Sezon na kleszcze - szczepimy wiedzę.

Sezon na kleszcze - szczepimy wiedzę.
Jeżeli w samym środku lata, w czasie pięknej pogody, nagle zacznie Cię łamać w kościach, pojawi
się gorączka, odczujesz zmęczenie, będziesz miał zawroty głowy - zastanów się, czy przypadkiem
nie ukąsił cię zainfekowany kleszcz. Jeśli przebywałeś niedawno w lesie, czy choćby w pobliskim
parku, dokładnie skontroluj swoje ciało i ubranie, czy nigdzie nie ma na nim kleszczy.
Rozpoznaj kleszcza.
Kleszcze należą do gromady pajęczaków, do której zaliczamy także pająki i roztocza. Wyglądem
przypominają małe, czarne pajączki, które wydają się zupełnie nieszkodliwe. W rzeczywistości te
niepozorne osobniki, są jednymi z najbardziej nie-bezpiecznych pasożytów atakujących człowieka.
W Polsce występuje kilka gatunków kleszczy, jednak najbardziej rozpowszechniony jest kleszcz
pospolity (Ixodes ricinus). Kleszcze podczas cyklu rozwojowego przeobrażają się od najmniejszego
stadium – larwy, poprzez nimfę wielkości ziarnka maku , aż do postaci dorosłej, wielkości dużej
główki szpilki. Każda postać rozwojowa kleszcza potrzebuje do dalszego przeobrażania posiłku z
krwi, po którym kleszcz pęcznieje i jest wtedy już dobrze widoczny na skórze.
Co w trawie piszczy?
Ulubionymi siedliskami kleszczy, żywiących się krwią ssaków, ptaków i gadów, są wilgotne
obszary roślinne, zwłaszcza lasy liściaste i mieszane, łąki, polany oraz zarośla w pobliżu jezior i
rzek. Można je także spotkać w parku lub przydomowym ogródku. Znacznie rzadziej występują w
suchych, sosnowych lasach. Larwy kleszczy żyją przeważnie w trawie, natomiast osobniki dojrzałe
mogą czaić się wyżej na krzakach lub drzewach.
Kiedy kleszcze są najbardziej aktywne?
Aktywność kleszczy uzależniona jest od warunków klimatycznych - im wyższa jest temperatura i
wilgotność otoczenia, tym ich aktywność jest większa. Rozpoczyna się zwykle wczesną wiosną,
kiedy ustępują mrozy, i trwa aż do późnej jesieni.
Jak uchronić się przed ukąszeniem?
Kleszcze mogą przyczepiać się do każdej części ciała, wprowadzając pod skórę aparat kłującossący. Zazwyczaj znajdujemy je na rękach, nogach, głowie i uszach, zgięciach stawów, w
pachwinach oraz fałdach skórnych. Kleszcze zanim wysączą dużo krwi, są tak małe, że bez
problemu mogą przemieszczać się po naszym ciele. Gdy się najedzą – odpadają od swego
żywiciela.
Gdy wybieramy się w miejsca zagrożone występowaniem kleszczy, trzeba zadbać o odpowiednie
ubranie: założyć czapkę, zakryte buty, długie spodnie i koszule z długimi rękawami przylegającymi
do ciała lub zakończone ściągaczami. Dobrze jest zwrócić uwagę na kolor odzieży - na jasnym tle
łatwiej zauważyć wędrującego po ubraniu kleszcza. Można stosować tzw. repellenty - produkty
odstraszające kleszcze, nanoszone bezpośrednio na skórę lub odzież. Po powrocie z miejsc
szczególnie narażonych na występowanie kleszczy, należy dokładnie obejrzeć całe ciało i głowę
oraz ubranie, czy nie ma na nim kleszczy. Warto także wziąć prysznic, dzięki któremu można
spłukać nimfy kleszczy, które trudno dostrzec gołym okiem.
Co zrobić gdy wczepi się nam kleszcz?
Usuwanie kleszczy z ciała nie jest zabiegiem trudnym. Najlepiej, przy pomocy pęsety, ująć kleszcza
bezpośrednio przy skórze i delikatnie, ale zdecydowanym ruchem, wyciągnąć lub wykręcić go ze
skóry. W aptekach dostępne są także specjalne urządzenia do wyjmowania kleszczy. Należy
uważać, aby podczas usuwania nie uszkodzić kleszcza tak, aby w naszej skórze nie pozostała jego
główka.
Nie należy kleszcza zgniatać, przypalać zapałką, smarować tłuszczem ani benzyną. Czynności te
powodują, że kleszcz może zwrócić treść pokarmową, co znacznie zwiększa ryzyko przeniesienia
drobnoustrojów chorobotwórczych. Po wyjęciu pasożyta, ranę należy przemyć środkiem
dezynfekującym, a ręce umyć wodą z mydłem. Miejsce ukłucia należy obserwować przez okres
kilku tygodni - gdy pojawi się zaczerwienie lub powiększający się rumień, trzeba niezwłocznie
zgłosić się do lekarza!
