Wymagania na poszczególne oceny

Wymagania edukacyjne na
poszczególne oceny z chemii dla
klasy 3 gimnazjum
I SEMESTR
I. KWASY I ZASADY
Ocena dopuszczająca
Ocena dostateczna
Uczeń:
- podaje definicję kwasów jako związków
chemicznych zbudowanych z atomu
(atomów)wodoru i reszty kwasowej
- wymienia pierwiastki wchodzące w skład
poznanych na lekcjach kwasów
-wie co to jest skala pH
- określa pojęcia: elektrolit i nieelektrolit
- opisuje zastosowanie kwasów
- opisuje właściwości stężonych kwasów:
siarkowego(VI), solnego i azotowego(V)
oraz sposób bezpiecznej pracy z nimi
- wymienia tlenki kwasowe, podaje ich
wzory
- zapisuje wzory sumaryczne i podaje
nazwy kwasów: HCI, H2SO4, HNO3,
H2CO3,H3PO4
- definiuje pojęcia: wskaźnik, dysocjacja
elektrolityczna, jon, kation, anion,
higroskopijność
- wymienia 2 rodzaje wskaźników oraz określa
ich barwy dla roztworów kwasów i zasad
- opisuje właściwości i zastosowania kwasów
chlorowodorowego , azotowego (V) i siarkowego
(VI)
- wyjaśnia pojęcie zasada i wodorotlenek
- zapisuje wzory i podaje nazwy zasad: potasowej
i sodowej
- podaje wzory sumaryczne, strukturalne i nazwy
wodorotlenków
poznanych na lekcjach
- wymienia rodzaje odczynów
roztworów i opisuje jak można je rozróżnić,
-stosuje zasady bezpiecznego obchodzenia się ze
stężonymi zasadami
-definiuje zasadę na podstawie dysocjacji
Uczeń:
-definiuje kwasy jako produkty reakcji
tlenków kwasowych z wodą
-zapisuje równania reakcji
otrzymywania trzech dowolnych
kwasów tlenowych w reakcji tlenków
kwasowych z wodą
- podaje przykłady kwasów
tlenowych i beztlenowych
- podaje wzory i nazwy kwasów:
HCI, H2SO4, HNO3
H2CO3,H3PO4,H2S opisuje ich
zastosowanie
- wyjaśnia pojęcie „kwaśne deszcze"
i opisuje, jaki wpływ mają na
środowisko
- wymienia kilka poznanych
elektrolitów i nieelektrolitów
- zapisuje wzory strukturalne
kwasów
HCI, H2SO4, HNO3;
- wskazuje podobieństwa w budowie
kwasów
- wyjaśnia, dlaczego kwasów nie
można pozostawiać w naczyniach
otwartych;
- zapisuje przebieg dysocjacji
jonowej kwasów
- podaje nazwy anionów wszystkich
poznanych na lekcjach kwasów;
- wskazuje resztę kwasową i poda jej
wartościowość
- podaje
zastosowanie skali pH
- zapisuje wzory wybranych
wodorotlenków i wymienia ich
Ocena dobra
Uczeń:
- analizuje wzory poznanych
kwasów i zapisuje wzór ogólny
- podaje sposób otrzmywania
czterech dowolnych kwasów i
zapisuje odpowiednie równania
reakcji
- rysuje wzory strukturalne
kwasów: H2S, H2CO3
- zapisuje równanie reakcji
dysocjacji jonowej dla dowolnego
kwasu
- ze zbioru kationów wodorowych
i anionów reszt kwasowych
(modeli,
rysunków lub zapisów słownych)
buduje modele lub zapisuje wzory
cząsteczek kwasów;
- wyjaśnia, które tlenki są
odpowiedzialne za powstawanie
„kwaśnych opadów";
- bada odczyn różnych substancji
stosowanych w życiu codziennym
- określa za pomocą wskaźników
pH różnych roztworów
- opisuje proces dysocjacji
poznanych
zasad odpowiednimi równaniami
reakcji i odczytuje je
-podaje dwa sposoby otrzymania
zasady sodowej i zapisuje je
odpowiednimi
równaniami reakcji
-zapisuje wzór ogólny
wodorotlenków
Ocena bardzo dobra
Uczeń:
- rysuje wzory strukturalne kwasów: HCI, H2SO4,
HNO3 H2CO3,H3PO4,H2S
- zapisuje równania reakcji ilustrujące powstawanie
„kwaśnych deszczy";
- rozwiązuje chemografy typu:
S -> SO2 -> H2SO3; P4->P4O10->H3PO4 ,
