Zielonej Górze i Gorzowie Wlkp.) jedynie w Laboratorium w Zielonej Górze znajduje się kompletna aparatura do oznaczania zawartości ropopochodnych zgodnie z metodą referencyjną, jaką jest chromatografia gazowa. Sprzęt ten jest jednak w dużym stopniu wyeksploatowany. Jeżeli charakter awarii uzasadnia konieczność podjęcia szybkich działań, a w szczególności, gdy ich zaniechanie mogłoby spowodować zwiększenie zagrożenia życia i zdrowia ludzi lub bezpośrednie zagrożenie pogorszeniem stanu środowiska w znacznych rozmiarach, decyzje WIOŚ dotyczące usuwania skutków awarii mogą być ogłoszone ustnie, a informacja o tym zaprotokołowana. Jeśli po przeprowadzonej akcji ratowniczej stan środowiska odbiega od stanu wyjściowego, WIOŚ: Ø występuje do sprawcy zanieczyszczenia o przeprowadzenie badań dotyczących przyczyn, przebiegu i skutków awarii, Ø zgłasza14 Wojewodzie Lubuskiemu wystąpienie bezpośredniego zagrożenia szkodą w środowisku, Ø kontroluje działania sprawcy zanieczyszczenia mające na celu doprowadzenie środowiska do stanu właściwego, 13 Wynikające z przepisów odrębnych, tj. ustawy z dnia 24 sierpnia 1991 r. o Państwowej Straży Pożarnej (t.j. Dz.U. z 2006 r. nr 96, poz. 667 z późn. zm.) oraz ustawa z dnia 24 sierpnia 1991 r. o ochronie przeciwpożarowej (Dz.U. z 2002 r. nr 147, poz. 1229 późn. zm.) 14 Na podstawie art. 24 ust. 1 ustawy z dnia 13 kwietnia 2007 r. o zapobieganiu szkodom w środowisku i ich naprawie (Dz.U. z 2007 r. nr 75, poz.495). 27 Ø informuje Wojewodę o przebiegu i zakończeniu działań naprawczych. Stosownie do potrzeb WIOŚ także: Ø nadzoruje działania mające na celu ograniczenie wtórnego skażenia środowiska, Ø prowadzi badania stopnia zanieczyszczenia środowiska lub zarządza ich przeprowadzenie przez sprawcę zanieczyszczenia (albo przez wyznaczone jednostki działające w imieniu tego sprawcy), Ø dokonuje analizy przyczyn powstania i sposobów likwidacji skutków awarii, a także oceny szkód zaistniałych w środowisku, Ø współpracuje z organami ścigania w zakresie wnioskowania o ukaranie sprawców awarii, Ø w uzasadnionych przypadkach prowadzi nadzór nad doprowadzeniem środowiska do stanu właściwego we współpracy z innymi organami administracji publicznej. Awaryjne zanieczyszczenie wód województwa lubuskiego stanowiących granicę państwową wymaga też powiadomienia strony niemieckiej o zaistniałym zdarzeniu. Tryb współpracy międzynarodowej i powiadamiania w tej kwestii określa ustawa - Prawo ochrony środowiska1. Ponadto obszar województwa jest objęty „Międzynarodowym planem ostrzegawczoalarmowym dla Odry”, przyjętym w 2006 r. przez Międzynarodową Komisję Ochrony Odry przed Zanieczyszczeniem. Umożliwia on bezzwłocznie przekazywane zgłoszenia alarmowego do właściwych urzędów i instytucji przy jednoczesnym informowaniu o zagrożeniu użytkowników wód. W ramach planu: Ø określono plan łączności, Ø ustalono zadania dla międzynarodowych głównych centrali ostrzegawczych (MGOC) i określono wymagania odnośnie ich wyposażenia, Ø przyjęto wykaz MGOC ustanowionych w RP (w tym w województwie lubuskim), RFN i RCz, Ø wypracowano procedurę i format zgłaszania ostrzeżenia i informacji o awarii, Ø zatwierdzono kanały zgłaszania awarii w zainteresowanych krajach. Działanie III.1. Wzmocnienie możliwości technicznych służb włączonych w akcję ratowniczą (działanie kluczowe) Cel: zapewnienie efektywnego reagowania na awaryjne zanieczyszczenie środowiska wodnego w województwie poprzez stworzenie technicznych warunków sprzyjających minimalizowaniu czasu potrzebnego na reakcję oraz osiąganiu wysokiego poziomu skuteczności działań ratowniczych i wysokiego poziomu bezpieczeństwa ratowników. Opis: dokonanie zakupów najbardziej niezbędnego sprzętu na potrzeby PSP, WIOŚ oraz OC i OSP, a także zapewnienie jego prawidłowej obsługi. 28 PSP: 1) zakup specjalistycznego ciężkiego samochodu dowodzenia i łączności (SCDł), umożliwiającego pracę na miejscu zdarzenia do 13 osób: 10 osób obsady nieetatowej (sztabu) kompletowanej według potrzeb i 3 osób obsady etatowej stałej (kierowca-operator i dwóch radiooperatorów). W zależności od wyposażenia mobilne stanowisko kierowania i dowodzenia będzie mogło służyć do utrzymania łączności bezprzewodowej i przewodowej w działaniach stacjonarnych i mobilnych, a także do obróbki danych teleinformatycznych oraz do przekazywania i odbioru informacji z różnych urządzeń zewnętrznych. Z uwagi na różnorodność wykonywanych działań pojazd SCDł powinien się składać z modułów umożliwiających rozbudowę ich zestawu bądź zmianę konfiguracji. Podstawowe moduły to: Ø telekomunikacyjny (zapewnienie łączności telefonicznej dla potrzeb poszczególnych zespołów biorących udział w akcji ratowniczej), Ø radiokomunikacyjny (zapewnienie łączności radiowej, zarówno na terenie działań – łączność dowodzenia, jak i w relacjach dalekosiężnych z wykorzystaniem radioprzemiennika), Ø lokalizacji pojazdów (określanie położenia ratowników bądź samochodów biorących udział w działaniach), Ø urządzeń i aplikacji informatycznych (zapewnienie działania sieci Internet, zarówno LAN (Local Area Network – sieć wewnętrzna), jak i WAN (Wide Area Network – sieć zewnętrzna) oraz aplikacji ułatwiających podejmowanie decyzji bądź wizualizację dostarczonych danych), Ø zasilania i klimatyzacji (zapewnienie nieprzerwanego działania pracujących urządzeń zarówno na zasilaniu podstawowym jak i awaryjnym), Ø integrujący urządzenia radiowe i telekomunikacyjne (umożliwienie obsługi przez jednego operatora). Istotną sprawą jest także zapewnienie całodobowej obsługi pojazdu SCDł pod względem technicznym (rozwijanie samochodu i jego urządzeń na stanowisku dowodzenia) oraz obsługi dyspozytorskiej (istnieje konieczność zwiększenia stanu etatowego KW PSP w Gorzowie Wlkp. o załogę tego pojazdu); 2) zakup nowego sprzętu dla grup ratownictwa wodnego i chemiczno-ekologicznego, w szczególności siedmiu 9-osobowych łodzi motorowych dla komend powiatowych PSP zlokalizowanych nad rzekami, dostosowanych do pływania po rzekach o szybkim i zmiennym nurcie (łodzie ze stopów metali lekkich z silnikami zaburtowymi). Obsługę łodzi powinni stanowić ratownicy posiadający odpowiednie uprawnienia. Dla potrzeb ratownictwa chemiczno-ekologicznego konieczny jest także zakup: Ø sprzętu do oznaczania stężeń zanieczyszczeń w wodzie, Ø środków ochrony osobistej (aparaty oddechowe, ubrania chemicznoodporne i gazoszczelne), Ø zapór wraz z osprzętem, Ø urządzeń do zbierania zanieczyszczeń z powierzchni wody, Ø atestowanych środków wiążących oraz rozpraszających zanieczyszczenia, 29 Ø kontenerów, będących przewoźnymi magazynami na sprzęt, Ø pakietu szkoleń z zakresu obsługi powyższego sprzętu; 3) przeprowadzenie przez jednostki PSP przeglądu i dokonanie wyboru miejsc dostępu do wód dla służb prowadzących akcję ratowniczą oraz zapewnienie ich właściwego, bieżącego utrzymania przez zarządców wód i terenów przyległych (systematyczne oczyszczanie brzegów, przejezdność dróg dojazdu dla pojazdów ze specjalistycznym wyposażeniem). WIOŚ: 1) zakup przynamniej 1 łodzi z silnikiem doczepnym umożliwiającym pływanie po dużych rzekach: Warcie i Odrze, wraz z przyczepą podłodziową i wyposażeniem; 2) zakup 2 samochodów terenowych ułatwiających dojazd w trudno dostępnym terenie w celu poboru próbek (z możliwością utrzymania wymaganych przez system jakości warunków transportu próbek do laboratorium); 3) zakup sprzętu informatycznego i wyposażenia dla inspektorów zajmujących się przeciwdziałaniem poważnym awariom - m.in. 2 laptopów z drukarkami z opcją zasilania z akumulatorów, 2 aparatów cyfrowych przeznaczonych do dokumentowania awarii na potrzeby dalszego postępowania administracyjnego oraz 2 odbiorników GPS; 4) zakup nowych komputerów stacjonarnych z drukarkami, zastępujących zamortyzowane komputery będące na aktualnym wyposażeniu WIOŚ (nowe komputery powinny posiadać zainstalowane, aktualne mapy cyfrowe z naniesionymi obszarami chronionymi, ujęciami wody, oczyszczalniami ścieków, składowiskami odpadów, obszarami zamieszkałymi, drogami, rzekami itp.). OC i OSP: Planowe zakupy specjalistycznego sprzętu i materiałów ratownictwa chemicznego do magazynów Obrony Cywilnej (OC) i Ochotniczej Straży Pożarnej (OSP) (zwłaszcza magazynów zlokalizowanych w rejonach, w których występują szczególnie duże możliwości pojawienia się awaryjnego zanieczyszczenia wód), dokonywane przez samorządy gminne i powiatowe (np. sprzęt pływający, odzież ochronna). Termin realizacji: 2008-2015. Finansowanie: ok. 20 000 tys. zł budżet województwa i samorządów, WIOŚ/ NFOŚiGW, środki UE. Działanie III.2. Sporządzenie wojewódzkiego planu zarządzania ryzykiem Cel: podniesienie poziomu bezpieczeństwa w wyniku rozpoznania poziomu ryzyka na obszarze województwa i opracowania strategii zarządzania ryzykiem, w tym generowanym przez awarie przemysłowe. Opis: wojewódzki plan zarządzania ryzykiem, powinien zawierać m.in.: Ø bazy danych dotyczących analizowanego obszaru, w tym źródła zagrożeń związanych z ciągłymi emisjami do powietrza i wód, składowaniem odpadów, potencjalnymi 30 awariami obiektów przemysłowych, wypadkami w transporcie materiałów niebezpiecznych oraz informacje o kluczowych problemach ochrony środowiska i bezpieczeństwa prowadzonych działalności, Ø wyniki analiz ryzyka (w postaci stref zagrożeń) generowanego przez ww. źródła, Ø wyniki analiz infrastruktury i rozwiązań organizacyjnych w zakresie bezpieczeństwa, w tym wyniki analizy i oceny rozwiązań zastosowanych w planowaniu awaryjnym, włączając w to środki w zakresie zapobiegania rozwojowi sytuacji awaryjnych i w zakresie ograniczania skutków awarii; systemy monitoringu środowiska oraz obowiązujące rozwiązania instytucjonalne i prawne, Ø strategię zintegrowanego zarządzania ryzykiem w województwie i związane z tym plany działań, wraz z oszacowaniem kosztów i korzyści związanych z redukcją różnych składowych ryzyka oraz ustaleniem priorytetów we wdrażaniu niezbędnych środków dla osiągnięcia postawionych celów. Termin realizacji: 2009 – 2011. Finansowanie: ok. 100 tys. zł. budżet województwa, środki UE. Działanie III.3. Wdrażanie Wojewódzkiego Planu Reagowania Kryzysowego (działanie kluczowe) Cel: podniesienie poziomu bezpieczeństwa na obszarze województwa w sytuacjach zagrożenia poprzez stworzenie jednolitych ram organizacyjnych i wdrożenie rutynowych procedur dla działań w takich sytuacjach, wspólnych dla wszystkich uczestniczących organów i instytucji. Opis: uruchamianie w przypadku wystąpienia zagrożenia, np. awarii przemysłowej, stosownych procedur przewidzianych w Wojewódzkim Planie Reagowania Kryzysowego15, w tym dysponowanie niezbędnych sił i środków w celu podjęcia akcji ratowniczej i ewakuacyjnej z obszarów zagrożonych oraz ograniczania rozmiarów strat i usuwania skutków zagrożenia, a także informowanie ludności o zagrożeniach i rekomendowanych sposobach postępowania oraz dokonywanie oceny zaistniałych szkód. Termin realizacji: doraźnie w przypadku wystąpienia awarii. Finansowanie: z budżetu województwa i/lub samorządów oraz ze środków sprawcy (nie szacowano). 