biblioteka: klucz do sukcesu użytkowników

BIBLIOTEKA:
KLUCZ DO SUKCESU UŻYTKOWNIKÓW
XIV Międzynarodowa Naukowa i Środowiskowa Konferencja
Instytutu Informacji Naukowej i Bibliotekoznawstwa UJ
J
uż po raz czternasty z kolei, staraniem Instytutu Informacji dr hab. Maria Próchnicka, która odczytała także list do uczestniNaukowej i Bibliotekoznawstwa Uniwersytetu Jagielloń- ków obrad przysłany przez prorektora UJ ds. badań i współpracy
skiego, w Krakowie spotkali się naukowcy reprezentujący międzynarodowej prof. Szczepana Bilińskiego.
najważniejsze ośrodki akademickie w Polsce, bibliotekarze
Zgodnie z tradycją, w pierwszym dniu obrady toczyły się
z różnych typów bibliotek i eksperci z zagranicy, aby dyskutować w języku angielskim, a sesję plenarną, prowadzoną przez Wandę
o ważnych i aktualnych problemach praktyki i teorii informacji Pindlową (IINiB UJ), wypełniły referaty gości zagranicznych. Donaukowej i bibliotekoznawtyczyły one przede wszystkim
stwa. W tym roku konferencja
kwestii poszukiwania sposozostała zorganizowana pod
bów takiego projektowania
hasłem „Biblioteka: klucz do
usług różnych typów bibliosukcesu użytkowników”, a obtek, by mogły one faktyczrady toczyły się w dniach 2–3
nie służyć realizacji planów
czerwca w salach III kampusu
i aspiracji ich użytkowników
Uniwersytetu Jagiellońskiego.
także, a może zwłaszcza,
Udział w nich wzięło przeszło
w cyfrowym środowisku
90 uczestników, w tym goście
informacyjnym współczez Niemiec, Stanów Zjednosnego człowieka. Do sytuacji
czonych, Wielkiej Brytanii
bibliotek narodowych w tym
i Włoch. Zarówno w pracach
względzie odniósł się Andrew
organizacyjnych, jak i w saGreen z National Library of
mych obradach uczestniczyli
Wales (Wielka Brytania).
również studenci Instytutu.
Rafael Ball z Central Library,
Wygłoszonych zostało 35 reForschungszentrum Jülich
Otwarcie obrad. Od lewej: Janina Galas (kierownik Amerykańskiego
feratów i komunikatów. Ponad- Ośrodka Informacji w Krakowie), Susan Parker-Burns (konsul ds. prasy i (Niemcy) i Laura Hohmann
to otwarto wystawę Biblioteki kultury, Konsulat Generalny USA w Krakowie), dr hab. Maria Próchnicka z ambasady USA w Warszaw małych formach graficznych
wie skupili się na działaniach
(dyrektor IINiB UJ), prof. Maria Kocójowa (organizator konferencji)
(Jerzy Duda, Rycerski Zakon
podejmowanych w biblioBibliofilski) i zaprezentowano prace studentów IINiB UJ – Pro- tekach akademickich, które mają służyć osiąganiu sukcesów
jekty okładek do albumu Niezwykłe spotkania. Jawajski batik zawodowych i naukowych przez naukowców i studentów.
Kolejni referenci zwrócili uwagę na dwie kwestie, które
w Krakowie, przygotowane pod kierunkiem redaktor Teresy
Leśniak. Uczestnicy mogli także wysłuchać prelekcji na temat warunkują możliwość osiągnięcia przez biblioteki pozycji
zastosowania technologii RFID w bibliotekach i bezpośrednio kluczowego czynnika sukcesów zawodowych, naukowych czy
zapoznać się z ofertą firmy ARFIDO. Jak co roku, jednym społecznych ich użytkowników. Chris Hagar z Graduate School
z ważniejszych punktów programu obrad była wideokonferencja of Library & Information Science, Dominican University (River
ze specjalistą z USA, zorganizowana dzięki życzliwości Susan Forest, Illinois, USA), podkreśliła konieczność szerszego otwarcia
Parker-Burns, konsul ds. prasy i kultury z Konsulatu Generalnego się bibliotekoznawstwa i informacji naukowej na inne obszary
USA w Krakowie, i wysiłkom Janiny Galas, kierownika Amery- badawcze, w tym szczególnie tak zwanych community inforkańskiego Ośrodka Informacji.
matics, którego przedmiotem są relacje między technologiami
Celem konferencji była wymiana doświadczeń, prezentacja informacyjnymi i komunikacyjnymi a rozwojem społeczności
wyników badań i dyskusja nad rolą i możliwościami współczes- (nie tylko w sieci). Natomiast Carla Basili z Consiglio Nazionale
nej biblioteki w zakresie wspierania dążeń i aspiracji jej użyt- delle Ricerche, Istituto Ceris (Włochy), przedstawiła badania dokowników. Uwagę skoncentrowano na problematyce ułatwiania tyczące dyskusji na temat kompetencji informacyjnych i kultury
sukcesów naukowych, edukacyjnych, zawodowych i społecznych informacyjnej.