C -> CO2 -> H2CO3; Ca -> CaO -> Ca(OH)2,
zapisuje odpowiednie równania reakcji,
dobierając brakujące reagenty
- projektuje odpowiedni zestaw do badania
przewodnictwa kwasów i zasad
- wyjaśnia proces dysocjacji na ogólnych
wzorach kwasów i zasad
- projektuje eksperyment pozwalający
rozróżnić kwas, wodę oraz zasadę
i przeprowadza go, dobierając
odpowiednie wskaźniki
- zapisuje równania reakcji otrzymywania
kwasu fosforowego(V) i węglowego
- zapisuje równania reakcji otrzymywania
zasad KOH, Ca(OH)2 w reakcji metali
z wodą i odpowiednich tlenków
z wodą
- proponuje eksperyment pozwalający
zmienić odczyn roztworu
- przeprowadza reakcję zobojętniania,
zapisuje równanie reakcji cząsteczkowe
i jonowe
-proponuje sposób neutralizacji
kwaśnych roztworów przed ich
likwidacją
-planuje doświadczenie, które umożliwi zbadanie
wartości pH produktów używanych w codziennym
życiu
2
elektrolitycznej
- podaje wartościowość grupy wodorotlenowej
zastosowanie;
-określa odczyn roztworu na
- podaje, z jakich jonów są
podstawie znajomości jonów
zbudowane zasady i wodorotlenki
obecnych w badanym roztworze
- zapisuje symbolami kation metalu
i anion wodorotlenkowy
-pisze równania reakcji tlenków z
wodą, metali z wodą
- opisuje właściwości
wodorotlenków sodu, potasu, wapnia
i magnezu
Wybrane wiadomości i umiejętności wykraczające poza treści wymagań podstawy programowej; ich spełnienie może być warunkiem wystawienia oceny celującej. Uczeń:
 zna kilka wskaźników służących do identyfikacji wodorotlenków i kwasów
 wie, jak zmienia się charakter chemiczny tlenków metali wraz ze wzrostem liczby atomowej metalu
 zna pojęcie alkaliów
 zna przykłady wodorotlenków metali ciężkich
 przedstawia metody przemysłowe otrzymywania poznanych kwasów
II. SOLE
Ocena dopuszczająca
Uczeń:
-wymienia przykłady soli znane z życia
codziennego
- podaje zastosowanie soli kamiennej
- opisuje właściwości fizyczne soli
kamiennej
- podaje wzór soli kamiennej i jej nazwę
systematyczną
- definiuje pojęcie wiązania jonowego
- tłumaczy budowę kryształu jonowego
NaCI
- zapisuje przebieg dysocjacji NaCI za
pomocą równania reakcji, podaje
nazwy powstałych jonów
- pisze wzory sumaryczne soli: chlorków,
węglanów, fosforanów (V), azotanów (V),
siarczków, tworzy nazwy soli na podstawie
wzorów i odwrotnie
- definiuje reakcję wymiany i zobojętniania
- podaje przykład reakcji zobojętniania i
wymiany
i zapisuje jej równanie reakcji;
Ocena dostateczna
Uczeń:
-Opisuje znaczenie soli kamiennej
w życiu człowieka;
- podaje przykłady występowania soli
w przyrodzie;
- porównuje właściwości fizyczne dwóch
soli, np. NaCI i C O 4;
- rysuje ułożenie jonów w krysztale
NaCI;
- podaje nazwy soli kwasów HCI,
H2SO4, HNO3 na podstawie wzorów,
i odwrotnie - zapisuje wzory soli na
podstawie nazw;
- podaje nazwy jonów powstałych
w wyniku dysocjacji soli kwasów
wymienionych wyżej;
- zapisuje równania reakcji zobojętniania
kwasów HCI, H2SO4, HNO3
zasadami: NaOH, KOH, Ca(OH) 2;
- tłumaczy przebieg reakcji
zobojętniania, pisząc jonowe skrócone
równanie reakcji;
Ocena dobra
Uczeń:
-opisuje znaczenie różnych soli
w gospodarce człowieka
- zapisuje wzory soli na podstawie
podanej zawartości jonów na
etykietach umieszczonych na butelkach
wody mineralnej
- projektuje i wykonuje eksperyment
pozwalający na porównanie niektórych
właściwości fizycznych soli, np.
