regionalna architektura zajazdów i schronisk na

JACEK SUCHODOLSKI
REGIONALNA ARCHITEKTURA
ZAJAZDÓW I SCHRONISK
NA ZIEMI WAŁBRZYSKIEJ
Oficyna Wydawnicza Politechniki Wrocławskiej
Wrocław 2011
SPIS TREŚCI
PODZIĘKOWANIE
9
OD AUTORA
11
VORWORT
12
1. WSTĘP
15
1.1. Uzasadnienie potrzeby badań
1.2. Stan badań, literatura przedmiotu
1.3. Położenie i ukształtowanie terenu
15
15
17
2. RYS HISTORYCZNY REGIONU WAŁBRZYSKIEGO
23
3. POCZĄTKI TURYSTYKI W REGIONIE WAŁBRZYSKIM
43
4. ARCHITEKTURA REGIONALNA NA ZIEMI WAŁBRZYSKIEJ ...
57
3.1. Schroniska i gospody górskie
3.2. Powstanie towarzystw górskich
3.3. Budowa linii kolejowych w regionie wałbrzyskim
4.1.
4.2.
4.3.
4.4.
4.5.
Budynki o konstrukcji wieńcowej
Budynki o konstrukcji wieńcowo-przysłupowej
Budynki ze ścianką kolankową
Piętrowe budynki przysłupowe
Budynki o murowanym parterze i ryglowym piętrze
5. SCHRONISKA I ZAJAZDY W REGIONIE WAŁBRZYSKIM
I NA TERENACH SĄSIEDNICH
5.1. Kotlina Kamiennogórska, Wzgórza Bramy Lubawskiej, Zawory
• Schronisko-gospoda „Tannengrundbaude"
5.2. Góry Kamienne
• Hotel „Eden"
• Schronisko „Freudenschlossbaude"
• Schronisko „Hornschlossbaude"
• Schronisko „Andrzejówka" („Andreasbaude")
43
46
50
57
62
64
66
76
85
85
85
86
86
88
92
93
SPIS TREŚCI
7
• Dwór myśliwski księcia von Pless
• Karczma sądowa („Zum Gerichtskrerscham") w Łomnicy
• Pensjonat w Dolinie Trzech Strug
• Gospoda Sudecka Doliny Rybnej (dawny Kóhler-Miihle)
5.3. Góry Wałbrzyskie
• Schronisko PTTK „Bacówka pod Trójgarbem"
• Schronisko-gospoda „Bergbaude"
• Schronisko „Ungerbaude"
• Schronisko „Kolbebaude"
• Schronisko-gospoda „Kaiser-Friedrich-Baude"
• Gospoda „Stadtpark"
• Gospoda „Mathildenhóhe" (Fiirstliches Gasthaus am Bahnschacht)
• Dom Wycieczkowy „Harcówka" („Schillerbaude")
• Schronisko „Vogelkoppebaude"
• Zajazdy-gospody „Bergschlósschen" oraz „Elisenhóhe"
• Restauracja „Graal"
• Zajazd-hotel parkowy „Zaścianek" („Wiesenhaus")
• Gospoda „Słoneczna Polana", dawny Golfhaus
• Budynek byłej elektrowni w Szczawnie Zdroju, obecnie gospoda „Pod Wieżą"
• Wieża widokowa i restauracja „Belweder" na wzgórzu Giedymina (Wilhelmshóhe)
• Hotel „Dworzysko", dawniej Szwajcarka „Idahof"
• Gospoda „Babinicz"
• Schronisko na górze Chełmiec
• Karczma sądowa „Alter Gerichtskretscham" (Chroscz und Heizels Gasthaus)
• Karczma sądowa („Gerichtskretscham") w Chwaliszowie
5.4. Góry Sowie, Wzgórza Włodzickie
• Schronisko-gospoda „Fregata" („Schlesiertalbaude")
• Schronisko „Bremengrundbaude"
• Schronisko „Siedmiu Elektorów" („Sieben-Kurfiirsten-Baude")
• Schronisko-karczma „Wachholderschanke"
• Schronisko-karczma „Hahnbaude"
• Schronisko „Eulenbaude"
• Schronisko młodzieżowe „Hohe Eule"
• Schronisko „Miiller-Max-Baude"
• Schronisko „Orzeł" („Bismarckbaude")
• Schronisko-gospoda „Grenzbaude"
• Gospoda-schronisko „Schirgenschanke"
• Zajazd-pensjonat „Zachęta"
• Schronisko „Kreuzbaude"
• Schronisko „Zygmuntówka" im. Zygmunta Scheffnera („Henkelbaude", „Skihiitte Langenbielau")
• Schronisko „Zimmermannsbaude"
• Schronisko-gospoda Schweizerei „Miihlbaude" („Miihl-Baude", „Neue Miihl-Baude")
• Schronisko-gospoda „Volpersdorfer Planel-Baude"
• Schronisko-gospoda „Hahnenkoppenbaude" („Hahnkoppenbaude", „Hahnvorwerk-Baude")
• Schronisko „Srebrna Góra" („Na Przełęczy Srebrnej") im. Stanisława Frankowskiego
• Schronisko „Spitzbergbaude"
• Schronisko-gospoda „Annabaude"
• Schronisko „Luckasbaude"
8
99
100
102
103
105
105
107
108
109
111
112
115
116
119
121
123
124
129
130
131
132
134
135
138
139
143
143
144
145
147
151
153
159
162
165
168
171
172
173
174
175
176
177
178
179
180
180
182
6. ZAKOŃCZENIE
183
BIBLIOGRAFIA
