Program Ochrony Środowiska dla Powiatu

Transkrypt

Tabela 59.
ZagroŜenia
zasięg: 1-gmina, 2-powiat, 3-region, 4-kraj
waga zagadnienia: 1-5 ocena indywidual-
w.
zm.
zas.
w.
zm.
zas.
w.
zm.
zas.
w.
zm.
zas.
w.
zm.
zas.
w.
zm.
zas.
w.
zm.
zas.
w.
zm.
zas.
w.
zm.
zas.
w.
zm.
7
13
zas.
8
zm.
4
w.
3
zas.
14
zm.
2
w.
12
zas.
5
zm.
1
w.
9
zas.
11
zm.
6
DuŜa liczba miejsc wykazujących przekroczenia normatywnego poziomu hałasu
drogowego (dot. takŜe dróg powiatowych).
nierozpoznany zakres tranzytowego przewozu drogowego i kolejowego substancji
niebezpiecznych
Brak efektywnego systemu zagospodarowania odpadów niebezpiecznych
Gęsta sieć drogowa ze znacznym udziałem tranzytowych dróg wojewódzkich i
krajowych o duŜym natęŜeniu ruchu.
Przebieg dróg krajowych przez tereny
zabudowy mieszkalnej wielu miejscowości
jak: Jarocin, Witaszyce, Kotlin, Jaraczewo
itd..
Transgraniczny spływ wód zanieczyszczonych, w szczególności zasilających
zbiornik "Roszków"
Wzrost zanieczyszczeń spalinami, przy
wzrastającym natęŜeniu ruchu drogowego
na terenie gęstej zabudowy mieszkaniowej
Brak spójnego programu gospodarki
odpadami komunalnymi
Niedostateczny stopień średniej retencji
wód.
Zamiar likwidacji Gminnego i Powiatowego Funduszu Ochrony Środowiska
Zły stan wałów przeciwpowodziowych rzek
Warta i Prosna.
Brak spójnego programu gospodarowania
poszczególnymi, uŜytkowymi poziomami
wodonośnymi
Zmniejszenie populacji drobnej zwierzyny
łownej.
Brak planu ochrony śerkowskoCzeszewskiego Parku Krajobrazowego.
Znikoma ilość atestów opryskiwaczy
w.
10
Zagadnienia
zas.
Lp.
suma
144
33
57
54
3
4
4
3
3
4
1
5
5
1
4
4
2
5
3
2
5
4
2
4
4
2
4
4
4
3
3
3
5
4
4
5
5
4
5
5
2
5
5
143
35
53
55
3
5
5
4
4
4
2
5
3
3
3
3
2
4
3
3
4
4
2
5
5
2
5
5
4
4
5
2
5
5
3
4
5
3
3
4
2
2
4
143
34
54
55
3
5
5
3
5
5
2
5
5
2
3
3
2
4
3
2
4
4
2
5
4
2
4
4
3
4
4
3
1
4
4
5
5
4
5
5
2
4
4
139
35
53
51
3
4
4
3
3
4
2
4
3
2
3
4
3
5
3
2
3
3
2
4
4
2
4
4
3
4
3
3
5
4
4
5
5
4
5
5
2
4
5
120
32
45
43
2
5
4
3
3
4
3
3
4
3
3
3
3
4
3
3
4
3
3
4
4
3
3
3
2
5
4
3
4
4
2
4
4
2
3
3
120
29
45
46
3
5
5
4
4
4
3
4
4
2
5
3
2
3
3
2
5
5
2
5
5
4
4
4
2
5
5
3
3
4
2
2
4
120
28
45
47
2
4
4
2
5
5
1
3
4
2
4
4
2
4
4
2
5
4
2
4
4
4
5
4
3
1
4
4
5
5
4
5
5
119
27
43
49
3
5
5
3
5
5
3
3
4
2
4
4
2
5
5
2
5
5
3
4
4
2
5
5
2
3
4
3
2
3
2
2
5
114
26
46
42
4
4
4
2
5
2
4
4
1
5
5
2
5
5
4
3
4
1
5
5
4
5
5
4
5
5
2
5
5
103
24
38
41
3
4
4
3
5
5
3
4
3
2
3
4
2
5
5
2
5
5
3
4
4
2
5
5
2
0
3
94
26
33
35
3
4
4
3
5
5
3
3
4
2
4
4
2
1
1
2
5
5
4
4
4
2
1
1
2
3
4
92
27
31
34
3
5
5
3
3
3
2
3
3
3
5
3
4
3
3
3
2
4
3
5
5
3
3
3
3
2
5
79
74
19
17
28
27
32
30
2
2
4
4
4
3
4
2
5
5
5
5
2
3
3
3
4
4
2
2
3
3
4
3
1
2
2
2
3
3
1
2
2
2
3
2
3
3
3
4
3
3
1
1
2
1
3
4
2
3
3
2
3
3
3
1
3
3
3
4
Zagadnienia wytypowane przez starostwo nie ujęte w analizie
201
na
zmienność znaczenia czynnika w czasie:
1-traci powoli na znaczeniu
2- niezmienny co do znaczenia
3-zyskuje na znaczeniu
4-gwałtownie zyskuje na znaczeniu
202
Program Ochrony Środowiska wraz z Planem
Gospodarki Odpadami dla Powiatu Jarocińskiego
II DEBATA
Wykaz zadań proponowanych do podjęcia w ramach realizacji
Programu Ochrony Środowiska Powiatu Jarocińskiego
1. Ochrona wód
1.1.
Objęcie terenu powiatu siecią kanalizacyjną i innymi systemami zagospodarowania
ścieków – Plan Ochrony śerkowsko-Czeszewskiego Parku Krajobrazowego (POśCzPK), Strategia Rozwoju Powiatu (SRP)
1.2.
Budowa zbiornika retencyjnego z funkcją rekreacyjną: Jaraczewo, Wilcza, Góra, Bachorzew, Brzóstków – SRP
1.3.
Konserwacje wałów przeciwpowodziowych –SRP
1.4.
Kanalizacja gminy Jaraczewo – Strategia Rozwoju Gminy Jaraczewo (SJ)
1.5.
Zagospodarowanie brzegów zbiornika w Panience – SJ
1.6.
Budowa zbiorników retencyjnych Jaraczewo, Góra – SJ
1.7.
Program budowy i konserwacji urządzeń melioracji podstawowych i szczegółowych –
SJ, POś-CzPK
1.8.
Realizacja programu budowy kanalizacji na terenie obszarów wiejskich Gminy Jarocin
– Strategia Rozwoju Gospodarczego Gminy i Miasta Jarocin (SGiMJ)
1.9.
Realizacja programu modernizacji i uzupełnienia sieci wodociągowo-kanalizacyjnej w
Jarocinie – SGiMJ
1.10. Działania wspierające budowę zbiornika wodnego Lutynia i Bachorzew – Strategia
Rozwoju Gminy Kotlin (SK)
1.11. Realizacja programu budowy oczyszczalni ścieków – SK
1.12. Kanalizacja terenu gminy – SK
1.13. Uporządkowanie systemu kanalizacji – Strategia Rozwoju Miasta i Gminy śerków
(Sś), POś-CzPK
1.14. Modernizacja i rozbudowa kanalizacji sanitarnej – Sś, POś-CzPK
1.15. Eliminowanie nielegalnego zrzutu ścieków – POś-CzPK
1.16. Budowa oczyszczalni i kanalizacji na terenie Miasta i Gminy Jarocin (zadania WI/01,
WI/02, WIO/06-PWiK/02, WI/11, WI/12, WI/13, PwiK/02, WI/15, WI/16) – Wieloletni
Plan Inwestycyjny Jarocin (WPI J)
1.17. Prowadzenie przyjaznej środowisku gospodarki na stawach rybnych – POś-CzPK
1.18. Zapewnienie właściwej, z punktu widzenia ochrony ekosystemów dolinnych w obrębie
Warty, eksploatacji zbiornika Jeziorsko – POś-CzPK
1.19. Opracowanie programu ochrony wód przed spływem zanieczyszczeń azotowych ze
źródeł rolniczych – Polityka Ekologiczna Państwa (PEP)
1.20. Opracowanie bilansów wodno-gospodarczych zlewni, weryfikacja pozwoleń wodnoprawnych – POŚ WW
1.21. Opracowanie map terenów zalewowych – POŚ WW
1.22. Ochrona terenów zalewowych w planach zagospodarowania przestrzennego – POŚ
WW
1.23. Opracowanie map wyznaczających tereny, na których nie wolno lokalizować inwestycji mogących znacząco oddziaływać na środowisko ze względu na ochronę wód podziemnych – sugestie autorów
1.24. Program zabezpieczenia nieuŜytkowanych studni – sugestie autorów
1.25. Działania mające na celu ograniczenie i eliminowanie wykorzystania wód podziemnych do celów innych niŜ zaopatrzenie ludności oraz potrzeby przemysłu spoŜywczego i farmaceutycznego – standard
1.26. Opracowanie i wdroŜenie systemu informowania społeczeństwa o jakości wody do picia i wody w kąpieliskach – standard
1.27. WdroŜenie przepisów ustaw Prawo wodne i o zbiorowym zaopatrzeniu w wodę i zbiorowym odprowadzaniu ścieków - standard
1.28. Współudział w tworzeniu systemu wymiany informacji, komunikacji i łączności w zakresie ochrony przeciwpowodziowej – standard
1.29. Opracowanie programów ukierunkowanych na ograniczenie ładunków zanieczyszczeń wprowadzanych do wód ze ściekami komunalnymi o 50%, z przemysłowymi o
30% do roku 2006 – standard
1.30. WdroŜenie systemu taryf za usługi wodno-kanalizacyjne – standard
203
1.31.
Modernizacja , rozbudowa i budowa systemów kanalizacji zbiorczej i oczyszczalni
ścieków w aglomeracjach powyŜej 2000 mieszkańców, sukcesywnie do roku 2010 –
standard
1.32. Modernizacja i rozbudowa podczyszczalni oraz oczyszczalni ścieków przemysłowych
w celu ograniczenia zrzutu substancji niebezpiecznych do roku 2007 – standard
1.33. Budowa stanowisk składowania obornika i zbiorników na gnojówkę, do roku 2010 –
standard, POś-CzPK
1.34. Zaprowadzenie ewidencji zbiorników bezodpływowych i przydomowych oczyszczalni
ścieków – standard ustawowy
1.35. Instalacja brakujących wodomierzy i zawarcie z korzystającymi z usług wodnokanalizacyjnych nowych umów
1.36. Opracowanie i uchwalenie wieloletniego planu rozwoju i modernizacji urządzeń wodociągowych – standard ustawowy, POś-CzPK, PEP (jakość wody do spoŜycia)
1.37. WdroŜenie nowych przepisów dotyczących jakości wody w kąpieliskach – standard
ustawowy
1.38. Hermetyzacja, opomiarowanie, wyposaŜenie w kraty stacji zlewnych nieczystości ciekłych – standard ustawowy
2. Ochrona powietrza
2.1.
Gazyfikacja – SJ
2.2.
Realizacja programu zmiany ogrzewania węglowego na przyjazne środowisku – SGiMJ
2.3.
Promocja ogrzewania gazowego na terenie gminy Kotlin – SK
2.4.
Gazyfikacja terenu gminy – SK
2.5.
Preferowanie lokalizacji zakładów o „czystych” technologiach – Sś
2.6.
Propagowanie wykorzystania odnawialnych źródeł energii – Sś
2.7.
Wprowadzanie stref ograniczonego ruchu pojazdów – Sś
2.8.
Modernizacja kotłowni – Sś
2.9.
Gazyfikacja – Sś
2.10. Modernizacja kotłowni rejonowej PEC/01 – WPI J
2.11. Bilans emisji i imisji na terenie Powiatu dla potrzeb klasyfikacji stref i opracowania
programów ochrony powietrza – POŚ WW
2.12. Modernizacja kotłowni w jednostkach organizacyjnych Powiatu – POŚ WW
2.13. Dostosowanie postępowania do klasyfikacji stref pod kątem poziomu substancji w
powietrzu i programów jego ochrony – standard ustawowy
3. Gospodarka odpadami
3.1.
Stworzenie systemu utylizacji odpadów komunalnych – SRP,, POś-CzPK
3.2.
Rozwój systemu segregacji i utylizacji odpadów komunalnych – SJ
3.3.
Realizacja programu dokończenia budowy składowiska, segregacja i odzysk surowców wtórnych – SJ
3.4.
Racjonalne zagospodarowanie odpadów i ścieków - SK
3.5.
Rozwój selektywnej zbiórki odpadów – Sś
3.6.
Rozbudowa składowiska odpadów ZGM/01 – WPI Jarocin
3.7.
Selektywna zbiórka, transport i recykling odpadów z opakowań – PEP
3.8.
Selektywna zbiórka, transport i unieszkodliwianie komunalnych odpadów niebezpiecznych – PEP
3.9.
Selektywna zbiórka i kompostowanie odpadów – PEP
3.10. Odzyskiwanie energii z odpadów – PEP
3.11. Zakład selekcji i recyklingu odpadów, w tym niebezpiecznych – PEP
3.12. Związki celowe powołane dla zarządzania systemem gospodarowania odpadami –
POŚ WW
3.13. Regionalne zakłady utylizacji odpadów komunalnych - POŚ WW
3.14. Utylizacja odpadów weterynaryjnych – POŚ WW
3.15. Utylizacja padłych zwierząt – POŚ WW
3.16. Przejęcie przewozu wszystkich odpadów przez firmy posiadające zezwolenie – debata
3.17. Podjęcie systematycznej zbiórki odpadów wielkogabarytowych – debata
3.18. WdroŜenie obowiązku składania przez gminy marszałkowi i WFOŚiGW sprawozdań
dotyczących recyklingu opakowań – standard ustawowy
3.19. WdroŜenie zakazu składowania opon w całości – standard ustawowy
204
3.20.
WdroŜenie obowiązku przedsiębiorców uzyskania pozwolenia na wytwarzanie odpadów i zatwierdzenia programu gospodarowania odpadami niebezpiecznymi – standard ustawowy
3.21. Uregulowanie formalno-prawnej strony funkcjonowania spalarni odpadów medycznych
w Jarocinie – debata
3.22. Unieszkodliwianie odpadów medycznych w oparciu o obiekty w Poznaniu, Lesznie i
Koninie – POŚ WW
4. Ochrona przed hałasem i polami elektromagnetycznymi
4.1.
Budowa obwodnicy Jaraczewa – SJ
4.2.
Podjęcie działań na rzecz budowy obwodnicy Kotlina – SK
4.3.
Kontynuacja działań na rzecz budowy obwodnicy Jarocina – debata, POŚ WW
4.4.
Opracowanie i wdroŜenie systemu elektronicznych baz danych o stanie akustycznym
środowiska oraz podmiotach korzystających z niego – standard
4.5.
Opracowanie i wdroŜenie systemu informowania społeczeństwa o stanie klimatu akustycznego – standard
4.6.
Wprowadzenie do miejscowych planów zagospodarowania przestrzennego zasad
ochrony przed hałasem – standard
4.7.
Identyfikacja i sporządzenie wykazu terenów zagroŜonych i obszarów ograniczonego
uŜytkowania – standard
4.8.
WzmoŜenie działalności kontrolnej – standard
4.9.
Kreowanie komfortu akustycznego na terenach o walorach turystycznokrajobrazowych poprzez akty prawa miejscowego – standard
4.10. Opracowanie map akustycznych dla terenów wzdłuŜ ciągów transportowych – standard
4.11. Realizacja zabezpieczeń akustycznych wynikających z programów naprawczych –
standard, PEP
4.12. Uwzględnienie w planach zagospodarowania przestrzennego tras przebiegu linii elektroenergetycznych poprzez pozostawienie wolnych od zabudowy przestrzeni – standard
4.13. Egzekwowanie prowadzenia pomiarów pól elektromagnetycznych przez właścicieli
urządzeń – standard
4.14. WdroŜenie obowiązku uzyskania pozwoleń na emisję pól elektromagnetycznych –
standard ustawowy
4.15. WdroŜenie obowiązku ograniczenia szkodliwego wpływu instalacji do obszaru, którego
właścicielem jest prowadzący ją – standard ustawowy
5. Ochrona gleby i ziemi
5.1.
Zagospodarowanie kopalin – Ŝwiru, piasku, wapna – SJ, PEP (pozyskiwanie zasobów
z ich naturalnych siedlisk)
5.2.
Zalesianie słabych gruntów – SK,
5.3.
Wspieranie powstawania gospodarstw ekologicznych – SK, POś-CzPK
5.4.
Propagowanie i wspieranie prawidłowego uŜytkowania gleb – Sś
5.5.
Objęcie ochroną gruntów wartościowych dla rolnictwa – Sś
5.6.
Rekultywacja wyrobisk po eksploatacji surowców – Sś
5.7.
Zabezpieczenie przeciwerozyjne stoków – Sś
5.8.
Zalesianie najsłabszych gruntów – Sś
5.9.
Zapewnienie wysokiego udziału powierzchni biologicznie czynnej na terenach budowlanych – Sś
5.10. Propagowanie rolnictwa ekologicznego – Sś
5.11. Wyznaczenie granicy polno-leśnej w sposób zapewniający zwartość kompleksów leśnych – POś-CzPK, POŚ WW
5.12. Likwidacja mogilnika – PEP
5.13. Zadania realizowane w ramach Programu Rolno-Środowiskowego dla Woj. Wlkp. –
debata
5.14. Wyłączenie z produkcji rolnej zalewanych gruntów połoŜonych w międzywalu – debata
5.15. Podjęcie prac nad oceną wartości potencjału produkcyjnego gleb, ustalenie zasad
uŜytkowania gleb – standard
5.16. Zaprowadzenie rejestru gleb wymagających rekultywacji – standard
5.17. Opracowanie i realizacja Powiatowego programu rekultywacji i zalesiania – standard
205
5.18.
5.19.
5.20.
Rekultywacja nieeksploatownych składowisk – standard
Wspieranie poszukiwań kopalin uŜytecznych gospodarczo – standard
Weryfikacja miejsc wymagających rekultywacji, poprzez nakłonienie ich do zgłoszenia
staroście faktu zanieczyszczenia albo przekształcenia powierzchni ziemi – standard
ustawowy
5.21. Opracowanie programu zadrzewień śródpolnych – debata, POś-CzPK
5.22. Opracowanie programu konserwacji i utrzymania parków wiejskich – debata
6. Bezpieczeństwo chemiczne i biologiczne, katastrofy
6.1.
Budowa chodników – SJ
6.2.
Budowa ścieŜek rowerowych w Jarocinie – WPI J
6.3.
Aktualizacja bezpiecznych tras przewozowych – POŚ WW
6.4.
Opracowanie systemu informowania społeczeństwa o nadzwyczajnych zagroŜeniach
środowiska – POŚ WW
6.5.
Działania na rzecz realizacji zasady przewozu towarów niebezpiecznych koleją – debata
6.6.
Zwiększenie kontroli pojazdów mogących przewozić towary niebezpieczne – debata
6.7.
Organizacja parkingu, którego część będzie przystosowana dla pojazdów z niebezpiecznymi ładunkami - debata
6.8.
Opracowanie wewnętrznych i zewnętrznych planów operacyjno-ratowniczych dla zakładów o zwiększonym i duŜym ryzyku – standard ustawowy, KW PSP
7. Ochrona przyrody i bioróŜnorodności
7.1.
Opracowanie inwentaryzacji przyrodniczej – Sś
7.2.
Objęcie szczególną ochroną obszarów przyrodniczo najcenniejszych – Sś
7.3.
Ochrona krajobrazu w planach zagospodarowania przestrzennego – Sś, POś-CzPK
7.4.
Objęcie róŜnymi formami ochrony marginesów ekologicznych i pozostałości ekosystemów w obrębie śerkowsko-Czeszewskiego Parku Krajobrazowego – POś-CzPK
7.5.
Wprowadzenie korekt do planów urządzania lasu w związku z dodatkową ochroną
prawną, ewidencja pozostałości ekosystemów wartych ochrony – POś-CzPK
7.6.
Renaturalizacja łęgów wierzbowych i topolowych – POś-CzPK
7.7.
Ustanowienie uŜytków ekologicznych na terenach starych wyrobisk – POś-CzPK
7.8.
Budowa łączników ekologicznych poprzez nasyp kolei relacji Września – Jarocin –
POś-CzPK
7.9.
Uporządkowanie stanu formalno-prawnego pomników przyrody – POś-CzPK
7.10. Konserwacja drzewostanów alei – POś-CzPK
7.11. Realizacja opracowań ekofizjograficznych dla planów, o których opracowywaniu obwieszczono po 01.01.2001
7.12. WdroŜenie ustawowego obowiązku zapewnienia mieszkańcom moŜliwości korzystania z terenów zieleni i zadrzewień komunalnych – standard ustawowy
7.13. Obsadzenie zielenią terenów przeznaczonych do zagospodarowania w terminie późniejszym – standard ustawowy
8. Edukacja ekologiczna
8.1.
Edukacyjne przedsięwzięcia proekologiczne dla młodzieŜy – SRP
8.2.
Powszechna edukacja proekologiczna – SK
8.3.
Prowadzenie kontroli w zakresie przestrzegania norm ochrony środowiska – Sś
8.4.
Edukacja w zakresie zachowania w lasach – POś-CzPK
8.5.
WdraŜanie młodzieŜy gimnazjalnej do zabezpieczania pozostałości ekosystemów i
dokumentowania stanu i dynamiki biocenoz – POś-CzPK
8.6.
Utworzenie subregionalnego ośrodka edukacji przyrodniczej – POś-CzPK
8.7.
Wyznaczenie, opisanie i udostępnienie ścieŜek i tras dydaktycznych i turystycznych –
POś-CzPK
8.8.
Edukacja społeczeństwa w zakresie właściwych zachowań w sytuacji nzś – POŚ WW
8.9.
Propagowanie Kodeksu Dobrej Praktyki Rolniczej – debata, POś-CzPK
8.10. Edukacja mieszkańców w zakresie szkodliwości spalania odpadów i niskiej jakości paliw oraz moŜliwości korzystania z odnawialnych źródeł energii – standard
8.11. PilotaŜowe wdroŜenia w zakresie wykorzystania energii słonecznej i energii biomasy standard
8.12. Edukacja przyrodnicza odwiedzających wytyczone trasy na terenach przyrodniczo
cennych, promocja tych tras, pomoc w organizacji odwiedzin ich - debata
206
9. Oszczędność energii
9.1.
Dokończenie modernizacji oświetlenia ulicznego – SK
9.2.
Modernizacja wodociągów, poszukiwanie nowych ujęć wody – SK
9.3.
Upowszechnianie wiedzy o stanie środowiska w gminie – Sś
9.4.
Kształtowanie postaw proekologicznych – Sś
9.5.
Edukacja ekologiczna dzieci i młodzieŜy – Sś
9.6.
Modernizacja systemu zaopatrzenia w wodę – Sś
9.7.
Opracowanie dla wszystkich gmin załoŜeń do planów zaopatrzenia w energię – standard
9.8.
Opracowanie powiatowej strategii wykorzystania odnawialnych źródeł energii – standard
10. Ogólne dotyczące wszystkich komponentów środowiska
10.1. WdroŜenie obowiązku ograniczenia szkodliwego wpływu instalacji do obszaru, którego
właścicielem jest prowadzący ją – standard ustawowy
10.2. Zdeterminowane egzekwowanie zapisów decyzji administracyjnych dotyczących gospodarczego korzystania ze środowiska – POś-CzPK
Wyniki drugiej analizy SWOT ilustrują poniŜsze tabele:
207
Tabela 60. Zadania własne powiatu
lp
3
zakres
ochr. wód
ZADANIA
Wykonanie, wraz z postępem budowy kanalizacji
wsi, przyłączy odprowadzających ścieki bytowe z
nastepujących obiektów: DSP Zakrzew gm. Jarocin; ZSP Tarce gm. Jarocin; Dom Dziecka Góra
gm. Jaraczewo; MSW Cerekwica gm. Jaraczewo.
Jednostka
realizująca
Dyrekcje
odnośnych
jednostek
organizacyjnych
2
ochr. wód
1
ochr. wód
Budowa instalacji odprowadzania do kanalizacji
deszczowej oraz oczyszczania wód opadowych i
roztopowych spływających z dróg powiatowych
Opracowanie studium planistycznego retencji wód
(poprzez budowę zbiorników dolinowych) dla
zlewni rzeki Lutynia
1
gosp.
odpadami
Podjęcie współdziałania z innymi jednostkami
samorządu terytorialnego na rzecz racjonalizacji
gospodarki odpadami, opracowując uprzednio
ponadpowiatowy plan gospodarki odpadami.
1
hałas i
PEM
3
hałas i
PEM
Realizacja zadań modernizacyjnych na drogach
powiatowych w oparciu o uprzednio opracowany
program i harmonogram prac.
Prowadzenie nasadzeń i odnowy zieleni ochronnej
przy drogach powiatowych w oparciu o przyjęty
uprzednio program..
ochr. wód
Realizacja przedsięwzięć z zakresu renowacji oraz
wymaganej odbudowy, dla osiągnięcia projektowanych parametrów hydrologicznych, cieków
naturalnych.
WZMiUW
Poznań
1
ochr.
powietrza
Wymiana instalacji c.o. i c.w.u. oraz kotłów węglowych na gazowe i wykonanie robót termoizolacyjnych w obiektach Zespołu Szkół Ponadgimnazjalnych nr 1 i 2 w Jarocinie.
Dyrekcje Zesp.
Szk. Ponadgimn. nr 1 i 2
4
ochr.
powietrza
Wsparcie przedsięwzięć z zakresu wykorzystania
odnawialnych źródeł energii.
Instytucje,
osoby fizyczne i
prawne
2
gosp.
odpadami
1
o. przyr. i
bioróŜn.
Wsparcie przedsięwzięć dotyczących usuwania
azbestu z obiektów i instalacji budowlanych.
Wspieranie oraz popularyzacja inicjatyw podejmowanych na rzecz zwiększenia lesistości terytorium
powiatu.
4
208
Zarząd Dróg
Powiatowych
Źródło finansowania
BudŜet Powiatu, PFOŚiGW,
inne fundusze
BudŜet Powiatu,
WFOŚiGW,
PFOŚiGW,
inne fundusze
Właściciele
nieruchomości
PFOŚiGW,
inne fundusze
Środki inwestora,
PFOŚiGW,
fundusze
strukturalne,
inne fundusze
fund. strukturalne
inne fund.
Środki inwestora,
PFOŚiGW,
fundusze
strukturalne,
inne fundusze
BudŜet Powiatu,
WFOŚiGW,
PFOŚiGW,
inne fundusze
Środki inwestora,inne
fundusze,
PFOŚiGW,
Środki inwestora,
PFOŚiGW,
fundusze
strukturalne,
inne fundusze
Zarząd Powiatu
BudŜet powiatu
Zarząd Powiatu
Zarząd Powiatu
Zarząd Dróg
Po- wiatowyc
Zarząd Dróg
Po- wiatowych
1
2
3
4
5
6
7
8
9
10
11
12
13
14
15
16
17
18
19
20
21
22
23
24
25
suma
3
11
11
5
11
1
5
1
10
11
1
1
1
9
9
2
5
11
11
11
5
2
11
11
1
160
11
11
2
6
1
10
11
3
11
2
3
2
8
8
4
11
2
11
2
4
3
8
11
11
8
164
2
6
11
1
2
11
11
10
1
1
11
11
11
11
2
1
8
11
4
3
1
11
11
11
7
170
11
11
1
9
11
11
11
5
11
11
4
4
2
11
6
3
8
1
5
5
6
11
1
1
10
170
11
2
11
2
11
3
11
4
6
11
2
9
6
3
7
11
11
11
7
3
3
1
11
2
11
170
6
11
11
11
11
7
11
11
5
11
8
3
3
10
11
4
8
5
3
5
4
6
10
1
11
187
11
3
11
7
11
11
11
11
3
3
7
11
11
2
1
11
5
11
1
3
1
11
11
11
11
190
1
5
10
3
11
11
1
6
11
11
11
11
11
11
5
11
11
11
11
11
3
3
11
1
11
203
11
1
11
11
11
5
11
9
11
11
9
7
7
4
10
11
11
11
11
11
2
7
8
2
3
206
11
9
9
10
11
4
6
11
11
7
11
11
11
11
11
10
11
4
11
2
4
11
2
2
11
212
10
11
11
11
11
11
8
11
2
5
11
5
10
6
11
7
11
2
11
11
6
11
11
1
11
216
1
2
ed. ekol.
Prowadzenie masowych, edukacyjnych akcji
proekologicznych dla dzieci i młodzieŜy szkolnej:
powiatowe konkursy temetyczne, współudział w
organizacji akcji regionalnych i ogólnopolskich,
popularyzacja proekologicznych działań realizowanych przez struktury
Zarząd Powiatu
ochr.
powietrza
Dokonanie wraz z postępem dazyfikacji wsi,
wymiany kotłowni węglowych na gazowe w nastepujących obiektach: MSW Cerekwica; Dom Dziecka Góra gm. Jaraczewo;
Dyrekcje
odnośnych
jednostek
organizacyjnych
Budowa parkingu dla pojazdów powypadkowych
oraz czasowo wycofanych z ruchu drogowego, ze
szczególnym uwzględnieniem przewoŜących
towary niebezpieczne.
2
bezp.
chem.biol.,
awarie
bezp.
chem.biol.,
awarie
2
o. przyr. i
bioróŜn.
Popularyzacja, inicjowanie i podejmowanie działań
na rzecz rozwoju rolnictwa ekologicznego
1
3
ochr.
powietrza
2
bezp.
chem.biol.,
awarie
bezp.
chem.biol.,
awarie
hałas i
PEM
1
o. gleby i
ziemi
5
3
2
ed. ekol.
3
ed. ekol.
5
ochr. wód
Podejmowanie przedsięwzięć w zakresie ochrony
przeciwpoŜarowej i ratownictwa.
Prowadzenie działań na rzecz poprawy efektywności ogrzewania poprzez "termomodernizacje"
obiektów będących we władaniu Powiatu Jarocińskiego
Współudział w tworzeniu systemów wymiany
informacji i łączności w zakresie ochrony przeciwpowodziowej. Opracowanie planu operacyjnego
zabezpieczenia przeciwpowodziowego z uwzględnieniem ochrony środowiska dla terenów zagroŜonych powodzią.
Wsparcie działań na rzecz prawidłowego zagospodarowania obornika, gnojowicy i gnojówki w fermach zwierząt gospodarskich.
Prowadzenie badań kontrolnych poziomu hałasu
komunikacyjnego przy drogach powiatowych.
Dokonanie aktualizacji rejestru gruntów zdegradowanych oraz opracowanie programu ich rekultywacji.
Wprowadzenie, poprzez włączenie do programów
nauczania szkół ponadgimnazjalnych, zajęć z
zakresu stanu i ochrony lokalnego środowiska
przyrodniczego przy współudziale przedstawicieli
pozarządowych organizacji proekologicznych.
