tomografia 3d

2(26)/10
The Quarterly Journal
for Dental Professionals
I.C. 3,80 Punkty MNiSW 4,00
ISSN: 1732-4084
36 PLN, 15 EUR, 25 USD, 12 GBP, 25 CHF
KWARTALNIK STOMATOLOGA PRAKTYKA POLISH&ENGLISH JOURNAL FOR DENTISTS
4
2
U
D
.E
KT
P
E
JN
CY
KA
IO
T
TI
PE T...
E
R ES
AUTORYTETY
POLEKOWY PRZEROST DZIĄSEŁ
I UTRUDNIONE WYRZYNANIE ZĘBÓW
Drug-induced gingival overgrowth
and teething difficulties
WPŁYW WYBIELANIA
35% NADTLENKIEM WODORU
The influence of bleaching
with 35% hydrogen peroxide
PRAKTYKA
Systemowa antybiotykoterapia
Systemic antibiotic therapy
Zatrzymane zęby trzonowe
Impacted molars
PERYSKOP
TEMAT NA CZASIE
Gabinet higieny
Dental hygiene office
Trudny pacjent
w gabinecie stomatologicznym
A difficult patient in a dental office
TOMOGRAFIA 3D
HOT TOPIC
WPROWADZENIE DO TOMOGRAFII WIĄZKI STOŻKOWEJ • OBRAZOWANIE CYFROWE W PRAKTYCE STOMATOLOGICZNEJ
INTRODUCTION TO CONE-BEAM COMPUTED TOMOGRAPHY • DIGITAL IMAGING IN DENTAL PRACTICE
ŁÓ
ZA
Ż
O
K
U
R
LA
Y
3
D
GXCB - 500
Wejdź w nowy wymiar
obrazowania
ul. Grzegórzecka 104, 31-559 Kraków,
tel +48 12 294 40 15, fax +48 12 292 17 18
[email protected], www.gendex.pl
ZA
ŁÓ
Ż
O
K
U
R
LA
Y
3
D
Prezentowany na zdjęciu unit stomato-
tysiącach urządzeń w Polsce pozwala na
EXIMA MAX jest wynikiem
bezawaryjną pracę bez ryzyka przerw
logiczny
połączenia
nowoczesnych
rozwiązań
w działaniu gabinetu. Dobrze zorgani-
z tradycyjnym, sprawdzonym układem
zowany na terenie całego kraju serwis
pneumatycznym.
gwarancyjny i pogwarancyjny oraz do-
Zastosowanie końcówek zabiegowych
stępność części zamiennych są powo-
z diodami LED, diodowej lampy zabie-
dami dla których unit cieszy się dużą
gowej o dużej mocy, łożyskowanie ru-
popularnością i zaufaniem wielu lekarzy
chu ramion, ruchoma sekcja miski
stomatologów.
spluwaczki to tylko niektóre rozwiąza-
Exima Max jest unitem, który za-
nia poprawiające komfort pracy lekarza
pewnia bardzo korzystny stosunek ceny
i wygodę pacjenta. Układ pneumatycz-
do oferowanej jakości. Exima Max jest
ny oparty na polskim patencie, stoso-
unitem, który sprawdzi się w Twoim ga-
wany z dużym powodzeniem już w kilku
binecie.
www.makromed.com.pl
42 678 88 54, 678 74 80
e-Dentico nr 2 (26) / 2010 3
[email protected]
SPIS TREŚCI
2(26)/10
8
AUTORYTETY AUTHORITIES
TEMAT NA CZASIE
8
64 Wstępna ocena kliniczna wypełnień wykonanych
HOT TOPIC
z płynnego materiału złożonego w ubytkach
niepróchnicowych
Initial clinical evaluation of the application of flowable composite
in non-carious cavities restoration
Wprowadzenie do diagnostyki trójwymiarowej
– nowe standardy z wykorzystaniem stomatologicznej tomografii 3D
Introduction to three-dimensional diagnostics – new standards
with the use of 3D tomography
26
36 70 Wpływ wybielania 35% nadtlenkiem wodoru
lek. stom. Aneta Grochowina, dr n. med. Tomasz Maria Kercz
Lokalizacja zatrzymanego zęba nadliczbowego
w szczęce z użyciem tomografii wolumetrycznej
The application of Cone-Beam Computed Tomography
in locating an impacted supernumerary maxillary tooth
dr hab. n. med. Ingrid Różyło-Kalinowska,
prof. zw. dr hab. n. med. T. Katarzyna Różyło
Obrazowanie cyfrowe w praktyce stomatologicznej
– wykorzystanie radiowizjografii i tomografii
komputerowej z wiązką stożkową w diagnostyce
i planowaniu leczenia
Digital imaging in dental practice – the application of radiography and
lek. med. chir. stom. Roman Borczyk, lek. dent. Krzysztof Maćkowiak,
54 mgr Katarzyna Pietranek
CBCT in endodontics: field of view and spatial resolution
na mikrotwardość szkliwa zębów ludzkich
Badania in vitro
The influence of bleaching with 35% hydrogen peroxide on the
microhardness of dental enamel. In vitro studies
lek. dent. Dorota Czubińska-Grodecka,
dr hab. n. med. Leszek Klimek prof. nadzw.,
prof. dr hab. n. med. Danuta Piątowska
82 Polekowy przerost dziąseł i utrudnione wyrzynanie
cone-beam computed tomography in diagnostics and treatment planning
dr n. med. Ewa Rusyan, dr n. med. Maria Dubielecka,
prof. dr hab. n. med. Elżbieta Jodkowska
Tomografia komputerowa z wiązką stożkową w endodoncji: pole widzenia i rozdzielczość przestrzenna
zębów – opis przypadku pacjentki leczonej
cyklosporyną A
Drug-induced gingival overgrowth and teething difficulties
– case report of a patient treated by cyclosporin A
dr n. med. Małgorzata Kiernicka,
lek. dent. Gabriela Podsiadła-Urban,
prof. dr hab. Joanna Wysokińska-Miszczuk
Jolanta N. Sauer, Steven J. Clark, R. Bauman, James P. Scheetz, Douglas
Chenin, William C. Scarfe, Allan G. Farman
PRAKTYKA PRACTICE
94
dr n. med. Piotr Ciesielski,
Obustronnie całkowicie zatrzymane czwarte
zęby trzonowe
Bilateral totally impacted fourth molars
dr hab. n. med. Anna Janas
100Systemowa antybiotykoterapia w chorobach
przyzębia
126 Ząb wynicowany, Dens evaginatus
Systemic Antibiotic Therapy in Periodontal Diseases
lek. dent. Joanna Mazurkiewicz
BADANIA RESE ARCH
136 Wiedza pacjentów na temat rakotwórczego
wpływu wirusa HSV (herpes simplex) na powstawanie raka wargi
Patients’ knowledge on the carcinogenic influence of HSV
virus (herpes simplex) on the formation of lip cancer
dr n. med. Konrad Wroński, dr n. med. Roman Bocian,
dr n. ekon. Adam Depta
lek. dent. Karolina Thum-Tyzo, lek. med. Bartłomiej Tyzo,
lek. dent. Ewa Tomaszek,
prof. dr hab. n. med. Joanna Wysokińska-Miszczuk
112
Pozioma szyna okluzyjna Front-Jig NTI-tss
Skuteczna innowacja w leczeniu dysfunkcji stawu
skroniowo-żuchwowego
Front-Jig NTI-tss horizontal occlusal splint. Effective innovation
in the treatment of temporomandibular joint dysfunction
DOT YK HISTORII TOUCH OF HISTORY
190 Śmiech przez łzy z powodu bólu zęba,
czyli dowcip stomatologiczny
dr Horst Kares
or dental humour
4
Kwartalnik Stomatologa Praktyka Polish&English Journal for Dentists
Laughter through tears of toothache,
Z kącika archiwisty – Marcina Otto
TABLE OF CONTENTS
136
54
w w w. r e p e t i164
tioest.pl
146
Education
RESEARCH
B A DA N I A
PERYSKOP
PERISCOPE
158Pomimo określonego parytetu nie ma zbyt
dużej liczby dentystów chętnych do pracy
w organach samorządowych
Despite the agreed parity, not many dental
practitioners are willing to work
in self-government bodies
wywiad z dr. Maciejem Hamankiewiczem
164 Gabinet higieny – ocena pracy higienistek
poprzez badanie przeprowadzone
w ramach projektu „Tajemniczy Pacjent”
Dental hygiene office – hygienist performance
evaluation during a “Mystery Patient” project
Mariusz Oboda
172 Trudny pacjent w gabinecie
stomatologicznym
A difficult patient in a dental office
Magdalena Szumska
E D U K AC J A
Repetitio est...
Nikt nie zarzuci Ci, że jesteś zielony
EDUKACJA
EDUCATION
146 Ogólnopolski Program Edukacyjny
Repetitio est… 2/10
154 Szkoleniowo-wystawiennicze imprezy
stomatologiczne w świecie
156 Znalezione w sieci
PO GODZINACH AFTER HOURS
196 Zoo Safari Borysew – przygoda w sercu Polski
Olaf Wójtowicz
198 Wegetarianizm jako sposób na „lepsze Ja”
Katarzyna Florkiewicz
200Program „Mam haka na raka”
Maciej Zamysłowski
202 Pizza – pradawna receptura, współczesny fenomen
Lila Sayed
206 Krzyżówka z hasłem
PORADNIA USEFUL TIPS
180e-dentyfikacja
183 Polecane produkty
186Trendy
188Konferencja Osteologia w Krakowie 2010
9-10 kwietnia 2010, Kraków, Audytorium
Maximum Uniwersytetu Jagiellońskiego
e-Dentico online
Roczna prenumerata 59 PLN
– wybierz dwukrotnie tańszą prenumeratę
e-Dentico nr 2 (26) / 2010
5
REDAKCJA Bestom DENTOnet.pl Sp. z o.o.
90-302 Łódź, ul. Wigury 15a
tel. 42 637 02 77, fax 42 676 28 27
www.e-dentico.pl, [email protected]
Redaktor naczelny Editor-in-Chief
dr n. med. Tomasz Maria Kercz
[email protected]
Zastępca redaktora naczelnego
Subeditor-in-Chief
prof. dr hab. n. med.
Leopold Wagner
[email protected]
Redaktor prowadzący
Executive Editor
mgr Tomasz Hankiewicz
[email protected]
Redaktor
Associate Editor
mgr Tomasz Cherczyński
[email protected]
Redaktor graficzny, fotoedytor, DTP
Graphic designer, photo editor, DTP
mgr inż. Aleksandra Kardas
[email protected]
Korekta
Editor’s revision
mgr Tomasz Hankiewicz
Marketing i reklama
Marketing and advertisement
mgr Renata Karwas, [email protected]
tel. 42 637 02 77, 665370066
Prenumerata Subscription
[email protected]
Dział sprzedaży Sales department
mgr Izabela Szokalewicz, tel. 42 676 28 25
numery archiwalne, tel. 601557879
Pismo indeksowane
w Index Copernicus 3,80 pkt.
INTERNATIONAL
Journal Master List
Dear Readers
The 3D technology more and more confidently enters our everyday life (vide: the
latest box-office hit “Avatar”, or brand new TV sets for 3D projections). This new
technology is not only directed for strictly entertaining purposes but it also finds
application in other areas such as medicine and dentistry.
When I was starting my professional career, which goes back to extremely sad
and tough 80’s, there was hardly any radiography. Moreover, dental professionals
often worked more blindfold, counting on their intuition, as not to say gropingly.
After couple of visits at German dental offices, where panoramic X-rays were
a standard, I swore to myself that the starting point of my professional practice
would focus on appropriate diagnostic machinery in my dental office ...and this is
what really happened. Finally I had the chance to first examine my patients as to
be able to treat them on the basis of obtained information later on. I felt so greatly
overwhelmed, how could I treat my patients not being aware of …how many teeth
they had :) (it is truly difficult to imagine the existence of supernumerary teeth
without an X-ray). The quality of the first images was doubtful, however gave the
possibility to estimate the treatment plan.
Couple of years ago, when I started to use the digital radiography in my dental
practice, I felt something like déjà vu again – I could not imagine how it was
possible to work with analog imaging. Well, the truth is that the world does not
stand still but goes on and I have been absolutely fascinated by the possibilities of
3D tomography since couple of months now. I am also constantly amazed by the
fact that there is so much we can omit working with 2D digital radiography only.
Nowadays we examine the patient on the ground of numerous, dynamic images.
Of course it requires more time and attention, since simple glance at a “picture”
in order to count all teeth will no longer do. These are still early beginnings of my
adventure with 3D projections. I am constantly learning and I will still have to
spend lots of time in front of a computer screen with a mouse in my hand.
I do hope that the Hot Topic of the present issue of our Quarterly Journal will be
interesting for you and you will come across a lot of precious information about the
diagnostic possibilities in dentistry.
Punktacja MNiSW 4,00 pkt.
Nakład 6500 egz.
Enjoy the three-dimensional reading
Wszystkie wymienione produkty i nazwy są używane wyłącznie w celach identyfikacyjnych i mogą
być zastrzeżonymi znakami towarowymi odpowiednich właścicieli. Redakcja nie zwraca materiałów
niezamówionych oraz zastrzega sobie prawo do adjustacji, doboru tytułów i skracania nadsyłanych
materiałów. Redakcja nie ponosi odpowiedzialności za treść reklam.
6
Kwartalnik Stomatologa Praktyka Polish&English Journal for Dentists
REDAKCJA Szanowni Państwo
Technologia 3D coraz śmielej wkracza do naszego życia (vide: hit kinowy
ostatnich tygodni – superprodukcja „Avatar”, czy dostępna na rynku od paru
miesięcy seria pierwszych telewizorów do odbioru obrazu w trzech wymiarach).
Nie służy ona li tylko rozrywce, lecz może mieć znakomite zastosowanie
w innych dziedzinach życia, w tym w medycynie, stomatologii nie wyłączając...
W smutnych i niezwykle trudnych latach 80., gdy rozpoczynałem moją
drogę zawodową, pracowało się praktycznie bez zdjęć rtg, w ciemno, na
wyczucie, by nie powiedzieć: na wiarę. Po kilku wizytach w niemieckich
gabinetach dentystycznych, gdzie wykonywanie zdjęć pantomograficznych
było standardem, obiecałem sobie, że budowanie własnej praktyki rozpocznę
od wyposażenia gabinetu w odpowiedni sprzęt diagnostyczny. Tak też się stało
i jakiś czas później miałem możliwość najpierw badać pacjentów, by potem
– w oparciu o uzyskane informacje – leczyć. Z każdym następnym obejrzanym
zdjęciem popadałem w zdumienie, jak mogłem wcześniej pracować bez
świadomości ...ile pacjent ma zębów :) (wszak obecności zębów nadliczbowych
bez radiogramu trudno się nawet domyślać). Jakość tych pierwszych zdjęć
panoramicznych na kliszy była wątpliwa, niemniej pozwalała dokładniej
zaplanować leczenie z korzyścią dla pacjenta.