rozpuszczalności w wodzie
- zapisuje równanie reakcji zobojętniania,
w postaci cząsteczkowej i jonowej,
kwasów: H2CO3, H2S, H3PO4
- tłumaczy na modelu, jak zachodzi
proces zobojętniania, podaje
interpretację na podstawie poznanej
teorii budowy materii
- zapisuje równania reakcji strącania
różnych soli, w tym fosforanów(V),
siarczków i węglanów
- podaje przykłady reakcji:
Ocena bardzo dobra
Uczeń:
- zna wzór ogólny soli i umie napisać wzór
chemiczny wybranej soli
- projektuje eksperyment pozwalający na
badanie przewodnictwa elektrycznego
soli dobrze rozpuszczalnych w wodzie
- zapisuje równanie dysocjacji dowolnej
soli, podaje nazwy anionów i kationów
- rozpoznaje kwas i wodorotlenek,
z których dana sól powstaje
- zapisuje i uzgadnia dowolne równanie
reakcji, w formie cząsteczkowej,
jonowej i jonowej skróconej,
otrzymywania soli np. H2SO3
- na podstawie tablicy rozpuszczalności
przewiduje efekty reakcji dwóch
wybranych substratów
- wykonuje doświadczenie
pozwalające identyfikować niektóre
sole, np. NaCI, Na2CO3, CaCI2
- opisuje konsekwencje procesu
zwanego zasoleniem wód i gleb
3
- określa pojęcia sole łatwo i trudno
Rozpuszczalne i na podstawie tablicy
rozpuszczalności wyszukuje je
- interpretuje graficzny zapis substancji
toksycznych
- określa pojęcie surowców mineralnych i
podaje przykłady
- wyjaśnia, jaki związek jest głównym
składnikiem skał wapiennych
- opisuje zastosowanie skał wapiennych
- określa pojęcie reakcji egzotermicznej
i endotermicznej
- podaje przynależność wapna palonego
i gaszonego do określonej grupy
związków chemicznych
- opisuje sposób otrzymania wapna
palonego i gaszonego
- wymienia minerały zawierające w
swym składzie CaSO4
- opisuje zastosowanie gipsu
- opisuje skały i minerały, których
podstawowym składnikiem jest
dwutlenek krzemu i określa jego
właściwości
- wymienia surowce mineralne
niezbędne do produkcji szkła
- opisuje właściwości metali i wymienia
kilka metali szlachetnych
i nieszlachetnych
- określa położenie metali w układzie
okresowym
- opisuje zastosowanie żelaza, glinu,
miedzi
- wyjaśnia, co to są stopy, podaje
przykład stopu, opisuje ich
zastosowanie
-wyjaśnia pojęcie korozji i opisuje jej
Skutki
- wyjaśnia pojęcie reakcji strąceniowej
- podaje przykłady reakcji wymiany
pojedynczej i wymiany podwójnej oraz
ilustruje je odpowiednimi równaniami
reakcji;
- rozpoznaje sole jako produkty różnych
reakcji;
- opisuje sposoby otrzymywania soli
kwasów HCI, H2SO4, HNO3, ilustrując je
równaniami reakcji typu: metal + kwas,
tlenek metalu + kwas, kwas + zasada.
-opisuje sposób identyfikacji skał
wapiennych;
-wyjaśnia, na czym polega termiczny
rozkład CaCO3
-zapisuje równania reakcji otrzymywania
wapna gaszonego oraz otrzymywania ^
zaprawy wapiennej
-wyjaśnia, dlaczego wapno znalazło
zastosowanie w rolnictwie
-wyjaśnia, co to są hydraty;
-zapisuje wzór gipsu, anhydrytu
i wyjaśnia, czym się różnią te minerały
-wyjaśnia, dlaczego gipsu używa się do
unieruchomiania złamanych kości;
-rozróżnia piasek, kwarc i krzemień;
-podaje niezbędne surowce potrzebne
do otrzymania szkła różnego rodzaju;
-omawia praktyczne zastosowanie
krzemu, piasku i kwarcu;
-proponuje prosty sposób odróżnienia
metali szlachetnych od nieszlachetnych;
-wyjaśnia, co to jest stal, mosiądz,
duraluminium;
-opisuje, jak wygląda metal ulegający
korozji na przykładzie żelaza (rdza)
i miedzi (patyna).
