09 mozdzan.p65

Michał Możdżan1, Jan Ruxer1, Monika Ruxer2, Leszek Markuszewski2,
Anita Gąsiorowska3, Jerzy Loba1
PRACA ORYGINALNA
1
Klinika Diabetologii i Chorób Metabolicznych, 2Klinika Chorób Przewodu Pokarmowego, 3Klinika Kardiologii Interwencyjnej
i Kardiodiabetologii Uniwersyteckiego Szpitala Klinicznego Nr 1 w Łodzi
Porównanie hipoglikemii u chorych na cukrzycę
typu 2 i na „cukrzycę trzustkową”
Comparison of hypoglycaemic episodes in type 2 diabetic patients and in patients
with pancreatogenic diabetes
Abstract
Background. The aim of the study was to compare hypoglycaemic episodes detected with continuous glucose monitoring system (CGMS, MiniMed Medtronic) in type 2 diabetic
patients and in patients with pancreatogenic diabetes.
Material and methods. 33 patients (19 type 2 diabetic patients — group 1 and 14 diabetic patients with pancreatogenic diabetes — group 2) were enrolled into the study. Mean
age of participants was 52.9 ± 5.2 years; mean duration of
diabetes — 5.8 ± 2.8 years and mean insulin dose — 0.33 ±
± 0.21 U.I./kg. During the study period (3 days) glucose
values was measured with CGMS, insulin treatment was not
modified. The state of hypoglycaemia was defined as glucose value < 3.5 mmo/l detected with CGMS. Duration and
number of hypoglycaemic events were analyzed in both
groups. Statistical analysis was conducted using t-Student test.
Results. There were no differences between study groups
characteristics, including daily insulin dose and mean daily
Wstęp
Hipoglikemia jest jednym z najgroźniejszych niepożądanych objawów występujących w przebiegu leczenia cukrzycy, doprowadzających między innymi do stałych i nieodwracalnych zmian osobowości, pogorszenia
pamięci, objawów psychotycznych oraz otępienia. Do
najczęstszych czynników sprzyjających niedocukrzeniom należą: nadmierny wysiłek fizyczny, pominięcie
posiłku bez modyfikacji leczenia cukrzycy, przyjmowa-
Adres do korespondencji: dr med. Michał Możdżan
ul. Wyszyńskiego 25a/4, 94–047 Łódź
tel. +48 (42) 678 31 72, faks +48 (42) 678 64 80
Diabetologia Doświadczalna i Kliniczna 2005, 5, 3, 226–230
Copyright © 2005 Via Medica, ISSN 1643–3165
226
glycaemia (p > 0.05). Mean number of hypoglycaemic
events/per one patient detected with CGMS during three
days was nearly 1.5 times higher in group 2 than in group 1
(p = 0.03). Mean number of asymptomatic hypoglycaemic
events/per one patient detected with CGMS during three
days was nearly 2 times higher in group 2 than in group 1
(p = 0.02). Mean duration of hypoglycaemic episodes, including asymptomatic hypoglycaemic episodes was similar
in both groups (group 1 — 40 ± 20 min vs. group 2 — 35 ±
± 25 min, respectively, p > 0.05).
Conclusions. Pancreatogenic diabetes is associated with
essentially higher number of hypoglycaemic events than
type 2 diabetes. There were no significant differences in
duration of hypoglycaemic events between two groups.
key words: pancreatogenic diabetes, type 2 diabetes
mellitus, continuous glucose monitoring system, glucose
self monitoring, hypoglycaemia
nie zbyt dużych dawek leków hipoglikemizujących oraz
nadużywanie alkoholu [1, 2].
Zapewnienie bezpieczeństwa chorym w przebiegu
leczenia cukrzycy wiąże się między innymi z właściwym
wykrywaniem okresów hipoglikemii, co prowadzi do modyfikacji leczenia zmiany i stylu życia, a tym samym pozwala na skuteczne zapobieganie niedocukrzeniom [3].
