Broszura projektu „Ginące rzemieślnicze zawody Łodzi

Broszura projektu „Ginące rzemieślnicze zawody Łodzi

Mistrzowie
Codzienności
Mapa jest efektem pracy nad poszukiwaniem i dokumentowaniem rzadkich, bądź
ginących zawodów rzemieślniczych Łodzi.
Zebrano dwadzieścia sylwetek osób, które
całe swoje życie poświęciły doskonaleniu
swojego fachu. Są to postaci ściśle
związane z miastem, a ich opowieści mogą
być świetną lekcją historii. Zapraszamy do
zapoznania się z tym unikatowym opracowaniem i podążania szlakiem zawodów,
które stanowią świadectwo pewnego etapu
rozwoju Łodzi.
ZEGARMISTRZ
KRZYZTOF WIĘCEK
Urodzony w Łodzi, w 1962 roku. Absolwent Technikum Mechanicznego Nr 4 w Łodzi (klasa:
mechanika precyzyjna – zegarmistrz), jeszcze w trakcie trwania nauki odbywał praktyki m. in.
w dawnych Zakładach Mechanizmów Precyzyjnych „Mera Poltik”. Tuż po ukończeniu technikum
trafił na staż do państwowego wówczas punktu usługowego przy Placu Wolności, gdzie od
początku lat '80-tych pracuje jako zegarmistrz nieprzerwanie po dziś dzień, obserwując zmiany
zachodzące w centrum miasta. Jako rodowity łodzianin opowiada nie tylko o warunkach pracy
łódzkich rzemieślników dawniej i dziś, ale także o miejscach zapamiętanych
z dzieciństwa, m. in. o ulicy Solnej i Parku Staromiejskim, oraz o szczególnej atmosferze
tamtych czasów.
ZDUN
BOGDAN URBAŃSKI
urodził się 6 lipca 1952 roku w Łodzi. Ukończył technikum energetyczne, ale nie zajmował się
wyuczonym zawodem. Pomagał zawsze ojcu w pracach zduńskich. W 1984 roku po śmierci
ojca przejął jego zakład przy obecnej Pomorskiej 28, który został założony w latach 30-tych
XX wieku przez jego dziadka. Specjalizuje się w robieniu pieców kaflowych. Pracuje w Łodzi i na
terenie całej Polski.
CZERPANIE PAPIERU
RYSZARD ULIJAŃSKI
FOTOGRAFIA NA SZKLE
EWA WYPUSTEK
od śmierci męża Stefana Wypustka w 2002 roku sama prowadzi zakład fotograficzny
przy ul. Narutowicza 47/44. Jego początki związane są z jej teściową – słynną Ireną
Strzemieczną (1909-1993), która przy ul. Piotrkowskiej 44/4 prowadziła elitarną
pracownię portretu. Była znaną w Łodzi i w Polsce artystką-fotografem, która
wykonywała portrety wielu gwiazd tamtych czasów. Była mężem zaufania łódzkich
członków Polskiego Towarzystwa Fotograficznego w 1951 roku i jedną z założycielek
łódzkiego oddziału w 1952 r.
POLTEX
WOJCIECJ PŁOSZAJSKI
Urodzony w sierpniu 1938 roku. Wywodzi się z rodziny od trzech pokoleń pracującej w
zakładach Poznańskiego. Dziadek, Adam Śmigalski, był majstrem w tkalni. Ojciec, Antoni
Płoszajski, był głównym kasjerem zakładów. Antoni był także członkiem sekcji strzeleckiej klubu
sportowego przy zakładach fabrycznych IKP. Wojciech dzieciństwo spędził w Łodzi, w famułach
na ulicy Ogrodowej. Pracował 20 lat w zakładach „Marchlewskiego”, potem – wciąż formalnie
będąc zatrudnionym u „Marchlewskiego” – pracował w ŁKS-ie, który wówczas był pod „opieką”
zakładów.
urodzony 2 kwietnia 1954 roku w Łodzi. Drukarz. Na bazie jego kolekcji powstało w
2005 roku Muzeum Papieru i Druku zlokalizowane w Instytucie Papiernictwa i
Poligrafii Politechniki Łódzkiej. Ryszard Ulijański jest również założycielem fundacji
„Ocalić od zapomnienia”, która prowadzi muzeum. Drukarz wraz z małżonką prowadzi
warsztaty z zakresu historii druku, książki oraz ręcznych procesów powstawania
papieru w Domu Papiernika w Skansenie Łódzkiej Architektury Drewnianej w
Centralnym Muzeum Włókiennictwa, w Muzeum Papieru i Druku oraz na zaproszenie
przy okazji imprez miejskich czy wydarzeń organizowanych prywatnie.
