Перегляд/Відкрити

Transkrypt

Перегляд/Відкрити

²²². ÄÆÅÐÅËÎÇÍÀÂÑÒÂÎ
Âîëîäèìèð Àëåêñàíäðîâè÷
²íâåíòàð³ çàìê³â ó Ñòðèþ ³
Êàëóø³ ç ê³íöÿ XVII ñò.
Ó
êðà¿íñüêà ³ñòîð³ÿ, ÿê â³äîìî, áàãàòà «á³ëèìè ïëÿìàìè» é íåäîñë³äæåíèìè ñòîð³íêàìè. Íàâ³òü îêðåì³ ç-ïîì³æ íàéñàìîáóòí³øèõ ÿâèù
íàö³îíàëüíî¿ êóëüòóðè ³ ñüîãîäí³ ùå íå çíàéøëè â ñïåö³àëüí³é ë³òåðàòóð³ ñâîãî íàëåæíîãî âèñâ³òëåííÿ. Äî òàêèõ äîâîäèòüñÿ â³äíåñòè é ñâ³òñüêå
äåðåâ’ÿíå áóä³âíèöòâî. ßêùî öåðêîâíå, çàâäÿêè íåìàë³é ê³ëüêîñò³ çáåðåæåíèõ ÷è áîäàé çàô³êñîâàíèõ ïàì’ÿòîê, ìàº ðÿä âàãîìèõ íàóêîâèõ
äîñë³äæåíü1, òî ñâ³òñüêå – ïîçà íàðîäíî-åòíîãðàô³÷íîþ éîãî ñòîðîíîþ2 –
³ñíóº ó ñâ³äîìîñò³ íå ëèøå øèðîêîãî çàãàëó, àëå é ñïåö³àë³ñò³â, íàñàìïåðåä
íà ð³âí³ íå÷èñëåííèõ ðîçð³çíåíèõ ôàêò³â íà ÷îë³ ç êàíîí³çîâàíèìè îïèñàìè
âèíÿòêîâî âðàçëèâîãî íà óêðà¿íñüêó ä³éñí³ñòü ñèð³éñüêîãî ïîäîðîæíüîãî
ñåðåäèíè XVII ñò. Ïàâëà ç Àëåïïî3. Çðåøòîþ, ³ñíóº ëèøå ó âèãëÿä³
çäåá³ëüøîãî çàñâ³ä÷åíîãî îïèñàìè çàìêîâîãî ³ ðåçèäåíö³éíîãî áóä³âíèöòâà,
1
2
3
Äðà´àí Ì. Óêðà¿íñüê³ äåðåâëÿí³ öåðêâè. ¥åíåçà ³ ðîçâ³é ôîðì. – Ò. 1-2. –
Ëüâ³â, 1937; Òàðàíóøåíêî Ñ. À. Ìîíóìåíòàëüíà äåðåâ’ÿíà àðõ³òåêòóðà
Ë³âîáåðåæíî¿ Óêðà¿íè. – Ê., 1982. Ö³é òåì³ ïðèñâÿ÷åíå òàêîæ íîâ³øå
äîñë³äæåííÿ ïîëüñüêîãî àâòîðà: Brykowski R. Drewniana architektura
cerkiewna na koronnych ziemiach dawnej Rzeczypospolitej. — Warszawa, 1995.
Ïðèêëàäîì â³äïîâ³äíî¿ ë³òåðàòóðè ìîæå ñëóãóâàòè íîâ³øå äîñë³äæåííÿ:
Ãîøêî Þ. Ã., Ê³ùóê Ò. Ï., Ìîãè òè÷ ². Ð., Ôåäàêà Ï. Ì. Íàðîäíà àðõ³òåê òóðà
óêðà¿íñüêèõ Êàðïàò XV-XX ñò. – Ê., 1987.
Ïåâíå óÿâëåííÿ ïðî àêòóàëüíèé ñòàí éîãî óñâ³äîìëåííÿ â óêðà¿íñüê³é
íàóêîâ³é òðàäèö³¿ ÿê îêðåìîãî ³ñòîðè÷íîãî ÿâèùà äàþòü êîðîòê³ çãàäêè â
îãëÿäàõ ³ñòîð³¿ óêðà¿íñüêîãî ìèñòåöòâà: Ëîãâèí Ã. Í. Àðõ³òåêòóðà XIV –
ïåðøî¿ ïîëî âèíè XVI ñòîë³òòÿ // ²ñòîð³ÿ óêð à¿íñüêîãî ìèñ òåö òâà: Ó 6 ò. – Ò.
2: Óêðà¿íñüêå ìèñòåöòâî XIV – ïåðøî¿ ïîëîâèíè XVII ñòîë³òòÿ. – Ê., 1967. –
Ñ. 28-30; Íåëüãîâñüêèé Þ. Ï. Àðõ³òåêòóðà äðóãî¿ ïîëîâèíè XVI – ïåðøî¿
ïîëîâèíè XVII ñòîë³òòÿ // Òàì ñàìî. – Ñ. 69-70; Þð÷åíêî Ï. Ã. Äåðåâ’ÿíà
281
îñê³ëüêè ìàñîâà ì³ñüêà é ñ³ëüñüêà çàáóäîâà çíà÷íî ð³äøå ô³êñóâàëàñÿ íà
ïèñüì³4 é íèí³ â³äîìà íàñàìïåðåä ó ï³çí³õ îðè´³íàëüíèõ çáåðåæåíèõ çðàçêàõ.
Îïðàöþâàííÿ àêòîâèõ äæåðåë ïîêàçóº, ùî äåðåâ’ÿíà çàáóäîâà â³ä³ãðàâàëà
íàä çâè ÷àéíî âàæ ëèâó, âñå ùå íàëåæíî íå îö³íåíó ðîëü â àðõ³òåêòóð³
óêðà¿íñüêèõ çåìåëü. Ö³ëêîâèòîþ íåñïîä³âàíêîþ ñòàëî â³äêðèòòÿ ÿê î÷åâèäíîãî ôàêòó òîãî, ùî íåð³äêî âîíà ñêëàäàëà ³ñòîòíå äîïîâíåííÿ çíàíèõ ìóðîâàíèõ çàìê³â. Ïåâíèì ÷èíîì òå, ùî ìè íèí³ çäåá³ëüøîãî ñïðèéìàºìî ÿê
çàìêè, íàñïðàâä³ º ëèøå çàëèøêàìè çíà÷íî á³ëüøèõ ñâîãî ÷àñó àíñàìáë³â, ó
ÿêèõ ö³ëêîâèòî âòðà÷åíà ¿õ âàæëèâà ïåðâ³ñíà ñêëàäîâà ó âèãëÿä³ äåðåâ’ÿíèõ
áóä³âåëü òà åëåìåíò³â. Äëÿ ïðèêëàäó âêàæåìî, ùî êíÿçü Âàñèëü-Êîñòÿíòèí
Îñòðîçüêèé â Îñòðîç³ æèâ ó äåðåâ’ÿíîìó ïàëàö³, îïèñàíîìó â ³íâåíòàð³
1620 ð., ÿêèé çíàõîäèòüñÿ ì³æ Ìóðîâàíîþ âåæåþ òà Áîãîÿâëåíñüêîþ öåðêâîþ5. Çíà÷íèé äåðåâ’ÿíèé åëåìåíò íàïðèê³íö³ XVII ñò. ìàâ çàìîê Ðàäèâèë³â â Îëèö³ íà Âîëèí³ – äî éîãî ñêëàäó âõîäèëè, çîêðåìà, äâà äåðåâ’ÿíèõ
ïàëàöè. Ò³ëüêè äåðåâ’ÿíà çàáóäîâà – òâîð³ííÿ çíàíîãî â ³ñòîð³¿ Óêðà¿íè
ôðàíöóçüêîãî â³éñüêîâîãî ³íæåíåðà Ã³éîìà Ëåâàññåðà äå Áîïëàíà, íà 1689 ð.
çíàõîäèëàñÿ íà ïîäâ³ð’¿ â³äîìîãî áàñò³îííîãî çàìêó â Áðîäàõ íà Ëüâ³âùèí³.
Ñàìå òîìó, çðåøòîþ, â³ä íå¿ í³÷îãî íå çáåðåãëîñÿ. Äåðåâ’ÿíó çàáóäîâó
â³äçíà÷àº é îïèñ çàìêó â Çîëî÷åâ³ ç 1715 ð.
Íå ìåíø ïîøèðåíèì áóëî é äåðåâ’ÿíå îáîðîííå áóä³âíèöòâî, íàéêðàùå
çàñâ³ä÷åíå íà çàõ³äíîóêðà¿íñüêèõ çåìëÿõ. Îäèí ³ç íàéðàí³øèõ ïðèêëàä³â
òàêèõ çàìê³â äàº ñïèñàíèé 1568 ð. ³íâåíòàð ñïîðóäæåíîãî 1542 ð. çàìêó â
Ìåäèö³ ïîáëèçó Ïåðåìèøëÿ6. Ïðîòå çàãàëîì òàê³ ìàòåð³àëè äîñ³ â³äîì³ ìàëî
é âñå ùå íå çàéíÿëè ñâîãî íàëåæíîãî ì³ñöÿ â ñèñòåì³ çíàíü ç óêðà¿íñüêî¿
4
5
6
àðõ³òåêòóðà // Òàì ñàìî. – Ò. 3: Óêðà¿íñüêå ìèñòåöòâî äðóãî¿ ïîëîâèíè
XVII-ÕVIII ñòîë³òü. – Ê. , 1968. – Ñ. 21, 23–24 (â ö³é ïóáë³êàö³¿ çàõ³äíîóêðà¿íñüê³
çåìë³ ó â³äïîâ³äíîìó êîíòåêñò³ íå çãàäàí³ çîâñ³ì); Àëåêñàíäðîâè÷ Â. Àðõ³òåêòóðà òà áóä³âíèöòâî // ²ñòîð³ÿ óêðà¿íñüêî¿ êóëüòóðè: Ó 5 ò. –Ò. 2: Óêðà¿íñüêà
êóëüòóðà XIII – ïåðøî¿ ïîëîâèíè XVII ñòîë³òü. – Ê., 2001. – Ñ. 418; Éîãî
æ. Àðõ³òåêòóðà òà ì³ñòîáóäóâàííÿ // Òàì ñàìî. – Ñ. 637-638. Ïîêàçîâî, ùî â
îãëÿä³ óêðà¿íñüêîãî ìèñòåöòâà äðóãî¿ ïîëîâèíè XVI – ïåðøî¿ ïîëîâèíè XVII
ñòîë³òü ÿê îêðåìå ÿâèùå äåðåâ’ÿíå áóä³âíèöòâî çàìê³â íàâ³òü íå â³äçíà÷åíå:
Îâñ³é÷óê Â. À. Óêðà¿íñüêå ìèñòåöòâî äðóãî¿ ïîëîâèíè XVI – ïåðøî¿ ïîëîâèíè
XVII ñò. Ãóìàí³ñòè÷í³ òà âèçâîëüí³ ³äå¿. – Ê., 1985. – Ñ. 39-44. Àíàëîã³÷íó
ñèòóàö³þ ùîäî Ë³âîáåðåæíî¿ Óêðà¿íè äèâ.: Öàïåíêî Ì. Àðõèòåêòóðà Ëåâîáåðåæíîé Óêðàèíû XVII-XVIII âåêîâ. – Ì., 1967.
