Stanowisko Rządu RP - Ministerstwo Środowiska

PROJEKT STANOWISKA RZĄDU
I.
METRYKA DOKUMENTU
Tytuł
Komunikat Komisji do Rady i Parlamentu Europejskiego „Wyjść poza PKB. Pomiar postępu
w zmieniającym się świecie”
Data przekazania dokumentu przez
Data przyjęcia stanowiska przez
Sekretariat Generalny Rady UE
Komitet Europejski Rady Ministrów
2 września 2009 r.
30 października 2009 r.
Sygnatury
Komisja
COM (2009) 433
Rada UE
Europejska
12739/09
Instytucja wiodąca
Ministerstwo Środowiska
Instytucje współpracujące
Ministerstwo Gospodarki
Ministerstwo Pracy i Polityki Społecznej
Główny Urząd Statystyczny
II.
Komunikat
CEL DOKUMENTU
Komisji
określa
szereg
działań,
które
można
podjąć
w
krótko-
i średnioterminowej perspektywie w celu opracowania wskaźników, które uzupełniłyby PKB
1
i pozwoliły na uzyskanie dokładniejszych informacji służących do podejmowania decyzji
politycznych.
Komunikat mieści się w szeregu inicjatyw, które mają na celu uzupełnienie wskaźnika PKB,
tak, aby odzwierciedlone zostały również priorytety społeczne i polityczne. Wskaźnik PKB
jest uznawany za wskaźnik aktywności gospodarczej. Powszechnie jest błędnie utożsamiany
ze wskaźnikiem ogólnego rozwoju społecznego, brak w nim również odniesienia do
równowagi ekologicznej i spójności społecznej. Te ograniczenia należy uwzględnić przy
stosowaniu PKB w analizach i debatach politycznych.
Ogólny cel dokumentu to opracowanie wskaźników bardziej kompleksowych (inclusive
indicators), które dostarczyłyby bardziej wiarygodnej wiedzy umożliwiającej prowadzenie
głębszej debaty publicznej i lepsze kształtowanie polityki. Komisja zamierza współpracować
z interesariuszami w celu opracowania wskaźników uznawanych i wdrażanych w skali
międzynarodowej.
Dokument składa się z dwóch zasadniczych części.
Pierwsza zawiera ogólne informacje dotyczące pomiaru postępu w zmieniającym się świecie
i obecnej sytuacji wykorzystywania wskaźników w procesie podejmowania decyzji
politycznych oraz wskazuje na potrzebę dalszego ich rozwoju, aby lepiej odzwierciedlały
nowe
uwarunkowania
polityczne
i
techniczne.
Podkreślona
jest
rola
wysiłków
międzynarodowych i działań państw członkowskich w tym zakresie. Znaczenie prac nad
wskaźnikami jest przedstawione także w kontekście odpowiedzi na problemy obywateli
i uściślenia związku między polityką Unii Europejskiej a kwestiami nurtującymi obywateli.
Druga część dokumentu określa pięć działań na rzecz lepszego pomiaru postępu
w zmieniającym się świecie. Komisja proponuje wdrożenie następujących działań, które
będzie można zweryfikować lub uzupełnić w świetle przeglądu planowanego na 2012 r.:
-
Uzupełnienie PKB wskaźnikami środowiskowymi i społecznymi
-
Dostęp do informacji w czasie zbliżonym do rzeczywistego wspierający podejmowanie
decyzji
-
Dokładniejsza sprawozdawczość dotycząca dystrybucji i nierówności
-
Opracowanie europejskiej tablicy wyników dla zrównoważonego rozwoju
-
Rozszerzenie rachunków narodowych na kwestie środowiskowe i społeczne.
2
DOKUMENTY POWIĄZANE
III.
