Odpowiedzialność dyscyplinarna nauczyciela

Część I
Odpowiedzialność
cywilna, karna i dyscyplinarna
nauczycieli
dr Jerzy Grad
Naczelnik Wydziału Oświaty
Śląski Kurator Oświaty w latach 2002-2006
Karty Nauczyciela
Art. 9.1
Stanowisko nauczyciela, może zajmować osoba,
która:
a) posiada kwalifikacje
b) przestrzega podstawowych zasad moralnych;
c) spełnia warunki zdrowotne
Ustawa o systemie oświaty
Art. 4.
Nauczyciel w swoich działaniach dydaktycznych,
wychowawczych i opiekuńczych ma obowiązek
kierowania się dobrem uczniów, troską o ich
zdrowie, postawę moralną i obywatelską z
poszanowaniem godności osobistej ucznia.
Karta Nauczyciela
Art. 75. 1.
NAUCZYCIEL PODLEGA
ODPOWIEDZIALNOŚCI DYSCYPLINARNEJ:
za uchybienia godności zawodu nauczyciela
lub naruszenia obowiązków nauczyciela,
o których mowa w art. 6 Karty Nauczyciela
Art. 6 Karty Nauczyciela
Nauczyciel zobowiązany jest w szczególności do:
 rzetelnego realizowania zadań związanych z
powierzonym stanowiskiem…w tym zadania
związane z zapewnieniem bezpieczeństwa uczniom w
czasie zajęć organizowanych przez szkołę
 wspierania każdego ucznia w jego rozwoju…
 kształcić i wychowywać młodzież w umiłowaniu
Ojczyzny, w poszanowaniu Konstytucji
Rzeczypospolitej Polskiej, w atmosferze wolności
sumienia i szacunku dla każdego człowieka;
 dbać o kształtowanie u uczniów postaw
moralnych i obywatelskich zgodnie z ideą
demokracji, pokoju i przyjaźni między ludźmi
różnych narodów, ras i światopoglądów.
Etyka zawodu nauczyciela
 Posłannictwo nauczyciela, zgodnie z wielowiekową
tradycją, wyrasta z powołania. Jest bowiem służbą
drugiemu człowiekowi.
 Etyka zawodu nauczyciela dotyczy postawy
nauczyciela, jego kultury osobistej,
odpowiedzialności, wrażliwości, samokrytycyzmu,
uczciwości, hierarchii wartości, światopoglądu,
wiedzy i kompetencji.
Obywatel może robić wszystko czego
nie zabrania prawo !
Nauczyciel jako osoba publiczna musi
kierować się „modelem postępowania”,
które wyznaczają przepisy prawa
(w tym oświatowego)
Rodzaje odpowiedzialności
ponoszonych przez nauczyciela
odpowiedzialność za wykroczenia;
odpowiedzialność karna (art.26.1 KN
!!!);
Nauczyciele podlegają
odpowiedzialności dyscyplinarnej
niezależnie od odpowiedzialności karnej.
•
odpowiedzialność cywilna
art. 417
§ 1. Za szkodę wyrządzoną przez niezgodne z prawem
działanie lub zaniechanie przy wykonywaniu władzy
publicznej ponosi odpowiedzialność jednostka
samorządu terytorialnego
Zatem, jeśli wypadek zdarzy się na terenie szkoły lub
podczas wycieczki szkolnej za ucznia odpowiada
szkoła. (Orzeczenie Sądu Najwyższego)
co nie wyklucza jej odpowiedzialności na podstawie
art. 415 Kodeksu Cywilnego.
(Kto z winy swej wyrządził drugiemu szkodę,
obowiązany jest do jej naprawienia )
Odpowiedzialność cywilna c.d.
Przewidziana w art. 427 Kodeksu Cywilnego
odpowiedzialność opiera się na winie osoby zobowiązanej do
nadzoru.
Omawiany przepis wprowadza domniemanie winy
osoby zobowiązanej do nadzoru - np. nauczyciela
Zobowiązany do nadzoru nauczyciel, chcąc uwolnić się od
odpowiedzialności musi wykazać swoją "bezwinność"
udowadniając, że nadzór był sprawowany należycie lub że
szkoda nastąpiłaby i przy starannym wykonywaniu pieczy
nad małoletnim.
Odpowiedzialność cywilna c.d.
Jeżeli małoletni powyżej lat 13 wyrządzi
szkodę działając z rozeznaniem, to osoba,
pod której pieczą się on znajduje nie będzie
odpowiadała na podstawie art. 427 KC .