Ïåâí³ ìàòåð³àëè äî ³ñòîð³¿ òàêî¿ çàáóäîâè çáåðåãëèñÿ â çîâñ³ì íå îïðàöüîâàíèõ ï³ä â³äïîâ³äíèì îãëÿäîì ì³ñüêèõ àêòîâèõ êíèãàõ. Îäíèì ³ç êîíêðåòíèõ
ïðèêëàä³â ìîæå ñëóãóâàòè íåùîäàâíî îïóáë³êîâàíèé îïèñ äîìó êîâàëÿ â
Îëèö³ íà Âîëèí³ ç 1684 ð.: Àëåêñàíäðîâè÷ Â. Îïèñ ì³ùàíñüêîãî äîìó íà
Çàë³ñî÷÷³ â Îëèö³ ç 1684 ðîêó // Ìèíóëå é ñó÷àñíå Âîëèí³ é Ïîë³ññÿ. Íàðîäíà
êóëüòóðà: øëÿõ äî ñåáå. Çá. íàóê. ïðàöü íà ïîøàíó Îëåêñ³ÿ Ôåäîðîâè÷à
Îøóðêåâè÷à ç íàãîäè éîãî 70-ð³÷÷ÿ. Ìàòåð³àëè Âîëèíñüêî¿ îáëàñíî¿
íàóêîâî-åòíîãðàô³÷íî¿ êîíôåðåíö³¿, ì. Ëóöüê, 10–11 êâ³òíÿ 2003 ðîêó. –
Ëóöüê, 2003. – Ñ. 74–75.
²íâåíòàð ÷àñòèíè çàìêó â Îñòðîç³ 1620 ð. / Äî ïóáë³êàö³¿ ï³äãîòóâàëà Ìàðòà
Áîÿí³âñüêà // Îñòðîçüêà äàâíèíà. – Âèï. 1. – Ëüâ³â, 1995. – Ñ. 123.
Àëåêñàíäðîâè÷ Â. ²íâåíòàðíèé îïèñ äåðåâ’ÿíîãî çàìêó 1542 ðîêó â Ìåäèö³
ïîáëèçó Ïåðåìèøëÿ ç 1568 ðîêó // Äðîãîáèöüêèé êðàºçíàâ÷èé çá³ðíèê. – Âèï.
282
²íâåíòàð³ çàìê³â ó Ñòðèþ ³ Êàëóø³ ç ê³íöÿ XVII ñò.
³ñòîð³¿. Òîìó âïðîâàäæåííÿ â³äïîâ³äíèõ îïèñ³â äî íàóêîâîãî îá³ãó íàäàë³
çàëèøàºòüñÿ îäíèì ç àêòóàëüíèõ çàâäàíü íàóêîâèõ äîñë³äæåíü.
Îêðåì³ ö³êàâ³ ìîìåíòè äî âèâ÷åííÿ öüîãî ñàìîáóòíüîãî êóëüòóðíîãî
ÿâèùà çáåðåãëè îïèñè ê³íöÿ XVII ñò. çàìê³â ó Ñòðèþ7 òà Êàëóø³8, ÿê³ ìîæóòü
ñëóãóâàòè âàæëèâèì ïðè÷èíêîì äî âèâ÷åííÿ äåðåâ’ÿíîãî çàìêîâîãî
áóä³âíèöòâà Çàõ³äíî¿ Óêðà¿íè.
Íà ñòðèéñüêèé çàìîê ó ñâî¿é ñòóä³¿ ç ³ñòîð³¿ ì³ñòà ùå ïåðåä ê³íöåì XIX ñò.
çâåðíóâ óâàãó Ôåðäèíàíä Áîñòåëü. Ïðè öüîìó â³í êîðèñòóâàâñÿ íàñàìïåðåä
ç íàéäàâí³øîãî ³íâåíòàðÿ çàìêîâèõ ñïîðóä 1588 ð.9 é äîêëàäí³øèõ â³äîìîñòåé ç ï³çí³øîãî ÷àñó íå ìàâ. Êîðîòêèé îïèñ çàìêó çáåð³ãñÿ òàêîæ â ëþñòðàö³ÿõ êîðîë³âùèí ç ïî÷àòêó 1660-õ ðîê³â: «Ten zamek wkolo oblewa woda,
waд takїe wkoдo niego derniowany i parkan. W samym zamku izb i z
komnatami dookoдa: izba stoдowa wielka, na dole rуџne komory, bram dwie,
baszt cztery, w ktуrych dziaд 6 spiїowych, hakownic oїminaїcie»10. ßê âèÿâèëîñÿ, êð³ì îïèñó 1588 ð. òà öüîãî ëàêîí³÷íîãî ñâ³ä÷åííÿ ³ñíóº ùå òàêîæ
³íâåíòàð 1696 ð.11 Â³í çðîáëåíèé ï³ñëÿ ñìåðò³ êîðîëÿ ßíà III Ñîáåñüêîãî,
ÿêèé â³ä 1660 ð.12 áóâ ñòðèéñüêèì ñòàðîñòîþ, é ô³êñóº òîé ñòàí çàìêîâîãî
àíñàìáëþ, ùî ñêëàâñÿ íàñàìïåðåä óïðîäîâæ öèõ äåñÿòèë³òü. Çðåøòîþ, ð³çíîìàí³òí³ áóä³âåëüíî-â³äíîâëþâàëüí³ ðîáîòè â çàìêàõ âåëèñÿ äîñèòü ÷àñòî, é
ïóáë³êîâàíèé îïèñ äàº êðàñíîìîâí³ ï³äòâåðäæåííÿ ö³º¿ çàãàëüíî¿ ïðàêòèêè,
ïðîäèêòîâàíî¿ íåîáõ³äí³ñòþ ðåãóëÿðíîãî â³äíîâëåííÿ áóäîâàíèõ ³ç äåðåâà
ñïîðóä. Ñòðèéñüêèé ³íâåíòàð ö³êàâèé òèì, ùî äàº óÿâëåííÿ ïðî çàìîê ó
òðàêò³ ïåðåáóäîâè, êîëè îêðåì³ ÷àñòèíè äàâíüîãî àíñàìáëþ óæå áóëè
ë³êâ³äîâàí³, ïðîòå íîâ³ ùå çíà÷íîþ ì³ðîþ çíàõîäèëèñÿ ó ñòàí³ áóä³âíèöòâà.
Ï³ä öèì îãëÿäîì â³í çàñâ³ä÷óº äîñèòü ð³äê³ñíó êàðòèíó, à éîãî ïîÿâà ó ïðîöåñ³ ïåðåáóäîâè âèêëèêàíà ñìåðòþ òîä³øíüîãî äåðæàâö³.
7
8
9
10
11
12
VI. – Äðîãî áè÷, 2002. – Ñ. 429-435. Ôðà´ìåíòè ³íâåíòàðÿ íàâîäèòü:
Proksa M. Studia nad zamkami i dworami ziemi Przemyskiej od po³owy XIV do
pocz¹tków XVIII wieku. – Przemyœl, 2001. – S. 317-319 (àâòîð äàòóº ³íâåíòàð
1560 ð.).
Archiwum G³ówne Akt Dawnych w Warszawie (äàë³ – AGAD). – Archiwum
Radziwi³³ów, dz. XXV, sygn. 4127/2, s. 1-13.
AGAD. – Archiwum Radziwi³³ów, dz. XXV, sygn. 1610, k. 1-2 v.
Bostel F. Z przesz³oœci Stryja i starostwa stryjskiego // Przewodnik naukowy i
literacki. – Lwów, 1886. – S. 608. Çà Ô. Áîñòëåì éîãî çãàäàâ òàêîæ: Prochaska
A. Historja miasta Stryja. – Lwów, 1926. – S. 74. Îñòàííüî ôðà´ìåíòè ³íâåíòàðÿ íàâ³â: Proksa M. Studia nad zamkami... – S. 381-382.
Lustracia województwa Ruskiego 1661-1663. – Czêœæ 1: Ziemia Przemyska i
Sanocka / Wydali Kazimierz Ar³amowski i Wanda Kaput. – Wroc³aw; Warszawa;
Kraków, 1970. – S. 179.
Àâòîð âèÿâèâ éîãî íà ïî÷àòêó 1990-èõ ðîê³â é íåâäîâç³ çàöèòóâàâ âì³ùåíèé ó
íüîìó îïèñ ìàëþâàííÿ çàìêîâî¿ êàïëèö³: Àëåêñàíäðîâè÷ Â. Îáðàçîòâîð÷³
íàïðÿìè â ä³ÿëüíîñò³ ìàéñòð³â çàõ³äíîóêðà¿íñüêîãî ìàëÿðñòâà ÕVI-ÕVII
ñòîë³òü // Çàïèñêè Íàóêîâîãî òîâàðèñòâà ³ìåí³ Ò. Øåâ÷åíêà. – Ò. 227: Ïðàö³
ñåêö³¿ ìèñòåöòâîçíàâñòâà. – Ëüâ³â, 1994. – Ñ. 60-61.
Polski s³ownik biograficzny. – T. 10. – Wroc³aw; Warszawa; Kraków, 1962-1964.
– S. 414.