Hipoglikemia występuje we wszystkich postaciach cukrzycy, w tym w tzw. „cukrzycy trzustkowej”. To schorzenie może być wynikiem między innymi ostrego i przewlekłego zapalenia trzustki, raka trzustki, hemochromatozy, mukowiscydozy oraz resekcji trzustki. „Cukrzycę
trzustkową” cechuje duża chwiejność glikemii spowodowana najczęściej długotrwałym nadużywaniem alkoholu i brakiem właściwej samokontroli. Wśród czynników zwiększających ryzyko wystąpienia hipoglikemii
u chorych na „cukrzycę trzustkową” wymienia się także opóźnienie pór przyjmowania posiłków, ogranicze-
www.ddk.viamedica.pl
Michał Możdżan i wsp. Hipoglikemia u chorych na cukrzycę typu 2 i na „cukrzycę trzustkową”
nia pokarmowe spowodowane bólami jamy brzusznej,
niskie spożycie węglowodanów, zespół złego trawienia
i wchłaniania oraz upośledzony pasaż jelitowy. Tendencje do samoistnej i indukowanej insuliną hipoglikemii wynikają głównie z upośledzonej produkcji i sekrecji glukagonu [4–8].
W dostępnym piśmiennictwie brakuje doniesień porównujących przebieg hipoglikemii w cukrzycy typu 1,
w cukrzycy typu 2 oraz w „cukrzycy trzustkowej”, natomiast dane analizujące epizody niedocukrzenia w „cukrzycy trzustkowej” — zarówno pod względem długości, jak i czasu ich występowania — są nieliczne.
Cel
Celem badania było porównanie liczby zdarzeń i czasu trwania hipoglikemii, w tym nieuświadomionych, wykrytych za pomocą systemu CGMS (continuous glucose
monitoring system) w dwóch grupach chorych: w grupie 1,
którą stanowili chorzy na cukrzycę typu 2, oraz
w grupie 2 obejmującej chorych na „cukrzycę trzustkową” spowodowaną przewlekłym zapaleniem trzustki.
Materiał i metody
Do badania kwalifikowano osoby w wieku 45–60 lat,
charakteryzujące się wskaźnikiem masy ciała (BMI, body
mass index) wynoszącym 20–30 kg/m2, dodatnim wywiadem w kierunku cukrzycy do 10 lat, leczone insuliną do
5 lat, w dobowej dawce insuliny do 30 jm. Z badania
wyłączono chorych cechujących się wskaźnikiem BMI powyżej 30 kg/m2, w wieku powyżej 60 lat, z zaawansowaną
neuropatią, mikroangiopatią i makroangiopatią, chorobami wątroby i innymi ciężkimi schorzeniami internistycznymi. Ponadto z badania wykluczono pacjentów cierpią-
cych na ostre choroby zapalne i zaburzenia gospodarki
lipidowej. Spośród chorych zakwalifikowanych do badania wyłoniono grupę cierpiących na przewlekłe zapalenie
trzustki, rozpoznane przed zdiagnozowaniem cukrzycy
na podstawie obrazu klinicznego i wyniku badania ultrasonograficznego trzustki (powiększenie trzustki, nieregularne zarysy narządu, poszerzenie przewodu Wirsunga,
obecność zwapnień w miąższu i w przewodach trzustkowych, obecność torbieli rzekomych).
Do badania zakwalifikowano 33 osoby (12 kobiet
i 21 mężczyzn) w wieku średnio 52,9 ± 5,2 lat, chorujących na cukrzycę od 5,8 ± 2,8 lat, cechujących się wartościami hemoglobiny glikowanej 7,2 ± 2,1%, leczone
2,7 ± 1,9 lat insuliną w średniej dobowej dawce 0,33 ±
± 0,21 jm./1 kg masy ciała. Badaniem objęto 14 chorych
na przewlekłe zapalenie trzustki. Charakterystykę badanych grup (grupa 1 — chorzy na cukrzycę typu 2 i grupa
2 — chorzy na cukrzycę spowodowaną przewlekłym zapaleniem trzustki) przedstawiono w tabeli 1.
