instrukcja projektowania i wykonywania

Transkrypt

INSTRUKCJA
PROJEKTOWANIA I WYKONYWANIA
• Instalacji kanalizacji zewnętrznej z PVC-U
• Instalacji kanalizacji wewnętrznej z PP
• Instalacji sieci wodociągowych z PVC-U
POLIPLAST Sp. z o.o.
56-400 Oleśnica – Spalice 6 A
tel. (0-71) 314-26-71, 314-40-41, 314-40-46
fax (071) 314-94-88
www.poliplast.pl
e-mail: [email protected]
Zakład Produkcyjny
Oleśnica ul. Energetyczna 4
(0-71) 314-35-02
Oleśnica 2003
2
SPIS TREŚCI
Instrukcja projektowania i wykonywania instalacji kanalizacji zewnętrznej z PVC-U
5
Instrukcja projektowania i wykonywania instalacji kanalizacji wewnętrznej z PP
33
Instrukcja projektowania i wykonywania instalacji sieci wodociągowych z PVC-U
57
3
4
Instrukcja projektowania i wykonywania instalacji kanalizacji zewnętrznej z PVC-U
SPIS TREŚCI
WPROWADZENIE
6
Zakres stosowania i charakterystyka rur PVC-U
6
Własności techniczne i użytkowe rur z PVC-U
7
Odporność chemiczna PVC-U
9
Symbole i skróty ujęte przy oznaczaniu i wymiarowaniu wyrobów
9
Wykaz norm krajowych i zagranicznych
9
Aprobaty Techniczne uzyskane przez POLIPLAST Sp. z o. o.
10
Zestawienie asortymentowe wyrobów
10
Rury kanalizacyjne z PVC-U
11
Kształtki kanalizacyjne z PVC-U
14
Studzienki kanalizacyjne
18
PROJEKTOWANIE
20
Uwagi ogólne
20
Obliczenia hydrauliczne średnic i spadków przewodów
20
Obliczenia statyczno-wytrzymałościowe
22
WYKONANIE SIECI KANALIZACYJNEJ Z PVC-U
25
Składowanie materiałów
25
Transport
25
Wykonywanie wykopów
26
Wykonywanie połączeń
27
Układanie rur
27
Montaż studzienek z PVC-U
28
Zasypywanie wykopów
30
Określenie czynników wpływających na wystąpienie odkształceń
30
Odbiór sieci kanalizacyjnej
31
Próba szczelności na eksfiltrację
31
5
WPROWADZENIE
P O L I P L A S T S p . z o . o . rozpoczęła swoją
działalność w 1989 r. od uruchomienia produkcji kształtek
przez POLIPLAST Sp. z o.o. posiadają aprobaty techniczne
stwierdzające przydatność do stosowania w budownictwie,
wydane przez Centralny Ośrodek Badawczo-Rozwojowy
Techniki Instalacyjnej INSTAL w Warszawie oraz atesty
wtryskowych z polipropylenu (PP) przeznaczonych do
budowy wewnętrznych instalacji kanalizacyjnych. Na
Państwowego Zakładu Higieny.
początku lat dziewięćdziesiątych w uzupełnieniu
Zakres stosowania i charakterystyka rur
z PVC-U
asortymentu podjęto produkcję rur kanalizacyjnych
z niezmiękczonego (nieplastyfikowanego) poli(chlorku
o średnice większe (110÷500 mm) o różnych grubościach
System kanalizacji zewnętrznej z rur, kształtek
i studzienek z PVC-U, oferowany przez POLIPLAST
o.o., przeznaczony jest do odprowadzania ścieków
Sp. z o.o.
(sztywności obwodowej), przeznaczone do budowy
zewnętrznych sieci kanalizacyjnych z PVC-U.
komunalnych i wód deszczowych do oczyszczalni ścieków
lub do innych odbiorników z gospodarstw domowych,
Późniejszym programem produkcyjnym jest system
z osiedli wiejskich i miejskich, jak również w budownictwie
rur ciśnieniowych z PVC-U dostosowany do przesyłania
wody pitnej o średnicach 90÷160 mm dla ciśnienia
ogólnym i przemysłowym.
Dzięki kompleksowości system spełnia wysokie
roboczego PN 10 (10 bar) mogący mieć również
wymagania, stawiane tego typu przewodom:
zastosowanie do przepompowywania pod ciśnieniem
ścieków. Rury i kształtki kielichowe do budowy sieci
• trwałość rur minimum 50 lat; coraz częściej
uważa się, że okres użytkowania rur z PVC-U układanych
wodociągowych wyposażone są w uszczelki gumowe
z elastomeru produkcji MOL-Romgum w Suchym Lesie.
w ziemi będzie praktycznie kilkakrotnie dłuższy, przewiduje
się, że wyniesie 100-400 lat,
Ostatnią nowością jest uruchomienie produkcji rur
• przewody z PVC-U mają bardzo gładkie ścianki,
z polipropylenu do kanalizacji wewnętrznej oraz
modernizacja produkcji kształtek z PP dostosowanej do
co wpływa na:
- nieodkładanie się osadów w taki sposób, jak w rurach
aktualnych wymogów norm europejskich opracowanych
z tradycyjnych materiałów,
przez Europejski Komitet Normalizacji – CEN w Brukseli.
Aktualnie po 12 latach rozwoju POLIPLAST Sp. z o.o.
- znacznie mniejszą możliwość powstawania zatorów,
- mniejsze opory hydrauliczne przepływających ścieków,
oferuje: szeroki asortyment rur i kształtek z PP do wykonywania
wewnętrznych instalacji kanalizacyjnych dla budownictwa
• wysoka szczelność połączeń kielichowych
z uszczelkami gumowymi gwarantuje, że nie wystąpi
mieszkalnego, przemysłowego i ogólnego, system rur
zjawisko eksfiltracji (przesiąkania ścieków przez złącza do
i kształtek z PVC-U do budowy zewnętrznych sieci
kanalizacyjnych do odprowadzania ścieków bytowo –
gruntu), jak również infiltracji wód gruntowych
(przedostawania się ich do środka rurociągów).
gospodarczych podziemnych przewodów odpływowych
Stwierdzono przy tym, że korzenie drzew i roślin nie
w budownictwie ogólnym i drogowym, systemy
wodociągowe mające zastosowanie przy budowie
wrastają do środka rur poprzez bardzo szczelne połączenia
kielichowe,
winylu) (PVC-U). Najpierw uruchomiono małe średnice
(50÷110 mm), a później produkcję tę rozszerzono
• mniejszy ciężar rur - kilkakrotnie mniejszy niż
kanalizacji ciśnieniowej - podciśnieniowej.
Wszystkie rury i kształtki z PVC-U i PP są
przeznaczone do łączenia kielichowego – wciskowego,
rur betonowych, kamionkowych czy żeliwnych pozwala
na łatwe układanie rur o standardowych długościach
z uszczelką gumową ( o różnych profilach w zależności
od przeznaczenia) usytuowaną w rowku kielicha rury lub
(6 m) bez specjalnych urządzeń dźwigowych, ułatwiających
opuszczanie rur do wykopu; radykalnie zmienia to sposób
kształtki. Ponieważ za podstawę przyjęto średnicę
prowadzenia robót ziemnych, ograniczając często
zewnętrzną rur, możliwe jest łączenie wzajemne rur
i kształtek o tej samej średnicy z różnych programów
konieczność obniżenia poziomu wód gruntowych
ze względu na szybkie prowadzenie robót montażowych
w zależności od wymagań i potrzeb. Wyroby produkowane
w przygotowanych wykopach,
6
• możliwość stosowania studzienek mało
wymiarowych o średnicy 400 mm, które mają fabrycznie
ich obsługę (czyszczenie) i przegląd przewodów
Do budowy kanalizacji zewnętrznej POLIPLAST Sp.
z o.o. produkuje rury z niezmiękczonego poli(chlorku
winylu) - PVC-U z kielichami wciskowymi z rowkiem na
z powierzchni terenu przy pomocy samochodów WUKO
z elastycznym przewodem zakończonym dyszą, która wodą
gumową uszczelkę wargową. Do wytwarzania tych rur
używany jest poli(chlorek winylu) o stałej charakterystyce
pod wysokim ciśnieniem ok. 10 MPa rozdrabnia zanie-
i wysokiej czystości z dodatkami technologicznymi
czyszczenia,
Natomiast do wad przewodów z PVC-U
i barwnikiem. Dostawcami PVC są zakłady Anwil S.A.
Włocławek, BorsodChem RT, ELF ATOCHEM, EVC, SHELL.
należy zaliczyć:
• w porównaniu do materiałów takich, jak
Rury do kanalizacji zewnętrznej z PVC-U
produkowane są w barwie pomarańczowo brązowej
kamionka czy beton rury z tworzywa mają mniejszą
(oranż – RAL 8023) o długościach montażowych 1÷6 m,
sztywność. Rury te w przekroju poprzecznym są sprężyste
i wskutek obciążenia gruntem podlegają odkształceniu.
o grubościach (sztywności obwodowej) SN2, SN4, SN8.
wykonane szczelne kinety o bardzo korzystnych
hydraulicznych układach przepływowych, co pozwala na
Przy układaniu przewodów ważny jest rodzaj gruntu w
strefie przewodu— jego zdolność do zagęszczenia, jak
również konieczna jest staranność przy prowadzeniu
zasypki po to, aby odkształcenie rury nie przekroczyło 5%
średnicy rury,
• mała odporność na podwyższone temperatury
ogranicza stosowanie rur z PVC-U do kanalizacji
zewnętrznej do występowania trwałej temperatury powyżej
+40 ÷ 60° C w zależności od grubości ścianek i średnicy
rur,
• zwiększona kruchość tworzywa w temperaturach ujemnych ograniczająca ich transport i układanie
w temperaturach poniżej minus 15°C.
Trzeba jednak zaznaczyć, że temperatury
podwyższone bardzo rzadko występują w sposób trwały
w kanalizacji zewnętrznej. Przypadki takie mogą
występować jedynie przy zakładach przemysłowych
lub usługowych, gdzie w procesach technologicznych
występują podwyższone temperatury, co związane jest ze
zrzutem ścieków o podwyższonych temperaturach
z pominięciem odstojników.
Transportu oraz układania rur w temperaturach
poniżej minus 15°C należy unikać, przypadki takie
występują dość rzadko.
7
TABLICA 1. Własności techniczne i użytkowe z rur PVC-U
Lp.
Określenie własności
Jednostka
Wartość
Warunki
1
Gęstość
kg/m3
1350-1460
2
Wytrzymałość materiału,
Metody badań
PN-92/C-89035
z którego wykonano rury,
na działanie wewnętrznego
ciśnienia hydrostatycznego
3
h – 1000 godz.
MPa
temp. 600C
10
PN-EN 921
Temperatura mięknienia
C
≥ 79
udarności (TIR)
%
≤ 10
temp. 00C
PN-EN 744
5
Skurcz wzdłużny
%
≤5
temp. 1500C
PN-EN 743
6
Sztywność obwodowa SN
kN/m
temp. 230C
PN-EN ISO 9969
wg Vicata
4
0
PN-EN 727
Rzeczywisty stopień
2
zależna od grubości ścianek
SN16
SN8
SN4
SN2
7
Szczelność połączeń
8
Współczynnik przewodności
bez przecieków
W/mh0C
0,16
liniowej (praktyczny) dla rur
mm/m0C
0,06
10
Oporność elektryczna
Ω
>10
11
Moduł sprężystości
krótkotrwałej
MPa
E ≥ 3000
długotrwałej
MPa
E ≥ 1400
cieplnej
9
PN-EN 1277
Współczynnik rozszerzalności
EN 1456-6
12
temp. 200C
Na rurach w odległości, co 1 m jest napis zawierający:
• nazwę i znak producenta - POLIPLAST Sp. z o.o. (logo)
towarzyszy wydzielanie toksycznego chlorowodoru. Po
• symbol surowca - PVC-U
• średnicę zewnętrzną x grubość ścianki - np. 315 x 6,2
usunięciu płomienia PVC-U nie pali się, dzięki czemu
uważany jest za materiał samogasnący.
Pod wpływem ognia rury palą się, czemu
• sztywność obwodową - np. SN2
• numer linii produkującej i zmianę - np. 3 C
• datę produkcji - np.1999.08.02
• nr Aprobaty Technicznej - AT/98-01-0296.
Rury z PVC-U, pomimo że są zaliczane ze względu
na niski współczynnik przewodności cieplnej do materiałów
izolacyjnych, to jednak po dłuższym czasie w przypadku
braku przepływu wody i niskiej temperatury, ulegają
zamarzaniu, co może być powodem ich zniszczenia.
8
Odporność chemiczna PVC-U
System kanalizacji zewnętrznej z PVC-U
Normy krajowe:
charakteryzuje się wysoką odpornością chemiczną na
działanie ścieków zarówno z gospodarstw domowych, jak
PN-87/B-01070
również na większość ścieków przemysłowych. Ustalono,
że odporność na ścieki, od kwasów (pH 2) do zasad (pH
PN-92/B-10735
Sieć kanalizacyjna zewnętrzna.
Obiekty i elementy wyposażenia.
Terminologia
Kanalizacja. Przewody kanaliza-
12), jest dobra zarówno dla rur, kształtek, studzienek, jak
cyjne. Wymagania i badania przy
i gumowych uszczelek.
Przy ściekach przemysłowych należy prze-
odbiorze
Instalacje kanalizacyjne. Wyma-
analizować
występujące
substancje
PN-92/B-01707
chemiczne
i porównać je z wykazem substancji ujętych w PN-80/C89205 opracowanej na podstawie ISO/TR 7473.
gania w projektowaniu
PN-EN 1401-1:1998
Systemy przewodowe z tworzyw
sztucznych – podziemne bezciśnie-
Podana tam tabela określa klasyfikacje odporności
niowe systemy przewodowe
zadowalającej, ograniczonej i niezadowalającej. Po
przeglądzie tabeli można stwierdzić, że PVC nie jest
z niezmiękczonego poli(chlorku
winylu) (PVC-U) do odwadniania
odporny na działanie rozpuszczalników organicznych (np.
dichlorometanu, acetonu) występujących w ilościach
i kanalizacji – wymagania
dotyczące rur, kształtek i systemu.
wyraźnych (nieśladowych).
Symbole i skróty ujęte przy oznaczaniu
i wymiarowaniu wyrobów
PN-91/B-10729
PN-81/B-03020
Grunty budowlane. Określenia,
symbole, podział i opis gruntów
PN-82/B-02004
Obciążenia budowli. Obciążenia
zmienne technologiczne. Obciążenia pojazdami
Przyjęto ustalenia normalizacji europejskiej ujęte
w aktualnych normach PN-EN:
pr EN 1456-6:1994
Plastics piping systems for under
PVC-U — niezmiękczony (nieplastyfikowany) poli(chlorek
winylu)
ground drainage and sewerage
under pressure - Unplasticized
dn — nominalna średnica zewnętrzna
en — nominalna grubość ścianki
poly(vinyl chloride) (PVC-U). Part
6: Recommended practice for in-
DN — wymiar nominalny
stallation. (Systemy przewodowe
DN/OD — wymiar nominalny odniesiony do średnicy
zewnętrznej
z tworzyw sztucznych do podziemnych odwodnień i kanalizacji
DN/ID — wymiar nominalny odniesiony do średnicy
ciśnieniowej - Niezmiękczony
wewnętrznej
PN — ciśnienie nominalne (maksymalne trwałe ciśnienie
poli(chlorek winylu). Część 6: Zalecana praktyka budowy prze-
wewnętrzne w temp. 20°C przez 50 lat)
S — seria rur
S=
wodów
d n − en
2en
SDR — szereg wymiarowy (znormalizowany stosunek
wymiarów)
SDR =
dn
en
SDR = 2S + 1
SN — nominalna sztywność obwodowa rur [kN/m2].
9
Aprobaty Techniczne uzyskane przez POLI
POLI--PLAST
Sp. z o. o.
POLIPLAST Sp. z o.o. w wyniku postępowania
akceptacyjnego przeprowadzonego w Centralnym Ośrodku
Badawczo-Rozwojowym Techniki Instalacyjnej INSTAL
Zestawienie asortymentowe wyrobów
W ramach systemu kanalizacji zewnętrznej
POLIPLAST Sp. z o.o. oferuje szeroki asortyment wyrobów
pozwalający na budowę kanalizacji zewnętrznej
bezciśnieniowej w zakresie średnic 110÷500 mm.
w Warszawie otrzymał Aprobaty Techniczne stwierdzające
W przypadku występowania konieczności budowy
przydatność do stosowania w budownictwie:
• Aprobata Techniczna AT/98-01-0296 dotycząca
lokalnej przepompowni ścieków oferowane są również rury
z PVC-U ciśnieniowe.
Rur z PVC-U do kanalizacji zewnętrznej ważna do 15
stycznia 2003 r.
Rury i kształtki do kanalizacji zewnętrznej mają
barwę pomarańczowobrązową (oranż) zgodną ze skalą
• Aprobata Techniczna COBRTI INSTAL Nr AT/
wybarwień RAL 8023, natomiast rury i kształtki ciśnieniowe
2001-02-1063 dotycząca rur z PVC-U typu RKZ-A ze
ścianką z rdzeniem spienionym do kanalizacji zewnętrznej
mają barwę szarą (popielatą) RAL 7011. Wszystkie
oferowane w ramach systemu kanalizacji zewnętrznej
ważna do 04.03.2006 r.
wyroby mają fabrycznie wstawione w rowki kielichów
• Aprobata Techniczna COBRTI INSTAL Nr AT/9902-0743 dotycząca kształtek z PVC-U do kanalizacji
uszczelki wargowe z gumy.
zewnętrznej bezciśnieniowej ważna do 19.09.2004 r.
• Aprobata Techniczna COBRTI INSTAL Nr AT/9701-0282-01 dotycząca kształtek REDI z PVC-U do
kanalizacji zewnętrznej ważna do 07.12.2007 r.
10
Rury kanalizacyjne z PVC-U
Symbole klasyfikacyjne wyrobów
PKWiU: 25.21.21-57.22
PCN: 3917 23 10 0
SWW: 1363 – 122
Szereg grubości (sztywności obwodowej) SN2 (SDR51, S25).
rys. 1
TABLICA 2 (rys. 1)
Wymiary kielicha
Średnica
zewnętrzna
Grubość
ścianki
Długość
bosego
końca
Długość
rury
dn
en
Di
Cmax
Amin
L1
L
160+0,4
3,2+0,6
160,5
32
42
81
200,6
40
50
99
4,9+0,7
250,8
70
55
125
315+0,6
6,2+0,9
316,0
70
62
132
400+0,7
7,9+1,0
401,2
80
70
150
500+0,9
9,8+1,2
501,5
80
80
160
500
1000
2000
3000
4000
5000
6000
500
1000
2000
3000
4000
5000
6000
1000
2000
3000
4000
5000
6000
1000
2000
3000
4000
5000
6000
1000
2000
3000
4000
5000
6000
1000
2000
3000
4000
5000
6000
200+0,5
3,9+0,6
250+0,5
Średnica
wewnętrzna
Długości
11
Szereg grubości (sztywności obwodowej) SN4 (SDR41, S20).