283
Îïèñ ñàìîãî çàìêó òðàäèö³éíî ðîçïî÷èíàºòüñÿ ç áðàìè. ¯é ïåðåäóâàëà
äåðåâ’ÿíà áðàìêà ç îêðåìîþ ê³ìíàòîþ íàãîð³, äî áðàìêè ïðèìèêàëî
äåê³ëüêà ïðèì³ùåíü ñëóæáîâîãî ïðèçíà÷åííÿ. Ç íå¿ ÷åðåç ñòàâ â³â
«we¿ykowato robiony» ì³ñò äî íîâî¿ äóáîâî¿ çàìêîâî¿ áðàìè ç ñîñíîâèìè
âîðîòàìè. Íàä áðàìîþ çíàõîäèâñÿ äåðåâ’ÿíèé áóäèíîê, ÿêèé âêëþ÷àâ
ñåðåäí³é á³ëüøèé ³ îáàá³÷ íüîãî äâà ìåíøèõ ïîêî¿13. Íàäáðàìíèé áóäèíîê
ìàâ äàõ, ïîìàëüîâàíèé ÷åðâîíîþ ìàëÿðñüêîþ ôàðáîþ é óâ³í÷àíèé âåæåþ ç
êîðîë³âñüêèì ãåðáîì ï³ä êîðîíîþ. Çàáóäîâà áóëà ìàéæå âèêëþ÷íî äåðåâ’ÿíîþ, é â³çèòàòîð ïîñò³éíî â³äçíà÷àº ¿¿ â îïèñ³ ÿê íîâó. Äåðåâ’ÿíèì, çîêðåìà,
áóâ áóäèíîê àðñåíàëó, õî÷ äâà ñêàðá³âö³ ïðè íüîìó – ìóðîâàíèìè. Äåðåâ’ÿíèì áóâ ³ íîâîçáóäîâàíèé, íåçàâåðøåíèé ïàëàö íà êàì’ÿíîìó ôóíäàìåíò³ ç
íåçàê³í÷åíèì îáõîäîì íàâêîëî íüîãî, ÿêèé âêëþ÷àâ äâàíàäöÿòü ê³ìíàò ç
àëüêîâîì, ïðîòå ÷îòèðè ç íèõ áóëè ùå íå äî ê³íöÿ äîáóäîâàí³ – âîíè íå ìàëè
ï³äëîãè ³ ïå÷åé. Â ³íøèõ ê³ìíàòàõ çíàõîäèëèñÿ ïå÷³ ç ìàëüîâàíèõ ïîëèâàíèõ
êàõë³â, ïðèêðàøåíèõ îðëàìè, à êàõë³ «íåïðîñòî¿ ðîáîòè» äëÿ ïå÷åé íåäîáóäîâàíèõ ïðèì³ùåíü ïåðåõîâóâàëèñÿ ó íîâ³é ìóðîâàí³é ñêàðáíèö³. Ïîðÿä ç
öèì íåçàâåðøåíèì ïàëàöîì ñòîÿëè äàâí³ø³ «áóäèíêè é ïàëàöè» ç ïàðàäíèìè ê³ìíàòàìè íà âåðõíüîìó ïîâåðñ³, äî ÿêèõ âåëè âæå íå íîâ³ ð³çüáëåí³
ñõîäè. Öÿ ÷àñòèíà ðåçèäåíö³¿ ìàëà 10 ïðèì³ùåíü. Ï³ä îãëÿäîì ê³ëüêîñò³
ïðèì³ùåíü íîâà ðåçèäåíö³ÿ ìàëî ÷èì â³äð³çíÿëàñÿ â³ä ïîïåðåäíüî¿,
îñê³ëüêè áóëà á³ëüøîþ â³ä íå¿ ëèøå íà òðè ê³ìíàòè. Äî öèõ áóä³âåëü ïðèìèêàëà âåæà – ãîëîâíà äîì³íàíòà àðõ³òåêòóðíîãî àíñàìáëþ – ç âëàøòîâàíèì ó
í³é «áóäèíêîì» ç ê³ëüêàíàñòîìà â³êíàìè, àëå ï³äðóéíîâàíèì, áåç øèá. ¯¿
ïîêðèòòÿ, íàòîì³ñòü, áóëî ùîéíî â³äíîâëåíî é ïîìàëüîâàíî: á³ëüøà áàíÿ –
÷åðâîíîþ ìàëÿðñüêîþ ôàðáîþ, à ìåíøà – çåëåíîþ äëÿ äàõó; óâ³í÷óâàëà ¿õ
âåëèêà ì³äíà çîëîòèñòà áàíÿ ç êîðîë³âñüêèìè çíàêàìè ï³ä êîðîíîþ.
Îñê³ëüêè ³ç çàãàëüíî çãàäàíèõ â ëþñòðàö³¿ 1660-èõ ðîê³â ÷îòèðüîõ âåæ
â³äíàéäåíèé ³íâåíòàð îïèñóº ëèøå ¿¿ îäíó, òðè ³íøèõ íà òîé ÷àñ, î÷åâèäíî,
âæå áóëè ðîç³áðàí³. Âåæà ïðèìèêàëà äî ñòàðèõ çàìêîâèõ áóä³âåëü íàä çãàäàíèìè ãîñïîäàðñüêèìè ïðèì³ùåííÿìè. Â íèõ, çîêðåìà, çíàõîäèëàñÿ âåëèêà
ìàëüîâàíà ïàðàäíà ¿äàëüíÿ ç ìàëüîâàíèì áàëêîíîì, áåçïåðå÷íî, ³äåíòè÷íà ç
âåëèêîþ ñòîëîâîþ ê³ìíàòîþ – ºäèíèì ïðèì³ùåííÿì, ñïåö³àëüíî â³äçíà÷åíèì â êîðîòêîìó òåêñò³ îïèñó çàìêó ç ëþñòðàö³¿ 1660-èõ ðîê³â. Çà íåþ áóëî
âëàøòîâàíî êàïëèöþ ç îêðåìèì êðèòèì õîäîì çíàäâîðó. ¯¿ ðîçìàëüîâàíî
ñöåíàìè ç ³ñòîð³¿ ñâÿòîãî ²îàíà Õðåñòèòåëÿ, à ïîñåðåäèí³ âì³ùåíî «çíàêè»
ïîê³éíîãî êîðîëÿ. Îòæå, ïðîãðàìà ðîçïèñ³â ìàëà ïàòðîíàëüíèé õàðàêòåð é
ñêåðîâóâàëàñÿ äî îñîáè ßíà III Ñîáåñüêîãî. Ó êàïëèö³ òàêîæ âëàøòîâàíî
ìàëüîâàí³ õîðè. ¯¿ íàêðèâàâ äîáðèé äàõ, à êðèòà ãàëåðåÿ âåëà â³ä êàïëèö³ äî
ñòàðèõ áóä³âåëü, çîð³ºíòîâàíèõ äî ì³ñòà. Ó ö³é ÷àñòèí³ àíñàìáëþ çíàõîäèëàñÿ ñòàðà âåëèêà ê³ìíàòà é ÷åðåç ñõîäè – ðåçèäåíö³ÿ àäì³í³ñòðàòîðà ç
13
Ïðèì³ùåííÿ íàä áðàìîþ áóëè äîñèòü ïîøèðåíèìè â çàõ³äíîóêðà¿íñüêèõ
çàìêàõ é ñòàíîâëÿòü îäíó ç ¿õ ïðèêìåòíèõ îñîáëèâîñòåé. Äèâ., íàïðèêëàä,
îïèñ çãàäàíîãî çàìêó â Ìåäèö³: Àëåêñàíäðîâè÷ Â. ²íâåíòàðíèé îïèñ... –
Ñ. 432.
284
ïðèì³ùåííÿì çàìêîâîãî ñóäó. Îñê³ëüêè, çà ñâ³ä÷åííÿì îïèñó, âîíà çíàõîäèëàñÿ òàì, äå ðàí³øå áóëà «ñòàðà áðàìà», áåçïåðå÷íî, ³äåíòè÷íà ç³ çãàäàíîþ â
ëþñòðàö³¿ 1660-èõ ðîê³â äðóãîþ áðàìîþ, ö³ ïðèì³ùåííÿ òàê ñàìî çáóäîâàíî
ùîéíî çà ÷àñ³â ñòàðîñòâà ßíà Ñîáºñüêîãî. Ð³äê³ñíèé îïèñ ê³ìíàòè çàñ³äàíü
çàìêîâîãî ñóäó â³äçíà÷àº ëèøå ñòîëè òà ëàâè, ï’ÿòü â³êîí çàñâ³ä÷óþòü á³ëüø³
ðîçì³ðè öüîãî ïðèì³ùåííÿ. ¯¿ îñîáëèâ³ñòþ áóëà ï³÷ ³ç çâè÷àéíèõ êàõë³â, âåðõíþ ÷àñòèíó ÿêî¿ âèêëàäåíî ç ìàëüîâàíèõ êàõë³â. Ñàìå ïðèì³ùåííÿ íàêðèâàëà âåëèêà êðóãëà áàíÿ, ïîáèòà ´îíòàìè. Êð³ì òîãî, â áóäèíêó çíàõîäèëèñÿ
ùå âåëèêà ê³ìíàòà ç ï³÷÷þ íà êàì’ÿíîìó ôóíäàìåíò³ òà ñòîâï÷èêàõ é ³íøà
ê³ìíàòà.
Íàâåäåí³ â³äîìîñò³ âêàçóþòü, ùî íà 1696 ð. Ñòðèéñüêèé çàìîê ïåðåáóâàâ
ó ñòàí³ ïåðåáóäîâè. Ùå çáåð³ãàëèñÿ é áóëè ÷àñòêîâî â³äíîâëåí³ äàâí³ø³
çàìêîâ³ ñïîðóäè ç êàïëèöåþ, ìàëþâàííÿ ÿêî¿, ÿê ³ ïðèñóòí³ñòü ó íüîìó
êîðîë³âñüêî¿ åìáëåìàòèêè ßíà III Ñîáåñüêîãî, îäíîçíà÷íî ñòâåðäæóþòü, ùî
¿õí³é àêòóàëüíèé ñòàí ì³ã ñêëàñòèñÿ ùîíàéðàí³øå â³ä äðóãî¿ ïîëîâèíè
70-èõ ðîê³â ç³ âñòóïîì ßíà III íà ïðå ñòîë (êîðîíîâàíèé ó ëþòîìó 1676 ð.)14.