185
SPIS ZAJAZDÓW I SCHRONISK
189
SPIS TREŚCI
SPIS ZAJAZDÓW I SCHRONISK
(Podana numeracja jest zgodna z oznaczeniami
na dołączonej mapie)
(A) KOTLINA KAMIENNOGÓRSKA, WZGÓRZA BRAMY
LUBAWSKIEJ, ZAWORY
1. Tannengrundbaude* s. 85
(B) GÓRY KAMIENNE
1. Andreasbaude (Andrzejówka) s. 16, 27, 4 5 ^ 9 , 79, 88, 9 3 100, 102, 183
2. Dwór myśliwski ks. von Pless* s. 99
3. Freudenschlossbaude* s. 45, 79, 88, 89
4. Hornschlossbaude* s. 92
5. Karczma w Uniemyślu* s. 62
6. Karczma-młyn w Trzech Strugach s. 102
7. Karczma sądowa (Zum Gerichtskretscham) w Łomnicy s. 100,
101
8. Kóhler-Miihle (obecnie Gospoda Sudecka Doliny Rybnej)
s. 71, 103
9. Zum griinen Kranz (obecnie hotel Eden) s. 86, 87
10. Zum Hornschloss (obecnie restauracja Darz Bór) s. 88, 89, 91
(C) GÓRY WAŁBRZYSKIE
1. Alter Gerichtskretscham (Chroszcz und Heizel's Gasthaus)*
s. 44, 76, 138
2. Babiniczs. 132, 134
3. Bacówka pod Trójgarbem s. 49, 105
4. Bergbaude*s. 107
5. Bergschlosschen* s. 121
6. Bismarckbaude, Restaurant Bismarck Hóhe* s. 108
7. Elisenhohe* s. 121, 122
8. Gasthof zum Gerichtskretscham* (Biały Kamień) s. 44
9. Golfhaus (obecna Słoneczna Polana) s. 129
10. Graals. 123
11. Idahof (obecnie hotel Dworzysko) s. 16, 44, 78, 79, 132, 133,
134
12. Kaiser-Friedrich-Baude (obecnie Dom Dziecka Promyk)* s. 111
13. Karczma sądowa (Gerichtskretscham) w Chwaliszowie* s. 43,
66, 139-142, 183
14. Kolbebaude* s. 45, 109, 110, 183
15. Mathildenhóhe (Fiirstliches Gasthaus am Bahnschacht)* s. 115
16. Nieder-Muhle, Niedermuhle s. 39, 66
Znak oznacza, iż dany obiekt nie istnieje lub pełni inną funkcję niż pierwotnie.
17. Pod Wieżą s. 130
18. Sattelwaldbaude* s. 105, 106
19. Schillerbaude (obecnie Harcówka) s. 16, 27, 45, 47-49, 116—
118, 183
20. Schronisko na górze Chelmiec s. 48, 135
21. Schronisko młodzieżowe o podnóża Ptasiej Kopy (Jugendherberge)*s. 120
22. Stadtpark* s. 26, 112-114
23. Ungerbaude* s. 108
24. Vogelkoppebaude* s. 119, 120
25. Wieża widokowa i restauracja „Belweder"* s. 16,30, 131
26. Wiesenhaus (później Zaścianek)* s. 16, 30, 43, 76, 77, 124128, 183
(D)
1.
2.
3.
4.
5.
GÓRY SOWIE, WZGÓRZA WŁODZICK1E
Alte Brauerei (po wojnie Pod Jeleniem)* s. 76
Annabaude*s. 180, 181
Bacówka s. 147, 150
Birkenfeldbaude* s. 144
Bismarckbaude (obecnie Orzeł) s. 45, 108, 165-168, 183
6. Bremengrundbaude* s. 144, 145
7. Eulenbaude (obecnie Sowa) s. 9, 45, 153-156, 158, 159, 161,
162, 183
8. Falkenbaude (obecnie Warszawianka) s. 168, 170
9. Franziskabaude* s. 176
10. Grenzbaude* s. 44, 45, 168, 169
11. Hahnbaude s. 44, 151, 152
12. Hahnenkoppenbaude (Hahnkoppenbaude, Hahnvorwerk-Baude)*s. 178
13. Hellerbaude* s. 171
14. Henkelbaude (obecnie Zygmuntówka) s. 174, 176
15- Hohe Eule (po wojnie Zetemesowiec)* s. 45, 154, 159-162
16. Hubert (przed wojną nazwa nieznana) s. 79, 80
17. Kleine Birkenfeldbaude* s. 144
18. Kreuzbaude* s. 45, 173, 177, 183
19. Leedenbaude* s. 180, 181
20. Luckasbaude* s. 182
21. Miihlbaude (Muhl-Baude, Neue Miihl-Baude)* s. 176
22. Muller-Max-Baude (po wojnie DW Lucyna)* s. 45, 162-164,
183
23- Pod Kukułką (przed wojną nazwa nieznana) s. 44
24. Pod Starym Puchaczem (od 2004) s. 43, 70
25- Schi-u.Wanderhutte* s. 153, 157
SPIS ZAJAZDÓW I SCHRONISK
189
26. Schirgenschanke* s. 43, 171
27. Schlesiertalbaude (obecnie Fregata) s. 143
28. Sieben-Kurfursten-Baude* (po wojnie Siedmiu Elektorów)
s. 44, 145, 146
29. Spitzbergbaude* s. 180
30. Srebrna Góra (Na Przełęczy Srebrnej) s. 179
190
SPIS ZAJAZDÓW I SCHRONISK
31.
32.
33.
34.
35.
Volpersdorfer Planel-Baude* s. 177
Wachholderschanke* s. 147, 148
Wilhelmstalbaude* s. 144
Zachęta s. 172
Zimmermannsbaude* s. 45, 175