Przegląd strategii UE dotyczącej trwałego rozwoju (EU SDS) − Odnowiona strategia. Dokument Rady
UE 10917/06
Mierzenie postępu w kierunku bardziej zrównoważonego rozwoju w Europie – raport monitorowania
2007, Eurostat
Komunikat Komisji do Parlamentu Europejskiego, Rady, Europejskiego komitetu ekonomicznospołecznego oraz Komitetu regionów - Odnowiona agenda społeczna: Możliwości, dostęp i solidarność
w Europie XXI wieku COM(2008)412
Komunikat Komisji do Rady, Parlamentu Europejskiego, Europejskiego Komitetu EkonomicznoSpołecznego i Komitetu Regionów – Uwzględnianie kwestii zrównoważonego rozwoju w polityce UE
w różnych dziedzinach: Przegląd strategii Unii Europejskiej na rzecz zrównoważonego rozwoju – rok
2009 COM(2009)400
Materiały z konferencji „Wyjść poza PKB”, zorganizowanej w dn. 19-20.11.2007 r. przez Komisję
Europejską (wraz z Parlamentem Europejskim, Klubem Rzymskim, WWF i OECD), dostępne na
stronie http://www.beyond-gdp.eu
Stiglitz/Sen/Fitoussi (2008) Issues Paper, Commision on the Measurement of Economic Performance
and Social Progress
IV.
STANOWISKO RZĄDU
Rząd RP podziela ocenę Komisji Europejskiej zawartą w Komunikacie, że produkt krajowy
brutto (PKB) stanowi solidny i powszechnie przyjęty wskaźnik monitorowania krótkoi średnioterminowych wahań w działalności gospodarczej. Zwłaszcza w obliczu aktualnej
recesji i pomimo niedoskonałości, PKB pozostaje podstawowym, i jak dotąd – najlepszym,
miernikiem pozwalającym na ocenę m.in. tempa rozwoju gospodarczego kraju, lub jego
określonego obszaru. Wspólna metodologia tego wskaźnika pozwala również na
dokonywanie porównań pomiędzy poszczególnymi państwami, lub grupami krajów.
Równocześnie Rząd RP w pełni zgadza się z opinią Komisji, że zadaniem PKB nie jest
jednak dokładne mierzenie długofalowego postępu gospodarczego i społecznego, a zwłaszcza
zdolności danego społeczeństwa do rozwiązywania problemów dotyczących np. zmian
klimatu, efektywnego użytkowania zasobów, spójności społecznej. Mając powyższe na
uwadze
Rząd
RP
podkreśla, że
rozwinięcie
prac
obok
PKB nad
miernikami
uwzględniającymi czynnik społeczny i środowiskowy, czy opracowanie stałego (np. dla
okresu 10 lat) wachlarza miar służących do określenia stopnia rozwoju, w tym – obserwacji
zmian procesów innowacyjnych, np. przy pomocy już stosowanych wskaźników SII
3
(Summary Innovation Index – pomiar innowacyjności i konkurencyjności) – może okazać się
ważnym elementem usprawniania procesu podejmowania decyzji i realizacji konkretnych
polityk.
Ponadto, Rząd RP zgadza się z opinią Komisji, iż w obliczu aktualnej sytuacji gospodarczej
podejmowane działania, zarówno na szczeblu wspólnotowym, jak i krajowym, powinny
uwzględniać potrzebę ochrony najbardziej narażonych na skutki kryzysu członków
społeczeństwa, a także odpowiadać na wyzwania związane z gospodarką niskoemisyjną
i efektywnie wykorzystującą zasoby środowiska. W związku z powyższym, Rząd RP
dostrzega potrzebę opracowania całościowych wskaźników umożliwiających identyfikację
osiągnięć jak i wskazanie wyzwań we wszystkich obszarach zrównoważonego rozwoju,
umożliwiając tym samym prowadzenie proaktywnej i antycypacyjnej polityki wzmacniającej
efekt synergii zachodzący pomiędzy poszczególnymi politykami sektorowymi.
Rząd RP sygnalizuje, iż brak znaczącego postępu w dotychczasowych pracach nad
uzupełnieniem PKB o elementy pozagospodarcze, wskazuje na konieczność uzupełnienia
tego miernika zestawem odrębnych wskaźników, które będą pozwalały na obserwację
wszystkich istotnych obszarów życia w danym kraju. W sytuacji, w której w określonej
dziedzinie życia odnotowane zostały znaczne odchylenia od dotychczasowego trendu –
możliwe byłoby uszczegółowienie zestawu dodatkowymi wskaźnikami, których zastosowanie
pozwoliłoby na poznanie kształtowania się sytuacji w danym obszarze.
Rząd RP z zadowoleniem przyjmuje zamierzenia Komisji mające na celu intensyfikację
działań i polityki informacyjnej w pracach nad uzupełnieniem PKB, aby stworzyć wskaźniki
mierzące postęp w zakresie zrównoważonej realizacji celów społecznych, gospodarczych
i środowiskowych.
