NOWE WYDAWNICTWO !!! JUŻ W 2 POŁOWIE

Starostwo Powiatowe w Żywcu
ul. Krasińskiego 13
+48 33 860 50 23
[email protected]
29.06.2013
UWAGA !!! NOWE
WYDAWNICTWO !!! JUŻ W 2
POŁOWIE LIPCA – tylko 350
szt.
Ukazująca się właśnie książka zawiera opisy zwyczajów i obrzędów całej historycznej Żywiecczyzny.
Stanowi cenne źródło informacji dla folklorystów, muzyków, choreografów naukowców i każdego
pasjonata żywieckiego folkloru
Ponad 900 stron, twarda oprawa, format A4, pozycja zawiera przykłady nutowe i kolorowe fotografie
CENA PROMOCYJNA - 120,- zł
Książkę można zamówić wpłacając 120,- zł na konto wydawcy – Stowarzyszenie Społeczno-Kulturalne
„Grojcowianie” w Wieprzu, 34-382 Brzuśnik 233
Bank Spółdzielczy Radziechowy-Wieprz - Nr konta: 76 8140 0009 0006 0860 2000 0010
wpisując w tytule przelewu „KSIĄŻKA”
Informace i zamówienia prowadzimy również telefonicznie:
(33) 861 08 66 – Jan Gąsiorek lub 783 989 100 – Marek Jurasz
Można również pisać na e-mail: [email protected]
Książkę dofinansowano z e środków Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego
Więcej o książce na:
http://www.grojcowianie.org/index.php?option=com_content&view=article&id=1172:nowe-wanewydawnictwo-qzwyczaje-i-obrzdy-ludowe-na-ywiecczynieq&catid=17:wydawnictwa&Itemid=49
RECENZJE
„Zwyczaje i obrzędy ludowe na Żywiecczyźnie” to kilkuset stronicowe opracowanie przygotowane
przez Jana Gąsiorka, znanego, i zasłużonego żywieckiego animatora kultury. Urodzony w czasie 2
wojny światowej w podżywieckiej wsi Gilowice, całe swoje dorosłe życie związał z ochroną,
pielęgnowaniem i popularyzowaniem rodzimej kultury. Będąc świadkiem diametralnych przemian
jakie miały miejsce na wsi w drugiej połowie XX wieku, od młodzieńczych lat starał się zachować
świadectwa kultury, która go ukształtowała, rejestrując ją i utrwalając między innymi w programach
Strona 1/4
Starostwo Powiatowe w Żywcu
ul. Krasińskiego 13
+48 33 860 50 23
[email protected]
zespołów folklorystycznych, które zakładał lub z którymi współpracował począwszy od lat 60 tych XX
wieku aż do dzisiaj. Poszukując tematów do prezentacji scenicznych gromadził materiały
etnograficzne prowadząc w miarę możliwości i umiejętności amatorskie badania terenowe,
wspierane jednak i ukierunkowane merytorycznie przez muzealników, folklorystów, etnografów i
różnych badaczy kultury ludowej. Jako ceniony znawca folkloru i etnochoreograf zajmował się kulturą
ludową Żywiecczyzny również pracując jako wieloletni instruktor ds. folkloru w Żywieckim Ośrodku
Kultury, zaś do dzisiaj jako konsultant i juror w różnych przeglądach i festiwalach folklorystycznych.
