Scenariusze zajęć dla klasy V
Transkrypt
Scenariusze zajęć dla klasy V
Projekt „PI: Innowacyjny program rozwijający psychoedukacyjne kompetencje interpersonalne u uczniów klas IV-VI z terenów wiejskich, miejsko-wiejskich i miast do 25 tys. mieszkańców województwa wielkopolskiego”, współfinansowany ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego SCENARIUSZE ZAJĘĆ dla klasy V szkoły podstawowej Wyższa Szkoła Nauk Humanistycznych i Dziennikarstwa ul. gen. Tadeusza Kutrzeby 10, 61-719 Poznań tel. 061 66 05 224, fax 061 85 84 362 www.wsnhid.pl Projekt „PI: Innowacyjny program rozwijający psychoedukacyjne kompetencje interpersonalne u uczniów klas IV-VI z terenów wiejskich, miejsko-wiejskich i miast do 25 tys. mieszkańców województwa wielkopolskiego”, współfinansowany ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego Spis treści Wstęp .................................................................................................................................. 3 1. Warsztaty komunikacji interpersonalnej ..................................................................... 7 2. Warsztaty współdziałania i współpracy zespołowej, czyli w jedności siła ............. 13 3. Trening nabywania pewności siebie, czyli jak stać się Herkulesem? ..................... 18 4. Warsztaty kompetencji adaptacyjnych, czyli 8 kroków do zmiany siebie w sytuacji zmiany............................................................................................................................... 24 5. Trening sprawnego zarządzania sobą, czyli zostań swoim menedżerem ............ 30 6. Trening rozwijania kompetencji poznawczych, czyli nieznane jako znane – słów kilka o konstruowaniu wiedzy i logicznym myśleniu.................................................... 36 7. Warsztaty budowania motywacji, czyli chcieć to móc ............................................. 45 8. Warsztaty doskonalenia kompetencji kulturowych i aksjologicznych, czyli o istnieniu w kulturze .............................................................................................. 51 9. Trening innowacyjności i twórczego myślenia, czyli jak zrobić z igły widły? ........ 57 10. Warsztaty rozwijające kompetencje związane z budowaniem kapitału ludzkiego, czyli klasa szkolna jako organizacja ucząca się ........................................................... 61 Wyższa Szkoła Nauk Humanistycznych i Dziennikarstwa ul. gen. Tadeusza Kutrzeby 10, 61-719 Poznań tel. 061 66 05 224, fax 061 85 84 362 www.wsnhid.pl 2 Projekt „PI: Innowacyjny program rozwijający psychoedukacyjne kompetencje interpersonalne u uczniów klas IV-VI z terenów wiejskich, miejsko-wiejskich i miast do 25 tys. mieszkańców województwa wielkopolskiego”, współfinansowany ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego Wstęp O potrzebie dobrze przemyślanego programu wychowawczego w szkole nie trzeba nikogo przekonywać. Jako nauczyciele doskonale zdajemy sobie sprawę z tego, że środowisko szkolne odgrywa kluczową rolę w rozwoju psychospołecznym młodego człowieka, a odpowiednio przez nas realizowana praca wychowawcza może mieć istotny wpływ na wzmocnienie podstawowych kompetencji społecznych uczniów. Kim będą w przyszłości, jak sobie poradzą z wyzwaniami, które postawi przed nimi coraz szybciej modernizujące się otoczenie, czy będą potrafili skutecznie się komunikować z innymi, rozwiązywać konflikty, tworzyć dobrze prosperujące zespoły, kreatywnie rozwiązywać problemy i wreszcie – doceniać różnorodność oraz akceptować wielorakość punktów widzenia? Czy będą potrafili rozpoznać swoje mocne i słabe strony, zidentyfikować podstawowy katalog wartości, według których trzeba tworzyć własny kodeks postępowania? I wreszcie, czy będą umieli rozpoznawać i kontrolować swoje emocje, a dzięki temu lepiej funkcjonować w relacjach interpersonalnych? Rozwój osobisty to proces, któremu – jako wychowawcy – możemy nadać odpowiedni kształt, prowadząc naszych uczniów przez trudny labirynt emocji, relacji i autorefleksji. Zaproponowane w tym rozdziale scenariusze zajęć wychowawczych zostały zaprojektowane specjalnie z myślą o uczniach klas IV-VI szkoły podstawowej, a więc dzieciach w wieku 9-12 lat. Ich podstawowym walorem jest zastosowanie najbardziej skutecznej metody w pracy z młodym człowiekiem, jaką jest nauka przez działanie i interakcje w grupie. Zawarte tu ćwiczenia nie tylko dają nauczycielom ważne narzędzie metodologiczne, ale także stanowią źródło dobrej zabawy dla dzieci. Warto też podkreślić, że ich selekcja na potrzeby niniejszej publikacji nie była przypadkowa. Jest to owoc wieloletniej pracy wychowawczej i psychologicznej autorów tego skryptu, którzy mogli wykorzystać swoje doświadczenie zdobyte podczas pracy w charakterze trenerów i instruktorów w wielu projektach i programach dla młodzieży. Dzięki temu niniejsze scenariusze mają wymiar bardzo praktyczny, dając nauczycielom proste narzędzie do wykorzystania podczas lekcji wychowawczej. Każdy scenariusz składa się ze wstępu, w którym wskazane są konkretne kompetencje, będące przedmiotem zajęć, oraz opisu ćwiczeń i szacunkowego czasu potrzebnego na ich przeprowadzenie. Dodatkowo podana jest także instrukcja do ćwiczenia wraz z pytaniami podsumowującymi, które są ważnym elementem ewaluacyjnym każdych zajęć. Ponadto wszystkie ćwiczenia są uzupełnione o konieczne załączniki, komentarze oraz uwagi, które mają ułatwić nauczycielom przygotowanie do zajęć. Kolejność zaproponowanych scenariuszy też nie jest przypadkowa. Zajęcia są bowiem tak opracowane, aby w ich toku uczniowie mogli stopniowo rozwijać swoje kompetencje, zaczynając od radzenia sobie z emocjami, poprzez umiejętności komunikacji interpersonalnej, współpracy w grupie, organizacji i planowania oraz wspólnego Wyższa Szkoła Nauk Humanistycznych i Dziennikarstwa ul. gen. Tadeusza Kutrzeby 10, 61-719 Poznań tel. 061 66 05 224, fax 061 85 84 362 www.wsnhid.pl 3 Projekt „PI: Innowacyjny program rozwijający psychoedukacyjne kompetencje interpersonalne u uczniów klas IV-VI z terenów wiejskich, miejsko-wiejskich i miast do 25 tys. mieszkańców województwa wielkopolskiego”, współfinansowany ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego realizowania projektów grupowych, na wykorzystaniu wszystkich kompetencji kluczowych kończąc. Tematyka zajęć oraz poziom trudności ćwiczeń są dostosowane do wieku uczestników. Zdając sobie sprawę z różnych możliwości i ograniczeń czasowych, tak opracowano ćwiczenia, aby każde z nich stanowiło odrębną i kompletną całość. Scenariusze można więc realizować w całości lub dzielić na części, na kolejnych lekcjach wychowawczych realizując poszczególne ćwiczenia. Tworząc scenariusze, założyliśmy elastyczność w doborze i liczbie dzieci w grupach, znając realia i zróżnicowanie szkół, dla których scenariusze zostały stworzone. Założyliśmy też, że wychowawca – jako ekspert najlepiej znający dzieci ze swojej klasy – będzie umiał rozpoznać, które ćwiczenie można przeprowadzić w jego zespole, a które lepiej na tym etapie rozwoju grupy pominąć i przeprowadzić później. Oddając ten skrypt w ręce nauczycieli i wychowawców mamy nadzieję, że udostępniamy nie podręcznik, ale raczej przewodnik, który ułatwi przejście przez nierzadko trudną tematykę zajęć oraz będzie stanowił źródło dodatkowej inspiracji do pracy z młodymi ludźmi. Wyższa Szkoła Nauk Humanistycznych i Dziennikarstwa ul. gen. Tadeusza Kutrzeby 10, 61-719 Poznań tel. 061 66 05 224, fax 061 85 84 362 www.wsnhid.pl 4 Projekt „PI: Innowacyjny program rozwijający psychoedukacyjne kompetencje interpersonalne u uczniów klas IV-VI z terenów wiejskich, miejsko-wiejskich i miast do 25 tys. mieszkańców województwa wielkopolskiego”, współfinansowany ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego Rozpoczęcie i zakończenie zajęć Wprowadzenie do zajęć Ćwiczenie: Co miłego i dobrego? Cel: Budowanie otwartości, umiejętności pozytywnego myślenia i zdolności koncentracji na drugim człowieku przełamanie lodów. Czas trwania:Do 10 minut. Potrzebne materiały:Brak. Opis ćwiczenia: Uczniowie siedzą w kręgu razem z nauczycielem. Prowadzący wita uczestników zajęć i prosi, aby wszyscy przypomnieli sobie jakieś jedno miłe zdarzenie z poprzedniego tygodnia i opowiedzieli o nim całej klasie. Nauczyciel też bierze udział w zabawie, a opowiadając o swoich pozytywnych wspomnieniach, modeluje sposób mówienia o dobrych sprawach. Po zakończeniu rundki nauczyciel przedstawia tematykę zajęć. Instrukcja: Witam Was bardzo serdecznie na zajęciach. Proszę, abyście teraz przypomnieli sobie jedną miłą chwilę z poprzedniego tygodnia i opowiedzieli nam o niej. Może to być jakieś miłe spotkanie, zabawa, rozmowa, przeczytana książka lub obejrzany film, ocena w szkole, wycieczka, a może zobaczyliście coś ładnego, idąc ze szkoły do domu?Ważne, aby dzielić się ze sobą miłymi chwilami. Może zacznę od siebie(prowadzący przedstawia swoje miłe wspomnienie). Inne pytania do rundki wstępnej: 1. Jestem mistrzem ……… 2. W wolnym czasie lubię ……… 3. Bardzo czekam na ……… 4. Moja najlepsza cecha ……… 5. Lubię w sobie ……… 6. W ten weekend chciałbym ……… Załączniki: Niepotrzebne. Uwagi: Konieczne jest zadbanie o skupienie grupy i o to, aby dzieci nie powtarzały po sobie kategorii (często się zdarza, że jak jedno z dzieci zacznie mówić np. o ocenach, to później już każdy o tym mówi, a w ćwiczeniu chodzi o rozszerzanie punktu widzenia i dostrzeganie dobra w małych wydarzeniach we wszystkich obszarach życia). Nie można również dopuścić do tego, aby dzieci bagatelizowały wypowiedzi kolegów. Wyższa Szkoła Nauk Humanistycznych i Dziennikarstwa ul. gen. Tadeusza Kutrzeby 10, 61-719 Poznań tel. 061 66 05 224, fax 061 85 84 362 www.wsnhid.pl 5 Projekt „PI: Innowacyjny program rozwijający psychoedukacyjne kompetencje interpersonalne u uczniów klas IV-VI z terenów wiejskich, miejsko-wiejskich i miast do 25 tys. mieszkańców województwa wielkopolskiego”, współfinansowany ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego Zakończenie zajęć Cel:Podsumowanie, informacja zwrotna, utrwalenie zdobytych na zajęciach umiejętności. Czas trwania:Do 10 minut. Potrzebne materiały:Brak. Opis ćwiczenia: Dzieci siedzą w kręgu. Nauczyciel zadaje im pytania: „Co najbardziej podobało Ci się na zajęciach?”, „Czego się nauczyłeś?”, „Co mogłoby być inaczej?”