Przed paroma laty, gdy zacząłem wykorzystywać radiologię cyfrową, przeżyłem
swoiste déjà vu – ponownie nie mogłem wyjść ze zdziwienia, jak można było
dotąd pracować z jakością zdjęć w wersji analogowej... Ale świat nie stoi
w miejscu; od kilku miesięcy fascynuję się możliwościami tomografii 3D.
I niezmiennie popadam w zdumienie, ile rzeczy możemy przeoczyć mając
do dyspozycji radiologię cyfrową 2D. Badamy teraz pacjenta na podstawie
niezliczonych dynamicznych obrazów, wymaga to od nas więcej czasu
i uwagi, już nie wystarczy spojrzeć na „fotkę” i policzyć zęby. To wciąż początki
mojej przygody z obrazowaniem 3D, nadal się uczę i przede mną jeszcze setki
godzin spędzonych przed monitorem, z myszką w ręku...
Mam nadzieję, że wybór Tematu na Czasie w bieżącym numerze „e-Dentico”
jest dla Państwa interesujący, a w przedstawionych artykułach odnajdą
Państwo wiele cennych informacji o nowych możliwościach diagnostycznych
w stomatologii.
Trójwymiarowej lektury
e-Dentico nr 2 (26) / 2010
7
D
3
Y
LA
R
U
K
O
Ż
ŁÓ
ZA
Introduction to three-dimensional diagnostics
– new standards with the use of 3D tomography
Wprowadzenie do diagnostyki
trójwymiarowej – nowe standardy
z wykorzystaniem stomatologicznej
tomografii 3D
lek. stom. Aneta Grochowina, dr n. med. Tomasz Maria Kercz
Aneta Grochowina, Tomasz Maria Kercz
HOT TOPIC Praca recenzowana
Streszczenie:
Niezwykle dynamicznie rozwijająca się tomografia wolumetryczna to doskonałe narzędzie diagnostyczne dla stomatologów, chirurgów szczękowych, ortodontów, implantologów i laryngologów. Autorzy w artykule przedstawiają podstawowe pojęcia dotyczące CBCT, cechy różnicujące nową technologię od konwencjonalnej CT z uwzględnieniem dawki promieniowania. Opisując zastosowanie
nowej technologii obrazowania w różnych specjalnościach stomatologii przedstawiają również druk
skierowania na badanie CBCT opracowany w celu łatwiejszej i właściwej komunikacji między lekarzem kierującym a pracownią RTG.
Słowa
kluczowe:
tomografia komputerowa wiązki stożkowej (CBCT),
pole obrazowania,
rozdzielczość, dawka efektywna
Abstract:
Cone-Beam Computed Tomography, which is developing very dynamically, is a perfect diagnostic
tool for dental practitioners, maxillofacial surgeons, orthodontists, implantologists and laryngologists. The authors of this article present basic concepts concerning CBCT and the features that make
this new technology different from conventional CT taking radiation dose into account. By describing the application of this new technology of imaging in different specialities of dentistry, they are
also presenting a template referral for a CBCT examination compiled with the aim of ensuring easy
and proper communication between a referring doctor and an X-ray laboratory.
Key words:
Cone-Beam Computed Tomography
(CBCT), field of
view, resolution,
effective dose
T
omografia komputerowa z wiązką stożkową (CBCT) była wykorzystywana już dekadę temu na potrzeby obrazowania twarzowej części czaszki. Wkrótce przekonano się, że
technika ta stanowi rewolucję w zakresie obrazowania w stomatologii. Przy stosunkowo niskiej dawce promieniowania, technika CBCT
daje możliwość obrazowania tkanek twardych
w trójwymiarze, pomijając szczegółowe informacje o tkankach miękkich. Brak nakładania
się obrazów, kontrola nad ich wielkością, brak
zniekształceń geometrycznych oraz wielowarstwowe, trójwymiarowe obrazowanie sprawia,
że w porównaniu z konwencjonalnymi zdjęciami rentgenowskimi wąskostrumieniowa tomografia komputerowa (CBCT) umożliwia skuteczną diagnostykę. Ciągłe aktualizacje oprogramowania pozwalają na łatwy i szybki pobór danych, ich rekonstrukcję i wizualizację interesujących nas struktur. Niewątpliwie tomograf komputerowy CBCT znajduje zastosowanie w niemal każdej dziedzinie, począwszy od stomatologii zachowawczej, periodontologii, endodoncji,
ortodoncji, a kończąc na chirurgii i implantologii. Bardzo istotną różnicą pomiędzy omawianą technologią a konwencjonalnym badaniem
C
one-Beam
Computed
Tomography
(CBCT) was used as early as a decade ago
to provide reconstruction of the facial part of
the skull. It was soon demonstrated that this
technique was a revolution in the scope of dental imaging. With a relatively low radiation
dose, CBCT provides an opportunity to reconstruct hard tissues in three dimensions, omitting detailed information about soft tissues.
No overlapping of images, size control, lack of
geometrical deformations as well as multi-layer
three-dimensional imaging make narrow-beam
computer tomography (CBCT) a much more
A
B
Ryc. 1.
Wiązka promieniowania w tomografie
konwencjonalnym (A)
i wolumetrycznym (B).
Fig. 1.
wiązka płaska
flat beam
wiązka w kształcie stożka
cone-shaped beam
Radiation beam
in conventional (A)
and volumetric (B)
tomograph.
e-Dentico nr 2 (26) / 2010
9
Aneta Grochowina, Tomasz Maria Kercz
HOT TOPIC SKIEROWANIE
Imię i nazwisko pacjenta..............................................................................................................................................................
Data urodzenia........................................................
PESEL
�����������
Rozpoznanie (cel badania).........................................................................................................................................................
zdjęcie pantomograficzne
zdjęcie cefalometryczne
zdjęcie zębowe
zdjęcie zębowe tech. kąta prostego
8
7
6
5
4
3
2
1
1
2
3
4
5
6
7
8
8
7
6
5
4
3
2
1
1
2
3
4
5
6
7
8
badanie tomograficzne 3D
POLE OBRAZOWANIA (FOV) ŚREDNICA
POLE OBRAZOWANIA (FOV) WYSOKOŚĆ
6,0 cm
8,5 cm
6,0 cm
Rozdzielczość
0,40 WOKSELA
0,30 WOKSELA
Czas badania
SKAN PEŁNY
SKAN POŁÓWKOWY
8,5 cm
0,25 WOKSELA
8,5 cm
0,20 WOKSELA
14 cm
0,125 WOKSELA
Uwagi ................................................................................................................................................................................................
...........................................................................................................................................................................................................
...........................................................................................................................................................................................................
Wynik badania
na płycie CD
wydruk na folii
wysyłka pocztą elektroniczną na adres ................................................................@............................................
Płyta CD z wynikiem badania zawiera oprogramowanie pozwalające na odczyt badania tomograficznego w standardzie DICOM 3.0 oraz do wizualizacji 3D (renderingu).
Lekarz kierujący na badanie CT otrzymuje narzędzie do pełnej analizy skanu. Zgodnośc z zewnętrznym oprogramowaniem do nawigacji: Simplant, Nobel Guide,
.................................................................
uwagi
.................................................................
data, podpis, pieczątka lekarza
Copyright Bestom DENTOnet.pl © 2010
EasyGuide; do nawigacji chirurgicznej: DenX IGI, Stryker lub nawigacji ortodontycznej – SureSmile.
Centrum Cyfrowej Diagnostyki RTG i Tomografii 3D, 90-302 Łódź, ul. Wigury 15a, tel. 601 85 13 88
Ryc. 10. Skierowanie na badanie tomografem wiązki stożkowej.
Fig. 10. Referral to a cone-beam computed tomography examination.
e-Dentico nr 2 (26) / 2010
21
TEMAT NA CZASIE
Wprowadzenie do diagnostyki trójwymiarowej – nowe standardy z wykorzystaniem stomatologicznej
tomografii 3D
...jasny obraz celu leczenia...
• chirurgia szczękowo-twarzowa
diagnostyka złamań w obrębie ścian
kostnych oczodołów, kości szczęk, gałęzi i wyrostków żuchwy, obrazowanie stawów skroniowo-żuchwowych.
• laryngologia
Obrazowanie zatok szczękowych,
sitowych i zatoki klinowej, górnych
dróg oddechowych (przegroda kostna nosa, małżowiny nosowe)
8,5 cm
8,5 cm
Obrazowanie łuków zębowych, kości szczęk i żuchwy
(planowanie implantów, leczenie endodontyczne, urazy, zęby zatrzymane, periodontologia, diagnostyka
w kierunku nowotworów kości).
Obrazowanie zębów górnych, kości
szczęk i gałęzi żuchwy (planowanie
implantów, leczenie endodontyczne,
urazy, zęby zatrzymane).
6 cm
6 cm
Obrazowanie zębów dolnych, trzonu kości żuchwy
(planowanie implantów, leczenie endodontyczne, urazy, zęby zatrzymane).
POLE OBRAZOWANIA (FOV) ŚREDNICA
• skan standardowy
obrazowanie łuków zębowych, UWAGA! u pacjentów
o masywnej budowie ciała
mogą być niewidoczne zęby
mądrości
• skan o powiększonej średnicy
obrazowanie łuków zębowych, zatok przynosowych, stawów skroniowo-żuchwowych oraz zębów mądrości u pacjentów o masywnej budowie
ciała – z wyjątkiem zatok czołowych.
8,5 cm
CZAS BADANIA
SKAN PEŁNY – podstawowe badanie tomograficzne w każdej sytuacji klinicznej u pacjentów dorosłych
SKAN POŁÓWKOWY – zalecany u dzieci oraz
jako bad. kontrolne po zakończeniu leczenia
14 cm
ROZDZIELCZOŚĆ
0,4-0,3 diagnostyka stawów s-ż, zatok szczękowych, kości szczęk i żuchwy pod kąwoksela tem zmian nowotworowych, planowanie implantów w szczęce i żuchwie
0,25-0,2
zęby zatrzymane, nadliczbowe, złamane, periodontologia, endodoncja
woksela (anatomia kanałów korzeniowych)
0,125
endodoncja, diagnostyka pęknięć korzeni:
woksela VRF – podłużnych, HRF – poziomych
PORÓWNANIE WIELKOŚCI DAWKI EFEKTYWNEJ otrzymywanej w trakcie badania
1200-3000 μSv
20-60 μSv*
20-30 μSv
10-15 μSv
2-5 μSv
Tomografia
konwencjonalna
Tomografia 3D
GXCB-500
Klasyczny pantomogram
(klisza)
Pantomogram
cyfrowy
Zdjęcie zębowe
cyfrowe
*Dawka 60μSV dotyczy tylko badań o najwyższej rozdzielczości (woksel 0,125).
...dla tych, którzy diagnostykę traktują poważnie
www. tomografia3d. pl, www. radiologiacyfrowa. pl
Centrum Cyfrowej Diagnostyki RTG i Tomografii 3D, 90-302 Łódź, ul. Wigury 15a, tel. 601 85 13 88
Ryc. 11. Skierowanie na badanie tomografem wiązki stożkowej.
Fig. 11. Referral to a cone-beam computed tomography examination.
22
Kwartalnik Stomatologa Praktyka Polish&English Journal for Dentists
Copyright Bestom DENTOnet.pl © 2010
POLE OBRAZOWANIA (FOV) WYSOKOŚĆ
TEMAT NA CZASIE
Lokalizacja zatrzymanego zęba nadliczbowego w szczęce z użyciem tomografii wolumetrycznej
The application of Cone-Beam Computed Tomography
in locating an impacted supernumerary maxillary tooth
Lokalizacja zatrzymanego zęba
nadliczbowego w szczęce
z użyciem tomografii wolumetrycznej
dr hab. n. med. Ingrid Różyło-Kalinowska, prof. zw. dr hab. n. med. T. Katarzyna Różyło
Zakład Rentgenodiagnostyki Stomatologicznej i Szczękowo-Twarzowej
Uniwersytetu Medycznego w Lublinie
Prywatna Przychodnia Diagnostyki Medycznej „Uni-Rentgen” w Lublinie
Praca recenzowana
Słowa kluczowe:
diagnostyka radiologiczna, zęby nadliczbowe, tomografia wolumetryczna
Streszczenie:
Badanie części twarzowej czaszki z użyciem wiązki promieniowania rentgenowskiego w kształcie stożka jest stosunkowo nową metodą obrazowania tych struktur, która nie weszła jeszcze
do powszechnego użytku, chociaż przynosi znaczne korzyści diagnostyczne. Celem pracy było
przedstawienie przypadku zatrzymanego zęba nadliczbowego, którego obraz był słabo widoczny na zdjęciu pantomograficznym, a tomografia wolumetryczna umożliwiła precyzyjną ocenę
jego położenia i stosunku do zębów sąsiednich.
Key words:
dental radiodiagnostics,
supernumerary teeth,
Cone-Beam Computed
Tomography
Abstract:
Maxillofacial examinations performed with the use of Cone-Beam Computed Tomography
(CBCT) represent a relatively new method of structure imaging, which has not been widely
spread yet, although it brings significant diagnostic benefits. The aim of this paper was to present a case of an impacted supernumerary tooth whose image was poorly visible in a panoramic
radiograph, but with the application of CBCT it was possible to precisely evaluate its position
and relation to neighbouring teeth.
TEMAT NA CZASIE
Lokalizacja zatrzymanego zęba nadliczbowego w szczęce z użyciem tomografii wolumetrycznej
dla tego badania w postaci stomatologicznego
obrazowania wolumetrycznego (CBCT), którą wykorzystano w praktyce w przedstawionym
przypadku.
Liu i wsp. (6) analizowali przydatność badania
CBCT w ocenie położenia zębów nadliczbowych. Ich materiał składał się z 487 pacjentów,
u których obecnych było 626 zębów nadliczbowych. Badania wolumetryczne wykonywano
aparatem NewTom QR-DVT 9000 (Włochy).