Ëþñòðàö³ÿ ïî÷àòêó 1660-èõ ðîê³â îïèñóº, íàñê³ëüêè ìîæíà çäîãàäóâàòèñÿ,
â³äì³ííèé ñòàí çàìêîâîãî àíñàìáëþ – íà öå âêàçóº íàñàìïåðåä íàÿâí³ñòü
òîä³ òðüîõ âåæ ³ áðàìè, ÿê³ íà 1696 ð. óæå íå ³ñíóâàëè. ßê âèäíî ç ïóáë³êîâàíîãî îïèñó, áóä³âåëüí³ ðîáîòè âåëèñÿ ò³ëüêè â ÷àñòèí³ ñïîðóä, ³íø³ æ, ÿê
çàñâ³ä÷óº òîé æå îïèñ, â ¿õ õîä³ ëèøå â³äíîâëþâàëèñÿ. Íîâ³, ùå íå çàê³í÷åí³
íà ÷àñ ñêëàäåííÿ îïèñó, áóä³âë³ ìóñèëè áîäàé ÷àñòêîâî çâîäèòèñÿ â 1696 ð.,
é ç³ ñìåðòþ êîðîëÿ ðîáîòè, íå âèêëþ÷åíî, ìîãëè ïðèïèíèòèñÿ. Ïîêàçîâî,
ùî, ÿê ³ ðàí³øå, çàìîê áóäóâàâñÿ ³ç äåðåâà – çà âèíÿòêîì çãàäóâàíèõ
ñêàðá³âö³â ìóðîâàíèõ ñïîðóä ó íüîìó íà òîé ÷àñ íå áóëî çîâñ³ì. Öÿ îáñòàâèíà çíà÷íî çá³ëüøóº ö³íí³ñòü ïóáë³êîâàíîãî ³íâåíòàðÿ, îñê³ëüêè îïèñàíèé
çàìêîâèé àíñàìáëü óæå äàâíî íå ³ñíóº, òîìó ðîçøóêàíèé äîêóìåíò º ºäèíèì
êîíêðåòíèì ñë³äîì ïî íüîìó.
Îïèñ õàðàêòåðèçóº Ñòðèéñüêèé çàìîê ó éîãî ñòàí³ íà ê³íåöü XVII ñò. ÿê
ñâîºð³äíèé êîíãëîìåðàò ð³çíî÷àñîâèõ áóä³âåëü ð³çíîìàí³òíîãî ïðèçíà÷åííÿ, â ÷îìó ñë³ä âáà÷àòè îäíó ç ïðèêìåòíèõ îñîáëèâîñòåé äåðåâ’ÿíîãî
çàìêîâîãî áóä³âíèöòâà. Ìàëüîâíè÷èé ñèëóåò çàìêîâîãî êîìïëåêñó òâîðèëè
14
Íà æàëü, íåìàº í³ÿêèõ â³äîìîñòåé ùîäî òîãî, õòî ñàìå ì³ã âèêîíóâàòè ö³
ðîáîòè. Ó Ñòðèþ â XVII ñò. ôóíêö³îíóâàâ ñêðîìíî â³äîáðàæåíèé ïèñåìíèìè
äæåðåëàìè ìàëÿðñüêèé îñåðåäîê (Àëåêñàíäðîâè÷ Â. Ñòðèéñüê³ ìàëÿð³ ÕVI
òà ÕVII ñòîë³òü // Ñàêðàëüíå ìèñòåöòâî Áîéê³âùèíè. Äðóã³ íàóêîâ³ ÷èòàííÿ
ïàì’ÿò³ Ìèõàéëà Äðà´àíà. Ìàòåð³àëè âèñòóï³â 19-20 ëèñòîïàäà 1997 ðîêó,
ì. Äðîãîáè÷. – Äðîãîáè÷, 1997. – Ñ. 96-100). Ïðîòå îïðàöþâàííÿ àðõ³âíèõ
ìàòåð³àë³â ïåðåêîíóº, ùî äëÿ ðåçèäåíö³é ßíà III õàðàêòåðíèì º òàêîæ ÷àñòå
ïåðåì³ùåííÿ ìàéñòð³â äëÿ âèêîíàííÿ ïåâíèõ ðîá³ò ó ÿêîìóñü êîíêðåòíîìó
ì³ñö³. Íîâîîïðàöüîâàí³ àðõ³âí³ ìàòåð³àëè âêàçóþòü íà çíà÷íå ïîøèðåííÿ
òàêî¿ ïðàêòèêè ó ñåðåäîâèù³ ìàéñòð³â, çàéíÿòèõ íà êîðîë³âñüêèõ ðîáîòàõ.
285
âåæà òà ð³çí³ çà ôîðìîþ çàâåðøåííÿ äàõè ïîîäèíîêèõ ÷àñòèí àíñàìáëþ15.
Äîäàòêîâèõ àêöåíò³â éîìó íàäàâàëî ðîçôàðáóâàííÿ äàõ³â, ó ÿêîìó
âèä³ëÿëîñÿ ÷åðâîíî-çåëåíî-çîëîòèñòå ïîêðèòòÿ âåæ³. Öåé íåñïîä³âàíî
ÿñêðàâèé êîëîðèñòè÷íèé àêöåíò, ïðàâäîïîä³áíî, òåæ íàëåæèòü äî õàðàêòåðíèõ îñîáëèâîñòåé äåðåâ’ÿíîãî çàìêîâîãî áóä³âíèöòâà, îäíàê, ïðèðîäíî, º
ìàëîâ³äîìèì éîãî àñïåêòîì. Õàðàêòåðíî òàêîæ, ùî çàìîê äîâøèé ÷àñ çàëèøàâñÿ îäí³ºþ ç êîðîë³âñüêèõ ðåçèäåíö³é, çàâäÿêè ÷îìó ïóáë³êîâàíèé îïèñ
ùå ðàç àêöåíòóº óâàãó íà ìàëîâ³äîì³é ïðîáëåì³ äåðåâ’ÿíîãî áóä³âíèöòâà â
îòî÷åíí³ êîðîëÿ ßíà III Ñîáåñüêîãî íà çàõ³äíîóêðà¿íñüêèõ çåìëÿõ. Çàãàëîì
ñòðèéñüêèé ³íâåíòàð 1696 ð. ô³êñóº îäíó ç ÿñêðàâèõ é áåçñë³äíî âòðà÷åíèõ
ñòîð³íîê äåðåâ’ÿíîãî áóä³âíèöòâà çàõ³äíîóêðà¿íñüêîãî ðåã³îíó é âèñòóïàº
âàæëèâèì äæåðåëîì äî ¿¿ ï³çíàííÿ.
²íøèé ö³êàâèé, õî÷ ³ çíà÷íî ñêðîìí³øèé çà õàðàêòåðîì, àñïåêò
â³äïîâ³äíîãî ÿâèùà çáåð³ã ñêëàäåíèé 1693 ð. íå â³äîìèé äîñ³ îïèñ Êàëóñüêîãî çàìêó16, âö³ë³ëèé â ñêëàä³ ³íâåíòàðÿ Êàëóñüêîãî ñòàðîñòâà. Îáèäâà
îïèñè ìàéæå îäíî÷àñîâ³ é íàëåæàòü äî îäíîãî ðåã³îíó, ïðîòå Êàëóñüêèé
çàìîê, áåçïåðå÷íî, ñêðîìí³øèé ³ ïðîñò³øèé çà ñâî¿ì õàðàêòåðîì. Â³í çíàõîäèâñÿ ïðè ì³ñò³ â³ä Ñòðóêîâî¿ ãîðè, éîãî äåðåâ’ÿí³ áóä³âë³ ðîçïëàíîâàíî â
êâàäðàò. Âîíè íå ìàëè í³ÿêèõ îñîáëèâèõ óêð³ïëåíü, ëèøå â êóò³ â³ä öåðêâè
çíàõîäèâñÿ çðóéíîâàíèé êóðãàí íà çðàçîê áàñò³îíó. Ñàìà ðåçèäåíö³ÿ, óæå
íàäðóéíîâàíà, ñòîÿëà íà êàì’ÿíîìó ï³äìóð³âêó é ìàëà 100 ë³êò³â äîâæèíè
íà 24 øèðèíè. Äî íå¿ âåëè äâîº äóáîâèõ ñõîä³â, óâ³í÷àíèõ âåëèêèìè êðóãëèìè áàíÿìè â ôîðì³ âåæ, ïîáèòèõ ´îíòàìè. Ïåðåä áóäèíêîì ï³ä äàõîì çíàõîäèâñÿ ´àíîê, ÿê, íàïðèêëàä, ó Æîâê³âñüêîìó çàìêó. Áóä³âëÿ âêëþ÷àëà â³ñ³ì
ê³ìíàò ïî äâàíàäöÿòü ë³êò³â ó øèðèíó ³ äîâæèíó ç êàì’ÿíîþ ï³äëîãîþ, ùî
äëÿ â³äïîâ³äíîãî ÷àñó, î÷åâèäíî, ñë³ä âèçíàòè ÿâèùåì àðõà¿÷íèì. Ó ñ³íÿõ
ï³äëîãà áóëà äåðåâ’ÿíîþ. Ìàëüîâàí³ ïå÷³ îïàëþâàëè ëèøå ÷îòèðè ê³ìíàòè,
â ³íøèõ áóëè ò³ëüêè êàì³íè. Âåëèêà ê³ìíàòà ìàëà ïîäâ³éí³ ðîçì³ðè é òàê
ñàìî êàì’ÿíó ï³äëîãó, àëå áóëà çðóéíîâíà, áåç ñòåë³. Ïîðÿä ç áóäèíêîì ñòîÿëà ñòàéíÿ, íàâïðîòè íüîãî – êóõíÿ ç ìóðîâàíèì êîìèíîì. Äî êóõí³ ïðèìèêàëà áðàìà â³ä ì³ñòà ³ç çàëîì íà ïîâåðñ³ ï³ä áàíåþ ó ôîðì³ âåæ³,
ïî-ñòàðîñâ³öüêè, ÿê â³äçíà÷èâ óêëàäà÷ îïèñó, ïîáèòîþ ´îíòàìè; äî çàëó
çíèçó âåëè îêðåì³ ñõîäè. Ïðàâîðó÷ â³ä áðàìè çíàõîäèâñÿ íåçàê³í÷åíèé íåâåëèêèé íîâèé áóäèíîê, ÿêèé âêëþ÷àâ ê³ìíàòó é ñòîëîâó ê³ìíàòó. Çàìèêàëè
15
16
Íå âèëþ÷åíî, ùî â³äîáðàæåííÿ öèõ ïðèêìåòíèõ ðèñ âòðà÷åíî¿ òðàäèö³¿
äåðåâ’ÿíîãî áóä³âíèöòâà äàþòü âèáàãëèâ³ äàõè åëåìåíò³â àðõ³òåêòóðíîãî òëà
óêðà¿íñüêèõ ³êîí «íàðîäíîãî ïèñüìà» äðóãî¿ ïîëîâèíè XVII-XVIII ñòîë³òü.
Ïðèêëàäîì ìîæóòü ñëóãóâàòè, çîêðåìà, áóä³âë³ òëà ñöåíè «Ìîë³ííÿ ïðî
÷àøó» «Ñòðàñòåé» ïåðøî¿ ïîëîâèíè XVII ñò. ç Ïðåîáðàæåíñüêî¿ öåðêâè â
Ñêîëüîìó (Íàö³îíàëüíèé ìóçåé ó Ëüâîâ³, ðåïðîäóêö³þ äèâ.: Ñâ³ò î÷èìà
íàðîäíèõ ìèòö³â. Óêðà¿íñüêå íàðîäíå ìàëÿðñòâî. Àëüáîì / Àâòîðè-óïîðÿäíèêè Â. ². Ñâºíö³öüêà, Â. Ï. Îòêîâè÷. – Ê., 1991. – ¹ 57).