Jednocześnie, rząd RP uważa, że potrzebne jest opracowanie wspólnie uzgodnionych
podstawowych wskaźników wiodących dotyczących poszczególnych aspektów szeroko
rozumianych warunków życia. Istotne wydaje się przy tym, aby wskaźniki te były
przedyskutowane i przyjęte nie tylko na forum UE ale również, przez inne organizacje
międzynarodowe - np. OECD, tak by zapewnić porównywalność wskaźników rozwojowych
nie tylko we Wspólnocie ale i w kontekście krajów trzecich. Jednocześnie, w celu
monitorowania zjawisk specyficznych, szczególnie istotnych dla danego kraju, zestaw
wskaźników podstawowych powinien być wzbogacony o wskaźniki uzupełniające – których
4
obserwacja pozwoliłaby na badanie zmian w poszczególnych obszarach oraz ocenę skutków
decyzji podejmowanych w procesie rządzenia.
Rząd RP zgadza się z Komisją, że w perspektywie długoterminowej polityka krajowa
i wspólnotowa powinna być oceniana na podstawie tego, czy z powodzeniem realizowała cele
społeczne, gospodarcze i środowiskowe i w efekcie zwiększyła dobrobyt obywateli. Przyszła
polityka powinna opierać się więc na dokładnych, aktualnych i powszechnie przyjętych
wskaźnikach obejmujących wszystkie istotne kwestie.
Rząd RP z zainteresowaniem oczekuje przedstawienia przez Komisję w 2010 roku
pilotażowej wersji indeksu obciążenia dla środowiska, który będzie odzwierciedlać
zanieczyszczenie i inne szkody wyrządzone środowisku na terytorium Unii Europejskiej,
rozumiejąc, że wskaźnik ten – obok PKB – będzie sprzyjać bardziej wyważonej debacie
publicznej.
Jednocześnie, Rząd RP pragnie zwrócić uwagę na ewentualne utrudnienia w interpretacji
złożonych (syntetycznych) wskaźników (composite indicators) oraz wskazuje na konieczność
wypracowania
solidnych
podstaw
metodologicznych
oraz
określenia
ograniczeń
ww. wskaźników. Ponadto, Rząd RP podkreśla potrzebę uwzględniania takich danych
wyjściowych przy konstruowaniu syntetycznego wskaźnika, które byłyby dostępne w ramach
krajowych statystyk publicznych w jak najszerszym przekroju terytorialnym.
Rząd RP rozumie znaczenie dostępu do aktualnych danych dotyczących środowiska
i społeczeństwa dla możliwości podejmowania decyzji politycznych, gdyż kształtowanie
polityki wymaga odpowiednich informacji dotyczących nie tylko zmian w gospodarce, ale też
w społeczeństwie i środowisku.
Rząd RP zauważa, że niezbędna jest intensywna ogólnosystemowa kampania informacyjna,
w której czynny udział powinny brać, oprócz instytucji statystycznych również administracja
rządowa poszczególnych państw. Kampania ta która powinna dotyczyć zarówno metod
statystycznych, aby zapewnić przejrzystość procesu tworzenia, jak i interpretacji wyników
podawanych przez urzędy statystyczne. Aktywną rolę w tym zakresie mogłyby odegrać
również środowiska naukowe oraz media.
Rząd RP przyjmuje do wiadomości zamiar Komisji opracowania tablicy wyników dla
zrównoważonego rozwoju (ang. European Sustainable Development Scoreboard), która ma
5
wykorzystywać - oprócz danych pochodzących z Eurostatu - również inne publicznie
dostępne i wiarygodne dane. Jednakże, mimo że Rząd RP zdaje sobie sprawę, iż aktualne
i precyzyjne
zbiory
danych
wspierają
wymianę
doświadczeń
między
państwami
członkowskimi i interesariuszami w zakresie działań politycznych, to podkreśla potrzebę
zachowania swobody w wyborze sposobu wdrażania zrównoważonego rozwoju na poziomie
krajowym wynikającej z różnych warunków gospodarczych, społecznych i środowiskowych
poszczególnych krajów.