Zawarte w omawianym opracowaniu materiały dotyczące ludowych zwyczajów i obrzędów regionu
żywieckiego pochodzą w większości z badań terenowych autora przeprowadzanych sukcesywnie w
latach 1958 – 2002, ale tam gdzie uważał za stosowne czy celowe uzupełniał je informacjami
publikowanymi, w tym historycznymi. Zebrane zwyczaje i obrzędy przedstawił w czterech działach
tematycznych, stanowiących równocześnie cztery rozdziały proponowanej publikacji, a mianowicie:
zwyczaje i obrzędy doroczne, rodzinne, okolicznościowo – okazjonalne i gospodarskie. W trakcie
wieloletniej pracy nad książką równocześnie opracowywał niektóre zwyczaje na potrzeby prezentacji
scenicznych. Dlatego też zamieszczone materiały mają dwojaki charakter. Te, które zostały
wykorzystane na potrzeby zespołów folklorystycznych przedstawione są w postaci scenariuszy,
pozostałe zachowały charakter zapisu bardziej dokumentalnego. Pod każdym opisem, w zależności
od jego formy, autor podaje źródla pochodzenia zawartych informacji, wymieniając pojedynczo lub
grupowo nazwiska informatorów oraz nazwy miejscowości. Szkoda jedynie, że nie we wszystkich
przypadkach zostały zanotowane daty prowadzonych badań, ułatwiające analizę w kontekście
chronologicznym. Dużym problemem okazał się zapis gwar używanych przez informatorów. Obok
powszechnie występujących trudności z zapisywaniem tekstów gwarowych, autor dodatkowo borykał
się z kłopotami dotyczącymi uchwycenia właściwej dla danego obszaru wymowy. Wielkim walorem
opracowania jest uzupełnienie tekstów śpiewanych zapisem nutowym dokonanym przez muzyka
Marcina Pokusę ze Ślemienia, głównie na podstawie nagrań przeprowadzonych przez autora.
Rozpoczynający pracę wstęp zawiera informacje na temat badań oraz krótkie refleksje będące
konsekwęncją analizy zebranych wiadomości. Wieńczący opracowanie aneks składa się z zestawu
różnych informacji etnograficznych dodatkowo odnotowanych przy okazji badań. Zakończenie całości
stanowi wykaz informatorów oraz wykorzystanych w tekście publikacji.
W dzisiejszych czasach globalnych przemian kulturowych, potrzeby określania tożsamości i wiedzy
na temat własnego pochodzenia wszystkie opracowania dotyczące rodzimej kultury, zaś zwłaszcza
te, które mają charakter dokumentalny są bardzo ważne. Dlatego chociaż do prezentowanego przez
autora materiału można by mieć uwagi odnośnie poprawności warsztatu badawczego, wątpliwości co
do zapisu czy interpretacji zebranych materiałów, nie sposób nie docenić jego pełnej pasji i
zaangażowania pracy uwieńczonej przygotowaniem publikacji. Nie sposób nie zauważyć, że
przeprowadzonych przez niego badań nie da śię już powtórzyć, ponieważ wraz z informatorami
odeszło do przeszłości wiele aspektów rodzimej kultury. Tym bardziej więc uznając ogrom pracy
którą wykonał Jan Gąsiorek i współpracujące z nim osoby należy docenić przede wszystkim źródłowy
charakter omawianej pozycji i możliwość jej wykorzystania do pracy naukowo – badawczej,
edukacyjnej oraz na potrzeby ruchu folklorystycznego.
Mgr Barbara Rosiek – etnograf, Muzeum Miejskie w Żywcu
Opracowanie pt, „Zwyczaje i obrzędy ludowe na Żywiecczyźnie” autorstwa Jana Gąsiorka, jest
kolejnym etapem jego zamysłu aby szczegółowo i dokładnie opisać dawną kulturę duchową i
materialną „Ziemi Żywieckiej”. Jego dwie książki poprzedzające opisywaną pracę, / o strojach
ludowych i tańcach z pieśniami Żywiecczyzny/ niejako wprowadzają nas w „świat duchowo –
obrzędowy” mieszkańców tego pięknego zakątka południowych kresów Rzeczypospolitej.
Jan Gąsiorek jest badaczem – pasjonatem, już od wczesnej młodości zafascynowanym regionem
gdzie się urodził i wychował.