TABLICA 3 (rys. 1)
Wymiary kielicha
Średnica
zewnętrzna
Grubość
ścianki
Długość
bosego
końca
Długość
rury
dn
en
Di
Cmax
Amin
L1
L
110+0,3
3,2+0,6
110,4
26
32
60
160,5
32
42
81
4,9+0,7
200,6
40
50
99
250+0,5
6,2+0,9
250,8
70
55
125
315+0,6
7,7+1,0
316,0
70
62
132
400+0,7
9,8+1,2
401,2
80
70
150
500+0,9
12,3+1,5
501,5
80
80
160
500
1000
2000
3000
4000
5000
6000
500
1000
2000
3000
4000
5000
6000
1000
2000
3000
4000
5000
6000
1000
2000
3000
4000
5000
6000
2000
3000
4000
5000
6000
2000
3000
4000
5000
6000
2000
3000
4000
5000
6000
160+0,4
4,0+0,6
200+0,5
Średnica
wewnętrzna
Długości
12
Szereg grubości (sztywności obwodowej) SN8 (SDR34, S16,7)
TABLICA 4 (rys. 1)
Wymiary kielicha
Średnica
zewnętrzna
Grubość
ścianki
Długość
bosego
końca
Długość
rury
dn
en
Di
Cmax
Amin
L1
L
110+0,3
3,2+0,6
110,4
26
32
60
160,5
32
42
81
5,9+0,8
200,6
40
50
99
250+0,5
7,3+1,0
250,8
70
55
125
315+0,6
9,2+1,2
316,0
70
62
132
400+0,7
11,7+1,4
401,2
80
70
150
500+0,9
14,6+1,7
501,5
80
80
160
500
1000
2000
3000
4000
5000
6000
500
1000
2000
3000
4000
5000
6000
500
1000
2000
3000
4000
5000
6000
1000
2000
3000
4000
5000
6000
2000
3000
4000
5000
6000
2000
3000
4000
5000
6000
2000
3000
4000
5000
6000
160+0,4
4,7+0,7
200+0,5
Średnica
wewnętrzna
Długości
13
Kształtki kanalizacyjne z PVC-U
Kolana
rys. 2
TABLICA 5 (rys. 2)
Średnica
zewnętrzna
Grubość
ścianki
Kąt
dn
emin
a
Z1
Z2
L1
kg
160
3,6
4,5
250
6,1
315
7,7
400
9,8
500
12,2
12
23
37
58
83
29
46
79
124
155
66
125
187
417
85
130
196
462
70
140
225
517
96
184
276
625
18
29
42
64
87
19
46
80
124
155
72
131
201
410
73
146
216
470
88
160
236
525
112
178
268
598
88
200
150
300
450
67,50
87,50
150
300
450
67,50
87,50
150
300
450
87,50
150
300
450
87,50
150
300
450
87,50
150
300
450
87,50
0,585
0,645
0,715
0,815
0,930
1,120
1,255
1,495
1,704
2,065
4,00
5,50
6,50
10,00
6,50
9,70
13,00
14,30
8,80
12,50
19,50
25,00
23,70
31,40
39,10
62,40
Wymiary
14
Masa
108
124
155
162
191
205
Trójniki
TABLICA 6 (rys. 3)
Średnica Grubość
Średnica
zewnętrzna odgałęzienia ścianki
Kąt
Masa
Wymiary
dn
DN/ID
emin
a
Z1
Z2
Z3
L1
kg
160
110
3,6
450
87,50
450
87,50
450
87,50
450
87,50
450
87,50
450
87,50
450
87,50
450
87,50
450
87,50
450
450
87,50
450
87,50
450
87,50
450
87,50
450
450
450
87,50
450
450
450
450
2
60
36
84
-17
61
18
86
45
105
-36
65
-3
89
24
108
57
140
-66
-32
93
-5
112
28
135
72
166
-104
-69
-42
116
-9
34
92
114
168
87
200
90
201
153
226
153
245
153
278
261
260
195
334
195
334
195
325
378
228
378
228
378
228
378
228
382
410
550
270
550
550
550
650
160
65
200
90
180
110
226
135
245
153
262
150
250
150
310
170
334
195
280
350
140
350
180
360
200
378
228
340
370
400
155
350
510
550
650
88
1,10
1,05
1,54
1,50
1,63
1,60
2,10
2,05
2,70
2,60
3,70
3,60
3,90
3,80
4,60
4,50
6,15
6,00
6,10
6,60
6,50
8,70
8,40
11,00
10,50
14,00
13,50
10,60
12,80
13,60
13,40
19,00
23,00
28,00
50,00
160
200
4,5
110
160
200
250
6,1
110
160
200
250
315
110
160
7,7
200
250
315
400
500
110
160
200
250
315
400
500
12,2
108
134
155
155
179
Rewizja (czyszczak)
TABLICA 7 (rys. 4)
Średnica
nominalna
Grubość
Wymiary
Masa
dn
D
emin
L1
L
kg
160
200
152
188
3,6
4,5
88
108
386
487
2,425
3,930
rys. 4
15
rys. 3
Korek (zaślepka)
TABLICA 8 (rys. 5)
Średnica
nominalna
Grubość
Wysokość
Masa
dn
emin
h
kg
160
200
250
315
400
500
3,6
4,5
6,1
7,7
9,8
12,2
58
76
98
103
105
115
0,345
0,620
1,300
3,000
6,000
8,800
rys. 5
Redukcja asymetryczna (jednostopniowa)
TABLICA 9 (rys. 6)
Średnica
zewnętrzna
Średnica Grubość
ścianki
kielicha
Wymiary
Masa
dn
DN/ID
emin
Z1
L1
kg
160
200
250
315
400
500
110
160
200
250
315
400
3,6
4,5
6,1
7,7
9,8
12,1
33
13
12
16
18
22
92
106
128
155
183
200
0,455
0,535
1,830
4,000
7,600
12,444
rys. 6
Redukcja asymetryczna (wielostopniowa)
TABLICA 10 (rys. 7)
Średnica
zewnętrzna
Średnica Grubość
ścianki
kielicha
Wymiary
Masa
dn
DN/ID
emin
Z1
L1
kg
250
160
110
200
160
6,1
8
7,7
10
172
154
186
174
1,75
1,68
3,70
3,50
315
rys. 7
Zasuwa burzowa (zwrotna)
TABLICA 11 (rys. 8)
Średnica
zewnętrzna
Grubość
ścianki
Wymiary
Masa
dn
emin
Z1
L
kg
160
200
3,6
4,5
190
270
340
460
3,2
4,2
rys. 8
16
Złączka dwukielichowa
TABLICA 12 (rys. 9)
Średnica
nominalna
Grubość
ścianki
Długość
Masa
DN/ID
emin
L
kg
160
200
250
315
400
500
3,6
4,5
6,1
7,7
9,8
12,2
172
212
250
293
324
362
0,46
0,96
1,90
3,80
6,80
11,00
Średnica
nominalna
Grubość
ścianki
Długość
Masa
DN/ID
emin
L
kg
160
200
250
315
400
500
3,6
4,5
6,1
7,7
9,8
12,2
183
226
263
330
390
426
0,480
1,020
1,960
3,930
7,300
12,100
Średnica
nominalna
Grubość
ścianki
Długość
Masa
DN/ID
emin
L
kg
110
160
200
250
315
400
3,2
3,6
4,5
6,1
7,7
9,8
62
86
108
130
150
165
0,25
0,40
0,85
1,65
2,10
4,10
rys. 9
Złączka przelotowa
TABLICA 13 (rys. 10)
rys. 10
Kielich piaskowany
rys. 11
Dołącznik do rur kamionkowych
Średnica nominalna
Grubość Długość Masa
rury PVC-U
rury kamionkowej
DN/ID
D1
emin
L
kg
110
160
200
136
187
242
3,2
3,6
4,5
109
121
226
0,380
0,560
1,560
17
rys. 12
Studzienka kanalizacyjna składa się z następujących elementów:
• rury teleskopowej (dn = 315) z pokrywą żeliwną
• rury trzonowej (dn = 400)
• kinety.
Wszystkie elementy wykonane są w kolorze pomarańczowobrązowym (oranż — RAL 8023).
Rura teleskopowa z pokrywą żeliwną
rys. 13
Pokrywy żeliwne
Rodzaj
Nośność
Rury teleskopowe
Wymiary
Średnica
Długość
Wsunięcie
ton
D1
D2
H
dn
L
minimum
Okrągła bez
odpowietrzenia
12,5
40
440
485
330
330
120
140
315
850
200
Okrągła
z odpowietrzeniem
12,5
40
440
485
330
330
120
140
315
850
200
Prostokątna
z kratką
12,5
40
440
485
330
330
120
140
315
850
200
Wpust uliczny
z kratką
12,5
40
440
485
330
330
120
140
315
850
200
Rury trzonowe bezkielichowe z PVC-U do wmontowania w kielich pionowy kinety
Średnica
zewnętrzna
Grubość
ścianki
Długość
dn
emin
L
400
7,9
400
9,8
1000
2000
3000
4000
6000
1000
2000
3000
4000
6000
rys. 14
18
Kinety do studzienek przelotowych
Dopływ z kielichem
Kielich do rury trzonowej
i odpływ poziomy
średnica
wysokość
dn
DN/ID
H
160
200
400
400
550
550
Kinety do studzienek zbiorczych przelotowych
rys. 15
Dopływy z kieli- Odpływ
chami poziomypoziomy
mi
Kielich do rury trzonowej
średnica
wysokość
DN/ID
dn
DN/ID
H
160
160
160
200
400
400
550
550
rys. 16
19
PROJEKTOWANIE
a szczególnie rozpuszczalniki organiczne.
Uwagi ogólne
Przewody z PVC-U ułożone w ziemi nie są
wykrywane przez urządzenia elektromagnetyczne na
powierzchni terenu. Aby było możliwe ustalenie trasy
Przewody kanalizacyjne z PVC-U nadają się do
budowy kanalizacji zewnętrznej zarówno rozdzielczej
przebiegu przewodów w celu ograniczenia możliwości
uszkodzenia przez koparki przy wykonywaniu innych prac,
(ściekowej lub deszczowej), jak i ogólnospławnej. Wybór
zaleca się umieszczenie w pionie w odległości 30÷50 cm
rodzaju kanalizacji wynika z przyjętych założeń dotyczących
systemu odprowadzania i oczyszczania ścieków i nie jest
nad wierzchem przewodu taśm z paskami metalowymi
wykrywalnymi przez urządzenia elektromagnetyczne.
przedmiotem niniejszej Instrukcji.
W projektowaniu sieci kanalizacyjnej z rur,
Taśmy te umieszcza się nad wierzchem przewodu po
dokonaniu zagęszczenia gruntu w strefie przewodu.
kształtek i studzienek kanalizacyjnych z PVC-U należy
przyjąć, że sieć kanalizacyjna dostosowana będzie do
czyszczenia wyłącznie urządzeniami hydraulicznymi przez
Obliczenia hydrauliczne średnic
i spadków przewodów
wprowadzenie przewodów elastycznych z głowicą
ciśnieniową do rozdrabniania i wypłukiwania (lub
wysysania) powstałych zatorów. Zapewniona musi być
Obliczenia przeprowadza się na podstawie
natężenia przepływu i przyjętych spadków, z jakimi będą
również możliwość przeglądu przewodów za pomocą
ułożone przewody.
kamery telewizyjnej wprowadzanej przez studzienki
rewizyjne. Z tych więc powodów system studzienek
Przyjmuje się założenie, że przyjęty przepływ
obliczeniowy nie zmienia się na całym rozpatrywanym
rewizyjnych umieszczonych na trasie przewodu,
obsługiwanych z powierzchni terenu, powinien
odcinku. W przekroju strumienia występuje jednakowa
założona średnia prędkość V.
gwarantować dostęp do każdego miejsca na trasie
Do obliczenia przepływu ścieków przy całkowicie
przewodów. Odległość pomiędzy studzienkami nie
powinna być w praktyce większa niż 100 m. Natomiast
wypełnionym przewodzie zaleca się przyjąć wzór PrandtlaColebrooka:
możliwość wprowadzenia urządzeń do hydraulicznego

k
0,74
Q = −6.95 log
+
 d d ⋅ i ⋅10 6 3,71⋅ d i
 i i
czyszczenia przewodów oraz urządzeń telewizyjnych do
ich przeglądu eliminuje budowę tradycyjnych włazowych
studni betonowych o średnicy 1÷1,2 m. Budowę tego typu
studni należy ograniczyć tylko do przypadków koniecznych
 2
d i d i ⋅ i


[m3/s]
lub na wyraźne życzenie inwestora.
Q – przepływ przy całkowicie napełnionym przewodzie [m3/s]
Przy projektowaniu przewodów, szczególnie
w gruntach nawodnionych na głębokościach poniżej
k – współczynnik szorstkości bezwzględnej [m]
di – średnica wewnętrzna przewodu [m]
2,5÷4 m należy przeanalizować możliwość zastosowania
i – spadek przewodu [m/m]
małych, lokalnych, automatycznych przepompowni do
transportu ścieków rurami ciśnieniowymi na teren wyżej
położony. Ten kierunek projektowania mieszanych
układów kanalizacyjnych grawitacyjnych i ciśnieniowych
jest ze względów ekonomicznych coraz częściej
stosowany.
Przy przesyłaniu ścieków przemysłowych należy
przeanalizować skład chemiczny ścieków i sprawdzić
odporność chemiczną PVC-U na składniki ścieków,
20
Przy częściowo napełnionym przewodzie można
użyć do obliczenia wzór Brettinga:
Nomogram 1
k = 0,25 mm
Nomogram 2
k = 0,4 mm
 h 

h 
q
= 0,46 − 0,5 cos π n  + 0,04 cos 2π n 
Q
di 
 di 

[m3/s]
q – przepływ przy częściowym napełnieniu przewodu
hn – wysokość częściowo napełnionego przewodu [m].
Minimalne
spadki
przewodów
wynikają
z konieczności tzw. samooczyszczenia się przewodów
inie zalegania osadów przy minimalnych prędkościach
przepływu ścieków. Można je przyjąć z praktycznego wzoru
imin =
1
di
Zakłada się minimalne prędkości przepływu:
• dla kanalizacji deszczowej
V = 0,6 m/s
• sanitarnej
V = 0,8 m/s
• ogólnospławnej
V = 1,0 m/s
Przyjmuje się współczynnik
(chropowatości) dla rur z PVC-U:
szorstkości
• dla przewodów z bocznymi dopływami i studzienkami
rewizyjnymi
k = 0,4 mm (0,0004 m)
• dla przewodów tranzytowych bez dopływów i studzienek
k = 0,25 mm (0,00025 m).
Wielkość przepływu przy całkowicie napełnionym
przewodzie odczytujemy z nomogramów. Zależy ona od
wartości założonych spadków i [‰], szybkości przepływu
i średnicy przewodu. Nomogramy dotyczą przyjętych
współ-czynników szorstkości oraz
przepływających ścieków t = 10°C.
temperatury
21
Przy częściowo wypełnionych przewodach (a taki
powinien być w praktyce przepływ ścieków, aby zapewnić
im wietrzenie) należy wyznaczyć zależności pomiędzy
przepływami rzeczywistymi q i prędkościami rzeczywistymi
Vn w odniesieniu do przepływów Q i prędkości V przy
całkowitym napełnieniu przewodów. Zależności te ustala
się na podstawie krzywych sprawności dla przekroju
kołowego pokazanych na rys. 20. Można przyjąć, że
optymalne wypełnienie przewodu jest na poziomie 0,6
wysokości średnicy rury.
W tablicy 25 ujęto minimalne spadki przewodów,
jakie można przyjmować dla najmniejszych prędkości
przepływu dla zachowania warunku samooczyszczania
przewodów.
Rys. 20. Krzywe sprawności przekroju kołowego
TABLICA 25
Spadek i [‰]
Średnica
zewnętrzna
kanalizacja deszczowa
Vmin = 0,6 [m/s]
kanalizacja ogólnospławna
Vmin = 0,8 [m/s]
kanalizacja sanitarna
Vmin = 1,6 [m/s]
dn
k = 0,25
k = 0,4
k = 0,25
k = 0,4
k = 0,25
k = 0,4
110
160
200
250
315
400
500
4,0
2,7
2,0
1,5
1,2
0,85
0,6
5,1
3,4
2,5
1,8
1,4
1,0
0,8
6,7
4,5
3,5
2,6
2,0
1,5
1,2
9,0
6,0
4,5
3,4
2,5
2,0
1,5
9,8
6,5
5,2
4,0
3,0
2,3
2,0
14,5
9,5
7,0
5,2
4,0
3,0
2,5
Obliczenia statyczno-wytrzymałościowe
obwodowej, należy uwzględniać warunki otoczenia
przewodu, rodzaj gruntu – jego stopień zagęszczenia oraz
Tworzywa termoplastyczne (PVC-U, PE, PP)
w porównaniu z materiałami sztywnymi takimi, jak: beton,
technikę wykonywania robót ziemnych dla zapewnienia
żeliwo czy kamionka, są materiałami sprężystymi
określonej sztywności gruntu. Na przewód ułożony w
gruncie działa obciążenie pionowe, które powoduje, że
i wymagają zupełnie innego podejścia w projektowaniu
przewodów układanych w gruncie. Przy obciążeniu
rura odkształcając się przyjmuje postać elipsy. To powoduje
reakcje gruntu położonego po bokach rury
materiałów sprężystych (a ściślej lepko sprężystych) ulegają
w czasie działania obciążenia znacznemu odkształceniu
w poziomie w zależności od wartości sztywności gruntu
postępującemu, tzw. pełzaniu. Zjawisko to początkowo
jest znaczne, jednak z upływem czasu ulega zmniejszeniu.
Następuje relaksacja naprężeń, polegająca na zmniejszeniu
(rodzaj gruntu i stopień jego zagęszczenia), która nie
pozwala na powstawanie poziomych zbyt dużych
odkształceń.
naprężeń i wzrostu odkształceń. Istotną rolę odgrywa przy
Obciążenia pionowe działające na przewód, to
przede wszystkim ciężar gruntu znajdującego się nad
tym elastyczność gruntu otaczającego przewód. Dlatego
też przy określaniu grubości rury i jej sztywności
przewodem oraz obciążenia dynamiczne (zależnie od ruchu
drogowego) na poziomie terenu. Obciążenie gruntu nad
22
r – promień wewnętrzny przewodu
przewodem qz można obliczyć ze wzoru:
qz = γ z ⋅ H
γz - ciężar właściwy gruntu wynoszący 17 – 23 kN/m3
(bez wody gruntowej)
H - wysokość gruntu nad przewodem.
Natomiast przy przewodzie znajdującym się
poniżej występowania wód gruntowych całkowite
obciążenie qzw zwiększa się o parcie wody
q zw = γ z (H − h ) = γ zw ⋅ h + γ w ⋅ h
H – wysokość gruntu nad przewodem
h – wysokość wody gruntowej nad przewodem
γzw – ciężar gruntu nawodnionego
γz – ciężar właściwy wody (10 kN/m3).
Obciążenia dynamiczne q d występujące na
poziomie terenu można wyliczyć ze wzoru:
qd =
C ⋅ 3P
2π ⋅ H 2
e – grubość ścianki przewodu.
Wartość modułu odkształcenia gruntu
w strefie przewodu Ez w zależności od stopnia
zagęszczenia wg standardowej próby Proctora,
charakteryzującej własności gruntów, podano
w tablicy 26. Przez strefę przewodu rozumie się grunt
od dna przewodu, jeżeli dno przewodu nie było
naruszone (lub 15 cm pod przewodem, jeżeli było
naruszone lub zmienione), po bokach przewodu do
wypełnienia wykopu oraz 30 cm nad wierzchem
przewodu.
Jak podano we wzorze na obliczenie
współczynnika sztywności kt przy danym obciążeniu,
decydujące znaczenie ma odkształcenie przewodu
e  2e 
na stosunek   grubości rury do jej średnicy.
r  di 
Wartości te wzależności od sztywności obwodowej
rur (SN2, SN4, SN8) są wielkościami stałymi. Ich
C – współczynnik uwzględniający wpływ kilku kół (wartości
1÷1,5) w zależności od wartości H
P – nacisk na koło
H – wysokość gruntu nad przewodem.
Obciążenia drogowe i tramwajowe należy
przyjmować zgodnie z PN-85/S-10030 stosując
współczynnik dynamiczny O = 1,3 niezależnie od
głębokości posadowienia przewodu.
Poza drogami obciążenia dynamiczne przyjmuje
się zgodnie z PN-82/B-02004, jak dla możliwości obciążenia
samochodem ciężkim, nie mniej niż 5 kN/m2.
Ugięcie pionowe przewodów f ułożonych w gruncie
sprawdza się na podstawie stanów granicznych
użytkowania ze wzoru Spanglera:
f =
di
[m]
2
q
x y
0,125
= =
⋅ k
D D 0,083 ⋅ k t + 0,061 E z
Dopuszczalne odkształcenie zgodnie z EN 1456-6, nie
powinno przekraczać 5%
f Ł 0,05.
qk – całkowite charakterystyczne obciążenie pionowe [kPa]
kt – współczynnik sztywności przy obciążeniu długotrwały
 E  e
kt =  t  ×  
 Ez   r 
Et – długotrwały moduł sprężystości rury (1400 kPa)
Ez – moduł odkształcenia gruntu w strefie przewodu [kPa]
23
odwrotnością jest liczba.
SDR =
di
e
Sztywność obwodową rur ustala się w celu
oceny jakościowej wyprodukowanej rury z tworzyw
termoplastycznych (PVC-U, PE) zgodnie
z założeniami normy PN-EN ISO 9969:1997.
Określenie wartości sztywności obwodowej [kN/m2]
wyznaczone jest przez pomiar siły i odkształcenia rury
podczas ściskania rury ze stałą szybkością przez dwie
równoległe płyty. Wartość sztywności obwodowej
oblicza się ze wzoru, gdzie podstawą jest siła
potrzebna do wywołania aż 3% odkształcenia
średnicy przekroju rury:

Y
SN =  0,0186 + 0,025
di

 F
 ⋅
 L ⋅Y
Y – odkształcenie [m] odpowiadające 3% ugięciu
di – średnica wewnętrzna rury
Y
= 0,03
di
F – siła w kiloniutonach odpowiadająca 3% ugięciu
rury
L – długość próbki [m].
Dla wstępnego dobrania szeregu grubości rur
kanalizacyjnych można oprzeć się na tablicy 27, gdzie
podano dla poszczególnych szeregów grubości rur
dopuszczalne wielkości zagłębienia przewodów
TABLICA 26
Moduł odkształcenia gruntu w strefie przewodu Ez [kPa] w zależności od stopnia zagęszczenia Is [%] oraz jego spoistości
i rodzaju
Rodzaj gruntu
Stopień
zagęszczenia
Grunty niespoiste
Grunty słabospoiste
Grunty spoiste (mieszanki)
Grunty spoiste
Is [%]
żwiry, mieszanki żwirów
i piasku, żwirów i pyłów
piasków, żwirów i gliny
piaski, mieszanki piasku
i żwiru, piasku i pyłu
piaszczystego, piasku
i gliny (5¸15%)
mieszanki żwiru i pyłu
piaszczystego, żwiru i gliny, piasku i pyłu, piasku
i gliny (5¸40%)
pyły słabo- i średnioplastyczne, gliny słabo- i niskoplastycze z domieszką
organiczną
85
90
92
94
96
98
100
2,4
6
9
13
19
25
40
1,2
3
4,5
6,5
9
14
20
0,8
2
3
4,5
7
10
13
0,6
1,5
2
3,5
5
8
10
w zależności od obciążenia dynamicznego na poziomie
szeregu grubości rur jest grunt zastosowany do obsypki
terenu oraz modułu odkształcenia gruntu w strefie
ułożonego przewodu. Przyjęto założenie, że minimalna
w strefie przewodu oraz warunki i nadzór przy
zagęszczaniu. Wymaga to szczegółowej analizy w trakcie
głębokość ułożenia przewodów ze względu na
projektowania. Należy przeprowadzić rachunek
przemarzanie w zależności od strefy wynosi 1÷1,6 m oraz
ciężar objętościowy gruntu stosowanego do zasypki g=20 kN/
ekonomiczny, który odpowie na pytanie, czy obsypkę
w strefie przewodu wykonać z gruntu rodzimego, czy też
m3. W przypadku użycia gruntu g=18kN/m3dopuszczalne
głębokości ułożenia przewodów zwiększą się o około 10%.
dostarczonego dodatkowo o lepszej charakterystyce oraz
jakie są realne możliwości wykonawcy związane
Na podstawie przyjętych tu rozważań można dojść
z prawidłowym zagęszczeniem gruntu.
do wniosku, że bardzo istotnym zagadnieniem w doborze
TABLICA 27
Dopuszczalne zagłębienie przewodów [m] kanalizacyjnych z PVC-U dla szeregów (grubości) sztywności obwodowej (SN2,
SN4, SN8) w zależności od obciążenia ruchomego oraz modułu odkształcenia gruntu Ez w strefie przewodu
Moduł obciążenia obsypki Ez
Obciążenie ruchome
PN-85/S-10030
Klasa A
Klasa B
Klasa C
Tramwaj
Poza drogami
8 MPa
4 MPa
(dynamiczne) wg
16 MPa
Szeregi (grubości ) sztywności obwodowej
SN2
SN4
SN8
SN2
SN4
SN8
SN2
SN4
SN8
—
—
—
—
2,3
—
—
2,0
2,5
2,8
—
2,3
2,8
3,1
3,3
—
2,3
2,8
3,1
3,3
3,7
4,1
4,3
4,5
4,7
4,5
4,8
5,2
5,2
5,3
3,0
3,7
4,1
4,2
4,3
5,2
5,7
6,0
6,0
6,1
7,0
7,3
7,5
7,4
7,4
24
Wykonywanie sieci kanalizacyjnej
z PVC-U
stopniu obniżyć odporność rur na uderzenia oraz
Składowanie materiałów
i na placu budowy) okresu 12 miesięcy. Jeżeli
spowodować ich odbarwienie. Składowanie bez osłon nie
może przekroczyć (łącznie u producenta, dystrybutora
Rury z PVC-U powinny być podczas składowania
przewidujemy, że wystąpi konieczność przekroczenia tego
czasu, to zaleca się zabezpieczenie rur przez przykrycie ich
układane w stosy na płaskiej wyrównanej powierzchni
osłonami z nieprzezroczystych tkanin lub folią czarną z PE.
wolnej od wystających ostrych przedmiotów mogących
spowodować ich uszkodzenie lub deformację. Poziomymi
Rury nie powinny być narażone na działanie oleju
napędowego, farb oraz rozpuszczalników, na które są mało
podporami pod stosami powinny być łaty drewniane
o szerokości co najmniej 5 cm rozłożone w odstępach nie
odporne. Przy składowaniu należy przestrzegać zasadę
zapewniającą właściwą rotację zapasu „starszy zapas
większych niż 1,5 m.
najpierw na budowę”.