Rząd RP popiera zamierzenia Komisji dotyczące kontynuowania prac nad systemem
europejskich rachunków (ESA – European System of Accounts) i rozszerzeniem go
o zintegrowane rachunki środowiskowe, a w dalszej perspektywie o dodatkowe rachunki
dotyczące aspektów społecznych, celem stworzenia podstawy do opracowania nowych
makrowskaźników, dostrzegając, iż wyzwaniem w obszarze dostosowywania gospodarki do
zasad zrównoważonego rozwoju jest przełożenie wielkości fizycznych określających bilans
materiałowy i energetyczny na jednostki pieniężne w celu tworzenia bardziej rozbudowanej
struktury informacyjnej o powiązaniach środowiska z gospodarką.
Rząd RP wyraża szczególne poparcie dla inicjatywy Komisji Europejskiej odnośnie dalszego
rozwoju rachunków środowiskowych, w tym określenie ram prawnych dla tworzenia tych
rachunków, równocześnie zauważając, że realizacja tego działania wiąże się z koniecznością
zintensyfikowania
w
Krajach
Członkowskich
prac
nad
rozwojem
rachunków
środowiskowych w celu wypełnienia zobowiązań, które będą wynikały z Rozporządzenia
Parlamentu Europejskiego i Rady w sprawie europejskich rachunków środowiskowych.
Zdaniem Rządu RP, dyskusję na temat udoskonalania pomiaru postępu należy połączyć
z opracowywaną obecnie przez Eurostat, w porozumieniu z krajowymi urzędami
statystycznymi, koncepcją nowego Europejskiego Programu Statystyki Społecznej (EPSS)
planowanego do wdrożenia w 2012 r. Program ten, w możliwie dużym stopniu powinien
uwzględniać postulaty zgłaszane w raporcie Komisji – „Measurement of Economic
Performace and Social Progress".
Rząd RP podkreśla, że w trakcie prac nad wskaźnikiem syntetycznym czy poszerzonych
rachunków europejskich powinny zostać przeprowadzone próbne wyliczenia, pokazujące jak
się zmieni pozycja poszczególnych regionów i krajów UE w wyniku zastosowania tych miar,
w stosunku do tej jaką zajmują obecnie na podstawie wielkości wskaźnika PKB/mk.
6
V.
UZASADNIENIE STANOWISKA RZĄDU
Wskaźnik PKB jest standardową wartością odniesienia wykorzystywaną przez decydentów na
całym świecie i stosowaną powszechnie w debacie publicznej. Zaleta tego wskaźnika wynika
między innymi z tego, że jest on obliczany na podstawie przejrzystej metodyki, która
umożliwia dokonywanie porównań pomiędzy różnymi okresami oraz pomiędzy państwami
i regionami. Jednakże nie można PKB traktować w każdej dziedzinie jako punktu odniesienia.
Kategoria PKB nie obejmuje m.in. wielu czynników, które określają dobrobyt ludności,
takich jak: nieopłacana działalność gospodarstw domowych czy formy odpoczynku. PKB nie
mierzy również stopnia ubóstwa społeczeństwa, wielkości kapitału społecznego czy kapitału
ludzkiego, które są kluczowe dla długookresowego zrównoważonego rozwoju społecznogospodarczego.
Konieczność ulepszania danych i wskaźników w celu uzupełnienia PKB stała się
przedmiotem szeregu inicjatyw międzynarodowych.
Szczególnie
należy podkreślić
konferencję zorganizowaną przez Komisję Europejską (wraz z Parlamentem Europejskim,
Klubem Rzymskim, WWF i OECD) w listopadzie 2007 roku pt. „Wyjść poza PKB”
(„Beyond GDP”). Konferencja pokazała, że istnieje duże zainteresowanie polityków
uzyskiwaniem danych dotyczących zrównoważonego rozwoju. Obecnie, chcąc rozwiązać
problemy społeczeństw należy uwzględnić kompleksowo i całościowo kwestie ekonomiczne,
społeczne i środowiskowe.
Podkreślenia wymaga szeroko zakrojona współpraca międzynarodowa w zakresie
doskonalenia pomiaru postępu nawiązująca do idei koordynowanego przez OECD projektu
dotyczącego pomiaru postępu społeczeństw /Global Project on Measuring the Progress of
Societies/, do którego realizacji zgłosił akces Główny Urząd Statystyczny, a zainteresowanie
wyraziło również kilka ministerstw.