Badanie przeprowadzono w warunkach ambulatoryjnych. Rekrutacja chorych odbyła się w Przyklinicznej
Poradni Diabetologicznej w Łodzi. Badanie jednego chorego trwało 4 dni. W pierwszym dniu u wszystkich pacjentów przeprowadzono podmiotowe i przedmiotowe
badanie lekarskie, w tym określono wzrost i masę ciała.
Chorych poddano badaniom laboratoryjnym: określono
stężenie HbA1c, lipidogram (cholesterol całkowity, triglicerydy, cholesterol frakcji HDL i cholesterol frakcji LDL),
przeprowadzono edukację dietetyczną oraz szkolenie
w zakresie obsługi systemu CGMS. Od pierwszego dnia
badania rozpoczęto ciągłe monitorowanie glikemii przy
użyciu systemu CGMS, wkłuwając pacjentom podskórnie elektrodę igłową w okolicę pępka. Okres obserwacji
zdarzeń hipoglikemii dla celów badania rozpoczynał się
o godz. 8.00 następnego dnia. W czasie badania kontynuowano dotychczasowe leczenie cukrzycy. Przez cały
okres trwania badania chorzy oznaczali 7-punktowy pro-
Tabela 1. Charakterystyka badanych grup chorych
Table 1. Characteristics of study groups
Grupa 1
Liczebność
Płeć K/M
Grupa 2
19
14
7/12
5/9
p
Wiek (lata) x ± SD
55,1 ± 5,2
50,4 ± 4,6
NS
Wskaźnik masy ciała (BMI) [kg/m2] x ± SD
27,1 ± 1,6
26,4 ± 1,9
NS
NS
Czas trwania cukrzycy (lata) x ± SD
6,0 ± 3,5
5,5 ± 2,3
Czas trwania insulinoterapii (lata) x ± SD
2,9 ± 1,9
2,6 ± 1,7
NS
0,33 ± 0,25
0,30 ± 0,18
NS
177,4 ± 57,3
185,9± 69,2
NS
7,4 ± 1,5
NS
Dawka dobowa insuliny [jm./kg mc./d.] x ± SD
Średnia glikemia dobowa w pierwszym
dniu badania [mg/dl] x ± SD
HbA1c (%) x ± SD
Czas trwania przewlekłego
zapalenia trzustki (lata) x ± SD
7,1% ± 2,1
9,8 ± 2,5
www.ddk.viamedica.pl
227
Diabetologia Doświadczalna i Kliniczna rok 2005, tom 5, nr 3
fil glikemii (bezpośrednio przed śniadaniem, obiadem
i kolacją i 2 godziny po tych posiłkach oraz w nocy
o godz. 3.00). Następnie na podstawie tych pomiarów
wyliczano średnią glikemię dobową. Każdy pacjent
zobowiązał się do prowadzenia protokołu badawczego,
w którym zapisywał informacje na temat wszystkich pomiarów glikemii dokonanych za pomocą glukometru
i ewentualnych odczuwanych objawów hipoglikemii
podczas poszczególnych dni terapii. Za hipoglikemię
rozpoznaną za pomocą systemu CGMS uznano wartość glikemii wynoszącą poniżej 60 mg/dl. Hipoglikemię
nieuświadomioną rozpoznawano wówczas, gdy przy
wartości glikemii poniżej 60 mg/dl, uzyskanej za pomocą
systemu CGMS, nie obserwowano żadnych objawów
klinicznych.
Wyniki
Na podstawie wyników badań wykazano, że liczba
epizodów hipoglikemii wykrytych dzięki systemowi
CGMS w grupie chorych na cukrzycę typu 2 była ponad
półtora razy mniejsza niż w grupie chorych na „cukrzycę
trzustkową” (p = 0,03). Jednocześnie liczba hipoglikemii nieuświadomionych była w tej grupie prawie 2-krotnie mniejsza w porównaniu z grupą 2 (p = 0,02) (tab. 2).