metal + niemetal, tlenek niemetalu +
tlenek metalu, tlenek niemetalu +
zasada, sól+ sól i zapisuje odpowiednie
równania reakcji
-zna zastosowanie reakcji strąceniowych
- pisze odpowiednie równania reakcji w
sposób cząsteczkowy i jonowy; na podstawie
tabeli rozpuszczalności soli i wodorotlenków
wnioskuje o wyniku reakcji strąceniowej
- wyjaśnia sposób identyfikacji węglanu
wapnia i ilustruje go odpowiednim
równaniem reakcji
- zapisuje przebieg termicznego rozkładu
CaCO3 w postaci równania reakcji
- zapisuje ciąg reakcji chemicznych,
w wyniku których otrzymuje się
zaprawę murarską
- wyjaśnia proces otrzymywania gipsu
palonego i gipsu krystalicznego oraz
zapisuje to równaniami reakcji
- odróżnia gips palony od gipsu
krystalicznego na podstawie obserwacji
- wyjaśnia, co to jest szkło i opisuje jego
rodzaje
- na podstawie układu okresowego
opisuje budowę atomu żelaza
- zna poznane na lekcjach metale
reagujące z kwasem solnym
i siarkowym(VI)
- przedstawia sposób otrzymywania
metali z ich tlenków
-proponuje ocenę żywności produkowaną w
gospodarstwach stosujących intensywne
nawożenie gleby oraz produktów rolnych
rosnących wzdłuż dróg
- proponuje sposób identyfikacji
produktów termicznego rozkładu
węglanu wapnia;
- określa, jakie mogą być produkty
termicznego rozkładu danej substancji;
- wyjaśnia, dlaczego nowo wybudowane
(z użyciem zaprawy wapiennej) domy
są bardzo wilgotne
- proponuje doświadczenie rozróżniające
gips palony od gipsu krystalicznego
- wyjaśnia, dlaczego zaprawa gipsowa
twardnieje po dodaniu wody i równaniem
reakcji
- opisuje sposób otrzymywania żelaza
z rud
- proponuje sposoby zapobiegania
korozji metali
- analizuje i ocenia znaczenie poznanych
surowców mineralnych w gospodarce
człowieka
-wyjaśnia znaczenie pojęć: surowce
odnawialne i nieodnawialne
Wybrane wiadomości i umiejętności wykraczające poza treści wymagań podstawy programowej; ich spełnienie może być warunkiem wystawienia oceny celującej. Uczeń:
 zna i rozumie pojęcie miareczkowania
 podaje właściwości poznanych soli
 zna pojęcie katoda i anoda
 wie, na czym polega elektroliza i reakcje elektrodowe
4
III. WĘGIEL I JEGO ZWIĄZKI Z WODOREM
Ocena dopuszczająca
Uczeń:
- opisuje budowę atomu węgla
- definiuje pojęcie węglowodorów
-wymienia naturalne źródła węglowodorów
- wyjaśnia pojęcie odmiany alotropowej
pierwiastka na przykładzie węgla
- opisuje zastosowanie diamentu
i grafitu
- określa pojęcie destylacji
- wymienia surowce energetyczne i
wskazuje na mapie Polski miejsca ich
występowania
- określa na podstawie obserwacji
właściwości fizyczne ropy naftowej
- zapisuje wzór sumaryczny i strukturalny
metanu, określa wartościowość węgla
w cząsteczce
- wyjaśnia, dlaczego tlenek węgla(ll) jest
szczególnie niebezpieczną substancją
- omawia zastosowanie metanu
- podaje przykłady innych
węglowodorów z szeregu metanu;
- podaje występowanie i zastosowanie
węglowodorów nasyconych
- określa, co to są węglowodory
Nienasycone i nasycone i opisuje różnice w ich
właściwościach
- podaje wzory i nazwy systematyczne
węglowodorów nienasyconych
o dwóch atomach węgla w cząsteczce
- porównuje wzory strukturalne i podaje
różnice w budowie etenu i acetylenu
- wie, co to jest ropa naftowa i jakie
jest jej pochodzenie
- wymienia produkty otrzymane
w procesie destylacji ropy naftowej
i podaje ich zastosowanie
-opisuje conajmniej jedno źródło
energii alternatywnej
Ocena dostateczna
Uczeń:
-rysuje model atomu węgla i objaśnia go
- opisuje występowanie pierwiastka węgla
w przyrodzie
- rozróżnia nieorganiczne i organiczne
związki węgla
- opisuje różnice w budowie diamentu
i grafitu oraz w ich właściwościach
fizycznych
- wyjaśnia, co to jest sadza