Należy podkreślić, że racjonalnym rozwiązaniem wskazanym w Komunikacie, jest
uzupełnienie PKB dodatkowymi precyzyjnymi miernikami środowiskowymi i społecznymi
(co wymagać może rozszerzenia obowiązującego systemu sprawozdawczości). Zdaniem
Rządu RP należy kontynuować dyskusję na temat doboru zestawu wskaźników
pomocniczych i nadania im odpowiedniej wagi, np. wskazane byłoby rozszerzenie zawartości
punktu 3.1.2 „Jakość życia i dobre samopoczucie” o rozbudowę pojęcia czasu wolnego
i wypoczynku. Indywidualne wydatki ponoszone na rzecz aktywnego sposobu spędzania
7
wolnego czasu typu sport i rekreacja są wydatkami, które mogą wskazywać na skalę poziomu
zamożności. Informują także o zmianach zachodzących w stylu życia oraz wzorcach
konsumpcji i produkcji. Jednocześnie pogorszenie ogólnej sytuacji gospodarczej uwypukla
wagę wskaźników finansowych charakterystycznych dla gospodarstw domowych. Wielkość
kredytu konsumenckiego (i wysokość ewentualnego zadłużenia z tego tytułu) w powiązaniu
ze wskaźnikiem siły nabywczej waluty krajowej staje się pomocna do bieżącej oceny sytuacji
ekonomicznej gospodarstw domowych. Ponadto, istnieje szereg innych obszarów, istotnych
w kontekście zrównoważonego rozwoju, a niedostatecznie szczegółowo opomiarowanych,
np. w obszarze governance.
Uszczegóławiając propozycję uzupełnienia PKB dodatkowymi wskaźnikami, Rząd RP
wskazuje, że kwestię porównywania sytuacji pomiędzy poszczególnymi krajami w przypadku
stosowania innych niż PKB mierników, można rozwiązać np. poprzez opracowanie zestawu
wskaźników dla krajów o podobnym „profilu”. Ważnym elementem mógłby być aspekt
położenia
geograficznego,
zbliżonych
warunków
klimatycznych,
czy
osiągnięcia
analogicznego poziomu rozwoju gospodarczego. Należy ze szczególną ostrożnością
podchodzić do tworzenia wskaźników dotyczących spójności społecznej, czy środowiska, aby
uniknąć problemów związanych z brakiem ich obiektywności oraz porównywalności.
Wyzwania związane z europejskim planem naprawy gospodarczej, w którym Rada
Europejska uznała, że obecny kryzys gospodarczy należy traktować jako szansę na stworzenie
gospodarki niskoemisyjnej i efektywnie wykorzystującej zasoby środowiska, wymagają
opracowania bardziej całościowych wskaźników niż PKB. Istnieje zatem potrzeba
opracowania wskaźników, które precyzyjnie uwzględniają społeczne i ekologiczne
osiągnięcia (np. lepszą spójność społeczną, dostępność i przystępność cenową podstawowych
towarów i usług, edukację, zdrowie publiczne i jakość powietrza) oraz porażki (np. wzrost
ubóstwa, wzrost przestępczości, zubożenie zasobów naturalnych). Inne obszary wymagające
uwzględnienia to np. narażenie na choroby cywilizacyjne oraz podatność na skutki kryzysów
o charakterze globalnym.
Warto zaznaczyć również, że głęboka analiza tych wskaźników mogłaby się przyczynić do
ustanowienia nowych celów strategicznych w ramach Strategii Lizbońskiej po 2010 r.
Ponadto, nie występują przeszkody techniczne uniemożliwiające dalszy rozwój jakości
i zakresu stosowanych wskaźników, dlatego należy kontynuować badania w tym zakresie. Na
poziomie krajowym prace metodologiczne, badania i prace analityczne realizowane obecnie
m.in. przez Główny Urząd Statystyczny są zbieżne, z proponowanym w Komunikacie oraz
Raporcie
Komisji
kierunkiem
prac,
zmierzających
do
opracowania
efektywnego,
8
kompleksowego systemu informacji z zakresu statystyki społecznej. Badania zmierzające
w tym kierunku zostały także uwzględnione w wieloletnim wspólnotowym programie
statystycznym na lata 2008-12.