Największą wartością zebranego materiału w tym opracowaniu jest autentyzm przekazów ustnych i
wielka różnorodność „informatorów”, z którymi przeprowadzał wywiady na terenie całej
Żywiecczyzny. Byli to ludzie, w przeważającej większości, urodzeni na przełomie XIX i XX wieku,
Strona 2/4
Starostwo Powiatowe w Żywcu
ul. Krasińskiego 13
+48 33 860 50 23
[email protected]
którzy uczyli się i przejmowali obrzędowość, zwyczaje, kulturę duchową tej „Ziemi” od swoich
Dziadów i Ojców w sposób bezpośredni: w formie przekazów ustnych, śpiewów, melodii na żywo,
najczęściej bez nut – „ze słuchu”. Nutowe zapisy melodii zawartych w tej książce zapisał bardzo
zdolny współpracownik Jana Gąsiorka, współautor Marcin Pokusa, także urodzony na Żywiecczyźnie
muzyk i folklorysta.
Tak całościowe opracowanie zwyczajów i obrzędów dorocznych zdarza się tutaj po raz pierwszy.
Autorzy dają solidny „fundament źródłowy” badaczom i miłośnikom kultury duchowej mieszkańcow
Żywiecczyzny. Na takie opracowanie czekali od lat zarówno sami mieszkańcy Ziemi Żywieckiej jak i
nauczyciele szkół podstawowych, gimnazjów i szkół średnich oraz pasjonaci folkloru tego regionu.
Niniejsze opracowanie w sposób zasadniczy porządkuje i rozszerza wiedzę na temat roku
obrzędowego na Ziemi Żywieckiej. Będzie to skarbnica wiedzy dla zespołów folklorystycznych, szkół,
instytucji i środowisk kulturotwórczych, zainteresowanych utrwalaniem, rozwijaniem i
propagowaniem kultury duchowej i obrzędowości lokalnej.
Należy podkreślić jeszcze raz fakt, że opracowanie to jest wynikiem kilkudziesięcioletnich badań,
wywiadów, przemyśleń, analiz doświadczonego choreografa o rzadkim współcześnie „zacięciu
etnograficznym”. Pasja i „mrówcza praca”, wielkie znawstwo zagadnienia i kompetencja to cechy,
którymi można krótko określić ten zbiór dawnych obrzędów i zwyczajów Ziemi Żywieckiej
opracowany z wielką pieczołowitością przez Jana Gąsiorka i Marcina Pokusę.
Praca ta jest swoistym podziękowaniem Autorów dla kilkuset „informatorów” i oznaką, że ich wiedza,
zaangażowanie w opisy obrzędów i zwyczajów dorocznych nie poszła „na marne” i nie uległa
zapomnieniu.
Mgr Jan Płonka – absolwent etnologii Uniwersytetu Jagiellońskiego w Krakowie
Książka „Zwyczaje i obrzędy ludowe na Żywiecczyźnie” Jana Gąsiorka jest pozycją, która ma na celu
uratowanie od całkowitego zapomnienia wielu zwyczajów i obrzędów istniejących obecnie lub
pamiętanych przez informatorów.
Autor publikacji to ceniony folklorysta, zbieracz informacji o strojach, pieśniach tańcach i zwyczajach
mieszkańców regionu. Jako pracownik Żywieckiego Ośrodka Kultury działał w terenie gdzie spotykał
wielu informatorów i zbierał materiały. Jest ekspertem w dziedzinie strojów i tańców ludowych.
Pracował również w wielu zespołach folklorystycznych jako instruktor choreograf zdobywając
najwyższe nagrody. Miał kontakt z ludźmi pochodzącymi z różnych wsi i różnych środowisk. Urodził
się i wychował w Gilowicach więc wiele zwyczajów i obrzędów znał z autopsji. Efektem jego pasji
zbieracza są wydane skrypty i książki dokumentujące kulturę górali żywieckich.
Stronę muzyczną książki opracował Marcin Pokusa absolwent Akademii Muzycznej w Poznaniu, który
od wielu lat zajmuje się muzyką górali żywieckich. Prowadził i prowadzi wiele kapel oraz uczy
młodych muzyków w Beskidzkiej Szkole Folkloru w Suchej Beskidzkiej i Ognisku Twórczości
Artystycznej w Milówce.
