Materiał uzupełniający do artykułu „Odnaleźć równowagę” ze str. 74

Materiał uzupełniający do artykułu „Odnaleźć
równowagę” ze str. 74 w BF 7-8 2016
Gdy praca staje się nałogiem
Pojęcie pracoholizmu wprowadzone zostało do
nauki przez amerykańskiego pastora i
profesora psychologii religii Wayna Oatesa w
latach 70-tych ubiegłego wieku. Badacze w
większości są zdania, że pracoholizm jest
kompulsywnym zaburzeniem zachowania,
wskazującym na istnienie nałogu, czyli
uzależnienia się od pracy. Osoby dyspozycyjne,
zaangażowane, spełniające się w pracy i ją kochające, przepracowujące nadgodziny i
zabierające pracę do domu są cenne dla pracodawców. Osobom tak bardzo zaangażowanym
w pracę wydaje się, że pracoholizm jest zaletą, wręcz świadczy o ich zaangażowaniu i
ambicji.
Jednak pracoholizm to jedno z uzależnień behawioralnych, objawiających się odczuwaniem przymusu
pracy oraz silną, nie podlegającą kontroli, potrzebą pracy. Co ciekawe, pracoholizm jest jedynym
społecznie akceptowanym uzależnieniem, a zachowania pracoholików są cenione i szanowane.
Człowiek „zapracowany” i „oddany pracy” kojarzy się pozytywnie z osobą o wielu zaletach, ambitną,
kompetentną i kreowaną na wzorce dla innych.
Objawy choroby
W naszym społeczeństwie coraz częściej spotykamy osoby, dla których praca stanowi sens życia. Osoby
takie pochłonięte aktywnością zawodową, nie widzą potrzeby znajdowania czasu dla rodziny, na
odpoczynek czy sen, lub kontynuację swoich dotychczasowych zainteresowań i pasji.
Z przeprowadzonych w Polsce badań wynika, że pracoholicy żyją w stanie permanentnego stresu („wyścig
szczurów”), są uzależnieni od pieniędzy, dóbr materialnych, żyją ponad stan (zaciągają kredyty), dla
kariery poświęcają rodzinę, przyjaciół, często korzystają z „dopalaczy” – napojów energetyzujących,
kokainy, amfetaminy itp. Pracoholik nigdy nie jest zadowolony z efektów swojej pracy. W odróżnieniu od
karierowiczów czy ludzi sukcesu nie odczuwa zadowolenia z osiągniętych rezultatów, nie cieszy się z
osiągnięć.
Metody leczenia
Leczenie choroby jest możliwe, jednak bardzo często pracoholicy nie zgłaszają się ze swoimi problemami
do specjalistów, traktując swoje nadmierne zaangażowanie w pracę jako rzecz oczywistą, nie budzącą
wątpliwości. Jedynymi powodami ich wizyty u specjalisty są narastające problemy zdrowotne związane
z objawami przemęczenia lub nacisk najbliższego otoczenia. Podstawową formą leczenia schorzenia jest
psychoterapia, najlepsze efekty daje terapia w nurcie poznawczo – behawioralnym. Pracoholicy muszą
więc m.in. uczyć się określenia wyraźnych granic pomiędzy pracą a innymi sferami życia i ich
przestrzegania.
Karoshi
Karoshi z japońskiego oznacza śmierć z przepracowania i dotyka nagle ludzi w pełnym zdrowiu, w okresie
wzmożonej aktywności. Szacuje się, że z przepracowania umiera rocznie ok. 30 tys. Japończyków.
Pierwszy zanotowany przypadek nagłej śmierci spowodowanej przepracowaniem miał miejsce w Japonii
w 1969r. i dotyczył 29-letniego pracownika.
Znawcy kultury japońskiej twierdzą, że Japończycy zasługują na miano pracoholików. Opisując zjawisko
„śmierci z przepracowania” używają terminów karoshi, czyli zgon podczas pracy spowodowany wylewem
albo zawałem i karo-jisatsu – samobójstwo popełnione przez pracę (Tomański R., 2011). Termin karoshi
znany jest od 1982r. Samo karoshi nie jest terminem sensu stricte medycznym, lecz z pogranicza
medycyny i problemów społecznych związanych z kulturą i organizacją pracy. Jest też raczej określeniem
zespołu przypadków niż nazwą konkretnej choroby. Takashi Haratani w Encyklopedii Zdrowia i Higieny
Pracy ILO 2001 podaje następującą definicję: „Socjomedyczne określenie odnosi się do przypadków
zgonów lub poważnych uszczerbków na zdrowiu spowodowanych schorzeniami krążeniowo - sercowymi
(jak zawał mięśnia sercowego), których przyczyną jest sprzężenie nadciśnienia i miażdżycy z bardzo
silnym przeciążeniem pracą” (Encyklopedia Zdrowia i Higieny Pracy ILO, 2001) .
Według statystyk Japończycy są przeciążeni z powodu wielu godzin pracy połączonych ze sporą liczbą
często niepłatnych nadgodzin. Choć wydaje się, że przy takim wysiłku wzrasta poczucie niezadowolenia
i braku motywacji, z relacji rodzin i znajomych ofiar karoshi wynika, że ludzie ci byli zadowoleni z pracy
i bardzo w nią zaangażowani. Jest to paradoks: więcej godzin spędzanych w stresującej pracy powoduje
nadmierne wydzielanie się adrenaliny i kortyzolu, długofalowo prowadzących do chorób i skrajnego
wyczerpania (Tomański R., 2011).
Bibliografia:
Dudek B., Pracoholizm – szkodliwy skutek nadmiernego zaangażowania w pracę, Medycyna Pracy 2008
Golińska L., Pracoholizm: uzależnienie czy pasja?, Difin, Warszawa 2008
Robinson B.E.: Chained to the desk. A guidebook for workaholics, their partners and children, and the
clinicians who treat them, New York University Press, New York 2001.
Filipow E., Korporacyjny wojownik walczy aż do śmierci – socjomedyczny model karoshi w kontekście
historyczno-kulturowym, Uniwersytet Wrocławski academia.edu
Leoński W., WORK – LIFE BALANCE jako praktyka koncepcji społecznej odpowiedzialności biznesu. Acta
Universitatis Nicolai Copernici Zarządzanie 42.1 (2015)
Sylwia Drzymala, dziennikarka, autorka tekstów z zakresu socjologii, psychologii i coachingu,
ekonomistka