W przypadku dziecka poniżej 13 lat
odpowiedzialność ponosi osoba, pod piecza
której się znajduje.
Odpowiedzialność cywilna c.d.
art. 430
Kto na własny rachunek powierza wykonanie
czynności osobie, ten jest odpowiedzialny za
szkodę wyrządzoną z winy tej osoby przy
wykonywaniu powierzonej jej czynności.
Tezy wybranych orzeczeń Sądu Najwyższego
•
Cały teren szkoły w czasie, gdy odbywają się zajęcia,
pozostaje pod jej opieką i nadzorem wobec czego obowiązek
należytego nadzoru obciąża szkołę w czasie gdy szkoła jest
czynna, i młodzież ma możność przebywania na szkolnym
boisku” (wyrok SN I CR 260/71 OSNC 1972/4/71).
•
Obowiązek sprawowania opieki oraz zapewnienia
bezpieczeństwa ze strony szkoły dotyczy tylko uczniów
powierzonych funkcjonariuszom szkoły lub szkole jako
całości. (wyrok SN II CR 643/73 OSP 1974/10/202).
•
Obowiązek nadzoru ze strony szkoły nie
ustaje z chwilą osiągnięcia pełnoletności lub
zbliżania się do tego wieku. (wyrok SN II CR
289/74 LEX nr 7526).
•
Wiek uczniów wpływa na zróżnicowanie
stopnia i formy sprawowanego nad uczniami
nadzoru przez nauczycieli w tym rozumieniu,
iż młodzieży starszej należy pozostawić więcej
samodzielności.
Za wadliwą i nie zapewniającą takiej
młodzieży
( młodzieży starszej)
należytej opieki należy uznać taką
organizację nadzoru, przy której w stałych,
z góry znanych i długich odcinkach czasu
nie może on być wykonywany nawet
sporadycznie."
(wyrok SN IV CR LEX nr 7909).
c.d. odpowiedzialności prawnej:
odpowiedzialność pracownicza
(porządkowa i materialna);
odpowiedzialność dyscyplinarna.
Kara porządkowa wyklucza karę
dyscyplinarną
Kto podlega odpowiedzialności
porządkowej i dyscyplinarnej?
 Odpowiedzialności porządkowej podlegają
wszyscy pracownicy szkoły.
 Do 8 sierpnia 2009r odpowiedzialności
dyscyplinarnej podlegali tylko nauczyciele
mianowani i dyplomowani
 Obowiązująca aktualnie KN zrównuje
wszystkich nauczycieli (!!!), którzy uczą w
szkołach publicznych i niepublicznych
(niezależnie od sposobu zatrudnienia)
Odpowiedzialność porządkowa
Na podstawie art. 75 ust. 2
Karty Nauczyciela
nauczyciel ponosi
odpowiedzialność porządkową
w rozumieniu art. 108
Ustawy z dnia 26 czerwca 1974 r.
Kodeks Pracy
 Nauczyciel za nieprzestrzeganie:
ustalonego porządku,
regulaminu pracy,
przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy
przepisów przeciwpożarowych
opuszczenie pracy (stanowiska pracy) bez
usprawiedliwienia
stawienie się do pracy w stanie nietrzeźwości
spożywanie alkoholu w czasie pracy
może być ukarany karą:
upomnienia, nagany lub karą pieniężną
Art. 83. 1. KN
Dyrektor szkoły
może zawiesić w pełnieniu obowiązków
nauczyciela, przeciwko któremu
wszczęto postępowanie karne lub złożono wniosek
o wszczęcie postępowania dyscyplinarnego,
jeżeli ze względu na powagę i wiarygodność
wysuniętych zarzutów celowe jest odsunięcie
nauczyciela od wykonywania obowiązków w szkole.
W szczególnych przypadkach można zawiesić
nauczyciela przed złożeniem wniosku
1a. Dyrektor szkoły
z mocy prawa
zawiesza w pełnieniu obowiązków
nauczyciela, jeżeli wszczęte postępowanie
karne lub złożony wniosek o wszczęcie
postępowania dyscyplinarnego
dotyczy naruszenia praw i dobra
dziecka.
Nauczycielowi, za uchybienia godności
zawodu i obowiązkom nauczyciela,
komisja dyscyplinarna na podstawie art.
76 ust. 1 KN może wymierzyć karę:
nagany z ostrzeżeniem,
zwolnienia z pracy,
zwolnienia z pracy z zakazem
przyjmowania ukaranego do pracy w
zawodzie nauczycielskim
w okresie 3 lat od ukarania;
wydalenia z zawodu nauczycielskiego.