GORSECIARKA
POLTEX
MAREK SZYMAŃSKI
Urodzony w 1948 roku, łodzianin od pokoleń. Swą przygodę z tkactwem rozpoczął już we
wczesnym dzieciństwie od wycieczki do zakładów „Wiosny Ludów”, gdzie zachwyciły go stare
krosna z napędem transmisyjnym. Absolwent Technikum Jedwabniczo-Galanteryjnego w Łodzi,
ukończył także studia na Politechnice Łódzkiej (kierunek: mechaniczna technologia włókna,
specjalność: tkactwo). Przez wiele lat pracował jako mistrz tkacki w Zakładach Przemysłu
Bawełnianego „POLTEX” im. Juliana Marchlewskiego, a następnie jako nauczyciel w technikum,
które sam ukończył. Przez ostatnie lata zatrudniony w Komendzie Wojewódzkiej Policji w Łodzi,
wciąż jednak związany z włókiennictwem (ekspert ds. umundurowania). Obecnie współpracuje z
Muzeum Fabryki, gdzie z satysfakcją konserwuje krosna. „Nitki”, jak powiada, to jego największa pasja.
KORONCZARKI
MARIA WOJTASIAK
Urodzona w czerwcu 1941 w Łodzi. Mama Pani Beaty. Od dziecka pomagała rodzicom
oraz ich rodzeństwu robić koronki. Z zawodu jest krawcową, ale głównie zajmowała się
koronkami. Specjalizuje się w hafcie na siatce, co jest już w naszym kraju rzadkością.
Jej koronki można zobaczyć w wielu kościołach i muzeach w Polsce. Na stałe
współpracuje z Muzeum Włókiennictwa w Łodzi, jest współtwórcą Stowarzyszenia
Twórców Koronki i Haftu „Arachne”. Pani Maria posiada certyfikat mistrzowski „File –
haft na siatce” wydany przez Cech Rzemiosł Artystycznych w Warszawie.
BEATA WŁODAWSKA
Urodzona w maju 1962 w Łodzi. Od 7 roku życia robi koronki. Ukończyła liceum
ekonomiczne, obecnie prowadzi własną firmę. Od 2000 roku działała w klubach haftu
i koronki, a od roku 2006 jest prezesem Stowarzyszenia Twórców Haftu i Koronki
„Arachne”. Pani Beata brała udział w wielu konkursach oraz wystawach związanych z
rękodziełem, jej koronki można zobaczyć w całej Polsce. Posiada certyfikat
mistrzowski w dziedzinie haftu krzyżykowego wydany przez Izbę Rzemieślniczą oraz
certyfikat z wyrobu chust kameliowych wydany przez Muzeum Archeologiczne i
Etnograficzne w Łodzi.
NAPRAWA MASZYN DO SZYCIA
ZBIGNIEW OLACZEK
Urodzony w 1931 r., uczył się zawodu ślusarza w ZZDZ przy ul. Łąkowej, tuż po szkole pracował
w prywatnym zakładzie przy ul. Wygodnej (spawanie i montaż kotłów centralnego
ogrzewania), w Gliwicach zdobył licencją na spawanie kotłów; namawiany przez kolegów
poszedł do pracy w parowozowni Dworca Kaliskiego, pracował tam tydzień, propozycja
podniesienia płacy w poprzednim zakładzie pracy, sprawiła, że wrócił do zakładu przy ul.