Popularyzacja wśród rolników zasad Kodeksu
Dobrej Praktyki Rolniczej.
Prowadzenie monitoringu jakości wód powierzchniowych i podziemnych.
Zarząd Powiatu
Komenda
Powiat. Państwowej StraŜy
PoŜarnej
WODR Poznań,
prowadzacy
gospodarstwa
rolne
Dyrekcje
odnośnych
jednostek
organizacyjnych
PFOŚiGW
BudŜet Powiatu,
WFOŚiGW,
PFOŚiGW,
inne fundusze
BudŜet powiatu, fund.
strukturalne,
PFOŚiGW,
inne fundusze
BudŜet powiatu, inne
fundusze,
PFOŚiGW,
Środki inwestora,
PFOŚiGW,
inne fundusze
BudŜet Powiatu,
WFOŚiGW,
PFOŚiGW,
fund. strukturalne, inne
fundusze
Zarząd Dróg
Po- wiatowyc
BudŜet powiatu
Środki inwestora, fund.
strukturalne,
PFOŚiGW
BudŜet Powiatu, PFOŚiGW
Zarząd Powiatu
BudŜet powiatu,
Zarząd Powiatu
0
Dyrekcje Szkół
Ponadgimnazjal
-nych
Zarząd Powiatu
WIOŚ Poznań
BudŜety szkół,
PFOŚiGW
BudŜet powiatu
BudŜet Powiatu,
11
11
4
11
11
11
3
11
11
11
10
11
4
11
11
10
10
3
11
11
4
9
3
3
11
217
11
11
11
8
11
11
11
2
11
11
11
11
11
11
11
11
2
11
11
11
3
4
11
2
2
221
8
11
7
4
11
2
11
8
11
11
5
11
11
11
11
11
5
11
11
11
4
11
11
2
11
221
9
4
11
11
11
11
11
11
11
10
11
11
11
1
8
11
11
11
6
1
5
11
11
1
11
221
11
7
5
11
11
11
11
11
11
6
11
6
11
7
11
11
5
11
11
11
4
11
11
2
5
223
4
11
11
11
11
11
2
11
9
8
11
10
11
11
11
11
11
11
11
11
2
5
7
4
9
225
11
8
11
11
11
11
11
11
11
11
11
11
9
11
3
6
6
11
11
11
2
11
11
4
4
229
11
11
8
11
11
11
11
11
7
11
6
11
5
11
11
5
10
11
11
11
11
11
11
3
6
237
5
11
11
11
11
6
7
11
11
9
11
11
11
11
11
11
11
11
11
11
3
11
11
3
11
242
7
11
11
11
11
11
9
11
11
4
11
8
11
11
11
8
11
11
11
11
10
11
4
11
11
248
11
10
6
11
11
11
11
11
11
11
11
11
11
11
11
11
10
11
11
11
4
10
11
1
11
250
11
11
11
11
11
11
11
11
11
11
11
11
11
5
11
11
11
11
11
11
2
11
11
2
11
251
11
11
11
11
3
11
11
7
4
11
11
11
11
11
11
11
11
11
11
11
11
11
9
11
11
254
209
4
210
bezp.
chem.biol.,
awarie
Sporządzanie analiz stanu, wybranych komponentów środowiska z dokonaniem oceny zakresu
występujących zagroŜeń oraz opracowanie niezbędnych programów naprawczych.
WyŜsze uczelnie, specjalistyczne jednostki organiz
WFOŚiGW,
PFOŚiGW,
inne fundusze
Środki inwestora, fund.
strukturalne,
PFOŚiGW,
inne fundusze
11
11
11
11
11
11
4
11
8
11
11
11
11
11
11
9
11
11
11
11
11
11
11
5
11
257
Tabela 61. Zadnia koordynowane
lp
zakres
ZADANIA
1
hałas i
PEM
3
ochr. wód
5
hałas i
PEM
4
ochr. wód
1
o. przyr. i
bioróŜn.
Budowa obwodnicy m. Jarocin w ciągu drogi krajowej
nr 11.
Budowa dolinowych zbiorników retencyjnych:"Lutynia" z tamą w m. Wilcza gm. Kotlin,"Bachorzew" gm. Jarocin, Kotlin,"Brzóstków"
wariant. "Podlesie" gm. śerków,"Góra" gm. Jaraczewo,"Jaraczewo" gm. Jaraczewo.
Modernizacja dróg krajowych i wojewódzkich, w
szczególności dla poprawy płynności ruchu na terenach zabudowanych.
Budowa urządzeń oczyszczających i doczyszczających ścieki przemysłowe wprowadzane do wód lub
do ziemi oraz do instalacji zbiorowego odprowadzenia ścieków.
Prowadzenie prac zadrzewieniowych i zalesieniowych na gruntach o niskiej przydatności rolniczej z
preferencją tworzenia przeciwerozyjnych pasów
ochronnych z maksymalnie moŜliwym udziałem
drzewostanu miododajnego.
Budowa, rozbudowa i modernizacja, w terminie do
końca 2007 roku, urządzeń słuŜących do oczyszczania ścieków przemysłowych celem eliminacji i ograniczenia ilości odprowadzanych ładunków substancji
niebezpiecznych
Budowa obwodnicy m. Jarocin łączącej drogi krajowe
nr 11,12 i 15.
Podejmowanie przedsięwzięć z zakresu odbudowy
zdekapitalizowanych systemów melioracji wodnych
szczegółowych.
Wymiana, źródeł energii cieplnej zasilanych paliwem
nieodnawialnym na urządzenia, o mniejszym stopniu
negatywnego oddziaływania na środowisko
Budowa obwodnicy m. Jaraczewo w ciągu drogi
krajowej nr 12.
Budowa indywidualnych systemów oczyszczania
ścieków na terenach o zabudowie rozproszonej.
Budowa instalacji odprowadzania do kanalizacji
roztopowych spływających z dróg wojewódzkich i
krajowych
Podejmowanie działań celem wykorzystania, do
celów bytowych i gospodarczych, alternatywnych
źródeł energii.
Wykonanie działań dla spełnienia wymogów, w tym z
zakresu ochrony środowiska, przez przyszpitalną
spalarnię odpadów medycznych.
Modernizacja lewostronnego wału przeciwpowodziowego rz. Warta
Budowa obwodnicy m Witaszyce i Kotlin w ciągu
9
2
ochr. wód
hałas i
PEM
1
ochr. wód
4
ochr.
powietrza
hałas i
PEM
5
ochr. wód
6
ochr. wód
2
ochr.
powietrza
1
1
3
3
gosp.
odpadami
o. gleby i
ziemi
hałas i
Jednostka
realizująca
Źródło
finansowania
1
2
3
4
5
6
7
8
9
10
11
12
13
14
15
16
17
18
19
20
21
22
23
24
25
suma
GDDKiA Poznań
1
1
11
1
1
1
11
2
4
3
3
11
11
11
11
1
8
11
3
1
3
1
11
11
11
144
WZMiUW Poznań
4
11
11
7
4
11
5
3
1
1
1
11
5
11
2
4
10
11
11
1
5
5
11
11
1
158
Właściwe zarządy
dróg
11
2
11
8
11
6
4
11
6
11
6
3
11
6
11
6
11
11
7
2
11
4
11
5
5
191
Zakłady, przedsiębiorcy
11
4
11
6
5
11
11
11
2
9
11
1
1
11
7
5
10
11
11
11
11
11
11
1
11
205
Właściciele
nieruchomości
8
11
4
11
1
11
6
11
7
2
9
6
11
9
8
8
11
1
11
11
11
11
6
11
11
207
11
10
11
3
2
1
11
11
11
10
11
11
11
11
11
11
10
11
11
2
3
6
11
4
3
208
GDDKiA Poznań
11
11
11
11
11
11
9
9
5
11
4
11
3
1
11
11
8
11
4
11
3
2
11
11
7
209
Spółki Wodne
11
11
11
4
10
11
3
4
11
11
11
11
11
2
6
11
8
11
1
2
11
11
11
11
11
216
Instytucje, osoby
fizyczne i prawne
11
3
11
11
11
3
1
11
11
11
11
10
11
11
11
11
5
11
11
11
3
11
1
3
11
216
GDDKiA Poznań
Osoby władające
nieruchomościami
3
11
11
2
11
11
11
1
11
11
11
11
11
11
11
11
5
11
11
1
2
11
11
11
4
216
11
9
4
11
6
11
11
5
11
8
5
2
11
11
11
11
10
11
2
3
11
11
11
11
11
219
Właściwe zarządy dróg
11
11
11
11
3
11
11
10
11
11
2
11
11
5
11
11
5
11
11
2
11
11
11
11
2
227
Instytucje, osoby
fizyczne i prawne
11
5
11
11
11
5
2
11
11
11
11
11
11
11
11
11
5
11
11
11
3
9
2
11
11
229
ZZOZ Jarocin
10
11
1
11
4
11
11
11
11
11
11
11
11
11
11
11
10
11
11
11
7
3
4
8
11
234
WZMiUW Poznań
GDDKiA Poznań
6
2
11
11
11
11
11
9
11
11
11
11
11
11
11
11
11
11
11
11
11
11
11
11
11
11
11
11
3
11
11
11
5
8
11
11
8
5
3
1
4
2
11
11
11
11
8
11
11
11
235
236
211
6
2
4
1
2
PEM
o. gleby i
ziemi
o. przyr. i
bioróŜn.
o. gleby i
ziemi
bezp.
chem.biol.,
awarie
3
ochr. wód
bezp.
chem.biol.,
awarie
1
o. gleby i
ziemi
10
ochr. wód
7
o. gleby i
ziemi
7
ochr. wód
4
ed. ekol.
drogi krajowej nr 11.
Prowadzenie prac zalesieniowych na gruntach o
niskiej przydatności rolniczej.
Renowacja terenów zielonych, w szczególności
parków wiejskich.
Przebudowa lewostronnego wału przeciwpowodziowego rz. Prosna.
Ograniczenie i eliminacja z procesów produkcyjnych
substancji chemicznie i biologicznie niebezpiecznych.
Dokonanie aktualizacji programu i podjęcie jego
realizacji w zakresie odbudowy oraz modernizacji
cieków i urządzeń melioracji wodnych podstawowych
celem uzyskania parametrów projektowych..
Sporządzenie programów zapobiegania powaŜnym
awariom przez prowadzących zakłady o zwiększonym ryzyku lub o duŜym ryzyku oraz opracowanie
zewnętrznego i wewnętrznego planu operacyjnego.
Podejmowania przedsięwzięć z zakresu rekultywacji
gruntów zdegradowanych i przeznaczonych do
rekultywacji.
5
o. przyr. i
bioróŜn.
o. gleby i
ziemi
7
o. przyr. i
bioróŜn.
2
o. gleby i
ziemi
Określenie granic obszarów bezpośredniego zagroŜenia powodzią oraz zasad ich uŜytkowania
Prowadzenie działalności gospodarczej w rolnictwie
zgodnie z zasadami określonymi w Kodeksie Dobrej
Praktyki Rolniczej.
Prowadzenie działań na rzecz poprawy stanu i
jakości wód w istniejących zbiornikach retencyjnych
Podjecie działań na rzecz zorganizowania subregionalnego ośrodka edukacji ekologicznej ze wskazaniem lokalizacji na terenie śerkowsko-Czeszewskiego
Parku Krajobrazowego
Opracowaniu programów na rzecz ograniczenia do
2006r. ładunków zanieczyszczeń odprowadzanych do
wód lub do ziemi ze ściekami komunalnymi o 50% i
ze ściekami przemysłowymi o 30% oraz wdroŜenie
ich do realizacji
Rozpowszechnianie i popularyzacja podejmowanych i
wdroŜonych inicjatyw proekologicznych.
Zarybianie zbiorników wodnych i wód płynących
róŜnorodnymi gatunkami rodzimych przedstawicieli
akwafauny.
Realizacja zadań wynikających z powiatowego
programu rekultywacji gruntów.
Podejmowanie działań mających na celu ograniczanie i eliminowanie wykorzystania wód podziemnych
do celów innych niŜ zaopatrzenie ludności, przemysł
spoŜywczy i farmaceutyczny.
Wykonanie przedsięwzięć dla zgodnego z zasadami
ochrony środowiska zagospodarowania obornika,
gnojowicy i gnojówki.
6
o. przyr. i
Zapewnienie zgodnej, z zasadami ochrony ekosys-
8
ochr. wód
2
ed. ekol.
3
212
Właściciele
nieruchomości
Właściciele
nieruchomości
11
11
11
11
11
11
11
11
11
4
11
11
6
4
11
11
11
11
11
11
2
11
11
6
6
237
11
11
5
11
2
11
10
11
11
11
11
7
11
11
11
9
10
11
11
5
3
11
11
11
11
238
WZMiUW Poznań
5
11
11
11
11
11
11
11
11
11
11
11
11
11
4
11
5
11
9
3
4
11
11
11
11
239
Zakłady, jednostki
gospodarcze
11
11
11
11
11
11
11
11
11
11
11
5
11
8
11
11
5
11
11
1
4
11
11
10
8
239
WZMiUW Poznań
11
6
11
5
9
11
11
7
11
11
11
11
11
11
1
11
8
11
6
11
11
11
11
11
11
240
11
11
11
11
11
11
11
11
11
11
8
11
11
11
11
3
10
11
11
1
4
11
5
11
11
240
7
11
11
11
11
11
11
11
11
11
11
4
11
11
11
11
11
3
11
5
11
11
3
11
11
242
11
8
11
11
7
11
11
11
11
11
11
11
11
11
10
11
5
11
11
11
2
11
11
2
11
243
11
11
3
10
11
11
11
11
11
11
11
11
4
7
11
7
11
11
11
11
11
11
11
7
11
247
11
11
6
11
8
11
11
11
3
11
11
11
11
11
5
10
10
11
11
11
11
8
11
11
11
248
11
11
10
11
3
11
8
11
10
11
10
11
7
11
11
11
11
11
11
11
3
11
11
11
11
249
11
11
11
11
1
11
11
6
11
11
11
11
2
11
11
11
10
11
11
11
11
11
11
11
11
250
11
7
11
11
4
11
11
11
11
11
11
11
11
11
11
11
11
11
11
11
2
10
7
11
11
250
11
11
11
11
11
11
11
11
8
5
11
11
11
11
11
11
10
11
11
5
3
11
11
11
11
251
11
11
11
11
11
11
11
8
11
11
11
11
9
11
11
2
2
11
11
11
11
11
11
11
11
252
Przedsiębiorcy
11
11
11
11
3
11
11
11
11
11
11
11
11
11
11
11
5
11
11
11
2
11
11
11
11
252
Prowadzący
hodowlę i chów
11
11
2
11
3
11
11
11
11
11
7
11
11
11
11
11
10
11
11
11
11
11
11
11
11
253
Zarząd Gospo-
9
11
11
11
11
11
7
11
11
7
11
11
11
11
9
11
11
2
11
11
11
11
11
11
11
254
Właściciele
nieruchomości
Regionalny
Zarząd Gospodarki Wodnej
Prowadzący
gospodarstwa
rolne.
WZMiUW Poznań
Dyrektor Zespołu
Parków Krajobrazowych Województwa Wlkp.
Jednostki komunalne, przedsiębiorcy
Redakcje gazet
lokalnych
Polski Związek
Wędkarski
Właściciele
nieruchomości
bioróŜn.
2
bezp.
chem.biol.,
awarie
temów dolinowych rz. Warta, eksploatacji zbiornika
retencyjnego Jeziorsko.
Wykonywanie zasad obowiązujących przy chemicznej ochronie roślin. Terminowe dokonywanie przeglądów opryskiwaczy.
2
ed. ekol.
gosp.
odpadami
4
o. przyr. i
bioróŜn.
Popularyzacja zasad Kodeksu Dobrej Praktyki Rolniczej.
Opracowanie planu i realizacja systemu zagospodarowania odpadów weterynaryjnych
Prowadzenie działań, wspomagających rozwój
populacji, szczególnie rodzimych gatunków drobnej
zwierzyny łownej, o zauwaŜalnym spadku ich liczebności na terenach dzierŜawionych obwodów łowieckich.
5
o. przyr. i
bioróŜn.
Prowadzenie, przyjaznej środowisku, gospodarki na
stawach rybnych
1
3
6
7
ed. ekol.
hałas i
PEM
hałas i
PEM
Inspirowanie i popularyzacja proekologicznych
zachowań przy prowadzeniu działalności gospodarczej.
komunikacyjnego przy drogach wojewódzkich i
krajowych.
Podejmowanie przedsięwzięć organizacyjnych i
technicznych na rzecz ograniczenia emisji hałasu.
darki Wodnej
Prowadzący
uprawę roślin
WODR Poznań,
inne jednostki
doradcze - w tym
pozarządowe.
Powiatowy Lekarz
Weterynarii
Właściwe Koła
Polskiego Związku Łowieckiego
Przedsiębiorcy,
Polski Związek
Wędkarski
Organizacje,
związki oraz
stowarzyszenia
gospodarcze.
Właściwe zarządy
dróg
Zakłady, jednostki
gospodarcze
11
11
11
11
11
11
11
11
11
11
11
11
11
3
11
11
10
11
11
11
2
11
11
11
9
255
11
11
11
11
11
11
11
11
11
11
11
11
11
10
11
11
8
11
11
11
2
11
11
11
11
262
11
11
11
11
11
11
11
11
11
11
11
11
10
11
11
11
10
11
11
11
3
11
11
9
11
263
11
11
8
11
11
11
11
11
9
11
11
9
8
11
11
11
10
11
11
11
11
11
11
11
11
264
11
11
9
11
11
11
11
11
11
11
11
11
11
11
11
11
11
11
11
11
2
11
11
11
11
264
11
11
11
11
11
11
11
11
11
11
11
11
11
11
11
11
11
11
11
11
3
11
8
11
11
264
11
11
7
11
11
11
11
11
11
6
11
11
11
11
11
11
11
11
11
11
11
11
11
11
10
265
11
11
11
11
11
11
11
11
11
11
11
8
11
11
11
11
11
11
11
11
11
7
11
11
11
268
Tabela 62. Szczegółowe wytyczne dla sporządzania programów gminnych
lp
zakres
6
ochr. wód
3
ochr. wód
o. gleby i
ziemi
gosp.
odpadami
1
1
1
1
2
ochr. wód
ochr.
powietrza
gosp.
odpadami
ZADANIA
Prowadzenie rozbudowy sieci kanalizacji komunalnej z odprowadzeniem ścieków do lokalnych
oczyszczalni. Dla aglomeracji powyŜej 2000
mieszkańców zakończenie budowy kanalizacji
zbiorczej do końca 2010 roku
Wsparcie działań na rzecz budowy dolinowych
zbiorników retencyjnych.
Likwidacja "dzikich" składowisk odpadów.
Systematyczne rozszerzanie zasięgu selektywnej
zbiórki odpadów "u źródła".
Wsparcie działań w zakresie renowacji, w tym
odbudowy, urządzeń melioracji wodnych szczegółowych
Podejmowanie działań na rzecz rozbudowy sieci
gazowniczej.
Rozwijanie działań na rzecz segregacji i recyklingu odpadów celem ograniczenia ilości odpadów
Jednostka
realizująca
Źródło
finansowania
1
2
3
4
5
6
7
8
9
10
11
12
13
14
15
16
17
18
19
20
21
22
23
24
25
suma
11
11
11
1
1
1
4
1
11
11
4
11
1
11
6
11
5
1
2
1
11
3
11
11
11
163
5
11
3
4
11
11
5
3
4
1
1
11
11
5
3
11
10
11
3
11
1
2
11
11
11
171
4
11
5
7
1
11
11
11
6
11
11
4
4
1
7
3
10
7
8
1
3
11
11
11
11
181
2
7
1
2
11
11
11
10
2
11
5
2
7
11
11
11
11
4
6
1
11
11
11
11
11
192
6
11
11
5
10
2
11
2
11
11
2
11
11
11
1
7
11
11
1
4
11
11
11
11
11
205
1
1
11
11
3
11
1
5
10
10
11
11
11
11
11
11
11
11
5
2
3
11
11
11
11
206
11
11
2
11
11
11
6
9
5
8
6
1
2
11
11
11
11
11
7
11
1
5
11
11
11
206
213
przeznaczonych do składowania.
2
ochr. wód
2
ochr.
powietrza
1
gosp.
odpadami
hałas i
PEM
5
ochr. wód
4
gosp.
odpadami
7
ochr. wód
2
o. gleby i
ziemi
9
ochr. wód
3
1
gosp.
odpadami
bezp.
chem.biol.,
awarie
4
ochr.
powietrza
5
5
o. przyr. i
bioróŜn.
o. przyr. i
bioróŜn.
4
ochr. wód
14
ochr. wód
3
214
Inicjowanie przedsięwzięć na rzecz poprawy stanu
i jakości wód w istniejących zbiornikach retencyjnych
Wspieranie inicjatyw podejmowanych w zakresie
zastępowania, jako nośnika energii, paliwa stałego na inne rodzaje paliw o mniejszym, negatywnym oddziaływaniu na środowisko oraz wdraŜających źródła energii odnawialnych
Podejmowanie przedsięwzięć na rzecz eliminowania odpadów niebezpiecznych przeznaczonych
do składowania
Prowadzenie nasadzeń i odnowy zieleni ochronnej przy drogach gminnych.
Zaplanowanie i prowadzenie, zgodnego z zasadami ochrony środowiska, zagospodarowania
terenów przyległych do stojących i płynących wód
powierzchniowych, w tym w celu rekreacyjno wypoczynkowym.
Podjęcie działań na rzecz efektywnego zagospodarowania odpadów problemowych (niebezpiecznych, ogumienia pojazdów, wielkogabarytowych
itp.)
WzmoŜenie działań kontrolnych i egzekucji w
celu eliminacji nielegalnego zrzutu ścieków komunalnych. Zaprowadzenie ewidencji zbiorników
bezodpływowych i przydomowych oczyszczalni
ścieków..
Opracowanie planu i wdroŜenie do realizacji
przeciwerozyjnych pasów zadrzewieniowych i
zalesieniowych.
Realizacja zadań w zakresie budowy kanalizacji
rozdzielczej na terenach silnie zurbanizowanych.
Współudział w opracowaniu i wdroŜeniu ponadgminnego sytemu gospodarki odpadami z
ukierunkowaniem organizacji centrum zagospodarowania odpadów na bazie ZZO sp. z o.o. Jarocin.
Opracowanie i realizacja lokalnego systemu
zagospodarowanie padłych zwierząt.
Na terenach zagroŜonych nadmierną emisją
substancji i energii do środowiska, wprowadzenie
stref ograniczonego ruchu pojazdów spalinowych.
Preferowanie, na terenach podlegających wszelkim formom ochrony, lokalizacji wyłącznie przedsięwzięć o "czystych" technologiach.
Uwzględnienie w planowaniu przestrzennym,
działań na rzecz zwiększenia lesistości obszaru..
Podjęcie inicjatywy dla realizacji lokalnego programu małej retencji wód.
Opracowanie i wdroŜenie systemu informowania
społeczeństwa o jakości wody przeznaczonej do
11
11
11
11
11
11
11
11
3
3
3
7
11
6
2
11
10
11
11
11
1
1
11
11
11
212
11
3
11
11
4
11
2
11
11
11
11
11
11
11
10
11
5
3
11
11
2
4
11
11
11
220
7
11
4
3
11
11
11
8
11
11
11
11
11
2
11
11
11
5
11
3
3
11
11
11
11
222
3
11
8
11
11
11
10
11
11
6
11
3
11
10
11
1
11
11
11
5
3
11
11
11
11
225
11
6
11
11
11
11
11
11
11
5
10
11
6
4
5
11
8
11
11
11
1
11
11
11
11
232
8
11
6
11
11
11
11
6
11
11
8
11
11
3
11
11
11
6
11
11
2
6
11
11
11
232
11
11
11
11
2
11
11
11
11
11
7
11
3
11
11
11
10
2
11
5
11
11
11
11
11
238
11
11
7
11
11
11
9
11
11
2
11
11
11
11
11
4
11
11
11
11
3
11
11
11
11
245
11
2
11
9
5
11
11
11
11
11
11
10
11
11
11
11
11
11
4
11
11
11
11
11
11
250
11
11
11
10
11
11
11
11
7
11
9
11
11
11
11
2
11
11
11
11
2
11
11
11
11
250
10
11
11
6
11
11
11
11
11
11
11
11
10
11
11
6
11
10
11
11
4
7
11
11
11
251
11
11
11
11
11
11
11
11
1
11
11
11
9
11
11
11
11
11
11
11
4
8
11
11
11
253
11
9
9
11
11
11
11
11
11
7
11
6
11
11
11
11
11
11
11
11
2
11
11
11
11
253
11
11
11
8
11
11
11
11
11
11
11
11
5
11
11
11
11
8
11
11
1
11
11
11
11
253
11
11
11
11
11
11
11
11
11
4
11
11
11
7
4
11
11
11
11
11
11
11
11
11
11
257
11
5
11
11
11
11
11
11
11
11
11
9
11
9
9
11
5
11
11
11
11
11
11
11
11
257
spoŜycia i w kąpieliskach.
4
ochr.
powietrza
o. gleby i
ziemi
8
ochr. wód
10
ochr. wód
11
ochr. wód
1
o. przyr. i
bioróŜn.
16
ochr. wód
4
o. przyr. i
bioróŜn.
2
ed. ekol.
12
ochr. wód
13
2
ochr. wód
bezp.
chem.biol.,
awarie
1
ed. ekol.
17
ochr. wód
6
gosp.
odpadami
3
Inicjowanie i wsparcie badań kontrolnych zuŜycia
ciepła
Uwzględnienie w planowaniu przestrzennym,
ochrony gruntów wartościowych dla rolnictwa.
Opracowanie programu i wsparcie jego realizacji,
w zakresie budowy indywidualnych systemów
oczyszczanie ścieków na terenach o zabudowie
rozproszonej.
Budowa systemów odprowadzania do kanalizacji
roztopowych spływających z dróg gminnych.
Podejmowanie działań mających na celu ograniczanie i eliminowanie wykorzystania wód podziemnych do celów innych niŜ zaopatrzenie
ludności, przemysł spoŜywczy i farmaceutyczny.
Podejmowanie działań w sprawie ustanowienia
małych form ochrony przyrody.( obszary chronionego krajobrazu, pomniki przyrody, stanowiska
dokumentacyjne, uŜytki ekologiczne, zespoły
przyrodniczo-krajobrazowe).
Współudział w tworzeniu systemów wymiany
informacji i łączności w zakresie ochrony przeciwpowodziowej. Opracowanie planu operacyjnego
zabezpieczenia przeciwpowodziowego z
uwzględnieniem ochrony środowiska dla terenów
zagroŜonych powodzią.
Uwzględnienie, w ramach przestrzennego zagospodarowania terenu, zapewnienia wysokiego
udziału powierzchni biologicznie czynnych (zieleń
niska, średnia i wysoka, oczka wodne itp.)
Współudział w ogólnokrajowych, regionalnych i
powiatowych, masowych przedsięwzięciach
popularyzujących zasady ekologicznych zachowań.
Wspomaganie monitoringu jakości wód powierzchniowych i podziemnych.
Inicjowanie i wsparcie badań kontrolnych zuŜycia
wody.
Wsparcie działań na rzecz prawidłowego zagospodarowania obornika, gnojowicy i gnojówki w
fermach zwierząt gospodarskich.
Organizacja lokalnych edukacyjnych akcji proekologicznych.
Uwzględnienie w planach zagospodarowania
przestrzennego danych ze studium określającym
granice obszarów bezpośredniego zagroŜenia
powodzią
Podjęcie działań na rzecz pełnego wykorzystania
mocy przerobowej Międzygminnej Kompostowni
Osadów Ściekowych i Odpadów Organicznych.
11
11
11
11
11
11
3
11
11
11
11
11
11
11
11
11
11
11
11
11
1
11
11
11
11
257
11
11
11
11
2
11
11
11
11
11
11
11
11
11
11
11
11
11
11
11
2
11
11
11
11
257
11
11
11
11
3
11
11
11
8
11
11
11
11
8
11
11
8
11
11
11
11
11
11
11
11
258
11
11
11
11
4
11
11
11
11
11
11
11
11
11
11
11
11
11
11
11
1
11
11
11
11
258
11
11
11
11
11
11
11
11
11
11
11
11
11
11
11
11
11
11
11
4
1
11
11
11
11
258
11
11
11
11
11
11
7
11
11
11
11
11
8
11
11
11
11
11
11
11
2
11
11
11
11
259
11
4
11
11
11
11
11
11
11
11
11
11
11
11
11
11
11
11
11
11
3
11
11
11
11
260
11
8
11
11
11
11
11
11
11
11
11
11
11
11
8
11
11
11
11
11
2
11
11
11
11
260
11
11
11
11
11
11
11
11
11
11
11
5
11
11
11
11
11
9
11
11
6
9
11
11
11
260
11
11
11
11
6
11
11
11
9
11
11
11
11
11
11
11
11
11
11
5
11
11
11
11
11
262
11
11
11
11
7
11
11
11
11
11
11
8
11
11
11
11
5
11
11
11
11
11
11
11
11
262
11
11
10
11
11
11
11
11
11
11
11
11
11
11
11
5
11
11
11
11
6
11
11
11
11
263
11
10
11
11
11
11
8
11
11
11
11
11
11
11
11
11
11
11
11
11
4
10
11
11
11
263
11
11
11
11
9
11
11
11
11
11
11
11
11
11
11
11
11
11
11
11
2
11
11
11
11
264
9
11
11
11
11
11
11
7
11
9
11
11
11
11
11
11
8
11
11
11
11
11
11
11
11
264
215
15
2
ochr. wód
hałas i
PEM
3
hałas i
PEM
3
o. gleby i
ziemi
4
hałas i
PEM
2
o. przyr. i
bioróŜn.
216
Dokonanie aktualizacji wieloletniego planu rozwoju i modernizacji urządzeń wodociągowych oraz
przyjęcie go do realizacji.
komunikacyjnego przy drogach gminnych.
Uwzględnienie w zagospodarowaniu przestrzennym terenu warunków akustycznych wynikających
z ustalonych standardów poziomu hałasu.
Uwzględnienie, w ramach przestrzennego zagospodarowania terenu, racjonalizacji wykorzystania
kopalin.
Kreowanie, w tym poprzez akty prawa miejscowego, komfortu akustycznego na terenach o szczególnych walorach turystyczno - rekreacyjnych.
Wspomaganie urządzania i utrzymywania terenów
zieleni, zadrzewień i zakrzewień oraz parków, w
tym wiejskich i miejskich.
