Charakterystyka przyrodniczo

XXIV Ogólnopolski Rajd Leśników 2012 r. „Dolinami Gwdy i Noteci”
Baza Nadleśnictwo Sarbia
charakterystyka walorów przyrodniczo-historycznych tras rajdowych.
Historia i współczesność
Ślady pierwotnej działalności ludzkiej na obszarze nadnoteckim pochodzą z okresu po
ostatnim zlodowaceniu. Po ustąpieniu lodowca, wraz z ociepleniem się klimatu, pradolinę zaczęli
zasiedlać przybysze ze środkowej i zachodniej Europy, którzy wykorzystując walory miejscowego
środowiska naturalnego zajmowali się rybactwem, myślistwem oraz w mniejszym stopniu
prymitywnym rolnictwem. Wiele wieków później w okresie kształtowania się podstaw ustroju
feudalnego oraz zrębów państwowości polskiej, grody nadnoteckie i pogranicza wielkopolsko –
kujawskiego urosły do rangi ważnych ośrodków obronno – administracyjnych, a bagnista szeroko
rozlana Noteć stanowiła naturalną granicę strategiczną, oddzielającą ziemie zamieszkałe przez Polan
od Pomorza. Obecnie obszar nadnotecki znajduje się w granicach administracyjnych województw:
kujawsko pomorskiego i wielkopolskiego. Struktura gospodarcza tego obszaru oparta jest na jego
walorach środowiskowych i tradycjach techniczno przemysłowych, oraz na rozwiniętej sieci
komunikacyjnej.
Miasto Chodzież - miasto malowniczo położone wśród wzgórz morenowych Wysoczyzny
Chodzieskiej, między jeziorami: Chodzieskim, Karczewnik i Strzeleckim. W okresie wczesnego
średniowiecza jednym ze szlaków handlowych o doniosłym znaczeniu był trakt z Gniezna do Ujścia
- przy trakcie tym powstała Chodzież. Od połowy XV wieku Chodzież była miastem prywatnym,
należała do
rodu Pałuków - Łekińskich, a następnie do rodziny Potulickich. W 1648 roku dobra
chodzieskie wraz z miastem Chodzież zostały sprzedane przez Piotra Potulickiego rodzinie
Grudzińskich. Herb „Grzymała” Grudzińskich stał się pierwowzorem dla późniejszego herbu miasta.
W roku 1656 na zaproszenie Grudzińskich przybyli do Chodzieży, ze spalonego miasta Leszna,
niemieccy tkacze. Według
spisu
ludności przeprowadzonego w 1765 roku, przez właściciela
Chodzieży Zygmunta Grudzińskiego, w Chodzieży mieszkało ok. 1800-1900 osób - byli to Polacy,
Niemcy i Żydzi. Po I rozbiorze Polski - rok 1773, Chodzież znalazła się w granicach państwa pruskiego.
W 1830 roku rodzina Grudzińskich sprzedaje Chodzież, na przestrzeni XIX wieku właściciele często się
zmieniają. W latach 1848-1886 właścicielem Chodzieży wraz z częścią dóbr chodzieskich był
Otto Koenigsmarck, który sprzedał zniszczony zamek chodzieski kupcom niemieckim Ludwikowi
Schnorrowi i Hermanowi Mullerowi z Frankfurtu nad Odrą. W 1855 roku na terenie zamku kupcy
wybudowali fabrykę fajansu. Fabryka ta stała się wkrótce podstawą rozwoju gospodarczego
Chodzieży. 19 stycznia 1920 roku do miasta wkroczyły polskie władze wojskowe i polityczne. Chodzież
została przywrócona do państwa polskiego, po przeszło 140 latach niewoli. Po okresie II wojny
światowej, od roku 1946 odbudowano spalone magazyny porcelany. Okres powojenny nacechowany
był rozwojem przemysłu ceramicznego, rozbudowano zakłady porcelany i porcelitu, przez to miasto
zyskało charakter przemysłowy. W latach 70.- 80. ubiegłego stulecia w zakładach pracowało około
3000 ludzi. W 1974 r. Chodzież zostaje Krajowym Mistrzem Gospodarności, w 1979 r. Rada Państwa
nadaje miastu Order Sztandaru Pracy I Klasy, w 1984 r. miały miejsce uroczyste obchody 550 - lecia
nadania praw miejskich.
Baza noclegowa Chodzieski Dom Kultury (CHDK) – zlokalizowany jest w bliskim sąsiedztwie drogi
krajowej
nr 11 (obwodnica, nie zjeżdżamy do miasta) – ul. Strzelecka 15. Placówka ta powstała na
przełomie 1949 i 1950 roku jako Powiatowy Dom Kultury. Na Początku PDK pełnił funkcje placówki
międzyzakładowej. Nadano jej imię Stanisława Moniuszki. W 1969 roku siłami miejscowych zakładów
pracy zbudowano amfiteatr, w którym w chwili obecnej odbywa się wiele ciekawych imprez
plenerowych. CHDK to znana i zasłużona instytucja upowszechniania kultury. Znakomicie
usytuowany, w dużym parku leśnym, dysponuję wielofunkcyjną bazą pozwalającą na realizacje
wydarzeń artystycznych o różnym charakterze. Do wykorzystania są: sala widowiskowo – kinowa
z widownią na 400 miejsc, klub, mała galeria, amfiteatr z widownią na 3000 osób. Położone obok
restauracja oraz hotel z domkami campingowymi dopełniają całości. Niestety obiekty te na
obecną chwilę wymagają nakładów inwestycyjnych na remonty i modernizacje.