15 Opracowanym w 2008 r. na podstawie postanowień ustawy o zarządzaniu kryzysowym (Dz.U. z 2007 r. nr 89, poz. 590). 31 Priorytet IV. Ochrona wód i uporządkowanie gospodarki ściekowej Jednym z głównych wyzwań ochrony środowiska w województwie lubuskim jest poprawa jakości wód powierzchniowych. Monitoring jakości wód w dorzeczu Odry jest prowadzony od 2004 r. z uwzględnieniem wymagań RDW. Badaniom o charakterze diagnostycznym poddano największe i zarazem najważniejsze z gospodarczego punktu widzenia rzeki województwa oraz ich główne dopływy. Monitoringiem krajowym objęte są wody Odry, Warty, Nysy Łużyckiej, Bobru, Noteci, Baryczy, Kwisy i Rowu Polskiego. W 3 punktach pomiarowych jakość wód uległa poprawie w roku 2006 w stosunku do roku 2004 (tab. A w zał. 4). Dodatkowo kilkanaście mniejszych rzek objętych jest monitoringiem regionalnym i lokalnym. Jakość tych wód nie spełnia wymagań określonych dla wód przeznaczonych do bytowania ryb – najczęściej ze względu na zawartość substancji biogennych i okresowe niedobory tlenu rozpuszczonego. Wyniki prowadzonych na obszarze województwa badań monitoringowych potwierdzają wysoką zawartość w ich wodach związków biogennych, odpowiedzialnych za eutrofizację. Generalnie według przyjętych kryteriów oceny o jakości wód i ich klasyfikacji decyduje przede wszystkim wskaźnik zanieczyszczenia bakteriologicznego rzek, czyli liczba bakterii coli typu feralnego. Głównymi źródłami zanieczyszczeń wód w województwie lubuskim są ścieki odprowadzane ze źródeł punktowych, przestrzenne zanieczyszczenia pochodzące z terenów rolniczych, a także depozycja z opadów atmosferycznych. Na stan jakości głównych rzek (tab. B w zał. 4) wywierają również wpływ źródła zanieczyszczeń położone poza granicami województwa, w górnym biegu Odry i jej dopływów. Od 2004 r. WIOŚ wdraża też monitoring substancji priorytetowych16 w powierzchniowych wodach płynących, który będzie kontynuowany w ramach monitoringu diagnostycznego w kolejnych latach z częstotliwością 4 razy w. Do realizacji tego zadania dostosowywane są laboratoria WIOŚ w Zielonej Górze i w Delegaturze w Gorzowie Wlkp. Trwa wdrażanie nowych metodyk, zakup wzorców i innych niezbędnych materiałów oraz sukcesywne certyfikowanie wdrażanych metod. Obecnie oznaczanych jest już ponad 20 substancji priorytetowych, a kilka kolejnych jest w trakcie wdrażania. Objęcie badaniami wszystkich substancji z listy i kontynuacja monitoringu substancji niebezpiecznych w kolejnych latach wymaga także doposażenia laboratoriów oraz dość pilnych zakupów restytucyjnych aparatury i sprzętu pomiarowego. 16 Wyszególnionych w rozporządzeniu Ministra Środowiska z dnia 10 listopada 2005 r. wdrążającym decyzję 2455/2001/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 20 listopada 2001, zmieniającą dyrektywę 2000/60/WE (RDW). Substancje uznane za priorytetowe zostały wybrane spośród tych, które przedstawiają znaczne ryzyko dla środowiska wodnego, z uwagi na ich toksyczność, podatność na bioakumulację oraz odporność na biodegradację. Substancje spełniające dwa spośród powyższych kryteriów zostały zakwalifikowane jako priorytetowe, zaś spełniające wszystkie trzy kryteria – jako priorytetowe niebezpieczne. 32 Gospodarka ściekowa. W województwie lubuskim odprowadzono do wód powierzchniowych w 2005 roku ogółem 36,7 mln m³ ścieków (w 2004 roku - 38,2 mln m³): w tym bezpośrednio z zakładów przemysłowych 6,2 mln m³ ścieków (w tym 0,5 mln m³ wód chłodniczych) i siecią kanalizacyjną 30,4 mln m³ ścieków. Ścieki wymagające oczyszczenia stanowiły 36,2 mln m³, z czego oczyszczono 90,1% [8]. Jedynie 6% zakładów na terenie województwa lubuskiego odprowadza ścieki bezpośrednio do ziemi lub do wód, w tym ROCKWOOL Polska Sp. z o. o. w Cigacicach (produkująca wełnę mineralną) oraz Zakłady Drobiarskie BOLEMIN Eksport- Import- Hurt w Boleminie. Ładunki zanieczyszczeń w przemysłowych ściekach odprowadzanych bezpośrednio do wód lub do ziemi od 2002 roku systematycznie maleją. Pozostałe większe zakłady, istotne z punktu widzenia potencjalnego zagrożenia powodowanego w sytuacjach awaryjnych zrzutami w ściekach substancji niebezpiecznych, odprowadzają swoje ścieki do kanalizacji miejskiej – 37% po ich uprzednim oczyszczeniu w oczyszczalniach przemysłowych (głównie mechaniczno-biologicznych) lub podczyszczalniach, a 57% - jako ścieki surowe. Dwie z 47 oczyszczalni przemysłowych wymagają modernizacji. Zapobieganie i ograniczenie zanieczyszczenia wód ze źródeł komunalnych, w tym ze źródeł przemysłowych odprowadzających ścieki do komunalnych systemów kanalizacyjnych17, ma być osiągnięte w wyniku realizacji Krajowego Programu Oczyszczania Ścieków Komunalnych (KPOŚK)18. Zgodnie z KPOŚK w województwie lubuskim założono: • rozbudowę i modernizację sieci kanalizacyjnej o prawie 2,7 tys. km, • budowę, modernizację lub rozbudowę oczyszczalni ścieków (30 projektów). Zaplanowano inwestycje w stosunku do 58 aglomeracji powyżej 2000 RLM (zał. 5), w tym 19 aglomeracji ≥ 15000 RLM, w których wymagane jest podwyższone – jak dla obszarów wrażliwych – usuwanie substancji biogennych19. W 8 aglomeracjach ≥ 15000 RLM udział ścieków przemysłowych stanowi więcej niż 15% wszystkich oczyszczanych ścieków [4]. Konieczne jest kontynuowanie działań inwestycyjnych ukierunkowanych na obniżenie ilości ładunków odprowadzanych do rzek w kontekście spełniania przez region wymagań RDW i dyrektywy 91/271/EWG20, tj. w kontekście stopniowego ograniczania zrzutów, emisji i strat substancji priorytetowych w celu utrzymania lub poprawy stanu środowiska wodnego dla osiągnięcia dobrego stanu wód najpóźniej do 2010 r. 17 Rozporządzenie Ministra Infrastruktury w z dnia 20 lipca 2002 r. w sprawie sposobu realizacji obowiązków dostawców ścieków przemysłowych oraz warunków wprowadzania ścieków do urządzeń kanalizacyjnych (Dz.U. z 2002 r. nr 129, poz.1108). 18 Opracowanego zgodnie z wymaganiami art. 43 ustawy Prawo wodne (Dz.U. z 2001 r. nr 115, poz. 1229, tekst jednolity Dz.U. z 2005 r. nr 239, poz. 2019) i zaakceptowanego w 2005 r. przez Radę Ministrów. 19 Obszar całej Polski został uznany jako wrażliwy w kontekście wymagań dyrektywy 91/271/EWG, art. 45 ust.4 ustawy Prawo wodne. 20 Dyrektywa Rady 91/271/EWG z dnia 21 maja 1991 roku dotycząca oczyszczania ścieków komunalnych (Council Directive 91/271/EEC of 21 May 1991 concerning urban waste-water treatment; O.J. L 135 03/05/1991). 33 Działanie IV.1. Wzmocnienie możliwości laboratoryjnych WIOŚ (działanie kluczowe) Cel: efektywne prowadzenie rutynowego monitoringu wód powierzchniowych w sposób spełniający wymagania RDW oraz zwiększenie możliwości wykonywania dodatkowych analiz jakości wód w przypadku wystąpienia zanieczyszczeń awaryjnych, zwłaszcza zanieczyszczeń rozlewami substancji ropopochodnych. Opis: zakup sprzętu i wyposażenia laboratoryjnego na potrzeby monitoringu jakości wód i zwalczania skutków poważnych awarii z udziałem substancji ropopochodnych, umożliwiający wymianę tej części podstawowej aparatury stosowanej w analizie instrumentalnej (spektrometry absorpcji atomowej i chromatografy gazowe), która pochodzi z początku lat 90. Zakupy powinny dotyczyć: Ø 2 chromatografów gazowych ze spektrometrami masowymi GC-MS dla Laboratorium WIOŚ w Zielonej Górze, Ø chromatografu cieczowego dla Laboratorium Delegatury WIOŚ w Gorzowie Wlkp. (niezbędnego do analizy niektórych związków organicznych, w tym WWA, ponieważ posiadany spektrometr atomowo-emisyjny z plazmą wzbudzoną indukcyjnie – ICP pozwala na jednoczesne oznaczenie wielu metali w krótkim czasie, ale możliwe do uzyskania na omawianym spektrometrze granice oznaczalności nie są zadowalające), Ø nebulizatora ultradźwiękowego do spektrometru ICP dla Laboratorium WIOŚ w Zielonej Górze, co pozwoli osiągnąć granice oznaczalności zgodne z wymogami zawartymi w obowiązujących przepisach., Ø 2 stacjonarnych, automatycznych agregatów prądotwórczych umożliwiających prowadzenie oznaczeń w laboratoriach WIOŚ niezależnie od dostaw energii. Termin realizacji 2013-2015. Finansowanie: środki budżetowe ok. 800 tys. zł. Działanie IV.2. Uporządkowanie gospodarki ściekowej w aglomeracjach powyżej 15 tys. RLM (działanie kluczowe) Cel: wyposażenie do końca 2015r. wszystkich aglomeracji należących do tej kategorii w systemy kanalizacyjne i oczyszczalnie ścieków, zdolne do przyjęcia ze ściekami także zrzutów zanieczyszczeń będących skutkiem wystąpienia poważnych awarii Opis: realizacja projektów dotyczących: Ø budowy, rozbudowy i modernizacji oczyszczalni ścieków komunalnych, w tym projektów związanych z zagospodarowaniem osadów, Ø budowy i modernizacji systemów kanalizacji zbiorczej i deszczowej w 19 aglomeracjach województwa lubuskiego. Beneficjenci: jednostki samorządu terytorialnego i ich związki oraz podmioty świadczące usługi wodno-ściekowe w ramach obowiązków własnych gmin. 34 Finansowanie: budżet państwa i jednostek samorządu terytorialnego, środki krajowych funduszy celowych (NFOŚiGW, WFOŚiGW), kredyty, dotacje, środki zagraniczne, w tym środki UE (np. Fundusz Spójności, Europejski Fundusz Rozwoju Regionalnego (EFRR), program INTERREG III A, ZPORR), środki Funduszu Szwajcarskiego oraz środki MŚ RFN. Działanie IV.3. Uporządkowanie gospodarki ściekowej w aglomeracjach od 2 tys. do 15 