- opisuje zastosowanie procesu destylacji
do przeróbki węgla i podaje przykłady
zastosowania
produktów destylacji węgla
- określa właściwości chemiczne ropy
naftowej (np. palność)
- opisuje właściwości fizyczne
i chemiczne metanu, wykonuje model
cząsteczki metanu
- zapisuje równanie reakcji całkowitego
spalania metanu
- definiuje szeregu
homologicznego
- zapisuje wzory ogólne szeregu
homologicznego węglowodorów
nasyconych i nienasyconych
- wskazuje różnice w budowie między
członami tego samego szeregu
homologicznego
- zapisuje wzory sumaryczne,
strukturalne i podaje nazwy czterech
początkowych (z szeregu
homologicznego) alkanów oraz trzech
początkowych (z szeregu
homologicznego) alkenów i alkinów;
- buduje modele cząsteczek etenu
i etynu
- zapisuje równanie reakcji przyłączania
wodoru i bromu do etenu i etynu;
- zapisuje równanie reakcji całkowitego
spalania etenu i etynu
Ocena dobra
Uczeń:
– wykonuje doświadczenie pozwalające
wykryć węgiel w produktach organicznych
- opisuje fuleren
- opisuje produkty spalania różnych
odmian węgla
- tłumaczy, dlaczego wśród produktów
spalania węgli kopalnych jest też SO2
- omawia rolę CO2 i SO2 w zaburzeniu
równowagi ekologicznej w atmosferze
i skutki tego zjawiska
- zapisuje równania reakcji półspalania
i niecałkowitego spalania metanu
- tłumaczy, co oznacza pojawienie się
sadzy na rusztach piecyka gazowego
- rozpoznaje węglowodory należące do
tego samego szeregu homologicznego
- na podstawie ogólnych wzorów
węglowodorów nasyconych
i nienasyconych zapisuje wzór
dowolnego węglowodoru
- buduje modele cząsteczek alkanów,
alenów, alkinów, na podstawie modelu
rysuje wzór strukturalny węglowodoru,
zapisuje wzór sumaryczny i nazwę
- oblicza procentową zawartość węgla
w węglowodorze
- zapisuje równania reakcji spalania
etenu i etynu do CO i sadzy
- zapisuje równania reakcji polimeryzacji
etenu i depolimeryzacji polietylenu
- zapisuje równanie reakcji otrzymywania
acetylenu z karbidu
- określa, co to jest kraking i w jakim celu
się go stosuje
- analizuje skutki sytuacji, w której
zacznie brakować ropy naftowej
-opisuje kilka źródeł energii
niekonwencjonalnej.
Ocena bardzo dobra
Uczeń:
- rozróżnia modele diamentu, grafitu i
fulerenu
- tłumaczy, na podstawie modelu,
dlaczego diament jest twardy, a grafit
można strugać zwykłym nożem
- proponuje sposób otrzymywania węgla
drzewnego
- podaje nazwy i wzory sumaryczne
węglowodorów alifatycznych
zawierających więcej niż cztery atomy
węgla w cząsteczce, wykonuje ich
modele i rysuje wzory strukturalne
- proponuje eksperyment pozwalający na
zbadanie składu pierwiastkowego
węglowodorów
- zbiór wzorów, nazw i modeli
węglowodorów alifatycznych dzieli na
różne podzbiory, podając kryterium
podziału
- zapisuje równania reakcji spalania,
półspalania i niecałkowitego spalania
węglowodorów zawierających więcej
niż cztery atomy węgla w cząsteczce
- podaje nazwę produktu przyłączania
bromu do etenu
- zapisuje reakcję addycji wodoru
i bromu do węglowodorów
nienasyconych zawierających więcej
niż dwa atomy węgla w cząsteczce
- proponuje sposób otrzymywania
węglowodoru nasyconego
z nienasyconego, np. etanu z etynu;
- projektuje eksperyment pozwalający
otrzymać acetylen, wybiera potrzebne
odczynniki i szkło laboratoryjne;
- analizuje zalety i wady kilku
alternatywnych źródeł energii
- rozwiązuje chemografy typu:
CaC2 —> C2H2 —> C2H4 —> C2H6,
CaC2 --> C2H2 —>C2H2Br2 —> C2H2Br4,
5
zapisuje odpowiednie równania reakcji,
dobierając reagenty
-- określa rolę katalizatorów
samochodowych
- opisuje proces destylacji ropy naftowej
-opisuje dwa źródła energii alternatywnej
