Opinia Sieci SPLOT na temat Programu Operacyjnego

Sieć Wspierania Organizacji Pozarządowych SPLOT
OPINIA
Sieci Wspierania Organizacji Pozarządowych SPLOT
dot. projektu Programu Operacyjnego Kapitał Ludzki
Narodowa Strategia Spójności 2007-2013
Wstęp
Sieć Wspierania Organizacji Pozarządowych SPLOT rok temu uruchomiła i wspierała
debatę nad Narodowym Programem Rozwoju, podczas której został rzetelnie skonsultowany
ze środowiskiem organizacji pozarządowych Program Operacyjny „Społeczeństwo
Obywatelskie”. Program ten w ogromnej mierze odnosił się do działań prowadzonych przez
sektor pozarządowy. Bardzo szeroko określał rolę sektora obywatelskiego w rozwoju
społecznym, zarówno na poziomie krajowym, jak i regionalnym. Wskazywał priorytety, cele,
jak i zakresy działań skierowanych do realizacji przez organizacje, jak i działania wspierające,
budujące potencjał tego sektora.
Obecnie odstąpiono od wyodrębnienia osobnego Programu Operacyjnego dla
„organizacji pozarządowych”, wpisując ich działania, w róŜne priorytety. Takie ujęcie
sprawy, choć logiczne, bo organizacje pozarządowe powinny być uwzględnione we
wszystkich niemalŜe działaniach na rzecz społeczeństwa, zmniejsza jednoznaczność uznania
roli i znaczenia sektora pozarządowego oraz obniŜa prestiŜ działalności obywatelskiej.
Analizując aktualnie dostępne dokumenty, bardzo trudno jest odnaleźć miejsca, w których
zapisy jednoznacznie wskazują organizacje pozarządowe, jako realizatorów zadań lub
odbiorców wsparcia. Niestety, z dotychczasowej praktyki wynika, Ŝe w takich sytuacjach
instytucje wdraŜające stosują interpretację „ograniczającą” udział organizacji pozarządowych
w realizacji określonych w dokumentach zadań. Tak samo dzieje się na poziomie
samorządów lokalnych, które nie czują się „zobowiązane” do podejmowania współpracy z
organizacjami, jeśli nie jest to zapisane wprost w dokumentach.
Jesteśmy przekonani, Ŝe brak zapewnienia odpowiedniej pozycji kształtującego się
dopiero sektora obywatelskiego (ze stale rosnącym potencjałem) i nie włączenie go, jako
waŜnego i pełnoprawnego uczestnika w realizacji zadań, współfinansowanych z Funduszy
Strukturalnych, byłoby niekorzystne dla dalszego rozwoju naszego kraju.
Jednocześnie deklarujemy gotowość do podjęcia szerokiej współpracy przy konsultowaniu
zaproponowanych rozwiązań oraz do pracy przy ostatecznej redakcji dokumentów
programowych.
I. Uwagi ogólne
NaleŜy stwierdzić, iŜ w omawianym projekcie Programu Operacyjnego Kapitał Ludzki
została dostrzeŜona waŜna rola organizacji pozarządowych w krajobrazie społecznogospodarczym kraju z uwzględnieniem istotnej roli aktywności obywatelskiej, przekładającej
się na rozwój sektora pozarządowego.
Niemniej projekt nie dostrzega w pełni zasady partnerstwa oraz waŜnej kwestii
pomocniczości, która w relacjach administracja publiczna–organizacje pozarządowe, powinna
Sieć Wspierania Organizacji Pozarządowych SPLOT
ul. Szpitalna 5, III p., 00-031 Warszawa tel. (0-22) 828 91 28 wew. 161
e-mail: [email protected], http://www.splot.ngo.pl
1
się przejawiać uprzywilejowaniem partnera społecznego przy zlecaniu zadań publicznych.
Omawiany dokument podkreśla tę zasadę, jednak nie wprowadza jej w Ŝycie.