tys. RLM Cel: jak w przypadku aglomeracji powyżej 15 tys. RLM. Opis: realizacja grupy projektów indywidualnych dotyczących budowy, rozbudowy i modernizacji oczyszczalni i/lub systemu kanalizacyjnego. Beneficjenci: jednostki samorządu terytorialnego, dla których podmiotem odpowiedzialnym za koordynację w województwie lubuskim WFOŚiGW. Finansowanie: budżet państwa i jednostek samorządu terytorialnego, fundusze celowe, środki UE (EFRR, SPO, ZPORR) i środki Funduszu Norweskiego. Łączne koszty związane z realizacją szczegółowych zadań objętych działaniem IV.2 i IV.3 w latach 2007-20015 oszacowano na ok. 1994 mln zł. Szczegółowe dane zestawiono w zał. 5. Działanie IV.4. Uporządkowanie gospodarki ściekowej w zakładach przemysłowych Cel: ograniczenie ładunków zanieczyszczeń odprowadzanych ze ściekami w sytuacjach awaryjnych z zakładów, w których wystąpiła awaria, poprzez ich skuteczniejsze zatrzymanie i zneutralizowanie na terenie tych zakładów. Opis: 1) budowa lub modernizacja oczyszczalni lub podczyszczalni ścieków przemysłowych (budowa w zakładach, które nie posiadają oczyszczalni oraz modernizacja w zakładach, w których istniejące obiekty są przestarzałe lub w wysokim stopniu zdekapitalizowane); 2) realizacja inwestycji mających na celu zmniejszenie zużycia wody oraz ilości substancji niebezpiecznych odprowadzanych ze ściekami do wód lub do urządzeń kanalizacyjnych. Termin realizacji: do 2015 r. Finansowanie: środki własne zakładu i środki UE (nie szacowano). Priorytet V. Informowanie społeczeństwa i podnoszenie poziomu świadomości społecznej Z punktu widzenia zapobiegania poważnym awariom i ograniczania ich negatywnych skutków, w tym skutków dla środowiska wodnego, istotną kwestią jest zapewnienie dostępu mieszkańców województwa do informacji o stanie środowiska i źródłach zagrożeń w pobliżu 35 miejsc ich zamieszkania. Ważne jest także zwiększanie poziomu świadomości społeczeństwa w zakresie ochrony wód, w celu: Ø wyeliminowania lub ograniczenia negatywnych zachowań, których efektem jest lokalne pogarszanie się jakości wód (np. spuszczania zaolejonych wód zęzowych do rzeki z barek transportowych), Ø wsparcia zachowań sprzyjających poprawie jakości wód (budowa przydomowych oczyszczalni ścieków, zgłaszanie zdarzeń awaryjnych zagrażających jakości wód itp.). Szczególne znaczenie dla zmniejszenia poziomu zagrożenia ze strony potencjalnych awarii zarówno w odniesieniu do własnej osoby, jaki i bliższego oraz dalszego otoczenia (rodziny, domu, społeczności lokalnej, miejsca pracy) ma znajomość: Ø potencjalnych źródeł zagrożenia, Ø negatywnych skutków, jakie mogą one wywołać, Ø sposobów unikania ich wywołania, Ø sposobów ograniczenia ich niepożądanych skutków w sytuacji, gdy awaria wystąpi. Za najbardziej istotne należy uznać: Ø zwiększanie świadomości decydentów mających wpływ na kształtowanie życia społecznego i gospodarczego w województwie lubuskim (politycy, kadra kierownicza urzędów państwowych i samorządowych, właściciele i kadra kierownicza przedsiębiorstw); Ø przekazywanie wszelkich informacji na temat potencjalnych zagrożeń do publicznej wiadomości (poprzez Internet, środki masowego przekazu i z wykorzystaniem innych sposobów zwyczajowo przyjętych na danym terenie); Ø opracowanie i realizację zróżnicowanych programów informacyjnych i szkoleniowych dotyczących zapobiegania, gotowości i reagowania na poważne awarie, adresowanych i dostosowanych do potrzeb i możliwości różnych grup odbiorców (oprócz już wymienionych grup decydenckich także do społeczności lokalnych, potencjalnie zagrożonych skutkami awarii, personelu technicznego przedsiębiorstw, pracowników organów administracji rządowej i samorządowej, a także pracowników innych zainteresowanych służb i instytucji); Ø uwzględnianie treści związanych z przeciwdziałaniem poważnym awariom w różnorodnych działaniach edukacyjnych, zarówno w ramach edukacji nieformalnej jak i formalnej (w szkołach) Stosownie do pozytywnych, praktycznych doświadczeń oraz zaleceń wynikających z obowiązującego prawa, polskiego i międzynarodowego, za uzasadnione należy uznać szerokie włączenie organizacji pozarządowych aktywnych w województwie lubuskim do działań na rzecz zmniejszania zagrożenia ze strony poważnych awarii oraz podnoszenia świadomości społecznej w tej dziedzinie, m.in. poprzez: Ø kontraktowanie przez administrację publiczną usług takich organizacji, zgodnie z postanowieniami ustawy o działalności pożytku publicznego i o wolontariacie; Ø włączanie organizacji pozarządowych w proces przygotowywania i uzgadniania programów ochrony środowiska przed skutkami awarii przemysłowych na poziomie wojewódzkim, powiatowym i gminnym; 36 Ø inicjowanie i wspieranie opracowania i realizacji przez te organizacje programów i kampanii ekologicznych, w tym pomoc w poszukiwaniu na ich realizację środków z bezzwrotnej pomocy krajowej i zagranicznej. Działanie V.1. Wdrożenie programów szkoleniowych i informacyjnych dla zainteresowanych grup docelowych (działanie kluczowe) Cel: podniesienie poziomu świadomości dotyczącej poważnych awarii w grupach szczególnej troski (osoby najbardziej narażone i/ lub mające największy wpływ na możliwość wystąpienia awarii oraz na skuteczność ograniczania jej negatywnych skutków). Opis: przygotowanie i systematyczne organizowanie zróżnicowanych tematycznie szkoleń, a także przygotowanie i upowszechnianie stosownych informacji w zakresie zapobiegania powstawaniu awarii oraz, postępowania w przypadku ich wystąpienia, dla: Ø kadry kierowniczej i pracowników zakładów przemysłowych, Ø służb ratowniczych (szkolenia podnoszące kwalifikacje, uaktualniające wiedzę z zakresu ratownictwa w nawiązaniu do dokonującego się podstępu techniczno, a także szkolenia dotyczące zasad bezpieczeństwa), Ø przedstawicieli instytucji zaangażowanych w zapewnienie bezpieczeństwa, w tym pracowników administracji rządowej i samorządowej, Ø lokalnej społeczności na terenach najbardziej narażonych, Ø decydentów i przedstawicieli instytucji finansujących i ubezpieczających. Termin realizacji: 2008-2015. Finansowanie: ok. 240 tys. zł środki własne zakładów, środki budżetowe przyznawane służbom ratowniczym, środki na działalność OC, budżety samorządów, środki unijne, fundusze celowe (np. w zakresie wsparcia popularyzatorskiej i edukacyjnej działalności organizacji pozarządowych). Działanie V.2. Prowadzenie powszechnej edukacji społeczeństwa w zakresie zagrożeń i ochrony wód w ramach edukacji nieformalnej i formalnej (działanie kluczowe) Cel: podniesienie poziomu świadomości dotyczącej poważnych awarii u jak największej liczby mieszkańców województwa, co powinno sprzyjać zarówno zmniejszaniu ich osobistego narażenia na negatywne skutki ewentualnej awarii jak i poprawie skuteczności zapobiegania awariom oraz likwidowania bądź ograniczania ich skutków przez właściwe służby. Opis: 1) upowszechnianie informacji o ryzyku generowanym przez zakłady typu Seveso i przez inne zakłady użytkujące substancje niebezpieczne, a także o pożądanych zachowaniach w przypadku wystąpienia faktycznego zagrożenia z udziałem substancji niebezpiecznych oraz o sygnałach powszechnego alarmowania w takich sytuacjach, w ramach działań i imprez adresowanych do odbiorcy masowego (pokazy sprzętu i konkursy sprawnościowe na dożynkach, festynach i innych imprezach plenerowych, coroczne spotkania we wszystkich 37 sołectwach, regionalne i lokalne konkursy wiedzy oraz konkursy plastyczne i fotograficzne, itp.), ze szczególnym uwzględnieniem odbiorców mieszkających w pobliżu wymienionych wcześniej zakładów będących źródłem zagrożenia oraz w pobliżu wód; 2) rozszerzenie zakresu zainteresowania pozarządowych organizacji ekologicznych działających na obszarze województwa lubuskiego o problematykę poważnych awarii i promowanie pożądanych zachowań ludności na wypadek zagrożenia; 3) włączenie zagadnień dotyczących poważnych awarii do treści zajęć związanych ze środowiskiem i jego praktycznym poznawaniem (przyroda, biologia, geografia, wycieczki terenowe), realizowanych w przedszkolach i szkołach. Termin realizacji: 2008-2015. Finansowanie: ok. 300 tys. zł budżet województwa i samorządów, środki unijne, fundusze celowe (np. w zakresie wsparcia popularyzatorskiej i edukacyjnej działalności organizacji pozarządowych). Działanie V.3. Upowszechnianie wyników projektu RIVER SHIELD (działanie kluczowe) Cel: wsparcie podnoszenia poziomu świadomości społecznej w województwie dotyczącej problematyki poważnych awarii poprzez zapewnienie szerokiego dostępu mieszkańców do zgromadzonych informacji oraz do sformułowanych praktycznych zaleceń i wskazówek będących efektem realizacji ww. projektu Opis: zapewnienie bezpośredniego dostępu do opracowanych dokumentów, raportów i materiałów szkoleniowych, zamieszczonych na stronie dedykowanej projektowi RIVER SHIELD umieszczonej na portalu internetowym Instytutu Ochrony Środowiska. Szczególnie istotne jest rozpropagowanie wśród pracowników samorządowych (gminy i starostwa) oraz wśród operatorów zidentyfikowanych instalacji niebezpiecznych, przewodników opracowanych w ramach projektu, dotyczących m.in. zasad postępowania w przypadku wystąpienia awaryjnego zanieczyszczenia wód. Termin realizacji: 2008-2010. Finansowanie: ok. 100 tys. zł środki własne Instytutu Ochrony Środowiska (w zakresie utrzymania strony WWW dedykowanej projektowi RIVER SHIELD); środki budżetowe zakładów i budżet samorządów (upowszechnianie). Działanie V.4. Udostępnianie społeczeństwu aktualnej informacji o stanie środowiska i jego zagrożeniach (działanie kluczowe) Cel: zmniejszenie narażenia ludności województwa na negatywne skutki ewentualnych zdarzeń awaryjnych poprzez zapewnienie szerokiego dostępu do informacji ułatwiających mieszkańcom przygotowanie się na ewentualne wystąpienie takich zdarzeń. 