W książce „Zwyczaje i obrzędy ludowe na Żywiecczyźnie” w czterech wielkich działach opisane są
zwyczaje i obrzędy doroczne, rodzinne, okazjonalne i gospodarskie. Opisy obrzędów i zwyczajów
mają różne formy i rozmiary. Zawierają opisy strojów, fotografie oraz zapis nutowy pieśni.
Materiał muzyczny został przedstawiony w jasnej czytelnej formie z oznaczeniami tempa i zmianami
metrum co umożliwia łatwe odczytanie. Sam materiał pieśniowy zawiera wiele powtórzeń i
wariantów tych samych utworow co wskazuje na wiele wspólnych cech muzyki regionu. W melodiach
słychać wpływy krakowiaka oraz tańców śląskich. Jest to rzeczą naturalną. Zawarte w książce pieśni
dają obraz tego co żyło na wsi w XX wieku i jest śpiewane i grane teraz.
Opisy zwyczajów zawierają elementy dialogu czy monologu i są napisane gwarą górali żywieckich,
która jest bardzo bogata i zróżnicowana. W dzisiejszych czasach jesteśmy świadkami umierania
gwary jako języka potocznego na wsiach. Omawiana publikacja zawierająca również słowniczek
wyrażeń gwarowych jest jedną z prób ratowania gwary żywieckiej.
Książka „Zwyczaje i obrzędy ludowe na Żywiecczyźnie” ma wielkie walory poznawcze. Możemy
czerpać tu wiadomości o zwyczajach i obrzędach, które już zaginęły lub na naszych oczach giną
zastępowane elementami kultury masowej, podawanymi nam przez środki masowego przekazu.
Możemy poznać zwyczaje jeszcze żywe, a wprowadzając je w życie czy wykorzystując w programach
Strona 3/4
Starostwo Powiatowe w Żywcu
ul. Krasińskiego 13
+48 33 860 50 23
[email protected]
zespołów regionalnych przedłużyć im żywotność. Zachowamy tym samym swą odrębność kulturową i
związek z tradycją własnego regionu.
Omawiana pozycja będzie wielką pomocą dla instruktorów i twórców programów w zespołach
folklorystycznych. Mogą oni na podstawie opisanych zwyczajów stworzyć scenariusze programów lub
wręcz wykorzystać w nich wybrane oracje czy dialogi. Od kilku lat biorę udział w pracach komisji
oceniającej zespoły na Festiwalu Górali Polskich w Żywcu, jak również w konsultacjach z
kierownikami i instruktorami zespołów. Widać tam jak wielką trudność sprawia skonstruowanie
dobrego scenariusza, znalezienie ciekawego tematu, odtworzenie strojów czy rekwizytów do
programu. Myślę, że omawiana praca bardzo ułatwi instruktorom tworzenie programów i przyczyni
się do poznania życia, charakteru i mentalności górali żywieckich przez młodzież.
Od wielu lat pracuję jako nauczyciel szkoły podstawowej, gimnazjum, a również Państwowej Szkoły
Muzycznej I stopnia w Żywcu gdzie uczę gry na ludowych instrumentach muzycznych. Również w
pracy nauczyciela będzie bardzo przydatny materiał zawarty w książce. Zbiór pieśni nadaje się do
wykorzystania w nauce gry na instrumentach, a również jako repertuar uzupełniający na przedmiocie
muzyki w szkole podstawowej i gimnazjum. Książka powinna się znaleźć w każdej szkole
Żywiecczyzny aby dzieci już w nauczaniu wczesnoszkolnym poznawały nasze rodzinne zwyczaje.
„Zwyczaje i obrzędy ludowe na Żywiecczyźnie” to kopalnia wiedzy i należy sobie życzyć aby
skorzystało z niej jak najwięcej ludzi.
Mgr Czesław Węglarz – muzyk folklorysta, absolwent Uniwersytetu Śląskiego, filia w Cieszynie
Strona 4/4
Powered by TCPDF (www.tcpdf.org)