Stwierdzono, że większość zębów nadliczbowych znajdowała się w szczęce (92%) oraz miała
Ryc. 4.
Pomiar kąta zagięcia koronowo-korzeniowego przeprowadzony na przekroju
osiowym.
Fig. 4.
Angle measurement
of the crown and
root curve carried out
in the axial section.
Ryc. 5.
Przekroje w trzech
płaszczyznach: osiowej, czołowej
i strzałkowej (od lewego górnego rogu
przeciwnie do ruchu
wskazówek zegara)
oraz rekonstrukcja
pseudotrójwymiarowa.
Fig. 5.
Sections in three
planes: axial, frontal
and sagittal (from
the upper left corner
anticlockwise)
and the pseudo
three-dimensional
reconstruction.
30
Kwartalnik Stomatologa Praktyka Polish&English Journal for Dentists
sections enabled precise location of the tooth
(fig. 3). Axial, frontal and sagittal sections provided more in-depth information. The supernumerary tooth’s root apex was placed slightly to
the left from the central line of the body, in the
distance of 2.65 mm from the root’s apex of incisor 21. Next, the supernumerary tooth’s axis ran
backwards and palatally. Moreover, a crown and
root curve at an angle of 155 degrees was visible (fig. 4). The supernumerary tooth’s root did
not demonstrate contact with the roots of teeth
22-24. The impacted tooth’s crown was located
near the hard palate and insignificant exaggeration of left nasal cavity’s bottom picture was visible, without interrupting the continuity of its
compact lamina (fig. 5). The largest transverse
diameter of the supernumerary tooth totalled
4 mm and its length amounted to 14 mm (fig.
6). Pseudo three-dimensional reconstructions
enabled better understanding of the examined
tooth’s spatial relations (fig. 7a and b).
Digital imaging in dental practice
– the application of radiography
and cone-beam computed tomography
in diagnostics and treatment planning
Obrazowanie cyfrowe
w praktyce stomatologicznej
– wykorzystanie radiowizjografii
i tomografii komputerowej z wiązką stożkową
w diagnostyce i planowaniu leczenia
lek. med. chir. stom. Roman Borczyk, lek. dent. Krzysztof Maćkowiak, mgr Katarzyna Pietranek
Praca recenzowana
Roman Borczyk, Krzysztof Maćkowiak, Katarzyna Pietranek
Streszczenie:
Badania rentgenowskie są nieodzownym elementem dokładnego planowania leczenia oraz
umożliwiają stałą kontrolę zabiegów stomatologicznych. Współcześnie radiografia cyfrowa
wypiera tradycyjne zdjęcia wykonywane na kliszy. Podstawowe zalety zdjęć cyfrowych to: wysoka jakość obrazu, możliwość dowolnego przekształcania obrazu (zmiany rozmiaru, jasności, kontrastu), szybkość uzyskania wyniku badania na monitorze komputera, redukcja dawki promieniowania. Nowością w stomatologii jest wykorzystanie cyfrowej tomografii stożkowej, która daje możliwość oceny struktur części twarzowej czaszki pacjenta w trzech wymiarach. W pracy przedstawiono przykłady zastosowania radiografii cyfrowej i tomografii stożkowej w diagnostyce zmian patologicznych, planowaniu i kontroli procedur leczenia.
Radiografia cyfrowa istnieje w stomatologii już ponad 20 lat. Pierwszy system cyfrowy z detektorem CCD (z ang. Charge Coupled Device), nazywany radiowizjografią (RVG), został
wprowadzony w Europie w roku 1987 [1]. Obecnie aparaty cyfrowe służące do wykonywania zdjęć wewnątrzustnych zębowych, panoramicznych i cefalometrycznych są standardowym wyposażeniem nowoczesnych gabinetów stomatologicznych. Najnowszym osiągnięciem w stomatologii jest wykorzystanie cyfrowego obrazowania 3D (komputerowa tomografia stożkowa).
Abstract:
Radiographic examinations are an indispensable element of precise treatment planning and
enable constant control over dental procedures. Contemporary digital radiography supplants
traditional images taken with the use of a film. Fundamental benefits of digital images include high quality of imaging, possibility of image transformation (change of size, brightness,
contrast), possibility of obtaining results on a computer screen very fast, reduction of radiation dose. The application of cone-beam computed tomography, which provides an opportunity to evaluate structures of patient’s facial part of the skull in three dimensions, in dentistry is a novelty. This paper presents examples of digital radiography and cone-beam computed tomography application in diagnostics of pathological lesions, planning and control
of treatment procedures.
Digital radiography has been used in dentistry for more than 20 years. The first digital system with a CCD detector (Charge Coupled Device), referred to as radiovisiography (RVG),
was introduced in Europe in 1987 [1]. At present, digital devices used in taking intraoral
panoramic and cephalometric teeth images are standard equipment of modern dental offices. The application of digital 3D imaging (cone-beam computed tomography) is the latest
achievement in dentistry.
HOT TOPIC Słowa kluczowe:
radiografia cyfrowa,
komputerowa
tomografia stożkowa
Key words:
digital radiography,
cone-beam computed
tomography
e-Dentico nr 2 (26) / 2010
37
TEMAT NA CZASIE
Tomografia komputerowa z wiązką stożkową w endodoncji: pole widzenia i rozdzielczość przestrzenna
CBCT in endodontics:
field of view and spatial resolution
Tomografia komputerowa
z wiązką stożkową w endodoncji:
pole widzenia i rozdzielczość przestrzenna
Jolanta N. Sauer, Steven J. Clark, R. Bauman, James P. Scheetz, Douglas Chenin,
William C. Scarfe, Allan G. Farman
Wprowadzenie
Najnowsze techniki obrazowania w stomatologii zapewniają dwuwymiarowe przedstawienie obiektów trójwymiarowych. Niemniej jednak tomografia komputerowa z wiązką stożkową (CBCT) zyskała w ostatnich latach na popularności jako sprawdzona technika obrazowania trójwymiarowego. Dotąd tomografia komputerowa z wiązką stożkową była przede wszystkim stosowana w implantologii, chirurgii stomatologicznej oraz chirurgii szczękowo-twarzowej, radiologii stomatologicznej oraz szczękowo-twarzowej, a także w ortodoncji. Coraz wyższa rozdzielczość przestrzenna oraz bardziej przyjazne użytkownikowi oprogramowanie sprawiły, że coraz większa liczba klinicystów
może korzystać z tej technologii każdego dnia.
Także w endodoncji zastosowanie CBCT staje
się coraz powszechniejsze. Bauman i wsp. wykazali, że CBCT charakteryzuje się większą czułością podczas wykrywania przywierzchołkowego
zapalenia ozębnej w porównaniu ze zdjęciami
wewnątrzustnymi-zębowymi oraz pantomogramami. W grupie 888 pacjentów (1508 zębów)
z zainfekowanymi kanałami korzeniowymi częstość występowania przywierzchołkowego zapalenia ozębnej, podczas porównywania panoramicznych i okołowierzchołkowych zdjęć pantomograficznych i punktowych zdjęć zębowych,
54
Kwartalnik Stomatologa Praktyka Polish&English Journal for Dentists
Introduction
Most current imaging techniques in the dental
office provide 2-dimensional representations of
3-dimensional (3D) objects. However, cone-beam computed tomography (CBCT) has gained considerable acclaim worldwide in recent
years as a viable 3D imaging modality. To date
most applications of CBCT have been in fields
of implantology, oral and maxillofacial surgery, oral and maxillofacial radiology, and orthodontics. Improved spatial resolutions and more
user-friendly software programs have opened
the door for more clinicians than ever before
to use this technology. Endodontic applications
are growing in popularity. Bauman, et al. have
shown that CBCT has greater sensitivity in detecting apical periodontitis, when compared to
periapical and panoramic radiographs. In a population of 888 consecutive patients (1508 teeth) with endodontic infection, the prevalence of apical periodontitis, when comparing panoramic and periapical radiographs and CBCT,
was 17.6%, 35.3%, and 63.3%, respectively (p < .001) (Estrela, et al., 2008). With such
a strong impact already suggested in the literature, this research project describes CBCT and
its practicality as a diagnostic tool in clinical
endodontic practice. Multiple articles indicate
that CBCT may be used to evaluate root canal
TEMAT NA CZASIE
Tomografia komputerowa z wiązką stożkową w endodoncji: pole widzenia i rozdzielczość przestrzenna
Ryc. 2. Procedura zastosowana w etapie 1
Fig. 2. The procedural steps used in leg 1
56
Kwartalnik Stomatologa Praktyka Polish&English Journal for Dentists
AUTORYTETY
Wstępna ocena kliniczna wypełnień wykonanych z płynnego materiału złożonego w ubytkach niepróchnicowych
Initial clinical evaluation
of the application of flowable composite
in non-carious cavities restoration
Wstępna ocena kliniczna
wypełnień wykonanych z płynnego materiału
złożonego w ubytkach niepróchnicowych
dr n. med. Ewa Rusyan, dr n. med. Maria Dubielecka, prof. dr hab. n. med. Elżbieta Jodkowska
Z Zakładu Stomatologii Zachowawczej WUM
Kierownik Zakładu: prof. dr hab. n. med. Elżbieta Jodkowska
Praca recenzowana
Słowa kluczowe:
ubytki niepróchnicowego pochodzenia, skala Ryge’a,
materiał złożony
Key words:
non-carious cavities,
Ryge’s scale, composites
64
Streszczenie:
Autorki przedstawiły wstępną ocenę kliniczną zastosowania materiału złożonego Wave f/SDI do odbudowy ubytków niepróchnicowego pochodzenia.
Abstract:
The authors presented initial clinical evaluation of the application of Wave f/SDI composite in noncarious cavities restoration.
U
bytki niepróchnicowego pochodzenia stanowią istotny problem współczesnej stomatologii. Profesjonalne postępowanie profilaktyczno-lecznicze zależy od nasilenia i lokalizacji
zmian. W przypadku odsłonięcia zębiny, oprócz
wyeliminowania czynników etiologicznych choroby, wymagane jest postępowanie odtwórcze
i odbudowa utraconych tkanek zęba z zastosowaniem cementów szkło-jonomerowych, kompomerów oraz kompozytów uwalniających fluor (1,2).
Celem pracy była wstępna ocena kliniczna przydatności półpłynnego materiału złożonego
Wave firmy SDI, o różnym stopniu twardości,
zastosowanego łącznie z jednoskładnikowym
systemem wiążącym GO!-one tej samej firmy,
Kwartalnik Stomatologa Praktyka Polish&English Journal for Dentists
N
on-carious cavities constitute a significant
problem of contemporary dentistry. Professional prophylactic and therapeutic procedures depend on the intensity and location of
a particular lesion. In the case of denuded dentine, besides elimination of etiologic factors of
the disease, it is necessary to recreate and reconstruct the lost tooth tissues with the use of glass
ionomer cement, compomers and composites
that release fluorine (1,2).
The main aim of this work was to provide initial
clinical evaluation of the usefulness of the Wave
composite manufactured by SDI, characterised
by different levels of hardness, applied together
with the GO! single-component binding system
of the same manufacturer, in the treatment of
Ewa Rusyan, Maria Dubielecka, Elżbieta Jodkowska
w leczeniu ubytków niepróchnicowego pochodzenia, zlokalizowanych w okolicy szyjek zębów. Według informacji dołączonych przez producenta, materiał Wave charakteryzuje się: zdolnością uwalniania jonów fluoru, łatwą aplikacją, krótkim czasem wiązania (20 sekund), wysoką wytrzymałością na ściskanie, niską ścieralnością, zbliżonym do naturalnego współczynnikiem rozszerzalności termicznej, niskim skurczem polimeryzacyjnym oraz dobrymi walorami estetycznymi (3).
Materiał i metoda
Badania przeprowadzono w Zakładzie Stomatologii Zachowawczej WUM w Warszawie wśród
72 pacjentów w wieku 26-67 lat, zgłaszających
się w celu diagnostyki i leczenia. Zaawansowanie procesu określano z użyciem wskaźnika
TWI (Tooth Wear Index). Badania prowadzono
metodą „połowy ust”. Jednoimienne zęby szczęki lub żuchwy były wypełniane odpowiednio
materiałem o większej twardości zawierającym
66% nieorganicznego wypełniacza (Wave HV),
po przeciwnej stronie materiałem o mniejszej
twardości z 65% zawartością nieorganicznego
wypełniacza. Dokumentację stanowiły: karta
badania oraz zdjęcia wykonane cyfrowym aparatem fotograficznym firmy Nikon F 80 z obiektywem makro.
Ubytki opracowano konwencjonalnie, zgodnie z ogólnie przyjętymi zasadami, zwracając
szczególną uwagę na oszczędną preparację tkanek. Materiał aplikowano warstwami nie przekraczającymi 2 mm grubości i polimeryzowano światłem lampy halogenowej. Wypełnienia
opracowano bezpośrednio po założeniu wiertłami z drobnoziarnistym nasypem diamentowym, następnie wypolerowano gumkami do
kompozytów i szczotkami z pastą. Ogółem założono 178 wypełnień (32 w siekaczach, 20
w kłach, 112 w zębach przedtrzonowych i 14
w zębach trzonowych) w ubytkach, których głębokość określona za pomocą skali TWI wahała
się w granicach 2-4.
Ocenę kliniczną wypełnień z materiału Wave
przeprowadzano bezpośrednio po założeniu
AUTHORITIES non-carious cavities located near cervical margins of teeth. Based on the information provided by the manufacturer, Wave is characterised
by an ability to release fluorine ions, easy application, short binding time (20 seconds), high
resistance to compression, low abrasiveness,
close to natural thermal expansion factor, low
polymerisation contraction and good aesthetic
values (3).
Material and method
The research was conducted at the Department
of Conservative Dentistry of the Medical University of Warsaw among 72 patients aged 2667, who reported to the Department to undergo
diagnostics and treatment. Process advancement
was determined with the help of the TWI index
(Tooth Wear Index). The research was carried
out with the “half-mouth” method. Homonymous maxillary and mandibular teeth were filled
respectively with material of increased hardness
containing 66% of non-organic filler (Wave
HV) and, on the other side, with material of
decreased hardness containing 65% of nonorganic filler. The documentation comprised an
examination chart and a photograph taken with
a digital camera (Nikon F 80 with macro lens).
Cavities were processed traditionally according
to the generally approved rules. Special attention was paid to efficient preparation of tissues.