Analizując średni czas trwania hipoglikemii, w tym
nieuświadomionej, nie zaobserwowano istotnych różnic
między badanymi grupami (p > 0,05) (tab. 3).
Nie stwierdzono różnic dotyczących wartości średniej dobowej glikemii podczas poszczególnych dni monitorowania glikemii za pomocą systemu CGMS między
dwiema grupami chorych (p > 0,05) (tab. 4).
Nie obserwowano również istotnych różnic między
badanymi grupami pod względem: wieku, wskaźnika
BMI, czasu trwania cukrzycy, czasu trwania insulinoterapii, średniej glikemii dobowej oraz parametrów lipidowych (p > 0,05).
W celu porównania średniej liczby hipoglikemii, średniego czasu trwania hipoglikemii oraz średnich wartości
glikemii w poszczególnych dniach obserwacji w badanych grupach zastosowano test T dla prób niezależnych. Dla wszystkich wykorzystanych testów statystycznych przyjęto poziom istotności a = 0,05. Analizę statystyczną wykonano przy użyciu programu STATISTICA.
Dyskusja
System CGMS (MiniMed Medtronic) jest jednym
z pierwszych urządzeń zapewniających pełną rejestrację wszystkich zdarzeń hipoglikemii. System wykreśla
krzywą glikemii na podstawie 288 pomiarów glukozy na
dobę. Dzięki specjalnemu programowi komputerowemu
228
odczyt glikemii w formie wykresu graficznego z każdego
dnia badania pozwala między innymi ustalić okresy hipoglikemii, w tym nieuświadomionych, w odniesieniu do
zdarzeń zapisywanych przez pacjenta, takich jak posiłek czy przyjmowanie insuliny [9–12].
Tabela 2. Średnia liczba incydentów hipoglikemii rozpoznanych w ciągu trzech dni badania
Table 2. Mean number of hypoglycaemic episodes during
three study days
Średnia liczba
epizodów
hipoglikemii
rozpoznanych
za pomocą CGMS
Średnia liczba
epizodów
nieuświadomionych
hipoglikemii
rozpoznanych
za pomocą CGMS
Średnia
SD
Średnia
SD
Grupa 1
1,2
0,5
0,4
0,3
Grupa 2
1,9
1,2
0,7
0,5
Grupa 1
vs. grupa 2
p = 0,03
p = 0,02
Tabela 3. Średni czas trwania hipoglikemii w ciągu trzech
dni badania
Table 3. Mean duration of hypoglycaemic episodes during
three study days
Średni czas
trwania
hipoglikemii
rozpoznanej
za pomocą
CGMS (min)
Średni czas
trwania
nieuświadomionej
hipoglikemii
rozpoznanej
za pomocą
CGMS (min)
Średnia
SD
Średnia
SD
Grupa 1
35
25
25
15
Grupa 2
40
20
20
10
Grupa 1
vs. grupa 2
p > 0,05
p > 0,05
Tabela 4. Średnia dobowa glikemia (mg/dl) w badanych
grupach w poszczególnych dniach badania
Table 4. Mean daily glycaemia (mg/dl) in subject groups on
following study days
Kolejny
dzień
badania
Średnia
wartość
glikemii
SD
Grupa 1
Grupa 2
Drugi
Drugi
181,8
191,2
46,7
54,1
p > 0,05
Grupa 1
Grupa 2
Trzeci
Trzeci
184,2
178,7
47,3
53,9
p > 0,05
Grupa 1
Grupa 2
Czwarty
Czwarty
192,5
181,6
54,3
48,0
p > 0,05
www.ddk.viamedica.pl
p
Michał Możdżan i wsp. Hipoglikemia u chorych na cukrzycę typu 2 i na „cukrzycę trzustkową”
W badaniach wykazano, że incydenty hipoglikemii
wykryte za pomocą systemu CGMS występują częściej
u chorych na „cukrzycę trzustkową” niż u chorych na
cukrzycę typu 2.