Sytuacji takiej nie zmienia przywołana w projekcie dokumentu „Ustawa o działalności
poŜytku publicznego i o wolontariacie”, która nie nakłada obowiązku na administrację
publiczną (a zwłaszcza samorządy) stosowania w praktyce zasady pomocniczości, co naleŜy
uznać za jej podstawową, systemową wadę.
Dość niefortunne wydaje się ulokowanie problematyki organizacji pozarządowych w
jednym obszarze z administracją publiczną. W dziale „Diagnoza społeczno-gospodarcza”
wyodrębniono i opisano organizacje pozarządowe w kontekście współpracy z administracją
publiczną. Jednak w dziale „Strategia realizacji celów” sektor administracji publicznej i
organizacji pozarządowych został połączony. Wydaje się, iŜ sektor pozarządowy, będąc coraz
bardziej znaczącym partnerem społecznym, czego dowodzą nawet zapisy omawianego
projektu, powinien zafunkcjonować w dokumencie jako wyodrębniony podmiot.
W opisie wstępnym projektu Programu brakuje wskazania waŜnej roli organizacji
pozarządowych jako pracodawcy. W krajach „starej” Unii w sektorze pozarządowym pracuje
kilkakrotnie więcej osób niŜ Polsce. Zwiększanie zatrudnienia w sektorze pozarządowym
winno być procesem nieuchronnym, którego nie wolno zlekcewaŜyć, a naleŜy wesprzeć.
Wzrost miejsc pracy w sektorze pozarządowym będzie następował zapewne częściowo
kosztem zmniejszenia ich ilości w administracji, jednak - jak pokazuje doświadczenie –
będzie to z korzyścią w zakresie jakości i efektywności świadczonych usług.
Zapisy Programu na poziomie poszczególnych Priorytetów nie zawierają czytelnego
podziału na cele, działania i rezultaty. Szczególnie istotnym wydaje się równieŜ
doprecyzowanie rezultatów i przyjętych wskaźników realizacji priorytetów. Obecne zapisy w
tej części nie są wyczerpujące i np. nie uwzględniają rezultatów dla poszczególnych działań
oraz wskaźników dla nich.
Na obecnym poziomie konsultacji społecznych PO KL nie zostały uwzględnione takie
obszary jak grupy beneficjentów końcowych (projektodawców) oraz grupy beneficjentów
ostatecznych. Wnioskujemy, aby zostały one skonsultowane w dalszym etapie prac takŜe te
kwestie.
II. Uwagi dotyczące analizy SWOT
1.8 Analiza SWOT
Słabe strony
Przeciwdziałanie wykluczeniu społecznemu
Dodać:
Niedostateczny poziom współpracy pomiędzy instytucjami administracji publicznej i
organizacjami pozarządowym
O sytuacji takiej świadczą zapisy w omawianym dokumencie (str. 78). Jest to słaba strona
niosąca daleko idące konsekwencje – niski poziom usług społecznych, naleŜy ją, zatem
wymienić.
Szanse
Dostosowanie zasobów pracy do zmieniającego się rynku pracy
Dodać:
• Zwiększenie zatrudnienia w organizacjach pozarządowych
• Zwiększenie zatrudnienia w organizacjach pozarządowych wiąŜe się z korzyściami w
zakresie jakości i efektywności świadczonych usług.
Sieć Wspierania Organizacji Pozarządowych SPLOT
ul. Szpitalna 5, III p., 00-031 Warszawa tel. (0-22) 828 91 28 wew. 161
e-mail: [email protected], http://www.splot.ngo.pl
2
III. Uwagi dotyczące celów
3.2.2. Cel 2: Zmniejszenie obszarów wykluczenia społecznego
W opisie wskazuje się organizacje pozarządowe jako wyspecjalizowane podmioty – poza
powołanymi do tego instytucjami administracji publicznej - zajmujące się problematyką osób
wykluczonych.