The material was applied in layers not exceeding
Według informacji dołączonych przez producenta, materiał
Wave charakteryzuje się: zdolnością uwalniania jonów fluoru,
łatwą aplikacją, krótkim czasem wiązania (20 sekund), wysoką
wytrzymałością na ściskanie, niską ścieralnością, zbliżonym do
naturalnego współczynnikiem rozszerzalności termicznej, niskim
skurczem polimeryzacyjnym oraz dobrymi walorami estetycznymi.
Based on the information provided by the manufacturer, Wave is
characterised by an ability to release fluorine ions, easy application,
short binding time (20 seconds), high resistance to compression,
low abrasiveness, close to natural thermal expansion factor, low
polymerisation contraction and good aesthetic values.
e-Dentico nr 2 (26) / 2010
65
Wpływ wybielania 35% nadtlenkiem wodoru na mikrotwardość szkliwa zębów ludzkich
Badania in vitro
AUTORYTETY
The influence of bleaching with 35% hydrogen peroxide
on the microhardness of dental enamel. In vitro studies
Wpływ wybielania
35% nadtlenkiem wodoru
na mikrotwardość szkliwa zębów ludzkich
Badania in vitro
lek. dent. Dorota Czubińska-Grodecka, dr hab. n. med. Leszek Klimek prof. nadzw.,
prof. dr hab. n. med. Danuta Piątowska
Praca finansowana przez Uniwersytet Medyczny w Łodzi z pracy własnej Nr 502-12-611.
The paper was financed by the Medical University of Lodz from own work no. 502-12-611.
Praca recenzowana
Słowa kluczowe:
mikrotwardość szkliwa,
wybielanie gabinetowe,
35% nadtlenek wodoru
Streszczenie:
Celem pracy była ocena w warunkach in vitro zmiany mikrotwardości szkliwa poddanego
zabiegowi wybielania gabinetowego 35% nadtlenkiem wodoru (Bianco Professional, Molteni, Włochy). Zęby wybielano trzykrotnie 20 minut tygodniowo i każdorazowo aktywowano światłem. Przez pozostały czas zęby przechowywano w sztucznej ślinie. Pomiaru mikrotwardości metodą Vickersa dokonano przed wybielaniem i na zakończenie trzeciego tygodnia wybielania. Badanie pokazało brak statystycznych różnic mikrotwardości szkliwa przed
i po wybielaniu.
Key words:
enamel microhardness,
in-office bleaching, 35%
hydrogen peroxide
Abstract:
The aim of this study was to evaluate in vitro the changes of dental enamel microhardness
after the application of in-office bleaching with the use of 35% hydrogen peroxide (Bianco
Professional, Molteni, Italy). The teeth were bleached three times for 20 minutes with one
week intervals and activated with light each time. They were stored in artificial saliva for the
remaining period of time. Microhardness measurements were performed with the Vickers
method prior to exposure to the bleaching agent and at the end of the third week. The study
showed lack of significant differences in enamel microhardness before and after bleaching
treatment.
70
Kwartalnik Stomatologa Praktyka Polish&English Journal for Dentists
Dorota Czubińska-Grodecka, Leszek Klimek, Danuta Piątowska
AUTHORITIES Powierzchowna aplikacja 35% nadtlenku wodoru wpływa na
mikrotwardość szkliwa zębów ludzkich, ale remineralizujące
właściwości śliny i stosowane w warunkach klinicznych związki fluoru
mogą znacznie ograniczyć szkodliwe skutki wybielania zębów.
Surface application of 35% hydrogen peroxide affects enamel
microhardness of human teeth, but the remineralising properties
of saliva and fluoride compounds used in clinical conditions can
substantially limit the adverse effects of teeth whitening.
Wstęp
Powszechnie uważa się, iż atrakcyjny wygląd ma
wpływ na osiągnięcie sukcesu zarówno w życiu osobistym, jak i zawodowym. Okolica ust
odgrywa istotną rolę już od najwcześniejszych
chwil naszego życia. Początkowo jest to funkcja samozachowawcza (oddychanie, połykanie,
krzyk), jednak z czasem staje się ona elementem
łączącym emocjonalnie ze światem (ssanie, całowanie, gryzienie). Z tego względu jama ustna
jest elementem początkowo niewerbalnej, a następnie werbalnej komunikacji z otoczeniem,
a usta, znajdujące się w centrum twarzy, decydują często o pierwszym wrażeniu wywieranym
na rozmówcy (1).
Atrakcyjny uśmiech zależy od trzech czynników:
estetyki twarzy, zębów i dziąseł. Na estetykę twarzy wpływa proporcjonalność rysów oraz wyraz
i kolor oczu. Natomiast w estetyce uzębienia znaczenie ma ilość, ale także jakość zębów (1).
Naturalny kolor zębów zależy od barwy, grubości i gęstości zębiny przeświecającej przez szkliwo, a także od grubości i gęstości szkliwa (2, 3).
Zależy również od składu chemicznego twardych tkanek zęba i stosunku ilościowego wapnia do fosforu (4).
Przed podjęciem decyzji o wybielaniu, należy ustalić etiologię przebarwienia. Jest to istotne, ponieważ od tego zależy wybór techniki
Introduction
Generally, attractive apparition influences how
successful we are in both our private and professional life. The area of lips plays a vital role
from the early moments of our lives. Initially,
lips are used for self-preservative functions
(breathing, swallowing, screaming); however,
with the passing of time, they become an element used in the emotional communication with the world (sucking, kissing, biting).
Therefore, oral cavity is used in non-verbal
communication at the beginning and later in
verbal communication with the environment,
and lips, located in the centre of a face, often
decide on the first impression we make on our
interlocutor (1).
An appealing smile is determined by three factors, i.e. facial, dental and gingival aesthetics.
Facial aesthetics is defined by the proportionality of contours as well as the expression and
colour of eyes. Meanwhile, the number as well
as quality of teeth play the most important role
in dental aesthetics (1).
Natural teeth colour depends on the hue, thickness and density of dentine showing through
enamel, as well as on the thickness and density of enamel (2, 3). It is also influenced by
the chemical composition of dental hard tissues and the quantitative relation of calcium to
e-Dentico nr 2 (26) / 2010
71
AUTORYTETY
Polekowy przerost dziąseł i utrudnione wyrzynanie zębów
– opis przypadku pacjentki leczonej cyklosporyną A
Drug-induced gingival overgrowth and teething difficulties
– case report of a patient treated by cyclosporin A
Polekowy przerost dziąseł
i utrudnione wyrzynanie zębów
– opis przypadku pacjentki leczonej cyklosporyną A
dr n. med. Małgorzata Kiernicka, lek. dent. Gabriela Podsiadła-Urban, prof. dr hab. Joanna Wysokińska-Miszczuk
Praca recenzowana
Słowa kluczowe:
polekowy przerost
dziąseł, cyklosporyna A, zespół nerczycowy, gingiwektomia
Streszczenie:
Długotrwałe stosowanie leków w różnych patologiach ogólnoustrojowych pociąga za sobą narastanie
problemów związanych z ich ubocznym działaniem. Jednym z najczęstszych powikłań obserwowanych w jamie ustnej jest polekowy przerost dziąseł, który według nowej klasyfikacji chorób przyzębia
wprowadzonej przez Amerykańską Akademię Periodontologiczną stanowi odrębną jednostkę chorobową. Może być on przyczyną zaburzeń natury estetycznej, dyskomfortu podczas mowy lub jedzenia,
a u młodszych pacjentów wiąże się z ektopią lub opóźnionym wyrzynaniem zębów. Dodatkowo trudności w utrzymaniu właściwej higieny jamy ustnej zwiększają podatność na próchnicę, zapalenia dziąseł związane z płytką nazębną lub poważniejsze choroby przyzębia. Do przerostu dziąseł zwykle prowadzą przewlekłe terapie lekami przeciwdrgawkowymi, immunosupresyjnymi i blokerami kanału wapniowego, a stopień jego nasilenia zależy od długości leczenia i indywidualnych predyspozycji pacjenta. W cięższych przypadkach odstawienie leku i dokładna higienizacja bywają niewystarczające, a jedynym rozwiązaniem pozostaje zabieg chirurgiczny.
Celem pracy była prezentacja przypadku polekowego przerostu dziąseł i jego chirurgicznego leczenia
u pacjentki z rozpoznaniem zespołu nerczycowego.
Key words:
drug-induced
overgrowth,
cyclosporine A,
nephrotic syndrome,
gingivectomy
Abstract:
Long-lasting use of medicines in different systemic pathologies results in the increase of side effects
problems. One of the most frequent complications in oral cavity is drug-induced gingival overgrowth,
which according to the new classification of periodontium implemented by the American Academy
of Periodontology constitutes a separate disease. It can be a cause of disorders of esthetic nature,
discomfort while speaking or eating, and at younger patients it is connected with ectopia or delayed
carving teeth. Additionally, problems in keeping the appropriate dental hygiene increase susceptibility
to caries, gingivitis associated with the dental plaque or major diseases of the periodontium. Chronic
therapy with anticonvulsant, immunosuppressive medicines and blocking agents of the calcium channel usually cause the gingival enlargement, and the degree of its intensity depends on the length of the
treatment and individual predispositions of the patient. In serious cases cease of taking medicine and
accurate hygiene are insufficient, and a surgery remains the only solution.
The aim of this research was to present the case of drug-induced gingival overgrowth and its surgical
treatment at a patient with diagnosed nephrotic syndrome.
82
Kwartalnik Stomatologa Praktyka Polish&English Journal for Dentists
Małgorzata Kiernicka, Gabriela Podsiadła-Urban, Joanna Wysokińska-Miszczuk
AUTHORITIES Ryc. 1. Stan dziąseł po 2 latach leczenia cyklosporyną A
Fig. 1. Conditions of gums after 2 years of cyclosporin A therapy
Ryc. 2. Uogólniony przerost dziąsła dolnego
Fig. 2. General overgrowth of lower gingiva
Ryc. 3. Przerośnięta tkanka dziąsła niemal całkowicie przykrywa korony zębów 11 i 21
Ryc. 4. Dziąsło górne od strony podniebienia twardego: wi-
Fig. 3. Overgrown gingival tissue covers crowns of teeth 11 and
Fig. 4. Upper gingiva from the side of the hard palate: only a
21 almost completely
fragment of incisal edge of tooth 11 is visible
Ryc. 5. Pantomogram pacjentki: korony zębów 11 i 21 widocz-
Ryc. 6. Gingiwektomia: usunięcie nadmiarów dziąsła i odsłonięcie koron zębów 11 i 21
ne już poza kością wyrostka zębodołowego
Fig. 5. Patient’s orthopantomogram: crowns of teeth 11 and 21
visible just above the alveolar process bone
doczny jedynie fragment brzegu siecznego zęba 11
Fig. 6. Gingivectomy: removing excessive amounts of gums and
uncovering the crowns of teeth 11 and 21
e-Dentico nr 2 (26) / 2010
87
PRAKTYKA
Obustronnie całkowicie zatrzymane czwarte zęby trzonowe
Bilateral totally impacted
fourth molars
Obustronnie całkowicie
zatrzymane czwarte zęby trzonowe
dr hab. n. med. Anna Janas
Praca finansowana przez Uniwersytet Medyczny w Łodzi w ramach działalności statutowej nr 503 – 2148-1.
Financed by Medical University of Lodz within the scope of statute activity no. 503 – 2148-1.
Praca recenzowana
94
Słowa
kluczowe:
czwarte zęby
trzonowe
Streszczenie:
W pracy opisano przypadek 27-letniego pacjenta, który zgłosił się celem konsultacji z powodu
dolegliwości bólowych o typie nerwobólu w obrębie trzeciej gałęzi nerwu trójdzielnego po stronie
prawej i lewej. Na wykonanym zdjęciu pantomograficznym stwierdzono obustronnie całkowicie
zatrzymane czwarte zęby trzonowe. W znieczuleniu ogólnym w procedurach chirurgii jednego dnia
wykonano ich usunięcie. W badaniach kontrolnych nie obserwowano nawrotu choroby.
Key words:
fourth molars
Abstract:
The article presents a case of a 27-year-old male, who reported for consultation due to
trigeminal neuralgia type pain on the right and left side. During radiological examination,
totally retained bilateral fourth molars were detected. In general anaesthesia, the teeth were
surgically removed during a single-day hospitalisation. No relapse was observed during
a control examination.
Kwartalnik Stomatologa Praktyka Polish&English Journal for Dentists
Anna Janas
W
praktyce stomatologicznej stosunkowo rzadko spotyka się nadliczbowe zęby
trzonowe, których częstość występowania jest
określana od 0,02 do 0,3%. Mogą one występować w uzębieniu szczęki i żuchwy. Jednak
częściej autorzy (1,2,3) stwierdzają ich lokalizację w szczęce. Tylko nieliczni (4) dowodzą o całkowicie zatrzymanych zębach nadliczbowych
pozatrzonowych – dysmolarach w części zębodołowej żuchwy, umiejscowionych w łuku poza
zębami mądrości.
Celem pracy było przedstawienie opisu przypadku rzadko występujących obustronnie całkowicie zatrzymanych czwartych zębów trzonowych.
Opis przypadku
Pacjent 27-letni, zgłosił się do naszego szpitala z powodu obustronnych dolegliwości bólowych o charakterze nerwobólu w obrębie trzeciej gałęzi nerwu trójdzielnego. Początek choroby rozpoczął się około 4 tygodni przed przybyciem do leczenia. Bóle były stałe, ze zmiennym natężeniem, nieraz występowały w czasie
snu. Z tego powodu chory przyjmował antybiotyki i leki przeciwzapalne, zlecone przez lekarza rodzinnego. Brak poprawy w zastosowanym leczeniu skłonił pacjenta do bardziej radykalnej terapii.
Badaniem zewnątrzustnym nie obserwowano odchyleń od stanu prawidłowego. W badaniu wewnątrzustnym w okolicy prawego i lewego trójkąta zatrzonowcowego stwierdzono niewielką bolesność palpacyjną bez stanu zapalnego. Uzębienie pełne. Higiena jamy ustnej prawidłowa. Stan ogólny chorego był dobry. Na
wykonanym zdjęciu pantomograficznym dwa,
symetryczne, całkowicie zatrzymane czwarte zęby trzonowe widoczne były jako wyraźne
ogniska osteosklerotyczne w obrębie otaczającej
tkanki kostnej i zębów (ryc. 1).
Badaniem radiologicznym oceniano ich lokalizację, położenie do zębów sąsiednich
PRACTICE I
n dental practice, supernumerary molars are
observed very rarely and their occurrence is
estimated to total from 0.02 to 0.3%. They can
occur in both maxillary and mandibular positions.