Kolejnym punktem obrad w pierwszym dniu konferencji była
użytkowników poprzez różnorodne działania podejmowane przez
biblioteki zarówno w rzeczywistości realnej, jak i w środowisku tradycyjna już wideokonferencja organizowana na terenie Konsulatu Stanów Zjednoczonych w Krakowie. W tym roku Meredith
cyfrowym.
Uczestników powitała prof. UJ Maria Kocójowa, organiza- Farkas (twórca Library Success: A Best Practices Wiki) przedstatorka konferencji. Oficjalnego otwarcia dokonała Susan Parker- wiła możliwości wykorzystania narzędzi Web 2.0, a zwłaszcza
-Burns z konsulatu USA w Krakowie i dyrektor Instytutu INiB technologii „wiki”, w praktyce bibliotekarskiej.
ALMA MATER
109
Wieczorem, podczas spotkania w kawiarni w Collegium Maius, przy doskonałej muzyce studenckiego zespołu Open Access
prowadzonego przez Agnieszkę Korycińską-Huras (IINiB UJ),
uczestnicy mogli kontynuować dyskusje i rozmowy.
Obrady w drugim dniu podzielone zostały na dwie sesje panelowe – prowadzone przez Wandę Pindlową i Marię Kocójową
(IINiB UJ). W każdej przedstawionych zostało po 15 komunikatów. Obrady toczyły się w języku polskim, a ich zwieńczenie stanowiła wspólna dyskusja wszystkich uczestników konferencji.
Tematyka wystąpień i dyskusji koncentrowała się wokół
kwestii wykorzystania środków technicznych, w tym szczególnie
technologii informacyjnych i komunikacyjnych, do efektywnego
wspierania użytkowników bibliotek w ich dążeniach oraz wokół
problematyki związanej z poszerzaniem aktywności społecznej
bibliotek, która jest niezbędna dla lepszego poznania potrzeb
i aspiracji użytkowników oraz dotarcia do nich z własną ofertą
usług i zasobów.
Dużo miejsca poświęcono możliwościom wspierania aktywności zawodowej, naukowej i edukacyjnej specyficznych
grup użytkowników, w tym naukowców, studentów, uczniów,
nauczycieli, artystów, kolekcjonerów czy młodzieży gimnazjalnej
z terenów wiejskich. Zwrócono też uwagę na sposoby uczestniczenia bibliotek w życiu lokalnych społeczności, w budowaniu
tożsamości regionalnej czy ułatwianiu funkcjonowania społeczności wielokulturowych.
Kilka wystąpień dotyczyło szeroko rozumianych kompetencji
informacyjnych oraz roli bibliotek w ich kształceniu i rozwijaniu.
Wielu uczestników obrad właśnie budowanie kultury informacyjnej uważało za jeden z najważniejszych sposobów wspierania
sukcesów użytkowników. Co jednak było często podkreślane
– działanie na rzecz unowocześniania informacyjnego warsztatu
pracy wymaga rozwijania nowych form edukacyjnych. Wskazano
także na możliwość włączenia się bibliotek w procesy tworzenia
ścieżki edukacyjno-naukowej oraz na specyficzną rolę biblioteki
szkolnej w realizacji zadań dydaktycznych.
Osobną grupą zagadnień dyskutowanych podczas obrad były
kwestie związane z realizacją zadań bibliotek w środowisku cyfrowym. Omówiono wyzwania, przed jakimi stoi współczesny
architekt informacji, projektujący biblioteczny serwis www,
i przedstawiono wyniki badań na temat roli i charakteru linków
oferowanych w serwisach bibliotek publicznych. Rozważano
też wartość samego języka tych serwisów (z perspektywy językoznawstwa kognitywnego) dla mediacji prowadzonej na
rzecz użytkownika oraz ewentualną rolę wirtualnych doradców
ułatwiających użytkownikom kontakt z biblioteką w środowisku
cyfrowym.
Podczas obrad zwracano również uwagę na te aspekty działalności bibliotek, których potencjał w zakresie wspierania sukcesów
użytkowników nie jest zbyt często dostrzegany w literaturze,
w tym szczególnie na rolę czasopism – organów własnych bibliotek, wagę procesów kształtowania architektury bibliotecznej
czy udziału biblioteki w promocji sukcesów jej użytkowników.