. Instrukcja:To już koniec naszych zajęć. Proszę Was, abyście odpowiedzieli mi na pytania:„Co najbardziej podobało się Wam na zajęciach?”(nie muszą odpowiadać wszyscy, wystarczy 7-10 odpowiedzi), „Czego nauczyliście się podczas zajęć?” (również na to pytanie nie muszą odpowiadać wszyscy), „Co, Waszym zdaniem, mogłoby być inaczej?” (na to pytanie odpowiedzą prawdopodobnie nieliczni). Alternatywna forma podsumowania: Jeśli zabraknie czasu, uczniowie mogą napisać swoje odpowiedzi anonimowo na kartkach. Nauczyciel może również założyć uczniom „Zeszyty Rozwoju Osobistego”, w których pod koniec zajęć dzieci będą zapisywać odpowiedzi na te pytania i refleksje dotyczące zajęć. Wyższa Szkoła Nauk Humanistycznych i Dziennikarstwa ul. gen. Tadeusza Kutrzeby 10, 61-719 Poznań tel. 061 66 05 224, fax 061 85 84 362 www.wsnhid.pl 6 Projekt „PI: Innowacyjny program rozwijający psychoedukacyjne kompetencje interpersonalne u uczniów klas IV-VI z terenów wiejskich, miejsko-wiejskich i miast do 25 tys. mieszkańców województwa wielkopolskiego”, współfinansowany ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego 1. Warsztaty komunikacji interpersonalnej Świadomość bycia rozumianym i umiejętność rozumienia innych są nie do przecenienia w relacjach z innymi ludźmi. Są to jednak umiejętności, które wymagają ciągłego doskonalenia za pomocą wielu ćwiczeń, najlepiej pod okiem specjalisty od komunikacji, którym powinien być każdy nauczyciel. Pierwszym krokiem do mistrzostwa jest uświadomienie uczniom, że nadawane przez nich komunikaty mogą być odbierane niezgodnie z intencją nadawcy. Wyższa Szkoła Nauk Humanistycznych i Dziennikarstwa ul. gen. Tadeusza Kutrzeby 10, 61-719 Poznań tel. 061 66 05 224, fax 061 85 84 362 www.wsnhid.pl 7 Projekt „PI: Innowacyjny program rozwijający psychoedukacyjne kompetencje interpersonalne u uczniów klas IV-VI z terenów wiejskich, miejsko-wiejskich i miast do 25 tys. mieszkańców województwa wielkopolskiego”, współfinansowany ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego Scenariusz zajęć Temat: Nadajemy i odbieramy komunikaty Ćwiczenie nr 1: Głuchy telefon. Cel:Uświadomienie uczniom, jak kontekst sytuacyjny i warunki zewnętrzne mogą zniekształcać przekazywany komunikat. Czas trwania:Do 15 minut. Potrzebne materiały: Brak. Opis ćwiczenia: Prowadzący dzieli uczniów na 5- lub 6-osobowe grupy, których członkowie siadają w rzędach. Osoba siedząca jako pierwsza przekazuje szeptem osobie siedzącej za nią informację, którą ta z kolei przekazuje następnej itd. Nikt poza osobą siedzącą bezpośrednio za nadawcą nie może usłyszeć tej informacji (dlatego uczestnicy gry powinni siedzieć w pewnej odległości od siebie). Każdy uczestnik zabawy może przekazać informację następnej osobie tylko raz. Przekazywana informacja pochodzi od prowadzącego, który podaje ją zapisaną na kartce. Informacja powinna zawierać od 6 do 10 słów. Gdy dotrze ona do ostatniego uczestnika w rzędzie, musi on zapisać ją na kartce i podać prowadzącemu. Na koniec zabawy porównujemy wersję pierwotną z ostateczną. Instrukcja: Dzielimy się na zespoły 5- lub 6-osobowe. Siadamy w rzędach tak, aby zachować odstęp pomiędzy krzesłami. Za chwilę pierwszym osobom siedzącym w każdym rzędzie przekażę komunikat. Waszym zadaniem będzie przekazanie go szeptem – tylko raz! – następnej osobie w rzędzie. Ostatnia osoba w rzędzie zapisuje na kartce to, co usłyszała. Wygrywa grupa, której komunikat będzie najbliższy wersji pierwotnej. Pytania do podsumowania: 1) Co można by zrobić, aby informacja nie uległa zniekształceniu? 2) Co pomagało, a co utrudniało Wam przekazywanie komunikatu? 3) Jak różniły się obie wersje komunikatu? Czy były użyte inne słowa? Czy zmieniło się znaczenie komunikatu, czy może sens pozostał ten sam? Załączniki: Niepotrzebne. Uwagi:Komunikat może być przekazany przez prowadzącego również ustnie. Wówczas ostatni gracz mówi na głos to, co usłyszał. Wyższa Szkoła Nauk Humanistycznych i Dziennikarstwa ul. gen. Tadeusza Kutrzeby 10, 61-719 Poznań tel. 061 66 05 224, fax 061 85 84 362 www.wsnhid.pl 8 Projekt „PI: Innowacyjny program rozwijający psychoedukacyjne kompetencje interpersonalne u uczniów klas IV-VI z terenów wiejskich, miejsko-wiejskich i miast do 25 tys. mieszkańców województwa wielkopolskiego”, współfinansowany ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego Ćwiczenie nr 2:Łańcuch mimów. Cel: Uświadomienie sobie znaczenia niewerbalnego porozumiewania się oraz trudności z tym związanych. Czas trwania: Do 20 minut (przy powtórzeniu ćwiczenia). Potrzebne materiały: Brak. Opis ćwiczenia: 5-6 uczestników wychodzi z sali na korytarz. Reszta grupy wraz z osobą prowadzącą wymyśla czynności, które nieobecne w klasie dzieci będą naśladować po powrocie do sali – przewijanie noworodka, budowanie studzienki z zapałek, robienie ciasta itp. Prosi się pierwszą osobę z korytarza i tłumaczy jej, co ma pokazać następnej osobie, po czym prosi się drugą osobę z korytarza, która ogląda czynności wykonywane przez pierwszą osobę, a następnie powtarza je przed kolejną osobą itd. Zadaniem ostatniej osoby z korytarza jest odgadnięcie, jaką czynność obserwowała. W razie trudności z odgadnięciem prosimy innych uczestników o odtworzenie tej czynności jeszcze raz. Instrukcja: Proszę, aby 5-6 ochotników wyszło z sali. A teraz proszę, aby reszta grupy zastanowiła się nad czynnością, jaką osoby z korytarza będą musiały sobie pokazać (prowadzący powinien się upewnić, czy zaproponowane czynności są adekwatne do wieku graczy). W trakcie ćwiczenia nie wolno nam nic mówić. (Do pierwszego gracza z korytarza)Twoim zadaniem jest pokazanie następnemu graczowi określonej czynności. Możesz zrobić to tylko raz. Nie wolno Wam ze sobą rozmawiać. (Prowadzący powtarza instrukcję następnym graczom z korytarza, których sukcesywnie zaprasza do sali, a następnie mówi do ostatniej osoby z korytarza) Twoim zadaniem jest odgadnięcie, jaką czynność teraz zaobserwujesz. Pytania do podsumowania: 1. Co podobało się Wam w tym ćwiczeniu? 2. Co odróżniało je od poprzedniego ćwiczenia (głuchy telefon)? 3. Jak łatwiej się porozumiewać – za pomocą słów czy za pomocą gestów? 4. Jakich komunikatów nie można przekazać za pomocą gestów (lub jest to bardzo trudne)? 5. Jak, oprócz słów, możemy wyrażać nasze uczucia? Uwagi: W trakcie ćwiczenia uczestnicy nie mogą porozumiewać się werbalnie! Nazwę czynności odgaduje tylko ostatni uczestnik z korytarza. Ćwiczenie można powtórzyć z następną grupą ochotników. Ćwiczenie uzupełniające: Zgadnij, co teraz czuję, Wyższa Szkoła Nauk Humanistycznych i Dziennikarstwa ul. gen. Tadeusza Kutrzeby 10, 61-719 Poznań tel. 061 66 05 224, fax 061 85 84 362 www.wsnhid.pl 9 Projekt „PI: Innowacyjny program rozwijający psychoedukacyjne kompetencje interpersonalne u uczniów klas IV-VI z terenów wiejskich, miejsko-wiejskich i miast do 25 tys. mieszkańców województwa wielkopolskiego”, współfinansowany ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego Cel: Uświadomienie uczestnikom znaczenia komunikacji niewerbalnej w zrozumieniu uczuć innych osób. Czas trwania: Do 10 minut. Opis ćwiczenia: Ochotnik wychodzi na środek sali i za pomocą mimiki próbuje odegrać określone uczucia, które prowadzący pokazuje mu na kartce (złość, strach, wstyd, znudzenie, zaskoczenie, radość, przygnębienie, zdenerwowanie, gniew itp.). W przypadku, gdy obserwatorzy mają trudność z odgadnięciem uczucia, można ułatwić im zadanie, pozwalając odgrywającemu na używanie gestów. Pytania do podsumowania: 1. W jaki sposób ludzie okazują swoje emocje? Czy łatwo jest pokazywać, co czujemy? Dlaczego tak/nie? 2. Skąd wiemy, co ktoś czuje w danym momencie? 