Матеріали виступу на засіданні за “круглим столом

Temat referatu:
Regionalny rynek pracy obwodu Zakarpackiego i aktywne formy
wspierania zatrudnienia ludności
Referujący:
Wira Gołub, zastępca kierownika Wydziału Organizacji i Współpracy
ze Społecznymi Partnerami i Obywatelami Zakarpackiego Obwodowego Centrum
Pracy
Wszyscy wiedzą, że poziom rozwoju gospodarczego i społecznego jakiegokolwiek regionu
związany jest z głównymi trendami na rynku pracy. Rynek pracy w obwodzie Zakarpackim
w ostatnich latach rozwija się w oparciu o aktywną działalność - skierowaną na wspieranie
i rozwój szeregu projektów inwestycyjnych w różnych sektorach gospodarki, a także
wspieranie rozwoju małej i średniej przedsiębiorczości. Wynikiem tego jest stale zwiększająca
się ilość nowych miejsc pracy.
Od początku bieżącego roku, w przedsiębiorstwach, zakładach i organizacjach obwodu
stworzono około 20 tysięcy miejsc pracy (prawie 6 tysięcy więcej niż w analogicznym okresie
w 2002 roku). Skutkiem tego było powstanie lepszych warunków dla zagwarantowania
stabilności zatrudnienia.
Niemniej, niezależnie od pozytywnych zmian w gospodarce i wzrostu produkcji, liczba osób
nie zatrudnionych w obwodzie nie zmniejsza się. W ciągu ostatnich lat 2001-2003 ilość nie
zatrudnionych osób zarejestrowanych w Centrach Pracy pozostaje prawie niezmienna – 73,5
tysiąca osób. Jednym z powodów takiej sytuacji są ciągłe zwolnienia pracowników. Od
początku bieżącego roku, wskutek zmniejszenia i reorganizacji produkcji, pracę straciło około
3 tysięcy osób. Zakłady pracy proponujące niestabilne warunki zatrudnienia (tam gdzie mają
miejsce opóźnienia wypłat wynagrodzeń a urlopy wymuszane są w związku z zamierzeniem
likwidacji stanowisk), przyczyniają się do powiększenia liczby bezrobotnych. Z takich
przedsiębiorstw pracownicy często odchodzą z własnej inicjatywy.
Cechą charakterystyczną dla rynku pracy obwodu, jest dysproporcja pomiędzy popytem
i podażą. We wrześniu na każde wolne miejsce pracy przypadało 10 chętnych osób
niepracujących.
Jeszcze większa dysproporcja występuje, w stosunku do osób niepracujących z wyższym
wykształceniem (w dniu 10.09.2003 – 5,8 tysięcy) – na każde wolne miejsce pracy przypada
tu 12 chętnych.
Znaczący jest poziom bezrobotnych na terenach wiejskich. Przeprowadzone w styczniu-lutym
br. badanie socjologiczne 150 tysięcy mieszkańców wsi ujawniło, że:
• Tylko 61,4% badanych mieszkańców obwodu miało jakiekolwiek miejsca pracy;
• 52 tysiące spośród osób badanych uznało siebie za bezrobotnych (czyli 38,6%).
Zgodnie z metodologią Międzynarodowej Organizacji Pracy, poziom bezrobocia wśród
ludności wiejskiej kształtował się na poziomie 8,7% (jest to procent osób, które są
gotowe podjąć się pracy wśród ogólnej liczby ankietowanych bezrobotnych, którzy
1
•
aktywnie szukają pracy). To ponad 3% więcej od oficjalnie zarejestrowanego
poziomu bezrobocia w obwodzie.
Spośród tych, którzy uważają siebie za pracujących, 78,6% pracuje w szarej strefie
(praca bez umowy o pracę lub umowy zlecenia na podstawie porozumienia słownego
lub bez wynagrodzenia, u rodziny etc.).
Złożoną jest sytuacja młodzieży na rynku pracy. Co czwarta osoba spośród klientów Centrów
Pracy ma mniej niż lat, 40% - nie ma zawodu, co siódmy młody bezrobotny nigdy nie
pracował po ukończeniu szkoły zawodowej lub wyższej uczelni (czyli nie ma doświadczenia
w pracy w wyuczonym zawodzie).
Właśnie w takich warunkach jednostki służby pracy obwodu starają się realizować regionalny
Program Zatrudnienia (wspieranie zatrudnienia obywateli). Od połowy 2001 roku praca
Centrów Pracy opiera się na Jednolitej Technologii Obsługiwania Osób Niepracujących
(JTOON). Nowa technologia wymaga aktywizacji pracy każdego wydziału strukturalnego
służby zatrudnienia w dwu kierunkach:
aktywizacja współpracy z pracodawcami jako z głównymi klientami służb;
aktywizacja wysiłków bezrobotnych w przekwalifikowaniu i samodzielnym
poszukiwaniu pracy.