11
11
11
11
8
11
11
4
11
11
11
11
11
11
11
11
11
11
11
11
11
11
11
11
11
265
11
11
11
11
11
11
11
11
11
11
11
11
11
11
11
11
11
11
11
11
2
11
11
11
11
266
11
11
11
11
11
11
11
11
11
11
11
11
11
11
11
11
11
11
11
11
2
11
11
11
11
266
11
11
11
11
11
11
11
11
11
11
11
11
11
11
11
11
11
11
11
11
2
11
11
11
11
266
11
11
11
11
11
11
11
11
11
11
11
11
11
11
11
11
11
11
11
11
3
11
11
11
11
267
11
11
11
11
11
11
11
11
11
11
11
11
11
11
11
11
11
11
11
11
3
11
11
11
11
267
Zestawienie zadań i ich hierarchii wskazanych w powyŜszych opracowaniach, a dotyczących
poszczególnych komponentów środowiska, z preferencjami przedstawicieli środowisk opiniotwórczych Powiatu, ukazuje pewne rozbieŜności. Typowym ich przykładem jest usytuowanie w hierarchii problematyki hałasu i odpadów. Zadaniem zespołu redakcyjnego opracowania jest pogodzenie
aspiracji samorządu z wymogami stawianymi przez przepisy, międzynarodowe zobowiązania Polski i dokumenty dotyczące problematyki środowiskowej opracowane na poziomie rządu i województwa. Mając na względzie fakt, Ŝe Powiat Jarociński, realizując wcześniej zaplanowane zadania, 21% przewidzianych do zainwestowania w roku 2004 środków przeznacza na szeroko pojętą
ochronę środowiska, a jego moŜliwości dalszego pozyskiwania środków finansowych są w najbliŜszych latach ograniczone. Zespół redakcyjny proponuje by Powiat, korzystając z tych skromnych
moŜliwości zainicjował i zachęcił gminy np. do wspólnego podjęcia rozwiązania problemu gospodarowania odpadami, zadań z zakresu gospodarki wodno-ściekowej czy ochrony przed hałasem komunikacyjnym.
Kolejnym zagadnieniem, na które naleŜy zwrócić uwagę jest potrzeba instytucjonalnego
wzmocnienia administracji zajmującej się problematyką środowiskową. Wynika to z konieczności
podjęcia pozainwestycyjnych zadań o charakterze administracyjnym, wymienionych w tabelach
zamieszczonych w rozdziałach dotyczących poszczególnych komponentów środowiska. MoŜna
skrótowo określić je obowiązkowym prowadzeniem szeregu rejestrów i baz danych oraz weryfikacją wydanych decyzji administracyjnych.
Aby udokumentować jak wiele zadań czekało i czeka administrację, a tym samym, jak waŜna jest potrzeba jej wzmocnienia, przytaczamy harmonogram wdraŜania przez gminy, powiaty i
województwa obowiązków nałoŜonych Ustawą o wprowadzeniu ustawy – Prawo ochrony środowiska, ustawy o odpadach oraz o zmianie niektórych ustaw oraz pozostałymi ustawami i rozporządzeniami regulującymi problematykę ochrony środowiska
1. Zanieczyszczenia ziemi, które miały miejsce przed 01.09.1980 nie muszą być w pełni
rekultywowane. Wyeliminować trzeba jednak zagroŜenia dla ludzi i moŜliwość rozprzestrzeniania się zanieczyszczeń.
2. Od połowy 1997 gminy mają obowiązek planować zaopatrzenie w ciepło, energię elektryczną, paliwa gazowe.
3. Dla miejscowych planów zagospodarowania przestrzennego, o których opracowaniu
obwieszczono po 01.01.2001 naleŜy wcześniej wykonać opracowanie ekofizjograficzne
tj. dokumentację charakteryzującą poszczególne elementy przyrodnicze na obszarze objętym planem i ich wzajemne powiązania.
4. Od 01.10.2001 komendant wojewódzki Państwowej StraŜy PoŜarnej w drodze decyzji
zobowiązuje prowadzących zakłady o zwiększonym i duŜym ryzyku do dostarczenia informacji niezbędnych do opracowania zewnętrznych i wewnętrznych planów operacyjnoratowniczych
5. Od listopada 2001 gminy mają obowiązek prowadzenia ewidencji zbiorników bezodpływowych i przydomowych oczyszczalni ścieków, termin ten dotyczy teŜ moŜliwości dostosowania do zmienionych przepisów regulaminów utrzymania czystości i porządku w
gminach
6. Jeśli 01.01.2002 nie ustały przyczyny kar naliczonych wcześniej, stały się one karami
biegnącymi w rozumieniu Prawa ochrony środowiska.
7. Do 31.03.2002 wojewodowie mieli obowiązek dokonania klasyfikacji stref pod kątem poziomu substancji w powietrzu
8. Do 31.03.2002 prowadzący zakłady o zwiększonym lub duŜym ryzyku mieli obowiązek
zgłoszenia go właściwemu organowi Państwowej StraŜy PoŜarnej, zaś do 30.09.2002
przedstawienia mu programu zapobiegania awariom
9. Do 31.03 kaŜdego roku, począwszy od roku 2002 starosta przekazuje marszałkowi województwa łączne zestawienie rejestrów, w których figurują dane uzyskane od posiadaczy odpadów, którzy są zwolnieni z obowiązku uzyskiwania zezwoleń na prowadzenie
działalności w zakresie zbierania, transportu, odzysku lub unieszkodliwiania odpadów
10. Od 31.03.2002 do końca pierwszego kwartału za poprzedni rok kalendarzowy posiadacz
odpadów lub wytwórca komunalnych osadów ściekowych jest obowiązany przekazać
marszałkowi województwa zbiorcze zestawienia danych
11. 30.06.2002 minął termin przedłoŜenia wojewodzie, przez zarządzającego spalarnią, jej
przeglądu ekologicznego
217
12. 30.06.2002 minął termin przedłoŜenia starostom przez zarządzających składowiskami
odpadów, ich przeglądów ekologicznych
13. 30.06.2002 minął termin uzyskania zezwoleń przez podmioty prowadzące dotąd bez takowego działalność w zakresie usuwania, wykorzystywania i unieszkodliwiania odpadów
innych niŜ niebezpieczne z wyjątkiem komunalnych
14. W styczniu 2002 zaczęła obowiązywać Ustawa o zbiorowym zaopatrzeniu w wodę i
zbiorowym odprowadzaniu ścieków. W związku z tym:
• w lipcu 2002 przedsiębiorstwa wodociągowo-kanalizacyjne były obowiązane wystąpić z wnioskiem o udzielenie zezwolenia,
• w styczniu 2003 wójt był obowiązany do wydania decyzji w sprawie zezwolenia,
• w październiku 2002 rada gminy była obowiązana do uchwalenia regulaminu dostarczania wody i odbioru ścieków.
• w styczniu 2003 przedsiębiorstwo wodociągowo-kanalizacyjne było obowiązane zainstalować u odbiorców usług brakujące wodomierze główne,
• w styczniu 2004 przedsiębiorstwo wodociągowo-kanalizacyjne obowiązane jest do
zawarcia umów z dotychczasowymi odbiorcami usług umów.
15. Z końcem września 2002 minął termin uchwalenia przez rady gmin regulaminów dostarczania wody i odbioru ścieków
16. W listopadzie 2002 r zaczęło obowiązywać Rozp. Rady Min. z 24.09.2002 w sprawie
określenia rodzajów przedsięwzięć mogących znacząco oddziaływać na środowisko
oraz szczegółowych kryteriów związanych z kwalifikowaniem przedsięwzięć do sporządzenia raportu o oddziaływaniu na środowisko, stąd od tego momentu przestały obowiązywać przepisy dotyczące określenia inwestycji szczególnie szkodliwych dla środowiska
i zdrowia ludzi oraz mogących pogorszyć stan środowiska wydane na podstawie przepisów o zagospodarowaniu przestrzennym.
17. Pod koniec 2002 – zaczęły obowiązywać nowe przepisy wykonawcze określające wymagania, jakim powinny odpowiadać wody morskie i śródlądowe będące środowiskiem
Ŝycia ryb, skorupiaków i mięczaków (Ustawa Prawo wodne)
18. 31.12.2002 minął termin uzyskania przez zarządzającego składowiskiem odpadów decyzji zatwierdzającej instrukcję jego eksploatacji
19. Do 31.12.2002 zarządzający składowiskiem, posiadający decyzję o pozwoleniu na budowę lecz nie posiadający zatwierdzonej instrukcji eksploatacji, nie ponosi opłat podwyŜszonych określonych w art.293 ust.1 Prawa ochrony środowiska
20. Do 31.12.2002 prowadzący zakłady o duŜym ryzyku obowiązani byli do przedstawienia
komendantowi wojewódzkiemu Państwowej StraŜy PoŜarnej raportu o bezpieczeństwie
oraz wewnętrznego planu operacyjno-ratowniczego i informacji potrzebnych do opracowania zewnętrznego planu operacyjno-ratowniczego
21. Do 31.12.2002 urządzenia zawierające PCB miały być zinwentaryzowane i oznakowane
(2002.96.860)
22. Z końcem roku 2002 minął termin wydania przez wójta zezwoleń przedsiębiorstwom na
prowadzenie zbiorowego zaopatrzenia w wodę i odprowadzanie ścieków
23. W terminie 12 miesięcy od dnia uzyskania zezwolenia przedsiębiorstwo wodnokanalizacyjne obowiązane jest zainstalować u odbiorców brakujące wodomierze oraz
zawrzeć z odbiorcami umowy
24. Rada gminy – bez określenia terminu - zobowiązana jest uchwalić wieloletni plan rozwoju i modernizacji urządzeń wodociągowych i kanalizacyjnych
25. Do czasu wygaśnięcia decyzji o ustanowieniu stref ochronnych wydanych na podstawie
Ustawy o ochronie i kształtowaniu środowiska, stosuje się do nich przepisy dotyczące
obszarów ograniczonego uŜytkowania z Ustawy o ochronie gruntów rolnych i leśnych
26. Od 01.01.2003 obowiązuje rozporządzenie w sprawie warunków wprowadzania ścieków
do wód lub do ziemi
27. Od 01.01.2003 wchodzi w Ŝycie Rozporządzenie w sprawie sposobu udostępniania informacji o środowisku
28. Do 31.01.2003 po raz pierwszy prowadzący zakład o duŜym ryzyku zobowiązany był do
dostarczenia komendantowi wojewódzkiemu PSP oraz wojewódzkiemu inspektorowi
ochrony środowiska danych o rodzaju, kategorii i ilości substancji niebezpiecznych znajdujących się na terenie zakładu
218
29. Począwszy od roku 2003 do dnia 15.02 gminy mają obowiązek składać marszałkowi i
WFOŚiGW, sprawozdania za rok miniony dotyczące rodzaju i ilości odpadów opakowaniowych zebranych przez gminę i oddanych do odzysku i recyklingu
30. Począwszy od roku 2003 do dnia 31 marca wójt zobowiązany jest przedłoŜyć wojewodzie informację o rodzaju, ilości i miejscach występowania substancji stwarzających
szczególne zagroŜenie dla środowiska (2002.175.1439)
31. Plany gospodarki odpadami muszą być zaopiniowane przez Radę gospodarki wodnej
regionu
32. Ustanowione na podstawie Ustawy o ochronie i kształtowaniu środowiska, parki stają się
parkami gminnymi w rozumieniu Ustawy o ochronie przyrody
33. 30.06.2003 – tracą moc obowiązującą przepisy wykonawcze wydane na podstawie
Ustawy z 31.01.1980 o ochronie i kształtowaniu środowiska oraz Ustawy z 09.11.2000 o
dostępie do informacji o środowisku i jego ochronie oraz o ocenach oddziaływania na
środowisko.
34. 30.06.2003 – tracą moc dotychczasowe przepisy regulujące warunki ustanawiania stref
ochronnych ujęć wody oraz odprowadzania ścieków przemysłowych (Ustawa Prawo
wodne)
35. Do 30.06.2003 obowiązują dotychczasowe przepisy odnośnie uŜywania środków chemicznych na ulicach, placach oraz drogach publicznych, opłat i kar za usuwanie drzew i
krzewów (Ustawa o ochronie przyrody)
36. Do 30.06.2003 obowiązują dotychczasowe przepisy regulujące warunki bezpiecznego
usuwania wyrobów zawierających azbest (Ustawa o zakazie stosowania wyrobów zawierających azbest)
37. Do 30.06.2003 obowiązują dotychczasowe przepisy określające wymagania jakie powinny spełniać ocena i raport o oddziaływaniu przedsięwzięcia na środowisko dla autostrady
38. Do 30.06.2003 wojewodowie mają obowiązek określić programy ochrony powietrza dla
stref, w których poziomy substancji przekraczają poziom dopuszczalny powiększony o
margines tolerancji
39. Do 30.06.2003 komendant wojewódzki Państwowej StraŜy PoŜarnej sporządza dla zakładów o duŜym ryzyku zewnętrzne plany operacyjno-ratownicze, informacje o zagroŜeniach i podjętych środkach zapobiegawczych przedstawiane są wójtowi
40. Do 30.06.2003, o ile nie są sprzeczne z Ustawą o odpadach, obowiązują przepisy wydane na podstawie art.17 ust.2 Ustawy o ochronie i kształtowaniu środowiska, dotyczące
obowiązków eksploatujących kopaliny w zakresie ochrony zasobów złóŜ, powierzchni
ziemi, wód i rekultywacji
41. Od 01.07.2003 obowiązuje zakaz składowania opon
42. Od 01.07.2003 opublikowany za pośrednictwem sieci telekomunikacyjnych powinien być
wykaz stref jakości powietrza uzyskany w wyniku klasyfikacji prowadzonej odrębnie dla
kaŜdej substancji
43. Do 01.01.2004 prowadzący instalacje wymagające pozwolenia zintegrowanego, mają
obowiązek je uzyskać; Minister Środowiska moŜe uwzględniając warunki techniczne,
ekonomiczne i skalę działalności określić dla niektórych dziedzin terminy późniejsze lecz
nie dalsze niŜ 31.12.2010
44. Do 01.01.2004 muszą zostać spełnione wymagania dotyczące jakości wody w kąpieliskach
45. Do 01.01.2004 stacje zlewne nieczystości ciekłych muszą zostać wyposaŜone urządzenia do pomiaru ich objętości, muszą być hermetyczne i separować zanieczyszczenia
stałe
46. Do 31.03.2004 wójt jest zobowiązany po raz pierwszy przedstawić wojewodzie informację na temat występowania na terenie gminy azbestu, PCB i innych niebezpiecznych
substancji
47. Do 30.06.2004 kierownik spalarni innej niŜ odpadów komunalnych lub składowiska musi
uzyskać świadectwo stwierdzające kwalifikacje
48. Do 30.06.2004 wytwórcy odpadów muszą uzyskać pozwolenie na ich wytwarzanie i decyzję zatwierdzającą program gospodarowania odpadami niebezpiecznymi albo przedłoŜyć informację o wytwarzanych odpadach i sposobach gospodarowania nimi
219
49. Roszczenia związane z ograniczeniami sposobu korzystania z nieruchomości z powodu
ochrony środowiska powstałe przed 01.10.2001 ulegają przedawnieniu 30.06.2004.
50. Do 30.06.2004 rady gmin uchwalą Gminne programy ochrony środowiska, do których
załącznikiem będzie Plan gospodarki odpadami
51. Do 30.06.2004 władający w dniu 01.10.2001 powierzchnią ziemi (na przykład gmina),
która wcześniej została zanieczyszczona albo przekształcona przez inny podmiot, ma
obowiązek zgłoszenia tego faktu staroście; dzięki temu uniknie obowiązku rekultywacji
52. Od 01.10.2004 opublikowany za pomocą sieci teleinformatycznych powinien być wykaz
terenów aglomeracji liczącej powyŜej 250 tys. mieszkańców, na których poziom hałasu
przekracza poziom dopuszczalny oraz istnieje zagroŜenie hałasem
53. Do 30.06.2005 wojewoda określi program działań naprawczych eliminujących negatywne oddziaływanie akustyczne dla dróg, linii kolejowych i lotnisk, których eksploatacja
moŜe powodować przekroczenie dopuszczalnych poziomów hałasu
54. 31.12.2005 mija termin uzyskania pozwoleń na emisję pól elektromagnetycznych
55. Do 31.12.2005 prowadzący instalacje, dla których w oparciu o dotychczas obowiązującą
Ustawę o ochronie i kształtowaniu środowiska, ustanowiono strefy ochronne, obowiązani
są do ograniczenia szkodliwego jej wpływu na środowisko do terenu, do którego posiadają tytuł prawny
56. Do 31.12.2005 właściciel nieruchomości połoŜonej w strefie ochronnej moŜe Ŝądać wykupu lub zamiany nieruchomości
57. Uzyskanie pozwoleń emisyjnych innych niŜ zintegrowane, pomimo niespełniania wymagań wynikających ze standardów emisyjnych, jest moŜliwe pod warunkiem doprowadzenia do ich spełniania do 01.01.2006
58. Przeniesienie obowiązków odnośnie zgodnej z wymogami ochrony środowiska eksploatacji instalacji, wymaga formy aktu notarialnego; eksploatujący nie będący właścicielem
musi go wypełnić do 01.01.2006
59. Od 01.04.2006 opublikowany musi zostać wykaz terenów, na których stwierdzono przekroczenie dopuszczalnych poziomów pól elektroakustycznych
60. Od 30.06.2006 tracą moc decyzje ustalające dopuszczalną emisję do powietrza i poziom
hałasu
61. Od 01.07.2006 obowiązuje zakaz składowania części opon
62. Do 30.06.2008 zachowują waŜność zezwolenia na usuwanie, wykorzystywanie i unieszkodliwianie odpadów wydane na podstawie dotychczasowych przepisów
63. Do 30.06.2012 starostowie mają obowiązek sporządzenia map akustycznych; do
30.06.2013 rady powiatów mają obowiązek uchwalenia programów działań naprawczych
64. Od 01.10.2009 opublikowany musi zostać wykaz terenów aglomeracji liczących powyŜej
100 tys. mieszkańców a mniejszych niŜ 250 tys. mieszkańców, na których poziom hałasu przekracza dopuszczalny oraz wykaz terenów zagroŜonych hałasem;
65. Do 31.12.2009 zarządzający spalarnią ma obowiązek dostosować jej funkcjonowanie do
wymogów Ustawy o odpadach
66. Do 31.12.2009 zarządzający składowiskiem jest zobowiązany dostosować jego sposób
funkcjonowania do wymogów ustawy
67. Do 30.06.2010 dopuszcza się wykorzystywanie w uŜytkowanych urządzeniach i instalacjach PCB (2002.96.860)
68. Do 31.12.2010 posiadacze odpadów zawierających PCB muszą je usunąć i unieszkodliwić
69. Do 31.12.2010 aglomeracje o równowaŜnej liczbie mieszkańców powyŜej 15.000 muszą
zostać wyposaŜone w sieci kanalizacyjne zakończone oczyszczalniami
70. Do 31.12.2015 aglomeracje o równowaŜnej liczbie mieszkańców od 2.000 do 15.000
muszą zostać wyposaŜone w sieci kanalizacyjne zakończone oczyszczalniami.
220
PROCEDURY KONTROLI REALIZACJI PROGRAMU
221
222
7.
Procedury kontroli realizacji Programu
Realizacja programu obejmuje okres przedakcesyjny (do roku 2004) oraz pierwsze lata
członkostwa w Unii Europejskiej. W okresie tym obowiązywać będzie Polityka ekologiczna Państwa
(2002), Strategia zrównowaŜonego rozwoju kraju, Strategia rozwoju województwa wielkopolskiego
oraz Program Ochrony Województwa Wielkopolskiego. Coraz większy wpływ na warunki realizacyjne będą teŜ miały ustalenia wspólnej polityki ekologicznej Unii Europejskiej określone w Piątym
Programie Działań oraz w dyrektywach, rozporządzeniach i decyzjach. W Programie tym mocno
akcentowane są instrumenty ekonomiczne i fiskalne. Instrumenty z zakresu organizacji, zarządzania i marketingu stanowią bardzo obszerną i ciągle rozbudowywaną grupę narzędzi realizacyjnych.
Podczas realizacji programu muszą być uwzględnione:
• ścisłe powiązanie z programem procesu budowy i realizacji budŜetu, a zwłaszcza
budowy budŜetu zadaniowego,
• zarządzanie jakością jako element zarządzania sferą usług publicznych w powiecie,
• systemowe podejście do budowy marketingu powiatowego (w tym promocji).
Istotną sprawą jest równieŜ informowanie opinii społecznej o postępach w realizacji wybranych zadań programu (wszystkimi kanałami komunikacji społecznej).
System zarządzania realizacją programu jest bardzo waŜnym i często niedocenianym elementem budowy powiatowej Agendy 21. Decyduje on bowiem czy w miarę upływu czasu dynamika
procesu realizacji programu będzie rosnąć czy słabnąć. Zaniechanie stworzenia tego systemu
spowoduje, Ŝe program stanie się bardzo szybko dokumentem „martwym". Zarządzanie realizacją
to przede wszystkim:
• tworzenie i doskonalenie instrumentów realizacji,
• monitorowanie, czyli obserwacja realizacji celów i zadań programu oraz zmian w warunkach realizacji,
• aktualizacja programu.
7.1.
Mierniki postępów w realizacji Programu
Realizacja zadań programu ma na celu poprawę lub utrzymanie stanu środowiska. Wymiernym efektem postępów w realizacji programu będą zmiany wartości wskaźników charakteryzujących poszczególne zagadnienia programu. Do głównych wskaźników naleŜą:
• wskaźniki społeczno-ekonomiczne mierzone taryfami cen na usługi komunalne (woda, ścieki, odpady) konsekwentnie zmierzające do uwzględnienia wszystkich elementów kosztów, wyniki badań opinii społecznej dotyczące jakości Ŝycia
• wskaźniki stanu środowiska mierzone zmniejszaniem się ładunków zanieczyszczeń
do niego odprowadzanych, ilością podpisanych z mieszkańcami i firmami umów na
odbiór odpadów, ilością odpadów oddawanych do zagospodarowania przez jednego
mieszkańca, ilością odpadów wysegregowanych przez mieszkańców „u źródła”, poziomem odzysku i recyklingu, wielkością obszaru poddanego ochronie, ilością obiektów poddanych ochronie, wielkością zalesionej powierzchni, wielkością obszarów
poddanych rekultywacji, wielkością obszarów, na których odbudowano i zmodernizowano systemy melioracji, długością wyznaczonej granicy polno-leśnej, ilością gospodarstw ekologicznych, ilością w prawidłowy sposób zamkniętych otworów studziennych, ilość zmodernizowanych punktów świetlnych, ilość mieszkańców korzystających ze zmodernizowanych systemów grzewczych, wskaźnik zmniejszenia zapotrzebowania na energię przez system wodociągowy, ilość zabezpieczonych termicznie mieszkań, powierzchnia dachów z wymienionymi pokryciami azbestowymi,
długość i parametry zmodernizowanego obwałowania, stopień zwiększenia zdolności retencyjnej zlewni, ilość mieszkańców korzystających z kanalizacji sanitarnej,
powierzchnia, z której wody opadowe są odprowadzane do kanalizacji, powierzchnia
zmodernizowanej nawierzchni drogowej.
• wskaźniki wielkości i skuteczności ponoszonych nakładów inwestycyjnych mierzone
kosztem inwestycyjnym przeliczonym na mieszkańca, wielkością nakładów na
ochronę środowiska, wskaźnikiem zaangaŜowania środków budŜetowych i pozabudŜetowych
• wskaźniki aktywności społeczności lokalnej – mierzone aktywnością organizacji pozarządowych, czyli ilością projektów, wielkością zakontraktowanych sum, itp.
223
7.2.
Instytucje i osoby odpowiedzialne za kontrolę
Do podmiotów zarządzających realizacją Programu naleŜą: Rada i Zarząd Powiatu. Proponuje się powołanie grupy społeczno-eksperckiej złoŜonej z osób reprezentujących cały przekrój aktywności powiatu np. Powiatowe Forum ZrównowaŜonego Rozwoju - pełniące społeczny nadzór
nad realizacją Programu zgodnie z zaleceniami Agendy 21.
W skład Forum, liczącego od 25 do 30 osób wchodzą: przedstawiciele samorządu powiatu i
gmin, liderzy z gmin i powiatu, lokalni liderzy, reprezentanci przedsiębiorców, organizacji pozarządowych oraz przedstawiciele innych sektorów Ŝycia społeczno-gospodarczego. Między posiedzeniami Forum pracują zespoły (grupy robocze, Komisje, wyspecjalizowane podzespoły Forum, np.
Forum Gospodarcze) z udziałem członków Komisji Rady Powiatu, zajmujące się monitorowaniem
realizacji strategii w ramach poszczególnych komponentów środowiska.
Forum zwoływane jest przez organizatora Forum w porozumieniu z Przewodniczącym Rady
Powiatu i Starostą, w miarę występujących problemów i potrzeb.
• RADA I ZARZĄD POWIATU - pełnią bieŜący nadzór nad realizacją programu, czuwają, aby przy tworzeniu budŜetu powiatu uwzględniane były zadania priorytetowe,
prowadzą akcję informacyjną i promocyjną, uchwalają zmiany w programie.
• GRUPY ROBOCZE przypisane do poszczególnych zadań strategicznych - realizują
je zgodnie z przyjętymi planami realizacji, zdają sprawozdania podczas spotkań Powiatowego Forum ZrównowaŜonego Rozwoju
Rysunek 7. Partnerstwo dla rozwoju zrównowaŜonego w Powiecie Jarocińskim Powiatowe Forum ZrównowaŜonego Rozwoju
Lokalni
liderzy
Sektor
związkowy
Sektor organizacji
pozarządowych
Powiatowe FORUM
zrównowaŜonego
rozwoju
Prasa lokalna
Sektor
biznesu
Samorząd powiatu
i gmin
Samorząd gospodarczy
Sieć gminnych Forum ZrównowaŜonego Rozwoju
7.3.
Procedury kontroli realizacji
Program Ochrony Środowiska uchwala rada powiatu, z wykonania programu organ wykonawczy powiatu sporządza co 2 lata raporty, które przedstawia radzie powiatu. Na bieŜąco, w cyklu
półrocznym realizacja Programu jest monitorowana w sposób opisany wyŜej.
7.4.
Procedury aktualizacji Programu
Program jest długoterminowym dokumentem strategicznym określającym cele i programy
działań na kilkanaście lat oraz wymagającym ciągłej pracy nad podnoszeniem jego jakości. Przygotowanie projektu dokumentu i jego przyjęcie przez Radę Powiatu kończy, tylko pewien etap planowania. Ze względu na swój długookresowy charakter planowanie ekorozwoju powiatu jest procesem ciągłym wymagającym stałego śledzenia: stanu środowiska, zmian prawnych, gospodarczych,
politycznych, społecznych itp. i ich uwzględniania w dokumencie oraz przesuwania horyzontu planowania na kolejne lata. Program będzie poddawany przeglądowi w cyklu dwuletnim, choć monitorowanie postępów prac nad nim moŜe odbywać się z większą częstotliwością.
224
Streszczenie Programu Ochrony Środowiska
225
226
8.
Streszczenie Programu Ochrony Środowiska.
Przedmiotem niniejszego opracowania jest Program Ochrony Środowiska Powiatu Jarocińskiego. Jego załącznikiem jest Plan Gospodarki Odpadami. Program ten stanowi rozwinięcie, na poziomie lokalnym, uchwalonych dnia 09.07.2002 Programu Ochrony Środowiska Województwa Wielkopolskiego oraz uchwalonego niedawno Planu Gospodarki Odpadami dla Województwa Wielkopolskiego.
Zasadniczym zadaniem, jakie niniejsze opracowanie ma spełnić jest określenie celów, priorytetów i w konsekwencji działań, jakie stoją przed samorządem powiatowym w dziedzinie ochrony
środowiska. Ich podjęcie i wykonanie ma na celu realizację międzynarodowych zobowiązań naszego
kraju, a w szczególności podjętych w związku z przystąpieniem Polski do Unii Europejskiej oraz, w
znacznej mierze wynikającej z nich, Polityki Ekologicznej Państwa.
Program swoją strukturą bezpośrednio nawiązuje do Polityki Ekologicznej Państwa na lata
2003 – 2006 z uwzględnieniem perspektywy na lata 2007 – 2010. Podejmuje więc zagadnienia
ochrony dziedzictwa przyrodniczego, racjonalnego uŜytkowania zasobów przyrody, surowców, materiałów i energii oraz poprawy jakości środowiska i bezpieczeństwa ekologicznego. Zagadnienia te
są analizowane w odniesieniu do zasadniczych komponentów środowiska, a więc: przyrody i krajobrazu, lasów, gleb, kopalin i wód podziemnych, wód powierzchniowych i powietrza oraz skutków bytowania i prowadzenia działalności gospodarczej przez człowieka, czyli odpadów stałych i ciekłych,
hałasu, pól elektromagnetycznych, chemikaliów i awarii. Bardzo waŜnym i całkowicie nowym elementem Programu, związanym z koniecznością zdawania przez Starostę co dwa lata sprawy przed
Radą z jego realizacji, jest zbilansowanie potrzeb z moŜliwościami finansowymi, a więc osadzenie
go w realiach ekonomicznych. Podstawą jego opracowania były programy, plany, rejestry, dane administracji rządowej i samorządowej Województwa i Powiatu, dane uzyskane od podmiotów gospodarczych, dane, uzyskane z gmin.
Rozpoczynając prace nad Programem przedstawiciele Wykonawcy odwiedzili Starostwo i
gminy Powiatu. Wizja terenowa oraz rozmowy z pracownikami samorządowymi zajmującymi się
problematyką ochrony środowiska pozwoliły na szybkie wyrobienie sobie opinii na temat sytuacji w
Powiecie, ułatwiły teŜ lepsze rozumienie wszelakich dokumentów oraz koordynowanie prac projektowo-programowych. Późniejsza analiza dokumentów pozwoliła na poszerzenie i weryfikację wstępnych ocen. Powiatowy Program Ochrony Środowiska musiał powstawać w ścisłej współpracy z gminami go tworzącymi. Konieczne było bowiem uwzględnienie zadań planowanych przez gminy, które
większość z nich będą realizowały jako własne. Z tego właśnie powodu ich akceptacja dla wspólnego Programu, miała decydujące znaczenie dla powodzenia jego realizacji.
Największą trudność podczas jego opracowywania stanowiło uzgodnienie wspólnej dla Powiatu i gmin go tworzących, polityki w dziedzinie gospodarki odpadami. Wykonawca zaproponował
system bazujący na Powiatowym Centrum Gospodarki Odpadami pełniącym funkcję zarządczą systemu. Zapisanie w wytycznych do programów gminnych, niektórych inwestycji przez nie planowanych, otwiera drogę do podjęcia realizacji części z nich wspólnie przez kilka jednostek samorządu i
tym samym, poprzez efekt skali, stworzenie moŜliwości podjęcia starań o dofinansowanie z funduszy UE. Nowością, w tego rodzaju opracowaniach, jest zbilansowanie potrzeb z moŜliwościami ich
sfinansowania.