38 Opis: 1) utrzymanie i aktualizacja na portalach internetowych m.in. KWPSP, WIOŚ i GIOŚ, UW i RZGW informacji z zakresu poważnych awarii przemysłowych i ochrony środowiska wodnego, obejmujących między innymi: Ø wyniki badań z monitoringu wód powierzchniowych (rzeki i jeziora) i podziemnych oraz raporty o stanie środowiska, dotyczące także poważnych awarii (http://www.zgora.pios.gov.pl/), Ø ostrzeżenia o wysokich stanach wód w rzekach, informacje o sposobach ogłaszania alarmu o klęskach żywiołowych i zagrożeniu środowiska, informacje o zasadach postępowania podczas katastrofy drogowej z uwolnieniem substancji niebezpiecznej, informacje o występujących na terenie województwa zakładach dużego ryzyka (http://www.obronacywilna.gorzow.pl/), Ø informacje o zakładach typu Seveso i porady z zakresu postępowania w sytuacjach awaryjnych mieszczących się w obszarze zainteresowania PSP, dostępne na portalu KWPSP w Gorzowie Wlkp. (http://www.straz.gorzow.pl/), Ø zbiorcze raporty o występowaniu poważnych awarii, opracowane przez Departament Przeciwdziałania Poważnym Awariom GIOŚ w Gdańsku (http://www.gios.gov.pl), Ø informacje związane z ochroną przeciwpowodziową (w tym mapy zagrożeń) oraz dane o stanach wód i aktualnych warunkach żeglugowych na obszarze województwa lubuskiego (http://www.rzgw.poznan.pl; http://www.rzgw.wroc.pl; http://www.rzgw.szczecin.pl/); 2) zapewnienie dostępu do danych zawartych w katastrze wodnym, prowadzonym przez RZGW zgodnie ustawą Prawo wodne (w przypadku wód województwa lubuskiego dotyczy to trzech RZGW – w Poznaniu, Wrocławiu i Szczecinie), dotyczących m.in.: Ø sieci hydrograficznej oraz hydrologicznych i meteorologicznych posterunków obserwacyjno-pomiarowych, Ø ilości i jakości zasobów wód powierzchniowych oraz podziemnych, Ø źródeł i charakterystyki zanieczyszczeń punktowych oraz obszarowych, Ø stanu biologicznego środowiska wodnego oraz terenów zalewowych, Ø ilości i rodzaju substancji szczególnie szkodliwych dla środowiska wodnego określonych w pozwoleniach wodnoprawnych i zintegrowanych, Ø stref i obszarów ochronnych oraz obszarów narażonych na niebezpieczeństwo powodzi, Ø programu wodno-środowiskowego kraju. Termin realizacji: 2008-2015. Finansowanie: ok. 300 tys. zł w ramach działalności statutowej zainteresowanych instytucji. 39 Działanie V.5. Doskonalenie systemu komunikowania się ze społeczeństwem w sytuacji wystąpienia poważnej awarii Cel: zmniejszenie zagrożenia negatywnymi skutkami zaistniałej awarii poprzez zapewnienie odpowiednio szybkiego i szerokiego rozpowszechnienia informacji o fakcie i miejscu jej wystąpienia oraz o jej dalszych konsekwencjach, a także poprzez zapewnienie równie szybkiego i szerokiego dostępu do instrukcji dotyczących zalecanych sposobów zachowania się/ postępowania, co powinno sprzyjać eliminowaniu lub ograniczaniu zjawisk paniki i braku porządku. Opis: 1) zaplanowanie i wdrożenie sposobów upowszechniania informacji wśród ludności w przypadku wystąpienia awarii chemicznej, zapewniających ostrzeżenie potencjalnie narażonych osób, że dane zagrożenie może wkrótce wystąpić lub że już wystąpiło oraz zapewniających dostarczenie tym osobom informacji dotyczących możliwych i zalecanych sposobów ograniczenia niekorzystnych skutków powstałego zdarzenia (w tym wyznaczenie osób odpowiedzialnych za przekazanie ww. informacji bezpośrednio lub za pośrednictwem mediów); 2) włączenie do ogólnych planów awaryjnych - planów współpracy z mediami, które powinny zapewnić, że społeczne oddziaływanie mediów zostanie wykorzystane w sytuacji awaryjnej do stymulowania i wspierania współpracy osób narażonych z instytucjami i służbami prowadzącymi akcję ratowniczą oraz do eliminowania zjawisk paniki i anarchii. Opracowaniu takiego planu powinno towarzyszyć nawiązanie bezpośrednich kontaktów pomiędzy przedstawicielami mediów i przedstawicielami służb ratowniczych odpowiedzialnymi za współpracę z mediami, a także, w miarę potrzeb, zawarcie stosownych porozumień o współpracy. Termin realizacji: 2008-2009. Finansowanie: ok. 20 tys. zł. w ramach działalności statutowej PSP oraz Wydziału Bezpieczeństwa i Zarządzania Kryzysowego Urzędu Wojewódzkiego. Działanie V.6. Funkcjonowanie Lubuskiej Sieci Regionalnej, zorganizowanej w ramach projektu RIVER SHIELD (działanie kluczowe) Cel: zwiększenie zasięgu i skuteczności działań na rzecz podnoszenia w województwie poziomu świadomości społecznej w dziedzinie poważnych awarii poprzez podtrzymanie i rozwój aktywności wyspecjalizowanej w tym zakresie inicjatywy obywatelskiej. Opis: kontynuowanie działalności Lubuskiej Sieci Regionalnej, która została zorganizowana w ramach projektu RIVER SHIELD (zał. 6) jako inicjatywa obywatelska mająca za zadanie propagowanie w Lubuskim działań na rzecz wzmocnienia gotowości i reagowania na awarie przemysłowe, podniesienie poziomu świadomości społecznej na wypadek awarii z udziałem substancji niebezpiecznych i promocję zachowań proekologicznych w społeczeństwie, jak również lobbowanie za realizacją przedsięwzięć podejmowanych w regionie ukierunkowanych na podnoszenie poziomu bezpieczeństwa (ze szczególnym uwzględnieniem 40 projektów przyczyniających się do wdrażania działań zaproponowanych podczas realizacji projektu RIVER SHIELD). Termin realizacji: 2008-2010. Finansowanie: brak (działalność społeczna). 4. Harmonogram realizacji działań Wszystkie działania objęte niniejszym planem będą realizowane w latach 2008-2015, przy czym czas trwania większości z nich został przewidziany na cały ten okres (8 lat). W załączniku 7 zamieszczono bardziej szczegółowy harmonogram realizacji tych działań. 5. Niezbędne środki Oszacowania kosztów związanych z realizacją większości działań zaproponowanych w priorytetach od I do V dokonano na podstawie oceny eksperckiej. Nie oszacowano nakładów, jakie: 1) poniosą zakłady zlokalizowane w województwie lubuskim w zakresie zwiększania poziomu bezpieczeństwa w zakładzie, w szczególności w odniesieniu do awarii przemysłowych z udziałem substancji niebezpiecznych oraz gospodarki ściekowej (np. działanie I.5 i IV.4), 2) będą wiązać się z wdrażaniem WPRK w przypadku wystąpienia awarii (działanie III.3), 3) wiążą się z zapobieganiem wtórnym zanieczyszczeniom wód w wyniku zagrożeń powodziowych (działanie I.4). Ponadto, zgodnie z przyjętymi założeniami odnośnie funkcjonowania Lubuskiej Sieci Regionalnej zorganizowanej w ramach projektu RIVER SHIELD, wdrożenie działania V.6 nie pociąga za sobą nakładów finansowych. Łączne nakłady na wdrożenie planu działań i niezbędnych inwestycji w województwie lubuskim wynoszą ponad 2 mld zł (tab. 3), w tym na realizację działań kluczowych – 36 990 tys. zł (zał. 7) Problem zabezpieczenia środków finansowych na realizację proponowanych zadań jest najtrudniejszym wyzwaniem z punktu widzenia efektywności zaproponowanego planu działań i inwestycji dla województwa lubuskiego. Ograniczone możliwości finansowe województwa oraz samorządów na poziomie województwa, powiatu i gminy uniemożliwiają samodzielną realizację działań i inwestycji objętych planem na poziomie regionalnym i lokalnym, dlatego konieczne jest zaangażowanie środków budżetu państwa oraz uzyskanie wsparcia instytucji finansowych, które podejmą się finansowania poszczególnych projektów, 41 m.in. przez zobowiązania kapitałowe (kredyty, pożyczki, obligacje, leasing), udziały kapitałowe (akcje, udziały w spółkach) i dotacje. Finansowaniem ochrony środowiska interesuje się również coraz więcej banków i funduszy inwestycyjnych, rozwija się także pomoc zagraniczna, w tym wzrasta wielkość alokowanych w Polsce środków UE. Można zakładać, że system finansowania przedsięwzięć związanych z ochroną środowiska w Polsce nada będzie się rozwijał, oferując coraz bardziej atrakcyjne formy finansowania i coraz większe środki finansowe. Tabela 3. Podsumowanie o potrzebnych nakładów na realizację planu działania Numer i nazwa priorytetu Priorytet I. Zapobieganie awariom przemysłowym i ograniczanie ich skutków Priorytet II. Gotowość na zdarzenia awaryjne Priorytet III. Reagowanie na awarie z udziałem substancji niebezpiecznych Priorytet IV. Ochrona wód i uporządkowanie gospodarki ściekowej Priorytet V. Informowanie społeczeństwa, świadomość i edukacja społeczna Razem Nakłady na realizację działań w danym priorytecie (mln zł) 4,7 26,8 20,1 1995,1 1,0 2047,7 Trzeba przy tym pamiętać, że tylko inwestycje i działania uwzględnione w programach ochrony środowiska oraz spełniające cele założone w Regionalnych Programach Operacyjnych 2007-2013 będą mogły liczyć na pozyskanie takich środków publicznych, jak fundusze ochrony środowiska i gospodarki wodnej oraz fundusze europejskie (np. EFRR, FS). Dlatego najbardziej pożądanym kierunkiem działań w sferze zabezpieczenia źródeł finansowania programu jest efektywne ubieganie się o dofinansowanie zadań ze źródeł pomocowych i strukturalnych Unii Europejskiej, udostępnianych Polsce za pośrednictwem programów objętych Narodową Strategią Spójności (programy regionalne i sektorowe oraz tzw. inicjatywy wspólnotowe). Z uwagi na specyfikę poszczególnych objętych planem działań należy wyróżnić pięć źródeł ich finansowania: budżet państwa, ekologiczne fundusze celowe (krajowy, wojewódzkie, powiatowe i gminne fundusze ochrony środowiska i gospodarki wodnej), budżety samorządów, środki własne przedsiębiorstw oraz pomoc zagraniczną, a zwłaszcza fundusze strukturalne i Fundusz Spójności UE. Z budżetu państwa, województwa i samorządów zaplanowano finansowanie działań podejmowanych przez administrację rządową i samorządową zgodnie z ich kompetencjami, a z funduszy celowych – dodatkowe wsparcie działań finansowanych ze środków budżetowych oraz finansowanie pozostałych działań (inwestycje, zwłaszcza inwestycje w dziedzinie gospodarki ściekowej, działania promocyjne i edukacyjne). Do finansowania działań o charakterze inwestycyjnym mogą być wykorzystywane także środki ze źródeł zagranicznych, w tym funduszy UE. 42 Środki własne przedsiębiorstw oraz funduszy strukturalnych i Funduszu Spójności powinny być przede wszystkim zaangażowane w przedsięwzięcia, skutkujące podniesieniem poziomu bezpieczeństwa w zakładzie i ograniczeniem skutków uwolnień substancji niebezpiecznych dla środowiska i zdrowia ludzi. Zaproponowany udział poszczególnych źródeł finansowania w realizacji niniejszego planu jest orientacyjny i zależy od aktywności władz województwa, samorządów i zakładów w pozyskiwaniu środków unijnych na realizację przedsięwzięć oraz możliwości finansowania