However, authors (1,2,3) more often diagnose
supernumerary molars in maxillary positions.
Only some of them (4) record totally retained
supernumerary non-molars in the alveolar part
of the mandible, located in the arch beyond wisdom teeth.
The main aim of the article is to present a case
study of rarely occurring bilateral and totally retained fourth molars.
Case study
A 27-year-old male patient reported to our hospital due to bilateral painful ailments of trigeminal neuralgia type. The disease had started
some 4 weeks before the patient decided to visit
the hospital and undergo treatment. The pain
was constant, with varied intensity, sometimes
also during sleep. Therefore, the patient was taking antibiotics and anti-inflammatory drugs
prescribed by a general practitioner. Lack of improvement after the applied treatment forced
the patient to undergo a more radical therapy.
Należy podkreślić, że nerwoból objawowy (neuralgia
symptomatica) nerwu trójdzielnego może występować z wielu
przyczyn miejscowych, wśród których należy wymienić: zapalenie
miazgi, zębiaki, utrudnione wyrzynanie dolnego zęba mądrości,
pozostawione po usunięciu ostre brzegi zębodołu, torbiele, wadliwie
wykonane wypełnienia ubytków próchnicowych lub protezy, zrosty
bliznowate obejmujące gałęzie nerwu trójdzielnego, choroby zatok
bocznych nosa, ucha środkowego i inne.
It needs to be emphasised that symptomatic neuralgia (neuralgia
symptomatica) of trigeminal nerve can occur for many topical reasons,
which include among others pulp inflammation, enamel nodule,
hindered eruption of a lower wisdom tooth, sharp alveolar edges after
an extraction, cysts, improper filling of carietic cavities or prostheses,
cicatrical synechia covering trigeminal nerve branches, as well as
diseases of nasal lateral sinuses, middle ear and other diseases.
e-Dentico nr 2 (26) / 2010
95
PRAKTYKA
Systemowa antybiotykoterapia w chorobach przyzębia
Systemic Antibiotic Therapy
in Periodontal Diseases
Systemowa antybiotykoterapia
w chorobach przyzębia
lek. dent. Karolina Thum-Tyzo, lek. med. Bartłomiej Tyzo, lek. dent. Ewa Tomaszek,
prof. dr hab. n. med. Joanna Wysokińska-Miszczuk
Praca recenzowana
Słowa
kluczowe:
systemowa antybiotykoterapia, choroby
przyzębia, bakterie
Streszczenie:
Periodontitis to zapalenie przyzębia o złożonej etiopatogenezie charakteryzujące się postępującą zapalną destrukcją struktur otaczających ząb i utrzymujących go w zębodole. Przyczyn chorób przyzębia jest wiele. Główną rolę odgrywają bakterie patogenne dla tkanek przyzębia; należą do nich
przede wszystkim Gram-negatywne bakterie beztlenowe. Do podstawowych metod leczenia periodontitis zaliczamy terapię mechaniczną polegającą na usuwaniu złogów nad- i poddziąsłowych (scaling) oraz opracowaniu korzeni zębów (root planing). W razie nieskuteczności takiej terapii leczenie
można wspomóc antybiotykoterapią miejscową lub ogólną. Celem pracy jest analiza wskazań do antybiotykoterapii i jej efektów w chorobach przyzębia na podstawie zgromadzonego piśmiennictwa.
Key words:
systemic antibiotic
treatment, periodontal diseases, bacteria
Abstract:
Periodontitis is an inflammation of the periodontium of multi-factorial origin. It is characterised by
progressive inflammatory destruction of the structures supporting the teeth and keeping them in
the sockets. There are many causes of periodontal diseases. Periodontal pathogens, especially Gramnegative anaerobic bacteria, play a major role in periodontitis. Mechanical debridement involving
elimination of supra- and subgingival biofilm (scaling) with debridment of dental roots (root planing) is the basic method in the treatment of periodontitis. If this treatment is ineffective, it may
be reinforced by the use of local or systemic antibiotics. The aim of the study is to analyse indications for the application of antibiotics in the treatment of periodontitis as well as the effects of this
therapy on the basis of the collected literature.
100
Kwartalnik Stomatologa Praktyka Polish&English Journal for Dentists
Karolina Thum-Tyzo, Bartłomiej Tyzo, Ewa Tomaszek, Joanna Wysokińska-Miszczuk
C
horoby przyzębia są bardzo rozpowszechnioną w Polsce infekcją tkanek otaczających i utrzymujących ząb w zębodole. Zapalenia przyzębia zyskują coraz więcej na znaczeniu w dzisiejszych czasach i zwracają szczególną
uwagę lekarzy z powodu ich ogromnego wpływu na zdrowie całego organizmu (1, 2). Etiopatogeneza periodontitis jest bardzo złożona.
Główną przyczyną chorób przyzębia są bakterie
bytujące w jamie ustnej. Bakterie, nawet te patogenne dla przyzębia, same nie są jednak w stanie wywołać zapalenia. W tym celu potrzebne
są inne czynniki ułatwiające zainicjowanie zapalenia, jak np. obniżona odporność organizmu.
Zakłócenie równowagi między drobnoustrojami oddziałującymi na tkanki przyzębia i mechanizmami obronnymi gospodarza warunkuje periodontitis. Odpowiedź immunologiczna organizmu może być również modyfikowana przez
czynniki, na które pacjent nie ma wpływu (tzw.
determinanty) oraz przez właściwe czynniki ryzyka, takie jak stres, palenie tytoniu, osteoporoza, czy też cukrzyca (3).
W jamie ustnej w warunkach fizjologicznych
żyje wiele gatunków bakterii; są to głównie bakterie tlenowe. W kieszeniach przyzębnych występuje około 500 gatunków, z czego tylko niektóre z nich w sprzyjających warunkach są patogenne dla przyzębia (4, 5) (tab. I); należą do
nich przede wszystkim Gram-negatywne bakterie beztlenowe takie jak: Actinobacillus actinomycetemcomitans, Porphyromonas gingivalis,
Tannerella forsythia, Treponema denticola, Fusobacterium nucleatum, Prevotella intermedia,
Eikenella corrodens. Podstawowym sposobem
leczenia periodontitis jest terapia mechaniczna
polegająca na usuwaniu złogów nad- i poddziąsłowych (scaling) oraz opracowaniu korzeni zębów (root planing). Głównym celem tej terapii
jest redukcja bakterii żyjących w płytce nazębnej i głęboko poddziąsłowo w kieszeniach przyzębnych. Czasami jednak zwykła terapia mechaniczna jest niewystarczająca z powodu zasiedlania przez bakterie miejsc trudno dostępnych tym zabiegom (6, 7). Tradycyjną metodę
PRACTICE P
eriodontal diseases constitute a very common in Poland infection of the tissues supporting the teeth and keeping them in the sockets. Periodontitis is becoming increasingly more
important in contemporary times and focuses
the attention of dental practitioners due to its
enormous influence on the health condition
of the entire organism (1, 2). Etiopathogenesis
of periodontitis is very complex. The bacteria
residing inside oral cavity are the main reason
for the development of periodontal diseases.
However, the bacteria, even the ones that have
a pathogenic affect on periodontium, are not
able to cause inflammation on their own. Other
factors facilitating inflammation initiation are
required, e.g. reduced immunity of an organism. Disturbing the equilibrium between the
microorganisms affecting periodontium tissues
and the host’s defence mechanisms conditions
the formation of periodontitis. Organism’s immunological response can be also modified by
the factors that are beyond patient’s control (the
so-called determinants) and by proper risk factors such as stress, smoking tobacco, osteoporosis or diabetes (3).
Many species of bacteria, especially aerobic
bacteria, inhabit an oral cavity in physiological
conditions. There are some 500 species of microorganisms in teeth sockets, out of which only
a few have a pathogenic influence on periodontium in favourable conditions (4, 5) (table I).
They include mainly Gram-negative anaerobic
Zaletą antybiotykoterapii ogólnej jest m.in. szeroki zakres działania
leków oraz działanie poza tkankami przyzębia. Przy pomocy
antybiotykoterapii miejscowej osiągane jest natomiast wysokie
stężenie terapeutyczne w płynie dziąsłowym, ze względu na to, że
antybiotyk jest aplikowany bezpośrednio do kieszeni przyzębnej.
A wide range of applications and action outside periodontal tissues
are the main advantages of an antibiotic therapy. On the other hand,
high therapeutic concentration in gingival fluid is achieved with
the local application of antibiotics because a given drug is applied
directly into a periodontal socket.
e-Dentico nr 2 (26) / 2010
101
PRAKTYKA
Pozioma szyna okluzyjna Front-Jig NTI-tss
Skuteczna innowacja w leczeniu dysfunkcji stawu skroniowo-żuchwowego
Front-Jig NTI-tss horizontal occlusal splint
Effective innovation in the treatment
of temporomandibular joint dysfunction
Pozioma szyna okluzyjna
Front-Jig NTI-tss
Skuteczna innowacja w leczeniu dysfunkcji
stawu skroniowo-żuchwowego
dr Horst Kares
Słowa
kluczowe:
zaburzenia czynności
mięśni żujących i stawów skroniowo-żuchwowych, szyna
NTI-tss, szyna Front-Jig NTI-tss
Streszczenie:
Bóle głowy i twarzy często współtowarzyszą zaburzeniom czynności mięśni żujących i stawów skroniowo-żuchwowych (SSŻ) w ramach dysfunkcji czaszkowo-żuchwowej (z ang. CMD). Spektrum leczenia stomatologicznego szynami nagryzowymi zostało poszerzone o nową metodę wykorzystującą poziomą szynę Front Jig (z poziomą, przednią płaszczyzną nagryzową), w której, w przeciwieństwie do innych szyn nagryzowych, siła skurczu mięśni unoszących żuchwę może być zredukowana o 70%.
Key words:
disorders of masseter
muscles and temporomandibular joints
(TMJ), NTI-tss splint,
Front-Jig NTI-tss
splint
Abstract:
Headaches and facial pain often accompany functional disorders of masseter muscles and temporomandibular joints (TMJ) with craniomandibular dysfunction (CMD). The range of applications
of dental overjet splints has been extended with a new method based on the use of a horizontal
Front-Jig splint (with a horizontal frontal bite plane), in which, as opposed to other overjet splints,
the force of the muscles in charge of lifting the mandible can be reduced by 70%.
112
Kwartalnik Stomatologa Praktyka Polish&English Journal for Dentists
Horst Kares
PRACTICE W
iele międzynarodowych badań potwierdziło skuteczność szyn NTI-tss stosowanych w przypadkach bólu mięśni żucia i mięśni
głowy, a także w przypadku napięciowych bólów głowy i migreny. Innymi ważnymi wskazaniami dla lekarza stomatologa jest bruksizm
u pacjentów periodontologicznych, protetycznych, ortodontycznych i implantologicznych
oraz relaksacje mięśni przed ustaleniem zwarcia. Każdy lekarz powinien być w stanie leczyć
swych pacjentów przy użyciu tego prostego, niedrogiego i skutecznego systemu.
Wprowadzenie
Bóle w obrębie głowy i twarzy występują coraz częściej ze względu na wzrastające obciążenia w życiu osobistym, zawodowym czy szkolnym, jak również z powodu nasilającego się braku aktywności fizycznej. Czynnikami ryzyka są
również parafunkcje zwarciowe oraz nieprawidłowości w ustawieniu zębów, które mogą prowadzić do przekroczenia zdolności adaptacyjnych układu czaszkowo-żuchwowego. Sprawdzone już spektrum leczenia stomatologicznego szynami zwarciowymi zostało wzbogacone
o nową metodę wykorzystującą poziomą szynę
Front-Jig – szynę typu NTI-tss (z ang. Nociceptive Trigeminal Inhibition-tension suppresion system). W przeciwieństwie do innych szyn, w systemie tym periodontalne zakończenia nerwu
trójdzielnego stymulowane są za pośrednictwem
bodźców nocyceptywnych przez punktowe obciążanie siekaczy. Prowadzi to w rezultacie do inhibicji motorycznej aktywności w rdzeniowym
jądrze n. trójdzielnego. Ten efekt redukuje intensywność skurczu mięśni unoszących żuchwę
aż do 70%, co zostało potwierdzone przez szereg
międzynarodowych badań, a w roku 2001 szyna ta została dopuszczona do stosowania przez
amerykańską agencję Food and Drug Administration (FDA) do zapobiegania i leczenia migreny. Ten niedrogi system przekonuje do siebie prostotą stosowania i doskonałą akceptacją
przez pacjentów (compliance). Wskazaniami do
jej stosowania są bruksizm, bóle mięśni żujących
M
any international research studies have
confirmed the effectiveness of NTI-tss
splints applied in the case of masseter muscle
and head muscle pains, as well as tension headaches and migraine. Bruxism in periodontal,
prosthetic, orthodontic and implantological
patients together with muscle relaxation before
occlusion determination are other important indications a dental practitioner should consider.
Every dentist should be able to treat his or her
patients with the use of this simple, fairly inexpensive and efficient system.
Bóle w obrębie głowy i twarzy występują coraz częściej ze względu
na wzrastające obciążenia w życiu osobistym, zawodowym czy
szkolnym, jak również z powodu nasilającego się braku aktywności
fizycznej. Czynnikami ryzyka są również parafunkcje zwarciowe oraz
nieprawidłowości w ustawieniu zębów, które mogą prowadzić do
przekroczenia zdolności adaptacyjnych układu czaszkowo-żuchwowego.
Headaches and facial pain occur increasingly more often due
to increased tension and stress in personal and professional life
or at school, as well as because of escalating lack of physical
activity. Moreover, risk factors include occlusal parafunctions and
irregularities in teeth positioning, which may lead to exceeding the
adaptation capabilities of the craniomandibular system.
e-Dentico nr 2 (26) / 2010
113
PRAKTYKA
Ząb wynicowany
Dens evaginatus
Ząb wynicowany
dr n. med. Piotr Ciesielski, lek. dent. Joanna Mazurkiewicz
Praca recenzowana
Słowa kluczowe:
ząb wynicowany,
guzek szponiasty
Streszczenie:
Dens evaginatus jest rzadką anomalią rozwojową polegającą na występowaniu dodatkowej, guzkopodobnej struktury na powierzchni podniebiennej siekaczy (guzek szponiasty) lub na powierzchni żującej zębów przedtrzonowych. Obecność tego tworu może prowadzić do różnych powikłań: przedwczesnych kontaktów, urazów zgryzowych, starcia lub odłamania nieprawidłowego guzka i martwicy miazgi. Artykuł jest przeglądem piśmiennictwa dotyczącym diagnostyki i leczenia zęba wynicowanego.