3. Czy zdarza się, że to, co ktoś mówi o swoich uczuciach, nie jest zgodne z mową jego ciała? Dlaczego tak się dzieje? Załączniki: Niepotrzebne. Uwagi: Ćwiczenie można też przeprowadzić w grupach lub parach. Wyższa Szkoła Nauk Humanistycznych i Dziennikarstwa ul. gen. Tadeusza Kutrzeby 10, 61-719 Poznań tel. 061 66 05 224, fax 061 85 84 362 www.wsnhid.pl 10 Projekt „PI: Innowacyjny program rozwijający psychoedukacyjne kompetencje interpersonalne u uczniów klas IV-VI z terenów wiejskich, miejsko-wiejskich i miast do 25 tys. mieszkańców województwa wielkopolskiego”, współfinansowany ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego Ćwiczenie nr 3:Labirynt. Cel: Rozwijanie i ćwiczenie umiejętności aktywnego słuchania. Czas trwania: Do 15 minut. Potrzebne materiały: Duże kartki papieru (format A1), po jednej na parę, z narysowanym labiryntem (uwaga: na każdej stronie powinien znaleźć się inny wariant labiryntu!), oraz po jednym pisaku i opasce na oczy na parę. Opis ćwiczenia: Uczestnicy tworzą pary. W każdej parze osoba A zakłada osobie B opaskę na oczy. Zadaniem osoby B jest prowadzenie długopisu przez narysowany na kartce papieru labirynt tak, aby nie wyjść poza linie. Osoba A udziela osobie B wskazówek, nie dotykając jej. Po upływie trzech minut osoby w danej parze zamieniają się rolami. Instrukcja:Dobierzcie się w pary. Za chwilę wskażę, kto jest uczniem A, a kto uczniem B w każdej parze. Proszę, aby każda para usiadła przy stole, na którym leży kartka papieru z narysowanym labiryntem. Gracze A zawiązują opaskę na oczach gracza B. Kiedy powiem „start”, gracze B rozpoczną rysowanie drogi przejścia przez labirynt zgodnie z podawanymi przez gracza A instrukcjami. Proszę, aby gracze A naprowadzili rękę gracza B na linię startu. Uwaga: w trakcie zabawy gracze A nie mogą dotykać graczy B! Na wykonanie zadania macie trzy minuty.(Po upływie trzech minut) A teraz zmiana: gracze A będą przechodzili przez labirynt, a gracze B będą udzielali instrukcji. Pytania do podsumowania: 1) Co Wam ułatwiało lub utrudniało wykonanie zadanie? 2) Czy instrukcje partnera były jasne? 3) Czy łatwo było udzielać instrukcji? 4) (Pytanie do graczy B) Czy doświadczenie z rysowaniem pomogło Wam przy udzielaniu instrukcji? 5) (Pytanie do graczy A) Na ile wstępne udzielanie instrukcji pomogło Wam w przejściu przez labirynt? 6) Co czuliście w trakcie ćwiczenia? Czy coś Was denerwowało? 7) W jakich sytuacjach umiejętność aktywnego słuchania lub precyzyjnego przekazywania komunikatu jest bardzo ważna? Ćwiczenie uzupełniające: Nadawanie komunikatów. Czas trwania: Do10 minut. Opis ćwiczenia: Uczestnicy w tych samych parach opisują lub wyjaśniają coś Wyższa Szkoła Nauk Humanistycznych i Dziennikarstwa ul. gen. Tadeusza Kutrzeby 10, 61-719 Poznań tel. 061 66 05 224, fax 061 85 84 362 www.wsnhid.pl 11 Projekt „PI: Innowacyjny program rozwijający psychoedukacyjne kompetencje interpersonalne u uczniów klas IV-VI z terenów wiejskich, miejsko-wiejskich i miast do 25 tys. mieszkańców województwa wielkopolskiego”, współfinansowany ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego zgodnie z instrukcją prowadzącego (załącznik). Aby sprawdzić, czy komunikat został właściwie odebrany, po dwóch minutach słuchający relacjonuje mówiącemu to, co usłyszał, po czym następuje zmiana ról. Pytania do podsumowania: 1) Czy słuchający zadawał pytania doprecyzowujące? 2) Czy relacja słuchającego była dokładna? 3) Czy trudno było zapamiętać komunikat osoby nadającej? Załączniki: Tematy komunikatów: I. Jak wygląda mój pokój? II. Instrukcja do gry (trzeba się upewnić, że druga osoba nie zna tej gry). III. Przepis na ulubione danie. IV. Moja droga do szkoły lub jak dojść z mojego domu w inne miejsce w okolicy. Uwagi: Brak. Wyższa Szkoła Nauk Humanistycznych i Dziennikarstwa ul. gen. Tadeusza Kutrzeby 10, 61-719 Poznań tel. 061 66 05 224, fax 061 85 84 362 www.wsnhid.pl 12 Projekt „PI: Innowacyjny program rozwijający psychoedukacyjne kompetencje interpersonalne u uczniów klas IV-VI z terenów wiejskich, miejsko-wiejskich i miast do 25 tys. mieszkańców województwa wielkopolskiego”, współfinansowany ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego 2. Warsztaty współdziałania i współpracy zespołowej, czyli w jedności siła Umiejętność zgodnego współdziałania z innymi często jest kluczem do osiągania celów, których samodzielnie nie moglibyśmy zrealizować. Znane wszystkim powiedzenie „co dwie głowy, to nie jedna” jest dobrym tego przykładem. Co jednak się dzieje, kiedy „dwie głowy” nie mogą dojść do porozumienia? Najczęściej kończy się to niemożnością znalezienia optymalnego rozwiązania lub wybuchem konfliktu, który pociąga za sobą jeszcze gorsze konsekwencje. Zdolność konfrontowania własnych poglądów i pomysłów z innymi oraz poszukiwanie kompromisu są warunkiem osiągania celów grupowych, ale żeby do tego doszło, członkowie takiej grupy muszą mieć świadomość, że cel całego zespołu jest w danej chwili istotniejszy niż moje indywidualne potrzeby i dążenia. Ćwiczenia zaproponowane poniżej pozwalają uczniom sprawdzić, jakie efekty mogą osiągnąć dzięki współdziałaniu oraz w jaki sposób można znaleźć kompromis. Wyższa Szkoła Nauk Humanistycznych i Dziennikarstwa ul. gen. Tadeusza Kutrzeby 10, 61-719 Poznań tel. 061 66 05 224, fax 061 85 84 362 www.wsnhid.pl 13 Projekt „PI: Innowacyjny program rozwijający psychoedukacyjne kompetencje interpersonalne u uczniów klas IV-VI z terenów wiejskich, miejsko-wiejskich i miast do 25 tys. mieszkańców województwa wielkopolskiego”, współfinansowany ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego Scenariusz zajęć Temat: Nasza drużyna Ćwiczenie nr 1:Szybka piłka. Cel: Ćwiczenie współdziałania w grupie dla osiągnięcia konkretnego celu. Czas trwania:Do 20 minut. Potrzebne materiały: Piłka. Opis ćwiczenia: Zadaniem grupy jest jak najszybsze przekazanie piłki między wszystkimi członkami zespołu. Uwaga! każdy gracz może dotknąć piłki tylko raz. Prowadzący informuje grupę, że będzie miała pięć minut na opracowanie najlepszej strategii wykonania tego ćwiczenia. Dodatkowa informacja: rekord 20-osobowej grupy to około dwie sekundy. Po upływie pięciu minut prowadzący prosi grupę o zademonstrowanie ćwiczenia. Grupa ma dwie próby na wykonanie ćwiczenia, podczas których prowadzący mierzy czas. Ważne, aby w trakcie opracowywania strategii przez grupę, prowadzący nie udzielał żadnych wskazówek. Celem ćwiczenia jest, aby uczestnicy wypracowali własną metodę działania jako jeden zespół (bez współdziałania i pełnego zaangażowania wszystkich uczestników grupie nie uda się osiągnąć celu). Po wykonaniu ćwiczenia prowadzący gratuluje uczestnikom. Instrukcja:Gra polega na jak najszybszym przekazaniu piłki między wszystkimi członkami zespołu. Uwaga! Każdy gracz może dotknąć piłki tylko raz. Gra wymaga od Was pomysłowości i pracy zespołowej, dlatego będziecie mieli pięć minut na opracowanie najlepszej strategii wykonania tego ćwiczenia. Powodzenia! Pytania do podsumowania: 1. Kto uczestniczył w opracowaniu strategii? Ile osób było zaangażowanych w planowanie strategii? 2. Czy każdy miał szansę na przedstawienie swojego pomysłu? Czy każdy był wysłuchany? 3. Czy wszyscy uzgodnili jeden wspólny sposób realizacji pomysłu? 4. Czy była wśród Was osoba, która przejęła inicjatywę w trakcie zabawy? Kto to był? 5. Czy wszyscy zgodnie współpracowali? 6. Co pomagało lub utrudniało Wam wykonanie zadania? 7. Co moglibyście zrobić lepiej następnym razem? Załączniki: Niepotrzebne. Wyższa Szkoła Nauk Humanistycznych i Dziennikarstwa ul. gen. Tadeusza Kutrzeby 10, 61-719 Poznań tel. 061 66 05 224, fax 061 85 84 362 www.wsnhid.pl 14 Projekt „PI: Innowacyjny program rozwijający psychoedukacyjne kompetencje interpersonalne u uczniów klas IV-VI z terenów wiejskich, miejsko-wiejskich i miast do 25 tys. mieszkańców województwa wielkopolskiego”, współfinansowany ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego Uwagi: Najszybszym sposobem wykonania ćwiczenia jest przeturlanie piłki po wyprostowanych ramionach uczestników, które muszą bardzo blisko stykać się ze sobą. Wyższa Szkoła Nauk Humanistycznych i Dziennikarstwa ul. gen. Tadeusza Kutrzeby 10, 61-719 Poznań tel. 061 66 05 224, fax 061 85 84 362 www.wsnhid.pl 15 Projekt „PI: Innowacyjny program rozwijający psychoedukacyjne kompetencje interpersonalne u uczniów klas IV-VI z terenów wiejskich, miejsko-wiejskich i miast do 25 tys. mieszkańców województwa wielkopolskiego”, współfinansowany ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego Ćwiczenie nr 2:Kamienie na rzece. Cel: Ćwiczenie współdziałania w grupie dla osiągnięcia konkretnego celu. Czas trwania: 25 minut. Potrzebne materiały: Kartki papieru odgrywające rolę kamieni (liczba „kamieni” musi być mniejsza niż liczba graczy, np. przy 25 uczestnikach powinno być 20 kamieni); lina lub skakanka do wyznaczenia linii brzegowej na „rzece”. Opis ćwiczenia: Na wstępie prowadzący podkreśla, że w tej zabawie trzeba będzie wykorzystać doświadczenia grupy z poprzedniej zabawy – czyli współdziałanie, dobrą komunikację, kreatywność, równe zaangażowanie wszystkich itp. W tej grze cała grupa musi przedostać się na drugą stronę rzeki, ale może to zrobić tylko przechodząc po kamieniach, które znajdują się na rzece (nie ma mostu). Na jednym kamieniu może postawić swoje stopy tylko jedna osoba. W chwili, gdy gracz zejdzie z kamienia, zatonie w rzece (prowadzący zabiera kartkę papieru z podłogi). Grupa ma około 20 minut na opracowanie odpowiedniej strategii (czas można wydłużyć lub skrócić w zależności od wielkości grupy). Po upływie wyznaczonego czasu prowadzący prosi grupę o przejście na drugą stronę „rzeki”. Tym razem w trakcie ćwiczenia prowadzący może zadawać uczestnikom pytania: 1. Jak Wam idzie wykonywanie zadania? Czy coś Wam utrudnia w tej chwili znalezienie rozwiązania? Co możecie teraz zrobić, aby wykonać zadanie? 2. Czy wszyscy są zaangażowani? 