Teodor Ostrowski

TEODOR OSTROWSKI, PRAWO CYWILNE NARODU POLSKIEGO, TOM I, WARSZAWA
1784
UWAGA! TEODOR OSTROWSKI PISAŁ SWÓJ PODRĘCZNIK Z PERSPEKTYWY II POŁOWY
XVIII W.
PODZIAŁ KAR
- ze względu na podmiot uprawniony do wniesienia oskarżenia: prywatne i publiczne
- ze względu na dolegliwość: tzw. „cywilne” lżejsze (majątkowe, wieża górna) i kryminalne
(mutylacyjne, chłosta, śmierć, banicja, infamia, dolna wieża, konfiskata majątku)
Kara pozbawienia wolności:
cywilna – górna (przestępstwa prywatne, lżejsze) – bez dodatkowych utrudnień,
skazany sam opłaca pobyt jeśli go na to stać
kryminalna – dolna (przestępstwa publiczne, ciężkie) – bez ogrzewania, trudne
warunki
Kara śmierci: miecz, szubienica, ogień, ćwiartowanie, zatopienie, rozstrzelanie (wojskowe)
W Zwierciadle Saskim: kat wykonywał wyrok na podstawie dekretu sądowego, w przypadku, gdy źle
wykonał wyrok, to podlegał odpowiedzialności sądowej.
Mowa również o torturach – rozpowszechnione przez prawo magdeburskie, służyły do wymuszania
zeznań w prawie miejskim i wiejskim, wyjątkowo wobec szlachty. Zniesiono w 1776 roku.
KARA INFAMII I BANICJI
Banicja – jest to wygnanie obywatela poza granice kraju. Były dwa rodzaje banicji:
Prosta odnosi się do szlachcica w sprawach cywilnych np. niestawiennictwo w sądzie czy
niezapłacenie długu. Zanika wraz ze spłaceniem długu, zaspokojeniem procesu.
Wieczna dotyczy spraw kryminalnych, może być cofnięta tylko przez sejm.
Banicja może spaść na senatorów, urzędników, którzy tracą prawo do działalności, czyli godność i
urzędy. Banicja wieczna może być połączona z infamią.
Infamia - utrata czci, honoru i praw publicznych. Może się wiązać z konfiskatą majątku, karą śmierci.
PRZESTĘPSTWA PRZECIWKO BOGU I RELIGII (PUBLICZNE)
Rodzaje przestępstw:
1. Bluźnierstwo czyli publiczne znieważenie imienia Bożego
2. Apostazja lub odszczepieństwo: odstąpienie od wiary
3. Przejście na wiarę żydowską
4. Ateizm lub publiczne wyparcie się Boga
5. Herezja nazywana tez kacerstwem, czyli głoszenie teorii niezgodnych z nauką Kościoła
Rodzaje kar (sankcje) dot. osób świeckich
1. Większa lub mniejsza ekskomunika
2. Pokuta publiczna
3. Kara pieniężna
Rodzaje kar (sankcje) dotyczące osób duchownych
1. Suspensa czyli wydalanie ze stanu duchownego
2. Degradacja w hierarchii kościelnej
Przejście na wiarę żydowską karane było infamią czyli pozbawieniem czci i dobrego imienia,
wygnanie lub nawet śmierć
Warunki odpowiedzialności za przestępstwa
1. Tylko oskarżenie z urzędu (publiczne)
2. Uporczywe trwanie w przestępstwie
Sądownictwo dotyczące osób świeckich i duchownych sprawowały Magistratury następnie Trybunały
składające się z osób zarówno świeckich i duchownych.
PRZESTĘPSTWA OBRAZY MAJESTATU KRÓLEWSKIEGO I ZDRADY OJCZYZNY
(PUBLICZNE)
Zbrodnia obrazy majestatu:
Zbrodnia ta miała charakter personalny, dotyczyła osoby panującego, jednak rozciągała się
również na syna oraz ojca władcy. o wysokości kary decydował panujący, więc jej wymiar
mógł być różny. Przewidywano również, że kara może (ale nie musi) dotyczyć całej rodziny
sprawcy (odpowiedzialność zbiorowa). Warto zaznaczyć, że karany był też pomocnik, jednak
jego kara była lżejsza. Zamiar popełnienia przestępstwa jest karalny.
Rodzaje zbrodni majestatu przedstawia poniższy katalog przestępstw:
• Działanie dążące do obalenia monarchy (nawet sam zamiar)
• Wszelkie zniewagi monarchy
• Niszczenie lub zniewaga posągów monarchy
• Fałszowanie monety
• Utrzymywanie prywatnych więzień (bezprawne uwięzienie – jest to uzurpacja
kompetencji sądowniczych)
Zbrodnia zdrady ojczyzny:
Widoczne liczne recepcje z prawa rzymskiego. Tu, podobnie jak w przypadku zbrodni obrazy
majestatu, karany jest również sam zamiar popełnienia czynu zabronionego (jednak wtedy
kara jest mniejsza). Wszelkie pomocnictwo też jest sankcjonowane.
Przykłady: próba obalenia rządu, spisek, bunt, sprzymierzenie się z wrogiem