KOMENTARZ - Mt 4,12-23 - Fundacja PRZYJACIELE ŻYCIA

C – Adwent 2 niedz. Łk 3,1-6
Bóg chce pokazać wspaniałość twoją
wszystkiemu, co jest pod niebem.
Imię twe u Boga na wieki będzie nazwane:
Pokój sprawiedliwości i chwała pobożności!
Podnieś się, Jeruzalem!
z I czyt. Ba 5,1-7
KONTEKST:
Łk 3,1-4,13 to wydarzenia przygotowujące działalność JX.
3,1 – zaczyna się opowieść (1,1) – tu jednak wyraźne rozgraniczone jest nauczanie Jana
i nauczanie JX czego nie było w Ewangelii Dzieciństwa napisanej w formie dyptyku.
Jan to ekonomia STestamentu (16,16) → przygotowuje drogę Panu (3,4)
Łk zaczyna Ew. na wzór historycznych dzieł swojej epoki wśród wydarzeń historycznych na tle
panujących: cesarza, władców palestyńskich → czy jest to dzieło historyczne? – nie! → w. 4nn
ukierunkowują na historię o charakterze teologicznym.
Po Ewangelii Dzieciństwa Łk ukazuje Jana i JX już jako dojrzałych mężczyzn.
w. 1-2 tło historiograficzne – to narzędzie, otoczka teologii zbawienia
- ujęcie „władców świata”, władzy politycznej i religijnej może mówić o tym, że Łk dzieło
swoje kieruje do wszystkich w Judei, w Galilei – tu mieszkali Żydzi; Ilutrei, Trachonie
i Abilenie - tu poganie.
- potrójne podanie daty – daje pewność czasu rozpoczęcia wydarzeń
- wymienieni „bohaterowie” stanowią klamrę tych, którzy odrzucili Boże orędzie –
pojawią się oni również na końcu dzieła jako odpowiedzialni za śmierć JX
WŁADCY ŚWIATA
Tyberiusz – cezar, lata 14-37 po JX – w 15 r. jego panowania → 28/29 r. po JX
(inna możliwość 12-14 r. był współrządcą swojego poprzednika Augusta we wschodniej
część Cesarstwa → tu żyje św. Łk dlatego może być tak że bierze pod uwagę wcześniejszy
okres panowania Tyberiusza, tzn. że może to być rok 26/27 po JX)
LOKALNI RZĄDCY:
- Piłat - namiestnik Judei 26-36 po JX
- Synowie Heroda Wlk (+ 4 r. po JX):
- Archeolos – główny spadkobierca, etnarcha (panujący nad połowie
królestwa, ale niżej od króla) - Judea, Samaria, Idumea. Ze wzgl. na
okrucieństwo w 6 r. został przez Augusta skazany na wygnanie a jego ziemie
stają się prowincją rzymską zależną od Syrii → pojawia się namiestnik
rzymski (Piłat był 5 prefektem)
- Antypas – tetrarcha (władca czwartej części) - Galilea, Perea, + 39 r.
- Filip – tetrarcha - Ilutrea, wzgórza Golan i tereny na wschód od Jordanu i J.
Gelilejskiego, + 34 r. po JX
- Lizaniasz – tetrarcha Abileny – nieznany, teren położony ok. 30km na płn. od Damaszku
WŁADCY RELIGIJNI
Rzym uznawał lokalne władze – Sanhedryn (obejmował władzą sprawy polityczne,
ekonomiczne, duchowe i religijne). Na czele arcykapłan mianowany przez Rzym, był
jednocześnie reprezentantem wobec Rzymu całego narodu.