Wybrane wiadomości i umiejętności wykraczające poza treści wymagań podstawy programowej; ich spełnienie może być warunkiem wystawienia oceny celującej. Uczeń:
 wie, co oznacza że atom węgla jest tetraedryczny
 rozumie i wyjaśnia pojęcie izomerii
 wie, co to są cykloalkany i węglowodory aromatyczne
 zna inne polimery np. polichlorek winylu
II SEMESTR
IV. POCHODNE WĘGLOWODORÓW
Ocena dopuszczająca
Uczeń:
- określa, co to są alkohole, podaje
wzory sumaryczne i strukturalne oraz nazwy
dwóch alkoholu metylowego i etylowego
- omawia skutki działania metanolu
i etanolu na organizm człowieka
- opisuje zastosowanie alkoholi
- określa pojęcia: grupa alkilowa, grupa
Węglowodorowa i wskazuje je we wzorach
alkoholi
- zapisuje wzory strukturalny
i sumaryczny glicerolu i zna jego
zastosowanie
- podaje wzory kwasów: mrówkowego
i octowego, opisuje ich zastosowanie
- podaje przykłady występowania
kwasów karboksylowych w przyrodzie
- opisuje właściwości fizyczne kwasu
octowego (lub mrówkowego)
- zapisuje wzory sumaryczne kwasów
tłuszczowych: palmitynowego,
stearynowego i oleinowego
- opisuje, z czym mogą reagować kwasy
- wie, co to jest mydło
-wie, co to są estry, ich zastosowanie i
miejsca występowania w przyrodzie
Ocena dostateczna
Uczeń:
-podaje nazwy i wzory alkoholi o trzech
atomach węgla w cząsteczce
- wymienia wspólne właściwości
metanolu i etanolu
- zna ogólny wzór alkoholi
- bada właściwości fizyczne etanolu;
- zapisuje równania reakcji spalania
metanolu i etanolu
- bada odczyn wodny alkoholi
- omawia budowę cząsteczki glicerolu
- projektuje doświadczenie
i przeprowadza badanie właściwości
fizycznych glicerolu;
- zapisuje ogólny wzór kwasów
karboksylowych szeregu kwasu
mrówkowego
- opisuje właściwości chemiczne
kwasów: mrówkowego i octowego
- zapisuje równania dysocjacji kwasów:
mrówkowego i octowego
- planuje i przeprowadza doświadczenie
zobojętniania kwasów mrówkowego
lub octowego zasadą- zapisuje odpowiednie
równanie reakcji,
podaje nazwę otrzymanej soli
- przeprowadza doświadczenie ukazujące
reakcję kwasu octowego (lub octu)
z zasadą, zapisuje
Ocena dobra
Uczeń:
– uzasadnia stwierdzenie, że alkohole to
jednofunkcyjne pochodne
węglowodorów
- zapisuje wzory sumaryczne, rysuje
wzory strukturalne, podaje nazwy
systematyczne alkoholi mających
więcej niż trzy atomy węgla
w cząsteczce
- zapisuje równania reakcji spalania
propanolu i butanolu
- porównuje budowę alkoholi
jednowodorotlenowych
i wielowodorotlenowych (na
przykładzie etanolu i glicerolu)
-bada i opisuje właściwości glicerolu i
wymienia jego zastosowanie
- porównuje budowę kwasów:
mrówkowego i octowego
- wie, co to ocet
- przeprowadza
doświadczenie ukazujące
przewodnictwo kwasów: mrówkowego
i octowego
- planuje i przeprowadza eksperyment
ukazujący przebieg reakcji
zobojętniania dowolnego kwasu
karboksylowego (zawierającego do
czterech atomów węgla w cząsteczce)
Ocena bardzo dobra
Uczeń:
- zapisuje wzór dowolnego alkoholu
z szeregu metanolu (zawierającego
pięć i sześć atomów węgla
w cząsteczce) i podaje jego nazwę
- projektuje doświadczenie pozwalające
zbadać właściwości fizyczne
i chemiczne alkoholi
- interpretuje wpływ kwasu (np. octu lub
kwasku cytrynowego) na zmianę barwy
herbaty czy sałatki z czerwonej
kapusty
- porównuje właściwości kwasów
mineralnych i organicznych
- kwalifikuje mrówczany i octany do
odpowiedniej grupy związków
chemicznych
- zapisuje wzorami sumarycznymi
równanie reakcji addycji bromu do
kwasu oleinowego
- porównuje budowę i właściwości (na
podstawie obserwacji i np. analizy tabel
podających temperatury wrzenia)
niższych i wyższych kwasów
karboksylowych oraz wyciąga wnioski
o charakterze zmian we właściwościach
- podaje nazwy estrów na podstawie