Êîðîòê³ â³äîìîñò³ ïðî íüîãî çà ëþñòðàö³ºþ 1661 ð. òà îïèñîì Êàëóñüêîãî ñòàðîñòâà 1771 ð. íàâîäèòü: Ãðàáîâåöüêèé Â. ²ñòîð³ÿ Êàëóøà. Ç íàéäàâí³øèõ
÷àñ³â äî ïî÷àòêó XX ñò. – Äðîãîáè÷, 1997. – Ñ. 34-39.
286
çàìêîâå ïîäâ³ð’ÿ áóäèíêè ç ïåêàðíåþ, ðåçèäåíö³ºþ ï³äñòàðîñòè é áðàìîþ
â³ä êîñòüîëó ç àëüòàíîþ ó âèãëÿä³ âåæ³ íàä íåþ. Íàâêîëî öèõ áóä³âåëü ð³ñ
ñàä, êîëèøí³é ³òàë³éñüêèé ïàðê, àëå âæå çàïóùåíèé. Íà ïîäâ³ð’¿ çíàõîäèëèñÿ äâ³ êðèíèö³. ×àñòêîâèé îïèñ çàìêîâèõ áóäèíê³â17 äàº òàêîæ ³íøèé
³íâåíòàð, ñïîðÿäæåíèé ï³ñëÿ 1693 ð., îñê³ëüêè îïèñàíà â íüîìó æóïà18 â îêîëèöÿõ ì³ñòà, çà ïîïåðåäí³ì ³íâåíòàðåì, çàêëàäåíà òîãî æ ðîêó. Ïîêàçîâî, ùî
é Êàëóñüêèé çàìîê òàêîæ çíàõîäèâñÿ ó ñòàí³ ïåðåáóäîâè. ²íâåíòàð, ùî
ïóáë³êóºòüñÿ, äàº ïðèêëàä, ö³ëêîì î÷åâèäíî, ñêðîìí³øîãî çàìêó, çðåøòîþ, –
ç òåðèòîð³é, ÿê³ çíà÷íî ð³äøå ïðèâåðòàþòü óâàãó äîñë³äíèê³â é íàáàãàòî
ìåíøå â³äîáðàæåí³ â ïèñåìíèõ äæåðåëàõ, ùî, ïðèðîäíî, çá³ëüøóº éîãî
³ñòîðè÷íó âàðò³ñòü.
Ñòðèéñüêèé òà êàëóñüêèé ³íâåíòàð³ ê³íöÿ XVII ñò. ïîäàþòü ³ñòîòíèé ïðè÷èíîê äî ³ñòîð³¿ äåðåâ’ÿíîãî çàìêîâîãî áóä³âíèöòâà çàõ³äíîóêðà¿íñüêèõ
çåìåëü é íà êîíêðåòíèõ ïðèêëàäàõ ô³êñóþòü ðÿä âàæëèâèõ ìîìåíò³â éîãî
ðîçâèòêó çíà÷íî øèðøîãî, çàãàëüíî³ñòîðè÷íîãî ïëàíó. Âîíè â³äîáðàæàþòü
òó âàæëèâó ñòîðîíó ïîâñÿêäåííîãî æèòòÿ é ìèñòåöüêî¿ êóëüòóðè ðåã³îíó,
ÿêà, çà íåìèíó÷îþ âòðàòîþ â³äïîâ³äíèõ ïàì’ÿòîê, çáåðåãëàñÿ ëèøå íà
ñòîð³íêàõ âñå ùå íåîïðàâäàíî ð³äêî âèêîðèñòîâóâàíèõ ó íàóêîâ³é ë³òåðàòóð³
ïèñåìíèõ ñâ³ä÷åíü.
ÄÎÊÓÌÅÍÒÈ
¹1
²íâåíòàð Ñòðèéñüêîãî çàìêó
1689 ð. æîâòíÿ 20, Ñòðèé.
«Opisanie zamku Stryiskiego alias inwentarz spisany w roku 1696 d[ie] 20
8-bris (S. 1).
Naprzod od miasta bramka z budynku drewnianego z wieyczk¹ dachow¹,
dobra. W tey¿e bramie na wierzchu iest izdebka niewielka bez okien y okiennic.
W samey bramie iest izb dwie, iedna piekarnia z piecem czarnym, okno w niey
iedno ma³e, ³awy oko³o dobre. Przy tey¿e piekarni iest staienka ze drzwiami
dobremi z zamkiem drewnianym. Druga izba œwiate³ka dobra, okien trzy w sobie
ma, piec wo³oski dobry, ³awy oko³o dobre, drzwi na zawiasach ¿elaznych dobre,
tak¿e y u piekarni. Podle œwietlicy tey¿e iest staienka z p³ota polepiona, pobita
dranicami, drzwi u niey w zamkniêciu dobrze. W tey¿e bramie wrota wielkie
dobre z skoblami y z wreci¹dzem, tak¿e y fortka dobra z wrzeci¹dzem. W
sieniach tych¿e schody na gorne mieszkanie dobre.
Powrociwszy z bramy pierwszy, most iest przez staw wszystek wê¿ykowato
robiony a¿ do bramy drugiey stra¿ney. Ten most nowy ze wszystkim dobry z
wi¹zaniem spodnim dêbowym y porêczem takêe wi¹zanym dêbowym. Na koñcu
mosta zwod dobry, na spodzie klamki ¿elazne dobre, w porêczu dwie skobie
17
18
AGAD. – R XXV 1611, àðê. 2-2 çâ.
Òàì ñàìî. – Àðê. 5 çâ.
287
¿elazne, dr¹gi pozakowywane ¿elazem na koñcach oboch, tych dr¹gów dwa,
tak¿e czopów dwa ¿elaznych na spodzie, obrêczów dwa ¿elaznych na samym
zwodzie y k¿odka ¿elazna do zamkniêcia. Min¹wszy most wielki wst¹êpuiêc do
zamku samego, brama iest wielka, w którey stra¿ ¿o³nieryow wybrañców z
ca³ego starostwa stryiskiego co dzieñ y noc odprawuie siê. Ta brama iest nowa,
dobra ze wszytkim w pu³ z dembiny robiona. U samey bramy wrota wielkie
jod³owe na ¿elazie zwyczaynym y w zaporze nale¿ytym, kuny dwie ¿elazne,
czopow dwa ¿elaznych y dr¹g do zasuwania.
Na gorze tey¿e bramy iest budynek drewniany, w którym iest pokoiów trzy,
iedna izba srzednia wiêkza, a izb dwie mnieyszych, drzwi w tych pokoiach iest
siedmioro na zawiasach z klamkami, z wrzeci¹dzami ze wszystkim porz¹dkiem
dobre nowe. W tych¿e pokoiach okien iest n[umero] 6, które okna szyby mai¹
kwadratowe z klamkami ¿elaznemi krêconemi y same ¿elazem okowane
zwyczaynie, nowe y dobre. W tych pokoiach wszystkich iest tylko sto³ ieden
niewielki kwadratowy z obno¿em dobrym y pomost nowy wszêdzie (S. 3).
Na wierzchu bramy tey iest dach dobry nowy farb¹ czerwon¹ malarsk¹
pofarbowany, a na samym wierzcho³ku wie¿yczka niewielka, na niey ga³ka
miedzaina poz³ocista, w którey prêt du¿y ¿elazny, herb œ[wiêtey] p[amiêci] króla
i[ego] m[oœ]ci tak¿e trzymai¹cy. Na wierzchu samym korona medziana
poz³ocista.
Odst¹piwszy od bramy pomienioney, iest w zamku samym kuchienek dwie
iusz nie nowe, pobite dachem dobrym ze dwiema drzwiami.
Do budynków nowych zbli¿ywszy siê, iest naprzod cekauz nowy z drzewa
jod³owego wybudowany, okien dwie z kratami ¿elaznemi, w nim s¹ wrota dobre
nowe jod³owe dwoiste z kunami dwiema y z czopami tak¿e dwiema ¿elaznemi,
we drzwiach dr¹g okowany na koñcu z swornie[m] ¿elaznym, k³odka do
zamkniêcia. Klamka wielka ¿elazna w przodu drzwi. W tym¿e cekauzie iest
pomost dobry nowy.
Podle przyst¹piwszy iest sklepów dwa murowanych alias skarbców z dwiema
kratami ¿elaznemi murowanie nowe ze wszystkim dobre, drzwi ¿elazne do nich y
okiennice ¿elazne.
Odst¹piwszy od skarbców przystêpui¹c do budynków nowych y pa³aców
zbudowanych rachuie siê wszystkich izb n[umero] 12, a trzynasty alkierz, gdzie z
tych izb cztery izby niedobudowane do koñca, to iest bez pieców y pomosty
niedokoñczone.
Kominów wielkich nowych w tych pa³acach iest n[umero] 3.
Pieców w tych¿e pa³acach n[umero] 4, ale z kaflów malowanych polewanych,
or³ów platanych na ka¿dym kaflu reprezentui¹. Przy ka¿dym zaæ piecu iest po
dwa kominki dla k³adzenia ognia.
W tych¿e pa³acach we czterech izbach pieców niemasz tylko kominki ma³e.
We wszystkich pokoiach pomienionych iest sto³ów n[umero] 5.
Okon w pokoiach wszystkich iest n[umero] 23. Które szyby w sobie mai¹ w
kwadrat, z klamkami ¿elaznemi, ka¿de okno z kwatyrami dwiema otworzystemi.
Okiennic tylko dwie na ¿elazach zwyczaynych (S. 4). Drzwi w palacach tych¿e
288
iest n[umero] 20. Z których iedne s¹ ze wszystkim na ¿elazach okowan[ych] z
zawiasami, klamkami, wrzeci¹dzami n[umero] 13, a ieszcze niegotowych
n[umero] 7.
Pomosty wszêdzie w izbach pomienionych nowe, dobre y gotowe.
Dach ze wszystkim nowy na pa³acach porz¹dnie dany.
Fundament wko³o pa³aców murowany, na którym wszystka basis zostaie, tak¿e
y wko³o pa³aców pomostek, ¿e mo¿e obeyœæ circumcirca budynki, ale iescze
niedobudowany ze wszystkim.
W koñcu pa³aców pomienionych iest ogrodek niewielki, oko³o niego palisad
nowy.