W realizacji naszych zadań priorytetem jest wzmacnianie współpracy z pracodawcami.
Chodzi tu przede wszystkimi o tradycyjną współpracę w sensie formowania i aktualizacji
banku wolnych miejsc pracy. W tym celu organizowane są spotkania pracowników Centrów
Pracy w zakładach pracy, seminaria dla menadżerów, księgowych i pracowników działów
personalnych przedsiębiorstw, instytucji i organizacji. Wynikiem tego jest zwiększenie ilości
zgłoszonych wolnych miejsc pracy (stan z dnia 1 września 2003 roku - 160% w porównaniu
z analogicznym okresem w roku 2002).
Po wtóre, każdego roku w przedsiębiorstwach i w zakładach obwodu są rezerwowane
miejsca pracy dla przedstawicieli najbardziej potrzebujących grup ludności (młodzież bez
zawodu lub bez doświadczenia zawodowego; kobiety, zwłaszcza z wieloma dziećmi;
rezerwiści; osoby zwolnione z zakładów karnych etc.).
Ważnym kierunkiem działalności Centrów Pracy jest tworzenie nowych miejsc pracy na
podstawie dotacji Ogólnego Obowiązkowego Państwowego Funduszu Ubezpieczeń
Społecznych w Sytuacjach Bezrobocia. Dotacje te są przeznaczane na wynagrodzenia.
Ta usługa dla pracodawców stworzona została przez służbę zatrudnienia na okres około
trzech lat. Dzięki przekazanym pracodawcom dotacjom, tylko od początku bieżącego roku
powstało 715 nowych miejsc pracy (najczęściej dla bezrobotnych ponad rok we gwarancje
państwa w kwestiach zatrudnienia).
Centra Pracy pomagają pracodawcom w wyborze nowych pracowników określonych
zawodów lub kwalifikacji. Na zamówienie pracodawców Centra pomagają w przygotowaniu
takich pracowników spośród osób bezrobotnych. Efektywną formą wspierania zatrudnienia
osób bezrobotnych jest regularne organizowanie Targów pracy, które dają możliwość
bezpośrednich kontaktów pracodawców z bezrobotnymi.
2
Wynikiem tego jest stopniowe zmniejszenie napięć na rynku pracy - na jedno wolne miejsce
pracy przypada obecnie 10 osób (18 osób w styczniu-sierpniu 2002 roku), a średni okres
trwania bezrobocia zmniejszył się z 10,7 do 9,6 miesięcy. W tym samym okresie ilość osób
zatrudnionych przez Centra Pracy zwiększyła się prawie do 3 tysięcy (19%).
Sukcesywne wykonywanie zadań służących zwiększaniu zatrudnienia przez Centra Pracy,
zawdzięczamy też tworzeniu warunków dla realizacji koncepcji samopomocy bezrobotnych
osób.
Organizacja pracy Centrów w technologii JTOON gwarantuje każdemu z naszych klientów: 1)
dostęp do pełnej, wiarygodnej, czytelnej, ciągle aktualizowanej informacji zawodowej, która
jest dostępna w sektorze informacji zawodowej; 2) warunki dla samodzielnego
opracowywania materiałów o charakterze informacji zawodowej.
Przekazywanie osobom niepracującym informacji o popycie na pracowników przedsiębiorstw
wszystkich branż gospodarki, pomaga bezrobotnym w realnym określeniu możliwości
własnego zatrudnienia lub samozatrudnienia. Adaptacji bezrobotnych do środowiska
gospodarki rynkowej sprzyjają również przeprowadzane seminaria dla osób, które po raz
pierwszy zwróciły się do Centrów Pracy. W takich seminariach uczestniczą prawie wszyscy
klienci służby zatrudnienia. Istnieje szeroka aprobata dla aktywizujących seminariów, które
dają dobre efekty dla zawodowego samookreślenia bezrobotnych (wiedza i umiejętności
w zakresie samodzielnego poszukiwania pracy – w 417 seminariach uczestniczyło 5060 osób,
zapoczątkowanie własnej działalności gospodarczej - w 289 seminariach uczestniczyło 3915
osób).