Najlepszym rodzajem składowania rur jest
podparcie na całej długości kielichami wysuniętymi na bok
Transport
naprzemianlegle. Jeżeli rury są w wiązkach opasanych
o wymiarach około 1 x 1 m, to odstępy podpór mogą być
większe i wynosić do 3 m.
W czasie prac przeładunkowych rur nie wolno
rzucać. Rury o średnicach do 315 mm mogą być bez
Rury o różnych średnicach i różnych grubościach
trudności przenoszone przez dwie osoby. Natomiast o
ścianek powinny być składowane oddzielnie. Jeżeli jest to
niemożliwe, to rury o największych średnicach i grubo-
średnicach większych oraz pakowane w wiązki wymagają
przy przeładunkach urządzeń podnośnikowych. Sposób
ściach powinny być na spodzie.
Jeżeli rury są dostarczane z zaślepkami lub
transportu nie powinien powodować ich uszkodzeń. Wózki
widłowe powinny być wyposażone w płaskie
w wiązkach opasane taśmą z podkładkami drewnianymi,
zabezpieczenia wideł. Nie wolno stosować zawiesi z lin
to powinny być składowane w takim stanie aż do
momentu montażu.
stalowych lub łańcuchów, konieczne jest stosowanie
dwuciągowych zawiesi z tkanin bawełnianokonopnych
Rury składowane w wiązkach nie powinny być
z odpowiedniej długości trewersą.
układane wyżej niż 2 m w taki sposób, aby ramy drewniane
oplatające wiązkę opierały się na podłożu lub na ramach
Odporność na uderzenia rur jest zmniejszona w
obniżonych temperaturach, a transport w temperaturach
innych wiązek. Należy również zapewnić boczne oparcie,
aby zapobiec zwaleniu się stosu przy manewrach usuwania
otoczenia poniżej 0°C wymaga szczególnej ostrożności.
Dopuszcza się jednak transport do temperatur minus 15°C
wiązek ze składowiska. Odległość poprzeczna pomiędzy
pod warunkiem zwiększonej uwagi; nie można dopuścić
podporami bocznymi nie powinna być większa niż 3 m.
Stosy ułożone z pojedynczych rur na składowiskach
do powstawania gwałtownych wstrząsów.
Do przewożenia rur należy używać pojazdów
nie powinny przekraczać 7 warstw przy maksymalnej
z płaską platformą. Rury powinny spoczywać równomiernie
wysokości do 1,5 m, jednak na miejscu budowy wysokość
ta nie powinna przekraczać 1 m.
na całej długości. W czasie transportu powinny być
zabezpieczone przed przesuwaniem. Wszystkie podpory
Sposób układania w stosy powinien zapewniać
i zabezpieczenia powinny być płaskie bez żadnych
równomierne podparcie wzdłużne z wystającymi kielichami
na przemian po obu końcach stosu tak, aby kielichy nie
występów. Podczas załadunku rury kielichowe, powinny
być układane tak, aby kielichy nie były dodatkowo
opierały się na sąsiednich rurach lub na łatach drewnianych
na spodzie stosu. Sztywne boczne podpory powinny
obciążone. Jeżeli rury wystają poza skrzynię pojazdu, to
długość części wystających nie powinna przekraczać 1 m.
Obowiązuje zasada, że w czasie transportu,
zapobiegać obsuwaniu się rur ze stosu na boki.
Długotrwałe działanie promieni słonecznych
(promieniowanie ultrafioletowe) może w niewielkim
25
podobnie jak przy składowaniu, na spodzie stosu powinny
znajdować się rury o większej sztywności, a więc rury
o większych średnicach i większych grubościach.
zagęszczenia gruntu w strefie przewodu.
Przy transporcie kształtek i studzienek
kanalizacyjnych należy zwrócić uwagę, aby nie ulegały one
Dobór techniki wykonania wykopu i zabezpieczenie jego ścian zależy od głębokości wykopu i
przemieszczeniom w skrzyniach ładunkowych w czasie jazdy.
warunków poziomu wód gruntowych w terenie.
Jeżeli kształtki i studzienki (kinety) znajdują się
w osobnym opakowaniu, to powinny w nim pozostać
Minimalna głębokość wykopu wynika z zabezpieczenia rur przed przemarzaniem i zgodnie z ustaleniami
również na placu budowy, łącznie ze wszystkimi
PN-92/B-10735 wierzch ułożonej rury powinien być głębiej
akcesoriami, takimi jak uszczelki, nakładki itp. Należy
szczególną uwagę zwrócić na elementy żeliwne (pokrywy
o 0,2 m niż głębokość przemarzania gruntu dla danej strefy
klimatycznej kraju (0,8) – (1,4 m) podanego w normie PN-
studzienek), które powinny być transportowane oddzielnie.
Nie można ciężkich elementów żeliwnych transportować
81/B-03020.
Natomiast maksymalna głębokość wynika
na stosie rur z PVC-U.
z
Kształtki i studzienki z PVC, podobnie jak rury,
w temperaturach poniżej 0°C mają zmniejszoną odporność
„samooczyszczenia”, poziomu wód gruntowych
(konieczności ich obniżenia na czas prowadzonych robót
na uderzenia i należy zachować ostrożność przy ich
ziemnych) oraz dopuszczalnych maksymalnych zagłębień
przenoszeniu i pracach przeładunkowych. Należy unikać
prac transportowych i przeładunkowych w temperaturze
przewodów ze względu na obliczenie wytrzymałościowe.
Z wydobytego z wykopu urobku, jeżeli jest to
poniżej minus 15°C.
możliwe, należy przygotować odpowiedni rodzaj gruntu
Wykonywanie wykopów
zarówno na podłoże (jeżeli będzie zmieniane), jak i na
wypełnienia boczne i wstępną zasypkę (grunt na strefę
wymaganych
spadków
przewodów
w
celu
Prace ziemne powinny być prowadzone zgodnie
przewodu). Odpowiednim materiałem jest gruboziarnisty,
luźny i przepuszczalny piasek, żwir i grunt o luźnej
z przyjętymi zasadami. Najczęściej stosowane są wykopy
konsystencji. Urobek wydobyty z wykopu przygotowywany
ciągłe wąskoprzestrzenne o ścianach pionowych
z rozpartym odeskowaniem. Jeżeli teren nie jest gęsto
do zasypki w strefie przewodu nie powinien zawierać
kamieni, głazów, krzemieni z ostrymi krawędziami, brył
zabudowany i pozwala na to miejsce, można również
gliny, wapna oraz zmarzniętej ziemi. Należy również
stosować wykopy o skarpach skośnych, jednak nie głębsze
niż do strefy przewodu, tj. 30 cm ponad wierzch rury.
wyeliminować ziemię skażoną oraz wszelkie materiały
organiczne. Jeżeli z wydobytego urobku nie możemy
Strefa przewodu rury powinna być wykonana jak
wykop wąskoprzestrzenny ze szczelnym odeskowaniem
wykorzystać gruntu, to właściwy materiał należy
sprowadzić z innego terenu.
(rys. 17). Niedopuszczalne jest zastosowanie w strefie
przewodu wykopów szerokoprzestrzennych, ponieważ nie
jest wówczas w praktyce możliwe uzyskanie dobrego
rys. 17
26
w wodzie z mydłem. Wyczyścić również rowek i ponownie
Rury, kształtki oraz studzienki kanalizacyjne z PVCU dostarczane przez POLIPLAST Sp. z o.o. przeznaczone
wstawić pierścień zwracając uwagę na odpowiednią stronę
jego wstawienia.
Bosy koniec rury powinien mieć zaznaczoną
są do łączenia przez kielichy z usytuowaną w rowku
uszczelką z elastomeru. Łączenie polega na wciskaniu
głębokość wcisku w kielich. Nieprawidłowe jest zestawianie
połączeń do oporu. Głębokość montażowa wcisku
bosego końca rury w kielich z uszczelką. Wymiary kielicha
powinna dawać możliwość kompensacji wydłużeń rur przy
i uszczelki są tak dobrane, że wykazują absolutną
szczelność przy niskich i wysokich ciśnieniach
zmianach temperatur przepływających ścieków. W praktyce
przyjmuje się, że głębokość wcisku bosej rury w kielich
wewnętrznych. Połączenia te nie są dostosowane do
przenoszenia sił osiowych, lecz w przypadku układania ich
powinna być o 0,5÷1 cm mniejsza od maksymalnej
głębokości kielicha.
w ziemi możliwość wysunięcia rury z kielicha przy ciśnieniu
W systemie łączenia rur kielichowych, pomimo że
do 5 m słupa wody w praktyce nie występuje. Bloki
oporowe na łukach, trójnikach czy zaślepkach wymagane
nie jest to konieczne, dobrą praktyką jest wykonywanie
połączeń w ten sposób, żeby bose końce rur wciskane były
są jedynie przy przewodach ciśnieniowych.
w kielichy zgodnie z kierunkiem przepływu ścieków.
Prawidłowe wykonanie połączenia wymaga, aby
bosy koniec rury lub kształtki był sfazowany pod kątem
Układanie rur
30° do połowy grubości rury (rys. 18) i pokryty środkiem
poślizgowym na bazie silikonu lub mydła bezpośrednio
przed wciśnięciem w kielich.
Dno wykopu powinno być starannie wyrównane
i oczyszczone z wystających ostrych przedmiotów i kamieni.
Jeżeli grunt nie jest odpowiedni, to należy podkład na
głębokości 10÷15 cm wymienić. Rury powinny być
układane na przygotowanym podłożu wzdłuż osi środka
wykopu w linii prostej. Możliwe jest nieznaczne odchylenie
przewodu od osi, wynikające z niewielkiego odchylenia
w kielichu na połączeniu z uszczelniającym pierścieniem
gumowym oraz przez uzyskanie krzywizny rury na większej
jej długości. Odchylenie w kielichu w praktyce nie
przekracza 1°. Natomiast uzyskanie niewielkiej krzywizny
rury możliwe jest dla średnic 110÷160 mm. Rury
rys. 18
o średnicach od 200 mm uważane są za rury sztywne i nie
Rury i kształtki wykonane fabrycznie mają
zukosowane bose końce i nie wymagają dodatkowej
obróbki. Przy wykonywaniu połączeń rurowych zachodzi
często konieczność skracania rur kielichowych. Cięcie rur
wykonujemy prostopadle do osi i wówczas obcięty koniec
rury należy fazować za pomocą pilnika – zdzieraka (200).
Należy również smarować pierścień gumowy po
starannym sprawdzeniu jego ułożeniu w rowku. Nie wolno
stosować olejów lub smarów jako środka poślizgowego.
Należy również sprawdzić, czy pierścień i rowek nie są
zanieczyszczone. W przypadku zanieczyszczenia, np.
piaskiem, należy pierścień wyjąć z rowka, zanurzyć
27
powinny być poddawane żadnym wyginaniom w
warunkach budowy.
Do wykonywania połączeń należy używać
urządzenia dźwigniowego do wciskania (rys. 19). Można
również używać klocka drewnianego i dźwigni. Należy
zwracać szczególną uwagę na prawidłowe usytuowanie
w rowku uszczelki, aby nie dopuścić do jej przemieszczenia
lub uszkodzenia.
prawidłowości założonych spadków rur.
Kolejność prac montażowych jest następująca
(rys. s. 29):
• Usytuowanie kinety. Kinety posiadają najczęściej
rys. 19
od spodu puste przestrzenie uzależnione od kształtu. Te
przestrzenie muszą być dokładnie wypełnione przez dobrze
zagęszczoną odpowiednią podsypkę. Po usytuowaniu
kinety należy sprawdzić poziomicą prawidłowość jej
Bardzo ważną czynnością jest sposób zasypywania
ułożonych przewodów. Nie wolno używać do
bezpośredniego otoczenia (w strefie 15 cm pod
przewodem i 30 cm po bokach i nad przewodem) gruntu
zbrylonego w wyniku zamrożenia. Niedopuszczalne jest
również zalewanie rur betonem. Skorupa betonowa
ustawienia. Zagęścić grunt pod kinetą i dookoła kinety.
• Następnie podłącza się przewody poziome,
a otwory kinet, które na razie nie będą wykorzystane, trzeba
zabezpieczyć korkami. Zasypać kinetę na wysokość ok. 15
cm powyżej dolotów.
• Należy obliczyć i przygotować rurę trzonową
osiadania lub innych ruchów podłoża. Przy dużych
z PVC-U (bezkielichową) d n = 400 o odpowiedniej
długości. Rura teleskopowa dn = 315 ma długość stałą
(880 mm).
obciążeniach statycznych oraz dynamicznych ważne jest
dobranie rury o odpowiedniej sztywności (grubości), aby
Na koniec rury trzonowej wstawia się uszczelkę
manszetową o wysokości 70 mm. Rura teleskopowa
deformacja początkowa nie przekraczała 5%. Przewody
obciążone w sposób ciągły ciśnieniem wewnętrznym
powinna być wstawiona w rurę trzonową poprzez
przekształca sprężystą rurę w sztywną, bez możliwości
odkształceń, która łatwo ulega pęknięciu w przypadku
ulegają mniejszej deformacji niż przewody bezciśnieniowe.
Pierwsza warstwa gruntu wypełnienia bocznego
rury powinna być położona do wysokości połowy średnicy
uszczelkę manszetową na głębokość co najmniej 200 mm.
Rurę trzonową przed wstawieniem do kinety należy
zukosować pilnikiem do połowy grubości, posmarować
przewodu i dobrze zagęszczona. Dla rur o średnicy do 250 mm
środkiem poślizgowym i wstawić do kinety po uprzednim
sprawdzeniu, czy uszczelka w kinecie jest czysta
zwykle wystarczającym sposobem jest ręczne zagęszczanie
i udeptywanie. Następnie należy układać dalsze warstwy
i prawidłowo usytuowana.
• Rurę teleskopową z włazem i pokrywą wstawić
gruntu o grubości 7,5 cm i zagęszczać je po bokach rury.
poprzez uszczelkę manszetową w rurę trzonową. Zasypać
Dopiero po zasypaniu warstwy 15 cm ponad wierzch
przewodu można grunt użyty do zasypki zagęszczać lekkimi
wykop do odpowiedniej wysokości warstwami po ok. 30 cm
jednocześnie zagęszczając grunt wokół studzienek.
ubijakami ręcznymi. Przy stosowaniu materiału podatnego
na samozagęszczanie (żwir, gruboziarnisty piasek) można
• Po zakończeniu robót ziemnych i prze-
zasypanie ponad wierzchem przewodu (15 cm) wykonać
jedną warstwą. Deskowanie wykopu powinno być
usuwane stopniowo podczas wypełniania bocznego
prowadzeniu prób odbiorczych systemu kanalizacyjnego
przeprowadza się roboty drogowe. W czasie tych prac
wstawia się włazy studzienkowe.
przewodu i ponad wierzch przewodu tak, aby nie
W czasie montażu włazów należy przestrzegać
poniższych zasad:
powstawały niezagęszczone przestrzenie w strefie
przewodu.
• Rama włazu musi przejmować obciążenia
wynikającego z ruchu ulicznego i jej typ powinien być
dobrany do wielkości występujących obciążeń (12,5–40 ton).
Montaż studzienek z PVC-U
• Zatopienie włazu w gorącym asfalcie powinno
nastąpić na głębokości minimum 100 mm. Asfalt musi
Miejsce usytuowania studzienki rewizyjnej oraz
głębokość jej posadowienia powinny być zgodne
ściśle przylegać na całym obwodzie do żeliwnego włazu.
z projektem, co jest szczególnie ważne dla zachowania
• Górna płaszczyzna włazu powinna być dokładnie
usytuowana w płaszczyźnie nawierzchni. Walcowanie
nawierzchni należy wykonywać łącznie z włazami studzienek.
28
29
Przy stosowaniu studzienek z kratką do wlotu
• Wykonanie zasypania wykopu gruntem
wody deszczowej zachodzi konieczność wykonania
osadnika na piasek. Osadnik taki uzyskuje się poprzez
rodzimym do poziomu terenu warstwami 20—30 cm.
Można tu stosować mechaniczne ubijaki wibracyjne. Przy
zagłębienie (30—50 cm) rury trzonowej (dn = 400) poniżej
zbyt małym zagęszczeniu gruntu (poniżej 90% skali
osi rur kanalizacyjnych. Dla uzyskania dna osadnika
możemy jako rurę trzonową użyć rurę kielichową z korkiem
Proctora) należy się spodziewać powstawania zapadnięć
lub uszkodzeń nawierzchni w czasie 1 roku.
lub rurę bezkielichową z kinetą przelotową z zaślepionymi
dolotami. Natomiast w osi przewodu kanalizacyjnego
wstawiamy trójnik (d n = 400) z odgałęzieniem o
Określenie czynników wpływających
na wystąpienie odkształceń
odpowiedniej średnicy.
Warunek szczelności całości sieci kanalizacyjnej z PVC-U
Ustalono na podstawie pomiarów, że ugięcia rur
wymaga w przypadku wykonywania studni włazowych
uzależnione są od wielu czynników. Do najważniejszych
z betonu doprowadzenia rur z PVC-U do takich studni przez
kielichy piaskowane z PVC-U. Studnie betonowe powinny
z nich należy rodzaj gruntu, dokładność wykonania prac
ziemnych związanych z zagęszczeniem oraz sztywność
być w zakresie występowania wód gruntowych wykonane
obwodowa (szereg grubości) zastosowanych rur. Znacznie
w systemie monolitycznym, natomiast powyżej
występowania wody, mogą być wykonane z prefa-
mniejszy wpływ ma wysokość przykrycia i obciążenie
ruchem drogowym. Wyniki pomiarów odkształcenia rur
brykowanych kręgów betonowych. Całość studni powinna
zestawił Frans Alferink i przedstawił na konferencji Systemy
być zabezpieczona od zewnątrz izolacją bitumiczną.
Możliwe jest również stosowanie studni włazowych z PVC-
Instalacyjne z Tworzyw Sztucznych w Poznaniu w lutym 1997 r.
Dokonano klasyfikacji jakości wykonania prac
U lub PE o średnicach 0,8–1,2 m, które gwarantują
utrzymanie szczelności systemu kanalizacyjnego.
ziemnych:
A. Podsypka wyrównana niezagęszczona wolna
od kamieni. Obsypka wykonana warstwowo o grubości
Zasypywanie wykopów
Najważniejszą operacją mająca istotny wpływ na
jakość wykonanych prac jest zasypanie i zagęszczenie
gruntu w strefie przewodu, a więc stan podsypki
zagęszczenia gruntu po bokach przewodu oraz 30 cm nad
wierzchem przewodu. Od prawidłowości wykonania tych
25 cm dokładnie zagęszczona. Uzyskiwane zagęszczenie
co najmniej 95% skali Proctora.
B . Podsypka względnie równa, a obsypka
wykonywana warstwowo i zagęszczona w zakresie 85-95%
skali Proctora.
C. Podłoże bez podsypki, a obsypka to jedynie
wypełnienie wykopu gruntem. Ściany wykopu mogą się
prac zależy trwałość sieci kanalizacyjnej, jej szczelność oraz
obsuwać, a zagęszczenie jest tylko sporadyczne.
prawidłowe działanie.
Sposób zagęszczenia gruntu ponad strefą
Uzyskiwane zagęszczenie poniżej 85% skali Proctora.
W tablicy 28 zebrano wartości ugięć rur, jakie
przewodu będzie miał również wpływ na zapadanie się
mogą wystąpić przy różnych typach gruntu użytego do
jezdni lub powstawanie prutomów.
Zasypywanie wykopów można podzielić na dwa etapy:
obsypki, przyjętej klasyfikacji jakości prac ziemnych oraz
grubości (sztywności obwodowej) rur z PVC-U.
• Wykonanie zasypania w strefie przewodu, kiedy
bardzo ważny jest grunt użyty do zasypki. Zagęszczenie
gruntu po bokach przewodu, czyli ubicie tzw. pach obok
rurociągu, w wyniku czego nastąpi odkształcenie rury
w poziomie. Zagęszczenie to należy wykonywać ubijakami
ręcznymi zachowując odległość od rury minimum 10 cm.
Następnie zagęszczenie gruntu nad przewodem
w podobny sposób, stopniowo usuwając deskowanie.
30
TABLICA 28
Typ gruntu
Drobny żwir
Piasek
Glina
Prace ziemne
Ugięcia rur z PVC-U [%] przy sztywności obwodowej rur [kNm2]
SN2
SN4
SN4
SN16*
A
3
2,5
2
1
B
5
4
3
2
C
7
6,5
5
3,5
A
3
2
1
1
B
6
4,5
3,5
3
C
10
7,5
5
3
A
5
4
3,5
3
B
7,5
5
4
3,5
C
12
9
6,5
4
* Rury o sztywności SN16 to rury z szeregu grubości SDR 26 (ciśnieniowe PN-10).
Jeżeli przyjmiemy, że dopuszczalne ugięcie rur nie
zgodność z projektem: rodzaj gruntu w strefie przewodu,
powinno przekraczać 5%, to jedynie rury z szeregu grubości
stopień jego zagęszczenia, wszelkie niezgodności mogą
SN8 i SN16 nie wymagają specjalnego nadzoru przy ich
układaniu.
w konsekwencji doprowadzić do nadmiernego stopnia
deformacji rury.
Przy rurach o mniejszych grubościach ścianek
bardzo ważny jest dobór typu gruntu na obsypkę w strefie
Deformacje rury określa się specjalnym
urządzeniem pomiarowym działającym rozprężnie w rurze.
przewodu oraz dokładność zagęszczenia przy pracach
Pomiar dokonuje się w odległości co najmniej 3 m od końca
ziemnych.
dostępnej rury. Przeprowadza się pomiar pionowy i poziomy. Odkształcenia rur występuje najczęściej w pionie,
Odbiór sieci kanalizacyjnej
chociaż przy rurach o małych grubościach i zbyt małym
Podstawą formalną do przeprowadzenia odbioru
zagęszczeniu nad wierzchem rury może się zdarzyć, że
średnica wewnętrzna w poziomie będzie mniejsza niż
robót są ustalenia normy PN-92-B-10735 – Kanalizacja.
w pionie.