W dotychczasowych publikacjach nie wyjaśniono
problemu porównawczej oceny epizodów hipoglikemii
w różnych typach cukrzycy. To skłoniło autorów niniejszej pracy do dalszych badań na ten temat. Dotychczas
publikowane doniesienia skupiały się wyłącznie na ocenie hipoglikemii w przebiegu cukrzycy typu 1 i typu 2.
Brakuje natomiast prac dokładnie przedstawiających incydenty niedocukrzeń, w tym nieuświadomionych, występujących w „cukrzycy trzustkowej”.
Problem „cukrzycy trzustkowej” był od dawna tematem licznych rozważań naukowych. Na podstawie dotychczasowych doniesień wykazano, że u chorych na
przewlekłe zapalenie trzustki dochodzi do znacznie
mniejszego wydzielania insuliny niż u osób zdrowych
w warunkach podstawowych oraz po stymulacji glukozą.
Najprawdopodobniej w regulacji wydzielania insuliny
u chorych na cukrzycę trzustkową istotną rolę odgrywa
oś jelitowo-trzustkowa. Wykazano, że w tej grupie chorych obserwuje się istotny wzrost insulinemii po doustnym podaniu glukozy w porównaniu z podaniem dożylnym. Cukrzyca w przebiegu przewlekłego zapalenia
trzustki charakteryzuje się niewielką skłonnością do kwasicy ketonowej. Jej przebieg cechuje się jednak dużą
chwiejnością glikemii, w tym skłonnością do incydentów hipo- i hiperglikemii [13–15].
Obserwacje te prawdopodobnie potwierdzają wyniki badań przeprowadzonych przez autorów niniejszej
pracy, w których grupa chorych na „cukrzycę trzustkową” była narażona na istotnie większą liczbę epizodów hipoglikemii niż chorzy na cukrzycę typu 2. Podobnych spostrzeżeń dokonała Perusicova w jedynej
dostępnej w bazie Medline pracy odnoszącej się do
porównania epizodów hipoglikemii w „cukrzycy trzustkowej” i w cukrzycy typu 1 [16]. Autorka zaobserwowała w swoim badaniu istotnie większą liczbę zdarzeń
hipoglikemii oraz mniejszą liczbę incydentów kwasicy
ketonowej w „cukrzycy trzustkowej” w porównaniu
z cukrzycą typu 1.
Obserwowana chwiejność glikemii w „cukrzycy trzustkowej” ma najprawdopodobniej w dużej mierze podłoże
endokrynne. Według Banka u 16% chorych na „cukrzycę
trzustkową” obserwuje się zmniejszenie stężenia glukagonu w surowicy krwi. Autor sugeruje, że zarówno obniżenie stężenia glukagonu, jak i zmniejszona aktywność
hormonu wzrostu są przyczyną przedłużających się, ciężkich i opornych na leczenie incydentów hipoglikemii
u chorych na „cukrzycę trzustkową”. Ze względu na częste epizody hipoglikemii autor zaleca utrzymanie wyższych wartości glikemii w tej grupie chorych niż w przypadku chorych na cukrzycę typu 1 i typu 2 [17].
W badaniu Linde wykazano, że niedobór glukagonu
jest głównym czynnikiem powodującym hipoglikemię
u chorych na „cukrzycę trzustkową”. Autor sugeruje, że
powinno się zalecać podawanie glukagonu w przypadku ciężkich incydentów hipoglikemii w tej grupie chorych. Linde zaobserwował, że incydenty hipoglikemii
występują u znacznego odsetka chorych na „cukrzycę
trzustkową”. U 14 spośród 18 włączonych do obserwacji osób leczonych insuliną odnotowano epizody niedocukrzeń. U chorych na „cukrzycę trzustkową” będących
w śpiączce hipoglikemicznej Linde stwierdził znaczne
obniżenie stężenia glukagonu trzustkowego w surowicy. Autor nie odnotował natomiast wzrostu stężenia insuliny we krwi w przebiegu długotrwającej ciężkiej hipoglikemii [18].