Miasto Ujście - miasto z kilkusetletnią historią. W 1655 roku zwołano do Ujścia pospolite ruszenie
szlachty wielkopolskiej w związku ze zbliżającymi się wojskami szwedzkimi. W wyniku zdrady
wojewody poznańskiego K. Opalińskiego i wojewody kaliskiego K. Grudzińskiego armia polska nie
podjęła walki oddając najeźdźcom Wielkopolskę. Znajduje się tu kościół p.w. św. Mikołaja, który
został zbudowany w stylu neobarokowym. Przy nim, w latach 1890-1907 powstała Kalwaria, obecnie
odbudowywana. W mieście działa Huta Szkła, której początki datuje się na rok 1809. Z biegiem czasu
z małego zakładu przekształciła się w jednego z największych producentów opakowań szklanych w
Polsce. Na Starym rynku możemy zobaczyć dawny kościół ewangelicki z połowy XIX wieku i „Pomnik
Hutnika”.
Stopień wodny Nowe - śluza na rzece Noteć zbudowana w 1896 roku, sprawna do dziś, wraz
z budynkami z końca XIX wieku.
Dolina Noteci - jest rejonem o wybitnych walorach przyrodniczo-krajobrazowych. Na piękno
nadnoteckiego krajobrazu prócz urozmaiconej rzeźby terenu, rzek i jezior, wpływają również lasy,
w przeważającej części są to bory sosnowe. Bardzo liczne są na tym obszarze pomniki przyrody,
zwłaszcza okazałe drzewa. Znajdują się tu również granitowe głazy narzutowe, o legendarnej nieraz
przeszłości (głównie w rejonie Margonina i Szamocina oraz Łabiszewa). Dolina Noteci jest obszarem
chronionym w ramach programu Natura 2000 ze względu na bogactwo siedlisk i występujących tu
gatunków roślin i zwierząt. Występuje tu wiele gatunków ptaków, a także bóbr i wydra oraz wiele
gatunków ryb, płazów i bezkręgowców. Piękno nadnoteckich krajobrazów możemy podziwiać
korzystając ze spływów kajakowych i rejsów statkiem wypływającym z portu w Ujściu.
Miasto Czarnków - miasto nad Notecią, u stóp stromej krawędzi Pradoliny Noteci. Rodzinny gród
czternastowiecznego kronikarza Janka z Czarnkowa. Pradolina wraz z Notecią z jej rozlewiskami
i terenami bagiennymi od najdawniejszych czasów stanowiła obszar o naturalnych walorach
obronnych. Źródła historyczne podają istnienie grodu wczesnośredniowiecznego już na początku XII
wieku. Miasto od XIII do XVII wieku należało do magnackiego rodu Czarnkowskich, w XVII wieku
osiedlali się w nim Niemcy i Żydzi, rozwijał się handel i rzemiosło, przemysł sukienniczy, a od początku
XIX wieku koronkarstwo. Most na rzece Noteci i port rzeczny odegrały ważną rolę nie tylko w życiu
gospodarczym, lecz w wydarzeniach wojennych. W 1919 r., na mocy traktatu wersalskiego,
wyzwolony przez oddziały powstańcze Czarnków znalazł się w granicach Polski. Linią graniczną była
Noteć. Pograniczne miasto nie rozwijało się w okresie międzywojennym. Mieszkańcy Czarnkowa –
Polacy, Niemcy, Żydzi, prowadzili całkowicie odrębne życie religijne, społeczne, kulturowe i
gospodarcze. Koniec okupacji hitlerowskiej przyniosło wyzwolenie przez wojska 1 Frontu
Białoruskiego w dniach 24-25 stycznia 1945 roku. Szczególnie zasłużył się tu pluton czołgów 219
brygady pancernej. Stąd też do niedawna na rynku znajdował się pomnik - czołg na monumencie, ku
pamięci żołnierzy radzieckich poległych w walce o wyzwolenie Czarnkowa. Obecnie Czarnków
oznacza się szczególną czystością i gospodarnością, to malownicze miasteczko jest rzeczywistym
lokalnym "Centrum" gospodarczym, dla sąsiadujących gmin Czarnkowa, Lubasza oraz Wielenia.
Miejsca w Czarnkowie które warto zobaczyć:
•
Browar - zabytkowy budynek z 1871 roku, w którym cały czas warzone jest
znakomite piwo „Noteckie”. Jako jeden z nielicznych w kraju bardzo długo był
własnością państwową. Został sprywatyzowany dopiero w 2011 roku.
•
Kościół p.w. św. Marii Magdaleny - zbudowany w roku 1580roku w stylu
późnogotyckim i rozbudowany w XVII i XVIII wieku. Wnętrze w większości barokowe.