W jaki sposób człowiek ulega zakażeniu drobnoustrojami przenoszonymi przez kleszcze?
Do zakażenia dochodzi w czasie ukłucia, gdy następuje bezpośrednie wprowadzenie zarazków do
krwi. Można tez zarazić się spożywając nie pasteryzowane mleko lub jego przetwory, w którym
może znajdować się wirus kleszczowego zapalenia mózgu.
Czym grozi ukąszenie kleszcza?
Do zachorowania prowadzi stosunkowo niewielki odsetek ukąszeń, gdyż nie każdy kleszcz jest
zakażony. Jednak warunki klimatyczne mogą sprzyjać rozprzestrzenianiu się zakażonych kleszczy,
których ukąszenie jest przyczyną groźnych chorób zakaźnych. Zainfekowane kleszcze, podczas
wysysania krwi, przenoszą wirusy zapalenia opon mózgowo-rdzeniowych i mózgu, a także bakterie
wywołujące boreliozę. Ryzyko zachorowań zależy od czasu, przez jaki kleszcz był przyczepiony do
skóry człowieka. W przypadku KZM wystarcza krótkotrwałe żerowanie. Aby doszło do zakażenia
boreliozą, potrzeba około 24 godzin żerowania, po których ryzyko jest już bardzo duże. Dlatego też,
natychmiast po zauważeniu przyczepionego kleszcza, należy go we właściwy sposób usunąć. Warto
wiedzieć, że ślina kleszczy ma właściwości znieczulające, dlatego najczęściej nie czujemy
ukąszenia. Kleszcz po przebiciu skóry może wysysać krew przez kilka dni. Następnie odpada.
Choroby przenoszone przez kleszcze:
Borelioza z Lyme - jest przewlekłą chorobą bakteryjną, dzielącą się na fazę wczesną i późną.
Wywołują ją krętki (Borrelia burgdorferi) przenoszone przez wszystkie postaci kleszczy, dlatego
bywa również nazywana krętkowicą kleszczową.
Najwcześniejszym i najczęstszym objawem wczesnej fazy boreliozy jest tzw. "rumień wędrujący" czerwona plamka w miejscu ukłucia, z której w ciągu kilku (od 3 do 30) dni powstaje szerzące się
obwodowo zaczerwienienie o średnicy od kilku do kilkunastu centymetrów. Rumień może
powodować świąd i pieczenie, czasem mogą mu towarzyszyć objawy ogólnoustrojowe: gorączka,
uczucie zmęczenia, ból głowy, mięśni i stawów oraz powiększenie węzłów chłonnych. Gdy
dostrzeżemy powiększający się rumień, trzeba niezwłocznie zgłosić się do lekarza!
Leczenie właściwym antybiotykiem prowadzi do całkowitego wyleczenia. Jednak, nierozpoznana i
nieleczona borelioza przeradza się w fazę przewlekłą i zagraża licznymi niebezpiecznymi dla
zdrowia powikłaniami. Występują wówczas przewlekłe zmiany skórne, ciężkie zmiany zapalne
stawów, zapalenie mięśnia sercowego, zapalenie nerwów czaszkowych (zwłaszcza twarzowego), a
także zapalenie opon mózgowo-rdzeniowych, mózgu i rdzenia.
To stadium choroby szczególnie zagraża kobietom w ciąży, powodując niejednokrotnie poronienia
lub uszkodzenia płodu.
Wirusowe zapalenie mózgu - KZM - objawy i przebieg: Kleszczowe wirusowe zapalenie mózgu, w
skrócie KZM, jest chorobą o ostrym, dwufazowym przebiegu, wywoływaną przez wirusa z rodziny
Flaviviridae. Jest najgroźniejszą chorobą wirusową przenoszoną przez kleszcze powodującą
zapalenie opon mózgowo-rdzeniowych i mózgu. U części zakażonych osób choroba może
przebiegać łagodnie i tylko badanie krwi może potwierdzić jej obecność. Współczesna medycyna
nie zna skutecznego leczenia przyczynowego tej choroby.
W przypadku poważniejszego zakażenia, choroba przebiega dwufazowo. W pierwszym stadium
rozwoju choroby (od 4 do17 dni po ukłuciu) występują objawy podobne do grypy: gorączka, złe
ogólne samopoczucie, ból głowy, mięśni i stawów, niekiedy nudności i wymioty. Objawy te
utrzymują się do 9 dni, po czym, po kilku dniach pozornego wyzdrowienia, pojawia się wysoka
gorączka, silne bóle i zawroty głowy, sztywność karku, światłowstręt, zaburzenia świadomości i
chwilowa utrata przytomności. Mogą wystąpić drgawki oraz niedowłady i porażenia nerwów.