Powrociwszy od pa³aców nowych, s¹ pa³ace y budynki od lat kilkunastu
zfundowane pod temi pa³acami na spodzie iest izdebek n[umero] 4 ma³ych z
oknami, ale iu¿ staremi. U ka¿dey izdebki drzwi dobre na ¿elazach z zawiasami, z
wrzeci¹dzami, klamek zaæ niemasz.
Daley post¹piwszy pod temi¿ budynkami iest komor n[umero] 3 na spodzie
dobrych ze drzwiami dobremi bez zawiasów bez ¿adnego ¿elaza, tylko s¹
wrzeci¹dze.
Miêdzy komorami pomienionemi wpoœrodku iest forta przechodz¹ca przez wa³
do mostku, przez który iest droga do ogrodu pañskiego, w tey forcie s¹ drzwi
n[umero] 2 z wrzeci¹dzami ieszcze dobre.
Z pomienioney forty wyzed³szy poczyna siê most, który ze wszystkim iest
zbudowany na palach dêbowych porz¹dnie, ko³o tego mostu porêcze zwyczajne
dobre przez staw. Poœrodku mostu iest zwod dobry z jod³owego drzewa zrobiony
z zamkniêcim dobrym, iako y u pierwszego mostu, dr¹g u tegosz zwodu ieden
porz¹dny.
Do samych pa³aców na gore wchodz¹c, s¹ dwoie schody z gankiem snycersk¹
robot¹ robione z balasami y z wi¹zaniem, ale iusz nie nowe. Wszed³szy do
samych pa³aców, s¹ drzwi pierwsze we dwoie zaporzyste (S. 5) z zamkiem, z
zawiasami, z klamk¹ porz¹dne dêbowe.
W samych pa³acach iest drzwi n[umero] 18 porz¹dne dobre z zawiasami, z
wrzeci¹dzami, z klamkami, z haczkam, z ha³kami ¿elaznemi, ale nie we
wszystkich ga³ki. Drzwi wszystkie we dwoie zaporzyste.
Izb wielkich iest n[umero] 4. Alkierzów zaœ y pokojów n[umero] 6.
W tych¿e pa³acach iest pieców 4, z których dwa piece z kaflów malowanych
bia³ych, na nich or³y platane bia³e s¹ wyra¿one y herby œ[wiêtey] p[amiêci] króla
i[ego] m[oœ]ci. Drugie zaœ piece n[umero] 2 takie s¹. Ieden kafle bia³e we
wszystkim ma, na nich herby wyra¿one tego¿ œ[wiêtey] p[amiêci] króla i[ego]
m[oœ]c[i]. Drugi ma kafle modre polewane o³owiem garczarskim z takiemi¿
herbami j[ego] k[królewskiej] m[oœci].
W tych¿e pa³acach kominów wielkich murowanych iest n[umero] 4, ma³ych
zaœ kominków dla palenia ognia w pokoiach iest n[umero] 6. Sto³ów w
pomienionych pa³acach tylko dwa. Ok[i]en n[umero] 22, w ka¿dym po dzie
kwaterze, te okna porz¹dne szyby mai¹ w kwadrat robione, ¿elazem zwyczaynie
289
okowane z kruczkami y ze wszystkim porz¹dkiem. W izbach wszystkich y w
sieniach pomost dobry.
Okiennic ko³o okien w pomienionych pa³acach iest n[umero] 22. Te okiennice
s¹ we dwoie zaporzyste na ¿elzach z zawiasami porz¹dnie zrobione. Na tych¿e
pa³acach na wierzchu dachu, który dobry iest, na dwoch koñcach s¹ essy blaszane
medziane, na których insignia króla i[ego] m[oœci] œ[wiêtey] p[amiêci] z ga³kami
poz³acane, ale iusz stara poz³ota.
Odst¹piwszy od pa³aców pomienionych opisanych, poczynai¹ siê budynki
stare, ante bywa³y w zamku stryiskim, do których opisania nie przystêpui¹c dla
spodnich komor wprzod siê one opisui¹. Jest tedy na spodzie staienka z³a, komor
dwie starych pod wie¿¹, za temi komorami s¹ drzwi zaporzyste do sklepu dobre z
wrzeci¹dzem. Z tych drzwi s¹ sionki y schody w nich do samego sklepu. U
samego zaœ sklepu s¹ drzwi dobre na ¿elazach z wrzeci¹dzem, z zawiasami y z
skoblem. Sklep sam iest murowany spory immediate pod sam¹ wie¿¹.
Wrociwszy siê od sklepu, spodem samym iest komor n[umero] 4 prostych (6)
ze drzwiami prostemi bez ¿elaz, zaporzystemi, z wrzeci¹dzami pod staremi
budynkami.
Po tych komorach nastêpuie staynya spora na s³upach czterech murowanych, w
którey iest komorek niewielkich dwie ze drzwiami zaporzystemi z wrezci¹dzami.
Daley odst¹piwszy od staini, s¹ drzwi proste ma³e od sklepiku z sionkami, w
tych sionkach sklepikowych s¹ dwie komory niewielkie z prostemi drzwiami y
zamkniêciem drewnianym.
Przy samym sklepiku s¹ drzwi proste z skoblem y wrzeci¹dzem stare bez
zawias, sklepik zas sam niewielki murowany dla trzymania liquoru.
Sklepik murowany min¹wszy, iest komora podle du¿a na wierzchu którey
kaplica zamkowa, drzwi u tey komory proste z wrzeci¹dzem z skoblem bez
zawiasów. Podle tey komory iest staienka niewielka stara ze drzwiami prostemi.
Od stayni odst¹piwszy, nastêpui¹ komory pod budynkami staremi, które s¹ ad
faciem miasta. Tych komor iest n[umero] 3, z któtych dwie dobre z prostemi
drzwiami zaporzystemi bez zawias, a trzecia pusta bez drzwi.
Od dolnych komor, które na budynkach starych zostawali, powrociwszy siê na
mieysce to, gdzie stara brama by³a, tam s¹ wrota nowe w sieniach z drzewa
iod³owego robione bez ¿adnych ¿elaz.
Post¹piwszy daley od mieysca tego, gdzie stara brama by³a, iest kuchnia wielka
zamkowa, w którey komin wielki murowany nale¿yty kuchienny porz¹dny.
W tey kuchni iest izba iedna z prawey strony wchodz¹c dobra, w którey okien
dwie w drzewno oprawnych przybitych, piec kaflowy prosty, komurka przy tey
izbie z prostemi drzwiami bez ¿elaz. Sto³ ieden w niey iod³owy z obno¿em iu¿
niedobrym.
Z prawey strony w tey¿e kuchni iest izba druga spora, do niey drzwi (S. 7)
iod³owe na ¿elazach zwyczaynych, z zawiasami, z wrzeci¹dzem, z klamk¹. Piec
w niey ma³y prosty kaflowy ze dwoma piecmi piekarskiemi y kominem. W tey
izbie sto³ prosty jaworowy ieden. Szafa stara prosta. W izbie tey¿e y listwa iedna
du¿a, druga mnieysza na kszta³t pa³ek do stawiania naczynia. Lawy oko³o s¹
290
dobre w tey¿e izbie. Przy tey izbie komora du¿a, do którey drzwi dobre z
zawiasami, a wrzeci¹dzem porz¹dne. W pomienioney izbie okien dwie prostych
w drewno oprawnych. Dach na tych budynkach dobry.
Po skoñczonych budynkach dolnych starych dawnych s¹ uprzod schody
drewniane stare z dachem. Z których schodow powrociwszy, iest ganek na
pomoœcie z porêczem dobry, ze spodu deszczkami pobity. Zaraz siê tedy poczyna
komorka drewniana, do którey s¹ drzwi niewielkie z wrzeci¹dzem, skoblem, z
zawiasami zaporzysta, od tey komorki iest niedaleko mostek a¿ na wa³.
Za komork¹ opisan¹ iest podle izdebka niewielka, do którey drzwi s¹ stare na
¿elazie zwyczajnym. Piec w tey¿e izdebce kaflowy prosty niewielki. Okien dwie,
ale iu¿ z³ych, przy oknach okiennice dwie zasuwiste proste bez ¿elaz. Przy piecu
pomienionym komin murowany, w sionkach tey¿e izdebki iest komoreczka w
koncie niewielka, do niey drzwi dobre z zawiasami tylko, a ta izdebka iest pod
sam¹ wie¿¹ nedaleko.
Z pomienioney izdebki sionek wyszed³szy, zaraz s¹ schodki na wie¿ê
zamkow¹, z których schodów post¹piwszy wie¿a siê sama poczyna. W którey
wewn¹trz iest na kszta³t izby budynek z kilkunastu okien, a w tych ¿adnych szyb
niemasz, tylko mieysca na okna. Okiennice s¹ proste, drugie pozabiiane.
Z tego budynku iest troie schodów dobrych z porêczem, a czwarte niewielkie
do wysokoœci samey tey¿e wie¿e.
Wie¿a zaœ sama dachem nowym pobita y czerwon¹ farb¹ malarsk¹
pomalowana. Pod tym dachem samey wie¿e s¹ oko³o balasy tak¿e pomalowane
snycersk¹ robot¹ robione. Bania dachowa iedna wiêkza (S. 8) pomalowana, na
którey s³upki niewielkie oko³o snycersk¹ robot¹ wystawione. Druga tak¿e bania
niewielka farb¹ zielon¹ pofarbowana dachowa. Na samey wie¿ycce gorniey iest
sztyber ¿elazny du¿y wzd³u¿ okr¹g³o miedzi¹ pobity. Na tym¿e sztybrze iest
bania spora miedziana poz³ocista, na tey bani iest prêt ¿elazny, który trzyma
insigne regium samego œ[wiêtey] p[amiêci] króla i[ego] m[oœ]ci na blasze
poz³ocistey. Na samym zaœ wierzchu wie¿y to iest sztybra y prêta iest korona
blaszana poz³ocista.
Post¹piwszy od wie¿y, podle s¹ drzwi du¿e jod³owe do sieni, gdzie siê budynki
stare gorne poczynai¹. W tych sieniach iest komora spora, do którey drzwi proste
z wrzeci¹dzem bez zawias zaporzyste dobrze. W tey komorze iest okien cztery
prostych, ta tedy komora pod sam¹ wie¿¹ iest zbudowana. Min¹wszy komorê
opisan¹, s¹ drzwi na ¿elazach zwyczaynych z zawiasami, z wrzeci¹dzem, z
skoblem, klamk¹, ale iusz stare, z tych drzwi izba siê pierwsza starych budynków
poczyna. Od którey izby powrociwszy od wie¿y, iest pomost stary z porêczem a¿
do schodow, przez ktore wchodz¹ do kaplice iako ganek zwyczayny. Izba zaœ
pomieniona pierwsza iest du¿a, w którey piec kaflowy prosty stary, komin do
pieca murowany du¿y y kominek niewielki w izbie przy piecu dla ognia.