Wygodnej; pracował w fabryce kołder i parasoli przy ul. Kopernika 36 jako mechanik maszyn
szyjących do roku 1978, kiedy to odkupił zakład przy ul. Pomorskiej 99 od pana Ciesielskiego i
stworzył tam swój zakład naprawy maszyn szyjących – zarejestrowany, ale jako zakład
naprawy maszyn kuśnierskich (ponoć jako jedyny zarejestrowany). Produkował od podstaw
maszynę Diana przemianowaną na Success. Gdy prowadzenie zakładu stało się nierentowne,
założył wraz z żoną sklep, obecnie Pan Zbigniew naprawia sporadycznie przynoszone przez
klientów maszyny, dorabiając sobie tym samym do emerytury
SZCZOTKARKA
ZOFIA FILIPOWICZ
prowadzi sklep z wielopokoleniowymi tradycjami, w którym można zaopatrzyć się
we wszelakiego rodzaju wyroby szczotkarskie od małych pędzelków, do dużych,
solidnych szczotek do zamiatania podłóg, które przetrwają wiele lat użytkowania.
Istnieje obawa, że zakład ten nie przetrwa próby czasu, lecz na chwilę obecną działa
i można regularnie się w nim zaopatrywać.
GRAŻYNA OWCZAREK
Urodzona w 1946 roku w Łodzi. Chciała studiować geografię, ale nie dostała się na ten
kierunek, więc zaczęła uczyć się zawodu gorseciarki u swojej matki, w jej zakładzie przy ul.
Zachodniej (tuż przy ul. Legionów), potem zdała egzamin czeladniczy, później mistrzowski,
założyła własny zakład przy ul. Jaracza 23, miała dużo klientek, współpracowała z wieloma
teatrami, wyuczyła pięć uczennic, obecnie pracuje z córką. Korzystała z materiałów z
zakładów Marchlewskiego, Uniontexu oraz Lenty, dziś materiały kupuje w lokalnej hurtowni,
część dodatków sprowadza z Czech czy Litwy. Klientek ma wyraźnie mniej, ale jeśli raz
skorzystają z jej usług, to prawie zawsze wracają, przyjeżdżają nawet z odległych miast
Polski, a także z zagranicy. Pani Grażyna ma siostrę, która również kontynuuje tradycje
rodzinne, prowadząc zakład gorseciarski w Łodzi.
KOWAL
MACIEJ KOZUBAL
urodził się 18 stycznia 1969 roku, po skończeniu liceum plastycznego w Rzeszowie przyjechał
z Dynowa w Bieszczadach do Łodzi, gdyż został tu uczniem mistrzów jubilerów. Dziś prowadzi
zakład kowalstwa artystycznego.
MODYSTKA
LIDIA JANICKA
KURDYBNIK
JACEK LIPIŃSKI
Urodzony w marcu 1953 roku, w rodzinie z tradycjami artystycznymi. Wykształcenie
zdobył w Łodzi. Już we wczesnym dzieciństwie przejawiał zdolności manualne
i kreatywność. Od 1980 roku prowadzi działalność obejmującą kaletnictwo, rzeźbiarstwo
oraz tworzenie biżuterii. Wykonuje prace z naturalnych materiałów, głównie ze skóry.
Samodzielne komponuje matryce, produkuje farby i barwniki, dzięki czemu jego prace
mają niepowtarzalny charakter. Odtworzył zapomnianą technologię wyroby
kurdybanów, która zaginęła w Polsce ok. 200 lat temu. Jest prekursorem w zastosowaniu odpadku nieużytkowego: sutka bydlęcego. Prezentował swoją twórczość na
wystawach krajowych i zagranicznych. W 1990 roku Minister Kultury i Sztuki
uhonorował go tytułem Mistrza Rzemiosła Artystycznego. W 1992 został powołany na
zastępcę przewodniczącego Komisji Rzemiosł Artystycznych.
KRAWIEC
TADEUSZ BAŚ
Mistrz krawiectwa damskiego i męskiego. Urodzony w 1942 roku w Racławicach.
W wieku dwóch lat przeniósł się z rodziną do Łodzi. Tu ukończył technikum na ulicy Irysowej,
jednocześnie ucząc się tajników krawiectwa u takich mistrzów jak Olszański, Brzeziński, Szwed
i innych. Następnie otrzymał bardzo odpowiedzialne stanowisko kierownika krojczego, w
spółdzielni PKWN, gdzie zarządzał zespołem piętnastu osób. Spółdzielnia ta mieściła się na ulicy
Nawrot. W 1991 roku pan Tadeusz otworzył własny zakład krawiecki, kilka numerów dalej na tej
samej ulicy, z którą związany jest już ponad 40 lat.