zadań z ich własnych budżetów i programów celowych (np. WIOŚ). Według danych Ministerstwa Rozwoju Regionalnego [16] województwo lubuskie znajduje się w ścisłej czołówce pod względem wykorzystania środków w ramach ZPORR i INTERREG IIIA. Należy podkreślić, że doświadczenie zdobyte w trakcie zdobywania i realizacji programów przedakcesyjnych oraz programów finansowanych z funduszy strukturalnych wpłynie na skuteczność pozyskiwania środków unijnych i efektywność realizowanych przedsięwzięć w dalszej perspektywie. Założoną strukturę finansowania wdrażania planu w najbliższych latach przedstawiono w poniżej tabeli. Tabela 4. Symulacja udziału poszczególnych źródeł w finansowaniu planu działań Źródło*/ Fundusze z Unii Europejskiej i inne zagraniczne Budżet państwa Fundusze ekologiczne (NFOŚiGW, WFOŚiGW) i inne fundusze wojewódzkie Budżet samorządów oraz gminne i powiatowe fundusze ekologiczne RAZEM */ 6. % 70 13 12 5 100 nie uwzględniono środków własnych zakładów przemysłowych i kredytów bankowych Podsumowanie Od 1999 r. w obecnym układzie administracyjnym w województwie lubuskim działa spójny system gotowości i reagowania na różnego rodzaju zagrożenia. W sprawach zwalczania poważnych awarii istnieje wieloletnia, szeroka i owocna współpraca pomiędzy organami administracji rządowej i samorządowej a specjalistycznymi służbami i instytucjami (Państwową Strażą Pożarną, Policją, Państwową Inspekcją Sanitarną, Państwową Inspekcją Transportu Drogowego, Organami Nadzoru Budowlanego, Urzędem Dozoru Technicznego i Inspekcją Ochrony Środowiska), a także ze stroną niemiecką. W usuwaniu awarii lub innych miejscowych zagrożeń biorą udział przede wszystkim jednostki PSP przy wsparciu Policji (zapewnienie porządku i bezpieczeństwa), służb zarządzania kryzysowego (ew. ewakuacja), WIOŚ (nadzór i kontrola stanu środowiska, w tym kontrola usuwania skutków zdarzenia). Za koordynację realizacji zadań w województwie lubuskim odpowiada Wojewoda, wspomagany przez Zespół Zarządzania Kryzysowego (zał. 3). Dlatego w niniejszym planie działań i niezbędnych inwestycji generalnie wskazano - w kontekście wyników uzyskanych w ramach projektu RIVER SHIELD - na konieczność 43 kontynuacji podejmowanych w regionie działań na rzecz zwiększenia bezpieczeństwa ludzi i środowiska w przypadku wystąpienia poważnych awarii, a także szerzej omówiono te rodzaje działań, które w świetle wyników wspomnianego projektu należy uznać za szczególnie istotne. Efektem wdrożenia planu działań i realizacji niezbędnych inwestycji będzie: Ø zmniejszenie ryzyka występowania poważnych awarii oraz nadzwyczajnych zagrożeń dla środowiska w wyniku zwiększenia poziomu prewencji i częściowej eliminacji przyczyn powodujących takie zdarzenia, Ø wzrost poziomu świadomości społecznej w dziedzinie poważnych awarii i w ślad za tym ograniczenie ryzyka wystąpienia zagrożeń awaryjnych spowodowanych błędem człowieka lub jego nieświadomym działaniem, Ø wzrost bezpieczeństwa środowiskowego, zarówno poprzez zmniejszenie ryzyka awarii, jak i poprzez zwiększenie zdolności do działania w obszarze reagowania na awarie, Ø zmniejszenie strat, wymiernych i niewymiernych (ekonomicznych, materialnych i społecznych), powstających w wyniku wystąpienia poważnych awarii przemysłowych i transportowych. Literatura 1. Borysiewicz M. Wytyczne w zakresie planowania przestrzennego w kontekście postanowień dyrektywy Seveso II. Projekt RIVER SHIELD, IOŚ, Warszawa 2008 2. Borysiewicz M., Kacprzyk W. Zarządzanie ryzykiem przemysłowego zanieczyszczenia rzek - projekt RIVER SHIELD , Ochrona Środowiska i Zasobów Naturalnych Nr 30. IOŚ, Warszawa 2007 3. Demidowicz M., Parada T., Śliwiński J., Zajdlic Z. Propozycje dalszych działań i niezbędnych inwestycji w województwie lubuskim, z uwzględnieniem wyników uzyskanych w ramach projektu RIVER SHIELD, Projekt RIVER SHIELD Gorzów Wielkopolski, 2008 4. Identyfikacja źródeł zagrożeń w województwie lubuskim. Projekt RIVER SHIELD, IOŚ, Warszawa 2006 5. Krajowy Program Oczyszczania Ścieków Komunalnych opracowany zgodnie z wymaganiami art. 43 ustawy Prawo i zaakceptowany przez Radę Ministrów w dniu 7 czerwcu 2005 r. w wersji zaktualizowanej 6. Lewicki Z., Tonder J. Uchman A. Analiza ryzyka poważnych awarii w województwie lubuskim, jako element dokumentacji z zakresu planowania przestrzennego Projekt RIVER SHIELD Gorzów Wielkopolski, 2007 7. Międzynarodowy plan ostrzegawczo-alarmowy dla Odry, Międzynarodowa Komisja Ochrony Odry przed zanieczyszczeniem, Wrocław 2006 8. Ochrona środowiska w województwie lubuskim w latach 2002-2005. Publikacja elektroniczna US w Zielonej Górze (http://www.stat.gov.pl/zg/51_PLK_HTML.htm) 44 9. Ochrona wód przed awaryjnymi zanieczyszczeniami przemysłowymi (ulotka). Projekt RIVER SHIELD, IOŚ, Warszawa, 2008 10. Plan alarmowo-ostrzegawczy dla wód granicznych RP-RFN, 1998 11. Prace i wyniki PMŚ/GIOŚ (http://www.gios.gov.pl/index7.php?temat=7) 12. Program dla Odry 2006 (http://www.programodra.pl) 13. Przewodnik w zakresie reagowania na awarie zagrażające środowisku. Część I. Gotowość i reagowanie. Część II. Techniki kontroli zanieczyszczeń. Część III. Wsparcie operacyjne. Projekt RIVER SHIELD Warszawa 2007 14. Stan środowiska w województwie lubuskim w 2005 roku (http://zgora.pios.gov.pl) 15. Stan środowiska w województwie lubuskim w 2006 roku (http://zgora.pios.gov.pl) 16. Wstępna ocena pierwszych efektów europejskiej polityki spójności w Polsce 2004-2005 MRR, 2006 17. Wyniki badań i pomiarów. Ocena jakości wód podziemnych województwa lubuskiego (http://zgora.pios.gov.pl/wios/index.php?option=com_content&task=view&id=60&Itemid =69) 45 Załącznik 1. Hierarchizacja działań objętych planem Lp 1. 2. 3. 4. 5. 6. 7. Nr Nazwa działania1/ działania III.1 Wzmocnienie możliwości technicznych służb włączonych w akcję ratowniczą I.5 Zapobieganie awariom u źródła III.3 Wdrażanie Wojewódzkiego Planu Reagowania Kryzysowego II.3 Szkolenia i ćwiczenia w zakresie reagowania na awarie I.1 I.2 II.2 Wzmocnienie etatowe PSP i WIOŚ Kontrola zakładów przemysłowych Dalsza rozbudowa systemu łączności, alarmowania i ostrzegania ludności Wdrożenie programów szkoleniowych i informacyjnych dla zainteresowanych grup docelowych Wzmocnienie możliwości laboratoryjnych WIOŚ Prowadzenie powszechnej edukacji społeczeństwa w zakresie zagrożeń i ochrony wód w ramach edukacji nieformalnej i formalnej Wzmocnienie zaplecza badawczego wspierającego system reagowania na awarie 8. V.1 9. IV.1 10. V.2 11. II.4 12. I.3 13. II.1 14. V.4 15. V.3 Wdrożenie środków z zakresu planowania przestrzennego w kontekście ograniczania ryzyka awarii Ustanowienie Centrum Powiadamiania Ratunkowego w Gorzowie Wielkopolskim Udostępnianie społeczeństwu aktualnej informacji o stanie środowiska i jego zagrożeniach Upowszechnianie wyników projektu RIVER SHIELD Punkty wg kryterium 2/ K1 3/ K2 4/ K3 Łączna punktacja 100 100 60 55 40 40 200 195 100 55 35 190 100 85 85 55 60 55 30 40 40 185 185 180 90 50 40 180 100 30 40 170 80 50 40 170 95 30 40 165 100 40 25 165 100 20 35 155 85 25 40 150 70 40 40 150 100 30 20 150 16. IV.2 Uporządkowanie gospodarki ściekowej w aglomeracjach powyżej 15 tys. RLM 55 50 40 145 17. V.6 Funkcjonowanie Lubuskiej Sieci Regionalnej, zorganizowanej w ramach projektu RIVER SHIELD 90 35 20 145 Lp Punkty wg kryterium Nr Łączna 1/ 2/ 3/ 4/ działania Nazwa działania K1 K2 K3 punktacja 18. II.5 Kontynuowanie współpracy bilateralnej z Niemcami w dziedzinie awarii transgranicznych 75 55 10 140 19. IV.3 Uporządkowanie gospodarki ściekowej w aglomeracjach od 2 tys. do 15 tys. RLM 50 30 130 50 20. IV.4 Uporządkowanie gospodarki ściekowej w zakładach przemysłowych 50 50 30 130 21. I.4 Zapobieganie wtórnym zanieczyszczeniom wód w wyniku zagrożeń powodziowych 40 55 30 125 22. III.2 Sporządzenie wojewódzkiego planu zarządzania ryzykiem 75 30 20 125 23. V.5 Doskonalenie systemu komunikowania się ze społeczeństwem w sytuacji wystąpienia poważnej awarii 25 25 115 65 */ nazwa działań zaliczonych do kategorii działania kluczowe (tj. spełniających kryterium kwalifikacyjne powyżej 150 punktów) została zapisana w niniejszej tabeli czcionką pogrubioną 47 Załącznik 2. Informacja o obiektach zagrażających jakości wód w województwie lubuskim L Nazwa p Zakładu*/ W R I1/ 7,8 Program/ Raport Plan Przeglądy/ System operacyjno- modernizacje bezpieczeń. ratowniczy Nie jest objęta wymaganiami dyrektywy Seveso II 2. "KRONOPOL" Sp. z o.o. 5,8 Złożony do PSP i WIOS/ wdrożony Zatwierdzony przez KWPSP w 2003 3. Baza Magazynowa nr 93 Polskiego Koncernu Naftowego ORLEN SA 5,7 Złożony do PSP i WIOS/ wdrożony Nie dotyczy 4. Elektrociepłownia Gorzów S.A. 5,0 b.d. 5. "ROCKWOOL" Polska Sp. z o.o 4,9 Złożony w PSP i WIOŚ / Element systemu zarządzania 1. Stacja Pomp Nr 6 PERN "Przyjaźń" S.A. Instrukcje/ szkolenia System Ratownictwo alarmo- /wyposażenie wania Zabezpieczenia Przykłady w zakresie inwestycji Badanie grubości ścianek i szczelności rurociągu ciągły pomiar ciśnienia, oględziny rurociągu z powietrza i badanie przejść pod rzekami Zbiorniki naziemne zabezpieczone wanną, transport rurociągowy, Oczyszczalnia ścieków deszczowych od 2001 Zamontowanie systemu monitoringu stacji zasów i monitoring 3 nitki przejścia rurociągu pod Wartą, przebudowa przejść rurociągów pod rzekami oraz pokrycie powłokami olejoodpornymi złącz przewodów w stacji pomp w Łupowie Rozbudowa instalacji formaldehydu o kolejny zbiornik magazynowy Opracowany i przekazany do PSP; zewnętrzny plan przyjęty w 2005 Opracowany i przekazany do PSP Zgodnie z haromonogramem / udokumentowane Postępowania i Telefoalarmowania niczny /ogólne i stanowiskowe Współpraca z PSP b.d. Instrukcja alarmowania b.d. Współpraca z PSP/ własne wyposażenie Zbiorniki naziemne zabezpieczone obwałowaniem i zbiorniki podziemne, transport rurociągowy Nie dotyczy b.d. b.d. b.d. b.d. Współpraca z PSP i grupą ratowniczą STILON Zatwierdzony przez KWPSP w 2003 Wewnętrzny zaktualizowany i przekazany do PSP; Zgodnie z haromonogramem/ udokumentowane Postępowania i Telefoalarmowania niczny /ogólne i stanowiskowe Zbiorniki naziemne z tacami z płytek ceramicznych i zbiornik podziemny, transport rurociągowy Zbiorniki