Zapoczątkowanie własnej działalności gospodarczej i obranie nowego zawodu, są to tematy,
które w działalności Centrów pracy Zakarpacia zajmują bardzo ważne miejsce. Realizacja
programów zatrudnienia w naszym regionie jest ściśle połączona z wspieraniem małej
i średniej przedsiębiorczości. Z tego powodu podczas naszych seminariów staramy się
przekonywać bezrobotnych (zwłaszcza tych, którzy mają małe szanse znalezienia pracy
w wyuczonym lub wcześniej uprawianym zawodzie) do przyjęcia jednorazowego zasiłku dla
rozpoczęcia własnej działalności gospodarczej. Od początku realizacji programu (czerwiec
2001 roku) 1649 osób bezrobotnych zostało przedsiębiorcami, tworząc w ten sposób miejsca
pracy dla siebie i dla innych bezrobotnych.
Osoby, które zapoczątkowały własna działalność gospodarczą dzięki jednorazowemu
zasiłkowi, obrały takie kierunki działalności jak handel i pośrednictwo, naprawa obuwia,
odzieży, usługi malarskie, naprawa sprzętu RTV i AGD, usługi krawieckie, usługi fryzjerskie,
usługi transportowe, usługi stolarskie, prowadzenie własnych kawiarni i jadłodajni etc.
Poza tym, w rejonach Rachów i Pereczyn zapoczątkowane zostały usługi w branży
stolarskiej, w rejonach Pereczyn i Mukaczewo – hodowla świń, w Użgorodzie – usługi dla
użytkowników Internetu, projektowanie i wykańczanie wnętrz, a nawet wydawanie własnej
gazety („Własna Sprawa”). Wśród popularnych kierunków własnej działalności są także
rozmaite usługi w zakresie agroturystyki.
Poza wspieraniem stałego zatrudnienia bezrobotnych, Centra Pracy konsekwentnie
polepszają wyniki w odpłatnym zatrudnianiu bezrobotnych do prac sezonowych
3
i społecznych. W bieżącym roku co dziesiąty bezrobotny uczestniczył w odpłatnych pracach
o charakterze społecznym, co siedemnasty – w sezonowych. Niektóre Centra Pracy
pomagają bezrobotnym, zwłaszcza z wiejskich miejscowości, w zatrudnieniu w pracach
sezonowych w innych regionach Ukrainy. Na przykład, Centra ze Swalawy, Wynogradowo
i Rachowa już od dwóch lat mają umowy z przedsiębiorstwami z Winnickiego, Połtawskiego
i Charkowskiego obwodów (wysyłają bezrobotnych do sezonowych prac w gospodarstwach
rolnych). To daje możliwość otrzymania czasowego zatrudnienia i zarobku, a jednocześnie
rozładowuje napięcia psychologiczne.
Wśród aktywnych form wspierania zatrudnienia ważne miejsce zajmują szkolenia zawodowe.
Opanowanie zawodu, opanowanie nowego zawodu, podwyższenie kwalifikacji zawodowych –
takie szkolenia z 34 zawodów są przeprowadzane w oparciu na informacje o popycie
na rynku pracy obwodu. Grupy są formowane w zakładach pracy i w przedsiębiorstwach,
na zlecenia pracodawców i zgodnie z preferencjami osób uczących się. W ciągu 9 miesięcy
roku bieżącego w takich szkoleniach uczestniczył co 15-y bezrobotny obwodu. Rośnie
efektywność tej formy walki z problemem bezrobocia. Średni wskaźnik zatrudnienia
1 października 2003 roku wyniósł 69% (rok wcześniej - 26,8%). Natomiast, po szkoleniach
przeprowadzanych w przedsiębiorstwach poziom zatrudnienia wynosi 98-99%.
Formy pracy służby zatrudnienia są na bieżąco aktualizowane, Centra Pracy szukają nowych
możliwości wspierania zatrudnienia osób bezrobotnych.
•
W systemie zatrudnienia – wnoszone są propozycje wprowadzenia do prawa
pracy i zwalczania bezrobocia możliwości nadawania preferencyjnych kredytów
dla bezrobotnych, którzy chcą rozpocząć własną działalność gospodarczą.
•
W organizacji szkoleń zawodowych – testowanie indywidualnych i modułowych
szkoleń. Opracowanie na potrzeby Krajowego Centrum Pracy metodologii
dystansowych szkoleń dla bezrobotnych.
•
W systemie usług dla klientów – przejście rejonowych Centrów do Jednolitego
Systemu Analityki i Informacji (JSAI), który pomoże pracodawcom
i bezrobotnym w otrzymaniu lepszego dostępu do informacji o rynkach pracy
w każdym regionie Ukrainy.
4