wzorów i zapisuje wzór do nazwy dla
cząsteczek zbudowanych z więcej niż
6
równanie reakcji i nazywa powstałe
produkty;
- wyjaśnia budowę wyższych kwasów
karboksylowych, porównuje kwasy
nasycone i nienasycone
- zapisuje wzory chemiczne mydeł:
sodowego i potasowego
- opisuje budowę cząsteczki i podaje
nazwę estru zawierającego do czterech
atomów węgla w cząsteczce
-zapisuje równanie reakcji otrzymywania
octanu etylu
z zasadą sodową, potasową lub
czterech atomów węgla
wapniową, podaje nazwy soli
- zapisuje równanie otrzymywania
- opisuje sposób identyfikacji gazu
nitrogliceryny
wydzielanego w reakcji kwasów
- wyjaśnia problem: czy nitroglicerynę
organicznych z zasadami
można zaliczyć do estrów
- proponuje eksperyment potwierdzający
-wymienia polskich noblistów i określa,
istnienie wiązania podwójnego
z jakiej dziedziny otrzymali tę nagrodę
w kwasie oleinowym
- kwalifikuje produkty reakcji kwasów
tłuszczowych z zasadami do
odpowiedniej grupy związków
chemicznych
- rozpoznaje, z jakich substratów mógł
powstać dany ester
Wybrane wiadomości i umiejętności wykraczające poza treści wymagań podstawy programowej; ich spełnienie może być warunkiem wystawienia oceny celującej. Uczeń:
 zna wzory i nazwy wybranych fluorowcopochodnych
 zna izomery alkoholi
 pisze wzory i równania reakcji dowolnych estrów
V. ZWIĄZKI CHEMICZNE W ŻYWIENIU I ŻYCIU CZŁOWIEKA
Ocena dopuszczająca
Uczeń:
- wymienia chemiczne składniki
żywności
- wymienia artykuły spożywcze bogate
w tłuszcze, białka, cukry;
- wyjaśnia, dlaczego cukry, białka
i tłuszcze zaliczamy do związków
organicznych i podaje ich przykłady
- dzieli tłuszcze ze względu na
pochodzenie i stan skupienia
- określa pojęcie tłuszczu
-definiuje białko jako związki powstałe z
aminokwasów
-wymienia pierwiastki, których atomy
wchodzą w skład cząsteczek białek
- opisuje właściwości fizyczne tłuszczów
- wymienia czynniki wpływające na
denaturację białka
- wyjaśnia, jaką rolę odgrywa białko
w organizmie
- wyjaśnia pojęcie fotosyntezy, opisuje
jej znaczenie dla żyjących organizmów
i podaje jej związek z cukrami
Ocena dostateczna
Uczeń:
- podaje skład pierwiastkowy tłuszczów;
- opisuje, jaką rolę odgrywają tłuszcze
w organizmie i wyjaśnia, jak można
otrzymać tłuszcz stały z tłuszczu
ciekłego
- wykonuje doświadczenie pozwalające
wykryć białko w produktach spożywczych
- wyjaśnia pojęcie denaturacji białka
- odróżnia roztwór właściwy od
koloidalnego
- proponuje doświadczenie pozwalające
wykryć wodę w białku i przeprowadza
go;
-bada zachowanie się białka pod wpływem
ogrzewania, stężonego etanolu, kwasów,
zasad, soli metali ciężkich
i soli kuchennej
-wymienia pierwiastki, których atomy
wchodzą w skład cukrów
- dokonuje podziału cukrów na proste i
złożone
- wykonuje doświadczenie pozwalające
Ocena dobra
Uczeń:
– opisuje sposób pozyskiwania tłuszczów;
- zapisuje wzór strukturalny dowolnej
cząsteczki tłuszczu i równanie reakcji
otrzymywania
- proponuje doświadczenie: badanie
właściwości fizycznych tłuszczów
i przeprowadza go
- proponuje doświadczenie pozwalające
rozróżnić tłuszcze nasycone od
nienasyconych, wie, czym różnią
się jedne od drugich
- zna sposób utwardzania
tłuszczów, czyli otrzymywania
margaryny z olejów roślinnych;
- podaje wzór najprostszego
aminokwasu, wskazuje grupy
funkcyjne, podaje ich nazwy;
- proponuje eksperyment pozwalający
na rozróżnienie roztworu właściwego
od koloidalnego
- tłumaczy, co dzieje się z białkiem pod
wpływem etanolu
Ocena bardzo dobra
Uczeń:
- w produktach
spożywczych rozpoznaje te, które są
bogate w tłuszcze, białko i cukry
- projektuje eksperyment pozwalający
odróżnić oleje jadalne od mineralnych
- tłumaczy, dlaczego do smażenia np.