naziemne zabezpieczone posadzkami z odpływem, transport rurociągowy Współpraca z PSP Uruchomiono turbinę gazowoparową i nowoczesny neutralizator ścieków Stacja magazynowania i dystrybucji wody amoniakalnej; magazyn mocznika; dział konfekcji wyrobów z wełny mineralnej; rozbudowano komory suszarnicze ACO, wiata na surowce mineralne; awaryjne ujęcie L Nazwa p Zakładu*/ W R I1/ Program/ System bezpieczeń. Raport Plan operacyjnoratowniczy Przeglądy/ modernizacje 6. ZWCh "STILON" S.A. (wraz z Zakładem energoelekt rycznym ENERGOSTIL Sp. z o.o.) 4,8 Złożony do PSP i WIOS/ opracowany i wdrożony Zatwierdzony przez KWPSP w 2003 Opracowany i przekazany do PSP/Zatwierdzony/ zewnętrzny plan przyjęty w 2005 7. "ELDROB" Lubuskie Zakłady Drobiarskie S.A. 3,4 b.d. Nie dotyczy Opracowany b.d. i przekazany do PSP 8. "NORDIS" Sp. z o.o. 3,3 b.d. Nie dotyczy Opracowany b.d. i przekazany do PSP Zgodnie z haromonogra mem/ Udokumentowane Instrukcje/ szkolenia System Ratownictwo alarmo- /wyposażenie wania Zabezpieczenia Postępowania i Telefoalarmowania niczny /ogólne i stanowiskowe; 21.09.2004 ćwiczenia połączone ze szkoleniem pracowników, 2006 ćwiczenia aplikacyjne z realizacji planu na terenie ZWCh Stilon Zakładowa Straż Pożarna i Brygada Awaryjnego Ratownictwa Chemicznego (50 osób/ sprzęt ochrony osobistej, w tym nowoczesne ubrania gazoszczelne) i współpraca z PSP Zbiorniki naziemne z wanną lub tacą z płytek ceramicznych i zbiorniki zagłębione, Czujniki ph w wannach chłodniczych, codzienne badania wody na obecność amoniaku w celu wykrycia przecieków w instalacji (w skraplaczach amoniaku; czujnik amoniaku gazowego pod wiatą skraplaczy- alarm widoczny w dyspozytorni chłodni; transport rurociągowy Instrukcja alarmowa/ kursy obsługi i konserwacji urządzeń chłodniczych szkolenia Telefoniczny Służby eksploatacyjn e zakładu (wyposażenie ochronne) Zbiornik naziemny z posadzką z odpływem, transport rurociągowy b.d. Służby ratownicze powołane w ramach OC zakładu (17 osób z wyposażenie m ochronnym) Zbiornik naziemny z posadzą z odpływem, transport rurociągowy 49 Przykłady w zakresie inwestycji wód podziemnych w postaci studni wierconej; wewnątrzzakładowa stacja paliw oleju napędowego i sieć gazowa Zmodernizowano punkty rozładunkowe, zabezpieczenia pod zbiornikami magazynowymi i operacyjnym. Zamontowanie kurtyny wodnej na wiacie skraplaczy a docelowo likwidacja amoniakalnej instalacji chłodniczej Zastąpiono sprężarki tłokowe -6szt na sprężarki śrubowe 2szt. i wymieniono wszystkie rurociągi amoniakalne L Nazwa p Zakładu*/ W R I1/ 3,0 Program/ System bezpieczeń. b.d. 10. Rozlewnia Gazu Płynnego ORLEN GAZ Sp. z o.o. 2/ Złożony do PSP i WIOS/ opracowany i wdrożony 11. Rozlewnia Gazu Płynnego w Nowej Niedrzwic y Shell Gas Polska Sp. z o.o. 12. PW "JERSAK" Rozlewnia Gazu Płynnego 2/ 9. Okręgowa Spółdzielnia Mleczarska 2/ Raport Nie dotyczy Plan Przeglądy/ operacyjno- modernizacje ratowniczy Opracowany b.d. i przekazany do PSP Zgodnie z haromonogra mem/ udokumentowane Instrukcje/ szkolenia System alarmowania Telefoniczny Ratownictwo /wyposażenie Zabezpieczenia Przykłady w zakresie inwestycji Instrukcja alarmowa/ kursy obsługi i konserwacji urządzeń chłodniczych Postępowania i Telefoalarmowania niczny /ogólne i stanowiskowe Współpraca z Zbiornik naziemny PSP + 5 osób z zabezpieczony wanną, wyposażeniem skraplacze i parowniki z zasuwami odcinającymi, transport rurociągowy Współpraca z Zbiornik naziemny PSP zabezpieczony posadzką z odpływem, transport rurociągowy Wymieniono elementy instalacji amoniakalnej, szczególnie w obrębie skraplaczy; przeprowadzono remont magistrali tłocznych amoniaku do komór chłodniczych Współpraca z PSP + 8 osób zakładowa grupa ratownicza; wspólne ćwiczenia Zbiorniki napowietrzne ze stałą kurtyną wodną, transport rurociągowy Stosowane w rozlewni standardy bezpieczeństwa i zabezpieczenia przeciwpożarowe wyprzedzają rozwiązania techniczne stosowane w Polsce b.d. Zbiornik podziemny z tacą ziemną, Zmodernizowano rozlewnię i pompownię p.poż. Zatwierdzony przez KWPSP w 2003; w 2006 – jego zmiany Złożony do ZatwierPSP i WIOS/ dzony opracowany przez i wdrożony KWPSP w 2003 Opracowany i przekazany do PSP; zewnętrzny plan przyjęty w 2005 Opracowany Zgodnie z i przekazany haromonogra do PSP mem/ udokumentowane Alarmowania /ogólne i stanowiskowe Złożony do Nie PSP i WIOS/ dotyczy opracowany i wdrożony Opracowany b.d. i przekazany do PSP Postępowania i Telefoalarmowania niczny /ogólne i stanowiskowe b.d. Objaśnienia: */ 1/ 2/ b.d. Nazwy zakładów o dużym ryzyku powstania awarii przemysłowej, wg danych za 2006 r., zostały zapisane w tabeli czcionką pogrubioną WRI - wskaźnika ryzyka do oceny potencjalnego zagrożenia wód w dorzeczu Odry w granicach województwa lubuskiego [4] brak zagrożenia dla wód powierzchniowych od substancji zgromadzonych w instalacji - brak danych 50 Załącznik 3. Wojewódzki Zespół Zarządzania Kryzysowego Skład Wojewódzkiego Zespołu Zarządzania Kryzysowego przedstawiono na poniższym schemacie. Przewodniczący Zespołu Wojewoda Lubuski Z-ca Przewodniczącego Dyrektor WBiZK LUW • • • • • • • • • • • • • • Członkowie Zespołu Dyrektor Generalny LUW Komendant Wojewódzki Policji Komendant Wojewódzki PSP Wojewódzki Lekarz Weterynarii Państwowy Wojewódzki Inspektor Sanitarny Wojewódzki Inspektor Nadzoru Budowlanego Lekarz Koordynator Ratownictwa Medycznego Dyrektor Lubuskiego Zarządu Melioracji i Urządzeń Wodnych Komendant Lubuskiego Oddziału Straży Granicznej Szef Wojewódzkiego Sztabu Wojskowego Zastępca Dyrektora RZGW w Szczecinie Przedstawiciel Dyrektora IMGW w Poznaniu Przedstawiciel Samorządu Województwa Lubuskiego Rzecznik Prasowy Wojewody W skład Zespołu wchodzą specjaliści z różnych dziedzin i oczywistym jest, że specyfika konkretnego zagrożenia powoduje większe lub mniejsze zaangażowanie poszczególnych członków. Podział zadań i znaczenia poszczególnych służb w zależności od charakteru sytuacji kryzysowej przedstawia siatka bezpieczeństwa. Uwzględnia ona przygotowanie odpowiednich służb do podjęcia działań w konkretnej sytuacji, a także aktualne uwarunkowania prawne. 51 Zdarzenia 1. Pożary 2. Budowlane 3. Komunikacyjne 4. Chemiczno ekologiczne 5. Radiologiczne 6. Infrastruktury komunalnej Lp. ogólne ob. leśnych poligonów drogowe kolejowe lotnicze wodne w komunikacji w obiektach na wodach w komunikacji w obiektach gazowej wod. – kan. energetycznej ciepłowniczej dźwigowej Służby, instytucje Rzecznik Prasowy Wojewody Lubuskiego Lubuski Wojewódzki Konserwator Zabytków Dyrektor Urzędu Żeglugi Śródlądowej Wrocław, Szczecin Komendant Lubuskiego Oddziału Straży Granicznej Urząd Dozoru Technicznego o/ Gorzów Dyrektor Urzędu Celnego Dyr. Oddz. Gen. Dyr. Dróg Publicznych Dyr. Reg. Dyr. Lasów Państwowych Z. Góra, Szczecin, Poznań Dyr. Reg. Zarz. Gosp. Wodnej: Szczecin, Poznań, Wrocław Okręgowy Urząd Górniczy Poznań Szef Wojewódzkiego Sztabu Wojskowego Wojskowa Ochrona Ppoż. Woj. Inspektor Nadzoru Budowlanego Wojewódzki Lekarz Weterynarii Woj. Inspektor Ochrony Roślin i Nasiennictwa Państwowy Woj. Inspektor Sanitarny Woj. Inspektor Ochrony Środowiska Pełnomocnik Wojewody ds. Rat. Medycznego Centrum Zarządzania Kryzysowego Wojewody Komendant Wojewódzki Policji Komendant Wojewódzki PSP Wojewoda Lubuski Siatka bezpieczeństwa ustanowiona w województwie lubuskim Zdarzenia 7. 8. 10. 11. 9. 12. 13. 14. 15. 16. Obfite opady atmosferyczne Powódź Lp. Silne wiatry, huragany deszcz śnieg Epidemie Epizootie Działania poszukiwawcze za osobami zaginionymi. Zagrożenia związane z podłożeniem materiału lub urządzenia wybuchowego. Działania związane z ujawnieniem niewypałów, niewybuchów. Zbiorowe naruszenia porządku i bezpieczeństwa publicznego. Terroryzm – z wyłączeniem terroryzmu kryminalnego. 53 Rzecznik Prasowy Wojewody Lubuskiego Lubuski Wojewódzki Konserwator Zabytków Dyrektor Urzędu Żeglugi Śródlądowej Wrocław, Szczecin Komendant Lubuskiego Oddziału Straży Granicznej Urząd Dozoru Technicznego o/ Gorzów Dyrektor Urzędu Celnego Dyr. Oddz. Gen. Dyr. Dróg Publicznych Dyr. Reg. Dyr. Lasów Państwowych Z. Góra, Szczecin, Poznań Dyr. Reg. Zarz. Gosp. Wodnej: Szczecin, Poznań, Wrocław Okręgowy Urząd Górniczy Poznań Szef Wojewódzkiego Sztabu Wojskowego Wojskowa Ochrona Ppoż. Woj. Inspektor Nadzoru Budowlanego Wojewódzki Lekarz Weterynarii Woj. Inspektor Ochrony Roślin i Nasiennictwa Państwowy Woj. Inspektor Sanitarny Woj. Inspektor Ochrony Środowiska Pełnomocnik Wojewody ds. Rat. Medycznego Centrum Zarządzania Kryzysowego Wojewody Komendant Wojewódzki Policji Komendant Wojewódzki PSP Wojewoda Lubuski Służby, instytucje Zdarzenia 17. Zdarzenia nietypowe Lp. łapanie zwierząt szk. upraw drzew roje owadów rat. os. z zab. psych. LEGENDA: Kierujący działaniem ratowniczym – instytucja wiodąca. Koordynator działań ratowniczych. Służba (instytucja) realizująca działania pomocnicze. Działanie na specjalne wezwanie. Instytucja, z którą Wojewoda Lubuski podpisał „Porozumienie ..”. 