Uzupełnienie PKB wskaźnikami środowiskowymi i społecznymi jest niezwykle ważne
z punktu widzenia komunikacji z zainteresowanymi stronami. Inicjatywę tę dodatkowo
legitymizuje fakt, że wychodzi ona naprzeciw oczekiwaniom opinii publicznej, środowiska
naukowego i decydentów odnośnie wypracowania nowych miar postępu, pozwalających na
ocenę, czy realizacja celów społecznych, gospodarczych i środowiskowych następuje
w sposób zrównoważony. Właściwie dobrane wskaźniki stanowią punkt wyjścia debaty
politycznej oraz w sposób klarowny przekazują społeczeństwu informacje o mających
miejsce zmianach.
Warto zauważyć, że wsparcie statystyki publicznej ze strony administracyjnych źródeł danych
jest inicjatywą otwierającą nowe horyzonty w analizie wskaźników społecznych.
Równocześnie należy podkreślać konieczność wskazywania źródła danych, by uwypuklić
problem ich różnorodności (np. badania ankietowe, dane administracyjne, dane urzędów
statystycznych).
Rząd RP zwrócił uwagę na znaczenie potrzeby ogólnospołecznej kampanii informacyjnej
w zakresie wskaźników rozwoju. Należy podkreślić, że między innymi problem
w interpretacji wskaźnika PKB wynika z braku świadomości o jego ograniczeniach. Podobny
problem może też dotyczyć wskaźników złożonych opracowywanych i wykorzystywanych
w przyszłości w celu oceny postępu, czy pomiaru dobrobytu.
W tym kontekście należy podkreślić, że rachunki narodowe, w tym zwłaszcza rachunki
satelitarne, są dziedziną statystyki publicznej, której rola stale rośnie. Wraz ze zwiększaniem
się wiedzy, występuje również zwiększone zapotrzebowanie użytkowników na wyniki
opracowań. W efekcie, rachunki narodowe obejmują coraz to nowe obszary, a badania
prowadzone w ich ramach spełniają dwa podstawowe, wzajemnie komplementarne cele:
-
są narzędziem integrującym badania statystyki publicznej poprzez zapewnienie spójności
systemu informacji statystycznej z punktu widzenia pojęć, definicji, klasyfikacji oraz
metod szacunków,
-
stanowią podstawę do prowadzenia dobrych jakościowo a zatem, wiarygodnych
bieżących analiz statystycznych, społeczno-gospodarczych oraz prognoz. Na analizach
bieżących – w krótkiej perspektywie – opierają się bieżące procesy decyzyjne rządu; na
9
prognozach – w powiązaniu z uwarunkowaniami zewnętrznymi (relacje z gospodarkami
innych krajów) – wieloletnie strategie rozwoju społeczno-gospodarczego.
Aspekty środowiskowe i społeczne mogłyby być głębiej uwzględnione poprzez opracowanie
całościowego indeksu środowiskowego i ulepszenie wskaźników jakości życia.
Dostępność aktualnych danych umożliwia podejmowanie decyzji w czasie zbliżonym do
rzeczywistego. Dane dotyczące PKB lub bezrobocia dają taką możliwość, natomiast dane
dotyczące środowiska i społeczeństwa w wielu przypadkach są na tyle nieaktualne, że nie
mogą zapewnić informacji operacyjnych, a kształtowanie polityki wymaga obecnie
odpowiednich informacji z wszystkich trzech dziedzin (gospodarki, społeczeństwa
i środowiska). Dlatego tak ważna jest praca nad aktualizacją i udostępnianiem tych danych.
Wskaźniki zrównoważonego rozwoju zostały opracowane na szczeblu unijnym. Ponadto
wiele Państw Członkowskich posiada krajowe strategie zrównoważonego rozwoju oraz
zestawy wskaźników zrównoważonego rozwoju, służące monitorowaniu ich realizacji.
Pomimo, że Polska w chwili obecnej nie posiada strategii zrównoważonego rozwoju,
wyzwania zawarte w odnowionej strategii zrównoważonego rozwoju Unii Europejskiej ujęte
są w wielu krajowych dokumentach o charakterze strategicznym.