W związku z powyŜszym do 4 wskaźnika osiągnięcia celu naleŜy dodać po „…instytucji” – „i
organizacji pozarządowych”. Jest to zasadne z uwagi na to, Ŝe zarówno pracowników
instytucji pomocy społecznej, jak i organizacji pozarządowych z obszaru pomocy społecznej
powinno być więcej i powinni dysponować nowymi kwalifikacjami, adekwatnymi do
zachodzących zmian w sposobie świadczenia pomocy społecznej.
3.2.4 Cel 4: Wsparcie dla budowy sprawnego i partnerskiego państwa
Do wskaźników realizacji celów naleŜy dodać:
• Rozwój partnerstw publiczno-społecznych
• Ilość przedsiębiorstw ekonomii społecznej
IV. Uwagi dotyczące priorytetów i obszarów wsparcia
4.1. Priorytet 1: Zatrudnienie i integracja społeczna
W zadaniach Priorytetu nieuwzględniona jest zasada pomocniczości, która przywoływana jest
w uzasadnieniu Programu. W dalszym ciągu pierwszeństwo w realizacji zadań polityki
społecznej naleŜy do administracji publicznej. Wbrew początkowym deklaracjom nie
określono/nie zasygnalizowano metody odejścia od tej nieefektywnej praktyki na rzecz
zlecania zadań organizacjom pozarządowym. Oznacza to brak spójności z załoŜeniami
początkowymi Programu.
4.4 Priorytet IV: Dobre państwo
1. Cel Priorytetu:
Jest obecnie:
Wzmacnianie zdolności polskiej administracji do wypełniania swoich funkcji w nowoczesny i
partnerski sposób.
Proponowana zmiana zapisu:
Wzmacnianie zdolności polskich instytucji realizujących zadania publiczne do wypełniania
swoich funkcji w nowoczesny i partnerski sposób.
Uzasadnienie:
Proponowany zapis rozszerza podmioty objęte wsparciem w ramach proponowanych działań.
Zwiększa się równieŜ spójność celu z proponowanymi sposobami realizacji. W
poszczególnych działaniach „wzmacnia się zdolność do wypełniania swoich funkcji”
podmiotom zarówno administracji publicznej jak równieŜ pozarządowym.
2. Metody realizacji:
punkt b) podnoszenie jakości i dostępności usług publicznych
Dodać podpunkty:
• wzmocnienie systemu delegowania zadań publicznych
• tworzenie we współpracy z partnerami społecznymi i organizacjami pozarządowymi
standardów realizacji usług społecznych
Sieć Wspierania Organizacji Pozarządowych SPLOT
ul. Szpitalna 5, III p., 00-031 Warszawa tel. (0-22) 828 91 28 wew. 161
e-mail: [email protected], http://www.splot.ngo.pl
3
punkt g) przygotowanie organizacji pozarządowych do roli aktywnego, sprawnego partnera
dla administracji publicznej, zwłaszcza na poziomie lokalnym i regionalnym,
Dodać podpunkt:
wzmocnienie instytucjonalne i materialne organizacji pozarządowych
Uzasadnienie: Aby organizacje mogły skutecznie pełnić zakładaną w Programie rolę, muszą
być wyposaŜone w odpowiedni sprzęt i pomieszczenia do prowadzenia działań. Słabość
instytucjonalna organizacji uniemoŜliwia prawidłową realizację zadań i wzmocnienie się
podmiotowe, co powoduje, Ŝe organizacje nie są partnerami dla administracji publicznej. Bez
wzmocnienia instytucjonalnego ta sytuacja będzie się petryfikować, nawet, jeŜeli
wzmocnione zostaną – w myśl Programu – zasoby kadrowe organizacji.