Znajdują się tam renesansowe nagrobki rodziny Czarnkowskich.
•
Muzeum Ziemi Czarnkowskiej - mieści się w odrestaurowanym budynku starej
pruskiej szkoły z końca XIX wieku. Obecnie można oglądać w nim eksponaty
zgromadzone w trzech działach: archeologicznym, etnograficznym i historycznym.
•
Góra Krzyżowa - swoją nazwę zawdzięcza krzyżowi, który wg podania miał tu
ustawić Bolesław Krzywousty. Znajduje się tam punkt widokowy, z którego można
podziwiać wspaniałą panoramę Czarnkowa i okolic. Wyposażony w wygodne
ławeczki, zadaszenie ze stołem do gry w szachy i warcaby oraz wysokiej jakości
lunetę do obserwacji miasta i okolic.
•
Starówka - odnowiony w ostatnich latach deptak, przy którym znajdują się piękne
kamienice oraz plac z fontanną stanowią centrum miasta. Do niedawna na placu stał
pomnik upamiętniający żołnierzy radzieckich poległych podczas wyzwalania
Czarnkowa – pierwszy czołg radziecki, który wjechał na teren miasta. Obecnie
odnowiony i przeniesiony na ul. Kościuszki w okolice cmentarza.
•
Przystań Marina - odrestaurowana i oddana do użytku w lipcu 2011 roku. Stanowi
jedną z atrakcji turystycznych Czarnkowa. Odbywają się tu imprezy sportoworekreacyjne, istnieje również możliwość wypożyczenia kajaków i łodzi.
Śmiłowo, Pawilon Trofeów Łowieckich - Należący do Henryka Stokłosy obiekt, w którym
zgromadzone są trofea łowieckie i pamiątki z podróży po całym świecie.
Nadleśnictwo Sarbia - powstało w roku 1894. Pierwotnie nazywało się Promno, od promów, które
były czynne na rzece Noteć. Budynek, w którym mieści się biuro Nadleśnictwa został zbudowany
w 1905 roku, otacza go zabytkowy park. Obecnie Nadleśnictwo składa się z dwóch obrębów- Sarbia
i Wyszyny i obejmuje powierzchnię 19 842,21 ha.
Na szczególną uwagę zasługuje tu:
•
Pomnikowa „Aleja Bukowa”- Znajduje się na terenie leśnictwa Jabłonówko. Jest to
pozostałość po parku okalającym dworek w Jabłonowie, który obecnie znajduje się w
prywatnych rękach i nadal zachwyca swoim pięknem. Posadzona w 1825 roku aleja
ma ponad 400 m i liczy dziś 417 drzew.
•
Rezerwat „Źródliska Flinty”- Utworzony w 1998 r. obejmuje powierzchnię 44,83 ha.
Przedmiotem ochrony jest tu ekosystem leśny, zaroślowy, bagienny i torfowiskowy.
Florę rezerwatu reprezentuje 230 gatunków roślin, z których wiele podlega ochronie
gatunkowej. Wielkim bogactwem przyrodniczym rezerwatu są ptaki, których
stwierdzono tu 32 gatunki.
•
Ścieżka dydaktyczna „Ścieżynka Sarbinka”- długości 5,3 km idealna do wycieczek
pieszych jak i rowerowych. Na terenie Nadleśnictwa biegnie też druga ścieżka
przyrodniczo-edukacyjna, powstała z inicjatywy Gminy Czarnków o długości 23 km.
Goraj-Zamek - neorenesansowy zamek zbudowany w latach 1910-1911 przez hrabiego Wilhelma
Bolka von Hochberga. Budynek jest w dobrym stanie technicznym. Obecnie znajduje się tam internat
Zespołu Szkół Leśnych. Niedaleko zamku zobaczymy masztelarnię, gdzie obecnie mieści się sala
gimnastyczna i sale dydaktyczne ZSL. Cały obiekt otacza piękny las bukowy.
Lubasz- Kościół p.w. Narodzenia Najświętszej Maryi Panny - późnobarokowa świątynia z 1761 roku
otoczona pseudobarokowym murem zbudowanym w roku 1900. W głównym ołtarzu kościoła
znajduje się Cudowny Obraz Matki Bożej Lubaskiej z drogocennymi wotami ofiarowanymi w 1651
roku za ocalenie w bitwie pod Beresteczkiem. Przy kościele w połowie XIX w. wybudowano plebanię,
a w 1856 roku neogotycką dzwonnicę.
Lubasz - Jezioro „Duże”- ogólna powierzchnia jeziora wynosi 41,44 ha, średnia głębokość to 5 m. Na
jeziorze wyznaczono kąpielisko obejmujące 120 m linii brzegowej. Istnieje możliwość wypożyczenia
kajaków i rowerów wodnych. W bezpośrednim sąsiedztwie jeziora znajduje się amfiteatr, pole
namiotowe, domki letniskowe, orlik, boisko do siatkówki plażowej oraz baza gastronomiczna.
Opracowała na potrzeby Rajdu Leśników 2012 r.: Marta Chodzyńska