MODYSTKA
ZOFIA JÓŹWIAK
urodziła się 28.08.1935 roku w Łodzi. Zdobyła tytuł mistrzowski w zawodzie
modniarstwa. Od 1964 roku prowadziła zakład w mieszkaniu na Legionów 29. Od
roku 1966 na Tuwima 16. Najdłużej bo przez 29 lat prowadziła zakład pod adresem
Legionów 5. Szyła kapelusze z filcu i futra, toczki i kapelusze ślubne. Już nie prowadzi
zakładu, ale nadal szyje kapelusze. Od najmłodszych lat mieszka na ul. Stalowej 13 tuż
przy dawnej stacji Radegast.
KSIĄŻKA ARTYSTYCZNA
JANUSZ TRYZNO
Urodzony w 1948r. w Szczecinie. Studiował na Wydział Elektryczny PŁ w latach 1967-68;
ukończył natomiast WSSP w Łodzi (dyplom z grafiki i fotografii: 1974r.). Od 20 lat wydaje
książki artystyczne, druki okolicznościowe, prowadzi działalność wystawienniczą, zbiera
zabytkowy sprzęt drukarski i papierniczy. W 1980r. wraz z przyjaciółmi założył grupę
artystyczną CORRESPONDANCE DES ARTS, od 1985r. kontynuuje jej działalność z żoną
Jadwigą; w 1990 założył fundację CORRESPONDANCE DES ARTS (głównym jej celem jest
rozwijanie idei korespondencji sztuk w dziedzinie książki). Fundacja umożliwiła powołanie do
życia w 1993r. Muzeum Książki Artystycznej w Łodzi. W uznaniu zasług dla sztuki książki
został zaproszony do rady muzeum Druckunst w Lipsku. Razem z żoną Jadwigą został też
laureatem Walter Tiemann Preis oraz brązowego medalu w konkursie Schonste Bucher Aus
Aller Welt. Małżonkowie w 1994r. otrzymali nagrodę Verte (Gazeta Wyborcza), a w 1995
Nagrodę Miasta Łodzi.
WITRAŻYSTA
KONSERWATOR KROSIEN
TOMASZ SICIŃSKI
Urodzony w Łodzi, w 1972 roku. Od dziecka cierpiał, jak sam określa, na tak zwane
majsterkowanie, po szkole podstawowej skierował więc swe kroki do Technikum
Mechanicznego Nr 3 w Zespole Szkół Zawodowych Nr 1 w Łodzi. Pracował początkowo
jako ślusarz taboru szynowego w zajezdni Helenówek, następnie zatrudnił się w ZUP
BaZeKo s.c, firmie zajmującej się produkcją obwodów drukowanych i montażem SMD i
THT. Z pierwszym kontaktem z tkactwem (szkolna wycieczka do łódzkiego Muzeum
Włókiennictwa) nie wiąże dobrych wspomnień, a na tkalnię (TOTALTEX Sp. z o. o.), gdzie
pracuje obecnie jako mistrz tkacki, trafił przypadkiem. Pasja do krosien zrodziła się
dopiero w chwili rozpoczęcia współpracy z Muzeum Fabryki w Łodzi. Dziś konserwacja
krosien to nie tylko rzetelnie wykonywana praca, to także – a może nawet przede
wszystkim – hobby, któremu Tomasz Siciński z radością poświęca każdą wolną chwilę.
Urodziła się w Łodzi w 1958 roku. Ukończyła Technikum Włókiennicze – specjalizację –
konfekcjonowanie dzianin. Studiowała również włókiennictwo na Politechnice Łódzkiej.
Zawód modystki ma w jej rodzinie długą tradycję. Jesienią 1945 roku zaraz po wojnie,
zakład modniarski otworzyła jej mama – Jadwiga. Najpierw pracownia mieściła się na
ulicy Legionów, a później na Kościuszki przez prawie trzydzieści lat. Wtedy też (w latach
osiemdziesiątych) pani Lidia zaczęła prowadzić go razem z mamą. W latach
dziewięćdziesiątych zakład przeniesiono na ulicę Piotrkowską. Najpierw działał pod
numerem 224, a następnie od 1999 roku – pani Lidia już sama – prowadzi pracownię i
sklep na Piotrkowskiej 204/210.