Dodać podpunkt:
tworzenie reprezentacji sektora pozarządowego
Uzasadnienie: Aby organizacje mogły skutecznie pełnić zakładaną w Programie partnerską
rolę w stosunku do administracji publicznej, muszą wypracować pozycję partnerską. Polega
to m.in. na rzecznictwie interesów i lobbyingu reprezentacji sektora pozarządowego wobec
administracji publicznej. Organizacje nie wyegzekwują w praktyce swoich uprawnień wobec
administracji bez utworzenia silnej reprezentacji.
Dodać podpunkt:
wsparcie szkoleniowe, doradcze i informacyjne w zakresie funkcjonowania organizacji
pozarządowych, świadczenia usług i współpracy z administracją publiczną
Wskaźnik realizacji Priorytetu:
Proponujemy nową redakcję wskaźników realizacji Priorytetu opartą na określeniu rezultatów
i wskaźników do poszczególnych działań określonych w podpunktach od a) do g)
UWAGA GENERALNA DOT. WSKAŹNIKÓW: Uzasadnienia w poszczególnych
priorytetach sugerują grupę odbiorców, która często nie jest zbieŜna z grupami odbiorców
pojawiających się w pozostałych częściach poszczególnych priorytetów, np.
Uzasadnienie Priorytet I (str. 86): (uchodźcy, imigranci, członkowie mniejszości romskiej,
osoby bezdomne).
Formy realizacji (str. 87): projekty aktywizacji zawodowej i integracji społecznej skierowane
do mniejszości narodowych i etnicznych, imigrantów, uchodźców oraz osób z pobytem
tolerowanym,
W formach pojawiają się teŜ osoby niepełnosprawne.
Wskaźniki ujęte w poszczególnych priorytetach nie odzwierciedlają załoŜonych celów, nie
pokazują roli aspektu społecznego, nie odnoszą się do rezultatów miękkich, np.
Wskaźnikami Priorytetu IX dotyczącego rozwoju obszarów wiejskich są (str. 107):
-odsetek mieszkańców obszarów wiejskich zatrudnionych poza rolnictwem,
-wskaźnik skolaryzacji netto wg poziomu szkolnictwa na obszarach wiejskich
Proponowane wskaźniki:
- liczba inicjatyw partnerskich/koalicji na rzecz rozwoju lokalnego na wsi
- liczba organizacji pozarządowych na wsi
Wskaźnikami Priorytetu V: Profilaktyka, promocja i poprawa stanu zdrowia społeczeństwa są
(str. 98):
-wskaźnik absencji chorobowej na 1 zatrudnionego,
-roczna liczba wypadków przy pracy,
-zapadalność na choroby zawodowe na 100 tys. zatrudnionych,
Sieć Wspierania Organizacji Pozarządowych SPLOT
4
ul. Szpitalna 5, III p., 00-031 Warszawa tel. (0-22) 828 91 28 wew. 161
e-mail: [email protected], http://www.splot.ngo.pl
-liczba specjalistów w zakresie medycyny rodzinnej oraz medycyny pracy,
-odsetek zakładów opieki zdrowotnej posiadających certyfikację w zakresie ISO.
Wskazane powyŜej wskaźniki dodatkowo nie odnoszą się do celów i form ich realizacji.
Skoro w Priorytecie V załoŜono szkolenie lekarzy i innych specjalistów w zakresie
podnoszenia ich kwalifikacji, dlaczego nie znalazło to odzwierciedlenia we wskaźnikach?
W formach realizacji celów pojawiają się ogólne sformułowania „projekty innowacyjne i
ponadnarodowe”. Dodatkowo z ogólnych załoŜeń poszczególnych programów operacyjnych
wynika, Ŝe projekty ponadnarodowe mają być skupione w jednym programie operacyjnym.
Wydaje się, Ŝe to sformułowania powinno zostać uszczegółowione, jeŜeli z załoŜeń wyniknie,
Ŝe jako finansowane z EFS tego typu formy realizacji celów mają się znaleźć w PO KL.
Formy realizacji celów nie są sformułowane na tym samym poziomie ogólności, często nie
stanowią formy tylko rezultaty, bądź cele szczegółowe danego priorytetu, np.