Przewody kanalizacyjne. Wymagania i badania przy
odbiorze. Norma ta jednak dostosowana jest do specyfiki
Próba szczelności na eksfiltrację
rur tradycyjnych – sztywnych. Własności PVC-U, z którego
wykonane są przewody i studzienki obsługiwane
Badany odcinek rurociągu powinien mieć
z powierzchni terenu, wymagają innego podejścia.
zaślepione pęcherzami powietrznymi wszystkie otwory:
Sprawdzenie szczelności przewodów na eksfiltrację
i infiltrację jest ważne, lecz przy połączeniach wciskowych
w studzienkach rewizyjnych, przy kanalikach (jeżeli są
wykonane), odpowietrznikach, studzienkach wód
i obecnej technologii wytwarzania rur kielichowych oraz
opadowych. Obecnie odchodzi się od badania szczelności
dostatecznym nadzorze technicznym w czasie układania
przewodów, wymagania szczelności są łatwe do spełnienia.
w trakcie częściowego przykrycia przewodów
z pozostawieniem nie zakrytych połączeń kielichowych.
Ważnym zagadnieniem jest dobór gruntu w strefie
Badanie przeprowadza się najczęściej etapami dla
przewodu oraz prawidłowe jego zagęszczenie. Dlatego
konieczne jest, szczególnie w trakcie wykonywanych prac
odcinków 100 do 500 metrów przewodów ułożonych
i zasypanych, lecz bez wykonywania nawierzchni
ziemnych, pobieranie próbek gruntu przez służby
geodezyjne, ocena jego własności do zagęszczenia oraz
drogowych. W takim przypadku nie ma konieczności
zabezpieczania łuków i trójników przed działaniem sił
pomiar stopnia zagęszczenia. Należy przy tym sprawdzić
poosiowych, w wyniku których mogłoby dojść do
31
rozłączenia połączenia kielichowego.
Przewód napełnia się powoli wodą z otwartego
zbiornika z zapewnieniem odpowietrzenia.
Czas próby powinien wynosić co najmniej 1 godz.
tak, aby można było odpowietrzyć wszystkie wyżej
położone zaślepione otwory. Ciśnienie próbne 5 m słupa
wody ponad poziom przewodów uzyskuje się za pomocą
pionowej przezroczystej rurki lub innego urządzenia
pomiarowego. W przypadku dużego zagłębienia
przewodów wysokość słupa wody powinna być o 0,5 m
wyższa od poziomu terenu. W czasie przeprowadzania
próby nie powinny występować przecieki, a ubytki wody
w czasie 15 minut nie powinny być większe niż 2 dm3 na
każde 100 m przewodu.
32
Instrukcja projektowania i wykonywania instalacji kanalizacji wewnętrznej z PP
SPIS TREŚCI
ZALETY STOSOWANIA POLIPROPYLENU DO WEWNĘTRZNYCH
INSTALACJI KANALIZACYJNYCH
34
Własności techniczne i użytkowe rur i kształtek z PP
34
Odporność chemiczna
36
Symbole i skróty przyjęte w dokumentach normalizacyjnych i aprobacyjnych
39
Wykaz norm
39
Norma przedmiotowa dotycząca produkcji rur i kształtek
39
Normy dotyczące metod badań jakości rur i kształtek
40
Normy dotyczące wykonywania instalacji
40
Aprobaty Techniczne uzyskane przez POLIPLAST Sp. z o. o.
41
Asortyment wyrobów.
42
PROJEKTOWANIE
48
Określenia
48
Zasady odprowadzania ścieków
48
Zasady doboru średnic przewodów i ich prowadzenia
51
Podejścia do przyborów sanitarnych
52
Piony (przewody spustowe)
52
Poziomy (przewody odpływowe wewnątrz budynku)
i przykanaliki (podłączenia zewnętrzne)
53
Wyposażenie instalacji kanalizacyjnej
54
WYTYCZNE WYKONYWANIA INSTALACJI
55
Pakowanie, przechowywanie i transport wyrobów
55
55
Montaż instalacji
56
Odbiór instalacji kanalizacyjnych
56
33
Zalety stosowania polipropylenu do wewnętrznych instalacji kanalizacyjnych
Własności techniczne i użytkowe rur i kształtek
z PP
Rury wytłaczane z polipropylenu oznaczane
System kanalizacji wewntrznej z PP produkowany
skrótem PP oraz kształtki wykonywane metodą wtrysku
z PP produkowane przez firmę POLIPLAST Sp. z o.o.
jest z granulatu z dodatkiem koncentratu barwiącego
i wszczególnych wypadkach uniepalniacza. Rury
stanowią podstawę systemu wewnętrznej instalacji
produkowane są metodą wytłaczania a kształtki metodą
kanalizacyjnej. W skład tego systemu wchodzą instalacje
odprowadzające nieczystości i ścieki bytowo –
wtrysku. Do kielichów rur i kształtek z PP stosowane są
identyczne uszczelki jednowargowe. Rury i kształtki mają
gospodarcze, przewody wentylacyjne związane z tymi
instalacjami oraz instalacje deszczowe umieszczone
barwę jasnoszarą (RAL 7037) lub białą.
Na rurach w odległości nie większych niż 1 m
wewnątrz konstrukcji i budowli.
znajduje się napis zawierający:
System charakteryzuje się tym, że można go
stosować również w przypadku występowania trwałych,
• numer normy – EN 1451
• nazwę i znak producenta – POLIPLAST Sp. z o.o. (logo)
wysokich do 95°C temperatur ścieków. W Niemczech dla
Oleśnica
tego systemu używany jest symbol HT (hoch temperatur).
Zaletą stosowania rur i kształtek z polipropylenu
• nominalna średnica zewnętrzna x minimalna grubość
ścianki – np. 110 x 2,7
do budowy wewnętrznych instalacji kanalizacyjnych jest:
• symbol surowca – PP
• wysoka trwałość instalacji projektowana na minimum
50 lat, pozwalająca przy prawidłowym wykonaniu na
• data produkcji
– np. 02.2001
Na kształtkach cechowanie zawiera napis:
umieszczania przewodów w bruzdach i zakrywaniu np.
glazurą bez ryzyka wystąpienia awarii;
• numer normy / seria grubości1 – EN 1451 / S 20• nazwę
i znak producenta – POLIPLAST Sp. z o.o. (logo) Oleśnica
• niewielki ciężar rur i kształtek, łatwość łączenia oraz
• nominalna średnica i kąt – np. 50/45O
szeroki asortyment pozwala na szybki montaż nawet
skomplikowanych węzłów;
• symbol surowca – PP
• data produkcji (rok miesiąc) – np. 01.12
• ze względu na gładkie ścianki nie występuje zaleganie
osadów i tylko w przypadkach wyjątkowo nieprawidłowej
eksploatacji mogą wystąpić wypadki przerwania
przepustowości (drożności) przewodów;
• wysoka odporność na uderzenia pozwala na
wykonywanie prac montażowych nawet w temperaturach
ujemnych;
• ze względu na własności wygłuszające podczas
przepływu ścieków, w znacznie mniejszym stopniu,
w porównaniu do innych materiałów, występuje zjawisko
hałasu;
• precyzyjność wykonania kielichów z uszczelkami
gumowymi do połączeń wciskowych eliminuje przypadki
wystąpienia nieszczelności zarówno ciekłych jak
i gazowych. Łatwość wykonania tych połączeń poprzez
dobór odpowiedniego kształtu uszczelek upraszcza
znacznie prace montażowe.
34
TABLICA 1. Wymagane właściwości techniczne dotyczące rur i kształtek z PP.
Wymagania
L.p.
W³aœciwoœci
1.
Czas indukcji utleniania
Rury
Kształtki
< 8 min
surowca do produkcji (OIT)
2.
Parametry
Metoda
badania
badania
temp. 200OC
PN-EN 728
Odporność na uderzenia
metodą spadającego ciężarka
TIR<10%
-
temp.(0±1)OC
PN-EN 744
< 2%
-
temp.(150±2)OC
PN-EN 743
bez zmian
temp.(150±2)OC
i uszkodzeń
czas 30 min
typ d 25 (TIR)
3.
Skurcz wzdłużny
4.
Wpływ grzania
5.
Zmiana masowego
wskaźnika szybkości płynięcia
PN-EN 763
230OC/2,16 kg
PN ISO 4440
zawarte w PN-EN 1053
PN-EN 1053
zawarte w PN-EN 1054
PN-EN 1054
<0,2 g/10 min
(MFR) w wyniku przetwórstwa
6.
Szczelność połączeń wodą
lub powietrzem
brak przecieków
TABLICA 2. Ogólne właściwości dotyczące materiału stosowanego do produkcji rur i kształtek.
L.p.
Właściwość materiału
Jednostka
Wartość
1.
Gęstość średnia
kg/m3
900
2.
Moduł elastyczności E1min
MPa
>1200
3.
Współczynnik rozszerzalności liniowej
mm/mK
0,14
4.
Przewodność cieplna
W/mK
0,2
5.
Pojemność cieplna właściwa
J/kgK
2000
6.
Odporność powierzchniowa
Ω
>1013
Jak już wspomniano ze względu na własności
polipropylenu rury i kształtki z tego materiału można
i kanalizacyjnych wewnątrz budynków, które spełniają
również rury i kształtki z PP. Wewnętrzne instalacje
stosować w warunkach ciągłego przepływu ścieków (bez
kanalizacyjne powinny zgodnie z PN-EN 476 wytrzymać
ograniczeń ilościowych) o temperaturach do 95°C.
Natomiast w normie PN-EN 476 : 2000 określono ogólne
bez przecieków wewnętrzne ciśnienie hydrostatyczne
w zakresie od 0 kPa do 50 kPa oraz badanie ciśnieniowe
wymagania użytkowe dotyczące elementów stosowanych
powietrzem o ciśnieniu rosnącym od 0 kPa do 1 kPa.
w systemach grawitacyjnych rur odwadniających
35
Odporność chemiczna
przemysłowych należy przeanalizować skład chemiczny
ścieków oraz ich stężenia.
W Tablicy 3 ujęto zestaw chemikaliów i określono
odporność chemiczną dla PP. Przyjęto następujące kryteria
oceny:
Z – odporność zadowalająca
O – odporność ograniczona
N – odporność niezadowalająca.
Tablicę 3 opracowano dla rur i kształtek z PP na
podstawie dokumentu ISO/TR 10358:1993. Natomiast
odporność uszczelek gumowych zawarta jest w dokumencie ISO 7620:1986.
Obecny stan wiedzy na temat odporności
chemicznej tworzyw sztucznych oparty jest na
długotrwałych badaniach laboratoryjnych oraz
doświadczeniach praktycznych. Podana ocena może być
wstępnym wskazaniem co do możliwości zastosowania
polipropylenu (PP) do transportu płynów, w tym także
w podwyższonych temperaturach.
W zasadzie rury i kształtki z PP oraz uszczelki
gumowe przewidziane są do transportu ścieków od
kwasowości (pH 2) do zasad (pH 12), które występują
w gospodarstwach domowych. Jednakże przy ściekach
TABLICA 3. Odporność chemiczna PP
Nazwa substancji chemicznej
stężenie
PP
20 C
60OC
O
Aceton
100%
Z
O
Akrylan etylu
100%
N
N
Aldehyd benzoesowy
0,1%
Z
Aldehyd krotonowy
100%
N
40% 100%
N
Aldehyd octowy
Alkohol amylowy
N
Z
Z
Amoniak, gaz suchy
13%
Z
Z
Amoniak, płyn
100%
Z
Z
Amoniak roztwór wodny
95OC
Rozcieńcz.
Z
Z
Amonowy azotan
Roztwór nasyc.
Z
Z
Z
Amonowy chlorek
Roztwór nasyc.
Z
Z
Z
Amonowy siarczan
Z
Roztwór nasyc.
Z
Z
Anilina
100%
Z
O
Anilina
Roztwór nasyc.
Z
O
Aniliny chlorowodorek
Roztwór nasyc.
O
O
Antymonawy chlorek
90%
Z
Z
Benzen
100%
O
N
O
N
80/20
O
N
Benzyna (węglowodory alifatyczne)
Benzyna (węglowodory alifatyczne) benzen
Bezwodnik octowy
100%
Z
Roztwór nasyc.
Z
Z
Brom, płyn
100%
N
N
Butan, gaz
100%
Z
Z
do 100%
Z
Z
Boraks
Butanole
Chlor, gaz suchy
100%
N
N
Chlor, roztwór wodny
Roztwór nasyc.
N
N
Cukier
Roztwór nasyc.
Z
Z
100%
Z
Z
Cykloheksanol
36
O
stężenie
PP
20 C
60OC
O
Cykloheksanon
100%
Z
N
Cynawy chlorek
Roztwór nasyc.
Z
Z
Z
Cynku chlorek
Roztwór nasyc.
Z
Dekstryna
Roztwór nasyc.
Z
100%
O
95%
Z
100%
O
Roztwór przem.
Z
Z
90%
Z
Z
Roztwór rozc.
Z
Z
Formaldehyd
40%
Z
Z
Gliceryna
100%
Z
Z
Heksan
100%
Z
O
Ksylen
100%
O
N
do 45%
Z
Z
Dwuchlorometan (dichlorometan)
Etanol
Etylowy eter
Etylenowy glikol
Fenol
Formaldehyd
Kwas azotowy
Kwas azotowy
95OC
Z
N
50 do 98%
O
N
Kwas benzoesowy
Roztwór nasyc.
Z
Z
Kwas borowy
Roztwór rozc.
Z
Z
Kwas chlorosulfonowy
100%
N
N
Kwas chlorowodorowy (solny)
20%
Z
Z
Kwas chlorowodorowy (solny)
> 30%
Z
Z
Z
Kwas chromowy
1÷50%
Z
O
Kwas cytrynowy
Roztwór nasyc.
Z
Z
Z
Kwas cytrynowy
Z
Roztwór nasyc.
Z
Z
Kwas fluorowodorowy
40%
Z
Z
Kwas fluorowodorowy
60%
Z
Z
Kwas fluorowodorowy, gaz
100%
Z
Z
Kwas glikolowy
30%
Z
Z
Kwas mlekowy
10%
Z
Z
Kwas mlekowy
10÷90%
Z
Z
Kwas mrówkowy
1÷50%
Z
Z
Kwas octowy
25%
Z
Z
Kwas octowy
60%
Z
Z
Kwas octowy
Lodowaty
Z
O
Kwas oleinowy
100%
Z
Kwas siarkowy
96%
Z
40÷90%
Z
Z
Kwas siarkowy dymiący (oleum)
10% SO3
N
Z
Roztwór nasyc.
Z
Z
Kwas szczawiowy
Kwas taninowy
Kwas winowy
Magnezowy chlorek
Roztwór rozc.
Z
Z
Roztwór nienas.
Z
Z
do 10%
Z
Z
Roztwór nasyc.
Z
Z
37
Z
O
Kwas siarkowy
Kwas szczawiowy
Z
Z
stężenie
PP
20 C
60OC
Z
Z
O
Magnezowy siarczan
Metanol
Roztwór nasyc.
100%
Z
Z
Miedziowy chlorek
Roztwór nasyc.
Z
Z
Miedziowy fluorek
2%
Z
Z
Miedziowy siarczan
Roztwór nasyc.
Z
Z
Mleko
Z
Z
Mocz
Z
Z
Mocznik
Mydło
Niklawy siarczan
10%
Z
Z
Roztwór nienas.
Z
Z
Roztwór nasyc
Z
Z
Ocet
Do 8%
Z
Z
Octan butylu
100%
Z
O
Octan etylu
100%
O
O
Oleje i tłuszcze
Ozon
Pirydyna
95OC
O
Z
100%
Do 100%
Piwo
Z
O
Z
O
Z
Potasowy azotan
Roztwór nasyc.
Z
Z
Potasowy bromek
Roztwór nasyc.
Z
Z
Potasowy chlorek
Roztwór nasyc.
Z
Z
Z
Z
Potasowy chromian
Potasowy cyjanek
Potasowy dwuchromian
Potasowy nad/dwutleno/siarczan
40%
Z
Z
Roztwór nienas.
Z
Z
40%
Z
Z
Roztwór nasyc.
Z
Potasowy nadmanganian
20%
Z
Potasowy wodorotlenek
Roztwór nienas.
Z
Potasowy żelazicyjanek
Roztwór nasyc.
Z
Potasowy żelazocyjanek
Roztwór nasyc.
Z
O
Propan ciekły
100%
Z
Siarki dwutlenek, ciecz
100%
Z
Z
Siarki dwutlenek, suchy
100%
Z
Z
Siarkowodór, gaz
100%
Z
Z
Sodowy benzoesan
35%
Z
Sodowy chloran
Roztwór nasyc.
Z
Z
Sodowy chlorek
Roztwór nasyc.
Z
Z
100%
Z
Z
Sodowy siarczyn
Roztwór nasyc.
Z
Z
Sodowy wodorosiarczek
Roztwór nasyc.
Z
Z
Sodowy wodorotlenek
Roztwór nasyc.
Z
Z
Sodowy żelazicyjanek
Roztwór nasyc.
Z
Sodowy żelazocyjanek
Roztwór nasyc.
Z
Srebra azotan
Sodowy podchloryn (13% chloru)
Roztwór nasyc.
Z
Tlen
100%
Z
Z
Toluen
100%
O
N
38
Z
Z
stężenie
PP
20 C
60OC
O
Trójchloroetylen (TRI)
100%
O
N
Wapniowy azotan
50%
Z
Z
Węgla dwusiarczek
100%
O
N
Wino
Z
Z
Woda morska
Z
Z
30%
Z
O
Roztwór przemysł.
Z
Z
Wodoru nadtlenek
Wywoływacze fotograficzne
Symbole i skróty przyjęte w dokumentach
normalizacyjnych i aprobacyjnych
95OC
Z
Wykaz norm
No rm
rma
a p rzed mi o t o wa d o t yczą ca p ro
rod
dukcji rur
i kształtek
• PN-EN 1451-1: 2001
PP – polipropylen
PP-H – polipropylen (homopolimer)
( EN 1451-1:1998)
MFR – masowy wskaźnik szybkości płynięcia
OIT – czas indukcji utleniania
TIR – rzeczywisty wskaźnik udarności
Systemy przewodowe z tworzyw sztucznych.
Systemy przewodowe z polipropylenu (PP) do
DN – wymiar nominalny
DN/OD – wymiar nominalny odniesiony do średnicy
odprowadzania nieczystości i ścieków (o niskiej i wysokiej
temperaturze) wewnątrz konstrukcji budowli.
zewnętrznej
Arkusz 1: Wymagania dotyczące rur, kształtek i systemu.
DN/ID – wymiar nominalny odniesiony do średnicy
wewnętrznej
• pr ENV 1451-2:2000
Plastics piping systems for soil and waste discharge (low
dn – nominalna średnica zewnętrzna (minimalna)
and high temperature) within the building structure.
de – średnica zewnętrzna w dowolnym punkcie
dem – średnia średnica zewnętrzna
Polypropylene (PP).
Part 2: Guidance for the assessment of conformity.
ds – średnica wewnętrzna kielicha
(Arkusz 2: Zalecana ocena zgodności).
en – nominalna (minimalna) grubość ścianki
em – średnia grubość ścianki
e2 – grubość ścianki kielicha
e3 – grubość ścianki kielicha w strefie rowka
A – głębokość kielicha
C – głębokość strefy uszczelniania kielicha
L – długość montażowa rury
L1 – długość bosego końca
Z – długość projektowa (części) kształtki
α – kąt kształtki
39
Normy dotyczące metod badań jakości rur i kształtek
Normy dotyczące wykonywania instalacji
• PN-EN 728 :1999
• PN- EN 476:2001
Rury i kształtki z poliolefin. Oznaczanie czasu indukcji
• (EN 476:1997)
utleniania.
• PN-EN 743 :1996
Wymagania ogólne dotyczące elementów stosowanych
w systemach kanalizacji grawitacyjnej
Systemy przewodowe z tworzyw sztucznych. Rury i kształtki
• pr EN 1451-6:1994
z tworzyw termoplastycznych. Oznaczanie skurczu
wzdłużnego.
Part 6 : Recommended pratice for installation.
(Arkusz 6 : Zalecana praktyka instalacji (w przygotowaniu
• PN-EN 744:1997
Systemy przewodowe z tworzyw sztucznych. Rury
przez CEN – Europejski Komitet Normalizacyjny ENV 14513.)
z tworzyw termoplastycznych. Badanie odporności na
• PN-EN 1329-1:2001
uderzenia zewnętrzne metodą spadającego ciężarka.
• PN-EN 763:1998
Systemy przewodowe z niezmiękczonego poli(chlorku
winylu) (PVC-U) do odprowadzania nieczystości i ścieków
Systemy przewodowe z tworzyw sztucznych. Kształtki
(o niskiej i wysokiej temperaturze) wewnątrz konstrukcji
wtryskowe z tworzyw termoplastycznych. Metoda
wizualna oceny zmian w wyniku ogrzewania.
budowli.
Arkusz 1: Wymagania dotyczące rur, kształtek i systemu.
• PN-EN 921:1998
• pr EN 1329-3:1998
z tworzyw termoplastycznych. Oznaczanie wytrzymałości
Part 3: Guidance for installation.
(Arkusz 3: Wskazówki instalowania).
na wewnętrzne ciśnienie w stałej temperaturze.
• PN-EN 1053:1998
• PN-EN 752:2000
Zewnętrzne systemy kanalizacyjne.
Systemy przewodowe z tworzyw sztucznych. Systemy rur
Arkusz 1: Pojęcia ogólne i definicje
z tworzyw termoplastycznych do zastosowań
bezciśnieniowych. Metoda badania szczelności wodą.
Arkusz 2: Wymagania
Arkusz 3: Planowanie.
• PN-EN 1054:1998
Arkusz 4: Obliczenia hydrauliczne i oddziaływanie na
z tworzyw termoplastycznych do kanalizacji wewnętrznej.
środowisko.
Arkusz 5: Modernizacja.
Metoda badania szczelności połączeń powietrzem.
• PN-EN 1055:1998
Arkusz 6 : Instalacje pompowe.
Arkusz 7: Obsługa i eksploatacja.
• pr EN 12056
z tworzyw termoplastycznych do kanalizacji wewnętrznej.
Metoda badania odporności na cykliczne działanie
Gravity drainage systems inside buildings.
(Systemy kanalizacji grawitacyjnej wewnątrz budowli).
podwyższonej temperatury.
• PN-B-01707:1992
• PN-EN 1277:1999
Instalacje kanalizacyjne. Wymagania w projektowaniu.
• PN-B-10735:1992
z tworzyw termoplastycznych do podziemnych zastosowań
Kanalizacja. Przewody kanalizacyjne. Wymagania i badania
bezciśnieniowych. Metoda badania szczelności połączeń
z elastomerowym pierścieniem uszczelniającym.
przy odbiorze.
• PB-B-10700:1981
• PN ISO 4440
Rury i kształtki z tworzyw termoplastycznych. Oznaczanie
Instalacje wewnętrzne wodociągowe i kanalizacyjne.
Wymagania i badania przy odbiorze
masowego wskaźnika szybkości płynięcia
• –00
1. Metoda badania
2. Warunki badania.
Wspólne wymagania i badania.