3. Czy każdy miał szansę przedstawić swój pomysł? 4. Kto jest teraz liderem? Czy jest ich kilku? Instrukcja: W tej zabawie warto wykorzystać Wasze doświadczenia z poprzedniej zabawy, czyli współdziałanie, dobrą komunikację, kreatywność, równe zaangażowanie wszystkich itp. W tej grze cała grupa musi przedostać się na drugą stronę rzeki, ale może to zrobić tylko przechodząc po kamieniach, które znajdują się na rzece (nie ma mostu). Na jednym kamieniu może postawić swoje stopy tylko jedna osoba. W chwili, gdy gracz zejdzie z kamienia, zatonie w rzece. Macie około 20 minut na opracowanie odpowiedniej strategii przejścia na drugą stronę rzeki. Powodzenia! Pytania do podsumowania: 1. Co Wam pomogło lub przeszkodziło w wykonaniu zadania? 2. Kto uczestniczył w opracowaniu strategii? Ile osób było zaangażowanych w planowanie strategii? 3. Czy każdy miał szansę na przedstawienie swojego pomysłu? Czy każdy był wysłuchany? Wyższa Szkoła Nauk Humanistycznych i Dziennikarstwa ul. gen. Tadeusza Kutrzeby 10, 61-719 Poznań tel. 061 66 05 224, fax 061 85 84 362 www.wsnhid.pl 16 Projekt „PI: Innowacyjny program rozwijający psychoedukacyjne kompetencje interpersonalne u uczniów klas IV-VI z terenów wiejskich, miejsko-wiejskich i miast do 25 tys. mieszkańców województwa wielkopolskiego”, współfinansowany ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego 4. 5. był? 6. 7. Czy wszyscy uzgodnili jeden wspólny sposób realizacji pomysłu? Czy była wśród Was osoba, która przejęła inicjatywę w trakcie zabawy? Kto to Czy wszyscy zgodnie współpracowali? Co moglibyście zrobić lepiej następnym razem? Załączniki: Niepotrzebne. Uwagi: Rozwiązanie ćwiczenia: uczestnicy muszą stanąć na wszystkich kamieniach (po jednym graczu na jednym kamieniu). Gracze mogą się przemieszczać, przechodząc po stopach osób stojących na kamieniach tak długo, aż wszyscy przekroczą rzekę. W podsumowaniu prowadzący zadaje uczestnikom dodatkowe pytanie: „Co tworzy udaną drużynę/grupę?” i zapisuje odpowiedzi uczniów na flipcharcie. W trakcie grupowej burzy mózgów prowadzący odwołuje się do wcześniejszych zabaw. Ważne jest, aby w toku rozmowy z uczniami udało się ustalić następujące kryteria: 1) wspólny cel, 1. elastyczność w działaniu, 2. równe zaangażowanie wszystkich członków zespołu, poszanowanie dla opinii mniejszości, 3. zaangażowanie wszystkich członków zespołu, 4. dobry lider – inspirujący, ale niedominujący, 5. wzajemne wspieranie się, pozytywne nastawienie wszystkich członków zespołu, 6. dobra komunikacja między członkami grupy, aktywne słuchanie się, 7. organizacja i planowanie działań, 8. identyfikacja umiejętności członków zespołu i odpowiedni podział ról/zadań, 9. przestrzeganie ustalonych zasad, 10. wzajemny szacunek, 11. nastawienie na sukces grupy, a nie własny. Wyższa Szkoła Nauk Humanistycznych i Dziennikarstwa ul. gen. Tadeusza Kutrzeby 10, 61-719 Poznań tel. 061 66 05 224, fax 061 85 84 362 www.wsnhid.pl 17 Projekt „PI: Innowacyjny program rozwijający psychoedukacyjne kompetencje interpersonalne u uczniów klas IV-VI z terenów wiejskich, miejsko-wiejskich i miast do 25 tys. mieszkańców województwa wielkopolskiego”, współfinansowany ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego 3. Trening nabywania pewności siebie, czyli jak stać się Herkulesem? Poczucie własnej wartości jest obecnie dobrem bardzo trudnym do osiągnięcia. Dzieci nie wiedzą, na czym mają oprzeć swoją samoocenę, są bombardowane wizerunkami sztucznie wykreowanych idoli – niedościgłych, nierealnych wzorców do naśladowania. Taka gonitwa i porównywanie się do tego, co nie istnieje, prowadzi do wypaczeń w obrazie samego siebie. Zapracowani lub nieobecni emocjonalnie rodzice również nie dostarczają właściwej informacji zwrotnej o tym, jaki jestem. W dzisiejszych czasach tak naturalna zdolność rozumienia i doceniania samego siebie stała się najważniejszym elementem treningu umiejętności intrapsychicznych. Wyższa Szkoła Nauk Humanistycznych i Dziennikarstwa ul. gen. Tadeusza Kutrzeby 10, 61-719 Poznań tel. 061 66 05 224, fax 061 85 84 362 www.wsnhid.pl 18 Projekt „PI: Innowacyjny program rozwijający psychoedukacyjne kompetencje interpersonalne u uczniów klas IV-VI z terenów wiejskich, miejsko-wiejskich i miast do 25 tys. mieszkańców województwa wielkopolskiego”, współfinansowany ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego Scenariusz zajęć Temat: Jestem wartościowy Ćwiczenie nr 1:Cyrkowa żonglerka. Cel: Rozgrzewka, podniesienie nastroju, integracja całej grupy, ćwiczenie pamięci, koncentracja uwagi, ćwiczenie refleksu. Czas trwania: Do 15 minut. Potrzebne materiały: Pięć szmacianych piłeczek lub woreczków z ryżem. Opis ćwiczenia: Uczestnicy stają w kole wraz z osobą prowadzącą zabawę, która jako pierwsza rzuca piłkę do wybranej osoby, stojącej gdzieś naprzeciwko w kole, wymawiając jej imię i krzyżując ręce jako znak, że wykonała już swój rzut. Osoba, która dostała piłkę, rzuca ją do następnej, wypowiadając jej imię i krzyżując ręce – i tak do ostatniego uczestnika. W drugiej rundzie prowadzący prosi, by ćwiczenie powtórzyć w tej samej kolejności, przypominając sobie, od kogo dostaliśmy i komu podaliśmy piłkę, ale w szybszym tempie, już bez wymawiania imion i krzyżowania rąk.W trzecim etapie zabawy wykonujemy dokładnie to samo ćwiczenie, jednak niespodziewanie po pierwszym rzucie piłki prowadzący kontynuuje zabawę, dorzucając kolejne piłki w niewielkim odstępie czasowym. Uczestnicy muszą wykazać się szybką reakcją i podawać je dalej w tej samej kolejności co wcześniej. Zabawa kończy się, gdy wszystkie piłki wrócą do osoby prowadzącej. Instrukcja: Stańmy wszyscy w kole. Jako pierwszy rzucę piłeczkę do wybranej osoby stojącej gdzieś naprzeciwko, wypowiadając jej imię, i skrzyżuję ręce jako znak, że już rzucałem, by nie powtórzyły się te same osoby. Uczestnik, który otrzyma piłkę, wybiera następnego, wykonując te same czynności. Zabawa trwa, dopóki rzutu nie wykona ostatni uczestnik .W kolejnej próbie wykonujemy to samo zadanie, ale każdy z Was musi pamiętać, od kogo wcześniej otrzymał piłkę, i rzucić do tej samej osoby co poprzednio. Rzucamy piłkę szybciej, bez wymawiania imienia i krzyżowania rąk. W trzecim etapie zabawy wykonujemy dokładnie to samo zadanie, ale jeszcze szybciej. Musicie też jeszcze bardziej skupić swoją uwagę i wykazać się refleksem. Pytania do podsumowania: 1. Który moment zabawy spowodował w Was największe rozluźnienie i odczucia radości z zabawy? 2. Jakie umiejętności mogliście ćwiczyć przez tę zabawę? 3. Który element zabawy był dla Was najtrudniejszy? 4. Co mogliście zrobić, żeby wykonać to zadanie z większą swobodą i jeszcze Wyższa Szkoła Nauk Humanistycznych i Dziennikarstwa ul. gen. Tadeusza Kutrzeby 10, 61-719 Poznań tel. 061 66 05 224, fax 061 85 84 362 www.wsnhid.pl 19 Projekt „PI: Innowacyjny program rozwijający psychoedukacyjne kompetencje interpersonalne u uczniów klas IV-VI z terenów wiejskich, miejsko-wiejskich i miast do 25 tys. mieszkańców województwa wielkopolskiego”, współfinansowany ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego lepszym efektem? Załączniki: Niepotrzebne. Uwagi: Prowadzący zabawę nie informuje uczestników o tym, że będzie dorzucał kolejne piłeczki w trzeciej rundzie ani ile ich będzie. Wykorzystuje element zaskoczenia. Również przed pierwszym etapem zabawy nie informuje uczestników, że mają zapamiętać, od kogo dostali i komu podali piłkę. W drugim etapie zmusza do wysiłku pamięciowego i szybkiego reagowania. Zabawa w efekcie daje wrażenie żonglowania wieloma piłeczkami naraz przez całą grupę. Wymusza to duże skupienie uwagi, ale też na pewnym etapie daje poczucie bezpieczeństwa, gdyż każdy już wie, od kogo dostanie następną piłkę. Wówczas musi wykazać się tylko czujnością. Zabawę można modyfikować na potrzeby młodszych grup, gdzie można poprzestać na drugim etapie. Można ją też utrudniać – poprzez polecenie rzucania w odwrotnej kolejności, czyli odbierania piłki od osoby, której wcześniej rzucaliśmy, a rzucania do tej, która wcześniej nam podawała. Wyższa Szkoła Nauk Humanistycznych i Dziennikarstwa ul. gen. Tadeusza Kutrzeby 10, 61-719 Poznań tel. 061 66 05 224, fax 061 85 84 362 www.wsnhid.pl 20 Projekt „PI: Innowacyjny program rozwijający psychoedukacyjne kompetencje interpersonalne u uczniów klas IV-VI z terenów wiejskich, miejsko-wiejskich i miast do 25 tys. mieszkańców województwa wielkopolskiego”, współfinansowany ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego Ćwiczenie nr 2:Kto, tak jak ja… Cel: Wzajemne poznanie, integracja grupy, przełamanie lodów, budowa pozytywnego nastroju, ćwiczenie wypowiadania się na forum grupy, ćwiczenie umiejętności mówienia o sobie. Czas trwania: Do 20 minut. Potrzebne materiały: Krzesła ustawione w kręgu (o jedno mniej niż liczba uczestników zabawy). Opis ćwiczenia: Wszyscy siedzą na krzesłach ustawionych w kręgu, oprócz jednej osoby, która – stojąc na środku – rozpoczyna zabawę słowami: „Kto, tak jak ja…” i podaje swoje zakończenie zdania (np.: „lubi czytać książki”). Z krzeseł wstają osoby, które zgadzają się z tą wypowiedzią, i wraz z osobą stojącą pośrodku szybko zmieniają swoje miejsca, szukając innego wolnego krzesła. Osoba, dla której zabraknie krzesła (zawsze będzie to jeden uczestnik), staje w środku kręgu i kontynuuję zabawę, mówiąc: np. „Kto, tak jak ja, nie lubi sprzątać mieszkania”. I ponownie wszyscy uczestnicy zabawy, którzy tak jak osoba ze środka nie lubią sprzątać mieszkania, wstają z krzeseł i szybko siadają na nowe miejsca. Znów dla jednego uczestnika zabraknie miejsca i to on musi dokończyć zdanie: „Kto, tak jak ja…”, po czym następuje zmiana miejsc itd. Instrukcja: W ćwiczeniu tym liczą się umiejętność dokończenia zdania według własnego pomysłu oraz refleks, by zająć wolne miejsce – krzesło. Za chwilę jedno z Was wejdzie do kręgu i dokończy zdanie: „Kto, tak jak ja…” (np. „lubi się opalać”). Pozostałe osoby, które zgadzają się z tą wypowiedzią, czują tak samo czy przeżyły to samo, szybko wstają z krzeseł, szukają nowego, wolnego miejsca i siadają na nie. Osoba, która nie zdąży zająć krzesła, staje pośrodku kręgu i gra zaczyna się od początku. Teraz to ona dokończy zdanie „Kto, tak jak ja…”, oczywiście według swojego pomysłu. Pytania do podsumowania: 1) Co było dla Was dobrego w tym ćwiczeniu? 