streszczenie rozprawy doktorskiej

Streszczenie
Niniejsza rozprawa posiadająca charakter retrospekcyjny jest w dużym stopniu pracą
pionierską, wypełniającą dotkliwą lukę w historii polskiej medycyny. Podejmowana bowiem
tematyka nigdzie dotychczas nie była ujęta całościowo, istniała udokumentowana jedynie we
fragmentach. Główne zainteresowanie autorki stanowił z założenia socjalno-sanitarny oraz
personalny (kadrowy)
aspekt
więziennej
służby medycznej
okresu
powojennego.
Drugim podstawowym kierunkiem badań stała się sytuacja więźniarki matki i jej dziecka
umieszczonego w więziennym żłobku.
Podstawę materiałową badań stanowiły przede wszystkim tajne materiały MBP ‒ okólniki
i zarządzenia z lat 1944-1956, zgromadzone w archiwach IPN, oraz więzienne sprawozdania
sanitarno-lekarskie, które w niniejszej pracy po raz pierwszy ujrzały światło dzienne.
Znaczną część tych ostatnich udostępniło wewnętrzne archiwum więzienia w Grudziądzu.
W badaniach nad sytuacją kobiet więźniarek, ich dzieci oraz więźniów młodocianych
wykorzystano zebrane przez autorkę wywiady i wspomnienia. Spojrzenie na tematykę
poprzez jednostkowe losy poszczególnych osób umożliwiło w pełni przedstawić wymiar
humanitarny więziennej służby medycznej.
Analiza materiałów ukazała katastrofalny stan więziennych szpitali w badanym okresie,
szczególnie w drugiej połowie lat 40. Brakowało wszystkiego: żywności, leków,
instrumentarium. W więzieniach panowały choroby zakaźne, przede wszystkim gruźlica.
Więźniowie byli wycieńczeni, zapadali na choroby psychiczne, podejmowali próby
samobójcze. Pomimo licznych wewnętrznych regulacji jednostek więziennych oraz zarządzeń
MBP w kwestiach opieki medycznej nie radzono sobie na tej płaszczyźnie w żadnym
zakresie, również w zapewnieniu szpitalom należytej kadry lekarskiej i pielęgniarskiej.
Liczba fachowego personelu medycznego w stosunku do liczby chorych i ich potrzeb była
drastycznie mała, wynagrodzenie lekarzy i pielęgniarek ‒ symboliczne. W braku sił
fachowych nierzadko zatrudniano więźniów. Pomimo wszelkich trudności pracownicy
więziennej służby medycznej stanowili na ogół środowisko oddane i życzliwe pacjentowi bez
względu na istniejące ryzyko utraty pracy. Byli to ludzie ofiarni, poświęcający się sprawie,
pracujący po kilkanaście godzin w służbie cierpiącemu człowiekowi. Udokumentowane
działania lekarzy i komisji lekarskich uratowały nie jedno ludzkie życie.
Summary
This retrospective thesis is to a high degree a pioneering work, filling a gap in the history
of Polish medicine. The subject has never been described in full, any documentation only
existed in fragments. The main interest of the author has been by definition the social-sanitary
and personal aspect of the prison medical service of the post-war period. The other main
direction of research has been the situation of the prisoner mother and her child in the prison
nursery.
The material basis of the research has been the classified material of the Ministry of Public
Security – circulars and bylaws from the 1944-1956 period – gathered in the archives of the
Institute of National Remembrance, as well as sanitary and medical prison reports that have
been analysed for the first time in this work. Most of the latter have been obtained from the
internal archive of the prison in Grudziądz. In the study of the situation of women prisoners,
their children and underage prisoners the author has used interviews and memories that she
collected herself. The perspective of individual witnesses has made it possible to fully present
the human dimension of the prison medical service.
The data analysis has shown the disastrous state of the prison hospitals over the investigated
time period, especially in the second half of the 1940s. There was a shortage of everything:
food, medicine, instruments. Prisons were infected with contagious diseases, mainly
tuberculosis. Prisoners were exhausted, suffered from mental illnesses, some tried to commit
suicide. In spite of a number of internal regulations and Ministry bylaws concerning medical
service the problems could not be coped with in any aspect, including human resources.
The number of professional doctors and nurses in relation to the number of prisoners and their
needs was disastrously small, their wages – absurdly low. Due to the lack of professionals,
prisoners were often employed. Despite all the difficulties the prison medical personnel was
devoted and benevolent, assisting the patients regardless of the risk of losing their job.
The doctors and nurses were devoted to their case, working long hours in the service
of suffering men and women. The documented actions of doctors and medical comissions
saved many a human life.