Wyniki badań autorów niniejszej pracy, wykazujące
większe narażenie na hipoglikemię u chorych na „cukrzycę trzustkową” w porównaniu z chorymi na cukrzycę typu 2, wskazują na konieczność ścisłej kontroli glikemii, co mogłoby zmniejszyć liczbę incydentów niedocukrzeń, zwłaszcza o klinicznie niemym charakterze. Powoduje to konieczność prowadzenia intensywnej edukacji diabetologicznej oraz potrzebę wyposażenia chorych na „cukrzycę trzustkową” w indywidualne mierniki
glikemii. Umożliwiłoby to systematyczne monitorowanie
glikemii i jednocześnie pozwoliłoby zminimalizować liczbę incydentów hipoglikemii.
Poruszony w niniejszej pracy problem występowania
hipoglikemii w „cukrzycy trzustkowej” wyznacza dalszy
kierunek badań zespołu autorów w tym zakresie.
Wnioski
1. W grupie chorych na „cukrzycę trzustkową” obserwowano istotnie większą liczbę hipoglikemii, w tym
nieuświadomionych niż w grupie chorych na cukrzycę typu 2. Nie stwierdzono istotnych różnic dotyczących czasu trwania hipoglikemii pomiędzy badanymi
grupami.
2. System CGMS jest narzędziem umożliwiającym monitorowanie glikemii, szczególnie przydatnym w diagnostyce obszarów niedocukrzeń u chorych na „cukrzycę trzustkową”.
Streszczenie
Wstęp. Celem badania było porównanie liczby i czasu trwania epizodów hipoglikemii, w tym nieuświadomionych, wykrytych za pomocą systemu CGMS (continuous glucose
monitoring system) firmy MiniMed Medtronic w dwóch gru-
www.ddk.viamedica.pl
229
Diabetologia Doświadczalna i Kliniczna rok 2005, tom 5, nr 3
pach chorych. Grupę 1 stanowili chorzy na cukrzycę typu 2,
a grupę 2 — chorzy na „cukrzycę trzustkową”, która wystąpiła po rozpoznaniu przewlekłego zapalenia trzustki.
Materiał i metody. Do badania włączono 33 osoby (w tym
14 chorych na przewlekłe zapalenie trzustki) w wieku średnio 52,9 ± 5,2 lat z wywiadem w kierunku cukrzycy 5,8 ±
± 2,8 lat, cechujących się hemoglobiną glikowaną 7,2 ± 2,1%,
leczonych insuliną w dobowej dawce średnio 0,33 ± 0,21
jm./kg masy ciała. Badanie przeprowadzono w warunkach
ambulatoryjnych w Poradni Diabetologicznej Kliniki Diabetologii i Chorób Metabolicznych w Łodzi. U każdego pacjenta przeprowadzono 72-godzinną obserwację epizodów
hipoglikemii za pomocą systemu CGMS. Hipoglikemię rozpoznawano wówczas, gdy wartość glikemii wynosiła poniżej 60 mg/dl. Do analizy statystycznej wykorzystano test
t-Studenta.
Wyniki. Liczba epizodów hipoglikemii, wykrytych za pomocą systemu CGMS w grupie chorych na cukrzycę typu 2
była ponad półtora razy mniejsza niż w grupie chorych na
„cukrzycę trzustkową” (p = 0,03). Jednocześnie liczba epizodów hipoglikemii nieuświadomionych w tej grupie była
prawie dwukrotnie mniejsza w porównaniu z grupą 2
(p = 0,02). Analizując średni czas trwania hipoglikemii,
w tym nieuświadomionej, nie zaobserwowano istotnych różnic pomiędzy badanymi grupami (p > 0,05).
Wnioski. W grupie chorych na „cukrzycę trzustkową” zaobserwowano istotnie większą liczbę hipoglikemii, w tym nieuświadomionych, w porównaniu z grupą chorych na cukrzycę typu 2. Nie obserwowano istotnych różnic dotyczących czasu trwania hipoglikemii pomiędzy badanymi grupami.
słowa kluczowe: cukrzyca trzustkowa, cukrzyca typu 2,
system ciągłego monitorowania glikemii, samokontrola
glikemii, hipoglikemia
3.