Uwzględniając rozpoczęcie prac nad długookresową strategią rozwoju kraju wydaje się
zasadne, aby polska długookresowa strategia rozwoju kraju w szerokim zakresie
odzwierciedlała zapisy strategii zrównoważonego rozwoju Unii Europejskiej (EU SDS),
a zestaw wskaźników monitorujacych realizację ww. strategii odzwierciedlał zmiany zarówno
gospodarcze, jak też społeczne i środowiskowe.
Dyskusji wymaga sygnalizowany przez Komisję zamiar przedstawienia tabeli wyników dla
zrównoważonego rozwoju, jak również format i przyszła rola takiego instrumentu. Mimo, że
bardzo istotne jest rozpowszechnianie danych w tym zakresie, należy podkreślić, że istnieje
swoboda w kwestii wdrażania zrównoważonego rozwoju na poziomie krajowym i niezwykle
ważna jest odpowiednia interpretacja danych w tym zakresie.
Zintegrowane rachunki gospodarki i środowiska coraz częściej dostarczają informacji na
podstawie rzetelnej metodologii. Prace prowadzone są w tym zakresie już od 1994 roku,
a najbardziej rozpowszechnione są obecnie rachunki fizycznego przepływu emisji do
atmosfery oraz zużycia materiałów i rachunki monetarne dotyczące wydatków i podatków
związanych z ochroną środowiska. Warto zwrócić uwagę na potrzebę uwypuklenia
w sprawozdawczości aspektów odnoszących się do rozwoju sektora ochrony środowiska,
10
w tym współpracującego z nim sektora usług około-środowiskowych, czy rozwoju zielonych
miejsc pracy. Należałoby także wskazywać sektory najbardziej narażone na utratę
konkurencyjności, wynikającą z wprowadzania regulacji w zakresie ochrony środowiska,
celem wypracowania skutecznych mechanizmów wspierających działania pro-środowiskowe.
Przewiduje się, że Rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady w sprawie europejskich
rachunków środowiskowych będzie obowiązywało od 2012 roku.
Należy zaznaczyć, że w komunikacie Komisji nie zostało zasygnalizowane, jak szczegółowo
pod względem terytorialnym będą wyliczane proponowane wskaźniki syntetyczne oraz
rozszerzane rachunki narodowe.
VI.
STANOWISKO PARTNERÓW SPOŁECZNYCH
Komunikat Komisji został udostępniony dla wszystkich zainteresowanych za pośrednictwem
strony internetowej Ministerstwa Środowiska, o czym zostali poinformowani partnerzy
społeczni bezpośrednio pocztą elektroniczną. Ponadto, dokument został przedłożony Radzie
Statystyki.
Przekazane w ramach ww. konsultacji opinie zostały wykorzystane przy formułowaniu
stanowiska Rządu.
VII.
WNIOSKI
Komunikat Komisji stanowi ważny dokument w debacie na temat szerszego spojrzenia na
pojęcie rozwoju i postępu. Stanowi plan działań mających na celu ulepszenie pomiaru
postępu w Europie. Wszelkie prace nad uzupełnieniem wskaźnika PKB innymi wskaźnikami
zawierającymi informacje o kwestiach środowiskowych oraz społecznych, mają na celu
optymalizację decyzji politycznych poprzez ich oparcie w coraz większym stopniu na
zintegrowanym, zrównoważonym i aktualnym ujęciu faktów społecznych, gospodarczych
i ekologicznych.
Podkreślić należy, że opracowywany całościowy indeks środowiskowy w zestawieniu z PKB
i wskaźnikami społecznymi, dałby możliwość oceny polityki unijnej i krajowej przez
obywateli. Obywatele Unii Europejskiej mieliby możliwość, a przede wszystkim łatwość
11
oceny czy prowadzona polityka zapewnia oczekiwany poziom ochrony środowiska i czy
realizacja celów społecznych, gospodarczych i środowiskowych przebiega w sposób
zrównoważony. Dodatkowo takie podejście może również dostarczać wiedzy niezbędnej do
prowadzenia głębszej debaty publicznej oraz lepszego kształtowania proaktywnej polityki
umożliwiającej szybką reakcję na zmieniające się wyzwania globalne.
Rząd RP zauważa potrzebę współpracy krajowych i międzynarodowych instytucji
statystycznych z głównymi aktorami życia politycznego, partnerami społecznymi oraz
środowiskiem naukowym zarówno na etapie prac koncepcyjnych, jak i edukacji
ekonomiczno-statystycznej.
12