• –01
40
Instalacje kanalizacyjne.
• PN-B-01058:1988
Budownictwo mieszkaniowe. Pomieszczenia sanitarne
w mieszkaniach. Wymagania koordynacyjne elementów
wyposażenia i powierzchni funkcjonalnych.
Apr
Aprob
o b aatt y T e chniczne
chnicz ne uzysk ane przez
POLIPLAST Sp. z o. o.
• Aprobata Techniczna nr AT/98-02-0552. Rury z PVC-U
do instalacji kanalizacyjnych wewnętrznych. Centralny
Ośrodek Badawczo - Rozwojowy Techniki Instalacyjnej
INSTAL Warszawa. Aprobata ważna do 23.11.2003 r.
• Aprobata Techniczna nr AT/98-02-0590. Kształtki
z polipropylenu do instalacji kanalizacyjnych. Centralny
Ośrodek Badawczo – Rozwojowy Techniki Instalacyjnej
INSTAL Warszawa. Aprobata ważna do 23.12.2003 r.
• Rury i kształtki z PP produkowane są zgodnie
z Europejską Normą PN-EN 1451.
Asortyment wyrobów
W ramach systemu kanalizacji wewnętrznej firma
POLIPLAST Sp. z o.o. oferuje szeroki asortyment wyrobów
pozwalający na budowę instalacji z rur i kształtek PP
o średnicach 32÷110 mm mających barwę jasnoszarą (RAL
7037) lub białą. Wszystkie oferowane rury i kształtki bez
względu na grubość ścianek nadają się do wzajemnych
połączeń. Rowki w kielichach mają profil prostokątny,
w który wstawiane są uszczelk i jednowargowe.
41
Wymiary kielichów rur i kształtek z PP
TABLICA 4 (Rys. 1)
Średnica zewnętrzna
Nominalna
Maksymalna
(minimalna)
(średnia)
Grubość ścianek
Seria
S 20
Długość
bosego
końca
Wymiary kielicha
dn
32
dem, max
32,3
em, min
1,8
em,max
2,2
ds,min
32,3
e2,min*
1,6
e3,min*
1,0
Amin
24
Bmin
5
Cmax
18
L1min
42
40
50
40,3
50,3
1,8
1,8
2,2
2,2
40,3
50,3
1,6
1,6
1,0
1,0
26
28
5
5
18
18
44
46
75
75,4
1,9
2,3
75,4
1,7
1,1
33
5
18
51
110
110,4
2,7
3,2
110,4
2,4
1,5
36
6
22
58
*/ grubości kielicha e2 i e3 dotyczą kielichów formowanych
z rur. W przypadku kształtek wtryskowych dopuszcza się
jedynie pocienienie ścianki kielicha w miejscu rowka do
uszczelki o 5% w odniesieniu do em, min.
Asortyment rur kielichowych z PP
Rys. 1
Symbole klasyfikacyjne wyrobów:
PKWiU : 25.21.-55.19
Rury polipropylenowe z kielichem i uszczelką gumową
PCN : 3917 22 990
SWW : 1363-993
osadzoną w rowku o barwie jasnoszarej (RAL 7037) oraz
białej (tylko średnice zewnętrzne 32, 40, 50 mm)
o grubościach ścianek S 20 (seria rur) podano w tablicy 5.
TABLICA 5
Nominalna
Nominalna
średnica
zewnętrzna
(minimalna)
grubość ścianki
Długość montażowa
Masa
dn
en
l
kg/szt
32
1,8
40
1,8
42
150
0,03
250
500
0,05
0,09
1000
0,17
1500
0,26
150
0,04
250
500
0,07
0,12
1000
1500
0,23
0,33
Nominalna
średnica
Nominalna
(minimalna)
Długość montażowa
Masa
zewnętrzna
dn
grubość ścianki
en
l
kg/szt
50
1,8
150
250
0,06
0,09
315
0,11
500
1000
0,16
0,30
1500
0,44
2000
3000
0,58
0,84
250
0,14
315
0,17
500
1000
0,25
0,48
1500
0,70
2000
3000
0,92
1,36
4000
1,80
250
0,30
315
500
0,37
0,53
1000
1,00
1500
2000
1,47
1,94
3000
2,87
4000
6000
3,82
5,70
75
110
1,9
2,7
43
Asortyment kształtek wtryskowych z PP
Symbol klasyfikacji wyrobów:
PKWiU : 25.21.21-70.1
PCN : 39.1740.10
SWW : 1363 – 21
Kolano z kielichem z PP
Rys. 2
TABLICA 6 (Rys. 2)
Wymiary
Średnica
zewnętrzna dn
Kąt
αO
Z1
Z2
32
15
30
3
5
5
7
0,035
0,037
45
8
10
0,038
87,5
18
20
0,045
15
4
7
0,043
30
45
7
10
10
14
0,046
0,048
87,5
23
26
0,056
15
5
9
0,054
30
45
9
12
12
16
0,057
0,060
67,5
20
23
0,065
87,5
28
31
0,070
40
50
75
110
Masa
15
7
10
0,10
30
40
12
18
15
21
0,11
0,12
67,5
87,5
28
40
31
43
0,13
0,13
15
30
9
17
14
22
0,15
0,16
45
25
29
0,18
67,5
87,5
40
57
44
61
0,20
0,22
44
Trójnik z kielichami i bosym końcem
Rys. 3
TABLICA 7 (Rys. 3)
Średnica
Nominalna
Kąt
zewnętrzna
dn
średnica kielicha
odgałęzienie ds2
αO
Z1
Z2
Z3
32
32
45
87,5
8
20
40
21
40
21
0,04
0,04
40
40
45
87,5
10
23
50
25
50
25
0,07
0,06
50
40
45
67
87,5
5
14
21
54
39
30
54
35
25
0,08
0,07
0,07
50
45
67
87,5
12
20
28
62
41
30
62
41
30
0,08
0,08
0,08
50
45
67
87,5
-1
14
27
79
54
42
74
46
30
0,13
0,12
0,12
75
45
67
87,5
18
28
38
91
59
42
91
59
42
0,18
0,15
0,14
50
45
67
87,5
-17
8
28
104
73
60
92
54
32
0,24
0,22
0,21
75
45
67
87,5
1
22
38
116
78
60
109
67
43
0,28
0,26
0,25
110
45
67
87,5
25
40
57
134
86
62
34
86
62
0,40
0,35
0,31
75
110
Wymiary
45
Masa
Czwórnik jednopłaszczyznowy z kielichami i bosym końcem
Rys. 4
TABLICA 8 (Rys.4)
Nominalna średnica
zewnętrzna (przelotu)
Średnice
odgałęzień
Kąt
Wymiary
Masa
dn (ds)
ds1
ds2
αO
Z1
Z2
Z3
kg/szt
50
50
50
45
12
62
62
0,10
67
20
41
41
0,10
110
50
50
45
-17
104
104
0,27
110
110
45
25
134
134
0,52
67
40
86
86
0,51
Redukcja
TABLICA 9 (Rys. 5)
Nominalna
Średnica
średnica
kielicha
Wymiar
Masa
zewnętrzna
dn
zredukowanego
ds11
Z1
kg/szt
50
75
40
50
10
20
0,04
0,06
110
50
40
0,12
110
75
26
0,13
Rys. 5
Złączka rewizyjna z otworem do czyszczenia
TABLICA 10 (Rys. 6)
Nominalna
Średnica
średnica
zewnętrzna
otworu
do czyszczenia
Wymiar
Masa
dn
do
Z1
kg/szt
50
75
45
68
28
38
0,080
0,160
110
100
57
0,362
Rys. 6
46
Korek
TABLICA 11 (Rys. 7)
Nominalna
Długość
Masa
dn
50
L
40
kg/szt
0,02
75
45
0,04
110
64
0,07
średnica zewnętrzna
Rys. 7
Złączka dwukielichowa (z przegrodą)
TABLICA 12 (Rys. 8)
Nominalna
średnica kielicha
Długość
Masa
ds
50
L
105
kg/szt
0,05
75
110
0,07
110
128
0,14
Rys. 8
Nasuwka (złączka bez przegrody)
TABLICA 13 (Rys. 9)
Nominalna
Długość
Masa
ds
50
L
105
kg/szt
0,05
75
110
110
128
0,07
0,14
średnica kielicha
Rys. 9
Akcesoria !
• Uszczelki gumowe redukcyjne
• Uchwyty do rur
szare
białe
• Napowietrzacze
dn 40, 50, 75, 110
do syfonów umywalkowych
dn 32, 40, 50
dn 50, 75, 110
do pralek
do urządzeń do zmywania naczyń
40/32
50/40
50/30
50/50, 50/40
• Środki poślizgowe silikonowe do wykonywania połączeń
kielichowych tuby 150 g, 250 g, 500 g.
47
PROJEKTOWANIE
i innych elementów kanalizacyjnych powinny być szczelne,
System kanalizacji wewnętrznej (Rys.10) dotyczy
zarówno na płyny jak i gazy.
Na specjalne życzenie inwestora mogą być
przewodów służących do odprowadzania nieczystości
zainstalowane, na pionach pod stropami lub na niektórych
i ścieków (o niskiej i wysokiej temperaturze) wewnątrz
budynków oraz przewodów podziemnych w obszarze
poziomach przed przegrodami budowlanymi, metalowe
obejmy przeciw-pożarowe w celu niedopuszczenia do
konstrukcji budowli i w strefie do 1 m. Instalacje wykonane
rozprzestrzeniania się ognia w przypadku pożaru obiektu.
z rur i kształtek z polipropylenu mogą być przeznaczone
do odpływu ścieków bytowo-gospodarczych, przewodów
W celu usuwania ewentualnych zatorów
wewnętrzna instalacja kanalizacyjna powinna być
wentylacyjnych związanych z tymi przewodami oraz
systemu przewodów do odprowadzania wody
wyposażona w złączki rewizyjne z otworami do czyszczenia
umożliwiającymi dostęp urządzeń czyszczących do wnętrza
powierzchniowej (deszczowej) umieszczonych wewnątrz
przewodów. Na zewnątrz budynku powinny być studzienki
konstrukcji budowli. (Przewody do od-prowadzania wody
deszczowej na zewnątrz budowli (6,9) nie wchodzą w skład
inspekcyjne (2) (włazowe lub nie włazowe) do czyszczenia
i kontroli przewodów.
instalacji wewnętrznej).
Określenia
Jeżeli istnieje prawdopodobieństwo, że w czasie
np. dużych opadów wystąpi stan przeciążenia sieci
kanalizacyjnej zewnętrznej, w którym ścieki lub wody
powierzchniowe transportowane normalnie grawitacyjnie
Przybory sanitarne – są to urządzenia bezpośrednio
odbierające ścieki takie jak umywalki (8), zlewozmywaki,
wytworzą wzrost ciśnienia w sieci, co może spowodować
zalanie piwnic lub niższych kondygnacji budynków to
miski ustępowe, wanny, kratki ściekowe (posadzkowe) oraz
pisuary, bidety, pralki, zmywarki do naczyń.
konieczne jest wstawienie na przykanalikach urządzeń
przeciw zalewowych (tzw. klapek burzowych).
Podejścia do przyborów sanitarnych (7) – są to
przewody łączące przybory sanitarne z pionem lub
poziomem poprzez zamknięcia wodne (syfony)
Zasady odprowadzania ścieków
zabezpieczające wydostawaniu się gazów z instalacji
W zależności od lokalnych wymagań może być
kanalizacyjnych do pomieszczeń.
Przewód spustowy (pion) (4) – służy do
zaprojektowany system ogólnospławny służący do
odprowadzania ścieków bytowo-gospodarczych i wód
odprowadzania ścieków z podejść do przyborów
sanitarnych na danej kondygnacji.
powierzchniowych tym samym przewodem. Ścieki bytowogospodarcze są to ścieki odprowadzane z kuchni, pralni,
Przewód odpływowy (poziom) (3) – służy do
umywalni, łazienek, ustępów i innych urządzeń
odprowadzania ścieków i / lub wód powierzchniowych
z przewodów spustowych (pionów) do systemu kanalizacji
gospodarczych.
Najczęściej jednak ze względu na duże ilości
zewnętrznej (1).
ścieków powstałych z wód powierzchniowych
Przykanalik – przewód odprowadzający ścieki
z budowli do systemu kanalizacji zewnętrznej (kanału).
(opadowych) projektuje się system rozdzielczy składający
się zazwyczaj z dwóch niezależnych układów
Wewnętrzna instalacja kanalizacyjna powinna być
kanalizacyjnych, z których jeden służy do odprowadzania
zaopatrzona w przewody wentylacyjne (5) wyprowadzone
ponad dach do atmosfery, służące do wentylowania całego
ścieków (wód zużytych) do oczyszczalni ścieków, natomiast
drugi układ służy do odprowadzania wód
systemu instalacji oraz wyrównywania ciśnienia
powstającego miejscowo wewnątrz instalacji. Ażeby nie
powierzchniowych (opadowych) systemem odwadniającym ze zlewni (z powierzchni, z której odprowadzane są
dopuścić do przedostawania się gazów do pomieszczeń
wody) do odbiornika.
wszystkie przybory odbierające ścieki powinny posiadać
zamknięcia wodne a wszystkie połączenia rur, kształtek
Może również wystąpić system częściowo
rozdzielczy składający się z dwóch układ w kanalizacyjnych,
48
z których jeden służy do odprowadzania ścieków oraz
lub inny system utylizacji. Do systemu kanalizacyjnego nie
projektowanej (ściśle określonej) ilości wód
powierzchniowych, natomiast drugi układ służy do
wolno również odprowadzać żadnych stałych odpadów
lub innych odpadów gospodarczych mogących
odprowadzania nadmiaru wód powierzchniowych.
powodować osadzanie się na przewodach utrudniających
Ścieki bytowo-gospodarcze odprowadzane są
systemem kanalizacji zewnętrznej do oczyszczalni ścieków
ich samooczyszczanie. Przybory sanitarne (z wyjątkiem
misek ustępowych) powinny być zaopatrzone w kratki lub
lub innego miejsca utylizacji. Można stosować lokalne
sita ponad zamknięciem wodnym.
oczyszczalnie ścieków dla grupy budynków lub
pojedynczych budynków i system rozsączania. Musi być
przy tym spełnionych szereg warunków dotyczących
obróbki ścieków, odpowiednia wielkość terenu do
rozsączania oraz wymagana jest zgoda władz lokalnych.
Przepisy dotyczące projektowania, budowy i użytkowania
małych oczyszczalni ścieków zawarte są w Ustawie z dnia
7 lipca 1994 r. – Prawo budowlane (Dz. Ustaw Nr 89 poz.
414 z późniejszymi zmianami). Przy braku systemu sieci
kanalizacyjnej grawitacyjnej ścieki odprowadza się do
zbiornika (bez-odpływowego) retencyjnego, z którego
cyklicznie wywozi się taborem asenizacyjnym lub
przepompowuje systemem kanalizacji ciśnieniowej do sieci
kanalizacyjnej grawitacyjnej lub oczyszczalni.
Natomiast ścieki powstałe z wód powierzchniowych (opadowych) zbierane z dachów, tarasów,
balkonów, fon-tann, basenów itp. oraz części posesji, które
są uszczelnione doprowadza się systemem odwadniającym
dołów chłonnych w taki sposób, ażeby nie powodowały
zalewania terenu sąsiednich posesji lub podtapiania
budynków. Nie wolno wód powierzchniowych
(opadowych) kierować do systemu kanalizacji bytowogospodarczej chyba, że jest na to formalna zgoda
przedsiębiorstwa eksploatującego sieć kanalizacyjną.
Wewnętrzna instalacja kanalizacyjna w budynku
powinna być tak wykonana, ażeby zapewniała
odprowadzanie ścieków bez żadnych przecieków płynnych
i gazowych w sposób gwarantujący bezpieczeństwo
obiektu budowlanego, gruntu otaczającego oraz
zapewniała komfort przebywających w obiektach ludzi.
Każda nieruchomość powinna mieć podłączenie
kanalizacyjne z podanymi warunkami, jakim powinny
odpowiadać przekazywane ścieki (skład chemiczny,
temperatura, zagrożenie wybuchowe i pożarowe,
szkodliwość na trwałość przewodów itp.). W przypadku
występowania ścieków nie spełniających tych wymagań,
należy zastosować urządzenia do wstępnego oczyszczania
49
50
Zasady doboru średnic przewodów
i ich prowadzenia
Obliczeniowa wartość qS [dm3/s] powinna być większa lub
co najmniej równa wartości maksymalnego równoważnika
odpływu dla pojedynczego przyboru (AWSmax):
W celu określenia optymalnych średnic przewodów
q s ≥ AWS max
zgodnie z zaleceniami norm: PN-B-01707:1992 oraz PNEN 752-4:2000 przyjmuje się przepływ obliczeniowy
W Tablicy 15
zgodnie z wzorem:
qs = K
ujęto wartość równoważnika
odpływu AWS oraz średnice podejść do pojedynczych
przyborów sanitarnych.
∑ AW
S
gdzie:
qS – przepływ obliczeniowy w instalacji sanitarnobytowej [dm3/s]
K – odpływ charakterystyczny [dm3/s] zależny od
TABLICA 14. Wartości K
przeznaczenia budynku (tab. 14)
ΣAWS – suma równoważników przepływu zależna
od rodzaju przyborów
Przeznaczenie budynku
K [dm3/s]
Mieszkalne, biurowe, hotele, restauracje
0,5
Szkoły, szpitale, duże hotele i gastronomia
0,7
Pralnie, łaźnie
1,0
Laboratoria o dużym nasileniu ścieków
1,2
TABLICA 15. Równoważnik odpływu (AWS) oraz średnice podejść do pojedynczych przyborów sanitarnych
Rodzaj przyborów
AWS
Średnica podejścia dn [mm]
Umywalka, bidet
Pisuar
0,3-0,5
0,3-0,5
32-40
40-50
Zlewozmywak, zlew, pralka do 6 kg, zmywarka do naczyń
0,5-0,8
40-50
Natrysk, brodzik, umywalka do nóg
Pralka 6-12 kg
0,6-1,0
1,0-1,5
40-50
50-75
1,0
50
1,5
75
d = 110
Wanna lub natrysk podłączone do pionu podejściem o długości
2,0
110
do 1 m nad stropem
1,0
40
Wanna lub natrysk połączone przez wpust podłogowy podejściem do 2 m
Wanna lub natrysk przy długości podejścia ponad 2 m
1,0
1,0
50
75
2
4
0,5
1,0
40-75
50-75
6
ponad 6
1,5
2,0
75
75-110
Miska ustępowa
2,5
110
Wpusty podłogowe:
d = 50
d = 75
Pisuary zbiorowe – ilość stanowisk:
51
Podejście do miski ustępowej bez dodatkowej
Podejścia do przyborów sanitarnych
wentylacji nie może być oddalone od pionu więcej niż 1
m, a różnica wysokości nie może przekraczać 3 m. W przy-
Średnice podejścia do przyboru sanitarnego należy
dobrać zgodnie z tab. 15 (wyjątek stanowi miska ustępowa
zaopatrzona w zbiornik z rozdrabniaczem i pompką do
padku kilku misek ustępowych dodatkowa wentylacja jest
konieczna, gdy wysokość podłączenia do pionu przekracza
1 m. Podejścia do misek ustępowych należy wykonywać
przepompowywania ścieków na wyższy poziom), jednak
średnica ta nie może być mniejsza od wylotu przyboru.
oddzielnie i włączać do pionu za pomocą trójnika najniżej
Odpływ każdego przyboru sanitarnego powinien
położonego na danej kondygnacji.
Przy podejściach zbiorowych do przyborów
być zaopatrzony w zamknięcie wodne zabezpieczające
wydostawanie się gazów z instalacji. Zamknięcie wodne
sanitarnych długość podejść bez dodatkowej wentylacji
dla średnicy 50 mm nie powinna przekraczać 6 m, dla
stanowią najczęściej syfony wchodzące w skład przyboru
lub można je wykonać z odpowiednio dobranych kolanek.
Długość podejścia nie powinna przekraczać 3 m dla
średnic 75 i 110 mm dopuszcza się maksymalnie 10 m
(różnica wysokości do 1 m).
Dopuszczalne wartości równoważników odpływu
średnicy 50 mm, oraz 5 m dla średnicy 75 mm przy różnicy
wysokości pomiędzy syfonem a miejscem podłączenia do
pionu mniejszym niż 1 m. Przy większych odległościach
(AWS) podano w tab. 16. Przypadki przekraczające te
wymiary wymagają dodatkowej wentylacji.
przyboru od pionu należy zwiększyć średnicę podejścia lub
wykonać dodatkową wentylację.
TABLICA 16. Sumy równoważników odpływu i długości podejść zbiorowych
Średnica
Równoważniki odpływu (AWS)
Maksymalna
podejścia dn
długość podejścia [m]
podejście bez wentylacji
z wentylacją dodatkową
50
75
6
10
1
3
1,5
4,5
110
10
16
25,0
Spadki podejść powinny wynosić co najmniej 2%.
Piony (przewody spustowe)
zwiększenia przepustowości pionów można stosować
dodatkowy (oprócz głównego) boczny przewód
Minimalna średnica pionu z wentylacją główną
odprowadzającego ścieki wynosi 75 mm, natomiast
wentylacyjny. Średnica pionu w części odpływowej
średnica pionu, do którego podłączona jest miska
powinna być jednakowa na całej wysokości i nie mniejsza
od maksymalnej średnicy podejścia.
ustępowa nie może być mniejsza od 110 mm. W celu
TABLICA 17. Dopuszczalne obciążenie pionów
Dopuszczalne obciążenie pionu
Średnica
pionu de
z wentylacją główną
Liczba misek
[mm]
ΣAWS
75
110
9
64
—
13
125
154
160
408
Odpływ
z dodatkową wentylacją boczną
ΣAWS
Liczba misek
Odpływ
ustępowych [szt.] ścieków [dm3/s]
ustępowych [szt.] ścieków [dm3/s]
1,5
4,0
18
125
31
6,2
300
60
8,7
82
10,1
800
160
14,1
52
—
25
2,1
5,6
W przypadku zastosowania pionu o niewy-
odpływowym – poziomie) wyprowadzony ponad dach,
starczającej przepustowości tworzą się korki wodne nie
pozwalające na wydostawanie się gazów. Przy dłuższym
z wywiewką.
Zawory napowietrzające mogą być również użyte
występowaniu (jeżeli nie ma wentylacji bocznej) następuje
w piwnicach, jako wkład zaślepiający „lokalny” pion
na niższych kondygnacjach przedostawanie się gazów
przez zamknięcie wodne (syfony) na przyborach
podłączony do przewodu odpływowego, wykonany do
jednostkowego przyboru sanitarnego.
sanitarnych powodując charakterystyczne bulgotanie.