Bardzo waŜnym elementem w pracy nad Programem były dwie debaty z udziałem przedstawicieli Starostwa, gmin, jednostek organizacyjnych samorządu, administracji rządowej i środowisk
opiniotwórczych. Podczas nich dokonano analizy SWOT problematyki ochrony środowiska, zhierarchizowano silne i słabe strony oraz szanse i zagroŜenia, określono priorytety inwestycyjne. Oto zasadnicze kroki postępowania zrealizowane podczas opracowywania Programu:
• Określenie struktury Programu w nawiązaniu do Polityki ekologicznej państwa na lata 2003
– 2006 i Programu ochrony środowiska Województwa
• Ocena stanu poszczególnych komponentów środowiska w świetle dokumentów
• Ocena stanu środowiska dokonana przez liderów
• Przewidywane kierunki zmian w ocenie lokalnych liderów i ekspertów
• Ustalenie metodą ekspercko-społeczną priorytetów i celów do osiągnięcia do roku 2007 i
2011
• Ustalenie list priorytetowych przedsięwzięć inwestycyjnych i pozainwestycyjnych
• Ustalenie i uzgodnienie wytycznych dla gmin z uwzględnieniem moŜliwości podejmowania
ich przez większą ilość jednostek samorządu
• Zbilansowanie moŜliwości inwestycyjnych z listą priorytetów i ustalenie zadań i
harmonogramu realizacji na okres ośmiu lat
227
• Analiza instrumentów prawnych, ekonomicznych i kontrolnych realizacji Programu.
228
Powiat jarociński połoŜony jest na południu środkowej części województwa wielkopolskiego.
Od północy graniczy z powiatem średzkim, na północnym-wschodzie z wrzesińskim, na wschodzie i
południowym-wschodzie z pleszewskim, na południu z krotoszyńskim, a na zachodzie ze śremskim i
gostyńskim. Podstawowe jednostki administracyjne wchodzące w skład powiatu to miasta: Jarocin
(podzielone na 14 osiedli) i śerków oraz gminy: Jaraczewo (podzielona na 22 sołectwa), Jarocin
(podzielona na 23 sołectwa), Kotlin (podzielona na 12 sołectw) i śerków (podzielona na 21 sołectw).
Powiat jarociński to jeden z 31 powiatów ziemskich województwa wielkopolskiego, w którym utworzono równieŜ 4 powiaty grodzkie.
W dziedzinie ochrony przyrody stan istniejący przedstawia się następująco. Najwięcej informacji na temat jej zasobów dotyczy terenów leśnych i zawartych jest w róŜnego rodzaju dokumentacjach nadleśnictw. Brak jest wykonanej na terenie powiatu inwentaryzacji siedlisk przyrodniczych
podlegających ochronie. Z tego względu informacje dotyczące analizy stanu istniejącego oparte są
na danych fragmentarycznych, dotyczących tych gmin, gdzie prace inwentaryzacyjne zostały juŜ
wcześniej wykonane.
Rzeźba terenu na obszarze powiatu jest bardzo urozmaicona. Szczególnie malowniczy krajobraz występuje w gminie śerków (tzw. „Szwajcaria śerkowska”). W środkowej części gminy znajdują
się Wzgórza śerkowskie pokryte lasem, niespotykane jak na warunki niŜowe wzniesienia rozciągające się w trójkącie śerków-Bieździadów-Raszewy. NajwyŜsza i charakteryzująca się najbardziej
urozmaiconą rzeźbą jest część północna z kulminacją Łysej Góry 161 m n.p.m., która opada bardzo
gwałtownie ku Pradolinie Warciańsko-Obrzańskiej tworząc strome spadki - róŜnica wysokości sięga
90 m. Wzgórza te stanowią morenę czołową lądolodu skandynawskiego.
Południowa część gminy naleŜy do Wysoczyzny Kaliskiej. Teren ten o dość monotonnym i
płaskim krajobrazie wznosi się ku południowi do 114 m n.p.m. na południe od Lubini Małej, teren o
dobrych glebach wykorzystywanych rolniczo i stosunkowo małej powierzchni lasów. Uznając piękno
form krajobrazu i walory przyrodnicze w 1974 r. utworzono śerkowsko-Czeszewski Park Krajobrazowy o powierzchni 15 640 ha z tego 868 ha w północno-zachodniej i środkowej części gminy śerków, co stanowi 50,9% jej powierzchni. Do parku naleŜy blisko 74% lasów gminy oraz 54% uŜytków
zielonych.
Obszar Chronionego Krajobrazu „Szwajcaria śerkowska” na terenie ówczesnego województwa kaliskiego został utworzony w dniu 29 września 1989 r. Dnia 17 października 1994 utworzono
śerkowsko-Czeszewski Park Krajobrazowy. Przesłankami do objęcia tego typu formą ochrony przyrody na wyznaczonej części terytorium powiatu jarocińskiego były:
• unikalna rzeźba terenu z charakterystycznymi wyniesieniami moreny czołowej o róŜnicach
wysokości 50-90 m,
• bogate i zróŜnicowanie zbiorowiska roślinne często o cechach naturalnych,
• występowanie rzadkich i chronionych przedstawicieli fauny i flory,
• ciekawy układ hydrograficzny pradolin z rzekami Warta, Prosna i Lutynia,
• Historyczne wartości kulturowe z ośrodkami w Śmiełowie, Raszewach, śerkowie,
• walory turystyczno-krajoznawcze - interesujące panoramy widokowe przy duŜej zmienności
krajobrazowej, interesujące obiekty architektury, pomniki przyrody i interesujące ekspozycje
muzealne.
Na terytorium powiatu park zajmuje powierzchnię 8.680 ha, z czego 1.816 ha to tereny leśne,
755 ha trwałe uŜytki zielone, 5,946 ha to grunty orne, a 36 ha znajduje się pod wodami. Łącznie z
terenami znajdującymi się w granicach powiatów średzkiego i wrzesińskiego powierzchnia parku
zajmuje 15.640 ha.
Dla potrzeb określenia szczegółowych zasad funkcjonowania parku z uwzględnieniem miejscowych uwarunkowań, potencjalnych zagroŜeń, hierarchii zadań i potrzebnych przedsięwzięć, na
podstawie dotychczasowego rozpoznania oraz dokonanych analiz Zespół Parków Krajobrazowych
Województwa Wielkopolskiego opracował Plan Ochrony śerkowsko-Czeszewskiego Parku Krajobrazowego.
W granicach parku połoŜone jest około 74% lasów gminy śerków oraz 54 % uŜytków zielonych. Z parku krajobrazowego na gminę śerków. Do parku zostały włączone najwartościowsze pod
względem przyrodniczym, krajobrazowym i kulturowym obszary gminy.
Tak wyznaczony obszar uwzględnia całość środowiska parku we wzajemnych relacjach przestrzennych i powiązaniach Jako istotny uznano teŜ styk z Nadwarciańskim Parkiem Krajobrazowym
oraz powołanymi juŜ, a takŜe postulowanymi do powołania obszarami chronionego krajobrazu: Obszarem Pyzdrskim, Doliną Prosny, Doliną Lutyni, Ozem Mieszkowskim, Łęgami Nadwarciańskimi.
229
Uzyskano by dzięki temu obszar zwarty i zachowujący ciągłość przestrzenną o czytelnych w terenie
granicach, stanowiący pewną całość przyrodniczą i krajobrazową.
Rejestr pomników przyrody powiatu jarocińskiego zawiera 94 pozycje i obejmuje pojedyncze
drzewa, aleję dębową, głazy narzutowe, park, lasek bukowy, stanowisko bluszczu.
Szczegółowy rejestr pomników przyrody, podobnie jak uŜytków ekologicznych, stanowisk dokumentacyjnych oraz zespołów przyrodniczo-krajobrazowych, obowiązany jest prowadzić starosta
wykonując zadanie z zakresu administracji rządowej
W oparciu o przepisy ustawy o ochronie dóbr kultury, na terytorium powiatu zostały uznane za
zabytki, ujęte w rejestrze województwa wielkopolskiego, 11 obszarów parkowych.
W spisie parków historycznych zostały ujęte: parki dworskie w Bielejewie, Goli, Łowęcicach,
Panience i Parzęczewie oraz pałacowy w Cerekwicy z terenu gminy Jaraczewo, parki dworskie w
Golinie, Hilarowie, Mieszkowie, Potarzycy i Siedleminie oraz pałacowy w Zakrzewie z terenu gminy
Jarocin, parki dworskie w Kurcewie, Magnuszewicach, Orpiszewku, Sławoszewie, Woli KsiąŜęcej i
Wyszkach oraz pałacowy w Słupi z terenu gminy Kotlin jak i parki dworskie w Brzóstkowie, Lgowie,
Mniszewie, Pawłowicach, Prusinowie oraz pałacowe w Kretkowie i śerkowie z terenu gminy śerków.
Park w Kretkowie uznany został za pomnik przyrody. Wszystkie parki stanowią cenne przyrodniczo enklawy wysokiej zieleni w krajobrazie rolniczym oraz tereny rekreacyjne dla mieszkańców
i turystów.
Inne obszary przyrodniczo cenne proponowane do ochrony (szczególnej jako uŜytki ekologiczne, zespół przyrodniczo-krajobrazowy, stanowiska gatunków roślin chronionych, ostoje ptaków
wodno-błotnych)
W granicach parku krajobrazowego wyróŜnia się specyficzny obszar. PołoŜony na północ od
śerkowa do Warty, o najpiękniejszych widokach, róŜnorodności ekosystemów, z istniejącymi i projektowanymi rezerwatami przyrody i uŜytkami ekologicznymi oraz zabytkami architektury i kulturowym krajobrazie rolniczym wzorcowo ukształtowanym, nazywanym od dawna „Szwajcarią śerkowską”. Kwalifikuje się do uznania za zespół przyrodniczo-krajobrazowy. Taką kategorię ochronną wyznacza się w celu ochrony wyjątkowo cennych fragmentów krajobrazu naturalnego i kulturowego dla
zachowania jego wartości estetycznych (zgodnie z ustawą z dnia 16 października 1991 r. o ochronie
przyrody. Dz. U. z 2001 r. Nr 99, poz. 1079, tekst jednolity ze zm.). Uchwałę w tym zakresie moŜe
podjąć równieŜ rada gminy.
Specyficzny układ dolin Warty i Prosny ma szczególne znaczenie ekologiczne w całym systemie przyrodniczym kraju i Wielkopolski, z tego względu uznane zostały za korytarze ekologiczne o
znaczeniu krajowym. Dolina Warty w tej sieci na odcinku od Nowej Wsi Podgórnej do Józefowa
(gmina Uniejów) została zaliczona do obszarów węzłowych o znaczeniu międzynarodowym. W granicach gminy śerków znajduje się tylko jej niewielki fragment - od ujścia Prosny do Pogorzelicy).
Zgodnie z Koncepcją Krajowej Sieci Ekologicznej ECONET – Polska z 1995 r. Sieć ma tworzyć
spójny przestrzennie system obszarów, których walory przyrodnicze mają najwyŜszą rangę krajową!
międzynarodową, Poszczególne obszary włączone do systemu odznacza znaczny udział dobrze
zachowanych systemów naturalnych, seminaturalnych i obszarów ekstensywnie uŜytkowanych. Ponadto są one wzajemnie zintegrowane funkcjonalnie i przestrzennie siecią powiązań przyrodniczych
(korytarze ekologiczne),
Na terenie powiatu nie wyodrębniono obszaru zaliczonego do sieci NATURA 2000.
Na terytorium powiatu 6,7 % powierzchni uległo na przestrzeni czasu trwałym zmianom antropopresyjnym. Wynika to z zagospodarowania części obszaru pod potrzeby urbanizacyjne. Świat
zwierzęcy to zestaw typowych dla tego rodzaju biocenoz przedstawicieli fauny, w tym zwierzęta
udomowione utrzymywane w ramach chowu i hodowli.
Prawie 65 % (64,72 %) powierzchni omawianego obszaru to grunty orne uŜytkowane rolniczo.
W większości na tych terenach uprawia się rośliny uŜytkowe jednoroczne, jak zboŜa, kukurydzę,
okopowe czy przemysłowe (rzepak), rzadziej wieloletnie uprawy paszowe (koniczyna, lucerna) i w
nielicznych przypadkach owoce i warzywa. Stosowanie nawozów sztucznych oraz chemicznych
środków ochrony roślin, w znaczącym stopniu zmieniły naturalny charakter tych obszarów.
Paranaturalne warunki rozwoju roślinności stwarzają trwałe uŜytki zielone, tj. łąki i pastwiska
zajmujące 7,25 % powierzchni powiatu. Działalność na tych obszarach jest zbliŜona do gospodarki
ekstensywnej, co stwarza dogodne warunki do Ŝycia roślin charakterystycznych dla naszej strefy
geograficzno-klimatycznej.
Na polach, łąkach, pastwiskach, a szczególnie na brzegach cieków wodnych, napotyka się
kępy drzew, najczęściej liściastych o charakterze naturalnym, stanowiące miejsca bytowania dla
230
mniejszych i większych przedstawicieli świata zwierząt, grunty te zajmują 0,36 % powierzchni ogółem.
NieuŜytki i tereny inne stanowią na terytorium powiatu niespełna 1 % powierzchni.
Rolnicza działalność człowieka, przeznaczenie znacznych areałów powierzchni pod uprawę
roli jak i rozwój hodowli zwierząt gospodarskich spowodował ograniczenie naturalnych siedlisk świata zwierzęcego.
Na terenie powiatu, tam gdzie mają miejsce ekosystemy zbliŜone do naturalnych egzystuje
zwierzęta typowe dla nizinnych obszarów Polski m. in.: jelenie, dziki, sarny polne i leśne, sporadycznie daniele, stada zajęcy, lisy, kuny, rzadziej borsuki, jenoty, ryjówka, kret, jeŜ, nietoperz, wydra, bóbr. Bardzo bogata jest awifauna, gdzie stwierdzono występowanie ok. 140 gatunków ptaków,
w tym przedstawicieli podlegających ochronie, jak: bociany czarny i biały, Ŝuraw zwyczajny, bąk, bączek, orzeł bielik, myszołów zwyczajny, jastrząb gołębiarz, kania ruda, kania czarna, jerzyk, kukułka,
lelek kozodój, kraska, zimorodek zwyczajny, dudek, dzięcioł, kruk, szpak, wilga, sikora, kowalik,
drozd, słowik, kos, pliszka, jaskółka, skowronek i inne. TakŜe wśród gadów (jaszczurka, padalec,
zaskroniec), płazów (kumak nizinny, traszka, buczek ziemny, rzekotka drzewna, ropucha zwyczajna,
ropucha paskowana) oraz owadów (kozioróg dębosz, jelonek rogacz, nadobnica alpejska, biegacz i
trzmiel) znajdujemy szereg osobników podlegających prawnej ochronie gatunkowej. Ryby, poza
stawami hodowlanymi ukierunkowanymi głównie na hodowlę karpia, tołpygi i amura oraz częściowo
poza akwenami podlegającymi procesom zarybiania, reprezentowane są przez gatunki charakterystyczne dla środkowopolskich nizinnych wód słodkowodnych. Niedostateczny jeszcze stan czystości
wód powierzchniowych nadal ogranicza ich moŜliwości rozwojowe. W rzekach i większych zbiornikach wodnych powiatu do najczęściej występujących gatunków ryb naleŜą: ciernik, kiełb, płoć, karaś, karp, wzdręga, lin, szczupak, okoń, rzadziej sum, węgorz.
Brak pełnej inwentaryzacji nie pozwala na szczegółową analizę florystyczną. Z dotychczasowych danych wynika, Ŝe z gatunków chronionych i rzadkich wymienić moŜna m.in. widłak spłaszczony, widłak goździsty, konwalia majowa, mącznica lekarska, kruszyna pospolita, grzybień biały,
grąŜel Ŝółty, goździk piaskowy, goździk kropkowany, dziewanna pospolita, dziewanna drobnokwiatowa, kocanka piaskowa, pierwiosnka lekarska, cis pospolity, bluszcz pospolity.
Przemiany zachodzące w szacie roślinnej pod wpływem człowieka stają się coraz intensywniejsze - jest to jeden wielki proces, który określa się mianem synantropizacji, która przejawia się
uboŜeniem taksonów rodzimych, przemieszczaniem się gatunków na siedliska wytworzone przez
człowieka, wzbogacanie flory o gatunki obcego pochodzenia.
W miejscowych planach zagospodarowania przestrzennego problematyka ochrony przyrody
ogranicza się na ogół do podstawowych stwierdzeń lub pobieŜnej inwentaryzacji pojedynczych tworów przyrody lub zaznaczenia na mapie planu korytarza ekologicznego lub granic formy ochrony
przyrody. Brak jest jakiejkolwiek pogłębionej analizy w prognozach oddziaływania na środowisko,
opracowań ekofizjograficznych, danych z inwentaryzacji środowiska, Brak jest takŜe najczęściej w
takich zespołach przyrodników; plany wykonywane są przez urbanistów, pomijających często pełną
problematykę ochrony przyrody. Plany nie zawsze we właściwy sposób przedstawiają problematykę
leśną; brak jest takŜe wyznaczenia gruntów porolnych przeznaczonych do zalesień.
NaleŜy przewidywać, Ŝe niezadowalający stan ochrony przyrody, będzie się pogłębiał o ile nie
zostaną na ten cel przeznaczone znaczne środki finansowe i o ile nie uzyska on pełnej akceptacji
społecznej.
RóŜnorodność biologiczna kraju naleŜy do najbogatszych w Europie. Zgodnie z szacunkami
Polskiego Studium RóŜnorodności Biologicznej łączna liczba gatunków zarejestrowanych na obszarze Polski wynosi około 72-75 tysięcy.
Ochronę gatunkową realizuje się w Polsce w celu zabezpieczenia dziko występujących roślin i
zwierząt w tym zwłaszcza gatunków rzadkich lub zagroŜonych wyginięciem, jak teŜ w celu zachowania róŜnorodności genetycznej. Ustawa z dnia 16 października 18991 r. o ochronie przyrody (Dz.
U. z 2001 r. Nr 99, poz. 1079) i towarzyszące jej wykonawcze akty prawne określają listę gatunków
objętych ochroną, sposoby jej wykonywania, stosowne ograniczenia, nakazy i zakazy określa Minister Środowiska. Prawo obejmowania zagroŜonych gatunków ochroną prawną przysługuje takŜe
wojewodom, o ile reŜim ochronny nie został ustalony w stosownym rozporządzeniu Ministra Środowiska, a potrzeba taka występuje w danym regionie. Działania mające na celu ratowanie gatunków
zagroŜonych wyginięciem obejmują: tworzenie rezerwatów florystycznych i faunistycznych oraz
obejmowanie ochroną miejsc rozrodu i regularnego przebywania zwierząt.
W stosunku do miejsc rozrodu i regularnego przebywania gatunków chronionych ustala się
ich granice, zabrania się dokonywania zmian polegających na wycinaniu drzew lub krzewów, pro231
wadzeniu robót melioracyjnych, wznoszeniu obiektów, urządzeń oraz prac mających wpływ na
ochronę miejsc rozrodu i regularnego przebywania tych zwierząt, a takŜe zabrania się przebywania
ludzi, bez zgody wojewody.
Obszary chronionego krajobrazu stanowią najbardziej rozległą powierzchniowo (22,8 % powierzchni kraju), a w myśl zapisów II Polityki Ekologicznej Państwa obszary te mają objąć łącznie 30
% powierzchni kraju.
Opracowanie pt. Strategia ochrony Ŝywych zasobów przyrody w Polsce uwzględnia ścisły
związek stanu przyrody ze stanem środowiska. Strategia określa występujące zagroŜenia dla środowiska, ocenę stanu działań w zakresie ochrony róŜnorodności biologicznej w róŜnych działach
gospodarki oraz załoŜenia do dalszych działań.
Kolejnym dokumentem, który odnosi się do ochrony, trwałego i zrównowaŜonego wykorzystania róŜnorodności biologicznej w lasach jest przyjęta przez Radę Ministrów w 1997 roku Polityka Leśna Państwa. PowyŜszy dokument podkreśla potrzebę zapewnienia ochrony wszystkim lasom a
szczególnie najcenniejszym ekosystemom oraz kluczowym i rzadkim elementom biocenoz.
Obserwowane są regresywne tendencje rozwoju w przypadku 1648 gatunków roślin, w tym
zagroŜonych jest 29 % gatunków porostów, 20 % wątrobowców i grzybów wielkoowocnikowych, 18
% mchów i 15 % roślin naczyniowych.
W Polsce przyjęto, Ŝe ochrona róŜnorodności biologicznej jest podstawowym składnikiem polityki Państwa prowadzonej zgodnie z zasadami rozwoju zrównowaŜonego. W zakresie ochrony
przyrody podstawowymi aktami prawnymi w Unii Europejskiej są Dyrektywa Siedliskowa (dyrektywa
Rady 92/43/EWG w sprawie ochrony siedlisk naturalnych oraz dzikiej fauny i flory) i Dyrektywa Ptasia (dyrektywa Rady 79/409/EWG o ochronie dziko Ŝyjących ptaków). Mają one na celu utrzymanie
róŜnorodności biologicznej państw członkowskich Unii poprzez ochronę najcenniejszych siedlisk
oraz gatunków fauny i flory na ich terytorium.
Cel ten realizowany będzie m.in. poprzez utworzenie europejskiej sieci ekologicznej NATURA
2000, złoŜonej z tzw. Specjalnych Obszarów Ochrony (SOO), wytypowanych na podstawie Dyrektywy Siedliskowej i Obszarów Specjalnej Ochrony (OSO) wytypowanych na podstawie Dyrektywy
Ptasiej.
Ochrona dziedzictwa przyrodniczego i racjonalne uŜytkowanie zasobów przyrody jest jednym
z wojewódzkich priorytetów programu ochrony środowiska woj. wielkopolskiego. Związane jest to z
koniecznością uwzględniania wymogów Unii Europejskiej. Głównymi kierunkami przyjętymi w Strategii Rozwoju Działań do 2010 roku są: ochrona i wzrost róŜnorodności biologicznej i krajobrazowej i
doskonalenie systemu obszarów prawnie chronionych, w tym wdroŜenie systemu NATURA 2000
oraz ochrona zagroŜonych gatunków roślin i zwierząt.
Zachowanie, właściwe wykorzystanie oraz odnawianie zasobów przyrody i jej składników, w
szczególności dziko występujących roślin i zwierząt, siedlisk przyrodniczych oraz krajobrazu jest
głównym celem ochrony przyrody.
Projekt sieci NATURA 2000 obejmuje w woj. wielkopolskim 13 obszarów powyŜej 100 ha w
tym Puszcza Drawska, Nadnoteckie Łęgi, Puszcza Notecka, Jezioro Gopło i okolice, Jeziora Powidzkie, Wielkopolski Park Narodowy, Rogaliński Park Krajobrazowy, Dolina Środkowej Warty,
Wielki Łęg Obrzański, Zbiornik Wonieść, Przmęcki Park Krajobrazowy, Zbiornik Jeziorsko, Dolina
Baryczy; obszary punktowe stanowią Forty w Poznaniu oraz 5 obszarów rezerwowych, Lasy Wałeckie, Puszcza Zielonka, Jezioro Zgierzynieckie, Jeziora Obrzańskie, Jeziora Chobienickie i Zbąszyńskie stanowiących 10,7 % powierzchni województwa
Poznanie zasobów przyrodniczych regionu jest niezbędnym warunkiem do określenia kierunków i form jego ochrony. Warunkiem ich rozpoznania jest wykonanie inwentaryzacji przyrodniczej
gmin, co wynika z zapisów Programu Wykonawczego do II Polityki Ekologicznej Państwa. Większość gmin województwa nie ma podstawowej inwentaryzacji przyrodniczej, a stan zasobów przyrodniczych jest słabo rozpoznany.
Do obszarów przyrodniczo cennych naleŜą m. in. doliny rzeczne, pełniące funkcję korytarzy
ekologicznych dla przemieszczania się fauny i flory. Na terenie województwa w 2003 r. nowelizowane są granice obszarów chronionego krajobrazu. Wprowadzone zmiany ukształtują nowy, ciągły
system obszarów chronionych.
Na terenie województwa wielkopolskiego Ŝaden z parków krajobrazowych nie ma aktualnego,
spełniającego wymogi prawne planu ochrony.
Ochrona terenów zieleni jest obowiązkiem gmin, które podejmują działania w kierunku rozwoju tych terenów. Rygorom ochronnym poddane są parki, zadrzewienia itp. Tworzenie nowych załoŜeń parkowych oraz kształtowane miejskiej zieleni urządzonej wpłynie na poprawę ich struktury
232
przyrodniczej. Szczególnie waŜna będzie renowacja parków oraz terenów zieleni usytuowanych
wzdłuŜ skarp i dolin rzecznych znajdujących się na terenie miast. Na terenach parkowych zastosowane będą gatunki właściwe dla siedliska ze znacznym udziałem zieleni niskiej i kępami zadrzewień.
Ochrona gatunkowa roślin i zwierząt ma na celu zabezpieczenie dziko występujących roślin
lub zwierząt oraz ich siedlisk, a w szczególności gatunków rzadko występujących, endemicznych,
podatnych na zagroŜenia i zagroŜonych wyginięciem. DuŜe znaczenie ochronne ma tworzenie sieci
ostoi ptaków IBA (Important Bird Area). Planowane jest wyznaczenie analogicznej sieci IPA (Important Plant Area) - obszarów waŜnych dla flory.
Na stan fauny i flory wpływają poszczególne sektory gospodarki. Waloryzacja ułatwi wyznaczenie na zagospodarowywanym obszarze terenów istotnych dla zwierząt np. ze względu na gody,
lęgi itp.
Rozwój sieci komunikacyjnej wymusi budowę przejść dla zwierząt nad i pod trasami komunikacyjnymi. Ze względu na gęstą sieć hydrograficzną wykorzystywaną równieŜ do produkcji energii
istotne jest budowanie przepławek dla zwierząt wodnych.
Dynamiczny rozwój turystyki wymusza konieczność określenia zasad korzystania z zasobów
przyrody. Szczególnie waŜna jest edukacja przyrodnicza społeczeństwa w tym zakresie, która powinna przebiegać na róŜnych płaszczyznach, obejmując zarówno sferę środowiska przyrodniczego
jak i środowiska kulturowego. Rozwój edukacji i wymiany informacji w celu podnoszenia społecznej
świadomości w dziedzinie ochrony przyrody i róŜnorodności biologicznej jest jednym z zadań określonych w programie wykonawczym do II Polityki Ekologicznej Państwa.
WaŜne w województwie wielkopolskim ze względu na sprzyjające warunki do rozwoju turystyki i rekreacji będzie zapewnienie moŜliwości mieszkania, pracy oraz wypoczynku mieszkańcom województwa, zapewnienie warunków wypoczynku przyjezdnym, przy jednoczesnym zapewnieniu warunków dla właściwej ochrony walorów przyrodniczych i krajobrazowych poprzez odpowiednie udostępnianie obiektów i obszarów chronionych oraz wykreowanie właściwych zachowań społeczeństwa w zakresie ochrony przyrody.
Działania na rzecz ochrony róŜnorodności biologicznej obejmują równieŜ sektor rolnictwa.
Wspieranie form rolnictwa stosującego metody produkcji nienaruszające równowagi przyrodniczej,
przede wszystkim rolnictwa ekologicznego jest jednym z celów stawianych przez II Politykę Ekologiczną Państwa.
Wartości przyrodnicze województwa wielkopolskiego, szczególnie doliny Warty narzucają preferowanie rolnictwa przyjaznego środowisku, promujące tradycyjne metody gospodarowania. Szansą dla tych obszarów będzie rozwój rolnictwa ekologicznego i agroturystyki. Jednym z najwaŜniejszych instrumentów polityki zrównowaŜonego rozwoju terenów wiejskich są tzw. programy rolnośrodowiskowe. Są one instrumentem finansowym, polegającym na wsparciu finansowym działań na
rzecz ochrony środowiska i ochrony walorów krajobrazu wiejskiego.
W województwie wielkopolskim wiele czynników abiotycznych i antropogenicznych przyczyniło się do zakłócenia procesów fizjologicznych w rozwoju drzew i zmniejszyło ich naturalną odporność biologiczną. Dlatego duŜe znaczenie będzie miało przywrócenie do właściwego stanu siedlisk
przyrodniczych charakteryzujących się silnym przekształceniem m.in. wskutek nasadzania sosny,
zabiegów melioracyjnych, jak równieŜ wzbogacenie istniejącego drzewostanu. Istotne będzie dostosowanie nasadzeń do typu siedliska naturalnego i ograniczenie praktyki wprowadzania monokultur
sosnowych na wszystkie typy siedlisk. Podstawą prawidłowych zalesień, są prowadzone rozpoznania glebowo-siedliskowe.
DuŜe znaczenie będzie miała kontynuacja prac prowadzonych przez nadleśnictwa, zmierzających do ograniczenia do minimum chorób i szkód w drzewostanach oraz do poprawy stanu zdrowotnego i sanitarnego lasów województwa. Kontynuacja realizowanych prac hodowlano-ochronnych
w celu poprawy bioróŜnorodności prowadzić będzie m.in. do zwiększania nasadzeń róŜnych gatunków liściastych, bardziej odpornych na zanieczyszczenia powietrza. Nadleśnictwa prowadzą prace
ciągłe zmierzające do rozpoznania zasobów róŜnorodności biologicznej w lasach. Ograniczać będzie się stosowanie środków chemicznych, głównie insektycydów, na korzyść biopreparatów, działających bardziej selektywnie.
Zachowanie spójności przestrzennej obszaru województwa stanowi jeden z priorytetów Planu
Zagospodarowania Przestrzennego Województwa Wielkopolskiego. Jednym z działań zmierzających do zapewnienia ciągłości i przestrzennej spójności systemu obszarów leśnych w granicach województwa i sąsiadujących województw będzie zalesianie gleb nieprzydatnych rolniczo tj. gleb V i VI
klasy. Ponadto zalesiane będą grunty zdegradowane oraz grunty pełniące funkcje ochronne wód
233
powierzchniowych i podziemnych. Prowadzone zalesianie powinno równieŜ uwzględniać potrzeby
ochrony walorów przyrodniczych gruntów nieleśnych w tym cennych łąk, muraw i in. Mimo podejmowanych działań ochronnych nadal na terenie powiatu występują gleby niskiej klasy.
W ostatnim czasie Regionalne Dyrekcje Lasów Państwowych przystąpiły do opracowania Regionalnych Programów Operacyjnych Polityki Leśnej Państwa (RPOPLP), będących częścią Narodowego Planu Leśnego (NPL) - dokumentu postulowanego przez Strategię Leśną Unii Europejskiej i
wymaganego w polityce środowiskowej i rolnej Unii.