1. Jakie umiejętności ćwiczyliście? 2. Co było dla Was trudne? 3. Co moglibyście zrobić, aby poszło Wam jeszcze lepiej? 4. Czy można wymyślić inne reguły gry do tej zabawy? Załączniki: Niepotrzebne. Uwagi: Należy zwrócić uwagę, aby uczestnicy nie popychali się w momencie Wyższa Szkoła Nauk Humanistycznych i Dziennikarstwa ul. gen. Tadeusza Kutrzeby 10, 61-719 Poznań tel. 061 66 05 224, fax 061 85 84 362 www.wsnhid.pl 21 Projekt „PI: Innowacyjny program rozwijający psychoedukacyjne kompetencje interpersonalne u uczniów klas IV-VI z terenów wiejskich, miejsko-wiejskich i miast do 25 tys. mieszkańców województwa wielkopolskiego”, współfinansowany ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego szybkiego poszukiwania nowego miejsca – krzesła. Wyższa Szkoła Nauk Humanistycznych i Dziennikarstwa ul. gen. Tadeusza Kutrzeby 10, 61-719 Poznań tel. 061 66 05 224, fax 061 85 84 362 www.wsnhid.pl 22 Projekt „PI: Innowacyjny program rozwijający psychoedukacyjne kompetencje interpersonalne u uczniów klas IV-VI z terenów wiejskich, miejsko-wiejskich i miast do 25 tys. mieszkańców województwa wielkopolskiego”, współfinansowany ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego Ćwiczenie nr 3:Herby. Cel: Samopoznanie. Czas trwania: Do 20 minut. Potrzebne materiały: Kartki, długopisy, kredki. Opis ćwiczenia: Prosimy dzieci, aby zaprojektowały swoje własne herby. Tło herbu ma stanowić rysunek, który ma być symbolem ich osoby (może być to czynność, którą najbardziej lubią robić, lub postać z ich ulubionej gry albo ulubione zwierzę). Następnie dzieci dzielą swój herb na części. W pierwszej części wpisują imię przyjaciela, w drugiej ulubiony przedmiot w szkole, w trzeciej swoje zainteresowania, w czwartej ulubioną potrawę, w piątej swoje ulubione zwierzę, a w szóstej ulubiony kolor (wzór herbu, podpisany, powinien być narysowany na tablicy). Na koniec dzieci wyjaśniają, co symbolizuje tło herbu i dlaczego właśnie takie tło wybrały, a następnie omawiają swoje herby. Herby powinny być powieszone na gazetce w sali. Instrukcja: Czy wiecie, co to jest herb? Kto posługiwał się herbami? Co przedstawiały herby? Czy ktoś z Was mógłby narysować kształt herbu na tablicy?Za chwilę będziecie rysować własne herby, które będą zawierały informacje o Was. W tle herbu narysujcie coś, co innym może kojarzyć się z Wami – może być to symbol czynności, którą lubicie wykonywać, lub symbol Waszego hobby albo tego, w czym jesteście dobrzy. Następnie podzielcie swój herb na sześć części. W pierwszej wpiszcie imię swojego przyjaciela, w drugiej ulubiony przedmiot w szkole, w trzeciej swoje zainteresowania, w czwartej ulubioną potrawę, w piątej swoje ulubione zwierzę, a w szóstej ulubiony kolor. Na wykonanie herbu macie 10 minut. Kiedy Wasze herby będą gotowe, każdy zaprezentuje go klasie, a potem powiesimy je na gazetce. Pytania do podsumowania: 1. Co podobało się Wam w tym ćwiczeniu? 2. Czego się dowiedzieliście? 3. Czego dowiedzieliście się o sobie samych? 4. Czego nowego dowiedzieliście się o innych? Załączniki: Niepotrzebne. Uwagi: Ważne, aby wszystkie dzieci zaangażowały się w tworzenie herbów, aby były z nich dumne. Jeśli ktoś napotyka na trudności, warto mu pomóc. Wyższa Szkoła Nauk Humanistycznych i Dziennikarstwa ul. gen. Tadeusza Kutrzeby 10, 61-719 Poznań tel. 061 66 05 224, fax 061 85 84 362 www.wsnhid.pl 23 Projekt „PI: Innowacyjny program rozwijający psychoedukacyjne kompetencje interpersonalne u uczniów klas IV-VI z terenów wiejskich, miejsko-wiejskich i miast do 25 tys. mieszkańców województwa wielkopolskiego”, współfinansowany ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego 4. Warsztaty kompetencji adaptacyjnych, czyli 8 kroków do zmiany siebie w sytuacji zmiany Umiejętność radzenia sobie z trudnymi emocjami ma kluczowe znaczenie przystosowawcze w warunkach życia w społeczeństwie. Jednostki, które nie potrafią zapanować nad swoją złością, są wykluczane, ponieważ stanowią zagrożenie dla reszty społeczeństwa. Doskonalenie technik radzenia sobie ze złością i agresją jest więc kluczowe dla zgodnego współistnienia w społeczeństwie, pomimo napotykanych frustracji i niepowodzeń. Wyższa Szkoła Nauk Humanistycznych i Dziennikarstwa ul. gen. Tadeusza Kutrzeby 10, 61-719 Poznań tel. 061 66 05 224, fax 061 85 84 362 www.wsnhid.pl 24 Projekt „PI: Innowacyjny program rozwijający psychoedukacyjne kompetencje interpersonalne u uczniów klas IV-VI z terenów wiejskich, miejsko-wiejskich i miast do 25 tys. mieszkańców województwa wielkopolskiego”, współfinansowany ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego Scenariusz zajęć Temat: Radzimy sobie ze złością Ćwiczenie nr 1: W domu kipi mleko. Cel: Rozgrzewka, integracja grupy, przełamanie lodów, budowanie pozytywnego nastroju. Czas trwania: Do 20 minut. Potrzebne materiały: Brak. Opis ćwiczenia: Zabawa odbywa się w kręgu. Jedna osoba staje w środku i wskazując na wybrane przez siebie dziecko, szybko mówi: „W domu kipi mleko”. Zanim skończy, wskazana osoba musi powiedzieć imię dziecka siedzącego po prawej stronie. Jeśli się pomyli lub nie odpowie, idzie do środka. Instrukcja: W ćwiczeniu tym liczą się refleks, spostrzegawczość oraz pamięć. Za chwilę usiądziemy w kręgu, a jedno z Was wejdzie do środka. Jego zadaniem będzie jednoczesne wskazanie dowolnej osoby i wypowiedzenie zdania: „W domu kipi mleko”. Wskazana osoba musi wypowiedzieć imię osoby, która siedzi po jej prawej stronie, zanim osoba na środku skończy wypowiadać zdanie. Jeśli nie zdąży wypowiedzieć imienia lub się pomyli, wchodzi do kręgu i gra zaczyna się od początku. Jeśli jednak uda się wskazanej osobie wypowiedzieć imię jeszcze w trakcie wypowiadanego przez osobę stojącą na środku zdania, wówczas ta osoba musi wybrać kolejnego uczestnika zabawy. Pytania do podsumowania: 1. Co było dla Was dobrego w tym ćwiczeniu? 2. Jakie umiejętności ćwiczyliście? 3. Co było dla Was trudne? 4. Co moglibyście zrobić, aby poszło Wam jeszcze lepiej? Załączniki: Niepotrzebne. Uwagi: Pierwszą osobą w kręgu może być prowadzący. Wyższa Szkoła Nauk Humanistycznych i Dziennikarstwa ul. gen. Tadeusza Kutrzeby 10, 61-719 Poznań tel. 061 66 05 224, fax 061 85 84 362 www.wsnhid.pl 25 Projekt „PI: Innowacyjny program rozwijający psychoedukacyjne kompetencje interpersonalne u uczniów klas IV-VI z terenów wiejskich, miejsko-wiejskich i miast do 25 tys. mieszkańców województwa wielkopolskiego”, współfinansowany ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego Ćwiczenie nr 2: Reduktory złości. Cel: Ćwiczenie najczęściej stosowanych reduktorów złości. Czas trwania: Do 20 minut. Potrzebne materiały: Balony – po jednym dla każdego dziecka, historyjka (załącznik nr 1). Opis ćwiczenia i instrukcja: Zadaniem dzieci będzie przećwiczenie najczęściej stosowanych reduktorów złości: głębokiego oddechu, liczenia wstecz oraz przyjemnych wyobrażeń. Prowadzący rozpoczyna od ćwiczenia głębokich wdechów. Pomocne są tu balony – dzieci nabierają jak najwięcej powietrza i wydmuchują je do balonu. Ćwiczenia oddechowe przeprowadzamy w pozycji stojącej. Po skończonym ćwiczeniu zadajemy dzieciom pierwszą serię pytań z podsumowania. Ćwiczenie z liczenia wstecz przeprowadzamy w pozycji siedzącej. Prosimy dzieci, aby zamknęły oczy i liczyły od 50 do 1. Po skończonym ćwiczeniu zadajemy kolejną serię pytań. Na koniec prosimy dzieci, aby zamknęły oczy i próbowały wczuć się w historyjkę, którą im za chwilę opowiemy (historyjka – załącznik nr 1). Prosimy, aby zobaczyły wszystkie sceny oczami swojej wyobraźni. Po ukończonym ćwiczeniu zadajemy ostatnią serię pytań. Pytania do podsumowania: Seria I 1. Co działo się z Waszym ciałem podczas wykonywania głębokich wdechów i wydechów? 2. Kiedy można zastosować tę metodę jako reduktora złości? 3. Co jest w tej metodzie trudnego? Seria II 1. O czym myśleliście, licząc od 50 do 1? 2. Na czym polega trudność w tej metodzie? 3. Kiedy można ją zastosować? 4. Dlaczego metoda ta jest reduktorem złości? Seria III 1. Jak czuliście się podczas słuchania historii? 2. Komu z Was udało się przenieść w wyobraźni w miejsce historyjki? 3. Jak teraz się czujecie? 