Gdy na najniższej kondygnacji są przybory
Zjawisko to trwa aż do momentu „wydmuchania” wody
z syfonu i wówczas utworzona jest „dodatkowa”
sanitarne, to należy je podłączyć do przewodu
odpływowego z wykonaniem obejścia wentylacyjnego do
wentylacja dająca nieprzyjemne zapachy.
Boczny pion wentylacyjny może mieć średnicę
pionu na wysokości minimum 2 m.
Piony kanalizacyjne nie mogą być wyprowadzane
mniejszą od pionu głównego i powinien być połączony
ponad dach przez przewody kominowe, dymowe,
z pionem głównym na dolnych kondygnacjach, a na
ostatniej kondygnacji budynku może być ponownie
spalinowe czy wentylacyjne pomieszczeń.
Przejście pionu do poziomu ze względu na
włączony do pionu głównego do wspólnej rury wywiewnej
konieczność zmniejszenia oporów przepływu powinno być
wychodzącej ponad dachem budynku.
W przypadku pionów wyższych niż 10 m, nie
wykonane pod kątem co najmniej 45° (dwóch kolanek 45°).
Piony deszczowe wewnątrz budynku można
można w piwnicach do wysokości 2 m podłączać do
prowadzić tylko przez pomieszczenia niemieszkalne i mogą
pionów przyborów sanitarnych. Może wówczas w miejscu
przejścia pionu w poziom powstać słup wodny, który
być tylko podłączone do przewodów instalacji kanalizacji
deszczowej odprowadzanej do dołów chłonnych lub do
spowoduje wybicie ścieków w zainstalowanym tam
przyborze sanitarnym.
kanalizacji ogólnospławnej.
Poziomy (przewody odpływowe wewnątrz
budynku) i przykanaliki (podłączenia
zewnętrzne)
Dodatkowym rozwiązaniem doprowadzenia
wentylacji do pionów są zawory napowietrzające, które
można montować ponad najwyżej usytuowanym
przyborem sanitarnym. Zawór taki umożliwia wlot
powietrza do pionu bez możliwości wydzielania się gazów
powstałych w instalacji. Zawory takie nie mogą zastępować
Średnicę poziomów można wyznaczyć na
podstawie określonego przepływu obliczeniowego (qs) lub
jednak wywiewek dachowych.
W budynkach niskich zawory można montować
sumy równoważników odpływu (AWS) oraz zakładanych
spadków.
na kończących się pionach na strychu, jednak musi być co
Wartości obliczone na podstawie wzoru Chézy dla
najmniej jeden pion główny (ostatni na przewodzie
przepływu ścieków bytowych przy napełnieniu do połowy
średnicy, chropowatości k = 1 mm i temperatury ścieków
TABLICA 18
Średnica
1:20 (5%)
poziomu
dn
qS
[dm3/s]
AWS
75
110
2,4
6,3
23
158
125
11,4
160
200
18,5
38,0
Spadki przewodów
1:33 (3%)
1:50 (2%)
qS
qS
AWS
AWS
[dm3/s]
[dm3/s]
1,9
4,9
14
96
520
8,9
1370
5780
14,4
30,9
1:100 (1%)
qS
[dm3/s]
AWS
1,5
4
9
64
—
2,8
—
31
316
7,2
207
5,1
104
830
3820
11,7
25,1
548
2520
8,2
17,7
269
1253
53
T = 10°C przedstawiono w tab. 18. Minimalna średnica
z możliwością wykrywania z powierzchni terenu za pomocą
poziomów wewnątrz budynku wynosi 110 mm, natomiast
przykanalika (na zewnątrz budynku) wynosi 160 mm.
specjalnych urządzeń elektromagnetycznych.
Wartości przepływu obliczeniowego q dla
Wyposażenie instalacji kanalizacyjnej
poziomów i przykanalików kanalizacji ogólnospławnej są
o 50% wyższe od podobnych przepływów dla kanalizacji
Złączki rewizyjne z otworami do czyszczenia zwane
ścieków bytowo-gospodarczych, co wynika z możliwości
również czyszczakami należy umieszczać:
przepłukiwania przewodów.
Minimalne spadki poziomów powinny wynosić
• na przewodzie odpływowym przed wyjściem z budynku,
• na przewodach odpływowych w zależności od średnicy:
w zależności od średnicy:
• dn = 110 mm – 2%
dn = 110÷160 mm – co 15 m
dn = 200 mm – co 25 m
• dn = 160 mm – 1,5%
• przed uskokiem (kaskadą) przewodu odpływowego,
• dn = 200 mm – 1%.
Dopuszcza się jednak dla mniej obciążonych
• na pionach przed przejściem do przewodów
odpływowych,
przewodów mniejsze spadki, tak jak podano w tab. 18.
• na podejściach o długości ponad 2,5 m bezpośrednio
Natomiast maksymalne spadki przewodów
kanalizacyjnych bytowych w zależności od średnicy nie
przed włączeniem ich do pionu.
Zabezpieczenia przeciwzalewowe zwane również
powinny przekraczać:
zabezpieczeniami przeciwburzowymi (w sieciach
• dn = 160 mm – 15%
• dn = 200 mm – 10%.
kanalizacji ogólnospławnej) należy instalować na
przewodach, do których są podłączone przybory sanitarne
Dopuszcza się stosowanie uskoków (kaskad), jednak przed
uskokiem powinna znajdować się złączka rewizyjna z ot-
położone poniżej maksymalnego awaryjnego poziomu
ścieków w zewnętrznej sieci kanalizacyjnej, jednak w taki
worem do czyszczenia.
sposób, aby był możliwy odpływ ścieków z pozostałych
Przewody odpływowe można łączyć w obrębie
budynku w zbiorcze przewody odpływowe. zasadą jest,
części instalacji.
Odtłuszczacze
że najdłuższy i najbardziej obciążony przewód stanowi
przygotowujących zbiorowe żywienie albo centralnie na
przewód główny, do którego podłączone są w łagodny
sposób zgodnie z kierunkiem przepływu inne przewody.
całości instalacji lub przy poszczególnych przyborach, gdzie
jest to wymagane.
Zmiany kierunku należy wykonywać za pomocą kilku
kolanek o kątach do 45°, a także dołączenia do przewodu
Neutralizatory należy montować tam, gdzie
występują ścieki agresywne, których nie można bez
głównego powinno być łagodne pod kątem do 45°
wstępnej obróbki kierować do instalacji kanalizacyjnej.
zgodnie z kierunkiem przepływu. Odcinek przewodu
głównego od budynku do kanalizacji zewnętrznej
Odbenzyniacze i łapacze błota – należy montować
w myjniach i stacjach obsługi samochodów.
nazywany jest przykanalikiem i powinien być
Studzienki rewizyjne zewnętrzne – inspekcyjne
wyprowadzony z budynku (jeżeli to jest możliwe) drogą
najkrótszą z zachowaniem odpowiedniego spadku.
włazowe lub niewłazowe należy umieszczać:
• na podłączeniu kanalizacyjnym możliwie blisko granicy
Przewody kanalizacyjne na zewnątrz budynku przy
stosuje
się
w
lokalach
nieruchomości,
występowaniu równoległym innych przewodów i kabli
powinny być układane w odległościach nie mniejszych niż:
• przy zmianie kierunku, średnicy lub spadku, odległość
między studzienkami uzależniona jest od sprzętu do
• 1,5 m od przewodów gazowych i wodociągowych,
• 0,8 m od kabli energetycznych,
udrażniania przewodów i wynosi od 30 do 80 m.
Wpusty podłogowe należy umieszczać
• 0,5 m od kabli telekomunikacyjnych.
w pomieszczeniach, gdzie może wystąpić duży chwilowy
Nad przewodem kanalizacyjnym na wysokości
0,35÷0,5 m powinna być położona taśma wskaźnikowa
odpływ ścieków, np. kuchniach zbiorowego żywienia,
pralniach, łaźniach. Wpusty powinny być zaopatrzone
(z wkładką metalową) do znakowania trasy rurociągów
w ruszt, a tam gdzie mogą wystąpić zanieczyszczenia stałe
54
konieczne są również osadniki. Na życzenie inwestora
mogą być instalowane na pionach pod stropami lub przy
przegrodach budowlanych na przewodach odpływowych
Rury i kształtki są fabrycznie przygotowane do
metalowe obejmy przeciwpożarowe, niedopuszczające
wykonywania bezpośrednio połączeń przez wcisk
w przypadku pożaru obiektu do rozprzestrzeniania się
ognia
„bosego” końca w kielich z uszczelką gumową. Przed
wykonaniem takiego połączenia należy jedynie sprawdzić,
WYTYCZNE DO WYKONYWANIA INSTALACJI
czy jest zachowana czystość części łączonych.
POLIPLAST Sp. z o.o. oferuje rury kielichowe
z PP o długościach montażowych 150, 250, 315, 500 mm
Pakowanie, przechowywanie i transport
wyrobów
oraz 1, 2, 3, 4, 5 i 6 m, jednak w praktyce występują
przypadki skracania tych długości (nie można skracać
długości kształtek). Do przecinania rur używać należy piłki
Rury w zależności od wielkości dostaw i ustaleń
z odbiorcą pakowane są pojedynczo lub w wiązki. Każda
o drobnych zębach lub urządzenia chomontowe. Aby
zachować prostopadłość obcięcia rur, zaleca się stosować
wiązka owinięta jest taśmą zabezpieczającą przed
korytka drewniane lub metalowe osobne dla każdej
rozsypywaniem. Rury w krótkich odcinkach mogą być
pakowane w worki foliowe. Kształtki pakowane są w
średnicy rur. Rurę obciętą należy zukosować pilnikiem do
conajmniej połowy grubości pod kątem około 15¸45°. Przy
kartony lub worki foliowe.
takim sfazowaniu długość, na jakiej będzie zukosowana
Rury należy składować na równym podłożu w
położeniu poziomym na wysokości do 1,5 m. Wszystkie
końcówka rury (b) powinna być zgodna z wartościami
podanymi w tab. 19.
wyroby powinny być zabezpieczone przed działaniem
promieni słonecznych. Dopuszcza się składowanie rur i
Po wykonaniu zukosowania „bosego” końca
należy go oczyścić z opiłków, natrzeć silikonowym środkiem
kształtek w otwartych magazynach bez zabezpieczenia
poślizgowym (nie wolno używać towotu lub innego smaru)
przez okres do 12 miesięcy. Niewielkie odbarwienia nie
mają wpływu na wytrzymałość. Rury i kształtki powinny
i zestawić połączenie. Po wciśnięciu rury do oporu,
zaznaczyć położenie i wysunąć z powrotem około 10 mm.
być składowane od-dzielnie w poszczególnych
Środkiem poślizgowym może być również płyn FF, szare
asortymentach
długościowych.
i
mydło lub pasta do mycia rąk. Przewody kanalizacyjne
montuje się kielichami w kierunku przeciwnym do kierunku
Rury powinny być transportowane w pozycji
poziomej. Podczas rozładunku wyroby należy zabezpieczyć
przepływu („bosy” koniec wciskany jest w kielich zgodnie
z przepływem ścieków).
zarówno
średnicowych,
jak
przed uszkodzeniami mechanicznymi, szczególnie
w temperaturze poniżej minus 5°C.
Rury składowane na miejscu budowy powinny być
w opakowaniu fabrycznym. Rury i kształtki nie mogą być
zrzucane i przeciągane po podłożu, lecz powinny być
przenoszone.
TABLICA 19
dn
40
75
125
160
b
3,5
4,0
5,0
6,0
55
Montaż instalacji
3 cm. Punktem stałym pionu będzie również trójnik
Piony instalacyjne prowadzi się na ścianach
zamurowany w stropie.
W przypadku wykonywania pionów w budynkach
wewnętrznych budynku w szybach instalacyjnych lub
wysokich powyżej 8 kondygnacji, należy stosować odsadzki
bruzdach przygotowanych do zabudowania. Nie wskazane
jest prowadzenie instalacji kanalizacyjnych na
pionu wykonane z dwóch kolan w celu zmniejszenia
prędkości spływających ścieków.
zewnętrznych ścianach budynku ze względu na
Połączenie pionu (przewodu spustowego)
przemarzanie ścian (szczególnie w głębokich bruzdach).
Ze względu na powstawanie hałasu przez
z poziomem (przewodem odpływowym) może być
wykonane nad posadzką w części podziemnej budynku,
przepływające ścieki, szczególnie w budynkach wysokich,
zaleca się izolowanie akustyczne pionów poprzez zakrycie
względnie pod posadzką (w gruncie). Kształtki (kolana,
trójniki) nie powinny być narażone na obciążenia wskutek
ekranem.
przenoszenia ciężaru przewodów oraz wydłużenia
Odległość pionu od instalacji ciepłej wody i centralnego ogrzewania (szczególnie prowadzonych w rurach
termicznego przewodów.
W przypadku układania przewodów odpływowych
metalowych) powinna wynosić co najmniej 5 cm.
w gruncie należy szczególną uwagę zwrócić na prawidłowe
Piony prowadzone przez strop powinny przechodzić przez tuleje ochronne wystające nad posadzkę
zagęszczenie gruntu w strefie przewodu oraz dobór gruntu
w zależności od jego zdolności zagęszczania.
ok. 3 cm, uszczelnione kitem stale elastycznym lub pianką
poliuretanową.
Podejścia do przyborów sanitarnych można
Odbiór instalacji kanalizacyjnych
prowadzić na ścianie lub bruzdach szerszych od
maksymalnej średnicy kielicha w miejscu rowka). Ponieważ
Wymagania dotyczące odbioru instalacji
kanalizacyjnej ujęte są w normie PN-B-10700.
instalacje z tworzyw sztucznych mają rozszerzalność
Mogą to być wynikające z technologii prowadzenia
termiczną 10-krotnie większą od muru, należy umożliwić
ich wydłużanie. W przypadku bezpośredniego ich
budowy odbiory częściowe, dotyczące odcinków, które
powinny być wykonane w pierwszej kolejności i zakryte.
zamurowania tworzą się na powierzchni ścian pęknięcia.
Do takich prac zalicza się przewody odpływowe
Rozwiązań może być kilka:
• bruzdę można pokryć siatką metalową i otynkować
zlokalizowane w gruncie, w budynku i poza budynkiem.
Jeżeli nie ma takiej konieczności, to po zakończeniu
pozostawiając swobodnie rurę z PP
• można wstawić rurę ochronną o większej średnicy lub
robót instalacyjnych dokonuje się jedynie odbioru
końcowego.
Badania obejmują sprawdzenie:
owinąć rurę z tworzywa w „tekturę” falistą z polipropylenu
i dopiero wtedy zamurować
• rury układane w bruzdach można otulić rurami
• zgodności wykonania z projektem technicznym
• rodzaju zastosowanego materiału i wymiarów
piankowymi stosowanymi do izolowania termicznego rur
przewodów
z gorącą wodą;podejścia poziome powinny być mocowane
w odległościach 0,5-0,8 m, z zachowaniem możliwości
• spadków przewodów, kompensacji, sposobów
zamocowania
wydłużeń.
• usytuowanie przyborów sanitarnych
Piony powinny być mocowane specjalnymi
uchwytami w co najmniej 2 punktach na każdej
• jakości wykonanych prac
• szczelności instalacji.
kondygnacji, z czego jeden powinien stanowić punkt stały.
Punkty stałe najczęściej lokalizuje się na kielichach rur
Przewód odpływowy (poziom) należy na wylocie
zaślepić i napełnić wodą do poziomu podejść do
poniżej rowka na uszczelkę za pomocą uchwytu
przyborów.
wspornikowego – stalowego z zastosowaniem podkładki
gumowej. Szerokość obejmy powinna wynosić co najmniej
56
Instrukcja projektowania i wykonywania instalacji sieci wodociągowych z PVC-U
SPIS TREŚCI
ZALETY STOSOWANIA RUR I KSZTAŁTEK Z PVC-U
58
Odporność chemiczna rur z PVC-U
58
58
Symbole przyjęte przy oznaczaniu wyrobów
60
61
Aprobaty techniczne uzyskane przez POLIPLAST Sp. z o. o.
62
Asortyment wyrobów
62
Rury ciśnieniowe z PVC-U
62
Kształtki uzupełniające
65
PROJEKTOWANIE
67
Dopuszczalne ciśnienia robocze rur
67
Sztywność obwodowa rur
67
Obliczenia hydrauliczne
67
Wymagania i badania
68
Układanie przewodów
69
Głębokość układania
69
Wydłużanie termiczne przewodów
69
WSKAZANIA DO WYKONANIA BUDOWY
71
Transport i przechowywanie rur
71
Wykonanie wykopów
71
Wykonanie połączeń
72
Układanie przewodów w wykopie
73
Próba szczelności przewodu
73
57
Zalety stosowania rur i kształtek z PVC-U
odpowiednich organów służby zdrowia na przesyłanie
Rury i kształtki z poli(chlorku winylu) nie
swoimi rurami wody do picia. Ze względu na wysoką
odporność chemiczną PVC-U nie stwierdzono
zawierającego zmiękczaczy (plastyfikatorów), oznaczane
negatywnego działania na te rury związków stosowanych
skrótem międzynarodowym PVC-U, produkowane przez
o.o., stanowią główny człon systemu
POLIPLAST Sp. z o.o.
do uzdatniania wody takich, jak siarczany, chlor, dwutlenek
węgla. Wysoka odporność rur z PVC-U na działanie
wykonywania sieci wodociągowych oraz kanalizacji
bezwodnych kwasów, tłuszczów, olejów i gazów
ciśnieniowej–przepompowej.
System ten spełnia wysokie wymagania dzięki
przemysłowych umożliwia ich szerokie zastosowanie do
transportu różnych mediów przemysłowych.
niewątpliwym zaletom przewodów, które wymieniamy
poniżej:
Trzeba jednak pamiętać, że rury z PVC-U nie są
odporne na działanie rozpuszczalników organicznych ta-
• wysoka trwałość, przewidywana na minimum 50 lat;
kich, jak: aceton, benzen, chlorek metylenu, cykloheksanol,
obecnie, obserwując zachowanie się rur z tego materiału
po ponad 60-letnim okresie użytkowania w Niemczech,
cykloheksanon trójchloroetylenu (TRI) oraz kwas octowy.
Substancje te przenikają przez masę rury powodując jej
a blisko 50-letnim w Polsce uważa się, że trwałość rur
pęcznienie oraz zmiękczenie.
z PVC-U układanych w ziemi, gdzie nie są narażone na
działanie promieni UV i zmiany temperatur, może być
Rury z PVC-U nie mogą być pokrywane farbami
rozpuszczalnikowymi ze względu na możliwość osłabienia
prognozowana na 100 do 400 lat,
ich struktury.
• przewody z PVC-U mają bardzo gładkie ścianki, nie
gromadzą się na nich osady i nie zmniejsza się ich
Pełny zestaw substancji chemicznych, na które rury
z PVC-U są odporne w stopniu zadowalającym,
przepustowość i opory przepływu nawet po dłuższym
okresie użytkowania,
ograniczonym lub niezadowalającym podano w normie
PN-80/C-89205, która została opracowana na podstawie
• niewielki ciężar rur, pozwalający na łatwy montaż bez
zaleceń ISO/ TR 7473.
konieczności użycia urządzeń dźwigowych podczas
opuszczania rur do wykopu, radykalnie przyspiesza prace
ziemne, ograniczając często konieczność obniżania
poziomu wód gruntowych,
• szczelność i łatwość wykonywania połączeń kielichowych
POLIPLAST Sp. z o.o. produkuje rury ciśnieniowe
z poli(chlorku winylu) nie zawierającego zmiękczaczy
z uszczelkami gumowymi znacznie przyspiesza prace
montażowe.
(plastyfikatorów). Do produkcji tych rur używany jest
poli(chlorek winylu) suspensyjny produkowany przez
Dokładne wymiary kielichów i uszczelek
zakłady ANWIL S.A. z Włocławka (dawniej Zakłady
gumowych wykonanych na precyzyjnym oprzyrządowaniu
z ciągłą kontrolą fabryczną eliminują w praktyce nieszczelne
Azotowe) o nazwie handlowej Polanvil S-67 HBD lub
węgierskie zakłady BorsodChem RT z Kazincbarcika
połączenia ułożonych przewodów.
o nazwie handlowej Ongrovil. Ponadto do produkcji stosuje
Odporność chemiczna rur z PVC-u
się w niewielkich ilościach stabilizatory, barwniki,
wypełniacze i środki smarne dostarczane przez firmy: Stalo
Chemicals, Chemson, Akcros i Bärlocher.
Rury i kształtki z PVC-U oraz uszczelki gumowe
charakteryzują się wysoką odpornością chemiczną na
W czasie produkcji na rurach formowane są (na
urządzeniach włoskiej firmy SICA) kielichy z rowkami na
działanie wody i roztworów wodnych, a także na działanie
dużej liczby związków chemicznych. Spełniają wysokie
uszczelki gumowe z elastomeru. Uszczelki dostarczane są
przez firmę MOL-Romgum z Suchego Lasu koło Poznania.
aktualne wymagania sanitarne dotyczące transportu wody
do picia – nie mają wpływu na zmianę smaku i zapachu
wody. Jak już wspomniano, producent posiada zgodę
58
Rury kielichowe ciśnieniowe z PVC-U mają barwę
ciemnoszarą (RAL 7011), wyposażone są w uszczelkę
wargową (do wody) wstawioną w rowek kielicha;
• średnicę zewnętrzną x grubość ścianki – np. 315x11,9
• nominalne ciśnienie robocze – PN 10
• datę produkcji, nr linii – np. 99.06.30 4.
produkowane są w długościach montażowych 6 m i o gru-
Produkcja rur podlega systematycznym badaniom
bościach dostosowanych do ciśnienia roboczego PN 10,
PN 8 i PN 6 (bar).
sprawdzającym. Przeprowadzane są badania okresowe
(typu TT), konieczne przy każdej zmianie surowca lub
Na rurach w odległości co 1 m drukowany jest
technologii produkcji (lecz nie rzadziej niż co 12 miesięcy)
napis zawierający:
• nazwę, znak i adres producenta – POLIPLAST Sp. z o.o.
oraz badania odbiorcze (BRT – bieżąca kontrola produkcji).
W ramach tych badań przeprowadza się sprawdzanie
(logo) Oleśnica
• symbol surowca – PVC-U
własności zgodnie z danymi z tab. 1.
TABLICA 1. Badania własności rur z PVC-U
Lp. Określenie własności
1 Gęstość
2 Wytrzymałość rur na działanie ciśnienia
wewnętrznego
Warunki badań
Wymagania
Metody badań
28°C
temp. 20°C, czas 1 h
1350–1460 kg/m3
42 MPa
PN-C89035:1992
35 MPa
PN-EN 921:1998
12,5 MPa
3 Zawartość wolnego monomeru chlorku
PN-C-89294:1996
VCM < 1 ppm
winylu (VCM)
4 Wygląd – stan powierzchni, barwa,
cechowanie, sprawdzenie wymiarów
5 Temperatura mięknienia wg Vicata (VST)
6 Rzeczywisty stopień udarności (TIR)
7 Skurcz wzdłużny
(ISO 6401)
PN-C-
temp. 0°C
temp. 150°C
8 Odporność na dichlorometan (DCMT)
temp. 15°C, czas 30 min.