4.
5.
6.
7.
8.
9.
10.
11.
12.
13.
14.
15.
Piśmiennictwo
1.
2.
230
16.
Tatoń J. Patogeneza i klinika neuroglikopenii. Tatoń J. Diabetologia kliniczna. PZWL, Warszawa 1986: 279–298.
Heller S.R. Jak należy postępować przy braku świadomości
hipoglikemii. W: Gill V.G., Pickup J.C., Williams G. red. Cukrzyca — trudne pytania. a-medica press, Bielsko-Biała 2001:
193–212.
17.
18.
Możdżan M., Ruxer J., Saryusz-Wolska M., Czupryniak L.,
Loba J. Porównanie liczby incydentów hipoglikemii wykrytych za pomocą systemu ciągłego monitorowania glikemii
i glukometru. Diabet. Dośw. Klin. 2004; 4: 97–101.
Gąsiorowska A., Czupryniak L., Loba J., Małecka-Panas E.
Zaburzenia funkcji endokrynnej trzustki w przebiegu
przewlekłego zapalenia tego narządu. Diab. Pol. 2003; 10:
172–178.
Jalleh R.P., Williamson R.C.N. Pancreatic exocrine and endocrine function after operations for chronic pancreatitis. Ann.
Surg. 1992; 216: 656–662.
Ohneda A., Kai Y., Ishii S. Insulin and glucagon response in
patients with chronic pancreatitis. Tohoku J. Exp. Med. 1976;
120: 287–298.
Domeschke S., Bloom S.R., Adrian T.E. Chronic pancreatitis
and diabetes mellitus plasma and gastroduodenal mucosal
profiles of regulatory peptides (gastrin, motilin, secretin, cholecystokinin, gastrin inhibitory polypeptide, somatostatin, VIP,
substance P, pancreatic polypeptide, glucagon, enteroglucagon, neurotensin). Hepatogastroenterology 1988; 35: 229–237.
Mergener K., Baillie J. Chronic pancreatitis. Lancet 1997; 350:
1379–1385.
Mastrototaro J. The MiniMed Continuous Glucose Monitoring System. J. Pediatr. Endocrynol. Metab. 1999 (supl. 3):
751–758.
Bode B.W. Clinical utility of the Continuous Monitoring System. Skyler J.S., Klonoff D.C., Grodsky G.M. Diabetes Technology and Therapeutics. Mary Ann Liebert, Inc. Larchmont
2000; 2 (supl. 1): 35–41.
Rebrin K., Steil G.M., Van Antwerp W.P. Subcutaneous glucose predicts plasma glucose independent of insulin: implications for continuous monitoring. Am. J. Physiol. 1999; 277:
E561–E562.
Hirsch I.B., Polonsky W.H. Hypoglycaemia and its prevention.
W: Fredrickson L. The insulin pump therapy book. Insights from
the experts. MiniMed Inc, Los Angeles 1995: 128–143.
Larsen S. Diabetes mellitus secondary to chronic pancreatitis. D. Med. Bull. 1993; 40: 153–162.
Levitt N., Adams G., Salmon J. The prevalence and severity
of microvascular complications in pancreatic diabetes and
IDDM. Diabetes Care 1995; 18: 971–974.
Sjoberg R.J., Kidd G.S. Pancreatic diabetes mellitus. Diabetes Care 1989; 12: 715–724.
Perusicova J. Diabetes mellitus in chronic pancreatitis. Vnitr.
Lek. 2004; 50: 375–378.
Bank S., Marks I.N., Vinik A.I. Clinical and hormonal aspects of
pancreatic diabetes. Am. J. Gastroenterol. 1975; 64: 13–22.
Linde J., Nilsson L.H., Barany F.R. Diabetes and hypoglycaemia in chronic pancreatitis. Sd. J. Gastroenterol. 1977;
12: 369–373.
www.ddk.viamedica.pl