4. W jaki sposób można wykorzystać tę metodę jako reduktora złości? Załączniki: Historyjka (załącznik nr 1). Wyższa Szkoła Nauk Humanistycznych i Dziennikarstwa ul. gen. Tadeusza Kutrzeby 10, 61-719 Poznań tel. 061 66 05 224, fax 061 85 84 362 www.wsnhid.pl 26 Projekt „PI: Innowacyjny program rozwijający psychoedukacyjne kompetencje interpersonalne u uczniów klas IV-VI z terenów wiejskich, miejsko-wiejskich i miast do 25 tys. mieszkańców województwa wielkopolskiego”, współfinansowany ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego Uwagi: Brak. Wyższa Szkoła Nauk Humanistycznych i Dziennikarstwa ul. gen. Tadeusza Kutrzeby 10, 61-719 Poznań tel. 061 66 05 224, fax 061 85 84 362 www.wsnhid.pl 27 Projekt „PI: Innowacyjny program rozwijający psychoedukacyjne kompetencje interpersonalne u uczniów klas IV-VI z terenów wiejskich, miejsko-wiejskich i miast do 25 tys. mieszkańców województwa wielkopolskiego”, współfinansowany ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego Ćwiczenie nr 3:Monity. Cel: Nauka techniki myśli samouspokajających. Czas trwania: Do 20 minut. Potrzebne materiały: Duży arkusz papieru, przykłady prowokacji (załącznik nr 2). Opis ćwiczenia i instrukcja: Prowadzący pyta uczniów, o czym mogliby pomyśleć w sytuacji przeżywania złości, aby nie zareagować agresją, jaka myśl mogłaby ich uspokoić i odwieść od zareagowania agresją (dzieci powinny podać jak najwięcej pomysłów takich myśli, np. „Nie warto”, „Nie przejmuj się”, „Jak go pobijesz, to będą konsekwencje”).Następnie prowadzący wyjaśnia, że myśli, które uspokajają, nazywają się monitami, czyli komunikatami, które przekonują nas do podjęcia właściwego działania. Nauczyciel podaje przykłady prowokacji (załącznik nr 2), a dzieci wymyślają komunikaty, które odwiodłyby je od zareagowania agresją.Prowadzący zapisuje myśli dzieci na dużym arkuszu papieru i zawiesza go w widocznym miejscu w klasie po to, aby dzieci utrwalały sobie konstruktywne myślenie. Pytania do podsumowania: 1. W jakich sytuacjach stosowaliście myśli samouspokajające? 2. Które monity zaproponowane przez kolegów podobały Wam się najbardziej? 3. Kiedy możecie zastosować monity? Załączniki: Przykłady prowokacji (załącznik nr 2). Uwagi: Prowadzący nie może dopuścić, aby monity podawane przez dzieci zawierały elementy agresji (zemsta, wulgaryzmy, poniżanie). Wyższa Szkoła Nauk Humanistycznych i Dziennikarstwa ul. gen. Tadeusza Kutrzeby 10, 61-719 Poznań tel. 061 66 05 224, fax 061 85 84 362 www.wsnhid.pl 28 Projekt „PI: Innowacyjny program rozwijający psychoedukacyjne kompetencje interpersonalne u uczniów klas IV-VI z terenów wiejskich, miejsko-wiejskich i miast do 25 tys. mieszkańców województwa wielkopolskiego”, współfinansowany ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego Załączniki Załącznik nr 1.Historyjka Usiądź wygodnie i zamknij oczy. Uświadom sobie, które części Twojego ciała stykają się z podłogą lub z krzesłem. Przy każdym wydechu wypowiadaj w myślach słowo„Rozluźnij”. Wyobraź sobie, że jest piękny, ciepły, słoneczny letni dzień. Jesteś na wakacjach nad morzem z najbliższymi Ci osobami. Jest poranek. Budzisz się wypoczęty i pełen energii. spoglądasz przez okno, widzisz bezchmurne niebo i pełne słońce. Uświadamiasz sobie, że czeka Cię kolejny dzień spędzony na plaży. Zakładasz ubranie i idziesz nad morze. Jest tuż-tuż. Wchodzisz na cieplutki, miękki piasek. Kładziesz się na nim. Dłońmi przesypujesz ziarenka piasku, w uszach słyszysz szum morza, śpiew mew i powiew wiatru. Czujesz zapachy. Jesteś spokojny, rozluźniony, szczęśliwy. Przyjemne uczucie. Poleż jeszcze chwilę. To Twój czas odpoczynku. Teraz będę liczyć do 10. Na 10 otworzysz oczy – wypoczęty, radosny i spokojny. 1, 2, …, 10. Przeciągamy się. Załącznik nr 2. Przykłady prowokacji 1. Kolega cię przezywa. 2. Mama daje Ci karę. 3. Nauczyciel zwraca Ci uwagę. 4. Koleżanka wpada na Ciebie na korytarzu. 5. Kopnął Cię kolega. 6. Uciekł Ci autobus. 7. Brat/siostra znowu zabrał/zabrała Ci Twój telefon. 8. Kolega zrzucił Ci książki ze stołu. 9. Rodzice każą Ci sprzątać, a ty akurat grasz w gry komputerowe. Wyższa Szkoła Nauk Humanistycznych i Dziennikarstwa ul. gen. Tadeusza Kutrzeby 10, 61-719 Poznań tel. 061 66 05 224, fax 061 85 84 362 www.wsnhid.pl 29 Projekt „PI: Innowacyjny program rozwijający psychoedukacyjne kompetencje interpersonalne u uczniów klas IV-VI z terenów wiejskich, miejsko-wiejskich i miast do 25 tys. mieszkańców województwa wielkopolskiego”, współfinansowany ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego 5. Trening sprawnego zarządzania sobą, czyli zostań swoim menedżerem Aby ktokolwiek z nas mógł uznać się za pana samego siebie, powinien przede wszystkim zajrzeć w głąb swoich uczuć, odczytać je i nazwać. Drugim krokiem jest kontrola negatywnych sposobów wyrażania emocji, a ogromnym osiągnięciem umiejętność zastąpienia antyspołecznej ekspresji własnych stanów emocjonalnych innymi, pożądanymi i społecznie oczekiwanymi sposobami. Nie mniej ważna jest umiejętność rozpoznawania uczuć innych ludzi, a najbardziej dojrzałe jednostki nauczą się również współbrzmienia emocjonalnego. Wyższa Szkoła Nauk Humanistycznych i Dziennikarstwa ul. gen. Tadeusza Kutrzeby 10, 61-719 Poznań tel. 061 66 05 224, fax 061 85 84 362 www.wsnhid.pl 30 Projekt „PI: Innowacyjny program rozwijający psychoedukacyjne kompetencje interpersonalne u uczniów klas IV-VI z terenów wiejskich, miejsko-wiejskich i miast do 25 tys. mieszkańców województwa wielkopolskiego”, współfinansowany ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego Scenariusz zajęć Temat: Emocje, emocje, emocje Ćwiczenie nr 1:Kapitan – sztorm – statek. Cel:Rozgrzewka, przełamanie lodów, ćwiczenie szybkiej reakcji na sygnały, doskonalenie koordynacji słuchowo-ruchowej, integracja grupy, ćwiczenie koncentracji uwagi. Czas trwania:Do 20 minut. Potrzebne materiały:Brak. Opis ćwiczenia: Uczestnicy ustawiają się trójkami. Dwie osoby trzymają się za ręce, a trzecia stoi w środku. Para to statek, osoba w środku to kapitan. Na hasło: „kapitan!” kapitanowie zamieniają się miejscami, czyli każdy kapitan dowodzi nowym statkiem. Na hasło: „statek!” kapitanowie stoją bez ruchu, osoby trzymające się za ręce, nie puszczając rąk, szukają sobie nowego kapitana. Na hasło „sztorm!” rozpadają się statki, biegają kapitanowie i tworzą się nowe trójki. Instrukcja: W ćwiczeniu tym liczy się pamięć. Za chwilę ustawicie się trójkami. Dwie osoby z trójki chwycą się za ręce, trzecia stanie pomiędzy nimi. Osoby trzymające się za ręce będą tworzyły statek, a osoba w środku będzie kapitanem. Proszę zapamiętać swoje role. Ja będę wypowiadać w dowolnej kolejności trzy hasła: „kapitan”, „sztorm” i„statek”. Gdy powiem: „kapitan!”, dzieci, które są kapitanami, czyli stoją na statku, zamieniają się miejscami. Każdy kapitan szuka nowego statku. Gdy rzucę hasło: „statek”, kapitanowie stoją bez ruchu, a osoby trzymające się za ręce, nie zwalniając uścisku, szukają sobie nowego kapitana. Gdy powiem: „sztorm!”, wszyscy biegacie po sali i ustawiacie się trójkami. Żadna osoba z trójki nie może się powtórzyć. Pytania do podsumowania: 1) Co było dla Was dobrego w tym ćwiczeniu? 1. Jakie umiejętności ćwiczyliście? 2. Co było dla Was trudne? 3. Co moglibyście zrobić, aby poszło Wam jeszcze lepiej? Załączniki:Niepotrzebne. Uwagi: Należy zwrócić uwagę, aby za każdym razem kapitan znalazł się na innym statku, a statek poszukiwał tylko tych kapitanów, którzy jeszcze nim nie dowodzili. Wyższa Szkoła Nauk Humanistycznych i Dziennikarstwa ul. gen. Tadeusza Kutrzeby 10, 61-719 Poznań tel. 061 66 05 224, fax 061 85 84 362 www.wsnhid.pl 31 Projekt „PI: Innowacyjny program rozwijający psychoedukacyjne kompetencje interpersonalne u uczniów klas IV-VI z terenów wiejskich, miejsko-wiejskich i miast do 25 tys. mieszkańców województwa wielkopolskiego”, współfinansowany ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego Hasło „sztorm” oznacza, że dzieci tworzą zupełnie nowe zespoły, w których żadna osoba się nie powtarza. Wyższa Szkoła Nauk Humanistycznych i Dziennikarstwa ul. gen. Tadeusza Kutrzeby 10, 61-719 Poznań tel. 061 66 05 224, fax 061 85 84 362 www.wsnhid.pl 32 Projekt „PI: Innowacyjny program rozwijający psychoedukacyjne kompetencje interpersonalne u uczniów klas IV-VI z terenów wiejskich, miejsko-wiejskich i miast do 25 tys. mieszkańców województwa wielkopolskiego”, współfinansowany ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego Ćwiczenie nr 2: Kostka uczuć. Cel:Budowanie otwartości, nauka mówienia o uczuciach, uświadomienie, że wszyscy przeżywamy te same emocje. Czas trwania:Do 20 minut. Potrzebne materiały: Kostka do gry. Opis ćwiczenia: Prowadzący wypisuje na tablicy objaśnienie oczek na kostce: 1 – smutek, 2 – radość, 3 – strach, 4 – wstyd, 5 – znudzenie, 6 – gniew. Uczniowie rzucają kostką i w zależności od liczby oczek, która wypadnie, oraz od objaśnienia na tablicy opisują chwile, kiedy doznawali takiego uczucia – np. „Było mi wstyd, kiedy mama złapała mnie na kłamstwie”. Instrukcja: Za chwilę będziemy rzucać kostką. Liczba oczek na ściankach odpowiada uczuciom. Objaśnienie jest zapisane na tablicy. Zadaniem osoby, która rzuca kostką,jest opowiedzenie klasie, w jakiej sytuacji doznawała uczucia odpowiadającego liczbie oczek widocznych na kostce. Na przykład, jeśli ktoś wyrzuci pięć oczek, opowie o sytuacji, kiedy się nudził?Proszę Was, abyście słuchali się wzajemnie z szacunkiem. Kto chce zacząć? Pytania do podsumowania: 1. Co było dla Was dobrego w tym ćwiczeniu? 