Sto³ów w izbie pomienioney dwa, ³awy oko³o stare, okien w tey¿e izbie iest
n[umero] 5, z których tylko trzy dobre s¹, ale stare z kwatyrami, drugie zaœ dwie
okna zabite proste. Okiennic tylko trzy nowych z zawiasami y zaszczypkami.
291
Min¹wszy izbê opisan¹, nastêpuie skarbiec podle, do którego s¹ drzwi dêbowe
na zawiasach ¿elaznych z zamkiem wnêtrznym, skoblem y wrzeci¹dzem. Sto³ w
tym skarbcu stary z obno¿em starym iu¿ prawie niedobrym.
Powrociwszy z skarbcu, iest izba wielka sto³owa stara wewn¹trz malowana, w
którey okien iest n[umero] 8 ieszcze dobrych ze wszystkim. Sto³ów wielkich
n[umero] 2. Piec wielki stary, ale iu¿ nie bardzo dobry. Szafa w k¹cie, oko³o niey
balasy malowane, przy drzwiach chor (S. 9) malowany z balasami. Drzwi do izby
iu¿ stare na ¿elazach zwyczaynych, z zawiasami, zamkiem wnêtrznym, ale z³ym.
£awy woko³o dobre y pomost w yzbie iescze nie z³y. Do sieni izby pomienioney
s¹ drzwi na ¿elaznych zawiasach y hakach bez zamku ¿elaznego, okien trzy
z³ych, w samych sieniach dwoie drzwi prostych bez ¿elaz.
Min¹wszy izbê wiek¹ opisan¹, nastêpuie kaplica zamkowa, do którey wprzod z
dworu s¹ schody z dachem dobrym. Do samey kaplicy s¹ drzwi kraciane
drewniane malowane, tam¿e przysionek ma³y. Z przysionku s¹ do samey kaplicy
drzwi iod³owe na zawiasach esistych, hakach ¿elaznych z wrzeci¹dzem.
Sama kaplica wewn¹trz y ze spodu malowana wszystka, historia œ[wiêtego]
Jana Chrzciciela wyra¿ona. Na samym œrodku wewn¹trz insigne œ[wiêtey]
p[amiêci] j[ego] k[rólewskiey] m[oœci] iest wyra¿one. W o³tarzu samym obraz
œ[wiêtego] Chrzciciela. £awka do modlenia siê z porêczemy z obno¿em alias
scabellum w sobie mai¹ca nowa iedna niewelka. W tey¿e kaplicy iest chor
niewielki dla muzyków malowany z balasami snycersk¹ robot¹ robiony, do
którego z przysionka s¹ schodki drewniane, czerwono malowane. Sto³ek
niewielki ma³y.
Kaplica sama wszystka dobrym dachem pobita. Od kaplicy pomienioney iest
ganek z wierzchem dachowym y gora pobita z porêczem dobrym a¿ do budynków
starych, które s¹ ad faciem miasta budowane.
Naprzod tedy s¹ drzwi do budynku pierwszego starego do sieni proste na
¿elazach zaporzyste z zawiasami dobremi.
W sieniach pomienionych niedaleko kaplice iest komura du¿a, do niey drzwi
dobre zaporzyste na zawiasach. Okien w niey iest dwie pustych bez kwater y
okiennic. Tam¿e y sto³ iest z obno¿em niewielki, ieszcze niez³y. W tych¿e
sianiach s¹ drzwi ku kuchni zamkowey ieszcze niez³e proste z ¿elazem
zwyczaynym, z których drzwi s¹ schody a¿ do kuchni. W tych¿e sieniach s¹
(S. 10) drzwi do budynku starego, to iest do izby wielkiey dobre ieszcze na
¿elazie zwyczaynym, z wrzeci¹dzem, klamk¹ y skoblem. Sama izba iest stara, w
niey piec kaflowy prosty stary, komin murowany, w tym¿e kominie y piecek
niewielki piekarski. W tey¿e izbie iest szafa stara iusz popsowana, okno iedno
niez³e proste, a drugie popsowane, okiennic¹ star¹ zabite. Sto³ ieden iod³owy z
obno¿em ieszcze dobrym, ³aw dwie, posadzka ceglana.
W tey¿e izbie od pieca s¹ drzwi do komory iu¿ stare na zawiasach bez zamku.
Item drugie drzwi, do których s¹ schodki do budynku tego, w którym residentia
iest j[ego] m[oœci] pana administratora alias s¹dowa izba, gdzie przedtym stara
bywa³a brama. Te drzwi pomenione s¹ stare bez zamku, tylko na szczegulnych
zawiasach. Z pomienionych drzwi wyszed³szy, s¹ sieni do izby namienioney
292
s¹dowey, w których iest ³awa stara y komorka niewielka bez drzwi, tylko œciana
sama, tak¿e y drugie drzwiczki niewielkie na zawiasach, któremi ludzie z bramy
do s¹du zamkowego wchodz¹.
W tych¿e pomienionych sieniach s¹ drzwi do samey izby s¹dowey na
zawiasach z wrzeci¹dzem, hakami, klamk¹, skoblem y zamkiem wewnêtrznym
z³ym.
W samey izbie s¹dowey iest okien n[umero] 5. Cztery dobre, a pi¹te iusz z³e,
naprawy potrzebuie. Tê okna proste okowane ¿elazem y prêty wko³o ¿elazne.
Okiennice oko³o wszystkich okien dobre z zawiasami y hakami zwyczaynemi. W
tey¿e izbie sto³ ieden iod³owy iusz nie nowy, ale dobry, z obno¿em dobrym. Piec
kaflowy prosty w po³owicy, a w wierzchu kafle malowane, iusz nie nowy,
przesypany z piekie³kiem, do którego z sieni komin murowany du¿y. Kominek
zaœ ma³y murowany dla palenia ognia. £awy wko³o dobre. W ty¿e izbie iest sto³
niewielki okr¹g³y z obno¿em nowym, który nale¿y do pokoiów nowych. W tey
izbie wpu³ samey izby iest przepirzenie na kszta³t alkierza, do którego s¹ drzwi
proste (S. 11) na zawiasach z klamk¹. W tym przegrodzeniu s¹ drzwi tak¿e do
komorki niewielkiey na zawiasach z klamk¹ niewielk¹. Z tey komory
przepierzoney znowu s¹ drzwi do komory na zawiasach z skoblem bez zamku z
klamk¹ iedn¹, ta komora niewielka y w niey ³awa iedna. W izbie pomienioney
s¹dowey wko³o ³awy dobre y szuflada wielka z wysuwanemi szkatu³ami.
Na wierzchu samym bania du¿a okr¹g³a pobita g¹tami.
Powrociwszy z izby s¹dowey, iest izba druga spora budynku dawnego, do
którey izby drzwi s¹ proste stare z zawiasami tylko, bez zamku. Ze drzwi
ruszywszy, s¹ sieni, z sieni do izby drzwi ieszcze dobre, porz¹dne, z zawiasami,
hakami, klamk¹ y wrzeci¹dzem iako ma bydz. W samey izbie iest piec kaflowy,
stary, na fundamencie y s³upkach kamiennych, przy tym piecu w sieniach komin
murowany y w izzbie kominek prosty do palenia ognia. Sto³ów iod³owych trzy z
obno¿ami dobremi. Okien dwie dobrych z ¿elazem nale¿ytym. Szafa wielka z
kilka pu³kami na spodzie zaporzysta, ale iusz stara. Okiennic iest dwie z
zawiasami dobremi zaporzystych, a trzecia w izbie zasuwista. £awy dobre wko³o
izby y œcian.
Z tey izby sa drzwi do izby drugiey dobre na zawiasach z klamk¹ y zaszczepk¹
bez zamku, gdzie s¹ wprzod sionki niewielkie. Z tych sionek znowu drzwi drugie
do komorki niewielkiey tak¿e dobre na zawiasach bez zamku, a do samey izby
pomienioney drzwi tak¿e porz¹dne z zawiasami y z hakami bez zamku. Sto³ów
¿adnych niemasz. £awa iedna po stronie iedney. Okien dwie, ale iusz stare,
okiennica iedna prosta.
Po skonczonych pa³acach takowych iako y starych, munitia którakolwiek siê
znayduie w zamku, w skarbcach tak¿e zamkowych tu siê opisuie numerice.
Naprzod w skarbcu nowym murowanym iest prochu bary³ek (S. 12) tak
grubszego, iako y drobnieyszego szesnaœcie, a w beczce wielkiey osobliwie iest
prochu srzedniego wysypanego bary³ek ze trzy albo cztery.
Kule do armat mnieyszych y wiêkszych, y do hakownic we trzech bary³kach,
ale niepe³ne bary³ki.
293
O³owiu iest pu³laski du¿ey. Faseczek trzy z kamiennemi kulami. Szufel
n[umero] 4, trzy ma³e, a czwarta armatna.
Cyngrotów n[umero] 2. Stêplów hakownicznych kilka y pu³wersak. W tym¿e
skarbcu murowanym znaidui¹ siê w schowaniu y kafle malowane nieprostey
roboty, które s¹ nagotowane do robienia pieców w pa³acach nowych.
Tam¿e siê znayduy¹ y szyby okr¹g³e proste, których snopków iest n[umero] 28.
Tak¿e nagotowane do pokoiów nowych na okna. Tam¿e s¹ y dwie chor¹gwie
stare wybrañcow, dragonów zamkowych.
W skarbcu starym przy budynkach starych tê siê rzeczy znaydui¹. Naprzod.
Liberyi czerwonych ¿o³nierskich iest n[umero] 5 z guzikami prostemi. Tam¿e
kontusz ieden pacho³czy y ¿upan tary. Kulbak ¿o³nierskich prostych jarczaków
bez poduszek iest n[umero] 12, gdzie u iednych s¹ potrzeby, a u drugich niemasz
woy³oku, iedne bez skorek, a drugie z skorkami.
Muzkietów ¿ó³nierskich iest n[umero] 80.
Rur muszkietowych go³ych n[umero] 7. wi³³ów prostych muszkietowych
niedobrych n[umero] 6.
Hakownic n[umero] 5 krotkich, a szosta zepsowana bez ³o¿a.
Na folwarku zamkowym iest tak¿e hakownic n[umero] 4.
Na wie¿y zamkowey hakownic n[umero] 4.