Wówczas zachodzą także zmiany zapalne w płynie mózgowo-rdzeniowym. Są to bardzo groźne
objawy drugiej fazy KZM, wymagające natychmiastowej interwencji lekarza i hospitalizacji!
Kleszczowe zapalenie mózgu może mieć bardzo ciężki przebieg. Jeżeli dojdzie do zakażenia
ośrodkowego układu nerwowego, nie jest możliwe leczenie przyczynowe, a jedynie łagodzenie
objawów. Niejednokrotnie stwierdza się również następstwa pochorobowe, takie jak niedowłady
kończyn lub zanik mięśni. W jednym do dwóch procent przypadków, kleszczowe zapalenie mózgu
kończy się śmiercią.
Babeszjoza rozwija się najczęściej w następstwie ukąszenia przez kleszcza - wywołują ją
pierwotniaki zamieszkujące jego gruczoły ślinowe. Babeszjoza, ze względu na podobieństwo
objawów ciężkiej postaci choroby do malarii, zwana jest malarią północy.
Babeszjoza u części osób przebiega bezobjawowo, lub daje objawy podobne do przeziębienia.
Pierwsze objawy, czyli gorączka, dreszcze, złe samopoczucie występują od tygodnia do 6 tygodni
od zarażenia, mogą też pojawić się znacznie później.
U osób z grupy szczególnego ryzyka występuje wysoka gorączka ze wstrząsającymi dreszczami i
objawy nasilonej niedokrwistości hemolitycznej. Stwierdza się powiększenie śledziony i/lub
powiększenie wątroby, a w badaniu morfologii krwi - niedokrwistość, leukopenię i
małopłytkowość.
Babeszjoza może mieć szczególnie ciężki przebieg u chorych z zaburzeniami odporności. W grupie
największego ryzyka znajdują się:
● noworodki
● osoby starsze
● osoby po zabiegu usunięcia śledziony;
● osoby zakażone HIV/AIDS;
● osoby cierpiące na choroby układu odpornościowego
● biorcy przeszczepów
● osoby po chemioterapii
Leczenie
babeszjozy
polega
na
podawaniu
leków
przeciwmalarycznych
(przeciwpierwotniakowych): chininy, atowakwonu i niektórych antybiotyków (klindamycyny,
azytromycynya), przeważnie w terapii skojarzonej. Chorzy mogą wymagać przetoczeń krwi.
Szczepienia przeciwko kleszczowemu zapaleniu mózgu KZM
Kleszczowe zapalenie mózgu to choroba, przeciw której skutecznie zabezpieczają nas odpowiednie
szczepienia. W Programie Szczepień Ochronnych, szczepienie przeciw KZM zalecane jest dla osób
przebywających na terenach o nasilonym występowaniu tej choroby, a
zwłaszcza:
● · osób zatrudnionych przy eksploatacji lasu
● · funkcjonariuszy straży pożarnej i granicznej
● · wojskowych stacjonujących w rejonach zalesionych
● · rolników
● · młodzieży, uczestników obozów i kolonii
● · turystów
Szczepienie polega na domięśniowym wstrzyknięciu dwóch dawek szczepionki w odstępie 1-3
miesięcy, które zapewniają ochronę na około 1 rok. Trzecią dawkę wstrzykuje się po 9-12
miesiącach po dawce drugiej by przedłużyć ochronę na kolejne 3 lata.
Gdy niezbędne jest szybkie zabezpieczanie lekarz może zastosować przyspieszony schemat
szczepienia umożliwiający uzyskanie ochronnego miana przeciwciał już po trzech – czterech
tygodniach od pierwszego wstrzyknięcia. W razie potrzeby długotrwałego podtrzymania odporności
szczepienie trzeba powtarzać przyjmując, co 3 lata pojedynczą dawkę przypominającą.
Kleszcze raz jeszcze - O tym należy pamiętać!
●
●
●
●
●
●
●
●
Kleszcze to pasożytnicze pajęczaki przenoszące groźne dla człowieka i zwierząt choroby
zakaźne: kleszczowe zapalenie mózgu i boreliozę.
Są aktywne od wczesnej wiosny do późnej jesieni.
Kleszczowe zapalenie mózgu to choroba, przeciw której brak jest leczenia przyczynowego,
ale można jej skutecznie zapobiec stosując szczepienia ochronne.
Borelioza to przeciwnie: choroba bakteryjna, którą można skutecznie leczyć antybiotykami,
ale nie ma przeciw niej szczepionki. W ochronie przed nią może pomóc szybkie usuniecie
kleszcza.
Miejsce po usunięciu kleszcza należy obserwować przez kilka tygodni - powiększające się
zaczerwienianie może być objawem boreliozy.
Podczas wizyty u lekarza, należy wspomnieć o ukąszeniu przez kleszcza. Pozwoli to na
postawienie właściwej diagnozy.
Objawy nie zawsze są widoczne i należy przeprowadzić badania krwi.
Nie lekceważ chorób przenoszonych przez kleszcze!