Zgodnie z przepisami starosta nie jest organem ochrony przyrody. Nie oznacza to jednak, Ŝe
nie moŜe współpracować z organami ochrony przyrody i nadleśnictwami (zwłaszcza w zakresie
nadzoru nad pracami gospodarczymi i ochronnymi w lasach prywatnych).
Brak jest przedsięwzięć inwestycyjnych w województwie; wszystkie działania powiatu ograniczają się do przedsięwzięć pozainwestycyjnych i to wyłącznie w ramach współpracy z organami
ochrony przyrody i nadleśnictwami.
Ochrona cennych ekosystemów lub obiektów powinna być priorytetem w działaniach związanych z ochroną przyrody. Podniesienie bioróŜnorodności wpłynie na równowagę i trwałość wielu
ekosystemów mających znaczenie lokalne.
W granicach Parku wiodącymi są funkcje ekologiczno-ochronne, którym podporządkowane
muszą być uŜytkowanie i zagospodarowanie terenu, natomiast wszelkie działania mają zmierzać do
utrzymania, ochrony i wzbogacania potencjału naturalnego. W zakresie gospodarki przestrzennej
dominuje tu leśno rolniczy sposób uŜytkowania. Gospodarka leśna, wodna i rolna na terenie parku
powinna być prowadzona zgodnie z zasadami ekologicznymi. Promować powinno się ekstensywne i
specjalistyczne formy turystyki nawiązujące do walorów parku.
Lasy Powiatu Jarocińskiego administracyjnie naleŜą do nadleśnictw Jarocin, Taczanów i Piaski. Nadleśnictwa podlegają administracyjnie Regionalnej Dyrekcji Lasów Państwowych w Poznaniu.
Nadleśnictwo Jarocin połoŜone jest na terenie województwa wielkopolskiego w 13 gminach
naleŜących do 3 powiatów, połoŜone jest na obszarze 130 454 ha. W składzie gatunkowym drzew
moŜna wyróŜnić: sosnę, dąb, buk, brzozę, olszę, jesion, świerk, daglezję, grab, modrzew, topolę, lipę.
Na terenie nadleśnictwa występuje około 680 gatunków roślin naczyniowych w tym około 45
gatunków drzew oraz 6 gatunków porostów i 15 gatunków mchów. Wiele gatunków jest objętych
ochroną ścisłą oraz umieszczonych na Czerwonej Liście zagroŜonych i ginących roślin Wielkopolski.
Nadleśnictwo Taczanów podzielone jest na trzy obręby leśne: Bagatela, Taczanów i Wielowieś. Nadleśnictwa Taczanów połoŜone są na obszarze województwa Wielkopolskiego, na terenie
13 gmin
Zgodnie z podziałem kraju na regiony fizyczno-geograficzne J. Kondrackiego (1994) obszar
nadleśnictwa połoŜony jest w Prowincji Nizin Środkowopolskich, Makroregion Niziny PołudniowoZachodniej, Mezoregionie Wysoczyzny Kaliskiej, Mezoregionie Równiny Rychwalskiej, Mezoregionie Kotliny Grabowskiej oraz Makroregionie Wału Trzebnickiego i Mezoregionie Wzgórz Ostrzeszowskich.
Powierzchnia ogólna Nadleśnictwa Piaski wynosi 19861 ha, natomiast leśna 19081 ha. Lasy
Nadleśnictwa połoŜone są na terenie 6 powiatów. Pod względem kategorii ochronności lasy te dzielą się na: rezerwaty - 0,1 %, lasy ochronne - 58,8 % (w tym wodochronne - 35,4 %), lasy gospodarcze - 41,1 %.
Pod względem struktury uŜytkowania gruntów lasy powiatu jarocińskiego stanowią zaledwie
18 % powierzchni powiatu; przewaŜają (ponad 70 %) uŜytki rolne. Lasy i tereny leśne powiatu zajmują łącznie 10 688,3 ha powierzchni, co stanowi nieco powyŜej 18 % pokrycia całego terytorium.
NajwyŜszym wskaźnikiem lesistości odznacza się teren gminy Jarocin (25,34 %), a następnie kolejno: Jaraczewo (16,69 %), śerków (14,52 %) i Kotlin (11,45 %).
Lasy zagroŜone są poŜarami oraz lokalnie zanieczyszczeniami przemysłowymi (głównie
nadmierne stęŜenia dwutlenku siarki). Dodatkową przyczyną złego stanu lasów jest to, Ŝe wiele
drzewostanów powstało na gruntach porolnych, które atakowane przez hubę korzeniową, lub na
gruntach podtapianych, a takŜe gradacje owadów i grzybów pasoŜytniczych.
Najwięcej lasów prywatnych występuje na terenie miasta i gminy śerków (308,1 ha), natomiast najmniej na terenie miasta i gminy Jarocin (118,4 ha).
Przewidywane kierunki zmian związane są z jednej strony ze zwiększeniem powierzchni leśnych poprzez zalesianie, a z drugiej z przebudową drzewostanów zgodnie z występującymi siedliskami, co szczegółowo określają operatu urządzeniowe w poszczególnych nadleśnictwach.
234
Zasady polityki przestrzennej, obejmują między innymi zachowanie istniejących lasów, ze
szczególnym uwzględnieniem ich ochrony. Dlatego podstawowym celem jest ochrona ekosystemów
leśnych oraz zalesianie nieuŜytków i zwiększanie zalesiania gruntów, Konieczne jest współdziałanie
z właścicielami lasów, w celu udostępnienia i zagospodarowania lasów dla celów turystyki i rekreacji.
Lasy połoŜone na terenie powiatu przewidziane są w duŜej mierze do pełnienia funkcji
ochronnych, izolacyjnych i krajobrazowych. Niezbędne jest dlatego uzupełnienie i powiększanie zasobów leśnych, przebudowa drzewostanów monokulturowych i zdegradowanych.
Wszystkie lasy nadleśnictwa Jarocin z uwagi na zaliczenie do stref uszkodzeń przemysłowych
naleŜą do lasów ochronnych. Jednak z uwagi na funkcje ekologiczne i krajobrazowe, jakie pełnią lasy w tym rejonie, część z nich ma odpowiednią w związku z tym kwalifikację.
Uszkodzenia drzewostanów dotyczą głównie gatunków iglastych. W czynnościach odnowieniowych uwzględnia się zwiększenie proporcji gatunków liściastych, szczególnie dębu, dębu czerwonego, buka, lipy i brzozy. W podszyta wprowadza się grab i olchę.
Ekosystemy leśne stanowią w Polsce najcenniejszy i najliczniej reprezentowany składnik
wszystkich zasobów przyrody, obejmujących około 25 % powierzchni kraju. Prawie połowę (45,8 %)
powierzchni obszarów chronionych zajmują lasy, a tym samym ponad 40 % powierzchni lasów zostało zaliczonych do jednej z licznych form ochrony przyrody.
Lasy są odnawialnym źródłem przede wszystkim surowców drzewnych, warunkujących rozwój cywilizacyjny i ekologizację bezpośredniego otoczenia człowieka. UŜytkowanie zasobów drzewnych w ostatnich latach realizowane jest na poziomie zbliŜonym do moŜliwości przyrodniczych określonych zgodnie z zasadą trwałości lasów i zwiększania zasobów leśnych. Lasy polskie zaspokajają
3
w zasadzie zapotrzebowanie na drewno przy jego zuŜyciu w wysokości 0,5 m na jednego miesz3
kańca; jest to znacznie poniŜej średniej europejskiej (0,8 m /1 mieszk.).
Lasy znajdują się w sytuacji stałego zagroŜenia stanu zdrowotnego przez czynniki abiotycznego, biotycznego i antropogenicznego pochodzenia. Zanieczyszczenia powietrza atmosferycznego
nadal stanowią istotne zagroŜenie dla ekosystemów leśnych, mimo Ŝe poziom depozytu dwutlenku
siarki i tlenków azotu w lasach w ostatnich latach wyraźnie maleje. Jednak stałe oddziaływanie zanieczyszczeń i ich dotychczasowa akumulacja w środowisku leśnym zwiększają predyspozycje chorobowe lasów. Anomalie pogodowe, nasilające się w czasie występowania ekstremalnych temperatur, opadów i wiatrów, nabierają charakteru trwałego czynnika, uaktywniającego procesy szkodotwórcze w środowisku leśnym.
W ostatnich kilku latach stwierdza się zauwaŜalną poprawę w stanie uszkodzenia drzewostanów w Polsce. Udział drzewostanów uszkodzonych (o defoliacji koron powyŜej 25 %) maleje z 55 %
w 1994 r. i 40 % w 1996 do 36 % w 1997 r. ChociaŜ uwaŜa się, Ŝe proces degradacji polskich lasów
został powstrzymany, to jednak lasy Polski nadal naleŜą do najbardziej zagroŜonych w Europie.
Udział drzewostanów znajdujących się pod wpływem szkodliwych czynników na naszym kontynencie wynosi średnio 25 %, a w krajach Unii Europejskiej 17 %. Głównym źródłem zagroŜeń lasów są
choroby systemów korzeniowych (huba korzeni i opieńki), szczególnie aktywne w drzewostanach
załoŜonych na gruntach porolnych. Nadal nadmierne szkody gospodarcze w lasach wyrządzają roślinoŜerne ssaki, głównie: jeleń, sarna i łoś.
Wielofunkcyjność lasów, ich znaczenie w rozwoju cywilizacyjnym, a jednocześnie niepewność
moŜliwości ich zachowania w zmieniających się przyrodniczo-klimatycznych warunkach, wymaga
zwiększenia wysiłków na rzecz dalszego przekształcenia gospodarki leśnej z intensywnie produkcyjnej na proekologiczną.
Rozwiązań systemowych kojarzących cele ochrony środowiska i gospodarki przestrzennej
oraz gospodarki leśnej i rolnej wymaga problem zwiększenia lesistości kraju do 30 % w 2020 r. i 33
% w dalszej perspektywie.
Zapobieganie wylesieniem w Polsce określone zostało jako jeden z podstawowych celów Polityki Leśnej Państwa z 1997 r. Cel ten zamierza się osiągnąć poprzez zapewnienie trwałości lasów
wraz z ich wielofunkcyjnością, w tym zwłaszcza powiększanie zasobów leśnych kraju, polepszenie
stanu zasobów leśnych i ich kompleksową ochronę oraz rezygnację z dominacji w gospodarce leśnej modelu surowcowego oraz reorientację zarządzania lasami i wprowadzeniu modelu proekologicznej i zrównowaŜonej gospodarki leśnej odpowiadającej kryteriom obowiązującym obecnie w
Europie.
Koncepcja zwiększania lesistości i zadrzewień, preferująca środowiskotwórczą rolę lasów
stanowi podstawę Krajowego Programu Zwiększania Lesistości, przyjętego przez Radę Ministrów w
235
1995 r. Program zakłada wzrost lesistości kraju z obecnych 28 % do 30 % w 2020 r. i 33 %
w 2050 r.
Kierunki modernizacji leśnictwa w stronę jego ekologizacji i bardziej zrównowaŜonego eksploatowania zasobów biologicznych lasów wytyczyła Polska polityka zrównowaŜonej gospodarki leśnej,
wprowadzona do realizacji w 1999 r. przez Dyrektora Generalnego Lasów Państwowych.
Prowadzona przez Polskę gospodarka leśna jest zgodna z trendami leśnictwa światowego
określonymi w Zasadach Leśnych, przyjętych przez 170 krajów w 1992 roku w czasie konferencji
Narodów Zjednoczonych na temat Środowiska i Rozwoju (UNCED). Komisja Europejska w raporcie
z dwustronnego przeglądu prawa w obszarze negocjacyjnym Rolnictwo wyraziła opinię, Ŝe polskie
prawodawstwo związane ze sprawami leśnictwa jest takŜe zgodne z europejską polityka leśną.
Rozwój leśnictwa zgodnie z zawartymi w ustawie o lasach z 1991 r. ustaleniami jest gwarancją zachowania duŜej bioróŜnorodności obszarów leśnych.
Powiat Jarociński leŜący w południowo – środkowej części województwa wielkopolskiego jest
obszarem charakteryzującym się predyspozycjami do rozwoju rolnictwa z produkcją zdrowej Ŝywności (gminy Jarocin, śerków, Kotlin, Jaraczewo) oraz ze zlokalizowanymi istotnymi dla ochrony przyrody i bioróŜnorodności obszarami (śerkowsko – Czeszewski Park Krajobrazowy). Jest przede
wszystkim powiatem rolniczym ze znaczącą przewagą gruntów dobrych.. Podstawowe jednostki
administracyjne wchodzące w skład powiatu to miasta: Jarocin (podzielone na 14 osiedli) i śerków
oraz gminy: Jaraczewo (podzielona na 22 sołectwa), Jarocin (podzielona na 23 sołectwa), Kotlin
(podzielona na 12 sołectw) i śerków (podzielona na 21 sołectw). Generalnie powiat pod względem
gospodarczym charakteryzuje się strukturą rolno – przemysłową z dominującym ciąŜeniem na rolnictwo ponad innymi gałęziami gospodarki.
Znaczną powierzchnię w powiecie – blisko 73% - zajmują uŜytki rolne. Jakość gleb w powiecie jest więc bardzo istotnym czynnikiem dla rozwoju rolnictwa warunkującym wysokość i jakość
uzyskiwanych plonów.
Gleby w powiecie są w blisko 75% II-IV klasy, ale teŜ występują gleby urodzajne takie, jak np.:
czarne ziemie. Na terenie gminy śerków spotykamy najczęściej gleby pseudobielicowe i brunatne
wyługowane wytworzone z piasków gliniastych. Na terenie gminy Jaraczewo dominują bielice właściwe i gleby brunatne właściwe bądź wyługowane oraz lokalnie w obrębie dolin rzecznych mady
wytworzone z utworów piaszczysto-gliniastych. Północno-zachodnia część gminy to niskiej jakości
wyługowane gleby brunatne powstałe z piasków słabogliniastych podścielonych przewaŜnie piaskami luźnymi.
MoŜna stwierdzić, Ŝe gleby powiatu charakteryzują się duŜą mozaikowością związaną z miejscową budową geologiczną i morfologią terenu. W części środkowej i południowej omawianego terytorium wytworzyły się one z utworów czwartorzędowych, plejstoceńskich powstałych w okresie
zlodowacenia środkowopolskiego, natomiast na terenach północnych powstałych w okresie zlodowacenia bałtyckiego fazy leszczyńskiej. Lokalnie, co jest wynikiem występującego miejscowo
ukształtowania terenu, struktury czwartorzędowe nierzadko są pokryte utworami holoceńskimi.
Obecnie obserwuje się stopniowe zmiany w strukturze władania gruntami spowodowane zbywaniem nieruchomości rolnych z zasobu Skarbu Państwa na rzecz rolników indywidualnych oraz
prywatyzacją zarządzania dotychczasowych wielkoobszarowych państwowych gospodarstw rolnych.
Średnia powierzchnia gospodarstwa rolnego w powiecie wynosiła 9,87 ha,
a w poszczególnych gminach: Jaraczewo – 8,97 ha, Jarocin – 8,70 ha, Kotlin – 10,50 ha i na terenie
gminy śerków – 11,90 ha. Struktura uŜytkowania terenu sugeruje rozwój powiatu w kierunku rolnoprzetwórczym i agroturystycznym.
Na terenie powiatu jarocińskiego występują zdegradowane przez przemysł obszary. Głównie
są to tereny eksploatacji gazu ziemnego, z których jest on wydobywany poprzez samoczynny wypływ z poziomu 3.000 – 3.200 m p.p.t. Eksploatacja kruszyw i surowców gliniastych oraz złóŜ gazu
poprzez odwierty górnictwa gazowego, stacje redukcyjne, gazociągi powoduje określoną antroporesję prowadzącą w konsekwencji do degradacji terenów.
Ponadto do obszarów zdegradowanych na terenie powiatu Jarocińskiego zaliczane są obszary „dzikich składowisk” odpadów występujące we wszystkich gminach oraz tereny osiedleńczej zabudowy, urządzeń infrastruktury technicznej, w tym nasypów i wykopów na potrzeby tras komunikacyjnych oraz obszary nielegalnych wyrobisk (np. eksploatacja pisaku w miejscowości Gola I oraz
Panienka – gm. Jaraczewo).
W przypadkach dokonania rekultywacji wyrobisk poeksploatacyjnych w kierunku zalesienia
lub wodnym, walory estetyczne krajobrazu kulturowego nie muszą zostać zniszczone, a przeciwnie
236
podniesione. Większość wyrobisk na terenie powiatu ulega naturalizacji – są wypełnione wodą, często zalesione, zakrzaczone i zadarnione.
Na terenie powiatu Jarocińskiego zlokalizowany jest jeden mogilnik w miejscowości Niedźwiady, gm. Jaraczewo, przeznaczony do składowania przeterminowanych środków ochrony roślin i
opakowań po nich.
Proces przeobraŜania i niszczenia powierzchni ziemi jest nieustanny i wywoływany zarówno
przez siły przyrody – wodę, śnieg, lód, siły grawitacji – (erozja naturalna), jak i przez działalność
człowieka. Rezultatem pracy erozyjnej wód płynących oraz procesów denudacyjnych są doliny
rzeczne – w miejscach intensywnie działającej erozji (dennej, bocznej) Lutyni powstały strome zbocza (rejon Woli KsiąŜęcej, Twardowa, Wilczy) umoŜliwiające tworzenie obecnie zbiorników wodnych.
Działalność ludzi spowodowała obniŜenie poziomu wód gruntowych. Na jej terenach zalewowych
niegdyś występowały olbrzymie kompleksy trwałych uŜytków zielonych, gdzie na skutek uregulowania rzeki, usypania wałów ochronnych i przeprowadzenia melioracji, lustro wody obniŜyło się umoŜliwiając wejście człowieka z uprawą polową. Pod wpływem obniŜenia się poziomu wód gruntowych i
zmiany uŜytkowania zachodziły procesy przeobraŜania się gleb dolinowych.
Omawiany obszar ponadto cierpi na deficyt wody w okresie wegetacyjnym, dlatego niezbędnym jest podjęcie działań zwiększających retencję wodną poprzez wprowadzenie zalesień i zadrzewień śródpolnych oraz budowa niewielkich stawów w obrębie dolin cieków.
Problem terenów naraŜonych na szczególne oddziaływanie transportu na stan gleb i gruntów
jest takŜe zauwaŜalny szczególnie w otoczeniu tras komunikacyjnych o znaczeniu ponadlokalnym.
Jest to takŜe udokumentowane przekroczeniami w glebach zawartości metali cięŜkich. Przez teren
powiatu przebiega 48,6 km dróg krajowych, 14,9 dróg wojewódzkich, 301,5 km dróg powiatowych
zamiejskich oraz 266 km gminnych zamiejskich. W miastach Jarocin i śerków zlokalizowanych jest
39,6 km ulic powiatowych i 46 km ulic gminnych.
Ogólnie w powiecie stan techniczny dróg i ich system oceniany jest jako niezadowalający.
MoŜe to takŜe powodować określone zagroŜenia, gdyŜ sprawia iŜ prawdopodobieństwo wystąpienia
powaŜnej awarii na skutek transportu róŜnych materiałów wzrasta.
Zgodnie z ustawą Prawo Ochrony Środowiska, w zakresie obowiązków Starosty leŜy prowadzenie okresowych badań jakości gleby i ziemi. Starosta prowadzi takŜe corocznie aktualizowany
rejestr zawierający informacje o terenach, na których stwierdzono przekroczenia standardów jakości
gleby lub ziemi, z wyszczególnieniem obszarów, na których obowiązek rekultywacji obciąŜa starostę. Kolejność realizowania przez starostę zadań w zakresie rekultywacji powierzchni ziemi określają powiatowe programy ochrony środowiska.
Rekultywacja powinna objąć tereny innych nieczynnych wyrobisk poeksploatacyjnych, przyjmując tam gdzie to moŜliwe kierunek wodny lub leśny rekultywacji oraz nieczynnych składowisk odpadów. Gleby zdegradowane na obszarach rolniczych będą zalesiane lub zagospodarowywane poprzez przeznaczenie ich na plantacje choinek, szkółki roślin ozdobnych, itp.
Dla utrzymania optymalnego uwilgocenia i prawidłowego systemu odwadniania konieczna
będzie budowa i odbudowa urządzeń melioracyjnych, małych urządzeń piętrzących oraz utrzymanie
rowów i drenaŜu w dobrym stanie. Natomiast w celu zmniejszenia erozji wietrznej dla otwartych
przestrzeni rolnych, niezbędne będzie stosowanie zadrzewień i zakrzaczeń śródpolnych oraz stałe
utrzymanie gleby pod pokrywą roślinną.
Istotnym kierunkiem działań będzie wdraŜanie Kodeksu Dobrej Praktyki Rolniczej (KDPR)
oraz intensyfikacja edukacji ekologicznej rolników, mająca na celu uświadomienie konsekwencji nieprawidłowej gospodarki rolnej i wskazanie właściwych rozwiązań.
Odpowiedzialnymi za kształtowanie polityki ochrony złóŜ kopalin i gospodarowanie zasobami
surowców są: Minister Środowiska, wojewodowie i starostowie. W przypadku złóŜ eksploatowanych
istotne jest maksymalne wykorzystanie zasobów w granicach udokumentowania a następnie skuteczna i właściwa, z punktu widzenia gospodarki przestrzennej i ochrony środowiska, rekultywacja
wyrobiska.
Wydobywanie kopalin systemem odkrywkowym powoduje degradację powierzchni terenu i
praktycznie prace rekultywacyjne po zakończonej eksploatacji w niewielkim stopniu łagodzą przeobraŜenia spowodowane wydobywaniem kopalin. DuŜe zagroŜenie dla środowiska moŜe powodować eksploatacja złóŜ gazu, wymagająca prowadzenia stałych odwodnień, zaburzających stosunki
wodne na znacznym obszarze.
W celu ochrony powierzchni ziemi, w tym powierzchni biologicznie czynnej i gleb przed degradacją opracowano priorytety do zrealizowania przed 2010 rokiem oraz zadania na lata 2003 –
2006. Priorytety ekologiczne w perspektywie do 2006 roku rozpatrywano z dwóch punktów widzenia.
237
Pierwszy punkt - to priorytetowe komponenty (lub uciąŜliwości) środowiska, a drugi punkt widzenia to priorytetowe przedsięwzięcia zmierzające do poprawy aktualnego stanu środowiska.
Do opracowania kompleksowych programów ochrony gleb przed nadmiernym ich zanieczyszczaniem na szczeblu gminnym niezbędnym będzie uwzględnienie dotychczasowych rozwiązań w
zakresie gospodarki rolnej oraz kierunków rekultywacji terenów zdegradowanych (dzikich wyrobisk,
obszarów szkód pokopalnianych, „dzikich” składowisk odpadów, nielegalnych składowisk odpadów
itp.) w rejonie kaŜdej gminy oraz precyzyjne zdiagnozowanie stanu i zidentyfikowanie źródeł obecnych i potencjalnych zagroŜeń na obszarze objętym programem.
Na terenie powiatu jarocińskiego występują trzy poziomy wodonośne: mezozoiczny, trzeciorzędowy i czwartorzędowy.
Główne UŜytkowe Poziomy Wodonośne reprezentują jednostkę hydrogeologiczną – Region
Wielkopolski (XIII), gdzie główny poziom stanowią utwory czwartorzędu i trzeciorzędu. W podłoŜu
zalegają jurajskie skały z wodami szczelinowo – porowymi. Region ten dzieli się na: Rejon Kościana
– Chwałkowa Kościelnego, Podregion Poznański, Rejon Jarocina – Dobrzycy
W centralnej części powiatu stwierdzono występowanie zbiornika wód podziemnych – doliny
kopalnej „Jarocin” o długości ok. 5 km i szerokości 0.3 – 1 km. Nadmierna eksploatacja tego poziomu doprowadziła do powstania znacznego leja depresyjnego w okolicach Jarocina.
Miasto i gminę Jarocin zaopatruje w wodę sześć ujęć.
W gminie Jaraczewo poziomy uŜytkowe wód podziemnych związane są z utworami czwartorzędowymi i trzeciorzędowymi. W gminie są 22 jednostki osadnicze, które docelowo objęte zostaną
systemami zbiorowego zaopatrzenia w wodę, ochrony bezpośredniej szer. 10,0 m dla ujęcia wody
oraz strefa ochrony pośredniej szer. 30,0 m. Planowane jest połączenie z wodociągami: Bielejewo,
Nosków i Jaraczewo. Generalnie na terenie gminy Jaraczewo istnieje kilkanaście (13) studni wierconych.
W gminie Kotlin poziomy uŜytkowe wód podziemnych wiąŜą się głównie z utworami czwartorzędowymi i trzeciorzędowymi. W gminie jest 12 jednostek osadniczych. Wszystkie objęte są systemami zbiorowego zaopatrzenia % w wodę.
Zasoby wód podziemnych na terenie gminy śerków związane są głównie z utworami wodonośnymi czwartorzędu i trzeciorzędu. Główne zbiorniki wodonośne w utworach czwartorzędowych wiąŜą się z dolinami Warty i Prosny. Zasoby wodne poziomu jurajskiego na obszarze gminy są słabo
rozpoznane, a jedyny otwór ujmujący te wody znajduje się w Śmiełowie. Charakteryzują się one
podwyŜszoną zawartością Ŝelaza.
Jako priorytetowe zadanie w zakresie ochrony środowiska i zrównowaŜonego rozwoju kraju i
regionów jest zagadnienie właściwego gospodarowania zasobami naturalnymi w tym wodami powierzchniowymi, podziemnymi oraz kopalinami. Szczególną rangę ma ochrona przed zanieczyszczeniem i poprawa jakości wód powierzchniowych i podziemnych.
Problem pogarszania się jakości wód podziemnych jest istotnym zagroŜeniem dla zdrowia
mieszkańców i rozwoju powiatu oraz gmin. Składa się na to szereg czynników – obiektywnych i subiektywnych. Czynnikiem obiektywnym są naturalne warunki hydrogeologiczne zwłaszcza w odniesieniu do czwartorzędowych poziomów wodonośnych na ogół słabo chronionych w sposób naturalny
przed dopływem zanieczyszczeń z powierzchni ziemi. Szereg czynników związanych z działalnością
gospodarczą spowodował zdecydowany wzrost skali zanieczyszczeń trafiających do gruntu, wód
powierzchniowych, a w konsekwencji równieŜ do wód podziemnych. Paradoksalnie jeden z czynników postępu – wodociągowanie miejscowości stał się dodatkowym czynnikiem potęgującym zagroŜenie dla jakości wód podziemnych w sytuacji nienadąŜania budowy oczyszczalni ścieków za wodociągowaniem.
W wyniku prowadzonego, w ramach badań regionalnych monitoringu jakości, wody podziemne odznaczały się przewaŜnie II i III klasą czystości. W takiej sytuacji pierwszoplanowym zadaniem
jest intensyfikacja budowy nowych oczyszczalni oraz podnoszenie sprawności istniejących.
Sukcesywnie naleŜy dąŜyć do likwidacji tzw. zbiorników szczelnych, czyli szamb, niezabezpieczonych miejsc gromadzenia gnojowicy, kiszonek itp., modernizacji niewłaściwie zabezpieczonych stacji paliw oraz innych obiektów szkodliwie oddziaływujących na środowisko gruntowo- wodne.
Powiat jarociński połoŜony jest w obrębie okręgu geotermalnego w obrębie, którego rozpoznano najkorzystniejsze warunki występowania wód geotermalnych w Polsce. Jednak warto podkreślić, Ŝe powiat jarociński leŜy w pobliŜu granicy strefy i w związku z tym trzeba uznać jako uzasadnioną potrzebę opracowanie studium moŜliwości wykorzystania wód geotermalnych.
238
Na terenie powiatu występują nieuŜytkowane studnie i ujęcia Powinna być podjęta świadoma
decyzja o pozostawieniu studni czy ujęcia do dalszej eksploatacji lub zadecydowanie o likwidacji
nieczynnych i niesprawnych studni. Przy podejmowaniu decyzji naleŜy uwzględniać fakt, iŜ nieczynne i niesprawne studnie stanowią zagroŜenie dla jakości wód podziemnych. Likwidacja studni i ujęć
powinna być dokonywana z zachowaniem procedur wynikających z ustawy – Prawo geologiczne i
górnicze.
Eksploatacja kopalin moŜe negatywnie oddziaływać na stosunki wodne. Niebezpieczeństwo
takie moŜe wystąpić w przypadku głębokich, odkrywkowych lub głębinowych wyrobisk kopalnianych,
wokół których niezbędne jest znaczne obniŜenie poziomów wód podziemnych. Na terenie powiatu
jarocińskiego nie przewiduje się takiej eksploatacji. Nieprzestrzeganie bilansowania w wyŜej opisanym zakresie moŜe doprowadzić do nadmiernego rozwoju leja depresyjnego i w konsekwencji do
niebezpiecznego obniŜenia poziomu wód podziemnych oraz zaburzenia warunków hydrogeologicznych na rozległych obszarach. Symptomy tego zjawiska wystąpiły w rejonie Jarocina na skutek
nadmiernej eksploatacji wód podziemnych bez zachowania zasady utrzymania odnawialności zasobów wód podziemnych.
Natomiast eksploatacja gazu ziemnego i ropy naftowej otworami wiertniczymi nie powoduje,
przy zachowaniu obowiązujących przepisów w zakresie ochrony środowiska i bezpiecznego prowadzenia prac eksploatacyjnych. Przed wydaniem koncesji na wydobywanie kopalin, w określonym
przepisami trybie, opracowywany jest raport oddziaływania planowanej eksploatacji na poszczególne elementy środowiska w tym na wody podziemne wraz z określeniem sposobów uniknięcia ewentualnych zagroŜeń.
Zgodnie z wyznaczonym kierunkiem pod nadzorem Okręgowego Urzędu Górniczego rekultywacja terenów poeksploatacyjnych jest obowiązkiem przedsiębiorcy wydobywającego kopalinę.
Właściwie przeprowadzona rekultywacja przy niewypełnianiu wtórnym wyrobiska eksploatacyjnego,
prowadzi do powstania stawów, terenów nowozalesionych lub gruntów rolnych o wyŜszej, niŜ sprzed
eksploatacji, klasie bonitacyjnej. Rekultywacja tak wykonana nie stanowi zagroŜenia dla środowiska,
lecz wręcz odwrotnie powoduje podniesienie jego walorów zarówno przyrodniczych jak i krajobrazowych czy gospodarczych. W tym zakresie w pełni znajduje zastosowanie zasada zrównowaŜonego rozwoju.