V Szmuyla Chaimowicza pisarza zamkowych muszkietów ¿o³nierskich iest
n[umero] 10.
W zamku samym armat n[umero] 5. Trzy ma³ych, a dwie wiêkszych (S. 13)».
AGAD. – Archiwum Radziwi³³ów, dz. XXV, sygn. 4127/2, s. 1-13.
¹2
Â³äîìîñò³ ïðî ðîçòàøóâàííÿ ì³ñòà Êàëóøà
é îïèñ Êàëóñüêîãî çàìêó ç ³íâåíòàðÿ Êàëóñüêîãî ñòàðîñòâà
«Miasto Ka³usz
Zasadzone iest na wzgórku alias przy k¹cu góry Strukowey nazwaney ponad
gruntami b³otnistemi lubo w rowninie, ktore rzeki ab oriente üomnica, a meridie
Czeszwa, ab occazu Chocimka, ab Aquilone Siewka oblewai¹. Ma osady w sobie
y z przedmieœciami chrzeœcianów in n[umero] 140, ¿ydów in n[umero] 60. £udzi
osiedli wszyscy w mieœcie w samym rynku wizne domy pobudowali sobie, a
chrzeœcianie po przedmieœciu zasiedli, osm tylko w mieœcie chrzeœcian
gospodarzów mieszkai¹. Miasto sam¹ iest wa³em y na wale parkanem z drzewa
po czêœci wybudowanym. Opasane basztami naro¿nemi y bramami z dwoch stron
w wale z drzewa wybudowanemi ozdobione, a przed wa³ami ostrzami
podwoynemi wko³o ufortifikowane.
Zamek. Przy mieœcie od góry samey s¹ budynki na kszta³t zamku w
kwadrangul z drzewa pod g¹tami wystawione bez okopu osobliwego. Na rogu
tylko od cerkwie na kszta³t basztellionu kopiec wysypany, iu¿ nadruinowany.
Budynek residentiey pañskiey iu¿ nadpsowany, na podmurowaniu postawiony
z drzewa pod g¹tami d³ugi na ³okci n[umer]o 100, szeroki na ³okci n[umer]o 24.
Do niego schody we dwoch mieyscach po gradusach dêbowych, nad któremi s¹
294
kopu³y na kszta³t baszt wielkie, okr¹g³e, g¹tami pobite. Ganek przed budynkiem
na kszta³t galeriey pod dachem budynkowym zrobiony po prostu z balasikami
toczonemi z drzewa na kszta³t porêcza. Do budynku weœcie we dwoch mieyscach
iako y budynek sam we dwu sieniach. Drzwi do sieni dwoiste al[ia]s w pu³ siê
otwierai¹ce na zawiasach ¿elaznych. W tym wszytkim budynku iest pokoiów
al[ia]s izb osm po ³okci n[umer]o 12 wszerz y wsd³u¿. Posadzka w nich
kamienna. Okna wszystkie w o³ow poprostu robione miejscem dobre, miejscem
poprawy potrzebui¹ce. Piece tylko w cztyrech izbach dobre malowane, a w
drugich tylko kominy same. W sieniach pod³oga z tarcic, a powa³y miejscem
nadpsowane, okien niemasz. Stolowa iba przestr¹na d³uga na ³okci n[umer]o 24,
szeroka itid[em] na ³okci n[umer]o 24. Posadzka w niey tak¿e kamienna, powa³a
z³a, po czêœci wiêkszey jej niemasz. Drzwy wszystkie w tym budynku proste
stolarsk¹ robot¹ na zawiasach ¿elaznych bez zamków, wrzeci¹dzami a
haczykami ¿elaznemi zamykai¹ce siê (K. 1). Po lewym boku budynku tego jest
staynya na kroków n[umer]o 70 d³uga, a szeroka na kroków n[umer]o 15 pod
g¹tami nowo pobita y restaurowana.
Ex opposito budynku iest kucnia o dwoch izbach po bokach na kroków
n[umer]o 16 d³uga, a szeroka na kroków n[umer]o 13. Komin nad kuchni¹
wywiedziony na trzech filarach wymurowany, w izbach obodwoch okna dobre,
tylko iednego po³owy niemaz. Piece. Piec zosobna piekarski w ceglê murowany.
Drzwi proste w tym budynku wszystkie na zawiasach z wrzeci¹zami y skoblami
¿elaznemi. W rogu tey kuchnie w stayni iest turma denowo wybudowana, do
którey drzwi na zawiasach ¿elaznych troistych z skoblami y wrzeci¹zami na
pod³odze.
Wedle budynku kuchênego iest brama do miasta, do którey wrota na biegunach
z kun¹ ¿elazn¹ z wrzeci¹zami y skoblami ¿elaznemi. W tych wrotach iest firtka na
zawiasach ¿elaznych z zasuw¹ ¿elazn¹ y klamk¹ ¿elazn¹. Na tey bramie iest sala
z przegrod¹ z tarcic roznych zrobiona, okna w niey dobre, stu³ y ³awka sprosta
robione. Drzwi dwoie na zawiasach z wrzeci¹zami ¿elaznemi pod kopu³¹ na
kzta³t baszty robion¹ okr¹g³o po staroœwiecku g¹tami pobit¹, do niey schody z
do³u. Po prawey rêce od bramy s¹ budynki de nowo wystawione, do których
drzwi dwoie na zawiasach ¿elaznych, iedne do sieni bez zamkniêcia, a drugie do
izby z klamk¹ y haczykiem ¿elaznym. W sieni iest komin na czterech s³upach
wywiedziony, kapa na wierzchu wymurowana. W tey izbie okien trzy w o³ow
oprawne nowe, u iednego od miasta krata ¿elazna. Piecz zielony nowy na
fundamencie murowanym. Do niey drzwi dwoie na zawiasach ¿elaznych z
klamkami, haczykami, a w iednych do zamkniêcia wrzeci¹dz ze skoblem
¿elaznym. Z tych izb iest sieñ do sto³owey izby, w którey drzwy na zawiasach z
wrzeci¹zem y skoblem ¿elaznym. Z tey sieni iest izba sto³owa o trzech oknach, w
których ieszcze niemasz okien szklanych, tylko okiennice na zawiasach
¿elanych, w trzecim oknie od miasta iest krata ¿elazna, piec zielony na
fundamencie murowanym, drzwi na zawiasach bez klamki y bez wrzeci¹za. W
tey izbie jest stó³ nowy stolarskiey roboty. Te budynki wzystkie nowo g¹tami
pobite.
295
W czwartym kwadracie s¹ tak¿e budynki od koœcio³a a¿ do budynku pañskiey
residentiey przyparte, w nich iest (K. 1 v.) naprzod piekarnia z swoim
zamkniêciem, izba y komnata dla podstaroœciego, okna w nich dobre, pod³og z
tarcia y piec prosty zielony dobry. Wedle komnaty podstaroœciego iest tak¿e
izdebka z swoim zamkniêciem, w niey piec dobry y okna dobre. Wedle tey
izdebki iest brama od koœcio³a. Wrota w niey proste, nad bram¹ iest altana, w
którey prochi y munitie inne chowai¹, nad szalk¹ kopu³a w kszta³t baszty, w
którey takowa nachodzi siê munitia.
Prochu do strelania kamieni n[umer]o.
O³owiu n[umer]o.
Kul ¿elaznych do dzia³ek n[umer]o 3.
Rura ¿elazna di szmigownice go³a.
Sztuk ¿elaznych by³o n[umer]o 10. TeraÐnieyszych pu³tory kopy.
Salitry w worku garcyin n[umer]o 3.
Kot³y kozackie dwa.
Dzyda z proporcem bia³ym.
Muszkietów ³¹towych n[umer]o 7.
Chor¹giew z proporcem kitaykowym czerwonym krzy¿ b³êkitny.
Chor¹giew biala czerwona, we œrodku krzy¿ bia³y.
Na basztach od zamku rozwiezionych dzia³ek trzy.
Hakownic inn[umer]o 18, szmigownic in n[umer]o 4 niesprawne.
Wedle tey bramy iest znowu izdebek dzie z przysi¹kiem, ale z³e, wpad³e w
ziemie, iako inne budynki dolne poprawy potrzebui¹ y podwa¿enia, g¹tami tak¿e
niedawno pobite, w nich piece y okna z³e w drzewo robione. Drzwi na zawiasach
wrzeci¹zami zamykai¹ce siê.
Pod budynkiem wielkim sa piwnice al[ia]s sklepy dwa przy stronie d³ugie na
³okci n[umer]o 24, szerokie na ³okci n[umer]o 10, kamieniem y ceg³¹
wymurowane, ale b³otniste, woda spodkiem s¹czy siê w nich zpod gury, dla
którey aby schodzi³a iest rynsztok poboczny, tak¿e murowany.
W œrodku dziedziñca tego zamku s¹ dwie studni, iedna przed stayni¹, a druga
przed budynkiem p[ana] podstaroœciego, obiedwie restawratiey potrzebui¹ce.
Przy tych budynkach iest w ulicy ikoby ku koœcio³owi szpichlerz na kszta³t
wozowni z drzewa wybudowany (K. 2) bez powa³y, g¹tami pobity. Pod³oga w
nim z dylików ciosanya in compte po³o¿ona. Drzwi do niego al[ia]s wrota na
biegunach oboie poprostu zrobione, a kuny ¿elazne. U wierzchu z wrzeci¹zami
¿elaznemi, a zamkami drewnianemi al[ia]s zaporami zamykai¹ce siê. D³ugi na
kroków n[umer]o 36, a szeroki n ³okci n[umer]o 14.
Nako³o tych budynków iest sad, quondam ogrod w³oski iu¿ teraz zaros³y y
drzewo w nim nadstarza³e, ma³o co fruchticui¹ce, a to za z³ym opatrzeniem lubo
iest ogrodnik do niego, ale ch³op prosty y ma³o siê na ogrodowych drzewach y
nasionach znai¹cy. Jest ten ogród na pu³trzeciasta kroków, a szeroki od parkanu
mieyskiego a¿ mimo budynki na ulice ku miastu, na gurne staianie wszerz byæ
mo¿e. Takowy zaœ mo¿e byæ z niego po¿ytek iako powiadai¹ plus minua na
z[³otych] 30. (dali opysy filwarkiw (K. 2 v)».
AGAD. – Archiwum Radziwiддуw, dz. XXV, sygn. 1610, k. 1-2 v.
296

Перегляд/Відкрити

Transkrypt

Podobne dokumenty

List OZ PZD w Szczecinie

List otwarty so sędziów TK Andrzeja Wróbla i Marka

część4 - RIO Katowice

List Prezesa Zarządu Decora S.A.

pobierz