9 Nieprzezroczystość (nie dotyczy rur ukła-
VST 3 80°C
TIR < 10%
89218:1993
PN-EN 727:1998
< 5%
PN-EN 744:1997
brak oddziaływania
PN-EN 743:1996
PN-EN 580:1996
< 0,2%
bez uszkodzeń
danych w gruncie)
10 Szczelność połączeń kielichowych
PN-EN 578:1996
pr EN ISO 13845
11 Wpływ na jakość wody
Atest PHZ
59
bez zmian smaku, zapachu i barwy wody
pr EN ISO 13844
TABLICA 2. Własności techniczne rur z PVC-U
Lp.
Własności materiałowe
1
Wytrzymałość na rozciąganie
2
3
Wydłużenia przy zerwaniu
Moduł sprężystości
Wartość
44 N/mm2
80%
3000 N/mm2 (MPa)
krótkotrwałej
4
5
długotrwałej
Współczynnik przewodności cieplnej
1400 N/mm2 (MPa)
0,16 W/m h °C
Współczynnik rozszerzalności liniowej
dla PVC-U
0,08 mm/m °C
0,06 mm/m °C
praktyczny dla rur z PVC-U
6
7
< 4 mg/cm3
> 1012 W
Nasiąkliwość wody
Oporność elektryczna
W tab. 2 podano własności techniczne rur z PVCU, które nie są badane w czasie produkcji, lecz mają
en – nominalna (minimalna) grubość ścianki
e – grubość ścianki w dowolnym punkcie
znaczenie dla stosowania rur do transportu wody lub
m – długość cylindrycznej części kielicha
innych substancji płynnych, układanych w gruncie lub w
inny sposób.
c – długość strefy uszczelnienia
L – długość montażowa
Rury z PVC-U zaliczane są, ze względu na niski
L1 – długość bosego końca
współczynnik przewodności cieplnej, do materiałów
izolacyjnych, jednak po dłuższym czasie działania niskich
SN – nominalna sztywność obwodowa rur (kN/m2)
S – seria rur
temperatur i zatrzymaniu przepływu woda w nich zamarza,
co może być powodem ich zniszczenia.
SDR – (szereg wymiarowy) znormalizowany stosunek
wymiarów
Natomiast pod wpływem płomienia topią się,
PN – ciśnienie nominalne (maksymalne trwałe ciśnienie
czemu towarzyszy intensywne wydzielanie toksycznego
chlorowodoru. Po usunięciu płomienia PVC-U nie
wewnątrz rury dla wody w temp. 20°C przez okres 50 lat,
wyrażone w barach).
podtrzymuje palenia, dzięki czemu zaliczany jest do
materiałów samogasnących.
Symbole przyjęte przy oznaczaniu wyrobów
Przyjęto symbole stosowane w aktualnych dokumentach
normalizacyjnych i aprobatach technicznych:
PVC-U – niezmiękczony poli(chlorek winylu)
DN – wymiar nominalny
DN/OD – wymiar nominalny odniesiony do średnicy
zewnętrznej
DN/ID – wymiar nominalny odniesiony do średnicy
wewnętrznej
dn – nominalna średnica zewnętrzna
de – średnica zewnętrzna w dowolnym punkcie
dem – średnia średnica zewnętrzna
di – średnica wewnętrzna kielicha
60
na wewnętrzne ciśnienie w stałej temperaturze
Normy dotyczące badań jakościowych rur
• PN-EN ISO 9969:1997
Rury z tworzyw termoplastycznych. Oznaczanie sztywności
obwodowej.
• pr EN 1452:1994
Plastics piping systems for water supply – Unplasticized
Normy dotyczące wykonywania sieci wodociągowych
poly(vinyl chloride) (PVC-U)
Part 1: General
Part 2: Pipes
• PN-B-01060:1987
Sieć wodociągowa zewnętrzna. Obiekty i elementy
Part 3: Fittings
Part 4: Valves and acillary equipment
wyposażenia.Terminologia
• PN-B-10725:1997
Part 5: Fitness for purpose of the system
Wodociągi. Przewody zewnętrzne. Wymagania i badania
Part 6: Recommended practice for installation
Part 7: Assessment of conformity
• PN-B-10736:1999
Roboty ziemne. Wykopy otwarte dla przewodów
Systemy przewodowe z tworzyw sztucznych do przesyłania
wodociągowych i kanalizacyjnych. Warunki techniczne
wody. Niezmiękczony poli(chlorek winylu) (PVC-U)
Część 1: Ogólne
wykonania
• PN-S-02205:1998
Część 2: Rury
Drogi samochodowe. Roboty ziemne. Wymagania i
Część 3: Kształtki
Część 4: Zawory i sprzęt pomocniczy
badania
• PN-M-34034:1976
Część 5: Przydatność do celów systemu
Część 6: Zalecona praktyka wykonywania instalacji
Rurociągi. Zasady obliczania strat ciśnienia
• PN-B-10728:1991
Część 7: Ocena zgodności
Studzienki wodomierzowe
• WTO-2/96
Warunki technicznego odbioru POLIPLAST Sp. z o.o. –
Rury ciśnieniowe do przesyłania wody pitnej
• PN-B-03020:1981
Grunty budowlane. Posadowienie bezpośrednie budowli.
• PN-EN 578:1999
• PN-B-02004:1982
Obciążenia budowli. Obciążenia zmienne technologiczne.
z tworzyw sztucznych. Oznaczanie nieprzezroczystości
• PN-EN 580:1996
Obciążenia pojazdami
• PN-B-02014:1988
Systemy przewodowe z tworzyw sztucznych. Rury z PVC-
Obciążenia budowli. Obciążenia gruntu
U. Metoda badania odporności na dichlorometan
w określonej temperaturze (DCMT)
• PN-EN 727:1998
z tworzyw termoplastycznych. Oznaczanie temperatury
mięknienia Vicata (VST)
• PN-EN 743:1996
z tworzyw termoplastycznych. Oznaczanie skurczu
wzdłużnego
• PN-EN 921:1998
z tworzyw termoplastycznych. Oznaczanie wytrzymałości
61
Obliczenia statyczne i projektowanie.
Aprobaty techniczne uzyskane przez POLIPLAST
Sp. z o. o.
Zestawienie różnych szeregów wymiarowych dla
poszczególnych średnic wynika z przyjęcia w pr EN
1452:1994 ogólnego (obliczeniowego) współczynnika
• Aprobata Techniczna COBRTI INSTAL Nr AT/98-01-0295
pracy C, który uwzględnia warunki pracy i wynosi dla
dotycząca rur z PVC-U do rurociągów ciśnieniowych
do wody ważna do 15.01.2003 r.
średnic:
• Aprobata Techniczna COBRTI INSTAL Nr AT/99-02-0602
dotycząca kształtek ciśnieniowych z PVC-U do wody ważna
do 20.01.2004 r.
Asortyment wyrobów
POLIPLAST Sp. z o.o. oferuje rury oraz kształtki
formowane z rur kielichowych z PVC-U do wykonywania
systemów przewodów ciśnieniowych do przesyłania wody
lub innych mediów. Rury produkowane są w kolorze
ciemnoszarym (RAL 7011) z uszczelkami gumowymi
wstawionymi w rowkach kielichów.
Rury ciśnieniowe z PVC-U
Symbole klasyfikacji
PKWiU: 25.21.21-57.21
PCN: 3917 23 10
SWW: 1363-121
Szeregi grubości rur ciśnieniowych z PVC-U
W zależności od średnicy rur oraz minimalnego
ciśnienia roboczego przyjęto zgodnie z normą pr EN
1452:1994 podane w tab. 3 szeregi grubości rur.
TABLICA 3. Szeregi grubości rur
Zakres
Szereg wymiarowy dla ciśnienia roboczego
średnic
PN 10
PN 8
PN 6
90
S10
S12,5
S16,7
SDR21
SDR26
SDR33,4
SN32
SN16
110–160
SN8
S12,5
S16
S20
SDR26
SDR33
SDR41
SN16
SN8
SN4
62
do 90 mm – c = 2,5
do 110 mm – c = 2,0.
Wymiary kielichów rur ciśnieniowych z PVC-U
rys. 1
TABLICA 4. Wymiary kielichów rur z PVC-U
Nominalna średnica
zewnętrzna rury
Nominalna średnica
wewnętrzna kielicha
Maksymalna dopuszczalna
owalność średnicy di kielicha
S20÷S16
dn
dim min.
90
90,4
1,4
110
110,5
160
160,6
S12,5÷S10
Minimalna
długość
cylindryczna
kielicha
za uszczelką
Długość
strefy
uszczelnienia
Amin
C
0,9
61
36
1,7
1,1
64
40
2,4
1,5
71
48
SDR41÷SDR33 SDR26÷SDR24
TABLICA 5. Rury PVC-U o nominalnym ciśnieniu roboczym PN 10
Rury kielichowe o nominalnym ciśnieniu roboczym PN 10 (10 bar, 10 kg/cm2, 1 MPa, 100 kN/cm2), długościach montażowych 6 m z uszczelkami gumowymi
Grubość ścianki
Masa rury
nominalna
odchyłka
nominalna
(minimalna
(średniej
(minimalna)
średnica)
średnicy)
en
90
+0,3
4,3
+0,7
10,9
110
+0,4
4,2
+0,7
13,1
160
+0,5
6,2
+0,9
28,1
kielichowej
odchyłka
L=6 m
kg/szt.
dn
63
TABLICA 6. Rury PVC-U PN 8
Rury kielichowe o nominalnym ciśnieniu roboczym PN 8 z uszczelkami gumowymi
nominalna
Grubość ścianki
odchyłka
nominalna
(minimalna
(średniej
(minimalna)
średnica)
średnicy)
en
Masa rury
kielichowej
odchyłka
L=6 m
kg/szt.
dn
90
+0,3
3,5
+0,6
8,9
110
+0,4
3,4
+0,6
10,6
160
+0,5
4,9
+0,7
22,2
TABLICA 7. Rury PVC-U PN 6
Rury kielichowe o nominalnym ciśnieniu roboczym PN 6 z uszczelkami gumowymi
nominalna
Grubość ścianki
odchyłka
nominalna
(minimalna
(średniej
(minimalna)
średnica)
średnicy)
en
Masa rury
kielichowej
odchyłka
L=6 m
kg/szt.
dn
90
+0,3
2,7
+0,5
6,8
110
+0,4
2,7
+0,5
8,4
160
+0,5
4,0
+0,6
18,1
Kształtki formowane z rur PVC-U
o grubości ścianek przeznaczonych dla ciśnienia roboczego
dopuszczalne odchyłki są identyczne jak dla rur, z których
są wykonane. Kielichy mają wstawione uszczelki gumowe
PN 10 (10 bar). Średnice, grubości ścianek oraz
i korki (możliwy jest również zakup kształtek bez uszczelek
Kształtki formowane są z rur kielichowych
i korków).
TABLICA 8. Łuki jednokierunkowe
Nominalna
Minimalny
średnica
promień łuku
Kąt wygięcia
Minimalna
z
długość
montażowa
αo
Z
90
315
11
o
66
22
o
d
r
z
dn
α
zewnętrzna
97
30o
120
45o
166
60
o
218
90
o
351
r
rys. 2
64
Kształtki uzupełniające
TABLICA 8. Łuki jednokierunkowe (c.d. ze str. 64)
Nominalna
średnica
zewnętrzna
Minimalny
promień łuku
Minimalna
Do budowy sieci wodociągowych z rur z PVC-U
długość
konieczne są kształtki uzupełniające. Większość armatury
montażowa
Z
i zaworów produkowana jest z żeliwa odpowiednio
zabezpieczonego (powłoki epoksydowe, powłoki ogniowe
Kąt wygięcia
dn
r
α
110
385
11°
81
z cynku lub aluminium). Głównie ze względów
22°
119
30°
147
ekonomicznych kształtki uzupełniające mogą być
wykonane z PVC-U lub metalu (żeliwo, metale kolorowe).
45°
203
60°
266
Związane jest to również z zakresem średnic, ponieważ
najczęściej średnice małe (do 225 mm) mogą być
90°
429
alternatywne, natomiast średnice większe wykonuje się
11°
118
22°
173
tylko z metali.
Na krajowym rynku dostępny jest następujący
30°
214
asortyment kształtek uzupełniających, których system
45°
296
60°
387
łączenia oparty jest na kielichach „wciskowych” z wargową
uszczelką umieszczoną w rowku kielicha:
90°
624
160
560
o
Trójniki kielichowe równoprzelotowe lub odgałęzienie
redukcyjne (rys. 5)
Złączki dwukielichowe
PVC-U dn = 63 ÷ 225
żeliwo, Al
TABLICA 9 (rys. 3)
Nominalna średnica
Minimalna
zewnętrzna
długość montażowa
dn
L [mm]
90
266
110
285
160
341
dn = 63 ÷ 400
rys. 5
rys. 3
dn
L
Złączki przelotowe (nasuwki)
Trójniki kielichowe z odgałęzieniem kołnierzowym
(rys. 6)
TABLICA 10 (rys. 4)
PVC-U dn = 90 ÷ 225
żeliwo, Al
Nominalna średnica
Długość całkowita
dn = 90 ÷ 315
zewnętrzna
L [mm]
90
266
110
285
160
341
dn
rys. 4
rys. 6
dn
dn
L
65
Trójniki kielichowe z odgałęzieniem z gwintem R11”÷ 2”
(rys. 7)
Zasuwy kielichowe (rys. 11)
PVC-U dn = 63 ÷ 110
żeliwo
żeliwo, Al
PVC-U dn = 90 ÷ 160
dn = 63 ÷ 400
dn = 90 ÷ 160
rys. 7
rys. 11
Zwężki redukcyjne kielichowe (rys. 8)
PVC-U dn = 90 ÷ 160
żeliwo, Al
dn = 90 ÷ 400
rys. 8
d
d
1
n
Trójniki kielichowe (rys. 12)
żeliwo, Al
dn = 110 ÷ 160
rys. 12
Złączki kielichowo-kołnierzowe (rys. 9)
PVC-U dn = 90 ÷ 160
żeliwo, Al
dn = 90 ÷ 400
rys. 9
dn
Do mocowania (bosych) rur z PVC-U do armatury
i zaworów kołnierzowych metalowych można stosować
Złączki kołnierzowo-cylindryczne (rys. 10)
żeliwne kołnierze z gumową tuleją klinującą (dociskającą)
PVC-U dn = 90 ÷ 160
żeliwo, Al
rurę z PVC-U (rys. 13) dla średnic dn = 63 ÷ 400. Śruby
do wszystkich połączeń kołnierzowych powinny być
dn = 90 ÷ 400
starannie zabezpieczone przed korozją w gruncie lub
wykonane ze stali nierdzewnej.
rys. 10
Do wykonywania przyłączy domowych stosowane
są siodełka z nawiertką (rys. 14). Dla średnic dn = 63 ÷ 160
mogą być wykonane z PVC-U, gdzie obejma mocowana
jest do rury z PVC-U klinem zaciskowym lub wykonanym z
żeliwa dla średnic 63 ÷ 400 mm.
dn
66
rys. 14
d1
rys. 13
dn
PROJEKTOWANIE
Dopuszczalne ciśnienie robocze rur
Do ustalania maksymalnego dopuszczalnego
ciśnienia roboczego dla rur, określanego w skrócie PN,
przyjęto, że przy eksploatacji temperatura materiału,
z którego wykonano rury nie przekroczy 25°C, a okres
użytkowania przewodów przy takim ciśnieniu wyniesie co
najmniej 50 lat.
Dla rur o średnicy do 90 mm włącznie
uwzględniono obliczeniowy współczynnik pracy C = 2,5,
a dla średnic od 110 mm przyjęto C = 2. W przypadku
przesyłania mediów o temperaturze wyższej (do 45°C)
konieczne jest zmniejszenie dopuszczalnego ciśnienia
roboczego (przy temp. 30°C – 0,9, przy temp. 35°C – 0,8,
przy temp. 40°C – 0,71, przy temp. 45°C – 0,63). Natomiast
przy temperaturze poniżej 25°C i niższym niż normalne
ciśnieniu eksploatacji trwałość przewodów wydłuży się.
Dopuszczalne ciśnienie robocze może być okresowo
przekraczane o 50%, np. przy próbie ciśnieniowej,
wahaniach ciśnienia w czasie zbyt gwałtownego zamykania
zaworów, uszkodzonego systemu zasilania.
Sztywność obwodowa rur
Dla każdego szeregu grubości rur określona jest
sztywność obwodowa, która wynika ze sprężystości
materiału oraz stosunku średnicy do grubości. Sztywność
początkową można obliczyć ze wzoru:
SC =
E⋅I
E
=
I ⋅ d e − en 96(S )
gdzie:
SC– obliczeniowa sztywność obwodowa (początkowa)
E – moduł sprężystości (krótkotrwałej) przy zginaniu dla
67
rur PVC-U E = 3 • 106 kN/m2
I
– moduł bezwładności dla rur dla 1 m długości
de
– nominalna średnica zewnętrzna
en
– nominalna (minimalna) grubość ścianki
S
– szereg rur.
Wartość obliczeniowa sztywności obwodowej jest
zbliżona do sztywności obwodowej określanej przy
badaniach odbiorczych wykonywanych zgodnie z PN-EN
ISO 9969: 1997, gdzie próbki rur są odkształcane o 3%
swojej średnicy. Zagadnienie sztywności obwodowej rur
jest szeroko omówione w Instrukcji projektowania i
wykony-wania kanalizacji zewnętrznych z rur PVC-U na
stronie 23 Instrukcji
Instrukcji.
W przypadku rur ciśnieniowych z PVC-U
szczególną uwagę należy zwrócić na układane w gruncie
rury o małych grubościach o SN ≤ 4 (PN 6, S20, SDR41),
aby uniknąć nadmiernych ich odkształceń. Dopuszcza się
w praktyce odkształcenia do 5% średnicy rury.
Obliczenia hydrauliczne
Ilość przesyłanej wody dla projektowanej sieci
określa się na podstawie wymagań inwestora. Dobór
średnic należy dokonać przy założonych dla nich
wielkościach przepływu Q [dm3/s] z uwzględnieniem
optymalnych szczytowych prędkości przepływu
i związanych z tym spadków ciśnienia. Obliczanie należy
dokonać zgodnie z PN-M-34034:1976 – Rurociągi. Zasady
obliczeń strat ciśnienia.
Na rysunku 15 (str. 16) podano dobór spadków
liniowych ciśnienia [‰] słupa wody [m/km] w zależności
od natężenia przepływu Q [dm3/s] prędkości wody [m/s]
oraz średnicy zewnętrznej rury. Przy sporządzaniu wykresu
brano pod uwagę średnicę wewnętrzną rur o grubości
ścianek PN 10. Dla średnic do d n =200 przyjęto
współczynnik szorstkości k=0,02 mm, a dla średnic
większych k=0,05 mm, temperaturę wody 10°C.
Wymagania i badania
Jeżeli w stadium projektowania wiadomo, że
przewód będzie w czasie użytkowania rozbierany lub
przebiegu, zarówno w czasie napraw, jak i układania
innego uzbrojenia oraz aby nie dopuścić do ich uszkodzenia
przewiduje się dalszą rozbudowę sieci, to należy w tych
miejscach zastosować odpowiedni typ połączeń. Rury
przez koparki podczas prac ziemnych, konieczne jest po
ułożeniu i wstępnym zasypaniu umieszczenie w pionie
z PVC-U są odporne na normalne warunki panujące
ponad grzbietem rury w odległości 35–50 cm taśm
w gruncie i nie wymagają ochrony przed korozją.
Jeżeli zabezpieczane są sąsiadujące z rurami PVC-
wskaźnikowych (z wkładką metalową) do znakowania trasy
rurociągów.
U elementy metalowe, należy zapobiec zetknięciu się PVCU z nakładanymi na gorąco lub na zimno pokryciami lub
Materiał PVC-U, z którego wykonane są przewody,
lakierami zawierającymi rozpuszczalniki.
nie przewodzi prądu elektrycznego i dlatego nie może być
stosowany do uziemienia. Jeżeli istniejąca sieć wykonana
Przewody z PVC-U ułożone w gruncie nie są
wykrywane z powierzchni terenu przez urządzenie
jest z rur metalowych z ochroną katodową i część jej zostaje
zastąpiona rurami PVC-U, należy zapewnić ciągłość
elektromagnetyczne. Aby ułatwić ustalenie trasy ich
obwodu elektrycznego przez jego zmostkowanie.
Przepływ [dm3/s]
Średnica przewodu
rys. 15
Nomogram doboru parametrów hydraulicznych dla rur ciśnieniowych
Spadek [‰]
68
Układanie przewodów
Wykop powinien mieć taką szerokość, aby po
Usytuowanie trasy sieci wodociągowej powinno
każdej stronie przewodu lub jego uzbrojenia pozostawało
20–30 cm wolnego miejsca na prace montażowe. Jeżeli
być tak dobrane, aby nie kolidowało z przebiegiem innego
dno wykopu składa się z gruntu o słabej nośności (0,05
uzbrojenia podziemnego już ułożonego oraz projektowanego w przyszłości. Najczęściej wodociągi buduje się,
MPa) (glina, torf) oraz występują ostre kamienie, należy
wymienić podłoże na podsypkę o grubości 10 cm z piasku
gdy ułożone są w ziemi kable telekomunikacyjne ewentu-
dowiezionego lub lepszego gruntu wydobywanego
alnie sieć gazowa. Trzeba się liczyć z tym, że będzie również
w przyszłości ułożona sieć kabli energetycznych, a przede
z wykopu. Możliwe jest również wzmocnienie podłoża
przez ułożenie tkanin wzmacniających. Zasadą jest, aby
wszystkim sieć kanalizacji bytowej i kanalizacji deszczowej.
W celu ustalenia przebiegu trasy sieci
przewód ułożony był na zagęszczonym podłożu z dobrym
oparciem po bokach. Pod jezdnią, na której występuje ruch
wodociągowych konieczne jest posiadanie:
pojazdów, nie powinno się stosować rur o sztywności
• planu terenu z inwentaryzacją istniejącego uzbrojenia
terenu,
obwodowej poniżej SN 8 kN m2.