Wg danych umieszczonych w Roczniku Statystycznym za rok 2001 w powiecie jarocińskim
3
3
pobrano ogółem wody w ilości na poziomie 4,3 hm , z czego na cele przemysłowe – 0,07 hm , a na
3
cele komunalne ze zorganizowanych wodociągów – 4,23 hm . Nie wszyscy mieszkańcy powiatu jarocińskiego są objęci dostarczaniem wody z sieci wodociągowych. Szacuje się, iŜ procesem zwodociągowania objęte jest ok. 95% ludności zamieszkującej miasta powiatu, a w około 65% mieszkańcy
wsi, (przy czym 60% ludności powiatu jest mieszkańcami obszarów wiejskich). Pozostali uŜytkują
własne ujęcia wód podziemnych bez dokonywania pomiaru ich poboru. Ponadto woda wykorzystywana do celów rolniczych takŜe często pobierana jest z własnych ujęć wody podziemnej lub powierzchniowej. Analiza zuŜycia wody przez firmy produkcyjne i usługowe
Najbardziej wodochłonną branŜą przemysłu funkcjonującego na terenie powiatu jarocińskiego jest przetwórstwo rolno – spoŜywcze dominujące w gminie Kotlin.
W sąsiedztwie Jarocina znajduje się waŜny czwartorzędowy zbiornik wód podziemnych o długości ponad 5 km i szerokości 0,3 do 1 km. W strukturach trzeciorzędowych wyróŜnia się mioceński
zbiornik wód podziemnych. W konsekwencji nadmiernej eksploatacji poziomu mioceńskiego zaobserwowano rozwój leja depresji w okolicach Jarocina. Poziom jurajski zaznacza się na całym obszarze powiatu. MiąŜszość warstwy wodonośnej wynosi tutaj kilkadziesiąt metrów i jest ona zasilana
przez przesączanie wód mioceńskich.
Ujęcia wody w pełni zaspokajają lokalne zapotrzebowanie wody oraz umoŜliwiają doprowadzenie do zwodociągowania docelowo obejmującego 100% ludności powiatu.
Struktura wieku zasobów mieszkaniowych na terenie powiatu przedstawia się róŜnorodnie.
Począwszy od budynków powstałych w XIX w. do najnowszych.
Większość mieszkań, bo około 50% ogółu stanowią zrealizowane w latach 1979 – 2000, a
więc maja niespełna 30 lat. Mieszkania ponad 50 letnie stanowią 28% ogółu. Wymagają one w wielu
przypadkach gruntownych remontów, 2% obiektów zostało wybudowanych po 1997 roku, czyli po
wprowadzeniu nowych norm obowiązujących w zakresie izolacji termicznej budynków mieszkalnych
(zgodnie z normą PN-91/B-02020). Pozostałe budynki wymagają prac modernizacyjnych poprawiających ich termoizolacyjność, a tym samym wpływających na ograniczenia zuŜycia energii cieplnej.
W powiecie występuje głównie zabudowa mieszkaniowa jednorodzinna i zagrodowa. Tylko w mie-
239
ście Jarocinie znaczny udział w zabudowie miasta stanowią budynki wielorodzinne i jest to 41%
ogółu.
Zasilanie w energię elektryczną w powiecie jest zorganizowane liniami napowietrznymi z
Głównego Punktu Zasilania znajdującego się w Jarocinie. Dystrybucja energii elektrycznej bezpośrednio do odbiorców odbywa się siecią rozdzielczą w przewaŜającej części liniami napowietrznymi.
Oświetlenie uliczne zorganizowane jest w całym powiecie na odcinkach dróg krajowych, wojewódzkich, powiatowych i gminnych przebiegających w terenach zabudowanych o szczególnym
znaczeniu (miasta, wsie, osady). Wskaźnik zuŜycia energii dla jednego punktu oświetleniowego starego typu (nie energooszczędnego) kształtuje się na poziomie 250 W/1 pkt. Wiele punktów wymaga
modernizacji.
ZuŜycie energii wykorzystywanej na produkcje wody podawanej do sieci wodociągowej spada, natomiast zuŜycie energii wykorzystywanej na oczyszczenie ścieków rośnie i jest to konsekwencją sukcesywnej rozbudowy sieci kanalizacyjnej, modernizacji starych i budowie nowych oczyszczalni ścieków.
Zmniejszanie się zuŜycia energii we wszystkich aspektach gospodarczych, stanowi jeden z
podstawowych czynników stymulujących rozwój z zachowaniem stabilności środowiska. NaleŜy
przede wszystkim ograniczać energetyczne potrzeby transportu bezpośrednio poprzez racjonalizację przewozów oraz pośrednio poprzez wydłuŜanie cyklu Ŝycia produktów. WiąŜe się z tym konieczność opracowania programu obniŜenia energochłonności przewozów osobowych i towarowych. W
tym celu niezbędne jest promowanie takich form transportu, który zapewni optymalne jego wykorzystanie przy maksymalnym dopuszczalnym obciąŜeniu.
Konieczne jest dąŜenie do racjonalizacji wykorzystywania wody, zminimalizowanie ilości powstających odpadów oraz ilości wykorzystywanej energii elektrycznej i cieplnej zarówno w przemyśle, usługach, transporcie jak i w gospodarstwach domowych.
Zmniejszenie zuŜycia wody, materiałów i energii oraz wykorzystywanie surowców wtórnych
jest takŜe najbardziej racjonalnym podejściem w dziedzinie poprawy ekonomiki produkcji. Z jednej
strony zmniejsza się presja na środowisko, a z drugiej mniejsze są opłaty za gospodarcze korzystanie ze środowiska, mniejsze koszty energii i surowców stosowanych w produkcji.
Do 2004 roku, wskaźniki zuŜycia wody, materiałochłonności i energochłonności, zostaną
wprowadzone do systemu statystyki publicznej i zostanie określony zakres i sposób wykorzystania
tych wskaźników w regionalnych i lokalnych programach ochrony środowiska. Stąd stosowne limity
dotyczące wodochłonności, materiałochłonności i energochłonności zostaną wprowadzone do programu ochrony środowiska powiatu Jarocińskiego.
Niezbędnym więc staje się dokonanie oceny wszystkich tych dziedzin pod kątem korzystania
z zasobów wodnych, w celu wyeliminowania korzystania nieuzasadnionego. NaleŜy dąŜyć do ograniczania strat wody w systemach przesyłowych i wykorzystywania wody w gospodarstwach domowych. ZałoŜenia polityki energetycznej państwa przewidują, Ŝe w związku z urealnieniem cen energii, postępem w modernizacji i restrukturyzacji działalności gospodarczej oraz wzrostem świadomości ekologicznej społeczeństwa, zuŜycie energii w przeliczeniu na jednostkę krajowego produktu będzie się nadal zmniejszać i w 2010 roku zuŜycie powinno zmniejszyć się o ok. 25% w stosunku do
2000 r.
W Strategii Rozwoju Powiatu Jarocińskiego celami załoŜonymi w zakresie działań na rzecz
ograniczania wodochłonności, energochłonności, zuŜycia surowców i materiałów są: racjonalne wykorzystanie złóŜ gazu dla rozwoju sieci gazowej na terenie powiatu, organizacja systemu edukacji
dla inwestorów i przedsiębiorców, wspieranie inwestorów i przedsiębiorców oraz współpraca z nimi.
Priorytety ekologiczne w perspektywie do 2006 roku rozpatrywano z dwóch punktów widzenia. Pierwszy punkt - to priorytetowe komponenty (lub uciąŜliwości) środowiska, a drugi punkt widzenia - to priorytetowe przedsięwzięcia zmierzające do poprawy aktualnego stanu środowiska.
Do opracowania kompleksowych programów mających na celu ograniczenie wodochłonności,
materiałochłonności, energochłonności na szczeblu gminnym niezbędnym będzie uwzględnienie dotychczasowych rozwiązań w zakresie zagospodarowania poszczególnych gmin, systemów zasilania
ich w energię, wykorzystania tej energii, wykorzystania surowców, zuŜycia wody, wprowadzenia systemów wtórnego wykorzystania odpadów, stopnia gazyfikacji oraz sposobów ogrzewania itd.
W powiecie jarocińskim głównym źródłem emisji zanieczyszczeń do powietrza jest tzw. emisja
antropogeniczna, wynikająca z działalności człowieka. Naturalne procesy zachodzące w przyrodzie
(emisja naturalna) mają znaczenie marginalne i w niewielkim stopniu oddziałują na jakość powietrza.
Najwięcej zanieczyszczeń dostaje się do atmosfery w powiecie jarocińskim wraz ze spalinami
emitowanymi z procesów energetycznego spalania paliw. W ciągu kilku ostatnich lat obserwuje się
240
pozytywną tendencję zastępowania wysokoemisyjnych nośników energii, jakimi są węgiel kamienny
i brunatny, gazem ziemnym i olejem opałowym. Emisja niska obejmuje emisję ze źródeł niezorganizowanych, do których zalicza się głównie paleniska domowe, małe kotłownie, warsztaty rzemieślnicze i rolnicze. Obok energetyki do największych źródeł zanieczyszczeń powietrza zaliczana jest komunikacja. W wyniku spalania paliw w silnikach samochodowych do atmosfery przedostają się zanieczyszczenia gazowe: tlenki azotu, tlenek węgla, dwutlenek węgla i węglowodory (szczególnie
benzen) oraz pyły zawierające m.in. związki ołowiu, kadmu, niklu i miedzi. Największy wpływ transportu na jakość powietrza ma miejsce w miastach i w rejonach tras komunikacyjnych o duŜym natęŜeniu ruchu. Jakość powietrza na obszarze powiatu charakteryzuje się, oprócz zróŜnicowania obszarowego, takŜe duŜym zróŜnicowaniem sezonowym. W powiecie w Ŝadnym z punktów pomiarowych, średnioroczne stęŜenia zarówno dwutlenku siarki jak i dwutlenku azotu nie przekroczyły obowiązujących wartości dopuszczalnych. Niska emisja dokuczliwa jest szczególnie w miesiącach zimowych (grzewczych), podczas których większość mieszkańców pali w piecach węglem tańszym,
ale o niskiej wartości energetycznej i duŜym zasiarczeniu. Zdarza się, Ŝe spalane są równieŜ odpady
– butelki plastykowe, szmaty, itp., co odczuwają szczególnie mieszkańcy zwartej zabudowy mieszkalnej. Szczególnie uciąŜliwe zakłady przemysłowe wytwarzają na terenie województwa wielkopolskiego rocznie, ponad 28 tys. t zanieczyszczeń pyłowych (oczyszczane w 97,7%) i ponad 220 tys. t
gazowych (oczyszczane w 4,3%); na składowiskach zalega 48 mln t odpadów (emisja metanu).
Transgraniczne zanieczyszczenia powietrza docierające nad obszar powiatu pochodzą, w związku z
przewaŜającymi wiatrami z sektora zachodniego i południowo - zachodniego, z bardziej uprzemysłowionych i zurbanizowanych terenów.
Osiągnięcie celu, jakim jest czyste powietrze jest w pełni uzasadnione przy realizacji Programu Ochrony Środowiska rozwoju powiatu jarocińskiego. Likwidacja niskiej emisji moŜliwa jest poprzez sukcesywną zmianę sposobu ogrzewania budynków z węglowego na gazowe i olejowe dla
uŜytkowników indywidualnych, lub korzystanie z odnawialnych źródeł energii.
Z uwagi na średnią roczną prędkość wiatru określoną na podstawie wieloletnich badań wynoszącą około 2,9 m/s nie zaleca się budowy elektrowni wiatrowych. Ta prędkość wiatru nie klasyfikuje
terenu do budowy siłowni wiatrowych
Na terenie powiatu jarocińskiego istnieje moŜliwość wykorzystania istniejących cieków wodnych do budowy małych (mikro) elektrowni wodnych.
Wielkopolska to region o duŜych zasobach ziem wykorzystywanych rolniczo. Wysokie plony
oraz obsada zwierząt na 100 ha uŜytków rolnych lokują region na czele ogólnokrajowej klasyfikacji
województw. Nowością są występujące coraz częściej w krajobrazie wielkopolskiej wsi gospodarstwa agroturystyczne. W strukturze władania ziemią powiatu jarocińskiego dominuje własność prywatna. Wielkopolska wieś jest dobrze wyposaŜona w urządzenia infrastruktury technicznej, a liczba
podstawowych maszyn rolniczych często znacznie przekracza średnią krajową. Wskazuje to na dobrą sytuację ekonomiczną i tendencje rozwojowe wielu gospodarstw. Lokalna baza surowcowa stanowi podstawę przede wszystkim dla rozwoju: przemysłu rolnego i rolno – spoŜywczego, oraz
przemysłu drzewnego. Dlatego teŜ w gminach typowo rolniczych powiatu jarocińskiego moŜliwe jest
wykorzystanie energii biomasy, w szczególności słomy, na cele energetyczne. Badania prowadzone
aktualnie w pracujących kotłowniach wykorzystujących słomę wskazują, Ŝe graniczną drogą dowozu
jest promień około 50–60 km od kotłowni. Na podstawie badań własnych na badanym obszarze
stwierdzono, Ŝe istnieją moŜliwości wykorzystania słomy na cele energetyczne w ilości 25%.
Natomiast w gminach o znacznym zalesieniu moŜna wykorzystać biomasę drewnianą zarówno w formach bezpośrednich jak i kompaktowych.
Na terenie powiatu jarocińskiego istnieje moŜliwość wykorzystania energii słonecznej zarówno
na potrzeby bytowe mieszkańców, w tym turystów, do podgrzewania ciepłej wody, jak teŜ na potrzeby produkcyjne (przemysłu rolnego i rolno – spoŜywczego) do podgrzewania powietrza w suszarnictwie niskotemperaturowym podczas asymilacji na drodze tworzenia wiązań chemicznych (powstawanie biomasy). Podstawowym celem rozwoju fotowoltaniki jest uzyskanie energii elektrycznej w
cenie porównywalnej z cenami energii uzyskanej z konwencjonalnych źródeł energii.
Kolektory powietrzne wykorzystywane mogą być do celów suszarniczych lub grzewczych. W
zakresie suszarnictwa kolektory powietrzne najbardziej są przydatne w suszarnictwie niskotemperaturowym, tj. produktów rolniczych i drewna. Szczegółowe zastosowanie dotyczy podgrzewania powietrza kolektorami słonecznymi do suszenia ziarna zbóŜ, zielonek, nasion, warzyw, ziół i innych
produktów rolniczych, podgrzewania powietrza do obsuszania warzyw po zbiorze przed ich przechowywaniem (cebula, korzeniowe), podgrzewania powietrza do ogrzewania gleby w szklarniach i
tunelach foliowych.
241
Prawo Ochrony Środowiska podaje, Ŝe programy ochrony środowiska( art.17) muszą zawierać rozwiązania zapewniające osiągnięcie celów zapisanych w polityce ekologicznej państwa, brak
uwzględnienia energetyki odnawialnej w danym programie moŜe stanowić podstawę uznania, Ŝe nie
spełnia on wymogów ustawy. Ponadto Prawo Ochrony Środowiska mówi o pomocy ze środków funduszy ochrony środowiska i gospodarki wodnej w zakresie wspierania wykorzystania lokalnych źródeł energii odnawialnej oraz pomocy dla wprowadzania bardziej przyjaznych dla środowiska nośników energii (art.406 pkt 9)
Zagadnieniem kluczowym jest cena energii wytwarzanej ze źródeł odnawialnych. Generalnie
jest ona wyŜsza w stosunku do tej uzyskiwanej ze źródeł konwencjonalnych takich jak węgiel, ropa
naftowa czy gaz, chociaŜ dla nowej generacji instalacji do wykorzystania biomasy jest ona na takim
samym poziomie. Wydaje się, Ŝe polityka energetyczna Polski w zakresie OZE powinna ujmować
jasno przyczyny, dla których budŜet państwa powinien wspierać (lub nie) intensyfikację określonego
sposobu wykorzystania OZE, z punktu widzenia specyficznych potrzeb i uwarunkowań społeczeństwa polskiego w sytuacji jego obciąŜenia wysokimi podatkami, a tym samym kosztami zachodzących od ponad dziesięciu lat przemian gospodarczych.
Terytorium powiatu odznacza się stosunkowo niewielką zasobnością wód powierzchniowych,
które w całości przynaleŜą do zlewni rzeki Odra. Osiowym ciekiem powiatu jest rzeka Lutynia, której
większymi dopływami są m.in.: Kotlinka, Lubicszka oraz Łubianka. Północną granicę powiatu stanowi największa rzeka regionu Warta (prawy dopływ Odry), a część wschodniej przebiega wzdłuŜ rzeki
Prosna, będącej podobnie Jak Lutynia lewym dopływem Warty. Całkowita długość Lutyni w granicach powiatu wynosi 44,3 km, z tego na terenie gminy Kotlin 11,7 km, Jarocin 9,6 km i śerków 23,0
km. Na terenie powiatu brak jest znaczących naturalnych zbiorników wodnych.
Z powierzchni 25.205 ha gruntów ornych zmeliorowanych, 22.370 ha to tereny zdrenowane.
Urządzenia melioracyjne znajdują się takŜe na 4.137 ha trwałych uŜytków zielonych, z czego 188 ha
to powierzchnia zdrenowana. Sieć rowów melioracyjnych jest stosukowo gęsta. Łącznie powierzchnia gruntów zmeliorowanych w powiecie wynosi 25.205 ha. Całkowita długość rowów melioracyjnych przekracza 672 km, a największa ich sieć o długości 196,2 km znajduje się na terenie gminy
śerków.
Zgodnie z ewidencją gruntów wody stojące zajmują: w mieście Jarocin – 2,0 ha, w gminie Jarocin – 12,1 ha, w mieście śerków – 0,6 ha, w gminie śerków – 67,7 ha, w gminie Jaraczewo – 16,0
ha i w gminie Kotlin – 10,0 ha. Wymienić moŜna takŜe stawy małej retencji we wsiach Pawłowice,
Bieździadów, śerniki-Kretków, Komorze i Pogorzelica. Zbiorniki te są w złym stanie technicznym,
zamulone, płytkie (do 1 m); mają zniszczone urządzenia piętrzące. Zasilane są wodami z rowów
melioracyjnych, okresowo suchych. Ich zasoby wodne uzupełniane są w okresie spływu wód zimowych i ewentualnie po deszczach nawalnych.
Pozostałe zbiorniki wodne to niewielkie „oczka” powstałe najczęściej na terenie powyrobiskowym kopalin, zasilane wodami z urządzeń melioracyjnych, wodami gruntowymi oraz niekiedy wodami pierwszego poziomu wodonośnego. Kolejne zbiorniki to zastoiska wodne utworzone w wyniku
zmiany biegu koryta cieków wodnych, a takŜe inne sztuczne obiekty, jak stawy zlokalizowane na
obszarach zespołów parkowo-pałacowych - powstałe dla urozmaicenia krajobrazowego (załoŜenia
parkowego), a takŜe zbiorniki wodne usytuowane na terenach osad wiejskich z przeznaczeniem
głównie dla potrzeb ochrony przeciwpoŜarowej.
Doliny chronione przed zalewem wód rzecznych przez obwałowania, są obszarami ograniczonego inwestowania, mającego swoje przyczyny w zagroŜeniu powodziowym. Ostatnio zagroŜenie to zmniejszyło się, w następstwie wybudowania zbiornika wodnego Jeziorsko na Warcie. Dalszej
poprawy moŜna będzie oczekiwać po realizacji, stale odsuwanej w czasie, zbiorników retencyjnych
w Wielowsi Klasztornej na Prośnie i Bachorzew na Lutyni. Dodatkowym powodem ograniczeń jest
występowanie na terenach dolin Warty i Prosny słabo izolowanych od powierzchni zbiorników wód
podziemnych piętra czwartorzędowego, zaliczanych do OWO. Wspomniane ograniczenia w połączeniu z koniecznością zachowania walorów krajobrazowych obszarów chronionych zmuszają do
zintensyfikowania działań skierowanych na poprawę stanu gospodarki wodno-ściekowej.
W wyniku wykonanych robót powstała stosunkowo rozbudowana sieć rzeczna, słuŜąca głównie dla odprowadzania wód z terenów podmokłych, o ograniczonej moŜliwości uŜytkowania rolniczego. Szczególne znaczenie miało między innymi skanalizowanie Obry. Obszary dolin rzecznych
objęte są systemem zabudowy hydrotechnicznej. Warta na całym odcinku stanowiącym granice powiatu posiada ostrogi i jest obwałowana.
Na terytorium powiatu największe zagroŜenie zalania wodami powodziowymi ma miejsce na
znacznym obszarze gminy śerków w rejonie tzw. „Ŝerkowskiego węzła hydrograficznego” u zbiegu
242
rzek Prosna, Lutynia i Warta oraz w mniejszym stopniu na przyobrzańskich terenach zielonych zachodniej części gminy Jaraczewo.
Prace modernizacyjne i rozbudowa wałów mogą być prowadzone tylko przy wsparciu finansowym z funduszy wojewody, czy teŜ z funduszy centralnych (Narodowy Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej oraz Wojewódzki Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej).
Planuje się wybudowanie zbiornika retencyjnego w sąsiedztwie wsi Brzóstków. Zbiornik ma być wykorzystywany dla celów rekreacyjnych. Jego powierzchnia ma wynosić około 43 ha, a objętość ma3
gazynowanej wody około 650 tys. m . Źródłem zaopatrzenia w wodę tego zbiornika ma być rzeka
Lutynia. W planach perspektywicznych jest teŜ budowa zbiornika retencyjnego na Lutyni w rejonie
wsi Bachorzew. Wszystkie te zbiorniki przyczynią się do zmniejszenia ekstremalnych wahań przepływów Lutyni i jej dopływów.
Zapewnienie wysokiego poziomu infrastruktury turystycznej i rekreacyjnej naleŜy rozumieć w
kontekście zasady zrównowaŜonego rozwoju, która w odniesieniu do rekreacji oznacza taki sposób
oraz zakres uwypuklenia i udostępnienia walorów danego terenu, który sprzyjałby rozwojowi turystyki i rekreacji, był przyjazny środowisku przyrodniczemu oraz dawał szansę wykonalności pod względem ekonomicznym. W przypadku terenu powiatu zakres kolizji rozwoju funkcji rekreacyjnej jest
niewielki. Oddzielne zagadnienie stanowi planowany zbiornik retencyjny o funkcji rekreacyjnej w pobliŜu wsi Brzóstków w gminie śerków. Realizacja tej inwestycji wprowadziłaby szereg zmian w strukturze przestrzennej Gminy oraz w ekosystemach doliny Lutyni w sąsiedztwie i poniŜej zbiornika.
Na terenie powiatu naleŜy wybrać miejsca o najwyŜszych walorach przyrodniczych w celu
udostępnienia ich dla kontrolowanej turystyki kwalifikowanej. Dotyczy to zwłaszcza terenów chronionych.
W Wielkopolsce występują obszary o duŜym zagroŜeniu powodziowym zarówno w półroczu
letnim jak i zimowym. Są to głównie doliny rzeczne: Warty, Noteci, Prosny, a takŜe Kanałów
Obrzańskich, Wełny, Lutyni, Baryczy oraz mniejszych dolin. Pewnym zabezpieczeniem przeciwpowodziowym są obwałowania dolin rzecznych. Ogólna długość wałów przeciwpowodziowych w województwie wynosi 929 km, a obszar chroniony obwałowaniami obejmuje 366 tys. ha. W województwie wielkopolskim duŜe znaczenie dla skutecznego zabezpieczenia przed powodzią miast
nadwarciańskich odgrywa zbiornik Jeziorsko, którego głównym zadaniem jest ochrona powodziowa
doliny Warty w województwach łódzkim i wielkopolskim. Stała rezerwa powodziowa zbiornika wynosi
3
40,3 mln m . Formą zabezpieczenia przeciwpowodziowego są i mogą być zbiorniki retencyjne - poldery. Lista przedsięwzięć własnych Powiatu wynikających z dokumentów, koncepcji jej władz, postulatów rozmaitych środowisk, w tym organizacji pozarządowych i mieszkańców
Niezbędna jest aktualizacja i weryfikacja istniejących opracowań urbanistycznych pod kątem
wymagań związanych z ochroną przeciwpowodziową dla obszarów połoŜonych w zasięgu zagroŜenia powodziowego. Winna być ona dokonana w zakresie lokalizacji obiektów zagraŜających środowisku gruntowo–wodnemu (np. oczyszczalnie ścieków, składowiska odpadów przemysłowych) oraz
ewidencji istniejących polderów.
Niezbędne jest wyznaczenie w miejscowych planach zagospodarowani przestrzennego terenów nieobwałowanych fragmentów rzek, mogących słuŜyć jako naturalne zbiorniki retencyjne (poldery), dla których naleŜy przeprowadzić analizy i studia w zakresie gospodarki przestrzenią i zasobami przyrodniczymi
W odniesieniu do przyrodniczych, agronomicznych, technicznych (w tym hydrotechnicznych) i
mieszkaniowo-usługowych, elementów zagospodarowania przestrzennego potencjalnych terenów
zagroŜenia powodziowego konieczna jest analiza kosztów ekonomicznych i społecznoekonomicznych. NaleŜy w gospodarowaniu przestrzenią i funduszach przewidzianych na minimalizowanie skutków powodzi przewidzieć tereny i środki na przeniesienie istniejących siedlisk oraz
zmianę przeznaczenia w planach zagospodarowania przestrzennego terenów przewidzianych do
zabudowy na obszary niezagroŜone.
Oprócz powyŜej przedstawionych celów krótko i średniookresowych na uwagę zasługują równieŜ cele długoterminowe w zakresie ochrony środowiska.
W zakresie wodociągowania miejscowości, na terytorium powiatu, wystąpiła potrzeba budowy
sieci kanalizacyjnej dla odprowadzenia ścieków sanitarnych, bytowych i technologicznych. Wszystkie wyŜej wymienione strumienie zanieczyszczonych wód przed ich odprowadzeniem do cieków lub
do ziemi wymagają oczyszczenia. Długość czynnej sieci kanalizacyjnej na terenie powiatu Jarocińskiego wynosi 145,7 km
243
Poza wyŜej wymienionymi przy niektórych obiektach uŜyteczności publicznej (np. szkoły)
funkcjonują niewielkie oczyszczalnie pod potrzeby lokalne, a na terenach o rozproszonej zabudowie
wybudowano kilka przydomowych oczyszczalni ścieków bytowych.
Ogólnie naleŜy stwierdzić, iŜ w ostatnim okresie obserwuje się zmniejszanie ładunków zanieczyszczeń odprowadzanych ze źródeł punktowych. W 2001 roku z terenu powiatu ścieki przemy3
słowe i komunalne odprowadzone do wód powierzchniowych lub do ziemi stanowiły 1,7 hm , w tym
3
oczyszczonych odprowadzono 1,6 hm .
W 2001 roku 50,4% ścieków pochodzących od ludności powiatu było oczyszczanych w
oczyszczalniach ścieków.
W powiecie Jarocińskim problemem jest takŜe kanalizacja deszczowa i spływ wód opadowych, często bezpośrednio do odbiornika, którym jest środowisko gruntowo - wodne. W niewielkim,
około 30%, stopniu kanalizacją deszczową objęte są tereny miast powiatu. Natomiast tereny wiejskie w zasadzie nie posiadają zorganizowanych systemów zbierania wód opadowych
Celem poprawy stanu czystości wód powierzchniowych naleŜy teŜ przewidzieć oczyszczanie
wód opadowych. W mieście Jarocinie planuje się wykorzystanie istniejącej kanalizacji ogólnospławnej jako sieci deszczowej, a w pozostałych nieskanalizowanych częściach terenu doprojektowanie
dodatkowych kanałów, szczególnie w części obszaru o duŜym skupieniu zabudowy. W przypadku
pozostałych terenów objętych planową rozbudową sieci kanalizacyjnych przewiduje się budowę sieci rozdzielczej, przy czym w kaŜdym uzasadnionym przypadku planowane jest podczyszczanie ścieków deszczowych przed zrzutem ich do odbiorników.
W ostatnich latach na terenie powiatu obserwuje się tendencje do ograniczania ilości powstających ścieków przemysłowych. Sytuacja ta jest spowodowana wprowadzaniem racjonalizacji gospodarki wodnej w zakładach, ale takŜe regresją gospodarczą w powiecie, która doprowadziła w
ostatnich latach do likwidacji szeregu uciąŜliwych zakładów.
Wpływ rolnictwa na jakość wód jest uzaleŜniony od wielu czynników: ukształtowania terenu,
stosowanej gospodarki nawozowej, stanu opadów atmosferycznych i warunków klimatycznych, usytuowania w stosunku do wód powierzchniowych lub podziemnych. Ze względu na strukturę gruntów
na terenie powiatu jarocińskiego, przewaŜającą ilość gruntów i uŜytków rolnych, zagroŜenie ze strony rolnictwa na jakość wód w tym regionie jest bardzo waŜnym problemem.
W związku z wprowadzeniem nowych standardów jakości wody, od roku 2002 słuŜby sanitarne województwa wielkopolskiego dokonują kompleksowej oceny jakości wody. W około 50% przypadków stwierdzono, iŜ badana woda nie odpowiada obowiązującym wymogom. W większości
przypadków odnosi się to do przekroczonych dopuszczalnych stęŜeń Ŝelaza i manganu.
Z wyjątkiem miasta śerków, Ŝadna z gmin na terenie powiatu jarocińskiego nie jest skanalizowana w stopniu zadowalającym, gospodarka ściekowa w znacznym stopniu oparta jest na gromadzeniu ścieków w zbiornikach bezodpływowych i wywozie ich do punktów zlewczych włączonych
najczęściej do kanalizacji komunalnej lub bezpośrednio zlokalizowanych na oczyszczalniach ścieków.
Do wywozu ścieków ze zbiorników bezodpływowych uprawnione są wyłącznie przedsiębiorcy
posiadający wymagane w tym zakresie zezwolenie wydane przez wójta lub burmistrza właściwego
ze względu na świadczenie usług.
Nierozpoznana w pełni sytuacja w gospodarce ściekami gromadzonymi w zbiornikach bezodpływowych pozwala sądzić, iŜ prawdopodobnie duŜa część tych zbiorników nie spełnia wymagań w
zakresie właściwego stanu technicznego, a takŜe wywóz zgromadzonych ścieków odbywa się przez
firmy niekoniecznie do tego uprawnione. Ponadto zarówno nieszczelne zbiorniki bezodpływowe na
ścieki, jak i niekontrolowany ich wywóz stanowią powaŜne zagroŜenie dla środowiska gruntowo –
wodnego.
Problem kanalizacji ogólnospławnej na terenie powiatu Jarocińskiego występuje szczególnie
w mieście Jarocinie, gdzie na większości obszaru miasta brak rozdzielczego systemu kanalizacyjnego. Powoduje to zakłócenia w pracy oczyszczalni, niŜszą skuteczność redukcji zanieczyszczeń
oraz wyŜsze koszty oczyszczania. Nie zostały skanalizowane tereny wiejskie w obrębie działania
oczyszczalni w Cieczy i Witaszycach, co powoduje niedociąŜenie ich hydrauliczne i jednocześnie
nadmierne okresowe obciąŜenia ładunkiem zanieczyszczeń.