Key words:
dens evaginatus,
talon cusp
Abstract:
Dens evaginatus is a rare developmental anomaly characterised by the presence of an accessory cusplike structure on the palatal surface of the incisors (talon cusp) or occlusal surface of the premolar
teeth. It can lead to different clinical problems such as premature contacts, occlusal trauma, wearing
off or fracture of the accessory cusp resulting in pulpal exposure and loss of vitality of the affected
tooth. Early diagnosis and treatment provide the greatest opportunity for pulp necrosis prophylaxis.
This article is a literature review of several clinical cases of dens evaginatus.
Z
ąb wynicowany (dens evaginatus) jest rzadką
anomalią rozwojową, występującą zarówno
w obrębie zębów mlecznych, jak i stałych (1,2,3).
Nieprawidłowość ta polega na obecności dodatkowej, guzkopodobnej struktury na powierzchni
korony zęba (ryc. 1, 2), bez zaburzeń w budowie
korzenia (3,4,5). W literaturze naukowej można spotkać nieliczne wzmianki o przypadkach
klinicznych dotyczące głównie zębów przednich
oraz przedtrzonowych (1,3,6).
Pierwsze doniesienie o dodatkowej strukturze
podobnej do rogu na powierzchni podniebiennej lewego siekacza szczęki opublikował Mitchel w 1892 r. (1,3). W obrębie przedtrzonowców ząb wynicowany jest nazywany przedtrzonowcem Leonga (Leong’s premolar), a w zębach
126
Kwartalnik Stomatologa Praktyka Polish&English Journal for Dentists
D
ens evaginatus is a rare developmental
anomaly occurring in the vicinity of both
deciduous teeth as well as permanent teeth
(1,2,3). This anomaly is connected with the
presence of an accessory cusp-like structure on
the surface of tooth’s crown (fig. 1, 2) without
any disorders in the structure of the root (3,4,5).
In scientific literature, we can encounter a few
references to clinical cases concerning mainly
front teeth and premolars (1,3,6).
The first reports on an accessory structure resembling a horn on the palatal surface of the left
maxillary incisor were published by Mitchel in
1892 (1,3). In the area of premolars, dens evaginatus is called the Leong’s premolar, whereas it
BADANIA
Wiedza pacjentów na temat rakotwórczego wpływu wirusa HSV (herpes simplex) na powstawanie raka wargi
Patients’ knowledge on the carcinogenic
influence of HSV virus (herpes simplex)
on the formation of lip cancer
Wiedza pacjentów na temat
rakotwórczego wpływu wirusa HSV
(herpes simplex)
na powstawanie raka wargi
dr n. med. Konrad Wroński, dr n. med. Roman Bocian, dr n. ekon. Adam Depta
Praca recenzowana
136
Kwartalnik Stomatologa Praktyka Polish&English Journal for Dentists
EDUKACJA Znalezione w sieci
S
kazani przez kilka miesięcy w roku na przenikliwy chłód i stalowe niebo nad naszymi głowami, często zazdrościmy mieszkańcom południowej Europy ich optymizmu i witalności. Może
się jednak okazać, że radość życia Włochów, Hiszpanów czy
mieszkańców krajów Maghrebu ma swe źródło nie tylko w łagodniejszym klimacie i obfitości dni słonecznych. Hiszpańscy badacze z Uniwersytetu w Las Palmas oraz Uniwersytetu Navarra w Pampelunie przeprowadzili zakrojone na szeroką skalę badania, których celem było wykazanie pozytywnego wpływu diety śródziemnomorskiej na stan psychoemocjonalny osób cierpiących na depresję. A jak się okazuje, spożywanie potraw, w których składzie znajdują się warzywa, owoce, rośliny strączkowe,
ziarna zbóż, ryby, owoce morza, obficie zakrapiane zawierającą serotoninę oliwą z oliwek o 30% ogranicza ryzyko rozwoju
depresji. Z łącznej grupy 10 tys. uczestników badań, obserwacji poddano 480 pacjentów (324 kobiet i 156 mężczyzn), u których w ciągu czterech lat trwania eksperymentu zdiagnozowano
nowe przypadki depresji.
Wyniki prowadzonych badań w następujący sposób skomentował prof. Miguel Martinez-Gonzalez z Uniwersytetu Navarra:
„Wiemy już, że dieta śródziemnomorska zmniejsza ryzyko cho-
Dieta śródziemnomorska
uchroni przed depresją
rób układu krążenia, a u pacjentów cierpiących na depresję obserwuje się podwyższony poziom tych samych cytokin pozapalnych. W obliczu rosnącej liczby osób cierpiących na depresję,
30-procentowe obniżenie ryzyka ma istotne znaczenie.”
Wyniki badań ogłoszono drukiem w „Journal of the American
Medical Association”.
Środki przeciwbólowe znieczulą
...Twój słuch?
dzili badania, w których udział wzięło 26 tys. osób. Ochotnicy,
przez 18 lat w dwuletnich odstępach, wypełniali odpowiedni
formularz uwzględniający częstość zażywania leków, stopień
dolegliwości słuchowych oraz inne czynniki (psychologiczne,
medyczne i społeczne).
„American Journal of Medicine” informuje, że częste przyjmowanie leków przeciwbólowych może prowadzić do osłabienia,
a nawet utraty słuchu. W grupie zwiększonego ryzyka znajdują
się przede wszystkim mężczyźni poniżej 60. roku życia.
Aspiryna, paracetamol i ibuprofen to powszechnie stosowane środki uśmierzające ból. Specjaliści sugerowali, że pierwszy z nich może powodować problemy ze słuchem, jednak
działanie ototoksyczne paracetamolu i ibuprofenu nie było dotąd znane. Naukowcy z uniwersytetów Harvarda i Vanderbilt,
współpracując z dwiema placówkami szpitalnymi, przeprowa-
156
Kwartalny Niezbędnik Stomatologa Praktyka Polish&English Journal for Dentists
Badania dowiodły, że mężczyźni przed 60. rokiem życia,
przyjmujący regularnie aspirynę, są o 33% bardziej narażeni
na niebezpieczeństwo utraty słuchu niż ich rówieśnicy, którzy
unikają zażywania tego leku. Badacze wykazali jeszcze większą
szkodliwość paracetamolu, który dwukrotnie zwiększa ryzyko utraty słuchu, przy czym jego działanie ototoksyczne słabnie wraz z wiekiem. Najgroźniejszy dla słuchu okazuje się być
ibuprofen, który u osób poniżej 50. roku życia zwiększa ryzyko utarty słuchu o 62%, między 50. i 60. rokiem życia o 32%,
natomiast po sześćdziesiątce o 16%.
W Stanach Zjednoczonych utrata słuchu dotyka ponad 36 milionów obywateli tego kraju (1/3 stanowią osoby pomiędzy
40. a 50. rokiem życia). Problemy ze słuchem, nawet te najbardziej łagodne, mogą prowadzić do przykrych konsekwencji, mianowicie izolacji społecznej czy depresji.
PERYSKOP Pomimo określonego parytetu nie ma zbyt dużej liczby dentystów chętnych do pracy w organach
samorządowych
Pomimo określonego parytetu
nie ma zbyt dużej liczby dentystów
chętnych do pracy w organach samorządowych
Despite the agreed parity, not many dental practitioners
are willing to work in self-government bodies
rozmowa z prezesem Naczelnej Rady Lekarskiej dr. n. med. Maciejem Hamankiewiczem
interview with Doctor Maciej Hamankiewicz, Chairperson of the Supreme Medical Council
S
kąd pomysł na studiowanie medycyny? To może
wpływ rodziców, czy też wyłącznie Pańska decyzja?
Moi rodzice nie byli w żaden sposób związani z medycyną, ale ja od dzieciństwa chciałem leczyć. W szkole podstawowej zamierzałem być weterynarzem. W szkole średniej duży wpływ na decyzję, że lepiej zostać lekarzem, miał
mój ojciec chrzestny, dr Stanisław Mucha – pediatra, prowadzący oddział dziecięcy w pobliskim szpitalu. Obserwowałem jego postawę, zachowanie i sposoby leczenia. Imponował mi. Powiedział kiedyś: ...Jeśli chcesz leczyć zwierzęta,
to pamiętaj, że wśród nich jest i homo sapiens i może lepiej to
właśnie jemu bardziej się poświęcić. I tak zostało. W drugiej
klasie liceum już chciałem leczyć ludzi.
Od kilkunastu lat działa Pan w lekarskim samorządzie. Ma Pan już dosyć leczenia chorych?
Już Pańskie pytanie sugeruje, że izba lekarska jest gniazdem lekarzy, którzy nie zajmują się leczeniem, bo stwierdzili, że bardziej nadają się do administracji. Nic bardziej
błędnego! Przedstawiciel samorządu zawodowego musi
znać problemy ludzi wykonujących ten zawód. Lekarz
pracujący w samorządzie lekarskim nie powinien w żadnym wypadku rezygnować z wykonywania zawodu lekarza. Ma na co dzień leczyć chorych i być w samym środku systemu ochrony zdrowia. Powinien też na bieżąco poszerzać swoją wiedzę i świecić przykładem w ilości punktów edukacyjnych.
158
Kwartalnik Stomatologa Praktyka Polish&English Journal for Dentists
W
hy did you decide to study medicine? Was it under
the influence of your parents or perhaps you made
this decision independently?
My parents had nothing to do with medicine at all, but as
long as I remember I always wanted to treat people. When
I was in primary school, my dream was to become a vet. Later,
in secondary school, my godfather, paediatrician Stanisław
Mucha, who was in charge of the paediatric department at
a local hospital, had a huge influence on me wanting to be
a doctor. I was observing his attitude, behaviour and treatment methods. His figure made an enormous impression on
me. Once, he said: ...If you want to treat animals, remember
that a homo sapiens is one of them and perhaps it would be
a better idea to devote your life to treating people. And that
was how I decided to become a physician. I made up my
mind in the second grade of secondary school.
You have been actively working in the medical self-government for many years. Are you fed up with treating patients?
Your question already suggests that a medical chamber
is a place full of physicians who no longer treat people,
because they’ve decided they are more suitable to work in
administration. Nothing more illusory! A professional selfgovernment representative must know the problems of people
who practise a given profession. A physician who works in
a medical self-government should under no circumstances
resign from practising medicine. They should treat people
on a regular basis and be in the very centre of the health
PERYSKOP Gabinet higieny – ocena pracy higienistek poprzez badanie przeprowadzone w ramach projektu
„Tajemniczy Pacjent”
Gabinet higieny
– ocena pracy higienistek poprzez badanie
przeprowadzone w ramach projektu „Tajemniczy Pacjent”
Dental hygiene office – hygienist performance evaluation
during a “Mystery Patient” project
Mariusz Oboda
J
eżeli głodnemu dasz rybę, to nakarmisz go raz. Jeżeli dasz
mu wędkę i nauczysz łowić – nakarmisz go na całe życie.
Jeżeli usuniesz pacjentowi kamień i nie zmienisz jego nawyków dotyczących higieny, to dasz mu jednorazową korzyść. Jeżeli zmienisz jego nawyki, to dasz mu korzyść na
resztę życia.
Ten artykuł prezentuje badania i obserwacje Omd w obszarze strategii działania higienistek w gabinetach higieny.
Miarą skuteczności działań są efekty. W tym kontekście poziom próchnicy u statystycznego Polaka jest miarą świadomości społeczeństwa w zakresie profilaktyki. Przeprowadzone na zlecenie Omd badanie wykazało, że tylko nieliczna
(kilkanaście procent) grupa osób, spośród nieomal setki badanych, miała świadomość roli i znaczenia, jaką w praktyce stomatologicznej pełni lub może pełnić higienistka stomatologiczna. Wielu osobom kojarzyło się to z panią, która
w szkole ważyła i mierzyła, innym z asystowaniem lekarzowi.
164
Kwartalnik Stomatologa Praktyka Polish&English Journal for Dentists
I
f you give fish to a hungry man, you will feed him once.
If you give the same man a fishing rod and teach him to
fish, you will feed him for the rest of his life.
If you remove tartar and do not change a patient’s hygienic
habits, you will help him only once. If you change the
patient’s habits, you will help him for the rest of his life.
This article presents Omd’s research studies and observations
of the strategies used by hygienists in dental hygienic offices.
Effects determine the effectiveness of action. In this context,
a statistical Pole’s level of caries is a reflection of the society’s
awareness in the field of prophylaxis. A study ordered by
Omd showed that only an insignificant (a dozen or so percent) group of people, out of almost a hundred who took
part in the research, were aware of the role and importance
of a dental hygienist in a dental practice. Many people associated a hygienist with a lady who used to measure and
weigh children at school or a person who assists a physician.
ŁÓ
ZA
Ż
O
K
U
R
LA
Y
3
D
White box – Opakowanie promocyjne z sanitazerem
tylko dla lekarza stomatologa w specjalnej cenie
zestaw zawiera:
• szczoteczkę FlexCare+
• sanitazer UV (oczyszczanie wymiennych głowic z bakterii za pomocą
promieniowania UV, dodatkowo sanitazer wyposażony jest w zintegrowaną
ładowarkę oraz schowek na dodatkowe głowice)
• 2 głowice myjące • ładowarkę podróżną • etui podróżne
www.sonicaredlastomatologa .pl
PERYSKOP Trudny pacjent w gabinecie stomatologicznym
Trudny pacjent
w gabinecie stomatologicznym
A difficult patient in a dental office
Dr n. ekon. Magdalena Szumska
T
rudny pacjent w gabinecie stomatologicznym jest zagadnieniem ciągle aktualnym. W świetle dojrzałości informacyjnej współczesnego Polaka i dzięki wpływom mediów
– pacjent staje się klientem coraz bardziej wymagającym. Generuje konieczność traktowania jego samego jako siły, która może pomóc rynkowo lekarzowi czy klinice lub poważnie
zaszkodzić, choćby poprzez formułowanie wypowiedzi na forach internetowych. Kim zatem jest trudny pacjent – klient?
Trudny pacjent to – według lekarzy, higienistek i asystentek oraz recepcjonistek – osoba problematyczna.
Trudny pacjent tworzy problemy poprzez swoje postawy, zachowanie czy też kontekst sytuacyjny.