W tego typu obradach nie mogło zabraknąć refleksji nad metodologią badań zachowań informacyjnych, niezbędnych przecież
da właściwego projektowania usług bibliotecznych.
Jako że jednym z celów konferencji miała być bezpośrednia
wymiana doświadczeń, duża część komunikatów przedstawiała
konkretne działania podejmowane przez biblioteki, między
innymi zmiany w polityce gromadzenia i organizacji dostępu
zasobów informacyjnych najwyższej jakości, rozwiązania służące usprawnieniu komunikacji naukowej czy działania na rzecz
poprawy obsługi użytkowników niepełnosprawnych. Próbowano
ocenić stan usług bibliotecznych dzisiaj i określić kierunki ich
ewolucji w przyszłości.
Wszystkie referaty i komunikaty wygłoszone podczas konferencji zostały opublikowane w recenzowanej książce elektronicznej (w postaci płyty CD-ROM) Biblioteka: klucz do sukcesu
użytkowników, która została zredagowana przez Marię Kocójową
i wydana przez Instytut Informacji Naukowej i Bibliotekoznawstwa UJ w czerwcu 2008 roku w ramach serii zatytułowanej
„e-Publikacje Instytutu Informacji Naukowej i Bibliotekoznawstwa UJ”. Książka zawiera także materiały dodatkowe na temat
samego Instytutu. Na wiosnę 2009 roku planowane jest nieodpłatne udostępnienie referatów i komunikatów w serwisie www
Instytutu.
Remigiusz Sapa
Oficjalna strona www konferencji:
http://www.inib.uj.edu.pl/konfer/ks/index.html
KOMUNIKOWANIE
W ZMIENIAJĄCYM SIĘ SPOŁECZEŃSTWIE
W
spółczesny Polak rozpoczyna dzień od włączenia telewizora
lub radia i oczywiście komputera – sprawdza pocztę, włącza
Gadu-Gadu i skype’a, a także co najświeższe informacje. Można
więc stwierdzić, że elektroniczne środki komunikowania zdominowały nasze codzienne życie – mówił prof. Marian Niezgoda
podczas wykładu wprowadzającego do ogólnopolskiej konferencji
naukowej Com.unikowanie w zmieniającym się społeczeństwie, która
odbywała się 26 i 27 czerwca br. na Uniwersytecie Jagiellońskim.
Profesor zatytułował swój referat Straszne skutki komunikowania,
110
ALMA MATER
parafrazując tytuł czeskiego filmu Nowej Fali z lat 60. Straszne skutki
awarii telewizora, ukazującego rozpad i problemy rodziny odciętej
od możliwości zapełnienia czasu oglądaniem telewizji. – Doszliśmy
do momentu, że każdy się boi; już nie strasznych skutków awarii telewizora, ale sieci komputerowej. Tkwimy w nowym zmediatyzowanym
społeczeństwie, gdzie podstawowe znaczenie ma już nie tylko globalna
sieć komputerowa, do której już zdążyliśmy się przyzwyczaić, ale także
cały system nowoczesnych środków komunikowania – od tradycyjnej
drukowanej prasy poprzez radio, telewizję, internet czy wyposażone
A. Wojnar
A. Wojnar
w coraz większą ilość funkcji telefony komórkowe – stwierdził prof. putera, nawet wtedy, gdy przychodzą do nas goście. Telewizor jest
Niezgoda. Jednocześnie mamy do czynienia z najszybszym w histo- włączony, a przy komputerze gospodarze i goście się wymieniają.
rii ludzkości tempem i gwałtownością zmian. Dotyczą one przede
Wśród społecznych skutków tego stanu rzeczy profesor wymiewszystkim sfery nauki i technologii, ale powodują także określone nia: powstawanie nowych typów kontaktów i więzi społecznych,
skutki społeczne. Użytkowanie całej masy różnorakich gadżetów, nowych mechanizmów zróżnicowania społecznego i nowych
które ułatwiają nam życie, sprawia, że stajemy się ich niewolnika- płaszczyzn konfliktów społecznych. W sferze kultury, zdominowanej
mi. Nie możemy więc już sobie często wyobrazić, jak można żyć przez środki masowego komunikowania i nowe media, obserwubez komputera czy telefonu komórkowego. Fakt ten zmienia także jemy permanentną dyfuzję kulturową i jednocześnie dążenie do
sam sposób komunikowania we współczesnym społeczeństwie, uniwersalizacji kultury poprzez jej westernizację i amerykanizację.