Dostępny w zakładzie asortyment to unikatowe, pojedyncze egzemplarze kapeluszy,
zaprojektowane i wykonane przez modystkę. Oprócz kapeluszy – pani Janicka –
tworzy także swetry, szaliki, czapki, filcowe ozdoby. Zakład współpracuje z teatrami,
pracowniami artystycznymi, studiami filmowymi. Istnieje więc możliwość wykonywania
okryć głowy na zamówienie.
ZDJĘCIA NA PORCELANIE
JANUSZ KLISZKO
Urodzony w Łodzi, 1-ego listopada 1955 roku. Fotografią zainteresował go kolega, za namową
najbliższych skierował swe kroki do Technikum Fototechnicznego CZSP w Łodzi – jak powiada,
szkoły o aspiracjach artystycznych i rzemieślniczym profilu. Jeszcze w trakcie trwania nauki
zaglądał do mieszczącego się nieopodal szkoły zakładu wykonującego zdjęcia na porcelanie,
zafascynowany odmiennością techniki. Z Zakładem Fotografii na Porcelanie (do roku 1989
funkcjonującym jako Fotograficzna Spółdzielnia Pracy „STUDIUM”) związany jest od lat
'70-tych ubiegłego stulecia nieprzerwanie po dziś dzień. To jedyny taki zakład w Łodzi, który
przetrwał próbę czasu. Tylko tutaj zdjęcia na porcelanie wykonywane są od początku na
miejscu, pod czujnym okiem pana Janusza Kliszko.
ANDRZEJ HIBNER
Urodzony w lipcu 1946 roku w Łodzi, w dzielnicy Chojny. Łodzianin od trzeciego
pokolenia. Z wykształcenia budowlaniec, ukończył Wydział Budownictwa Lądowego
na Politechnice Łódzkiej, od około 20 lat zajmuje się tworzeniem witraży.Jego
realizacje można zobaczyć zarówno w kościołach jak i w prywatnych mieszkaniach, i
domach w całym kraju. Witraże Pana Hibnera zdobyły uznanie między innymi w
Argentynie i Stanach Zjednoczonych. Specjalizuje się zarówno w małych formach
witrażowych takich, jak zawieszki czy lampy witrażowe, jak również w witrażach
bardzo dużych, umieszczanych w kościołach. Pracownia Pana Hibnera prowadzi
renowacje istniejących okien witrażowych. Do najważniejszych realizacji w Łodzi
można zaliczyć renowacje witraży w łódzkiej katedrze, Pałacu Herbsta oraz Pałacu
Poznańskiego.
Wielkim sukcesem pracowni Pana Hibnera jest stworzenie jedynego na świecie
witrażu przestrzennego znajdującego się w domu weselnym w Ksawerowie.
SZEWC
MARCELI ROMANOWSKI
Urodzony w maju 1931 roku we wsi Krzyżewo-Jurki na Mazowszu. Po II wojnie
światowej zamieszkał w Łodzi. Od 1964 roku prowadzi zakład szewski na Stokach.
17
Brzezińska 38
ńska
zi
Brze
14
Zgierska
Zawiszy Czarnego 39/36
Poltex
3
13
6
Woj
Poltex
iego
olsk
ska P
Północna
Poltex
20
10
1
7
Pl. Wolności 5
Skalna 24A
15
Pomorska 28
Pomorska 99
Pl. Wolności 5
Pom
orsk
a
Pom
orsk
9
16
Więckowskiego 1
Jaracza 23
2
Pl. Dąbrowskiego
Piotrkowska
Zielona
19
Zielona 14
Jana
Henryka Sienkiewicza
Kilińsk
Piotrkowska
iego
Tadeusza Kościuszki
Stefana Żeromskiego
4
5
Nawrot 7
Nawrot
Józefa Piłsudskiego
Jana K
18
go
12
Piotrkowska 243
11
Piotrkowska
Stefana Żeromskiego
ilińskie
Piotrkowska 204/205
Tymienieckiego 24
ego
cent
iego
Tym
ck
ienie
Win
8
Skansen
skiego
ew
rzybysz
P
a
w
ła
Stanis
a