54 Rzecznik Prasowy Wojewody Lubuskiego Lubuski Wojewódzki Konserwator Zabytków Dyrektor Urzędu Żeglugi Śródlądowej Wrocław, Szczecin Komendant Lubuskiego Oddziału Straży Granicznej Urząd Dozoru Technicznego o/ Gorzów Dyrektor Urzędu Celnego Dyr. Oddz. Gen. Dyr. Dróg Publicznych Dyr. Reg. Dyr. Lasów Państwowych Z. Góra, Szczecin, Poznań Dyr. Reg. Zarz. Gosp. Wodnej: Szczecin, Poznań, Wrocław Okręgowy Urząd Górniczy Poznań Szef Wojewódzkiego Sztabu Wojskowego Wojskowa Ochrona Ppoż. Woj. Inspektor Nadzoru Budowlanego Wojewódzki Lekarz Weterynarii Woj. Inspektor Ochrony Roślin i Nasiennictwa Państwowy Woj. Inspektor Sanitarny Woj. Inspektor Ochrony Środowiska Pełnomocnik Wojewody ds. Rat. Medycznego Centrum Zarządzania Kryzysowego Wojewody Komendant Wojewódzki Policji Komendant Wojewódzki PSP Wojewoda Lubuski Służby, instytucje Załącznik 4. Dane o jakości wód w rzekach w województwie lubuskim z Państwowego Monitoringu Środowiska Tabela A. Rzeka Jakość wód płynących w województwie lubuskim w latach 2004-2006 Przekrój powyżej Nowej Soli Odra Połęcko Kostrzyn Warta Kostrzyn Noteć Santok Barycz ujście do Odry Rów Polski Kopanica ujście do Baryczy ujście do Rowu Polskiego Bóbr ujście do Odry ujście do Bobru ujście do Odry Kwisa Nysa Łużycka Wskaźnik decydujący o klasyfikacji ogólnej wód Klasa* 2004 2005 2006 chlorofil „a”, stan bakteriologiczny (bakterie Coli V IV V fekal.), przewodność elektr., chlorki (znaczne zasolenie Odry do granicy RP/RFN), substancje organiczne (ogólny węgiel organiczny – OWO), BZT5 IV IV IV chlorofil „a”, stan bakteriologiczny, substancje organiczne (OWO), BZT 5 IV IV IV chlorofil „a”, stan bakteriologiczny, substancje organiczne (OWO), BZT 5 IV IV IV og. węgiel organiczny, chlorofil „a”, stan bakteriologiczny, BZT5 IV IV IV og. węgiel organiczny, stan bakteriologiczny, chlorofil „a”, ChZT V IV IV zanieczyszczenia organiczne (OWO), związki biogenne (amoniak, azot Kjeldahla, fosforany), stan bakteriologiczny, zanieczyszczenia organiczne, substancje rozpuszczone, V V V związki biogenne (fosforany, azotany) zbyt niska zawartość tlenu rozpuszczonego wodzie, V V V zanieczyszczenia organiczne (OWO), substancje rozpuszczone, związki biogenne (fosforany, azotany), chlorofil „a”, stan bakteriologiczny IV IV IV stan bakteriologiczny, chlorofil „a”, zanieczyszczenia organiczne BZT5 III IV III stan bakteriologiczny IV IV IV IV IV IV Obra ujście do Nysy Łużyckiej Skwierzyna V IV IV Ilanka Świecko IV III IV Pliszka Urada IV III III Lubsza * stan bakteriologiczny, zanieczyszczenia organiczne (ponadto w niektórych punktach pomiarowokontrolnych także zawiesina ogólna), chlorofil „a”, związki biogenne, BZT5 stan bakteriologiczny, zanieczyszczenia organiczne (OWO) i biogenne (amoniak, azot Kjeldahla) stan bakteriologiczny, fosforany, azotyny, chlorofil „a”, zanieczyszczenia organiczne, substancje rozpuszczone stan bakteriologiczny, związki organiczne, chlorofil „a” stan bakteriologiczny, zanieczyszczenia organiczne (OWO), związki biogenne klasyfikacja wód podziemnych i powierzchniowych : Klasa I - wody o bardzo dobrej jakości Klasa II - wody o dobrej jakości Klasa III Klasa IV Klasa V Źródło: [11,15] - wody o zadowalającej jakości - wody o niezadowalającej jakości - wody o złej jakości Tabela B. Klasyfikacja jakości wód głównych rzek województwa lubuskiego na podstawie badań wykonanych w latach 2004-2006 Nazwa rzeki Długość badanego odcinka [km] Rok badań Wody kasy I kasy II kasy III kasy IV kasy V [ % długości kontrolowanego odcinka w poszczególnych klasach] Odra 208,6 2004 2005 2006 - - - 80,2 90,2 41,7 19,8 9,8 58,3 Warta 137,0 2004 2005 2006 - - - 100,0 41,8 41,8 58,2 58,2 Bóbr 112,0 2004 2005 2006 - - 98,2 78,6 1,8 100,0 21,4 - Nysa Łużycka 112,0 2004 2005 2006 - - 8,9 - 100,0 91,1 100,0 - Noteć 48,9 2004 2005 2006 - - - 100,0 100,0 100,0 - Kwisa 17,0 2004 2005 2006 - - 100,0 100,0 100,0 - Barycz 4,8 2004 2005 2006 - - - 100,0 100,0 100,0 15,0 2004 2005 2006 - - - - 100,0 100,0 100,0 Rów Polski * objaśnienia klas podano pod tab. A Źródło: [11,15] 56 Załącznik 5. Nakłady planowane w ramach KPOŚ na zadania inwestycyjne w województwie lubuskim (działanie IV.2 i IV. 3) Aglomeracja L.p. 1. nazwa RLM23 Planowane nakłady21( tys.zł) na system kanalizacyjny oczyszczalnię24 RAZEM Długość planowanej22 kanalizacji (km) Rok osiągnięcia efektu Przepustowość ekologicznego dla oczyszczalni oczyszczalni zagosp. (m3/24h) osadu oczyszczalni Rodzaj inwestycji 2. Zielona Góra Gorzów Wielkopolski 3. Żary 51891 61770 6200 67970 95,86 I PUB2 15000 4. Gubin 47300 18128 16000 34128 21 I PUB2 12000 2007 2007 5. Nowa Sól 46666 99299 15722 115021 149 M PUB 2 15000 2010 2010 6. Żagań 42671 51289 9308 60597 54 MR PUB2 15000 7. Świebodzin 39607 53316 10000 63316 169,1 M PUB2 10000 2010 8. Sława 30662 13800 17169 30969 25,5 I PUB2 1650 2007 2007 9. Krosno Odrzańskie 149110 5000 154110 186 I PUB2 4400 10. Międzyrzecz 29860 28135 25489 500 25989 49 I PUB2 3126 11. Sulechów 26280 37705 0 37705 63,1 I PUB2 12000 12. Kostrzyn 22494 15320 14000 29320 14 M PUB2 6300 2017 2010 13. Strzelce Krajeńskie 21706 23350 0 23350 96,5 I PUB2 1843 14. Kargowa 21143 10072 12000 22072 28 RM PUB 2 470 2015 2015 15. Lubsko 19857 15360 4500 19860 49 M PUB2 5400 2010 2015 21 245667 330387 26110 356497 248,5 RM PUB1 51250 2009 2009 239800 170000 71000 241000 224 M PUB1 37800 2010 na bieżąco 2010 2011 Na podstawie KPOŚK do poniesienia w latach 2007-2015 Łącznie do budowy i rozbudowy 23 RLM (równoważna liczba mieszkańców) aglomeracji zgodnie z rozporządzeniem Ministra Środowiska z dnia 22 grudnia 2004 r. w sprawie sposobu wyznaczania obszaru i granic aglomeracji (Dz.U. z 2004 r. nr 283, poz. 2841) 24 Łącznie na budowę i rozbudowę i modernizację oczyszczalni ścieków wraz z przeróbką osadu i jego zagospodarowaniem 22 Aglomeracja L.p. nazwa RLM23 Planowane nakłady21( tys.zł) na system kanalizacyjny oczyszczalnię24 RAZEM Długość planowanej22 kanalizacji (km) Rok osiągnięcia efektu ekologicznego dla Przepustowość oczyszczalni oczyszczalni zagosp. (m3/24h) osadu oczyszczalni Rodzaj inwestycji 16. Szprotawa 19299 41153 16321 57474 57 BN PUB2 1100 2011 17. Witnica 17123 37332 7586 44918 61 RM PUB2 1050 2010 20109 18. Słubice 16446 10540 270 10810 28 M PUB2 4541 2008 2008 19. Iłowa 16200 3600 0 3600 0 I B 1200 20. Drezdenko 13657 20972 2250 25472 66,1 M B 2450 21. Kożuchów 11958 49220 5455 54675 44,1 I PUB2 b.d. 22. Skwierzyna 10457 18800 7900 34600 25 I B 2500 23. Zbąszynek 10311 354 0 354 1 I B 1205 2006 24. Rzepin 8838 24000 1900 27800 31 RM B 1460 2010/2013 2009/2013 25. Stare Kurowo 8733 14750 0 14950 40 R B 63 26. Czerwieńsk 7823 15620 0 15620 19 I B 455 27. Małomice 6527 7500 2 7503 16 I B 650 28. Babimost 6343 11450 3060 17570 19 RM B 390 2010 2010 29. Ośno Lubuskie 6323 15766 7000 29766 68,63 RM B 248 2011 2015 30. Dobiegniew 6258 2300 5000 12300 25 RM B 600 2009 2015 31. Pszczew 6212 13452 3450 20352 42 RM B 553 2010 do 2010 32. Łęknica 6200 13525 1000 15525 74,3 I B 1500 33. 5578 5848 8 5864 16 I B 53 34. Siedlisko Nowogród Bobrzański 5515 4730 0 4730 9 I B 650 35. Szlichtyngowa 5137 9082 30 9142 23 I B 628 36. Nowe Miasteczko 5057 18500 3800 26100 35,3 M B 1000 2009 2009 37. Trzebiechów 5003 45000 12600 57600 50 M B 340 2013 2013 38. Jasień 4948 4800 5000 14800 20 BN B 400 2010 2010 58 2015 2007 2015 Aglomeracja L.p. nazwa RLM23 Planowane nakłady21( tys.zł) na system kanalizacyjny oczyszczalnię24 RAZEM Długość planowanej22 kanalizacji (km) Rok osiągnięcia efektu ekologicznego dla Przepustowość oczyszczalni oczyszczalni zagosp. (m3/24h) osadu oczyszczalni Rodzaj inwestycji 39. Łagów 4863 12537 0 12537 27 I B 260 40. Bytom Odrzański 4675 1800 0 1800 3 I B 660 41. Lubniewice 4464 3830 0 3830 11 I B 300 42. Słońsk 4451 14000 2000 16000 29 M B 657 43. Bledzew 3897 3000 0 3000 3 I B 252 44. Niegosławice 3757 14330 155 14550 37 M B 450 45. Torzym 3681 8300 820 9120 34,6 M B 450 46. Kolsko 3489 2800 0 2800 6 I B 220 47. Bojadła 3270 18084 5437 23521 33 M B 48. Górzyca 3176 11000 5130 16130 19,40 RM 49. Krzeszyce 3140 12433 0 4700 38 50. Trzciel 3082 10512 2944 13456 51. Przytoczna 2976 5183 4400 52. Boczów 2859 7500 53. Tuplice 2665 54. Lubrza 55. 2008 2008 0 2012 2015 B 250 2010 2013 I B 288 24 RM B 500 2008 2008 9183 10 RM B 300 2010 0 7500 20 R B 300 2382 400 3182 20 BN B 60 2604 12000 2000 14000 15 I B 350 Przewóz 2447 19400 5100 24500 47 RM B 350 56. Bytnica 2295 5000 10 5010 30 M B 258 57. Santok 2275 5340 4540 10900 20,6 RM B 430 58. Trzebiel I B 215 2046 5198 0 5198 21 RAZEM 1637318 323077 1994346 2691,59 59 2015 2015 2015 2015 Oznaczenia: Rodzaj oczyszczalni: PUB1 – oczyszczalnia biologiczna z podwyższonym usuwaniem związków azotu (N), fosforu (P) spełniające standardy oprowadzanych ścieków dla aglomeracji ≥ 100 000 RM PUB2 – oczyszczalnia biologiczna z podwyższonym usuwaniem związków azotu (N), fosforu (P) spełniające standardy oprowadzanych ścieków dla aglomeracji ≥ 15 000RM< 100 000 RM B – oczyszczalnia biologiczna spełniająca standardy odprowadzanych ścieków dla aglomeracji < 15 000 RM Rodzaj inwestycji: I – istniejąca oczyszczalnia spełniała wymagane standardy odpływu w 2004 r. i nie wymaga inwestycji M – istniejąca oczyszczalnia spełnia wymagania ze względu na przepustowość lecz wymaga modernizacji ze względu na jakość odprowadzanych ścieków, R – istniejąca oczyszczalnia wymaga rozbudowy ze względu na przepustowość RM – jw. oraz wymaga modernizacji części obiektów BN – budowa nowej oczyszczalni Źródło: [dane z projektu Krajowego Programu Oczyszczania Ścieków Komunalnych, opracowanego w 2008 r. na zlecenie Krajowego Zarządu Gospodarki Wodnej] 60 Załącznik 6. Lubuska Sieć Regionalna RIVER SHIELD działająca pod kierunkiem mgr inż. Wojciecha Konopczyńskego – p.o. Lubuskiego Wojewódzkiego Inspektora Ochrony Środowiska Lp Imię i nazwisko Stanowisko Wojciech Lubuski Konopczyński Wojewódzki Inspektor Ochrony Środowiska Instytucja Adres Wojewódzki ul. Siemiradzkiego 19 Inspektorat Ochrony 65-231 Zielona Góra Środowiska w Zielonej Górze Tel. Fax e-mail (068) 45 48 550 (068) 45 48 459 [email protected] [email protected] 2. Marek Demidowicz Kierownik Delegatury Wojewódzki ul. Kostrzyńska 48 Inspektorat Ochrony 66-400 Gorzów Środowiska Wlkp. w Zielonej Górze Delegatura w Gorzowie Wlkp. (095) 735 52 20 (095) 735 52 22 [email protected] [email protected] 3. Andrzej Uchman starszy inspektor Wojewódzki ul. Siemiradzkiego 19 Inspektorat Ochrony 65-231 Zielona Góra Środowiska w Zielonej Górze (068) 45 48 550 (068) 45 48 459 [email protected] 4. Tomasz Parada starszy inspektor ul. Kostrzyńska 48 Wojewódzki Inspektorat Ochrony 66-400 Gorzów Wlkp. Środowiska w Zielonej Górze Delegatura w Gorzowie Wlkp. (095) 735 52 20 (095) 735 52 22 [email protected] 1. Zakres kompetencji kontrola przestrzegania przepisów ochrony środowiska, monitoring środowiska, przeciwdziałanie i nadzór nad zwalczaniem skutków poważnych awarii, w tym groźnych dla środowiska wodnego kontrola przestrzegania przepisów ochrony środowiska, monitoring środowiska, przeciwdziałanie i nadzór nad zwalczaniem skutków poważnych awarii, w tym groźnych dla środowiska wodnego przeciwdziałanie i nadzór nad zwalczaniem skutków poważnych awarii, w tym groźnych dla środowiska wodnego przeciwdziałanie i nadzór nad zwalczaniem skutków poważnych awarii, w tym groźnych dla środowiska wodnego Lp 5. Imię i nazwisko