OCHRONA PRAWNA NAUCZYCIELA
Zgodnie ze znowelizowanym zapisem w
Karcie Nauczyciela nauczyciele uzyskali
gwarancję ochrony przewidzianą w
kodeksie karnym dla funkcjonariuszy
publicznych.
W artykule 63 Karty Nauczyciela czytamy :
Nauczyciel, podczas lub w związku z
pełnieniem obowiązków służbowych,
korzysta z ochrony przewidzianej dla
funkcjonariuszy publicznych na zasadach
określonych w Kodeksie karnym
W związku z tym, że nauczyciele zostali
objęci ochroną jak funkcjonariusze
publiczni organ prowadzący szkołę i
dyrektor szkoły są obowiązani z urzędu
występować w obronie nauczyciela, gdy
ustalone dla niego uprawnienia zostaną
naruszone.
Art. 222. § 1. kk
kto narusza nietykalność cielesną
funkcjonariusza publicznego lub osoby
do pomocy mu przybranej podczas lub w
związku z pełnieniem obowiązków
służbowych, podlega grzywnie, karze
ograniczenia wolności albo pozbawienia
wolności do lat 3
Art. 223. kk
Kto, działając wspólnie i w porozumieniu z
innymi osobami lub używając broni palnej, noża
lub innego podobnie niebezpiecznego
przedmiotu albo środka obezwładniającego,
dopuszcza się czynnej napaści na
funkcjonariusza publicznego podczas lub w
związku z pełnieniem obowiązków służbowych,
podlega karze pozbawienia wolności od roku do
lat 10.
Art. 226. § 1.
Kto znieważa funkcjonariusza publicznego
podczas lub w związku z pełnieniem obowiązków
służbowych, podlega grzywnie, karze
ograniczenia wolności albo pozbawienia wolności
do roku.
 20 stycznia 2010 r. w Sądzie Okręgowym w
Lublinie ogłoszono wyrok w sprawie znieważenia
nauczyciela szkoły zawodowej w Rykach.
 Jarosława O. (głównego sprawcę) sąd uznał za
winnego pięciokrotnego znieważenia nauczyciela
słowami wulgarnymi i obelżywymi oraz
naruszenia jego nietykalności cielesnej przez
kopnięcie w ramię. Został on skazany na rok i
trzy miesiące pozbawienia wolności w
zawieszeniu na okres pięciu lat oraz na 600 zł
grzywny. Sąd orzekł wobec niego także dozór
kuratora.
Sąd w Katowicach skazał ośmioro
gimnazjalistów, którzy przez kilka miesięcy
znieważali pedagogów.
Sąd uznał, że podejrzani o znieważanie
nauczycieli gimnazjaliści są
zdemoralizowani.
Połowa ukaranych 15-latków została
skierowana do młodzieżowego ośrodka
wychowawczego lub na leczenie
psychiatryczne, trzem wyznaczono dozór
kuratora.
Minusy bycia funkcjonariuszem publicznym
Art. 231 par 1. Funkcjonariusz publiczny,
który, przekraczając swoje uprawnienia
lub nie dopełniając obowiązków, działa
na szkodę interesu publicznego lub
prywatnego, podlega karze pozbawienia
wolności do lat 3.
Minusy bycia funkcjonariuszem publicznym
Art. 266 par. 2. Funkcjonariusz publiczny,
który ujawnia osobie nieuprawnionej
informację stanowiącą tajemnicę służbową, a
której ujawnienie może narazić na szkodę
prawnie chroniony interes, podlega karze
pozbawienia wolności do lat 3.
Ocena zachowania ucznia
przez nauczyciela
Przestępstwo – czyn karalny – demoralizacja
Postępowanie w sprawie demoralizacji – do 18 roku
życia
Postępowania w sprawach o czyny karalne – od 13
do 18 roku życia
Postępowanie karne od 17 roku życia - w przypadku
zabójstwa, ciężkiego pobicia lub naruszenia
bezpieczeństwa publicznego, gwałtu ze szczególnym
okrucieństwem, rozboju - 15-latek jest traktowany jak
dorosły
Demoralizacja
O demoralizacji można mówić tylko
wtedy, gdy wymienione jej przejawy
występują ze znacznym nasileniem, mają
charakter trwałych i powtarzających się
zachowań a nieletni ma pozytywny
stosunek do swojego zachowania
Demoralizacja
O demoralizacji można mówić tylko
wtedy, gdy wymienione jej przejawy
występują ze znacznym nasileniem, mają
charakter trwałych i powtarzających się
zachowań a nieletni ma pozytywny
stosunek do swojego zachowania
Demoralizacja







Zgodnie z ZARZĄDZENIEM Nr 590
KOMENDANTA GŁÓWNEGO POLICJI
z dnia 24 października 2003 r.