który nabiera coraz bardziej
Sytuacja ta stwarza zagrożenie
pośredniego charakteru. – Zadla kultur narodowych i lokalmieszkaliśmy w okablowanym
nych, co powoduje ich opór
świecie zdominowanym przez
i gwałtowne próby poszukinowe media. W tym imperium
wania tożsamości. Tu powstaobrazów znaczenia, sposoby
ją właśnie fundamentalizmy
myślenia, symbole, którymi
religijne, ruchy parareligijne,
mamy się posługiwać, są nazjawiska neoplemienności,
rzucane z zewnątrz. To nie my,
sekty. Pojawia się także nowy
czyli zwykli ludzie, decydujemy
typ człowieka: człowieka zdoo tym, co chcemy wiedzieć
minowanego poprzez natłok
i wzajemnie sobie komunikoinformacji, uzależnionego od
wać, ale inni, posługujący się
mechanizmów porządkowacoraz bardziej doskonałymi
nia informacji, którego obraz
narzędziami w panowaniu nad
rzeczywistości i samego siebie
informacją – mówił profesor. Wykład wprowadzający do konferencji wygłosił prof. Marian Niezgoda jest formowany przez media
(pierwszy z lewej)
Pojawia się więc coraz więkelektroniczne i wszechobecną
sze zapotrzebowanie na wysokie kwalifikacje związane z tworzeniem reklamę. Dokąd więc zmierzamy? Profesor Niezgoda stwierdził:
i posługiwaniem się programami komputerowymi. Nacisk kładzie W moim przekonaniu w stronę społeczeństwa zdominowanego przez
się przy tym na ustawiczne kształcenie się, mobilność przestrzenną technologię. Społeczeństwa, w których żyje się, z jednej strony, łatwiej,
i zdolności adaptacyjne do szybko zmieniającej się rzeczywistości. ale gdzie jednocześnie funkcjonują mechanizmy wykluczenia, bariery
Jeśli za tym nie nadążamy, to sami się wykluczamy. Charakterystycz- i dystanse, które nie mają fizycznego charakteru. Idziemy w stronę
ne jest też to, że „e plus coś tam” staje się znakiem rozpoznawczym społeczeństwa kierowanego przez sterników świadomości – profesjo– mówimy już o e-commerce
nalnych manipulatorów, którzy
(np. zakupy przez internet),
wmawiają nam nasze potrzeby
e-biznesie (firmy działające
i pragnienia. Na niespotykaną
tylko i wyłącznie w przestrzeni
skalę jesteśmy poddani presji
wirtualnej), e-learningu (uczezmieniających się mód, opinii,
nie się na odległość), e-religii
poglądów, pragnień. Czy więc
przypadkiem nie jest tak, że
(operowanie stronami interidziemy w stronę społecznej ginetowymi do komunikowania
gantycznej sieci, której zasięgu
się księży i instytucji kościoła
i natury nie jesteśmy w stanie
katolickiego z wiernymi) itd.
sobie w tej chwili jeszcze wyZamiast „e-” stosuje się na
obrazić i opisać za pomocą
również słowa distance (np.
pojęć i narzędzi współczesnej
distance work) czy tele (np.
socjologii i psychologii? Dokąd
telepraca). W tym kontekście
więc dojdziemy – trudno jest
prof. Niezgoda zadał pytanie,
dziś ostatecznie stwierdzić, bo
czy dalej jesteśmy członkami
społeczeństwa tak, jak definioprzemiany te są błyskawiczne.
Obrady odbywały się w Sali im. Bobrzyńskiego w Collegium Maius
wali je klasycy socjologii, czy
Być może dojdziemy do takiej
też stajemy się powoli zbiorem zatomizowanych jednostek, gdzie sytuacji, ze komputery nas zastąpią.
kontakty międzyludzkie zastępowane są przez kontakty z urządzePodczas dalszych sesji konferencyjnych preleganci omawiali
niami. – Przechodzimy od kontaktów typu face to face do kontaktów również między innymi następujące kwestie: różnorodne sposoby
typu interface to interface. Czyli, mówiąc inaczej, klawiatura i ekran komunikacyjnego wykorzystania internetu, media a polityka, ekonozastępują nam kogoś innego, a tkwiąc w sieci, utrzymujemy kontakty miczno-społeczne aspekty funkcjonowania mediów, wykorzystanie
nie z ludźmi, tylko z avatarami – wyjaśnił profesor. Czasem sieć za- mediów w edukacji, rola mediów w procesie globalizacji, nowe
czyna nam wystarczać, a inni stają się tylko kłopotliwym dodatkiem. zjawiska w reklamie oraz nowe kierunki rozwoju mediów. Po więkNawet już w czasie świąt, które coraz częściej są traktowane jako szości referatów odbywały się burzliwe dyskusje.
zwyczajny dzień wolny od pracy, nie rezygnujemy z telewizora i komAnna Wojnar
ALMA MATER
111