W latach życia JX przewinęło się 11 arcykapłanów:
- Annasz 6-15 po JX (teść Kajfasza)
- Józef Kajfasz 18-37 po JX
W TAKIE WROGIE TŁO BÓG WPROWADZA JANA
→ grzech nie jest ostatnim słowem w historii zbawienia – Jan zapowiada Ewangelię i okres
łaski
* skierowane zostało słowo Boże do Jana ἐγένετο ῥῆμα θεοῦ ἐπὶ Ἰωάννην – dosł. stało się
Słowo Boże do Jana
→ por. Jr 1,4 stało się słowo Pana do mnie → podobieństwo do wielkiego proroka (także
Jr 1,5; Łk 1,16)
→ włączony w poczet proroków
* Jan – imię nadane przez anioła Johannan – JHWH okazał łaskę, miłosierdzie
- matka Elżbieta (podobnie jak matka Samuela Anna– 1 Sm 1,2) bezpłodna – dziecko
to owoc łaski
* na pustyni τῇ ἐρήμῳ – wg tradycji biblijnej jest to uprzywilejowane miejsce spotkania
z Bogiem
→ to jakby „cień” rzeczywistości – słowo Boga dla całego świata zstępuje nie do
pałaców… dlaczego? - bo tu człowiek odnajduje prawdę o sobie i o Bogu
odpowiednie miejsce na przyjęcie Bożego słowa – hist. Exodus (tu Bóg ukształtował
Izraela)
→ jest wymagająca:
- pokonanie wewn. trudności
- podjęcie wyrzeczeń
- człowiek zdany jest na Boga
→ tu właśnie zostało skierowane słowo Boga do Jana tzn. został objawiony cel i sens
jego zadania (w Izraelu nie było proroka od 400 lat od Micheasza V w. przed JX)
w. 3
- wypełnia się proroctwo Zachariasza – ojca Jana (1.76n)
* okolica nad Jordanem – wierzono, że to tutaj Naród Wybrany przekroczył Jordan
- tędy wiódł szlak do Jerozolimy z płn. (przez Dekapol) i ze wsch. → duża część
podróżnych spotykała Jana jak nauczał
* Jordan – rzeka symboliczna, brama do Ziemi Obiecanej – obraz chrztu (Joz 3)
* chrzest βάπτισμα – obmycie, zanurzenie → podobnie jak przejście Jordanu otwierało
Ziemię Obiecaną tak chrzest Jana otwiera drogę do Królestwa JX
Chrzest nawrócenia μετανοίας dosł. zmiana myślenia, (zaś ἐπιστροφή oznacza
nawrócenie Dz 15,3 jako zmiana postępowania)
→ idzie tu o wewn. aspekt nawrócenia, nawrócenie serca bo trudno było pobożnym
Żydom zarzucać uczynki przeciwne Prawu
→ widoczny znak przemiany wewnętrznej, wejście na drogę Bożą (dotyczy i pogan,
i Żydów)
w. 4-5
cyt. Iz 40,3-5
babilońskiej
zakończeniu
procesja, na
(wg LXX)L Deutero-Izajasz (ok. 550 r przed JX) – końcowy okres niewoli
(587-539) – tzw. Księga Pocieszenia – radosne orędzie o niedługim
niewoli i powrocie do ojczyzny; będzie to wyglądało jak triumfalna
które czele będzie kroczył sam Bóg
* droga Pana ὁδὸν κυρίου – synonim:
- sprawiedliwości (2 Sm 22,22) i
- wypełnienia Bożych przykazań i obowiązków wobec Boga (Jr 5,4n)
Łk → Dz 9,2 – droga = Kościół (Dz 13,10; 16,17 i in.)
→ idzie tu o określenie sposobu życia, postawę
→ ale Jan mówi nie tyle o chodzeniu drogami Pana ile o przygotowaniu drogi dla Niego
* dolina wypełniona – ubodzy, chorzy, grzeszni → nastąpi poprawa ich sytuacji
dolina – upokorzenie, śmierć, ruina życia
ale także – wyniesienie pokornych do chwały - wierni Bogu (1 Sm 2,8)
- Łk 5,20-26 Kazanie na Równinie – porównanie:
góra = bieda
dolina = błogosławieństwo
* góra, pagórek zrównany – symbole pychy i wyniosłości (wieża Babel Rdz 11,1nn)
- wówczas niemożliwe jest wywyższenie Boga
- góra – uprzywilejowane miejsce spotkania z Bogiem - czł. nie może zawłaszczać góry
- źródła wyniosłości: władza, rozum, bogactwo, piękność Ez 28,2.5.17; 1 Tm 6,17,
Ap 3,17
→ wówczas awrócenie to: – przywrócenie należnego miejsca Bogu
- przywrócenie człowiekowi prawdy o nim samym
→ czyni to Bóg, który: strąca władców z tronu a wywyższa pokornych (Łk 1,51n;
Iz 42,16; 49,11; Ez 17,24)
* kręte drogi to brak pokoju i prawości (Iz 30,10;59,8)
w. 6
– powszechność zbawienia – uniwersalizm
Łk w swoim dziele ukazuje jak spełnia się ta obietnica:
Boże zbawienie dane człowiekowi przez Jezusa:
- pasterze (2,10)
- Symeon (2,30)
- tłumy – świadkowie uzdrowień (5,26; 8,35)
- uczniowie Jana pytają JX kim jest (7,22)
- App na Górze Przemienienia (9,31)
- aby świat mógł ujrzeć zbawienie JX posyła uczniów 24,45nn
a Paweł i jego historia (Dz) ukazuje, że to się stało (Rz 10,18)
- ostatecznie będzie to oglądanie chwały JX w Paruzji (21,17)
Łk 3.1-6
skrutacja
w. 1-2
Jr 1,1-5
Oz 2,16-22
Łk 1,15
Łk 1,80
J 11,49-53
J 18,12-14
w. 3
Ma 3,1-2.5
Wj 23,20-22
J 1,19-29
w. 4-5
Iz 40,1-5
J 1,23
Iz 55,6-7
Łk 1,15-17
Łk 1,76-79
Iz 57,14-15
Iz 62,10-11
Iz 2,11-17
Hbr 12,12-14
J 3,27-36
Iz 35,2-10
Iz 61,1-3
w. 6
Łk 2,8-12
Łk 2,28-32
Ps 98,2-3
Iz 49,6
Iz 52,7-10
Mk 16,14-16