frytek nie należy wielokrotnie używać
tego samego tłuszczu
- wyjaśnia, które tłuszcze są zdrowsze dla
organizmu: nasycone czy nie nasycone
- zapisuje równanie reakcji hydrolizy
tłuszczu
- odróżnia proces koagulacji od
procesów wysalania i denaturacji
- opisuje cechy charakteryzujące
roztwory koloidalne
- wykonuje doświadczenie pokazujące
iż białko tworzy roztwory koloidalne
- proponuje doświadczenie pozwalające
wykryć węgiel i siarkę w białku
- tłumaczy, dlaczego ze stężonymi
roztworami kwasów i zasad należy
7
- wymienia różne rodzaje cukrów
- podaje skład pierwiastkowy cukrów
- określi podobieństwa i różnice między
właściwościami glukozy i sacharozy
- bada i opisuje właściwości fizyczne
glukozy
- opisuje sposób identyfikacji cukrów,
takich jak glukoza i fruktoza
-wie, co to jest celuloza
- wyjaśnia pojęcie polietylenu i opisuje, z
czego można go otrzymać
- zna zastosowanie; polietylenu i
poli(chlorku winylu)
- wyjaśnia, co to są leki
- zna pojęcia: toksykomania
i lekomania
- wie, jakie są skutki nadużywania leków,
witamin i innych farmaceutyków;
- podaje najważniejsze składniki dymu
papierosowego
- określa dawkę nikotyny trującą
i śmiertelną
- wyjaśnia, na czym polega tzw. bierne
palenie i opisuje jego skutki
- wymienia objawy zatrucia nikotyną
- wie, co to są narkotyki i opisuje ich wpływ
na organizm człowieka
na wykrywanie glukozy, węgla w cukrach
- wykrywa cukier redukujący w różnych
produktach spożywczych
- zapisuje wzory sumaryczne glukozy
i sacharozy oraz wzór ogólny skrobi
- zapisuje równanie reakcji spalania
Glukozy
- bada właściwości fizyczne i chemiczne celulozy
- proponuje doświadczenie pozwalające wykryć
białko w tkaninie;
-zna przykłady roślin używanych do
produkcji leków
- tłumaczy, dlaczego nie można podawać
dzieciom leków zawierających
aspirynę
- zna typy leków wywołujących
uzależnienia
- opisuje, na czym polega uzależnienie
fizyczne i psychiczne i czym się
objawia
- zna konsekwencje
uzależnienia i przedawkowania
narkotyków
-zna substancje zaliczane do
narkotyków
- wyjaśnia pojęcia: cukier buraczany
i cukier trzcinowy
- tłumaczy, na czym polega spalanie
glukozy w organizmie
- proponuje doświadczenie pozwalające
odróżnić glukozę od sacharozy
- opisuje, co dzieje się z sacharozą
w przewodzie pokarmowym;
- proponuje doświadczenie ukazujące,
że sacharoza i skrobia to cukry
złożone
- identyfikuje skrobię za pomocą jodu
rozpuszczonego w etanolu (jodyna)
lub Kl (płyn Lugola);
- oblicza stężenie procentowe cukru
w danym roztworze,
- zapisuje wzór ogólny celulozy
- wyjaśnia, jak zachowują się wobec zasad
wełna i bawełna
- oblicza, ile nikotyny przenika
codziennie do płuc palacza
- projektuje plakat antynikotynowy lub
antynarkotykowy
-zna i potrafi opisać mechanizm przemiany
etanolu w organizmie człowieka
pracować ze szczególną ostrożnością
- określa pojęcia: hydroliza i fermentacja
- wyjaśnia, jakie procesy zachodzą
podczas pieczenia chleba i dlaczego
przemarznięte ziemniaki mają słodki
smak
- wie, co to jest cukrzyca i poda jej
objawy
- opisuje równaniem reakcji proces hydrolizy
celulozy;
- tłumaczy, jaki jest związek między budową
białka a odpornością wełny na zgniatani,
- proponuje sposób przeprowadzenia
w szkole kampanii informującej o
zagrożeniach związanych z używaniem
narkotyków;
-zna formy pomocy osobie
uzależnionej
Wybrane wiadomości i umiejętności wykraczające poza treści wymagań podstawy programowej; ich spełnienie może być warunkiem wystawienia oceny celującej. Uczeń:
 wie, co to jest glikogen
 zna inne reakcje charakterystyczne np. próbę Tollensa
8