Ogólnie ujmując, pacjent przychodzi do dentysty z niezaspokojonymi, wielorakimi potrzebami, często nieartykułowanymi, ukrytymi. Lekarz dentysta realizuje działanie nazywane usługą stomatologiczną, choć często pomija potrzeby pacjenta inne niż tzw. wyleczenie – usunięcie problemu dentystycznego. Posługuje się określonym
172
Kwartalnik Stomatologa Praktyka Polish&English Journal for Dentists
A
difficult patient in a dental office is still a subject of
current interest. In the light of contemporary Pole’s
informational maturity and under the influence of media,
a patient is becoming an increasingly demanding customer.
They generate the necessity of being treated as a force which
can either help a dental practitioner or a clinic in the market or
have a negative influence on their operations, for example by
posting messages and expressing opinions on online message
boards. Thereby, what a difficult patient/customer is like?
A difficult patient, according to dental practitioners,
hygienists, assistants and receptionists, is a person who
causes problems. A difficult patient causes problems by
the way they behave and act or based on a situational
context.
Generally speaking, a patient enters a dental office with
a multitude of unfulfilled needs, which are often hidden
or have not been articulated yet. A dental practitioner carries out operations referred to as dental services, although
Magdalena Szumska
językiem, rzadziej zwracając uwagę na symbolikę swego języka, reakcje pacjentów, psychologię uśmiechu, własną zdolność do sterowania wrażeniem, czy budowania zaangażowania u pacjentów. Sam pacjent posługuje się stereotypami
w myśleniu i osądzaniu, jest obciążony efektem minionych
doświadczeń, nie zawsze przychodzi z właściwym nastawieniem. Zespół potrzeb oraz zachowań pacjentów prowadzi do ujawnienia się stanów trudnych w relacjach pacjent – lekarz, które są nazywane zwyczajowo „trudnymi pacjentami”.
Najczęstsze problemy zachowawcze i sytuacyjne z trudnymi klientami gabinetów stomatologicznych dotyczą następujących grup pacjentów:
1.pacjent bólowy
2.pacjent kosztowy
3.pacjent rabatowy
4.pacjent windykacyjny
5.pacjent – dziecko
6.pacjent – kobieta w ciąży
7.pacjent nastoletni
8.pacjent zbiorowy
9.pacjent nieświadomy błędów własnych
10. pacjent niehigieniczny
11. pacjent podważający kompetencje
12. pacjent opiniotwórczy
13. pacjent wyedukowany
14. pacjent roszczeniowy
15. pacjent arogancki
16. pacjent agresywny
17. pacjent milczący i obojętny
18. pacjent niekulturalny
19. pacjent źle zarządzający czasem
20. pacjent zestresowany
Każdy z tych typów trudnych klientów jest szczegółowo opisany w książce dr n. ekon. Magdaleny Szumskiej pt.: „Trudny
pacjent”, skierowanej przede wszystkim do lekarzy, ale również do asystentek-higienistek oraz pracowników recepcji.
Aby w pełni zrozumieć, jak ważne jest zarządzanie trudnymi sytuacjami z pacjentem stomatologicznym, warto zgłębić wiedzę, która odpowiada na pytania:
Pacjent przychodzi do dentysty z niezaspokojonymi,
wielorakimi potrzebami, często nieartykułowanymi,
ukrytymi.
A patient enters a dental office with a multitude of
unfulfilled needs, which are often hidden or have not
been articulated yet.
PERISCOPE the patient’s needs other than the so-called treatment or
elimination of a dental problem are often omitted. A dentist uses a specific form of jargon and rarely pays attention
to the symbolism of their language, patient’s reactions,
the psychology of a smile, as well as own capabilities of
steering impressions or building patient’s engagement and
involvement. When thinking and judging, patient themselves use stereotypes, are under the influence of previous
experiences do not come to a dental office with a proper
attitude from the very start. A particular set of needs and
ways of patient’s behaviour lead to difficult situations in
the patient – dental practitioner relations, often referred
to as “problems with a difficult patient.”
The most common behavioural and situational problems
connected with difficult patients in a dental office concern
the following groups of patients:
1.an aching patient
2.an indebted patient
3.a discount-oriented patient
4.a recovery-oriented patient
5.a child patient
6.a pregnant woman patient
7.a teenage patient
8.a collective patient
9.a patient unaware of their own mistakes
10. a non-hygienic patient
11. a discrediting patient
12. an opinion-forming patient
13. an educated patient
14. a demanding patient
15. an arrogant patient
16. an aggressive patient
17. a silent and indifferent patient
18. an unpleasant patient
19. a patient with bad time organisation
20. a stressed out patient
Each type of difficult patients has been presented and described in detail in Dr. Magdalena Szumska’s book entitled
“A Difficult Patient” (Trudny pacjent), written especially
for doctors and dental practitioners, but also for assistants,
hygienists and the personnel working at a reception desk.
In order to fully understand how important managing difficult situations with a dental patient is, it is worth finding
answers to the following questions:
• Why is it so that a given patient is difficult?
• Is there anything wrong in what the personnel do due
to the fact that they have to deal with difficult patients?
• What is a difficult patient thinking and why are they
behaving in such a way?
e-Dentico nr 2 (26) / 2010
173
ŁÓ
ZA
Ż
O
K
U
R
LA
i szansa na zdobycie 35 punktów edukacyjnych
• Próchnica zębów – diagnostyka i planowanie leczenia.
Przewodnik kliniczny. – Dariusz Borczyk
• Protezy całkowite – Krzysztof Polanowski
• Psychologia komunikacji w gabinecie stomatologicznym – Mariusz Oboda
• Diagnozowanie zaburzeń czynnościowych narządu żucia – Anna Maria Dubojska
• Zastosowanie technik warstwowych – Leopold Wagner
• Profesjonalne wybielanie zębów – Leopold Wagner
• Zastosowanie włókien sztucznych w stomatologii – Leopold Wagner
ZESTAW 7 KSIĄŻEK Z PŁYTĄ DVD
Tylko w wakacje RABAT 60%
Cały zestaw tylko 300zł
Wartość zestawu bez promocji 732 zł
www.bestom.pl • www.pasaz.dentonet.pl
D
Wakacyjna promocja
3
Multimedialny Program Edukacyjny
Y
Repetitio est...
PORADNIA e-dentyfikacja
www.
www. AKWARIUMSZTUKI.com
...to miejsce z przejrzystymi zasadami, nie zmulone i nie zarośnięte chwastem jak inne sadzawki – tak opisują portal jego
założycielki, uzasadniając tym samym wybór nazwy witryny.
Rzeczywiście, estetyka tego miejsca jest nietypowa. Akwarium Sztuki urzeka łagodną i ciepłą aurą, różnorodnością barw
oraz delikatnością zamieszczonych prac. Być może wynika to z faktu, że portal skierowany jest wyłącznie do
kobiet i to tych kobiet, które lubią otaczać się dziełami sztuki. Stronę można śmiało nazwać artystycznym
manifestem kobiecości.
W
itryna jest platformą współpracy – umożliwia zarówno prezentowanie własnej twórczości literackiej, plastycznej, fotograficznej, ceramicznej itp., jak
również ocenianie prac innych, ale w sposób pozbawiony rywalizacji i chęci dominacji. Dlatego każda z internautek, która ma potrzebę tworzenia, może umieścić tutaj swoje prace mogąc liczyć na uniknięcie przy
tym słów złośliwej krytyki. Warto podkreślić bowiem,
że strona przeznaczona jest także dla amatorek, kobiet które dopiero się uczą, a w Akwarium Sztuki szukają cennych wskazówek i życzliwych porad. Witryna ponadto informuje o planowanych i minionych imprezach – spotkaniach, warsztatach, plenerach malarskich, zaś komunikację między użytkowniczkami serwisu umożliwia forum z podziałem na poszczególne
obszary działalności artystycznej.
AKT Y WNI.pl
S
erwis aktywni.pl to, jak wskazuje podtytuł portalu, prawdziwa gratka dla społeczności aktywnej, czyli osób, które już
zatroszczyły się o swoją kondycję fizyczną, oraz tych, które dopiero zamierzają to zrobić. Witryna ma przede wszystkim charakter informacyjno-poradnikowy. Dostarcza niezbędnych informacji na temat różnorodnych dyscyplin sportowych: drużynowych, indywidualnych, wodnych czy zimowych. Zwolennicy fitness, kulturystyki, motocross czy choćby jazdy na rowerze
także znajdą tam coś dla siebie. Ponadto ze strony mogą skorzystać osoby szukające wrażeń w sportach ekstremalnych, czy
entuzjaści gier planszowych.
Witryna informuje o najnowszych rozwiązaniach ułatwiających
praktykę sportową niepełnosprawnym, serwuje wiadomości pomocne dla młodych sportowców i amatorów.
Strona służy jednocześnie celom integracyjnym. Interaktywna
mapka pozwala na wyszukiwanie partnerów do gry, instruktorów czy interesujących nas placówek sportowych w danym rejonie kraju.
180
Kwartalnik Stomatologa Praktyka Polish&English Journal for Dentists
Witryna aktywni.pl zachęca nie tylko do aktywnego spędzania czasu, lecz promuje zdrowy tryb życia we wszystkich jego
aspektach. Radzi w kwestiach doboru odpowiedniej diety, leków, kosmetyków. Portal stworzony z myślą o prawdziwych
aktywistach, umożliwia im także czynny udział w jego tworzeniu. Internauci mogą umieszczać własne zdjęcia w przeznaczonej do tego celu galerii oraz wymienić doświadczenia na forum.
PORADNIA Trendy
Fkompaktowego aparatu 3D
irma Fujifilm zapowiedziała na jesień tego roku premierę
. Konstrukcja japońskich inżynierów powstała w oparciu o najnowszą technologię FinePix Real 3D
System. Zastosowanie dwóch obiektywów posiadających możliwość
trzykrotnego zbliżenia pozwala odwzorować obraz odrębnie dla każdego oka. Po połączeniu obrazów w jedno zdjęcie tworzy się iluzja głębi, a co za tym idzie efekt trójwymiarowości. Producent zapewnia, że
Głębia fotografii
efekt 3D ma być widoczny gołym okiem, bez użycia
okularów. Zdjęcia będzie można oglądać albo w cyfrowej ramce o prze-
kątnej 8 cali, dołączonej do zestawu, albo na trójwymiarowych odbitkach
z tworzywa sztucznego. Koszt urządzenia nie powinien przekroczyć równowartości 600 USD, natomiast jednej odbitki – 5 USD.
C
odzienne obowiązki spoczywające na naszych barkach często ograniczają bezpośredni kontakt z bliskimi. Karteczki pozostawione
w różnych miejscach naszych mieszkań, czy przyczepione do drzwi lodówki są, jak się okazuje, nieco zamierzchłym sposobem przekazywania informacji. Komunikacja między mijającymi się domownikami może przebiegać sprawniej, łatwiej i wygodniej.
Digital Video Memo, czyli cyfrowy magnes wyposażony w podświetlony diodami LED ekran LCD o przekątnej 1,5 cala oraz kamerę wideo umożliwia nagranie półminutowej wiadomości wideo. Urządzenie jest niewielkie (mierzy zaledwie 6,5 x 6,5 x 2 cm) i proste w obsłudze. Wyposażone zostało w dwa przyciski – jeden służy do nagrywania, a drugi do odtwarzania wiadomości.
Cyfrowy
magnes
Łódź odkodowana
P
od koniec ubiegłego roku udostępniony został nowoczesny, oparty
o fotokody system informacji turystycznej w Łodzi pod nazwą „Odkoduj
Łódź”. Mobilny przewodnik jest pierwszym tego rodzaju rozwiązaniem
w Europie, stosowanym dotychczas tylko w Japonii. System składa się
z odpowiednich tabliczek z fotokodem (mozaiką czarno-białych kwadratów
kryjących informacje), umieszczonych na budowlach zabytkowych (na początek wybrano najpiękniejsze pałace i wille pofabrykanckie). Skorzystanie
z ukrytych w fotokodach informacji wymaga specjalnej aplikacji dekodującej, która daje dostęp do internetowej strony danego zabytku, zawierającej opisy, fotografie i filmy, wyświetlanej na ekranie telefonu. Informacje zawarte w opisie mogą być także odczytane przez lektora. System jest bezpłatny, wymaga jednak jednorazowej opłaty za sms przy pobieraniu aplikacji dekodującej oraz połączenia z Internetem (według stawek poszczególnych operatorów). Przewodnik dostępny jest w wersji polskiej, angielskiej i niemieckiej. Projekt współfinansowany jest przez władze miasta oraz Unię Europejską.
186
Kwartalnik Stomatologa Praktyka Polish&English Journal for Dentists
PORADNIA Konferencja Osteologia w Krakowie 2010
9-10 kwietnia 2010, Kraków,
Audytorium Maximum Uniwersytetu Jagiellońskiego
Organizator: FM Produkty Dla Stomatologii, Kraków
T
ematem przewodnim piątej Konferencji „Osteologia
w Krakowie” były „Nowoczesne koncepcje leczenia
i zarządzania tkankami przy użyciu Sterowanej Regeneracji Kości i Tkanek”. Chociaż bowiem regeneracja tkanki
kostnej stała się standardową formą terapii, to jednak pojawiły się w tym zakresie nowe wyzwania i nowe pytania,
na które uczestnicy Konferencji starali się podczas spotkania w Krakowie odpowiedzieć. W warsztatach i wykładach
wzięło udział ponad 360 osób – lekarzy i stomatologów
z kraju i zagranicy. W całość przedsięwzięcia zaangażowanych było około 470 osób. Konferencja odbyła się pod patronatem Osteology Foundation (Fundacja Osteologiczna), organizacji dążącej do promowania badań klinicznych,
programów kształcenia i współpracy pomiędzy uczelniami
a przemysłem w zakresie stosowania materiałów biologicznych w regeneracji tkanek.
Warsztat – Aroca
188
Kwartalnik Stomatologa Praktyka Polish&English Journal for Dentists
Warsztaty – 9 kwietnia
Piątek 9 kwietnia był dniem warsztatowym. Równolegle odbyły się zajęcia czterech grup warsztatowych w sesji porannej
i popołudniowej. W 8 warsztatach prowadzonych przez wybitnych specjalistów kształciło się ponad 160 osób. Warsztaty organizowane przez patrona Konferencji i sześciu złotych
sponsorów poprowadzili uznani i doświadczeni naukowcy:
Mariano Sanz, Fabio Vignoletti, Mark Hochman, Gerd
Körner, Wilfried Wagner, Domenico Baldi, Piotr Majewski, Orcan Yüksel, Krzysztof Chmielewski, Franz Schwarz.