Przejście pod stałymi przeszkodami (drogi i ulice o
• profili podłużnych i poprzecznych tras z ustalonym
ruchu ciężkich pojazdów, z torami tramwajowymi
przebiegiem linii rozgraniczających, istniejące lub
projektowane jezdnie, chodniki, zieleńce.
i kolejowymi) wymagają stosowania rur ochronnych, które
powinny być zakończone studzienkami przystosowanymi
Lokalizacja przebiegu sieci wodociągowych
do demontażu przewodu. Przewody powinny być ułożone
zarówno na etapie projektowania, jak i w fazie projektu
technicznego musi być uzgodniona z regionalnymi
w rurach ochronnych na podporach w odległościach 1,5
÷ 2,0 m, opasujących co najmniej 1 obwód rur. Kielichy
(powiatowymi) Zespołami Uzgodnień Dokumentacji. W
pracach projektowych i wykonawstwie przewodów
rur nie powinny stanowić punktów podparcia. Jeżeli jest
to konieczne, kielichy wciskowe z uszczelką gumową
wodociągowych szczególnie ważna jest znajomość
powinny być zabezpieczone obejmami kielichowymi
aktualnych polskich norm:
• PN-B-10725:1997 Wodociągi. Przewody zewnętrzne.
uniemożliwiającymi wysunięcie się bosego końca rury
z kielicha.
Wymagania i badania.
• PN-B-10736:1999 Roboty ziemne. Wykopy otwarte dla
przewodów wodociągowych i kanalizacyjnych. Warunki
Wydłużanie termiczne przewodów
techniczne wykonania.
• PN-S-02205:1998 Drogi samochodowe. Roboty ziemne.
Współczynnik wydłużenia liniowego dla rur z PVC-U wynosi
w przybliżeniu 60 x 10-6 m/m K (0,06 mm/m K)
do obliczania zmiany wymiarów można stosować wzór:
Głębokość układania
∆L = 0,06 x L x ∆T
Przewody wodociągowe z PVC-U należy układać,
gdzie:
podobnie jak i przewody wodociągowe z innych
materiałów, na głębokości o 0,4 m większej od
∆L
L
– zmiana długości (mm)
– długość (m)
przemarzania gruntu. Wysokość przykrycia przewodów
∆T
– różnica temperatur (K)
wodociągowych powinna zgodnie z PN-B-10725:1997
wynosić:
Przykład:
• w strefie o hz = 0,8 m – 1,2 m
Różnica temp. 20 K, długość rury L = 6 m. Zmiana długości
wyniesie:
∆L = 0,06 x 6 x 20 = 7,2 mm.
• w strefie o hz = 1,4 m – 1,8 m.
Mapa kraju z podziałem na strefy podana jest w
Z tego powodu zaleca się nie wpychać rury w kielich do
oporu, lecz pozostawiać około 5–10 mm luzu. Rury
PN-B-03020:1981.
69
powinny być układane w ten sposób, aby wielkości
sił osiowych. W tabeli 11 ujęto wartości sił osiowych, jakie
naprężeń spowodowanych wydłużeniem były jak
najmniejsze.
oddziałują na zaślepki i łuki przy połączeniach kielichowych
z uszczelkami gumowymi. Siły podano w kN w odniesieniu
Połączenia kielichowe rur z uszczelkami
do ciśnienia w rurze 1 bara. Przy obliczeniu powierzchni
profilowymi (wargowymi) umieszczonymi w rowku kielicha
nie mają zdolności przenoszenia sił osiowych powstających
betonowych bloków oporowych (rys. 16), należy wziąć pod
uwagę maksymalne wzrosty ciśnienia (1,5 x PN) oraz
w
rury.
nośność gruntu. Powstający nacisk należy rozłożyć na
Przeciwdziałaniem tych sił jest tarcie pomiędzy uszczelką
a bosym końcem rury oraz znacznie większe tarcie wynikłe
odpowiednio dużą powierzchnię bloków oporowych, które
stosuje się do zabezpieczania zaślepek, trójników, łuków
z nacisku gruntu na rurę. Przeciwdziałanie to jest jednak
niewystarczające w przypadku występowania na
(gdzie największa siła występuje przy łukach 90°), zwężkach
redukcyjnych. Fundamentowania wymagają również
przewodach zaślepek, łuków, trójników i redukcji.
zasuwy żeliwne zarówno ze względu na swój ciężar,
W zastosowaniach podziemnych można zapobiegać
rozsuwaniu się połączeń przenoszących takie osiowe
działanie ciśnienia wody w czasie zamknięcia, jak i siły
wynikające z momentu obrotowego przy zamykaniu
obciążenia poprzez wstawianie obejm kielichowych lub
i otwieraniu. Do obliczeń powierzchni bloków oporowych
bloków oporowych z betonu. W pewnych okolicznościach
oddziaływanie tarcia pomiędzy powierzchnią rury a dobrze
przyjmuje się najczęściej dopuszczalny nacisk na grunt 200
kN/m2. Bloki oporowe muszą być posadowione w gruncie
zagęszczonym gruntem w strefie przewodu (przy małych
w taki sposób, aby nie obciążały przewodów.
wyniku
działania
ciśnienia
wewnątrz
średnicach rur) może być wystarczające do przeniesienia
rys. 16
TABLICA 11. Wielkość sił osiowych działających na zaślepki (trójniki) i łuki przy połączeniach rur kielichowych z uszczelkami gumowymi
1)
Średnica
Siła osiowa na zaślepiony
Siły promieniowe działające na łukach o kątach
nominalna
koniec lub trójnik
kN/bar
dn
kN/bar
90
90°
60°
45°
30°
22°
11°
0,64
0,90
0,64
0,49
0,33
0,25
0,12
110
0,95
1,34
0,95
0,73
0,50
0,37
0,19
160
2,01
2,84
2,01
1,54
1,05
0,78
0,39
1)
Wartości dla ciśnienia 1 bar.
70
źródeł ciepła i bez kontaktu z czynnikami szkodliwymi, jak
WSKAZANIA DO WYKONANIA BUDOWY
olej napędowy, farby lub rozpuszczalniki.
Przedłużone działanie światła słonecznego (silne
Transport i przechowywanie rur
promieniowanie ultrafioletowe) może doprowadzić do
Rury pakowane są przez producenta POLIPLAST
odbarwienia powierzchni, skutkiem czego może być
w niewielkim stopniu obniżenie odporności na uderzenia.
Sp. z o.o. w pakiety o szerokości 1 m, wysokości 0,5 m
Nie powoduje to jednak obniżenia wytrzymałości na
i długości ok. 6,5 m. W pakietach są rury o tych samych
średnicach i grubościach, układane naprzemianlegle
ciśnienie wewnętrzne rur.
Dozwolone jest składowanie rur bez zabezpieczeń
kielichami. Każdy pakiet jest w co najmniej trzech miejscach
spinany taśmą stalową z podkładkami drewnianymi
przez okres 12 miesięcy. Dotyczy to składowania łącznego,
u producenta, w hurtowni i na placu budowy. W przypadku
o szerokości minimum 5 cm.
przewidywania dłuższego okresu składowania konieczne
Na życzenie odbiorcy rury mają w rowki kielichów
wstawione uszczelki, a w kielichach korki zaślepiające.
jest zabezpieczenie poprzez wentylowane osłony
nieprzezroczyste (tkanina lub czarna folia polietylenowa).
Kształtki formowane z rur pakowane są luzem.
POLIPLAST Sp. z o.o
o.o. posiada własny transport z
Rury z PVC-U mają cechowanie z podaną data produkcji
wyszkolonym personelem, który dostarcza do odbiorców
i należy przestrzegać zasady „wcześniejsza produkcja na
budowę”.
na terenie całego kraju wyroby w ilościach hurtowych.
Szczególnie ważne jest, aby przy transportowaniu
Dostawa rur może się odbywać bez ograniczeń przy
temperaturach wyższych od minus 5°C. Natomiast przy
czy przenoszeniu rur nie ulegały one porysowaniu,
ponieważ poważnie obniża to ich wytrzymałość. Nie wolno
temperaturach niższych, do minus 15°C jest możliwa, lecz
przy zachowaniu zwiększonych środków ostrożności.
rur ciągnąć. Przy rozładunku należy używać podnośnika
z zabezpieczonymi płaskimi widłami przesuwającymi się
Pakiety mogą być ładowane na czas transportu
po podkładach drewnianych. Pakietów nie można podnosić
do wysokości 2 m. Przy transporcie luzem rury muszą być
ułożone na podkładkach drewnianych w skrzyni
przy użyciu zawiesi z lin stalowych czy łańcuchów, lecz za
pomocą belki trawersowej z linami bawełniano-
samochodu naprzemianlegle, z wysuniętymi kielichami, do
konopnymi.
wysokości 1,5 m. Wymagane jest zabezpieczenie dolnej
warstwy przed przesuwaniem się i zarysowaniem od
Ciężkie kształtki, zawory i inna armatura żeliwna
nie powinna być transportowana na stosie rur, lecz
łańcuchów lub lin spinających skrzynię samochodową.
Całość ładunku powinna być zabezpieczona przed
oddzielnie, w osobnym opakowaniu.
wypadaniem czy przemieszczaniem się rur przez
Wykonanie wykopów
odpowiednie ich zamocowanie.
Podczas prac wyładunkowych rur z PVC-U nie
Prace ziemne powinny być prowadzone zgodnie
wolno zrzucać. W składowiskach lub magazynach rury
z obowiązującymi normami, a przede wszystkim PN-B-
w pakietach nie powinny być układane wyżej niż na 2 m
w ten sposób, aby obramowania drewniane opierały się
10736:1999 i PN-S-02205: 1998, oraz zgodnie z ogólnie
przyjętymi zasadami. Najczęściej wykonuje się wykopy
wzajemnie. Należy przy tym zapewnić oparcie boczne, aby
wąskoprzestrzenne ciągłe o ścianach pionowych
zapobiec zwaleniu się stosu.
Na miejscu budowy wysokość stosu pakietów nie
z rozpartym odeskowaniem. Wybór rodzaju wykopu oraz
konieczność zabezpieczenia ścian są uzależnione od
powinna przekraczać 1,5 m, a w przypadku składowania
rur luzem 1 m. Sposób układania rur luzem w stosy
głębokości wykopu, występowania i poziomu wód
gruntowych oraz spoistości i rodzaju gruntu oraz lokalnego
powinien zapewniać równomierne ich podparcie
ruchu komunikacyjnego.
wzdłużne. Kielichy powinny wystawać naprzemianlegle
poza podparciem na podporach co max 2 m.
Głębokość wykopu wynika z projektu. Przy
wykonywaniu wykopu koparką nie należy dopuszczać do
Rury z PVC-U powinny być składowane z dala od
przekraczania projektowanej głębokości, szczególnie jeżeli
71
nie ma koniecznoœci wykonywania podsypki. Je¿eli istnieje
z PVC-U mają trwałość obliczoną na minimum 50 lat, a są
konieczność wykonania podsypki (nośność podłoża jest
niewystarczająca lub występują kamienie), to wówczas
już podstawy do twierdzenia, że w praktyce będzie ona
kilkakrotnie dłuższa, obecnie stawia się znacznie wyższe
wykop wykonujemy o 0,2 m głębszy od projektowanego.
wymagania względem zabezpieczeń antykorozyjnych
Podsypkę wykonujemy z gruntu wykopanego, jeżeli się do
tego nadaje – ma zdolności do zagęszczenia i nie zawiera
wyrobów metalowych. Sto-sowanie lakierów asfaltowych
do wyrobów żeliwnych jest niewystarczające.
ziaren większych od 20 mm, lub dostarczonego
Inwestor poważnie traktujący inwestycję
dodatkowo.
Wypoziomowana podsypka
powinna być dobrze zagęszczona i powinna zapewniać
wodociągową musi podjąć właściwą decyzję o doborze
kształtek uzupełniających, aby w budowanej sieci
podparcie rury na całej długości. W czasie wykonywania
wykopu, jeżeli to jest możliwe, należy rozdzielić urobek,
wodociągowej nie było punktów słabych o znacznie niższej
trwałości. Do połączeń kołnierzowych powinny być
który może być przydatny do wykonania z niego podsypki.
stosowane śruby ze stali nierdzewnej, a kształtki żeliwne
Wykonanie połączeń
powinny posiadać wysokiej jakości powłoki ochronne.
Połączenia klejone, jeżeli występują, to powinny
być wykonane zgodnie z wymaganiami producenta kleju.
Podstawowym połączeniem w budowie
przewodów wodociągowych z rur, kształtek oraz armatury
Zaleca się stosowanie klejów agresywnych (np. produkcji
Spółdzielni „Centralne Laboratorium Chemiczne”,
z PVC-U, żeliwa i aluminium są połączenia kielichowe
Warszawa, tel. (0-22) 812-08-84). Powierzchnie klejone
z uszczelką gumową. Przed wykonaniem takiego
połączenia należy bosy koniec oczyścić i sprawdzić, czy
należy odtłuścić i wytrawić chlorkiem metylenu. Klej
nakłada się pędzlem. Ze względu na szybkie odparowanie
kielich jest czysty. W przypadku zanieczyszczonego kielicha,
należy wyjąć uszczelkę, oczyścić ją przez włożenie do wody,
należy nałożenie kleju i zestawienie połączenia wykonać
w czasie nie dłuższym od 1 minuty. Nadmiar kleju po
oczyścić
rowkiem
zestawieniu połączenia trzeba usunąć. Klej agresywny ma
i ponownie wstawić uszczelkę, zwracając uwagę na kształt
jej profilu. Na bosym końcu rury lub kształtki należy
własności spęcznienia powierzchni i nadaje się do łączenia
z luzem do 0,6 mm. Połączenie uzyskuje wysoką
zaznaczyć miejsce, do którego ma być wsunięty kielich
wytrzymałość
(wyjątkiem jest armatura żeliwna lub aluminiowa, którą
wsuwa się do oporu).
konfekcjonowany jest w tubach 0,075 kg i puszkach 0,35
kg i 0,65 kg. Ze względu na szybkie odparowanie należy
Bosy koniec (jeżeli rury nie skracamy) jest fabrycznie
sfazowany. Jeżeli rurę trzeba skrócić, to obcinamy ją
niezwłocznie po użyciu zamykać opakowanie. Rury
kielichowe z uszczelkami gumowymi ze względu na zbyt
prostopadle do osi i fazujemy do połowy grubości pod
szerokie tolerancje nie nadają się do klejenia.
kątem około 14 ÷ 45°. Bosy koniec smarujemy silikonowym
środkiem poślizgowym (nie wolno używać towotu,
Połączenia gwintowe kształtek PVC-U gwintami
metalowymi. Należy do uszczelnienia połączeń
wazeliny lub innych substancji oleistych) i wciskamy do
gwintowych stosować taśmę teflonową lub kity
oznaczonej głębokości. Jeżeli przy wciskaniu rur jako
dźwigni używamy łomu, to należy na koniec rury
uszczelniające.
Rury z PVC-U nie nadają się do gwintowania.
(z kielichem) umieścić klocek drewniany, aby nie uszkodzić rury.
Łączenia rur z PVC-U z rurami i armaturą żeliwną najczęściej
Warunkiem poprawnego wykonania połączenia
jest takie ułożenie rur, aby ich osie znajdowały się na jednej
wykonuje się kształtkami kołnierzowymi. Jednakże mogą
wystąpić przypadki, gdy zachodzi konieczność połączenia
prostej.
przy
przewodów z PVC-U z rurami i armaturą żeliwną
z tradycyjnymi kielichami żeliwnymi uszczelnianymi
zastosowaniu armatury w rodzaju zasuw, kształtek
sznurem i folią aluminiową lub ołowiem. Musimy wówczas
przejściowych i hydrantów. Szczelne połączenie uzyskuje
się przez ściśnięcie podkładki lub pierścienic pomiędzy
dysponować kształtkami przejściowymi, w których jeden
koniec ma średnicę o wymiarach bosej rury żeliwnej, a drugi
powierzchniami czołowymi obu kołnierzy. Ponieważ rury
(cieńszy, obrabiany) do kielichów rur z PVC-U.
dokładnie
Połączenia
kielich
wraz
kołnierzowe
z
występują
72
po
kilkunastu
minutach.
Klej
Do wykonania takiego połączenia konieczne jest posiadanie
wysokościowe należy przystąpić do zasypania przewodu
sznura (białego) uszczelniającego dla odpowiedniej
średnicy złącz kielichowych oraz dobijaka do szczeliwa
do połowy średnicy i zagęszczania przez udeptywanie oraz
ręczne ubijanie. W następnej kolejności warstwami
twardego (folia aluminiowa, ołów).
o grubościach około 7,5 cm zasypuje się przewód z jedno-
Możliwości zginania rur z PVC-U w warunkach
budowy są dość ograniczone. Dopuszczalne jest niewielkie
czesnym ręcznym zagęszczaniem, lecz nie bezpośrednio
nad rurą, do wysokości około 15 cm ponad wierzchołek
odchylenie od ciągłej linii prostej, wynikłe z nieznanego
rury. Grunt użyty do dosypki w całej strefie przewodu
odchylenia na połączeniu kielichowym w ramach ugięcia
uszczelki gumowej oraz uzyskanie krzywizny w ramach
powinien spełniać te same wymagania, co użyty do podsypki, a więc nie mogą to być grunty plastyczne (gliny, iły),
sprężystości rury. Odchylenie w kielichu możliwe jest
w granicach 1°, a promień krzywizny w wyniku ugięcia
piaski pyliste, grunty o małej nośności (muły, torfy), jak
również grunty z kamieniami większymi od 20 mm.
rury na zimno, można oszacować jako 200-krotność
Po ręcznym zagęszczeniu strefy przewodu na co
średnicy zewnętrznej rury. Można przyjąć w praktyce, że
rury o średnicy większej od 160 mm są uważane za
najmniej 15 cm powyżej wierzchołka rury można wypełnić
wykop warstwą 25–30 cm i stosować lekkie płytowe
rury sztywne.
urządzenia wibracyjne do zagęszczania gruntu. Dopiero
Możliwości wygięcia rury o długości 6 m wynoszą:
dn = 90 mm–0,8 m
po uzyskaniu nad rurą warstwy 30–40 cm zagęszczonej
zasypki mogą być stosowane ciężkie ubijaki wibracyjne.
dn = 110 mm–0,6 m
Trzeba również pamiętać o wstawieniu na wysokości 35–
dn = 160 mm–0,4 m.
50 cm ponad przewodem taśmy znakującej przebieg trasy.
Wszystkie połączenia rur należy pozostawić odkryte do
Układanie przewodów w wykopie
kontroli w czasie próby ciśnieniowej. Po zakończeniu próby
ciśnieniowej można zakończyć zasypywanie wykopów.
Dno wykopu powinno być starannie wyrównane,
Aby uniknąć osiadania gruntu pod drogami
oczyszczone (jeżeli nie wykonujemy podsypki)
z wystających kamieni lub innych twardych, ostrych
niezależnie od kategorii ruchu zgodnie z PN-S-02205:1998,
grunt powinien być zagęszczony do wskaźnika
przedmiotów. Przewody powinny być układane wzdłuż
zagęszczenia 0,97.
wykopu z wymaganym uzbrojeniem. Jeżeli w wykopie
wykonujemy połączenia rur kielichowych, należy zwrócić
Próba szczelności przewodu
uwagę na czystość kielichów i bosych końców.
Bezpośrednio przed zestawieniem połączenia usuwamy
Próbę hydrauliczną szczelności przewodu
z rur korki zaślepiające. Chociaż nie jest to konieczne, należy
przeprowadza się po ułożeniu przewodu i wykonaniu
przyjąć zasadę, że bose końce rur
w kielichy zgodnie z kierunkiem przepływu.
warstwy ochronnej i podbiciu rur po obu stronach
(zagęszczenie) gruntu w strefie przewodu. Wymagania
wchodzą
W przypadku wykonywania połączeń poza
dotyczące tej próby podaje norma PN-B-10725:1997.
wykopem należy zwrócić uwagę, aby w czasie opuszczania
przewodów do wykopu bose końce częściowo nie
Szczelność odcinka lub całego przewodu bez
względu na średnicę obliczeniową powinna być taka, aby
powysuwały się z kielichów. Na wszystkich zmianach
przy próbie hydraulicznej ciśnienie przez 30 min. nie spadło
kierunku przewodu – trójniki, łuki oraz zaślepki i duże
redukcje, powinny być wstawione bloki oporowe do
poniżej ciśnienia próbnego.
Ciśnienie próbne dla odcinka tłocznego o ciśnieniu
przenoszenia sił osiowych.
W miejscu oparcia o betonowy blok oporowy rura
roboczym do 1 MPa powinno wynosić 1,5 ciśnienia
roboczego, lecz nie mniej niż 1 MPa. Dla odcinka przewodu
powinna być zawinięta w materiał odkształcalny w celu
o ciśnieniu roboczym wyższym niż 1 MPa, ciśnienie próbne
równomiernego przeniesienia obciążenia. Po ułożeniu rur
i sprawdzeniu, czy zachowane są projektowe rzędne
wynosi ciśnienie robocze +0,5 MPa.
73
Natomiast dla odcinka ułożonego w rurze
ochronnej, kanale zbiorczym czy tunelu, ciśnienie próbne
wynosi dwukrotność ciśnienia roboczego.
Próba hydrostatyczna powinna spełniać
następujące warunki:
• być przeprowadzona w temperaturze otoczenia,
• powinna trwać co najmniej 1 godz., lecz nie dłużej niż
24 godz.,
• ciśnienie próbne nie powinno przekraczać 1,5-krotności
najwyższego ciśnienia nominalnego dla najsłabszej części
przewodu.
Można więc różnie interpretować ciśnienie próbne.
Zgodnie z założeniami prEN 1456-6:1994 należy przyjąć
wartość, która wynika z:
wyższą wartość
• nominalnego ciśnienia PN systemu rurowego,
• 1,5-krotnej wartości ciśnienia roboczego.
Podczas napełniania i podnoszenia ciśnienia
można się spodziewać niewielkich ruchów przewodu
pomiędzy blokami oporowymi z następujących powodów:
• wzrostu ciężaru rury napełnionej wodą,
• niewielkich zmian wymiarów (temperatura wody,
sprężystość rur) i tendencja przewodu do „prostowania
się” w czasie wzrostu ciśnienia.
W związku z powyższym cały przewód powinien
być pozostawiony pod działaniem ciśnienia roboczego dla
stabilizacji przez 2 do 3 godz.
Próba może być uznana za zadowalającą, jeżeli:
• nie wystąpi spadek ciśnienia (możliwy jest nawet niewielki
wzrost ciśnienia w wyniku zmian temperatur),
• zmierzona ilość wody, wymagana do doprowadzenia
ponownie do pierwotnego ciśnienia próbnego jest
mniejsza od dopuszczalnej obliczeniowej zgodnie z PN-B10725 na 1 km długości przewodu oraz średnicą
obliczeniową przewodu.
74
75
Twój lokalny dystrybutor:
Poliplast Sp. z o.o.
PL 56-400 Oleśnica-Spalice 6A
tel. +48 (071) 314-26-74
+48 (071) 314-40-41
+48 (071) 314-40-46
fax +48 (071) 314-94-88
Znajdziesz nas również w internecie
www.poliplast.pl
e-mail: [email protected]

instrukcja projektowania i wykonywania

Transkrypt

Podobne dokumenty