1) O jakich uczuciach mówi się łatwo? 2) Co było dla Was trudne? 3) Co Wam przeszkadzało? Załączniki:Niepotrzebne. Uwagi: Konieczne jest zadbanie o to, aby dzieci uważnie się słuchały. Nie wolno dopuścić do tego, aby jakakolwiek sytuacja była wyśmiana przez grupę. Wyższa Szkoła Nauk Humanistycznych i Dziennikarstwa ul. gen. Tadeusza Kutrzeby 10, 61-719 Poznań tel. 061 66 05 224, fax 061 85 84 362 www.wsnhid.pl 33 Projekt „PI: Innowacyjny program rozwijający psychoedukacyjne kompetencje interpersonalne u uczniów klas IV-VI z terenów wiejskich, miejsko-wiejskich i miast do 25 tys. mieszkańców województwa wielkopolskiego”, współfinansowany ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego Ćwiczenie nr 3: Miłe bilety. Cel:Ćwiczenie werbalnego i niewerbalnego wyrażania pozytywnych uczuć. Czas trwania:Do 20 minut. Potrzebne materiały:Wycięte bilety ze znakiem „dymek” i ze znakiem „rączka” – w takiej liczbie, ile jest dzieci w klasie. Opis ćwiczenia: Dzieci, siedząc w kręgu, losowo wybierają bilety (po jednym bilecie dla każdego). Następnie kolejno przekazują swemu sąsiadowi po prawej stronie miły komunikat – gestem lub słowami, w zależności od tego, jaki wylosowały bilet. Dymek symbolizuje słowa, łapka – gest. Instrukcja: Za chwilę będziecie przekazywać sobie miłe komunikaty – słowami lub gestem. Rozdam Wam bilety, na których będzie narysowana łapka lub dymek. Jeśli wylosujecie bilet z dymkiem, sąsiadowi po Waszej prawej stronie przekażecie miły komunikat słowami, a jeśli z łapką, to przekażecie go gestem. Powiedzcie, w jaki sposób można przekazywać miłe komunikaty gestem? Co miłego można powiedzieć koledze słowami? W jaki sposób można przyjmować miłe komunikaty? Pytania do podsumowania: 1. Co podobało Wam się w tej zabawie? 1. Czego się nauczyliście? 2. Który sposób komunikacji był dla Was łatwiejszy? 3. Co było dla Was trudne? 4. Co było łatwiejsze: mówienie czy przyjmowanie komunikatów? Załączniki:Niepotrzebne. Uwagi: Należy pamiętać, aby każde dziecko po kolei wyrażało coś miłego – nie wszyscy naraz lub jak kto chce. Konieczne jest pilnowanie, aby były to rzeczywiście miłe komunikaty. Wyższa Szkoła Nauk Humanistycznych i Dziennikarstwa ul. gen. Tadeusza Kutrzeby 10, 61-719 Poznań tel. 061 66 05 224, fax 061 85 84 362 www.wsnhid.pl 34 Projekt „PI: Innowacyjny program rozwijający psychoedukacyjne kompetencje interpersonalne u uczniów klas IV-VI z terenów wiejskich, miejsko-wiejskich i miast do 25 tys. mieszkańców województwa wielkopolskiego”, współfinansowany ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego Ćwiczenie nr 4: Studnia złości. Cel: Rozładowanie trudnych emocji w akceptowany sposób, tworzenie kodeksu wyrażania złości. Czas trwania: Do 10 minut. Potrzebne materiały: Brak. Opis ćwiczenia: Uczniowie ustawiają się w kręgu. Nauczyciel prosi dzieci, aby wyobraziły sobie, że środek kręgu to bardzo głęboka studnia, do której ludzie wrzucają swoją złość i gniew. Zadaniem dzieci jest przypomnienie sobie sytuacji, w której ostatnio czuły gniew, i wykrzyczenie złości do studni. Następnie dzieci łapią się za ręce, pochylają się nad „studnią” i przez minutę wykrzykują swoją złość. Instrukcja: Za chwilę ustawimy się w kręgu. Wyobraźcie sobie, że środek kręgu to głęboka studnia, do której można wlać całą swoją złość, krzycząc z całej siły. Pomyślcie przez minutę o sytuacjach, które budzą w Was gniew. Teraz wstaniemy, chwycimy się za ręce, pochylimy się nad studnią i z całej siły wykrzyczymy swój gniew. Będziemy krzyczeć przez całą minutę. Pytania do podsumowania: 1) Jak się teraz czujecie? 1. W jaki sposób można wyrzucać z siebie złość? 2. Co jeszcze pomaga, kiedy czujecie złość? 3. Czego nie wolno robić pod wpływem złości? Załączniki: Niepotrzebne. Uwagi: W trakcie podsumowania warto zapisać wszystkie prospołeczne pomysły dzieci na rozładowanie złości na planszy pt. „Nasz kodeks złości”. Wyższa Szkoła Nauk Humanistycznych i Dziennikarstwa ul. gen. Tadeusza Kutrzeby 10, 61-719 Poznań tel. 061 66 05 224, fax 061 85 84 362 www.wsnhid.pl 35 Projekt „PI: Innowacyjny program rozwijający psychoedukacyjne kompetencje interpersonalne u uczniów klas IV-VI z terenów wiejskich, miejsko-wiejskich i miast do 25 tys. mieszkańców województwa wielkopolskiego”, współfinansowany ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego 6. Trening rozwijania kompetencji poznawczych, czyli nieznane jako znane – słów kilka o konstruowaniu wiedzy i logicznym myśleniu W szkole dzieci bardzo często uzyskują gorsze wyniki w nauce niżby wskazywał na to ich potencjał intelektualny. Dzieje się tak z prozaicznego powodu – dzieci nie potrafią się uczyć. Proces uczenia się to nie tylko zapamiętywanie i rozumowanie, to przede wszystkim motywacja do działania i koncentracja uwagi. Bez tych dwóch czynników proces uczenia się nie będzie zachodził – nie nauczymy się tego, czego nie chcemy, nie skupimy też na tym naszej uwagi. Dlatego też wzbudzenie osobistej motywacji dzieci do nauki, a następnie zaopatrzenie ich w skuteczne sposoby koncentracji uwagi i zapamiętywania wydaje się kluczem do sukcesu w nauce i w życiu, a co za tym idzie, poczucia własnego sprawstwa i wartości. Wyższa Szkoła Nauk Humanistycznych i Dziennikarstwa ul. gen. Tadeusza Kutrzeby 10, 61-719 Poznań tel. 061 66 05 224, fax 061 85 84 362 www.wsnhid.pl 36 Projekt „PI: Innowacyjny program rozwijający psychoedukacyjne kompetencje interpersonalne u uczniów klas IV-VI z terenów wiejskich, miejsko-wiejskich i miast do 25 tys. mieszkańców województwa wielkopolskiego”, współfinansowany ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego Scenariusz zajęć Temat: Mnemotechniki – co to takiego? Ćwiczenie nr 1:Mój znak. Cel:Uczenie koncentracji, rozwój pamięci i spostrzegawczości, podniesienie nastroju, wzajemne poznanie. Czas trwania:Do 20 minut. Potrzebne materiały: Brak. Opis ćwiczenia: Spośród przedmiotów przyniesionych w plecakach lub leżących na ławkach uczniowie wybierają jeden, który w jakiś sposób może być z nimi kojarzony. Następnie stają w kręgu i prezentują te przedmioty, uzasadniając, dlaczego wybrali akurat ten. Wszyscy bardzo uważnie słuchają się nawzajem i starają się zapamiętać symbole kolegów. Następnie uczniowie kładą swoje przedmioty na podłodze w środku kręgu, a jeden uczestnik zabawy jest proszony o odwrócenie się plecami do wszystkich. W tym czasie jedna osoba z kręgu zabiera jeden przedmiot z podłogi. Kiedy uczeń stojący tyłem odwróci się z powrotem do kolegów, będzie musiał rozpoznać, jakiego przedmiotu brakuje i czyim symbolem on był. Przeprowadzamy kilka rundek zabawy, aby jak najwięcej osób mogło sprawdzić swoją pamięć i spostrzegawczość. Instrukcja:Proszę, abyście spośród przedmiotów przyniesionych w Waszych plecakach lub leżących na ławkach wybrali jeden, który w jakiś sposób może być z Wami kojarzony. Usiądźcie w kręgu i pokażcie nam, jakie przedmioty wybraliście, a potem powiedzcie, dlaczego mają one nam kojarzyć się z Wami. Wszyscy bardzo uważnie słuchajcie się nawzajem i zapamiętujcie symbole kolegów. Teraz połóżcie swoje przedmioty na podłodze w środku kręgu. Proszę, aby jeden z Was odwrócił się plecami do wszystkich. W tym czasie kolejny ochotnik po cichu zabierze jeden przedmiot z podłogi. Gdy uczeń stojący tyłem odwróci się z powrotem do kolegów, jego zadaniem będzierozpoznanie, jakiego przedmiotu brakuje i czyim symbolem on był. Kilkoro z Was będzie mogło zmierzyć się z tym zadaniem. Pytania do podsumowania: 1. Co Wam się podobało w tym ćwiczeniu? 2. Czego się dowiedzieliście o sobie wzajemnie? 3. W jaki sposób próbowaliście zapamiętać zebrane przedmioty? Załączniki: Niepotrzebne. Wyższa Szkoła Nauk Humanistycznych i Dziennikarstwa ul. gen. Tadeusza Kutrzeby 10, 61-719 Poznań tel. 061 66 05 224, fax 061 85 84 362 www.wsnhid.pl 37 Projekt „PI: Innowacyjny program rozwijający psychoedukacyjne kompetencje interpersonalne u uczniów klas IV-VI z terenów wiejskich, miejsko-wiejskich i miast do 25 tys. mieszkańców województwa wielkopolskiego”, współfinansowany ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego Uwagi:Jako inny wariant tej zabawy można wprowadzić zamianę kolejności leżących w kręgu przedmiotów.. Wyższa Szkoła Nauk Humanistycznych i Dziennikarstwa ul. gen. Tadeusza Kutrzeby 10, 61-719 Poznań tel. 061 66 05 224, fax 061 85 84 362 www.wsnhid.pl 38 Projekt „PI: Innowacyjny program rozwijający psychoedukacyjne kompetencje interpersonalne u uczniów klas IV-VI z terenów wiejskich, miejsko-wiejskich i miast do 25 tys. mieszkańców województwa wielkopolskiego”, współfinansowany ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego Ćwiczenie nr 2: Jak pamiętamy? Cel: Diagnoza pamięci bezpośredniej. Czas trwania: Do10 minut. Potrzebne materiały: Lista słów dla nauczyciela (załącznik nr 1), kartki i długopisy dla uczniów. Opis ćwiczenia: Nauczyciel powoli czyta uczniom listę 10 słów. Zadaniem uczniów jest zapamiętanie jak największej liczby usłyszanych słów – w dowolnej kolejności. Po zakończeniu czytania listy nauczyciel prosi uczniów, aby zapisali słowa, które zapamiętali. Instrukcja: Powoli przeczytam Wam listę słów. Waszym zadaniem będzie zapamiętanie jak największej ich liczby, a następnie zapisanie wszystkich zapamiętanych słów na kartkach. Nie musicie zapamiętywać ich w kolejności czytania. Zaczynam czytać. Pytania do podsumowania: 1. Ile słów zapamiętaliście? 