Dotyczyły one: regeneracji tkanek miękkich i twardych wokół zębów naturalnych, nowych perspektyw w augmentacji
tkanek miękkich, nowoczesnych technik wykonywania znieczuleń miejscowych, rozpatrywania implantów jako centralnych elementów nowoczesnego podejścia perioprotetyczne-
Warsztat – Mark Hochman
Twoje Dziecko, czerwiec 1960
Z kącika archiwisty – Marcina Otto Śmiech przez łzy z powodu bólu zęba,
czyli dowcip stomatologiczny
Laughter through tears of toothache, or dental humour
umor stomatologiczny od zarania opierał się na tej
samej przesłance: na strachu przed pójściem do dentysty i zrobieniu wszystkiego, by spotkania z nim uniknąć.
W tym Kąciku dwa przykłady na potwierdzenie tej tezy.
H
D
W
n this occasion The Archivist’s Corner will welcome
for the readers’ merriment Bogdan Brzeziński (19111980), a satirist who made his debut before the war. His
debut in the e-Dentico took place in the 2/2005 issue with
a sketch “Three hearts”. After the war he wrote, among
others, “How to become a millionaire”, “Something biting for everyone”, “Excise band number 77788”. He also
wrote monologues for Hanka Bielicka about a certain
Dziunia Pietrusińska which she performed at Tea with
a microphone. But in 1939 he touched upon a subject very
close to our hearts, namely a certain girl’s visit to a dentist
who was very gay*. It was published on 30 April, 1939 in
the Na Szerokim Świecie weekly.
Kąciku będzie bawił – i nas jednocześnie – satyryk Bogdan Brzeziński (1911-1980), debiutujący jeszcze przed wojną. W Kąciku debiutował w e-Dentico
w numerze 2/2005 skeczem pt. „Trzy serca”. Powojenne
książeczki jego autorstwa to między innymi „Jak zostać
milionerem”, „Dla każdego coś ciętego” i „Banderola nr
77788”. To on był autorem tekstów monologów o Dziuni Pietrusińskiej, napisanych specjalnie dla i wygłaszanych
przez Hankę Bielicką w Podwieczorku przy mikrofonie. Ale
w 1939 poruszył temat bliski naszemu sercu, a mianowicie opowiedział o wizycie pewnej dziewczynki u wesołego
dentysty. Humoreskę wydrukował tygodnik Na Szerokim
Świecie w numerze 18 z 30 kwietnia.
ental humour has always been based on the same
premise: patient’s fear of dental visit and his avoidance behaviour. Today, a look at two examples to support
this claim.
O
*In the past, the word “gay” only meant “merry” and “cheerful”. Today this innocent meaning comes second in dictionaries to “homosexual”, and I doubt whether anybody would use this word today in its original sense for fear of being dramatically misunderstood.
190
Kwartalnik Stomatologa Praktyka Polish&English Journal for Dentists
PO GODZINACH Dentysta dla Dzieci Tybetu – Dolanji 2009
Olaf Wójtowicz
Zoo Safari Borysew
– przygoda w sercu Polski
R
ynek polskich atrakcji turystycznych w przeciągu kilku
ostatnich lat zdecydowanie nabrał tempa i rozmachu.
Skostniała tkanka przyzakładowych ośrodków wczasowych,
tak charakterystycznych dla krajobrazu poprzedniej epoki,
przestała spełniać swoje zadania, a turyści z coraz większą
determinacją zaczęli się domagać nowych atrakcji. Naprzeciw ich oczekiwaniom zaczęły wychodzić lokalne samorządy, zwiększając środki przeznaczone na infrastrukturę turystyczną oraz coraz liczniejsi prywatni inwestorzy. Na szczególną uwagę zasługują zwłaszcza ci drudzy, jako że są oni
uwolnieni od biurokratycznych struktur samorządowych
i dynamizm ich działania jest nieporównywalnie większy.
Polska może nie doczekała się jeszcze kompleksowego Parku Rozrywki, który swoim poziomem i rozmachem dorównywałby parkom istniejącym w krajach Europy zachodniej,
za to możemy się już poszczycić innymi atrakcjami, które
niczym nie odbiegają od ogólnoeuropejskich standardów
i trendów. Niezwykle interesującym i wyjątkowym miejscem
na mapie tego rodzaju atrakcji jest nowo powstały Park Safari w Borysewie (gm. Poddębice, woj. łódzkie).
Zoo Safari w swoim założeniu jest miejscem, po którym
można podróżować i przechadzać się wśród dzikich zwierząt, które nie są umieszczone w klatkach, lecz biegają swobodnie po wydzielonych dla nich strefach (nazwa Safari wywodzi się z języka arabskiego – „safara” oznacza „podróżować”). Borysew to wyjątkowe miejsce położone w centralnej Polsce, gdzie można stanąć twarzą w twarz z egzotycznymi zwierzętami z najdalszych zakątków całego świata.
Na obszarze ponad 22 ha zielonego terenu żyje ponad 300
zwierząt sześćdziesięciu gatunków. Podczas dwugodzinnej
eskapady przypominającej wędrówkę po australijskim stepie
czy afrykańskiej sawannie, odwiedzający mogą podziwiać
najgroźniejsze drapieżniki świata: białe tygrysy, kajmany,
a także łagodniejsze zwierzęta: strusie afrykańskie, wielbłądy, bawoły indyjskie czy też wyjątkowego tapira. Safari posiada również hodowlę osiołków Poitou, wyjątkowo rzadko
spotykanego zeedonka (krzyżówka zebry z osłem), świnię
PO GODZINACH Wegetarianizm jako sposób na „lepsze Ja”
Wegetarianizm
jako sposób na „lepsze Ja”
Zabierasz na kolację piękną dziewczynę
i obdarzasz ją
...kanapką z szynką!
Przysłowiową głupotą jest rzucanie
pereł przed wieprze.
Lecz jak nazwać
manierę rzucania świń przed perły?
Henry Salt
O
dnosząc się do encyklopedii, wegetarianizm jest rodzajem diety, która charakteryzuje się wyłączeniem z posiłków produktów pochodzenia mięsnego, jaj lub nabiału,
z powodów czysto zdrowotnych lub etycznych. Wiedza społeczeństwa na temat takiego stylu życia w dużym procencie ogranicza się właśnie do owej definicji. Pozostawiając na
chwilę na boku aspekt zdrowotny – wegetarianizm to jednak „coś” więcej. Z mojego, całkowicie prywatnego punktu
widzenia, to pewien rodzaj samodyscypliny, rozwoju emocjonalnego i społecznego, w końcu przestrzeganie najważniejszego prawa, jakim jest prawo do życia.
198
Kwartalnik Stomatologa Praktyka Polish&English Journal for Dentists
Odrobina historii
Wegetarianizm narodził się w Indiach i posiadał wówczas
charakter religijny. W Europie pojawił się w VI wieku p.n.e.
Jako pierwsi na etyczny aspekt tego zjawiska kładli nacisk
Pitagorejczycy. W późniejszym czasie stosowany był również przez mnichów średniowiecznego Kościoła, gdzie dieta wege była oznaką ascezy. Pod koniec XIX wieku nastąpiło znaczne rozpowszechnienie wegetarianizmu, powstały liczne stowarzyszenia, a nawet – w 1908 roku – Międzynarodowa Unia Wegetariańska (International Vegetarian
Union – IVU), która wprowadziła europejski znak wegetariański – Vlabel.
Czego dusza zapragnie...
Odmian wegetarianizmu jest dość wiele. Każdy z powodzeniem jest w stanie znaleźć coś odpowiedniego dla siebie. Do
wyboru mamy między innymi znany większości osób weganizm polegający na spożywaniu pokarmu całkowicie pozbawionego składników pochodzenia zwierzęcego, jak rów-
PO GODZINACH Program „Mam haka na raka”
Program
Mam haka na raka
P
rogram „Mam haka na raka” jest skierowany do młodzieży szkół ponadgimnazjalnych w całej Polsce. Celem
jaki stawiają sobie jego twórcy jest jak najszersze zaangażowanie uczestników w proces edukacyjny związany z profilaktyką nowotworową. Organizatorem i partnerem merytorycznym przedsięwzięcia, które ma stanowić wsparcie i uzupełnienie Narodowego Programu Zwalczania Chorób Nowotworowych jest Polska Unia Onkologii, której jednym
z celów statutowych jest podejmowanie działań wspierających zwalczanie chorób nowotworowych.
Główne zadanie jakie organizatorzy stawiają przed młodymi
ludźmi to stworzenie kampanii społecznej, której odbiorcami będą ich bliscy. Pomysłodawcy chcą wykształcić w społeczeństwie jak najwięcej aktywnych postaw prozdrowotnych, a także zmianę nastawienia wobec chorób nowotworowych. Zdaniem organizatorów Programu, właściwa postawa to taka, w której nie ucieka się od problemu ryzyka
rozwoju choroby nowotworowej, a aktywnie i świadomie
jej zapobiega poprzez odpowiednie działania profilaktyczne.
Twórcy Programu stawiają na młodych, nazywając ich
„Hakowiczami”. Hakowicze jako pokolenie pełne energii,
szybko i łatwo wymieniające wiadomości i poglądy dzięki różnym środkom przekazu, stanowić ma idealne, mocne ogniwo w walce z chorobami nowotworowymi. Młodzi
spełnią swoją rolę mobilizując bliskich do dbania o własne zdrowie, korzystania z regularnych, powszechnie dostępnych badań profilaktycznych. Pomysłodawcy Programu liczą także na to, że kreowanie postaw prozdrowotnych
w młodym wieku zaowocuje w dorosłym życiu.
Program przybiera formę konkursu, do udziału w którym
zapraszane są zespoły zainteresowane tematyką profilaktyki nowotworów reprezentujące poszczególne szkoły z terenu całego kraju. Pierwsza edycja Programu ruszyła w sierpniu 2008 roku i została zdominowana przez problematykę profilaktyki raka sutka. Liczbę uczniów pochodzących
z 500 szkół na terenie całej Polski biorących udział w akcji
organizatorzy oszacowali na 2800 osób. W czasie trwania
pierwszej edycji młodzi ludzie projektowali strony internetowe, uczestniczyli w happeningach, licznych spotkaniach
dotyczących tematyki nowotworowej. Młode kobiety były
edukowane przez onkologów; uczyły się jak rozpoznawać
symptomy nowotworów, jak się je leczy, w jaki sposób można im zapobiegać. W czerwcu 2009 roku w ramach drugiej odsłony Programu „Mam haka na raka” ruszyły prace
nad realizacją ogólnopolskiej kampanii społecznej promującej działania profilaktyczne ograniczające ilość zachorowań na raka szyjki macicy. Do udziału w realizacji Programu, który także przyjął formę konkursu zostali zaproszeni
Program przyniósł najważniejszy skutek – zainteresowanie
młodych ludzi problematyką stale utrzymującej się
wysokiej zachorowalności na nowotwory.
Niedostrzegany często przez młodych ludzi poważny
problem społeczny i zdrowotny ma na ten moment jedyne
i najważniejsze rozwiązanie – odpowiednio wczesne
i skutecznie prowadzone działania profilaktyczne.
200
Kwartalnik Stomatologa Praktyka Polish&English Journal for Dentists
PO GODZINACH Pizza – pradawna receptura,
współczesny fenomen
W
szechobecna na stołach pod niemal każdą szerokością geograficzną, pizza stała się częścią współczesnej pop-kultury, podobnie jak hamburger, coca-cola czy
guma do żucia Wrigley’s. Pizzerie stanowią scenerię popularnych seriali, spektakli teatralnych, pojawiają się w literaturze jako tło rozgrywających się wydarzeń, których bohaterowie zajadają się gorącym, płaskim plackiem z mnogością smakowitych dodatków.
Fenomen pizzy tkwi nie tylko w jej smaku, lecz także cenie,
powszechnej dostępności, dowolności doboru składników
i sprawiedliwej podzielności. Bez wątpienia zasługuje ona
na miano najbardziej demokratycznej potrawy XXI wieku.
Grecy byli pierwsi…
Narodziny pizzy związane były z tradycją spożywania chleba. Jej pierwotna forma, placek chlebowy pieczony między
kamieniami ogniska i przyprawiony rozmaicie, sięga epoki
kamiennej. Ludy śródziemnomorskie używały go zamiast
talerza i sztućców do nabierania zupy czy sosu. Za prekursorów stosowania chleba w tej funkcji uważa się Greków. Rzymianie przejęli tę recepturę, zapewne bezpośrednio od licznych greckich osadników zamieszkujących południe współczesnej Italii, urozmaicając ją na swój sposób. W „De agri
cultura” Katon Starszy wspomina o płaskim kawałku ciasta doprawionym oliwą z oliwek, ziołami i miodem. Zatem
wbrew powszechnemu mniemaniu, wynalazek pizzy to zasługa mieszkańców Hellady, a nie Włochów.
202
Kwartalnik Stomatologa Praktyka Polish&English Journal for Dentists
Nazwa pizzy wywodzi się od łacińskiego słowa picea, którym Rzymianie określali placek powstały na bazie dwóch
składników: mąki i wody. Dzisiejszą formę stosowano już
w średniowieczu we Włoszech.
Z dzielnic biedoty na salony
W pochodzącej z I wieku n.e. książce kucharskiej znajduje
się najstarszy przepis na przyrządzenie pizzy. Jej autor, Marcus Gavius Apicius, opisuje potrawę tworzoną na bazie bochenka chleba uzupełnionego mięsem kurczaka, ziarnkami
sosny, serem, czosnkiem, miętą, pieprzem i oliwą.
Pizzę w znanej nam postaci przyrządzano już w latach 20.
XVI wieku. Zaczęto wówczas sprowadzać z Nowego Świata do Europy pomidory. Pomysł dodawania ich do chlebowych wypieków to zasługa włoskich biedaków. Warto tu
zaznaczyć, że placki chlebowe podawane z pszenicą, oliwą,
słoniną i właśnie pomidorem stanowiły ówcześnie podstawowe danie niezamożnych mieszkańców Italii.
Najdroższy placek
2.745 dolarów zapłacono za pizzę przyrządzoną przez
Domenico Crolla. Wypiek powstał z okazji Walentynek
i zawierał nietypowe składniki: susz z suszonych na słońcu
pomidorów, szkockiego wędzonego łososia, medaliony
z dziczyzny, jadalne złoto, homary marynowane
w wytrawnym koniaku oraz nasączony szampanem kawior.