demoralizacja to:
Przestępczość nieletnich – jako podstawowy przejaw demoralizacji
Narkomania
Picie alkoholu
Ucieczki z domów rodzinnych i placówek opiekuńczowychowaczych
Subkultury młodzieżowe
Uprawianie nierządu - prostytucja nieletnich
Niedostosowanie społeczne
Przestępczość nieletnich – jako podstawowy przejaw
demoralizacji.
• W latach 1989-1990 nastąpił skokowy wzrost wskazywanej przez statystyki
liczby przestępstw nieletnich.
• W minionej dekadzie najbardziej dramatyczny był rok 1995, kiedy
stwierdzono popełnienie 82 551 czynów karalnych
• W 2010 r nieletni dopuścili się 100 425 czynów karalnych.
To największa liczba czynów karalnych popełnionych przez nieletnich przez
ostatnich 20 lat.
•
Badania przeprowadzone
wśród młodzieży III klasy gimnazjum i II klasy Liceum
1. Gimnazjum:
65,8% z nich piło alkohol w ciągu ostatnich 30 dni
(71,5% chłopców, 60,3% dziewcząt);
29,2% z nich UPIŁO się w ciągu ostatnich 30 dni
(38,1% chłopców, 20,8% dziewcząt);
2. Liceum:
78,9% z nich piło alkohol w ciągu ostatnich 30 dni
(84,6% chłopców, 73,2% dziewcząt);
37,2% z nich UPIŁO się w ciągu ostatnich 30 dni
(47,7% chłopców, 26,5% dziewcząt);
Główne zadania szkoły:
• Rozpoznawanie sytuacji związanych
z naruszeniem prawa przez nieletniego;
• Przekazywanie informacji rodzicom
lub faktycznym opiekunom nieletniego;
• Powiadamianie policji lub sądu
rodzinnego
Czy można poprzestać na powiadomieniu
rodziców?
Tak, jeżeli z
• postawy nieletniego (widoczne zrozumienie,
skrucha, zadośćuczynienie),
• charakteru zdarzenia (pojedynczy epizod,
nieporozumienie),
wynika, że do przejawu demoralizacji nie doszło,
(bez konieczności informowania policji lub sądu
rodzinnego)
Poprzestanie na powiadomieniu rodziców
Podobnie postępuje się, jeżeli dojdzie do
przestępstw ściganych z oskarżenia
prywatnego, m.in.:
• zniesławienie – art. 216 k.k.,
• naruszenie nietykalności cielesnej – art.
217 k.k.,
• lekki uszczerbek na zdrowiu – art. 157 §
2 k.k.,
Zasady obowiązujące przy zawiadamianiu
Policji:
Policję należy powiadamiać zawsze, jeżeli:
• doszło do popełnienia przestępstwa lub
wykroczenia przez osobę, która ukończyła
17 rok życia,
• nieletni dokonał czynu karalnego, który
jest ścigany z oskarżenia publicznego.
•
•
•
•
Jeżeli doszło do przejawu demoralizacji poprzez
zachowania określone jako przestępstwa przez
nieletnich w wieku poniżej 13 roku życia, należy
powiadomić policję, w szczególności:
posiadania i handlu narkotykami lub rzeczami
kradzionymi;
usiłowania zabójstwa lub okaleczenia;
aktów o charakterze agresji seksualnej;
podpaleń, posiadania broni palnej lub gazowej.
Policja ma obowiązek powiadomienia sądu rodzinnego
o całej sprawie, po przeprowadzeniu niezbędnych
czynności własnych.
Zasady obowiązujące przy powiadomieniu
sądu:
Powiadomienie sądu rodzinnego będzie miało miejsce
gdy
zachodzi obawa, że doszło demoralizacji u
nieletniego:
• zachodzi powtarzalność zachowań nagannych;
• rozmowy z nieletnim lub jego postawy wskazują, że
ma on nastawienie pozytywne do swojego
zachowania;
• kontaktu z rodzicami lub opiekunami nieletniego albo
nie ma, albo są bezskuteczne, albo są oni niewydolni
wychowawczo;
• występuje faktyczny brak opieki nad nieletnim.
Dziękuję
Jerzy Grad
(tel. 609 947 222)