Stanowisko Jarosław Dyrektor Śliwiński Wydziału 6. Waldemar Kaak Z-ca Dyrektora Wydziału 7. Zygmunt Kowalczuk Kierownik 8. Jan Rydzanicz Dyrektor Wydziału 9. Jarosław Kołodziejczak Kierownik Oddziału 10. st. bryg. Stanisław Węsierski Lubuski Komendant Wojewódzki PSP Instytucja Wydział Bezpieczeństwa i Zarządzania Kryzysowego Lubuskiego Urzędu Wojewódzkiego Wydział Bezpieczeństwa i Zarządzania Kryzysowego Lubuski Urząd Wojewódzkiego Centrum Zarządzania Kryzysowego Adres ul. Jagiellończyka 8 66-400 Gorzów Wlkp. Tel. Fax e-mail (095) 7 223 376 (095) 7 115 550 [email protected] ul. Jagiellończyka 8 66-400 Gorzów Wlkp. (095) 7 223 376 (095) 7 115 550 [email protected] ul. Jagiellończyka 8 66-400 Gorzów Wlkp. (095) 7 223 376 (095) 7 115 550 [email protected] Wydział Środowiska i Rolnictwa Lubuski Urząd Wojewódzki Oddział Ochrony i Kształtowania Środowiska, Wydział Środowiska i Rolnictwa Lubuski Urząd Wojewódzki Komenda Wojewódzka Państwowej Straży Pożarnej ul. Jagiellończyka 8 (095) 7 115 524 (095) 7 115 524 66-400 Gorzów Wlkp. [email protected] ul. Jagiellończyka 8 (095) 7 115 421 (095) 7 115 524 66-400 Gorzów Wlkp. [email protected] ul. Wyszyńskiego 64 (095) 7 338 304 (095) 7 338 360 [email protected] 66-400 Gorzów Wlkp. 62 Zakres kompetencji pełni funkcję Z-cy Szefa Wojewódzkiego Zespołu Reagowania Kryzysowego Wojewódzkie; Centrum Zarządzania Kryzysowego w Gorzowie Wlkp. kompetencje wojewody w zakresie bezpieczeństwa i zarządzania kryzysowego Wojewódzkie Centrum Zarządzania Kryzysowego w Gorzowie Wlkp. wchodzi w skład Wojewódzkiego Zespołu Zarządzania Kryzysowego kompetencje wojewody w zakresie ochrony przyrody i środowiska kompetencje wojewody w zakresie ochrony środowiska opracowywanie planów ratowniczych, organizowanie systemu ratowniczogaśniczego, dysponowanie oraz kierowanie siłami i środkami krajowego systemu ratowniczogaśniczego na obszarze województwa Lp Imię i nazwisko Stanowisko Instytucja 11. st. bryg. Z-ca Komendanta Komenda Zenon Zajdlic Wojewódzkiego Wojewódzka PSP Państwowej Straży Pożarnej Adres Tel. Fax e-mail ul. Wyszyńskiego 64 (095) 7 338 304 (095) 7 338 360 [email protected] 66-400 Gorzów Wlkp. 12. mł. bryg. Sławomir Klusek Naczelnik Wydziału Operacyjnego Komenda Wojewódzka Państwowej Straży Pożarnej ul. Wyszyńskiego 64 (095) 733 83 50 66-400 Gorzów Wlkp. 13. mł. bryg. Mariusz Przysiecki Naczelnik Wydziału KontrolnoRozpoznawczego Komendant Komenda Wojewódzka PSP ul. Wyszyńskiego 64 (095) 733 83 40 66-400 Gorzów Wlkp. Komenda Miejska PSP w Zielonej Górze 65-074 Zielona Góra ul. Kasprowicza 3/5 14. bryg. Waldemar Michałowski (068) 4545600 (069) 5889400 [email protected] [email protected] (068) 4545600 [email protected] 15. mł. bryg. Hubert Harasimowicz Komendant Komenda Miejska PSP w Gorzowie Wlkp. ul. Dąbrowskiego 3 (095) 733 84 00 (095) 733 84 60 [email protected] 66-400 Gorzów Wlkp. 16. mł. bryg. Piotr Radny Komendant ul. Sienkiewicza 2a 66-600 Krosno Odrzańskie (068) 383 50 76 (068) 383 01 03 [email protected] 17. mł. bryg. Jacek Konsewicz Komendant Komenda Powiatowa PSP w Krośnie Odrzańskim Komenda Powiatowa PSP w Słubicach ul. Konstytucji 3 Maja 79 69-100 Słubice (095) 750 76 00 (095) 750 76 03 [email protected] 63 Zakres kompetencji opracowywanie planów ratowniczych, organizowanie systemu ratowniczo-gaśniczego, dysponowanie oraz kierowanie siłami i środkami krajowego systemu ratowniczogaśniczego na obszarze województwa przygotowanie i aktualizacja Wojewódzkiego Planu Ratowniczego, koordynowanie działalności operacyjnej jednostek organizacyjnych PSP oraz KSRG na terenie województwa lubuskiego alarmowanie, kontrola zakładów, decyzje dot. raportów bezpieczeństwa, plany wewnętrzne kierowanie działaniami ratowniczymi i kontrolnymi na terenie powiatu kierowanie działaniami ratowniczymi i kontrolnymi na terenie powiatu kierowanie działaniami ratowniczymi i kontrolnymi na terenie powiatu kierowanie działaniami ratowniczymi i kontrolnymi na terenie powiatu Lp Imię i nazwisko Stanowisko 18. st. bryg. Komendant Tadeusz Rybnicki Instytucja Komenda Powiatowa PSP w Nowej Soli Adres ul. Gen.Grota Roweckiego 11/13 67-200 Nowa Sól Tel. Fax e-mail (068) 387 32 22 (068) 387 32 22 [email protected] 19. mł. bryg. Przemysław Gliński Komendant Komenda Powiatowa PSP we Wschowie ul. Kazimierza Wielkiego 6 67-400 Wschowa (065) 540 22 53 (065) 540 27 57 [email protected] 20. Jerzy Tonder Z-ca Dyrektora ul. Podgórna 7 65-057 Zielona Góra (068) 45 65 448 (068) 45 65 414 [email protected] 21. Wiesława Kowal Sekretarz Departament Rolnictwa, Środowiska i Rozwoju Wsi Urząd Marszałkowski w Zielonej Górze Polski Klub Ekologiczny Okręg Lubuski ul . Witosa 12 67-100 Nowa Sól 068 4702772 609629651 64 068 4702772 Zakres kompetencji kierowanie działaniami ratowniczymi i kontrolnymi na terenie powiatu kierowanie działaniami ratowniczymi i kontrolnymi na terenie powiatu kompetencje marszałka w zakresie ochrony środowiska [email protected], [email protected] organizacja pozarządowa Załącznik 7. Harmonogram realizacji działań w województwie lubuskim i planowane nakłady na ich realizację w latach 2008-2015 L.p. 1. 2. 3. 4. 5. 6. 7. 8. 9. 10. Realizacja działania w roku 2008 2009 2010 2011 2012 2013 Priorytet I. Zapobieganie awariom przemysłowym i ograniczanie ich skutków I.1 Wzmocnienie etatowe PSP i WIOŚ I.2 Kontrola zakładów przemysłowych I.3 Wdrożenie środków z zakresu planowania przestrzennego w kontekście ograniczania ryzyka awarii I.4 Zapobieganie wtórnym zanieczyszczeniom wód w wyniku zagrożeń powodziowych I.5 Zapobieganie awariom u źródła Priorytet II. Gotowość na zdarzenia awaryjne II.1 Ustanowienie Centrum Powiadamiania Ratunkowego w Gorzowie Wielkopolskim II.2 Dalsza rozbudowa systemu łączności, alarmowania i ostrzegania ludności II.3 Szkolenia i ćwiczenia w zakresie reagowania na awarie II.4 Wzmocnienie zaplecza badawczego wspierającego system reagowania na awarie II.5 Kontynuowanie współpracy bilateralnej z Niemcami w dziedzinie awarii transgranicznych Nr działania Nazwa działania */ 2014 2015 Nakłady**/ (tys. zł) 4750 4300 150 300 ***/ ***/ 26800 15000 10000 800 100 900 L.p. 11. 12. 13. 14. 15. 16. 17. 18. 19. 20. Nr działania Nazwa działania */ Realizacja działania w roku 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 Priorytet III. Reagowanie na awarie z udziałem substancji niebezpiecznych III.1 Wzmocnienie możliwości technicznych służb włączonych w akcję ratowniczą III.2 Sporządzenie wojewódzkiego planu zarządzania ryzykiem III.3 doraźnie w przypadku wystąpienia awarii Wdrażanie Wojewódzkiego Planu Reagowania Kryzysowego Priorytet IV. Ochrona wód i uporządkowanie gospodarki ściekowej IV.1 Wzmocnienie możliwości laboratoryjnych WIOŚ IV.2 Uporządkowanie gospodarki ściekowej w aglomeracjach powyżej 15 tys. RLM IV.3 Uporządkowanie gospodarki ściekowej w aglomeracjach od 2 tys. do 15 tys. RLM IV.4 Uporządkowanie gospodarki ściekowej w zakładach przemysłowych Priorytet V. Informowanie społeczeństwa i podnoszenie poziomu świadomości społecznej V.1 Wdrożenie programów szkoleniowych i informacyjnych dla zainteresowanych grup docelowych V.2 Prowadzenie powszechnej edukacji społeczeństwa w zakresie zagrożeń i ochrony wód w ramach edukacji nieformalnej i formalnej V.3 Upowszechnianie wyników projektu RIVER SHIELD 66 2015 Nakłady**/ (tys. zł) 20100 20000 100 ***/ 1995146 800 1994346 ***/ 960 240 300 100 L.p. Nr działania Nazwa działania */ 2008 21. V.4 22. V.5 23. V.6 2009 Realizacja działania w roku 2010 2011 2012 2013 Udostępnianie społeczeństwu aktualnej informacji o stanie środowiska i jego zagrożeniach Doskonalenie systemu komunikowania się ze społeczeństwem w sytuacji wystąpienia poważnej awarii Funkcjonowanie Lubuskiej Sieci Regionalnej, zorganizowanej w ramach projektu RIVER SHIELD 2015 Nakłady**/ (tys. zł) 300 20 0 RAZEM */ **/ ***/ 2014 2047756 nazwa działań zaliczonych do kategorii działania kluczowe została zapisana w niniejsze tabeli czcionką pogrubioną na podstawie oceny eksperckiej nie oszacowano nakładów 67 Załącznik 8. Wykaz skrótów b.d. brak danych BZT5 biochemiczne zapotrzebowanie tlenu CADSES obszar Środkowej, Adriatyckiej, Naddunajskiej i PołudniowoWschodniej Europy (Central, Adriatic, Danubian and South-Eastern European Space) EFRR Europejski Fundusz Rozwoju Regionalnego FS Fundusz Spójności GIOŚ Główny Inspektorat Ochrony Środowiska GPS system nawigacji satelitarnej (Global Positioning System) KDR Kierujący Działaniami Ratowniczymi KM PSP Komenda Miejska Państwowej Straży Pożarnej KPOŚK Krajowego Programu Oczyszczania Ścieków Komunalnych KSRG Krajowy System Ratowniczo-Gaśniczy KW PSP Komenda Wojewódzka Państwowej Straży Pożarnej w Gorzowie Wlkp., LAN sieć loklana (Local Area Network) MGOC międzynarodowe główne centrum ostrzegawcze MKOOpZ Międzynarodowa Komisja Ochrony Odry przed Zanieczyszczeniem MŚ Ministerstwo Środowiska NFOŚiGW Narodowy Fundusz ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej OC Obrona Cywilna OSP Ochotnicza Straż Pożarna OWO ogólny węgiel organiczny; substancje organiczne PERN Przedsiębiorstwo Eksploatacji Rurociągów Naftowych PMŚ Państwowy Monitoring Środowiska PSP Państwowa Straż Pożarna RCz Republika Czeska RDW Ramowa Dyrektywa Wodna RFN Republika Federalna Niemiec RLM równoważna liczba mieszkańców RP Rzeczpospolita Polska RZGW Regionalny Zarząd Gospodarki Wodnej SCDł specjalistyczny ciężki samochód dowodzenia i łączności SPO Sektorowy Program Operacyjny SSAPIK SMSowy System Automatycznego Powiadamiania i Koordynacji do wspierania działań służb reagowania i zarządzania sytuacjami kryzysowymi SWA system wykrywania i alarmowania działający w stanie kryzysu i w stanie wojny SWO system wczesnego ostrzegania funkcjonujący w czasie pokoju UE Unia Europejska UW Urząd Wojewódzki US Urząd Statystyczny WAN sieć rozległa (Wide Area Network) WBiZK Wydział Bezpieczeństwa i Zarządzania Kryzysowego WE Wspólnota Europejska WERK Wojewódzki Plan Reagowania Kryzysowego WIOŚ Wojewódzki Inspektorat Ochrony Środowiska w Zielonej Górze WP blok tematyczny WRI wskaźnik ryzyka dla wód WZZK Wojewódzki Zespół Zarządzania Kryzysowego ZPORR Zintegrowany Program Operacyjny Rozwoju Regionalnego 69