-podnoszenie kwalifikacji kadr systemu edukacji w zakresie badań i rozwoju
(prowadzonych przez instytucje edukacyjne)…
-wzmacnianie zdolności w zakresie opracowywania i wdraŜania kompleksowych
polityk i programów
-zwiększanie poziomu kultury etycznej pracowników urzędów i słuŜb publicznych
Jednocześnie obok takich sposobów realizacji celów umieszczone są, np. subsydiowane
zatrudnienie, szkolenia i doradztwo.
Nieczytelność powoduje takŜe róŜny poziom szczegółowości odbiorców i realizatorów.
V. Pozostałe uwagi
1. Słowniczek pojęć
Brak definicji pojęć uŜytych w całym programie oraz uŜycie ich w róŜnych kontekstach
powoduje niejasność sformułowań i sugeruje róŜne znaczenie tych samych wyrazów. Przy
wielości znaczeń, jakie przypisują polskie i europejskie akty prawne dla poszczególnych
pojęć dobrze by było, by w programie znalazła się definicja kluczowych wyraŜeń. W związku
z tym pojawiają się pytania np.:
- organizacje pozarządowe czy są tym samym, co trzeci sektor?
- jeŜeli mowa jest o przedsiębiorcach to o jakich? (mikro, małe, średnie…)
- co rozumiemy pod pojęciem partnerzy dialogu społecznego? Czy między innymi
organizacje pozarządowe nie są partnerami dialogu społecznego?
2. Komitet monitorujący.
NaleŜy jednoznacznie określić, iŜ w skład Komitetu Monitorującego powołani zostaną
przedstawiciele organizacji pozarządowych, co spowoduje klarowność sytuacji. Brak jasnego
zapisu dotyczącego obsady Komitetów na poziomie krajowym, powoduje, iŜ reprezentanci
sektora pozarządowego mają trudności z członkostwem w Regionalnych Komitetach
Sterujących powoływanych w poszczególnych województwach.
Proponujemy, aby przedstawiciele NGOs zajmowali z zasady 1/3 miejsc z 1/3 naleŜnych
partnerom społecznym. (proponowane przez nas proporcje to 1/3 przedstawiciele
administracji publicznej szczebla centralnego, 1/3 przedstawiciele samorządów, 1/3 partnerzy
społeczni oraz niezaleŜni obserwatorzy). Zasady działania KM powinny być określone na
poziomie przepisów wykonawczych tak, aby podstawowe standardy dot. składu, roli, zasad
wyboru do KM i zasad pracy były takie same na poziomie regionów i kraju.
3. Instytucje WdraŜające.
Przede wszystkim wnioskujemy, aby IW – tak na poziomie krajowym jak regionalnym –
stosowały jednakowe zasady wdraŜania funduszy.
Sieć Wspierania Organizacji Pozarządowych SPLOT
ul. Szpitalna 5, III p., 00-031 Warszawa tel. (0-22) 828 91 28 wew. 161
e-mail: [email protected], http://www.splot.ngo.pl
5
W sytuacji, gdy na szczeblu wojewódzkim będzie funkcjonować kilka lub kilkanaście IW
postulujemy aby wyprowadzić obligatoryjny obowiązek współpracy IW i innych partnerów
społecznych zajmujących się wsparciem wdraŜania funduszy strukturalnych (min. ROSzEFS,
Sieć Punktów Informacyjnych). Współpraca ta moŜe polegać na:
- tworzeniu wspólnych rad konsultacyjnych analizujących stan wdraŜania funduszy oraz
główne problemy w tym obszarze, usprawniających wymianę informacji w ww.zakresie,
- tworzeniu wspólnych strategii promocji
Sieć Wspierania Organizacji Pozarządowych SPLOT
ul. Szpitalna 5, III p., 00-031 Warszawa tel. (0-22) 828 91 28 wew. 161
e-mail: [email protected], http://www.splot.ngo.pl
6