Na terenie powiatu jarocińskiego nie ma punktów zakwalifikowanych do krajowej sieci monitoringu wód podziemnych.
Na terenie powiatu nie ma powaŜniejszych źródeł zagroŜeń dla wód podziemnych. Ewentualne zanieczyszczenia mogą wystąpić w wyniku migracji poziomej i pionowej wód powierzchniowych i
244
podskórnych z terenów nierozpoznanych, nielegalnych wysypisk odpadów oraz niedostatecznie zabezpieczonych zakładowych baz paliw wybudowanych w latach 1960 / 70.
Konsekwencją nadmiernie eksploatowanych ujęć wód mioceńskich jest sczerpywanie ich zasobów, co doprowadziło do rozwoju leja depresyjnego w okolicy Jarocina.
Pod względem ilościowym i zasobowym nie ma przeciwwskazań do pokrycia pełnego zapotrzebowania wody dla ludności całego powiatu jarocińskiego, natomiast pod względem jakościowym
będą musiały ulec modernizacji lub przebudowie istniejące stacje uzdatniania wody.
Koszty jednostkowe za pobór wody i odprowadzanie ścieków muszą uwzględniać wszystkie
składniki cenotwórcze, które są ponoszone przez przedsiębiorstwa produkujące wodę podawana do
3
sieci wodociągowych i oczyszczające ścieki. Cena 1 m wody czy ścieków musi uwzględniać: koszty
remontów, konserwacji, wynagrodzeń pracowników, opłaty za gospodarcze korzystanie ze środowiska, planowane modernizacje, amortyzację obiektów i urządzeń, zysk firmy itp.
W zakresie zarządzania zasobami wodnymi w powiecie jarocińskim przewiduje się ścisłą
współpracę z organami RZGW odpowiadającymi za zarządzanie wodami powierzchniowymi zlokalizowanymi na terenie powiatu. Współpraca konieczna jest przy sporządzeniu wykazu wód powierzchniowych i podziemnych, które są lub mogą być w przyszłości wykorzystywane do zaopatrzenia ludności w wodę przeznaczoną do spoŜycia, sporządzeniu wykazu wód powierzchniowych wykorzystywanych do celów rekreacyjnych, a w szczególności do kąpieli.
Jednym z najwaŜniejszych elementów mających wpływ na jakość oraz stan zasobów wodnych i nierozerwalnie związanych z gospodarką wodną jest gospodarka ściekowa. W świetle prawa
UE wszystkie aglomeracje powinny zostać wyposaŜone w mechaniczno – biologiczne oczyszczalnie
ścieków z usuwaniem związków biogennych wraz z systemami kanalizacji.
W związku z tym, Ŝe powiat jarociński charakteryzuje się przewaŜającą działalnością rolniczą
na szczególną uwagę zasługuje takŜe konieczność ograniczania ładunków azotu wprowadzanego
ze ściekami lub nawozami do wód powierzchniowych i do ziemi.
Ponadto wymagane jest ograniczenie zuŜycia wody podziemnej na cele przemysłowe do niezbędnego minimum, a tym samym doprowadzenie do racjonalizacji wykorzystania eksploatowanych
zasobów wodnych. Obszar powiatu jarocińskiego jest bogaty zarówno w wody powierzchniowe, jak
takŜe w udokumentowane zasoby wód podziemnych z zlokalizowanym częściowo Głównymi Zbiornikiem Wód Podziemnych w dorzeczu Odry o wysokiej ochronie.
Celem średniookresowym do 2010 roku jest zapewnienie odpowiedniej jakości uŜytkowej wód
powierzchniowych, ochrona wód podziemnych oraz zapewnienie wszystkim mieszkańcom województwa odpowiedniej jakości i ilości wody do picia. Mniejsze zanieczyszczenie wód powierzchniowych i gruntowych
Istotnym problemem jest funkcjonowanie licznych „dzikich” ujęć wody, zwłaszcza na terenach
upraw sadowniczych i szklarniowych. Stąd wynika potrzeba ich inwentaryzacji i likwidacji.
W Strategii Rozwoju Powiatu Jarocińskiego celami załoŜonymi w zakresie działań na rzecz
ochrony wód w zakresie ich stanu ilościowego i jakościowego przewidziano działania mające na celu ochronę wód m.in. przez: przemysł i to zarówno w zakresie jej zuŜycia jak i zrzutów ścieków, racjonalizację poboru wody dla zaspokojenia potrzeb ludności, modernizację istniejących i budowę
nowych systemów kanalizacyjnych, oczyszczalni ścieków oraz systemów poboru i uzdatniania wody. Działania wspierające w tym zakresie będą wykorzystywały takie instrumenty, jak: wspieranie
tworzenia atrakcyjnych terenów inwestycyjnych wyposaŜonych w niezbędną infrastrukturę, wspieranie przedsięwzięć gospodarczych spełniających wszystkie wymagania słuŜące ochronie wód, objęcie terenu powiatu siecią kanalizacyjną, zmniejszenie poziomu zanieczyszczenia wód i środowiska
gruntowego, wspieranie racjonalnego rolnictwa pozbawionego dąŜeń do nadmiernej intensyfikacji
oraz edukacja i podnoszenie świadomości ekologicznej społeczeństwa.
Priorytety ekologiczne w perspektywie do 2006 roku rozpatrywano z dwóch punktów widzenia. Pierwszy punkt - to priorytetowe komponenty (lub uciąŜliwości) środowiska, a drugi punkt widzenia - to priorytetowe przedsięwzięcia zmierzające do poprawy aktualnego stanu środowiska.
Zgodnie z art. 85 ustawy – Prawo ochrony środowiska z dnia 27 kwietnia 2001 r. (Dz. U. Nr
62, poz. 627 ze zmianami) ochrona powietrza polega na zapewnieniu jak najlepszej jego jakości,
określanej za pomocą poziomów substancji w powietrzu, definiowanych jako stęŜenia tych substancji w powietrzu odniesione do ustalonego czasu lub opad substancji w odniesieniu do ustalonego
czasu i powierzchni. Jak najlepszą jakość powietrza mają zapewnić działania na rzecz utrzymania
poziomów substancji w powietrzu poniŜej poziomów dopuszczalnych lub co najmniej (maksymalnie)
na tych poziomach, bądź teŜ zmniejszania ich co najmniej do dopuszczalnych, gdy są one przekroczone.
245
Decydujący wpływ na jakość powietrza na obszarach zurbanizowanych mają emisje z pojazdów samochodowych oraz z komunalnych i przemysłowych źródeł stacjonarnych, w tym głównie zakładów energetycznych oraz sieciowych i lokalnych źródeł ciepła.
Największą presję na stan powietrza na obszarze większych aglomeracji wywiera energetyczne spalanie paliw. NaleŜy zaznaczyć, Ŝe poziomy stęŜeń dwutlenku siarki i dwutlenku azotu w
miastach polskich nie róŜnią się od rejestrowanych w miastach Europy.
Poziom stęŜeń substancji podstawowych wprowadzanych do powietrza wykazuje tendencję
spadkową, oprócz wzrostu emisji dwutlenku azotu wynikającej z oddziaływania ruchu samochodowego. Działania ograniczające emisję substancji podstawowych wiąŜą się przede wszystkim ze
zmianą nośników energii (gazyfikacja) oraz uciepłownieniem gospodarstw domowych (likwidacja
emisji niskiej).
Ruch samochodowy jest przez niektórych autorów określany jako najpowaŜniejsze źródło
emisji substancji wpływających na stan powietrza na obszarze miast. Wielkość emisji ze źródeł mobilnych zaleŜy od natęŜenia i organizacji ruchu samochodowego oraz stanu technicznego pojazdów
i dróg.
NaleŜy zwrócić uwagę, Ŝe emisja ze źródeł mobilnych a takŜe tzw. niska emisja ze spalania
paliw przyczynia się do tworzenia emisji wtórnej. Na skutek reakcji fotochemicznych przebiegających z udziałem występujących w powietrzu tlenków azotu, węglowodorów i światła słonecznego
(przy wysokiej temperaturze) powstaje w dolnych partiach atmosfery silnie toksyczny ozon. Maksima
koncentracji ozonu obserwuje się z reguły w większych odległościach od głównych arterii komunikacyjnych, w miejscach koncentracji w powietrzu lekkich węglowodorów, np. w parkach i lasach podmiejskich z przewagą drzewostanu iglastego.
Procesy technologiczne realizowane w zakładach przemysłowych są źródłem emisji substancji tzw. specyficznych. Mogą to być substancje organiczne i nieorganiczne emitowane w sposób
zorganizowany lub niezorganizowany (emisja punktowa i obszarowa). Za najistotniejsze z emisji
substancji specyficznych uznaje się amoniak, benzo(a)piren, związki metali cięŜkich, chlorowcopochodne węglowodory i dioksyny. Działania ograniczające emisje substancji specyficznych wymagają
stosowania najnowszych technologii i technik minimalizujących ich powstawanie.
Mając na uwadze potrzeby sterowania jakością powietrza i ochrony przed emisjami, ustawodawca nałoŜył na wojewodów obowiązek oceny stanu jakości powietrza w obrębie wydzielonych
jednostek terytorialnych zwanych strefami, pokrywających się z obszarami powiatów lub aglomeracji
powyŜej 250000 mieszkańców. Ocenę faktycznego poziomu substancji w powietrzu w poszczególnych strefach przeprowadza się corocznie i na jej podstawie dokonuje się klasyfikacji stref w zaleŜności od tego czy przekraczane są dopuszczalne poziomy substancji. Pierwszą roczną ocenę jakości powietrza w strefach przeprowadzono w pierwszym półroczu br. na podstawie badań wykonanych w roku 2002.
Główne źródła emisji substancji do powietrza w powiecie jarocińskim stanowią zakłady produkcyjne, kotłownie oraz ruch komunikacyjny, a więc sektor przemysłowy, komunalny i transportowy.
Wśród substancji emitowanych przez zakłady przemysłowe zlokalizowane na terenie powiatu
przewaŜają zanieczyszczenia charakterystyczne dla procesów spalania paliw do celów energetycznych i technologicznych, czyli dwutlenek siarki, tlenki azotu, tlenek węgla i pyły. Wielkość emisji zaleŜy od ilości i jakości uŜywanego paliwa, wyposaŜenia w urządzenia oczyszczające gazy odlotowe
oraz skuteczność działania tych urządzeń. Większość zakładów na terenie powiatu ma uregulowaną
stronę formalno-prawną w zakresie odprowadzania substancji do powietrza, tj. posiada waŜne pozwolenie na emisję. Nie wszystkie natomiast dysponują urządzeniami słuŜącymi ograniczeniu emitowanych substancji. Niektóre z zakładów na terenie powiatu pozostające w ewidencji WIOŚ przekraczają warunki określone w pozwoleniu na emisję gazów lub pyłów do powietrza.
Głównym problemem występującym zarówno na terenach miejskich jak i wiejskich powiatu
jest jednak tzw. niska emisja, związana ze stosowaniem paliw o gorszej jakości w paleniskach domowych oraz z działalnością małych zakładów, niepodlegających obowiązkowi posiadania pozwolenia na wprowadzanie substancji do powietrza.
Badania wieloletnie WIOŚ wskazują na systematyczny spadek wielkości emisji zanieczyszczeń pyłowych i gazowych w obrębie powiatu jarocińskiego.
Wielkość emisji substancji w powietrzu określa jego jakość. Jest ona oceniana w oparciu o
badania monitoringowe prowadzone w sieci krajowej, regionalnej i lokalnej. Monitoring jakości powietrza atmosferycznego w powiecie jarocińskim prowadzony jest przez stacje pomiarowe w Jarocinie i w miejscowości Chrzan (gm. śerków). StęŜenia substancji oznaczane są metodami manualny246
mi na podstawie pomiarów automatycznych, w zakresie dwutlenku siarki, dwutlenku azotu i pyłu zawieszonego; wykorzystywana jest równieŜ metoda pasywna.
Z oceny jakości powietrza, zgodnie z kryteriami określonymi dla ochrony zdrowia ludzi i
ochrony roślin wynika, Ŝe poziom koncentracji wszystkich ocenianych substancji na obszarze powiatu jarocińskiego w 2002 r. nie przekraczał wartości dopuszczalnych stęŜeń. Poziom ten nie wymaga
podejmowania w roku 2003 działań związanych z opracowaniem programów ochrony powietrza.
Głównym problemem występującym zarówno na terenach miejskich, jak i wiejskich powiatu
jarocińskiego jest tzw. niska emisja, związana ze stosowaniem paliw gorszej jakości w paleniskach
domowych oraz z działalnością małych zakładów, niepodlegających obowiązkowi posiadania decyzji
o dopuszczalnej emisji zanieczyszczeń do powietrza, kumulująca się w przypadku obszarów o zwartej zabudowie z emisją ze źródeł komunikacji drogowej.
W związku z powyŜszym bardzo waŜnym czynnikiem, który moŜe powodować rozproszenie
zanieczyszczeń jest przewietrzanie większych skupisk źródeł emisji oraz całych miejscowości.
Miasta nazywane są często wyspami ciepła. RóŜnica temperatur pomiędzy centralnymi częściami miast a sąsiadującymi z nimi terenami wolnymi od zabudowy moŜe wynosić kilka stopni Celsjusza. Źródłem emisji ciepła są źle izolowane rurociągi przesyłające media, niewłaściwie izolowane
przegrody budynków, okna, wyrzutnie spalin, wyrzutnie pary, instalacje chłodnicze, miejsca zrzutu
ścieków itp. Zatrzymywanie ciepła w granicach miasta potęguje niewłaściwe jego przewietrzanie na
skutek wysokiej, zwartej zabudowy, często blokującej kierunki przepływu powietrza wskutek naturalnych wiatrów.
Rozwiązanie problematyki odpowiedniego przewietrzania miast (obszarów zabudowanych)
jest trudne i kosztowne. Problematyka ta winna jednak stanowić bardzo istotny element planowania
przestrzennego. Opracowywanie miejscowych planów zagospodarowania przestrzennego winno
być poprzedzane analizami kierunków przewietrzania zabudowywanych terenów. Wnętrza urbanistyczne winny być tak kształtowane zapisami planu, aby przy uwzględnieniu naturalnego ukształtowania terenu i istniejącej zabudowy, umoŜliwić swobodny przepływ wiatru w najczęściej występujących kierunkach
Z analizy danych zaprezentowanych w strategii zrównowaŜonego rozwoju powiatu wynika, Ŝe
ogromna większość instalacji ciepłowniczych (ponad 90%) zasilana jest węglem. Ma to bezpośredni
wpływ na jakość powietrza i rzutuje jednocześnie na znaczący udział „niskiej emisji” w emisji całkowitej z terenu powiatu.
Odory do chwili obecnej nie są w Polsce normowane. Dodatkowo samo odczucie siły i klasyfikacja zapachów na przyjemne i nieprzyjemne, czy odraŜające jest bardzo subiektywna. Zdolność
rozpoznawania przez człowieka niektórych lotnych substancji w otoczeniu jest cechą bardzo zindywidualizowaną. Najbardziej bezpośrednią miarą wielkości imisji substancji zapachowo uciąŜliwych
są opinie ludności naraŜonej na ten rodzaj uciąŜliwości.
Mimo, Ŝe w analizie SWOT, mieszkańcy powiatu nie sygnalizowali konieczności eliminacji
źródeł odorów, jest zasadne uwzględnienie tej problematyki w zagospodarowaniu przestrzennym.
Dla potrzeb planistycznych winny być opracowane zasady lokalizacji zakładów i przedsięwzięć mogących stanowić potencjalne źródło odorów, np. fermy drobiu, świń, kompostownie, oczyszczalnie
ścieków, palarnie kawy, piekarnie itp. Tereny te powinny być lokalizowane w znacznej odległości od
zabudowy mieszkaniowej (skupisk ludzi) oraz od strony zawietrznej w stosunku do tej zabudowy,
przy uwzględnieniu najczęściej występujących kierunków wiatr przy zastosowaniu nowoczesnych
technologii.
System komunikacyjny stwarza zagroŜenia dla stanu jakości powietrza głównie z tytułu transportu drogowego, w tym przede wszystkim ruchu tranzytowego pojazdów cięŜkich. W powiecie jarocińskim największe potencjalne zagroŜenie występuje zatem wzdłuŜ dróg krajowych nr 11, 12 i 15
oraz dróg wojewódzkich, obsługujących ruch ponadregionalny i regionalny.
W oparciu o zebrane informacje i przeprowadzoną na ich podstawie analizę, stwierdza się, Ŝe
na terenie powiatu jarocińskiego nie występują obszary wymagające w myśl obowiązujących przepisów opracowania programów naprawczych w 2003 roku.
Strategia rozwoju województwa zakłada wzrost udziału kolei w systemie transportowym, wymaga to jednak ogromnych nakładów na restrukturyzację systemu transportowego. Środkiem, który
nie pozwoli co prawda na zmniejszenie emisji, ale ją ukierunkuje na obszary niewymagające ochrony będzie budowa obwodnic miast i wsi. Do minimalizacji emisji spalin z obszarów arterii komunikacyjnych przyczynią się równieŜ realizowane zabezpieczenia akustyczne w postaci ekranów akustycznych oraz nasadzenia zieleni wzdłuŜ pasów drogowych. Wykonanie tych działań w przypadku
modernizacji i budowy dróg wymusi postępowanie w sprawie oceny oddziaływania na środowisko
247
prowadzone przy lokalizacji i realizacji inwestycji, jak i wdroŜenie przyjętych programów naprawczych w zakresie ochrony przed hałasem.
Zgodnie z polityką ekologiczną państwa, celem strategicznym do realizacji w perspektywie do
roku 2010 jest poprawa jakości powietrza i zmniejszenie emisji substancji do powietrza, przy pełnej
harmonizacji standardów jakości powietrza i standardów emisyjnych z prawem UE.
W myśl ustaleń opracowanej i przyjętej strategii, wizją przyszłości powiatu jarocińskiego jest
jego funkcjonowanie według reguł gwarantujących zrównowaŜony rozwój. Głównym celem zrównowaŜonego rozwoju powiatu w obszarze środowiska przyrodniczego jest jego przyjazność dla człowieka.
Główny nacisk naleŜy więc połoŜyć na poprawę jakości stanu powietrza poprzez likwidację
emisji substancji z sektora komunalnego, cechującej się wyraźną sezonowością i mającej decydujący wpływ na powstawanie ozonu w troposferze.
Polityka ekologiczna państwa jako jeden z głównych celów średniookresowych wyznacza
opracowanie i wdroŜenie zintegrowanego systemu zarządzania energią i środowiskiem, głównie w
powiązaniu z sektorem energetycznym (dominujący wpływ obiektów i urządzeń spalania paliw), ale
takŜe transportem, komunikacją, przemysłem chemicznym, paliwowym, mineralnym, budownictwem, hutnictwem oraz sektorem komunalnym.
Sprawne zarządzanie powiatem w ścisłej współpracy, w tym takŜe informacyjnej, z gminami
ma kolosalne znaczenie dla monitorowania i oceny stanu jakości środowiska, a zatem rozwój
współpracy pomiędzy organami samorządowymi, stworzenie zintegrowanego systemu zarządzania
trzeba uznać za przedsięwzięcie mające wpływ na poprawę stanu jakości powietrza.
WdroŜenie zintegrowanego sytemu zarządzania w obszarze jakości środowiska, w tym oczywiście jakości powietrza stanie się główną siłą napędową do stworzenia spójnej, wieloletniej polityki
ochrony środowiska w regionie.
WaŜnym zadaniem jest wzmocnienie, a niejednokrotnie nawet uaktywnienie funkcji kontrolnej
powiatu i gmin, posiadających szerokie kompetencje w tym zakresie, wynikające z ustawy – Prawo
ochrony środowiska oraz przepisów związanych. Bardzo pomocnym narzędziem w tym zakresie będzie takŜe uporządkowanie planowania przestrzennego pod kątem wprowadzenia w wszystkich dokumentach planistycznych zasad ochrony środowiska (obowiązek ustawowy).
Bardzo trudnym do realizacji celem jest nakłonienie mieszkańców poszczególnych gmin do
zmiany czynnika grzewczego z węgla na gaz (po zrealizowaniu gazyfikacji), czy olej opałowy. Tak
więc ogromne znaczenie dla likwidacji „emisji niskiej” ma czynnik ekonomiczny.
Emisja hałasu jest jedną z najbardziej charakterystycznych cech ekosystemów terenów zurbanizowanych. ZagroŜenie hałasem rodzi zjawisko zwane stresem miejskim, odzwierciedlane bardzo często w badaniach ankietowych ludności.
Ze względu na rodzaj źródeł hałasu wyodrębniamy hałas komunikacyjny, przemysłowy i komunalny. Największy zasięg ma hałas komunikacyjny, odbierany przez mieszkańców jako najbardziej dokuczliwy.
Z hałasów komunikacyjnych jako najmniej dokuczliwy postrzegany jest hałas
kolejowy.
Presja hałasu przemysłowego staje się w ostatnich latach mniejsza. Oddawane do uŜytkowania zakłady są prawidłowo projektowane pod kątem minimalizacji emisji hałasu do środowiska, co
zapewniają (wymuszają) obowiązujące przepisy. Zakłady istniejące podejmują w większości niezbędne działania organizacyjne i techniczne ograniczające emisję hałasu do wartości zapewniających właściwy standard jakościowy środowiska.
Aby dokonać analizy jakości stanu akustycznego środowiska, naleŜy zwrócić uwagę na charakter powiatu jarocińskiego, jego uwarunkowania wynikające z połoŜenia, wielkości zajmowanego
obszaru, zaludnienia, stopnia urbanizacji, uprzemysłowienia oraz rozwoju szlaków komunikacyjnych.
System komunikacyjny stwarza zagroŜenia dla stanu akustycznego środowiska głównie z tytułu transportu drogowego, w tym przede wszystkim ruchu tranzytowego pojazdów cięŜkich. W powiecie jarocińskim największe potencjalne zagroŜenie hałasem występuje zatem wzdłuŜ dróg krajowych, w tym w szczególności drogi nr 11, oraz dróg wojewódzkich, obsługujących ruch ponadregionalny i regionalny.
Znaczna część tych dróg przebiega przez tereny zabudowane, z których większość, to tereny
o funkcji mieszkaniowej, wymagające zapewnienia właściwych standardów jakości stanu akustycznego środowiska. NajpowaŜniejszy problem stanowi przebiegająca przez centrum Jarocina droga
krajowa nr 11, przenosząca znaczny ruch tranzytowy. Droga ta przebiega takŜe przez tereny zwartej
zabudowy leŜących w pobliŜu Jarocina miejscowości: Mieszków, Cielcza, i Witaszyce. NatęŜenie ru-
248
chu na tej drodze obserwowane w centrum Jarocina wynosi ok. 20000 pojazdów/dobę, z udziałem
ruchu tranzytowego wynoszącym ok. 70
W okresie od maja do października 1993 r. wojewódzki inspektorat ochrony środowiska przeprowadził badania wpływu hałasu drogowego i kolejowego na klimat akustyczny Jarocina. Badania
te wykazały, Ŝe na całym badanym terenie występują przekroczenia wartości dopuszczalnych poziomu hałasu w środowisku. W oparciu o wyniki badań sporządzono mapę akustyczną Jarocina.
NajwyŜsze poziomy hałasu drogowego, przewyŜszające 75 dB zmierzono na całej długości ul. Poznańskiej oraz przy ul. Wojska Polskiego, na odcinku wylotowym w stronę Kalisza. Badania wykazały, Ŝe głównym źródłem uciąŜliwości akustycznej są samochody cięŜarowe, głównie tzw. "TIR-y".
Pomiary hałasu kolejowego wykazały, Ŝe poziom dźwięku na terenach połoŜonych wzdłuŜ wszystkich objętych badaniami linii wynosił od 68,5 dB do 79,5 dB.
Wśród działań podejmowanych w celu ograniczenia emisji hałasu do środowiska, w ostatnich
latach mają największy udział remonty i modernizacje oraz wykonywanie dodatkowych zabezpieczeń. Coraz częściej sprawy rozprzestrzeniania się hałasu rozpatrywane są na szczeblu planowania
i lokalizacji, duŜe zaniedbania stwierdza się natomiast w przypadkach zmiany sposobu uŜytkowania
obiektów.
W oparciu o zebrane informacje i przeprowadzoną na ich podstawie analizę, stwierdza się, Ŝe
na terenie powiatu jarocińskiego występują obszary wymagające w myśl obowiązujących przepisów
opracowania programów naprawczych. Do chwili obecnej w powiecie nie utworzono obszaru ograniczonego uŜytkowania ze względu na ponadnormatywną emisję hałasu.
Prognozując zmiany stanu akustycznego środowiska w powiecie jarocińskim naleŜy odnieść
się do występujących w powiecie zmian gospodarczych i przyjętej strategii rozwoju.
Mając powyŜsze na uwadze naleŜy przewidywać, Ŝe w przyszłości będzie następować
zmniejszanie się ilości źródeł hałasu przemysłowego i ograniczanie jego zasięgu, zgodnie z obserwowaną w ostatnich latach tendencją ogólnokrajową wynikającą z upadku duŜych nienowoczesnych
obiektów przemysłowych i korelującą się ze wzmocnieniem działania organów administracji publicznej coraz skuteczniej wdraŜających i egzekwujących prawo ochrony środowiska.
W powiecie jarocińskim naleŜy się przede wszystkim spodziewać intensyfikacji oddziaływania
akustycznego dróg krajowych.
W związku z planowanym rozwojem turystyki moŜe pojawić się większa liczba obiektów będących źródłami hałasu komunalnego, towarzyszącego miejscom rekreacji i rozrywki.
W strategii zrównowaŜonego rozwoju powiatu główny nacisk połoŜono na poprawę jakości
środowiska w otoczeniu arterii komunikacji drogowej. Cel ten uznaje się za priorytetowy. Mając jednak na uwadze określoną wizję powiatu, która zakłada eksponowanie walorów turystycznokrajobrazowych i jednoczesny rozwój rolnictwa oraz małych i średnich przedsiębiorstw, szczególnego znaczenia nabierają działania prewencyjne. Przyjęty cel poprawy jakości stanu akustycznego
środowiska naleŜy więc uzupełnić o drugi cel, niepogarszania stanu środowiska w miejscach gdzie
jest on właściwy.
W perspektywie do roku 2010 naleŜy przewidzieć ponadto do realizacji następujące przedsięwzięcia: opracowanie map akustycznych i programów naprawczych dla obszarów połoŜonych
wzdłuŜ głównych dróg i linii kolejowych, budowa ekranów akustycznych, zwłaszcza na odcinkach
nowych tras obwodnicowych i odcinkach istniejących tras o nadmiernym ruchu, wprowadzenie do
miejscowych planów zagospodarowania przestrzennego zapisów poświęconych ochronie przed hałasem, z wyznaczeniem obszarów ograniczonego uŜytkowania wokół terenów przemysłowych oraz
głównych dróg i linii kolejowych wszędzie tam, gdzie przekraczany jest równowaŜny poziom hałasu
wynoszący 55 dB w porze nocnej, kontynuacja kontroli emisji hałasu do środowiska z obiektów działalności gospodarczej.
Ustawa Prawo ochrony środowiska definiuje pola elektromagnetyczne jako pola elektryczne,
magnetyczne oraz elektromagnetyczne o częstotliwości od 0 Hz do 300 GHz.
Podstawowa zasada ochrony przed polami elektromagnetycznymi została zapisana w art. 121
Prawa ochrony środowiska. Zgodnie z tą zasadą ochrona przed polami elektromagnetycznymi polega na zapewnieniu jak najlepszego stanu środowiska poprzez utrzymanie poziomów pól elektromagnetycznych poniŜej dopuszczalnych lub co najmniej na tych poziomach oraz na zmniejszaniu poziomów pól elektromagnetycznych co najmniej do dopuszczalnych, gdy nie są one dotrzymane.
Ustawa POŚ zobowiązuje wojewodów do prowadzenia okresowych badań kontrolnych poziomów pól elektromagnetycznych oraz do prowadzenia rejestru zawierającego informacje o terenach, na których stwierdzono przekroczenie dopuszczalnych poziomów pól
249
Na terenie powiatu jarocińskiego nie ma obiektów nadawczych radiowo-telewizyjnych. Natomiast istnieją obiekty radionadawcze. NaleŜą do nich Stacja Linii Radiowych w śerkowie (SLR śerków) oraz stacje bazowe telefonii komórkowej.
Anteny zainstalowane są na wysokościach od 66 do 77 m npt, dlatego teŜ na trasie linii radiowych wprowadzono pasy ochronne o szerokości 500, w których obowiązuje ograniczenie wysokości zabudowy. Wysokość zabudowy w tej strefie wymaga uzgodnienia z właścicielem SLR śerków.
W ostatnich latach nastąpił rozwój nowych technik telekomunikacyjnych i rozwój sieci telefonii
komórkowej. Elementem tej sieci są stacje bazowe telefonii komórkowej naleŜące do Polskiej Telefonii Cyfrowej sp. z.o.o., POLKOMTEL. S.A. i Polskiej Telefonii Komórkowej „CENTERTEL” Sp.
6
z.o.o. Samorząd powiatu nie posiada rejestru stacji. Według dostępnych danych szacuje się, Ŝe na
terenie powiatu jarocińskiego znajduje się ok. 13 stacji bazowych. Stacje te nie stanowią jednak zagroŜenia dla zdrowia mieszkańców powiatu jarocińskiego.
Na terenach Pogotowia Energetycznego i Głównych Punktów Zasilania – GPZ znajdują się
nadawczo-odbiorcze stacje sieci trunkingowej. Przy tych instalacjach równieŜ nie stwierdza się występowania pól elektromagnetycznych o wartościach przekraczających dopuszczalne.
Negatywną konsekwencją lokalizacji anten na duŜych wysokościach, jest konieczność wznoszenia wysokich konstrukcji wsporczych, najczęściej w postaci wieŜ kratowych, które są widocznym
akcentem w krajobrazie. W powiecie jarocińskm znajduje się wiele terenów o szczególnych walorach krajobrazowych
Pola elektromagnetyczne wokół linii o napięciu 15 kV i niŜszym traktowane są jako nieistotne
z punktu widzenia wpływu na środowisko i zdrowie ludzi. Natomiast pola elektromagnetyczne o
wartościach przekraczających wartości dopuszczalne mogą występować wokół linii elektroenergetycznych wysokich napięć oraz w otoczeniu stacji elektroenergetycznych.
W studiach uwarunkowań i kierunków zagospodarowania gmin powiatu jarocińskiego wprowadzono zapisy, mówiące o tym, Ŝe w otoczeniu linii 110 kV naleŜy zachować strefy wolne od zabudowy o szerokości 14,5 m.
W ramach rozwoju sieci przesyłowej realizuje się wzmocnienie krajowego systemu elektroenergetycznego poprzez budowę nowej dwutorowej linii elektroenergetycznej o napięciu 400 kV.
Fragment linii 400 kV przebiega przez powiat jarociński, przez wschodnią część gminy Jaraczewo –
wsie Bielejewo, Panienka, Zalesie, Góra, Parzeczew i Nosków oraz i południowo-zachodnią część
gminy Jarocin – wieś Potok.
Przewiduje się, Ŝe w najbliŜszych latach będzie następował ciągły rozwój nowych technik telekomunikacyjnych i informatycznych. NaleŜy się spodziewać w najbliŜszych latach budowy kolejnych obiektów radiokomunikacyjnych - źródeł emisji pól elektromagnetycznych do środowiska.
Głównym celem w zakresie ochrony przed polami elektromagnetycznymi jest wynikające z
ustawy Prawo ochrony środowiska dąŜenie do utrzymania poziomów pól elektromagnetycznych poniŜej dopuszczalnych lub co najmniej na tych poziomach oraz zmniejszanie pól elektromagnetycznych co najmniej do dopuszczalnych, jeśli nie są one dotrzymane.
Priorytetem jest cel określony w Polityce ekologicznej państwa na lata 2003-2006 z uwzględnieniem perspektywy na lata 2007-2010 oraz w Programie ochrony środowiska województwa wielkopolskiego - zintensyfikowanie badań kontrolnych poziomów pól elektromagnetycznych w środowisku oraz opracowanie i wdroŜenie bazy danych o polach elektromagnetycznych w środowisku.
Biorąc pod uwagę fakt, Ŝe w powiecie jarocińskim znajdują się tereny o szczególnych walorach krajobrazowych, szczególną uwagę naleŜy zwrócić na dodatkowy aspekt budowy linii elektroenergetycznych i obiektów radiokomunikacyjnych i radiowych, jakim jest wpływ wysokich konstrukcji
wsporczych na krajobraz.
Wraz z upływem lat wzrasta wpływ substancji chemicznych na środowisko, przy czym główne
zagroŜenia powodują trucizny pochodzące z działalności człowieka (spowodowane skaŜeniem środowiska przyrodniczego przez człowieka, zagroŜeniem związanym z wprowadzaniem do obrotu
substancji chemicznych). Na niebezpieczeństwo naraŜone są oprócz ludzi takŜe poszczególne
komponenty środowiska przyrodniczego: woda, powietrze, gleba, rośliny i zwierzęta.
Obecnie środki chemiczne stosowane są powszechnie m. in. w gospodarstwach domowych,
w przemyśle, w produkcji farmaceutyków, w rolnictwie itp.
Na terenie Powiatu Jarocińskiego brak jest zakładów, które mogłyby zostać zaklasyfikowane
jako zakłady o zwiększonym lub duŜym ryzyku wystąpienia powaŜnych awarii. W związku z tym Ŝa6
dane: WSSE oraz baza internetowa “BTS Wielkopolska” (www. poznan. gsm. g.pl/baza)
250
den z tych zakładów znajdujących się na terenie powiatu, w myśl art. 261 ustawy POŚ, nie jest zobowiązany do opracowania wewnętrznego planu operacyjno-ratowniczego.
Jednak z uwagi na charakter i zakres prowadzonej działalności potencjalnym źródłem wystąpienia zagroŜenia dla środowiska naturalnego jest Zakład Przerobu Olejów Przepracowanych w Witaszycach, w którym w 2000 roku nastąpił wyciek na bocznicy kolejowej (naleŜącej do Zakładu) ponad 40 Mg oleju z cysterny kolejowej do gruntu.
Na liście potencjalnych sprawców awarii w powiecie występują przede wszystkim zakłady:
branŜy mleczarskiej z uwagi na stosowanie amoniaku (Okręgowa Spółdzielnia Mleczarska w Jarocinie), składowiska amoniaku na terenie firmy KOTLIN SA. w Kotlinie oraz kobalt i cez wykorzystywane przez Cukrownię i Rafinerię Witaszyce stwarzające zagroŜenie radiologiczne.
DuŜym zagroŜeniem dla środowiska i zdrowia ludzi jest nieprawidłowe zagospodarowanie odpadów powstałych w wyniku zastosowania chemicznych środków ochrony roślin. Na terenie powiatu
znajduje się zlokalizowany w miejscowości Niedźwiady, gmina Jaraczewo mogilnik przeznaczony do
składowania przeterminowanych i niewykorzystanych środków chemicznych stosowanych w produkcji rolnej.
ZagroŜenie chemiczne i ekologiczne stanowią równieŜ warstwy geologiczne wydobywanego
gazu ziemnego w rejonie miejscowości Radlin, Wilcza, Mieszków.
Problematyka wystąpienia awarii wiąŜe się równieŜ z przewozem materiałów niebezpiecznych
(w opakowaniach i zbiornikach o róŜnej pojemności), jako jednym z elementów szeroko przyjętego
bezpieczeństwa w działalności gospodarczej. W momencie wystąpienia katastrofy i uszkodzenia pojemników moŜe dojść do masowego poraŜenia ludzi i zwierząt, a takŜe do degradacji środowiska
naturalnego.
PowaŜnym źródłem zagroŜenia dla Powiatu jarocińskiego mogą być przewoŜone przez teren
materiały tj. chlor, kwas siarkowy, dwutlenek siarki itp. zarówno transportem drogowym, jak i kolejowym.
Potencjalne zagroŜenie dla wód stanowią katastrofy i awarie urządzeń technicznych, jak równieŜ uszkodzenia budowli hydrotechnicznych.
Odrębne zagroŜenie dla środowiska oraz zdrowia i Ŝycia ludzi stanowi moŜliwość wystąpienia
klęsk Ŝywiołowych, które w Powiecie jarocińskim najczęściej mogą być spowodowane powodzią
oraz poŜarami lasów. Na terenie powiatu zagroŜenia powodziowe mogą wystąpić w przypadku niekorzystnych zjawisk hydrologicznych. W granicach miasta i gminy Jarocin zagroŜenie powodziowe
stanowi rzeka Lutynia; gminy śerków – rzeka Warta, Prosna, Lutynia, a w granicach gminy Jaraczewo rzeka Obra, natomiast gminy Kotlin – rzeka Lutynia.
Z analizy zagroŜenia poŜarowego wynika, Ŝe ilość poŜarów i zagroŜenia poŜarowego rośnie
na terenie Powiatu Jarocińskiego. W ostatnich latach pomimo zagroŜeń wystąpienia poŜarów w
kompleksach leśnych (Nadleśnictwo Jarocin i Taczanów), spowodowanych nadmiernym obniŜeniem
poziomu wilgotności ściółki leśnej szczególnie w okresach letnich, na terenie powiatu występowało o
charakterze lokalnym i nie doszło do rozprzestrzeniania się ognia, które mogłoby spowodować zagroŜenie na szerszą skalę.
Innym zagroŜeniem mogą być zagroŜenia lotnicze. W powiecie jarocińskim moŜe stanowić go
korytarz powietrzny G-9 obejmujący teren gmin Jaraczewo, Jarocin i śerków.
Wszystkie te elementy muszą stanowić jeden z warunków prawidłowego podejścia do planów
zagospodarowania przestrzennego poszczególnych terenów. Polityka przestrzenna gmin na terenie
Powiatu jarocińskiego prowadzona jest w kierunku zmniejszenia zagroŜenia dla środowiska oraz
zdrowia i Ŝycia ludzi.
WdraŜanie Programu Ochrony Środowiska będzie uzaleŜnione od zrozumienia przez działaczy samorządowych roli i potrzeby instytucjonalnego wzmocnienia administracji zajmującej się problematyką ochrony środowiska, a takŜe od umiejętności i determinacji władz samorządowych zmierzających do przejęcia roli koordynującej w zakresie stworzenia spójnego systemu gospodarowania
odpadami. Realizację zadań własnych Powiatu moŜna przewidzieć z największą dozą pewności. ZaleŜeć ona będzie od dynamiki działania władz samorządowych. Realizacja zadań koordynowanych
będzie w znacznej mierze uzaleŜniona od stanu finansów Państwa i kondycji przedsiębiorstw, które
będą musiały dostosować sposób i zakres korzystania ze środowiska do aktualnych standardów.
Kolejną niewiadomą jest tempo wdraŜania nowego ustawodawstwa, które będzie uzaleŜnione od
wspomnianego wcześniej wzmocnienia administracji. Jak wynika z tego co wyŜej powiedziano, w
procesie wdraŜania Programu środki finansowe będą miały bardzo istotne znaczenie, lecz nie decydujące. W kontekście zasad dofinansowania zadań związanych z ochroną środowiska zarówno
przez instytucje krajowe, jak i dysponujące środkami Unii Europejskiej, najistotniejsza będzie moŜli251
wość zgromadzenia tzw. wkładu własnego w wysokości minimum 15 – 25% wartości zadania inwestycyjnego. Zgromadzenie pozostałej części środków będzie moŜliwe z pieniędzy funduszy strukturalnych lub, przy większych przedsięwzięciach, spójności.
Struktury finansowania zadań w zakresie ochrony środowiska w naszym kraju przedstawia się
następująco: w poprzednich latach przeciętny udział funduszy ochrony środowiska oraz dopłat do
kredytów uruchamianych przez Bank Ochrony Środowiska wynosił około 30% wartości inwestycji. W
najbliŜszych latach rola funduszy ekologicznych będzie polegać na koncentrowaniu środków na
wspieranie inwestycji priorytetowych z punktu widzenia integracji z UE. Jednocześnie oczekuje się
spadku udziału funduszy ochrony środowiska, ze względu na ogólną poprawę stanu środowiska, a
co za tym idzie zmniejszenia wpływów z tytułu opłat i kar ekologicznych. Natomiast oczekuje się
większego niŜ dotychczas zaangaŜowania środków pomocowych, w tym z funduszy przedakcesyjnych oraz po uzyskaniu członkostwa w UE - funduszy strukturalnych i Funduszu Spójności (2004 2006).
Istotny cięŜar finansowania inwestycji komunalnych pozostanie na barkach gmin, często poprzez zaciąganie długu w bankach i w międzynarodowych instytucjach finansujących (np. EBOiR).
Coraz częściej gminy podejmują decyzje o udzieleniu praw inwestorowi zewnętrznemu do wykonywania działań z zakresu ochrony środowiska poprzez spółki z udziałem gminy, który to udział jest
gwarancją jej wpływu na decyzje podejmowane przez spółkę oraz na jakość świadczonych usług.
Z priorytetu działań usunięto rozbudowę i modernizację infrastruktury słuŜącej wzmocnieniu
konkurencyjności regionów wydzielonego działania związanego z rozwojem turystyki.
RównieŜ moŜna się spodziewać, Ŝe zaznaczone w tym priorytecie działanie - infrastruktura
ochrony środowiska, będzie źródłem finansowania projektów duŜych, których beneficjentami końcowymi będą spółki prawa handlowego co najwyŜej związki, porozumienia i stowarzyszenia jednostek
samorządu terytorialnego, a nie pojedyncze gminy wiejskie.
Kompleksowym dokumentem określającym strategię społeczno-gospodarczą Polski w pierwszych latach członkostwa w Unii Europejskiej jest Narodowy Plan Rozwoju. Jest to strategiczny,
średniookresowy dokument planistyczny, scalający rozwiązania horyzontalne, sektorowe i regionalne na poziomie krajowym, wskazującym na kierunki rozwoju gospodarczego Polski w pierwszych latach po akcesji. Narodowy Plan Rozwoju słuŜy jako baza do negocjacji z Komisją Europejską Podstaw Wsparcia Wspólnoty (ang. Community Support Framework - CSF) dla Polski. CSF określi wielkość pomocy z funduszy strukturalnych przyznanych Polsce
Główne cele związane z wdraŜaniem trwałego i zróŜnicowanego rozwoju w jego wymiarze
ekologicznym zostały zawarte w II Polityce Ekologicznej Państwa, Polityce Ekologicznej Państwa na
lata 2003-2006 z uwzględnieniem perspektywy na lata 2007-2010 oraz Narodowej strategii ochrony
środowiska na lata 2000-2006. Dokumenty te zawierają działania państwa w zakresie ochrony środowiska naturalnego. Celem nowej polityki ekologicznej państwa jest zapewnienie bezpieczeństwa
ekologicznego mieszkańców, infrastruktury społecznej oraz zasobów przyrodniczych.
Inicjatywy w dziedzinie ochrony środowiska będą miały moŜliwości otrzymania dofinansowania głównie z Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego (European Regional Development
Fund - ERDF). ERDF powstał w 1975 roku jako reakcja na coraz głębsze rozbieŜności w rozwoju
regionów (spowodowane kryzysem gospodarczym i przystąpieniem do UE Wielkiej Brytanii i Irlandii). Jego głównym zadaniem jest niwelowanie dysproporcji w poziomie rozwoju regionalnego krajów
naleŜących do UE.
Do czynników, które zadecydują o konkurencyjności przedsiębiorstw i produktów ich pracy
naleŜą równieŜ czynniki wynikające ze wspólnotowych wymagań w zakresie ochrony środowiska.
Obok przyjaznej biznesowi polityki makroekonomicznej do czynników, które zadecydują o konkurencyjności polskiej przestrzeni jako miejsca alokacji kapitału będzie dalsza poprawa stanu szeroko rozumianego środowiska przyrodniczego i kulturowego, eksponująca walory polskiej przestrzeni jako
dodatkowej zachęty dla inwestorów.
Niska konkurencyjność polskiej gospodarki wymusza konieczność podjęcia działań wspierających rozwój firm przede wszystkim zdolnych do tworzenia i absorbowania innowacji - o największym potencjale wzrostu oraz moŜliwościach eksportowych. Dotyczy to równieŜ firm ulokowanych w
sektorach tworzących podstawy nowej gospodarki opartej na wiedzy z zakresu ochrony środowiska.
Celem programu jest wsparcie działań prowadzących do wzrostu konkurencyjności polskiej
gospodarki i zwiększających jej zdolność do funkcjonowania w warunkach otwartego rynku. Program Operacyjny będzie finansowany ze środków Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego
(ERDF) oraz ze środków krajowych. Na program operacyjny w latach 2004 - 2006 przeznaczone
252
będzie łącznie 2 529,7 mln euro, w tym środki unijne 1 300 mln ero. Pomoc w ramach programu adresowana jest do duŜych, małych i średnich przedsiębiorstw.
W ramach rozwoju przedsiębiorczości i wzrostu innowacyjności z wykorzystaniem instytucji
otoczenia biznesu wdraŜane będą działania nastawione na wzmocnienie otoczenia instytucjonalnego przedsiębiorstw, w tym instytucji otoczenia biznesu oraz instytucji sfery naukowo-badawczej,
działających na rzecz wzrostu innowacyjności gospodarki. W ramach tego priorytetu przewiduje się
następujące działania: wzmocnienie instytucji wspierających działalność przedsiębiorstw, wzmocnienie współpracy między sferą badawczo-rozwojową a gospodarką, rozwój systemu dostępu do informacji i usług publicznych on-line, wzmocnienie pozycji konkurencyjnej przedsiębiorstw działających na jednolitym rynku europejskim, wsparcie konkurencyjności produktowej i technologicznej
MSP, wsparcie doradcze w zakresie zwiększania konkurencyjności produktowej i technologicznej
MSP, wsparcie nowych inwestycji oraz promocji internacjonalizacji przedsiębiorstw, wsparcie dla inwestycji w zakresie dostosowania przedsiębiorstw do wymogów ochrony środowiska.
Sektorowy Program Operacyjny – Restrukturyzacja i modernizacja sektora Ŝywnościowego
oraz rozwój obszarów wiejskich wdraŜany będzie na terenie całego kraju w latach 2004 - 2006, przy
załoŜeniu, Ŝe realizacja płatności odbywać się będzie do końca 2008 roku. Źródłem finansowania
będą środki publiczne: budŜetu państwa, budŜetów samorządów regionalnych i lokalnych oraz Europejskiego Funduszu Orientacji i Gwarancji w Rolnictwie - Sekcja Orientacji (EAGGF), jak równieŜ
środki inwestorów prywatnych. Planowane działania, zgodnie z priorytetami Rozporządzenia Rady
(WE) 1257/99, mają słuŜyć realizacji dwóch celów strategicznych programu, które określono jako:
Cel 1 "Poprawa konkurencyjności gospodarki rolno - Ŝywnościowej" Cel 2 "ZrównowaŜony
rozwój obszarów wiejskich" W ramach priorytetu wspierania zmian i dostosowań w rolnictwie wydzielono następujące działania: inwestycje w gospodarstwach rolnych, ułatwienie startu młodym rolnikom, szkolenia, wsparcie doradztwa rolniczego, scalanie gruntów, gospodarowanie rolniczymi zasobami wodnymi.
Odnośnie priorytetu zrównowaŜonego rozwoju obszarów wiejskich planuje się następujące
działania: odnowa wsi oraz ochrona i zachowanie dziedzictwa kulturowego, róŜnicowanie działalności rolniczej i zbliŜonej do rolnictwa w celu zapewnienia róŜnorodności działań lub alternatywnych
źródeł dochodów, rozwój i ulepszanie infrastruktury technicznej związanej z rolnictwem, przywracanie potencjału produkcji leśnej zniszczonego naturalną katastrofą i/lub poŜarem oraz wprowadzenie
odpowiednich instrumentów zapobiegawczych.
W celu rozwoju i dostosowania do norm WE przetwórstwa artykułów rolnych, planuje się poprawę przetwórstwa i marketingu artykułów rolnych
W ramach działania "Infrastruktura ochrony środowiska" realizowana będzie infrastruktura o
znaczeniu regionalnym, słuŜąca wzmacnianiu konkurencyjności regionów.
Działanie „Infrastruktura ochrony środowiska" ma na celu ograniczenie ilości zanieczyszczeń
przedostających się do powietrza, wód i gleb, poprawę stanu bezpieczeństwa przeciwpowodziowego, zwiększenie wykorzystania energii pochodzącej ze źródeł odnawialnych, a takŜe poprawę zarządzania środowiskiem. W wyniku realizacji powyŜszych celów nastąpi poprawa stanu środowiska
naturalnego, poprawią się takŜe warunki Ŝycia mieszkańców oraz stworzone zostaną korzystne warunki dla rozwoju przedsiębiorstw działających zgodnie z zasadami poszanowania środowiska.
W ramach działania realizowane będą projekty polegające na budowie i modernizacji infrastruktury ochrony środowiska. Ponadto realizowane będą inwestycje mające na celu poprawę jakości zarządzania środowiskiem, w tym poprawę dostępu do informacji o środowisku. W ramach działania „Infrastruktura ochrony środowiska" będą realizowane następujące poddziałania: zaopatrzenie
w wodę i oczyszczenie ścieków, zagospodarowanie odpadów, poprawa jakości powietrza, zapobieganie powodziom, wsparcie zarządzania ochroną środowiska, wykorzystanie odnawialnych źródeł
energii.
Program Operacyjny Pomoc techniczna 2004-2006 ma za zadanie zapewnić efektywność zarządzania funduszami strukturalnymi oraz prawidłowość interwencji i przejrzystość operacji środków
pomocowych, a takŜe podnieść poziom wiedzy związanych z pomocą strukturalną wśród potencjalnych beneficjentów oraz wśród ogółu społeczeństwa.
Program obejmuje działania przygotowawcze, monitorujące, oceniające i kontrolne oraz z zakresu informacji i promocji, niezbędne dla wdraŜania funduszy strukturalnych i realizowane na poziomie centralnym, tj. poziomie Podstaw Wsparcia Wspólnoty.
W ramach programu realizowane będą dwa priorytety: efektywne zarządzanie funduszami
strukturalnymi, informacja i promocja działań funduszy strukturalnych.
253
W Traktacie Akcesyjnym z dnia 16 kwietnia 2003, przewidziano dla nowych krajów członkowskich, rozszerzenie zakresu instrumentów towarzyszących o cztery nowe działania, na okres wdroŜeniowy 2004 - 2006, tj.
• wspieranie gospodarstw niskotowarowych, które ma się przyczynić do przyspieszenia
procesu restrukturyzacji gospodarstw i tworzenia nowych miejsc pracy;
• dostosowanie gospodarstw rolnych do standardów Unii Europejskiej;
• wspieranie grup producentów rolnych;
• pomoc techniczna dla jednostek organizacyjnych i organów realizujących zadania
związane z rozwojem obszarów wiejskich.
W Traktacie zaproponowano takŜe wyŜszy poziom współfinansowania wszystkich działań niŜ
to wynika z Rozporządzenia Rady (WE) nr 1257/1999, wynoszący 80% UE i 20% wkład krajowy.
W efekcie wdraŜania Planu, Polska zostanie objęta instrumentami naleŜącymi do II filaru.
Funduszu Spójności róŜni się od funduszy strukturalnych:
• krajowym, a nie regionalnym zasięgiem pomocy,
• podejmowaniem finalnej decyzji o przyznaniu środków na dofinansowanie przez
KomisjęEuropejską a nie indywidualnie przez państwo członkowskie; kompetencją
państwa aplikującego do fundusz jest wskazanie propozycji do dofinansowania.
• Środki z Funduszu Spójności kierowane są najpierw do państw członkowskich, a
następnie przekazywane na realizację projektów do poszczególnych regionów
potrzebujących wsparcia.
W kontekście wyzwań i strategicznych celów polityki państwa w okresie przystępowania do
UE, jak teŜ celów przypisanych Funduszowi Spójności, określonych w rozporządzeniu Rady
1164/94/WE, w latach 2004-2006 środki tego instrumentu będą przeznaczone przede wszystkim na:
poprawę jakości wód powierzchniowych, polepszenie dystrybucji i jakości wody do picia, racjonalizację gospodarki odpadami i ochrona powierzchni ziemi, poprawę jakości powietrza, poprawę bezpieczeństwa przeciwpowodziowego, edukację społeczności lokalnej.
Włączanie do procesu realizacji zrównowaŜonego rozwoju szerokiego grona partnerów daje
szansę na jego społeczną akceptację i przyjmowanie odpowiedzialności tak za sukcesy jak i poraŜki. Społeczność powiatu jest głównym adresatem działań przewidywanych Programem, stąd tak
waŜnym elementem jest uspołecznienie procesu planowania i podejmowania decyzji i przejrzystość
procedur włączających doń szerokie grono partnerów. Zadanie to, by mogło przynieść pozytywny
skutek, musi być realizowane przez społeczeństwo świadome zagroŜeń jakie niesie z sobą rozwój
cywilizacyjny, a więc odpowiednio przygotowane. W przeciwnym wypadku podejmowane przez władze samorządowe próby rozwiązania szeregu problemów będą napotykały na społeczny opór.
Zasady polityki ekologicznej państwa są zasadami, na których oparta jest równieŜ polityka
ochrony środowiska województwa wielkopolskiego. Oprócz zasady zrównowaŜonego rozwoju jako
nadrzędnej uwzględniono szereg zasad pomocniczych i konkretyzujących, m.in.: zasadę prewencji,
zasadę "zanieczyszczający płaci”, zasadę integracji, zasadę regionalizacji, zasadę subsydiarności,
zasadę skuteczności ekologicznej i efektywności ekonomicznej.
U podstaw realizacji kaŜdego Programu ochrony środowiska leŜą decyzje przestrzenne. Ustalenia planów kształtują sposób wykonywania prawa własności, który nie moŜe naruszać chronionego prawem interesu publicznego oraz osób trzecich. Panującą dotąd samowolę odnośnie zmiany
przeznaczenia gruntów na cele nierolnicze i nieleśne, powstrzymuje zapis art. 14 mówiący o tym, Ŝe
plany dla takich obszarów sporządza się dla całego obszaru wyznaczonego w studium. Nowością
jest obowiązek sporządzenia prognozy skutków finansowych uchwalenia planu.
Z dokumentów przesłanych przez słuŜby finansowe Powiatu wynika, iŜ powiat jarociński nie
posiada zobowiązań z tytułu kredytów i poŜyczek.
W roku bieŜącym Rada powiatu jarocińskiego podjęła decyzję o emisji obligacji w latach 2003
– 2004 na łączną kwotę 7 500 000 PLN
Zasilanie z zewnątrz budŜetu Powiatu i Gmin zaleŜy przede wszystkim od tego czy jednostka
samorządu terytorialnego zdoła wygenerować środki zapewniające tzw. wkład własny w realizację
inwestycji. Paradoksalnie samorządy, które wykazywały się dotąd duŜą aktywnością i inwestowały
są juŜ zadłuŜone i mają trudności ze zgromadzeniem środków umoŜliwiających przygotowanie
wniosków do instytucji unijnych. Pomocą ma być w tej materii reorientacja funduszy ochrony środowiska. NiezaleŜnie od tego wiele samorządów, zwłaszcza na obszarach wiejskich, nawet w sytuacji
braku zadłuŜenia, moŜe wygenerować z budŜetu na inwestycje kwoty do kilkuset tysięcy rocznie
W opracowaniu analizy SWOT dotyczącej poszczególnych komponentów środowiska, z preferencjami przedstawicieli środowisk opiniotwórczych Powiatu, ukazuje pewne rozbieŜności. Typo254
wym ich przykładem jest usytuowanie w hierarchii problematyki hałasu i odpadów. Zadaniem autorów opracowania jest pogodzenie aspiracji samorządu z wymogami stawianymi przez przepisy,
międzynarodowe zobowiązania Polski i dokumenty dotyczące problematyki środowiskowej opracowanymi na poziomie rządu i województwa. Mając na względzie fakt, Ŝe Powiat Jarociński, realizując
wcześniej zaplanowane zadania, 21% przewidzianych do zainwestowania w roku 2004 środków
przeznacza na szeroko pojętą ochronę środowiska, a jego moŜliwości dalszego pozyskiwania środków finansowych są w najbliŜszych latach ograniczone do kwoty rzędu 1 mln zł, autorzy proponują
by Starostwo, korzystając z tych skromnych moŜliwości zainicjowało i zachęciło gminy do wspólnego
podjęcia rozwiązania problemu gospodarowania odpadami, zgodnie z sugestiami zapisanymi w Planie. PoniewaŜ całkowity koszt budowy Centrum Zagospodarowania Odpadów w wersji najoszczędniejszej został oszacowany na kwotę około 8 mln zł, a 75% z tej kwoty moŜna będzie pozyskać w
formie dotacji z funduszy strukturalnych, tzw. Wkład własny uczestników przedsięwzięcia wynosiłby
około 2 mln zł. Jeśli połowę tej kwoty wyasygnowałoby Starostwo jako swój wkład i jednocześnie
czynnik mobilizujący gminy do wspólnego działania, wkład czterech jednostek samorządowych
mógłby zostać ograniczony do 1mln zł, co przekładałoby się na kwotę 14 zł od mieszkańca. Taki poziom udziału we wspólnym przedsięwzięciu związku komunalnego byłby najprawdopodobniej do zaakceptowania dla samorządów.
Realizacja Programu obejmuje okres przedakcesyjny (do roku 2004) oraz pierwsze lata
członkostwa w Unii Europejskiej. W okresie tym obowiązywać będzie Polityka ekologiczna Państwa
(2002), Strategia zrównowaŜonego rozwoju kraju, Strategia rozwoju województwa wielkopolskiego
oraz Program Ochrony Województwa Wielkopolskiego. Coraz większy wpływ na warunki realizacyjne będą teŜ miały ustalenia wspólnej polityki ekologicznej Unii Europejskiej określone w Piątym Programie Działań oraz w dyrektywach, rozporządzeniach i decyzjach. W Programie tym mocno akcentowane są instrumenty ekonomiczne i fiskalne. Instrumenty z zakresu organizacji, zarządzania i
marketingu stanowią bardzo obszerną i ciągle rozbudowywaną grupę narzędzi realizacyjnych. Podczas realizacji programu muszą być uwzględnione:
• ścisłe powiązanie z programem procesu budowy i realizacji budŜetu, a zwłaszcza
budowy budŜetu zadaniowego,
• zarządzanie jakością jako element zarządzania sferą usług publicznych w powiecie,
• systemowe podejście do budowy marketingu powiatowego (w tym promocji).
Istotną sprawą jest równieŜ informowanie opinii społecznej o postępach w realizacji wybranych zadań programu (wszystkimi kanałami komunikacji społecznej).
Realizacja zadań programu ma na celu poprawę lub utrzymanie stanu środowiska. Wymiernym efektem postępów w realizacji programu będą zmiany wartości wskaźników charakteryzujących
poszczególne zagadnienia programu. Do głównych wskaźników naleŜą: wskaźniki społecznoekonomiczne mierzone taryfami cen na usługi komunalne, wskaźniki stanu środowiska mierzone
zmniejszaniem się ładunków zanieczyszczeń do niego odprowadzanych, wskaźniki wielkości i skuteczności ponoszonych nakładów inwestycyjnych, wskaźniki aktywności społeczności lokalnej –
mierzone aktywnością organizacji pozarządowych, czyli ilością projektów, wielkością zakontraktowanych sum, itp.
Do podmiotów zarządzających realizacją Programu naleŜą: Rada i Zarząd Powiatu, Starostwo
i koordynatorzy zadań.
Program Ochrony Środowiska uchwala rada powiatu, z wykonania programu organ wykonawczy powiatu sporządza co 2 lata raporty, które przedstawia radzie powiatu. Na bieŜąco, w cyklu półrocznym realizacja Programu jest monitorowana w sposób opisany wyŜej.
Program jest długoterminowym dokumentem strategicznym określającym cele i programy
działań na kilkanaście lat oraz wymagającym ciągłej pracy nad podnoszeniem jego jakości. Przygotowanie projektu dokumentu i jego przyjęcie przez Radę. Ze względu na swój długookresowy charakter planowanie ekorozwoju powiatu jest procesem ciągłym wymagającym stałego śledzenia: stanu środowiska, zmian prawnych, gospodarczych, politycznych, społecznych itp. i ich uwzględniania
w dokumencie oraz przesuwania horyzontu planowania na kolejne lata. Program będzie poddawany
przeglądowi oraz aktualizacji w cyklu dwuletnim, choć monitorowanie postępów prac nad nim odbywać się będzie co pół roku.
Po wprowadzeniu zmian w programie starostwo jako Główny Koordynator WdraŜania Programu zobowiązane jest dostarczyć wszystkim zainteresowanym stronom (zwłaszcza koordynatorom poszczególnych zadań) informację o dokonanej aktualizacji.
255

Program Ochrony Środowiska dla Powiatu

Transkrypt

Podobne dokumenty

KPP JAROCIN BEZPIECZNIE, CHCE SIĘ ŻYĆ

Amelia Baj Tytuł magistra zdobyła na Wydziale Psychologii

KPP JAROCIN BEZPIECZNY POWRÓT DO SZKOŁY

Pracownik administracyjny Zakres nauczania kursu Pracownik

Lawenda była obiektem uprawy juŜ w czasach staroŜytnych

Wakacje moich marzeń

INFRASTRUKTURA Głównym środkiem transportu dla naszych

Zadanie pn. „Zakup oprogramowania do zarządzania gospodarką

Monta¿ elektr. kurs