2. Jakie metody zapamiętywania stosowaliście? 3. Co utrudniało Wam zapamiętywanie? 4. Co moglibyście zrobić, aby poszło Wam jeszcze lepiej? Załączniki: Lista słów (załącznik nr 1). Uwagi: Podczas czytania słów należy zadbać o to, aby dzieci były maksymalnie skupione. Wyższa Szkoła Nauk Humanistycznych i Dziennikarstwa ul. gen. Tadeusza Kutrzeby 10, 61-719 Poznań tel. 061 66 05 224, fax 061 85 84 362 www.wsnhid.pl 39 Projekt „PI: Innowacyjny program rozwijający psychoedukacyjne kompetencje interpersonalne u uczniów klas IV-VI z terenów wiejskich, miejsko-wiejskich i miast do 25 tys. mieszkańców województwa wielkopolskiego”, współfinansowany ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego Ćwiczenie nr 3: Miniwykład – „Tajemnice mnemotechnik”. Cel:Zapoznanie uczniów z zasadami technik efektywnego zapamiętywania – mnemotechnikami. Czas trwania:Do 5 minut. Potrzebne materiały: Brak. Treść wykładu: Mnemotechniki to zasady dobrego i szybkiego zapamiętywania. Stosując zasady zapamiętywania mnemotechnicznego, zapamiętujemy trwale i szybko. Wszystko to, co pamiętamy i sobie przypominamy, pochodzi z pamięci długiego okresu. Aby dana informacja została zapamiętana, musi ona przejść z pamięci krótkotrwałej do długotrwałej. Dzieje się tak wtedy, gdy informacji, którą chcemy zapamiętać, nadamy jakiś sens – tylko takie informacje zapamiętujemy na dłużej. Dlatego też pierwsza tajemnica mnemotechnik polega na tym, że informacjom, które chcemy zapamiętać, nadajemy sens. Druga zagadka mnemotechnik ma swoje źródło w budowie mózgu. Mózg w najprostszej klasyfikacji zbudowany jest z dwóch półkul. Każda z nich pełni inną funkcję. Półkula lewa odpowiada za logiczne i analityczne myślenie, rozumienie mowy, liczenie i widzenie części pewnej całości. Półkula prawa odpowiada natomiast za widzenie obrazów, syntezę, widzenie całości, emocje, widzenie barw, słyszenie muzyki i wyobraźnię. Ze względu na pełnione funkcje półkulę lewą nazywa się profesorską, a prawą artystyczną. Ludzie w większym stopniu wykorzystują półkulę lewą, ignorując zyski, które mogą płynąć z uaktywnienia półkuli prawej. Jest to błąd. Podstawowe założenie zapamiętywania mnemotechnicznego tkwi w integracji obu półkul do zapamiętywania. Mnemotechniczne sposoby na integrację obu półkul są następujące: 1. Zobacz to, co chcesz zapamiętać (obrazy szybciej trafiają do naszej pamięci niż słowa). 2. Powiększ ten obraz – to, co duże, wyraźne, szybciej zapamiętujemy. 3. Wpraw ten obraz w ruch. 4. Włącz pozostałe zmysły: usłysz, poczuj, powąchaj. 5. Bądź wierny pierwszemu skojarzeniu – pierwsze skojarzenie zostawia najwyraźniejszy ślad pamięciowy. Za chwilę będziecie zapamiętywać mnemotechnicznie. Zobaczycie, że jest to bardzo zabawne, a jednocześnie skuteczne. Wyższa Szkoła Nauk Humanistycznych i Dziennikarstwa ul. gen. Tadeusza Kutrzeby 10, 61-719 Poznań tel. 061 66 05 224, fax 061 85 84 362 www.wsnhid.pl 40 Projekt „PI: Innowacyjny program rozwijający psychoedukacyjne kompetencje interpersonalne u uczniów klas IV-VI z terenów wiejskich, miejsko-wiejskich i miast do 25 tys. mieszkańców województwa wielkopolskiego”, współfinansowany ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego Ćwiczenie nr 4:Mnemotechnika łańcuchowa. Cel:Nauczenie dzieci zapamiętywania metodą łańcucha skojarzeń. Czas trwania: Do 20 minut. Potrzebne materiały:Dwie listy słów do zapamiętania (załącznik nr 2). Opis ćwiczenia: Nauczyciel zapoznaje uczniów z mnemotechniką łańcuchową. Polega ona tym, że kolejne słowa zapamiętujemy za pomocą skojarzeń. Pierwsze słowo, które chcemy zapamiętać, kojarzymy z drugim, drugie kojarzymy z trzecim i tak dalej. Ze wszystkich słów powstaje łańcuch skojarzeń, który bardzo łatwo odtworzyć z pamięci. Po przedstawieniu uczniom listy słów prosimy ich, aby zapisali po kolei wszystkie słowa, które zapamiętali. Drugą listę uczniowie zapamiętują samodzielnie. Instrukcja:Zapamiętamy teraz listę słów metodą łańcuchową. Polega ona tym, że kolejne słowa zapamiętujemy za pomocą skojarzeń. Pierwsze słowo, które chcemy zapamiętać, kojarzymy z drugim, drugie kojarzymy z trzecim i tak dalej. Ze wszystkich słów powstaje łańcuch skojarzeń, który bardzo łatwo odtworzyć z pamięci. Zamknijcie oczy. Zaczynamy. Pierwszym słowem, które macie zapamiętać, jest wyraz „słoń”– widzicie ogromnego, szarego słonia. Drugim słowem jest „wiadro” – musicie powiązać je ze słowem „słoń”. Widzicie, jak ten ogromny słoń wkłada nogę do wiadra i ma problem, żeby ją wyjąć. Kolejne słowo to „żyrafa”. Łączycie słowo „żyrafa” ze słowem „wiadro” i widzicie, jak wysoka żyrafa próbuje napić się z tego wiadra wody, schyla swoją długą szyję. Pije. (Nauczyciel w podobny sposób przeprowadza uczniów przez całą listę 10 słów) Proszę, abyście zapisali wszystkie zapamiętane słowa. Drugą listę słów postarajcie się zapamiętać samodzielnie, stosując mnemotechnikę łańcuchową. Pytania do podsumowania: 1. Jak Wam się podobała ta technika? 2. Co stanowiło dla Was trudność? 3. Do czego możecie ją wykorzystać? Załączniki:Dwie listy słów do zapamiętania (załącznik nr 2). Uwagi: Należy zwrócić uczniom uwagę, aby – zapamiętując tą metodą – skupiali się tylko na słowie do zapamiętania i powiązaniu go skojarzeniowo ze słowem poprzednim, niech nie rozpraszają się myśleniem o innych słowach. Wyższa Szkoła Nauk Humanistycznych i Dziennikarstwa ul. gen. Tadeusza Kutrzeby 10, 61-719 Poznań tel. 061 66 05 224, fax 061 85 84 362 www.wsnhid.pl 41 Projekt „PI: Innowacyjny program rozwijający psychoedukacyjne kompetencje interpersonalne u uczniów klas IV-VI z terenów wiejskich, miejsko-wiejskich i miast do 25 tys. mieszkańców województwa wielkopolskiego”, współfinansowany ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego Ćwiczenie nr 5:Mnemotechnika liczbowo-kształtowa. Cel:Nauczenie uczniów zapamiętywania techniką liczbowo-kształtową. Czas trwania:Do 15 minut. Potrzebne materiały: Lista zakupów (załącznik nr 3), plansze z rysunkowym przedstawieniem liczb (nauczyciel sam je przygotowuje lub prosi o ich narysowanie dzieci). Opis ćwiczenia: Zapoznajemy uczniów z metodą liczbowo-kształtową. Jest to metoda do zapamiętywania po kolei. Polega ona na zapamiętywaniu słów poprzez kojarzenie ich z obrazkami symbolizującymi cyfry (1 – miecz, 2 – łabędź, 3 – mewa, 4 – krzesło, 5 – hak, 6 – ślimak, 7 – kosa, 8 – klepsydra, 9 – zwinięty dywan, 10 – plecak ze stelażem). Następnie prosimy dzieci, aby zapamiętały tą metodą listę zakupów, którą im podajemy. Instrukcja:Metodą, która służy do zapamiętywania po kolei, jest mnemotechnika liczbowo-kształtowa. Twórca tej metody skojarzył wygląd cyfr z obrazkami służącymi do budowania skojarzeń z materiałem, który chcemy zapamiętać. (Nauczyciel zaczyna wieszać po kolei plansze na tablicy). Od dzisiaj więc jedynka dla nas to miecz, dwójka to łabędź itd.Teraz postaramy się zapamiętać tą metodą listę zakupów. Zaczynamy. Po pierwsze, mamy kupić bułki – widzicie rząd bułeczek nadzianych na miecz, po drugie, trzeba kupić sól – widzicie łabędzia pływającego po słonym morzu, po trzecie – ziemniaki, widzicie mewę frunącą z ogromnym ziemniakiem w dziobie itd. (w ten sposób przeprowadzamy dzieci przez zapamiętywanie wszystkich słów).Zapiszcie w ten sposób całą listę zakupów. Pytania do podsumowania: 1. Dzięki czemu odnieśliście sukces? 2. Co jest trudnością w tej metodzie? 3. Do czego możecie używać tej metody? Załączniki:Lista zakupów(załącznik nr 3). Uwagi: Podczas prezentacji słów do zapamiętania i podczas odtwarzania ich z pamięci plansze cały czas wiszą na tablicy. Wyższa Szkoła Nauk Humanistycznych i Dziennikarstwa ul. gen. Tadeusza Kutrzeby 10, 61-719 Poznań tel. 061 66 05 224, fax 061 85 84 362 www.wsnhid.pl 42 Projekt „PI: Innowacyjny program rozwijający psychoedukacyjne kompetencje interpersonalne u uczniów klas IV-VI z terenów wiejskich, miejsko-wiejskich i miast do 25 tys. mieszkańców województwa wielkopolskiego”, współfinansowany ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego Załączniki Załącznik nr 1. Lista słów1. Książka 2. Rower 3. Długopis 4. Spodnie 5. Biurko 6. Kubek 7. Okno 8. Kapelusz 9. Samochód 10. Zebra Załącznik nr 2 Pierwsza lista słów do zapamiętania 1. Słoń 2. Wiadro 3. Żyrafa 4. Buty 5. Piłka 6. Butelka 7. Kabel 8. Grób 9. Piasek 10. Komin Druga lista słów do zapamiętania 1. Zegarek 2. Zeszyt 3. Trawa 4. Firanka 5. Kapelusz 6. Szkoła 7. Ogród 8. Słońce 9. Pies 10. Pierścień Załącznik nr 3. Lista zakupów 1. Bułki 2. Sól 3. Ziemniaki 4. Mleko Wyższa Szkoła Nauk Humanistycznych i Dziennikarstwa ul. gen. Tadeusza Kutrzeby 10, 61-719 Poznań tel. 061 66 05 224, fax 061 85 84 362 www.wsnhid.pl 43 Projekt „PI: Innowacyjny program rozwijający psychoedukacyjne kompetencje interpersonalne u uczniów klas IV-VI z terenów wiejskich, miejsko-wiejskich i miast do 25 tys. mieszkańców województwa wielkopolskiego”, współfinansowany ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego 5. Masło 6. Ser żółty 7. Banany 8. Płatki śniadaniowe 9. Jabłka 10. Płyn do mycia naczyń Wyższa Szkoła Nauk Humanistycznych i Dziennikarstwa ul. gen. Tadeusza Kutrzeby 10, 61-719 Poznań tel. 061 66 05 224, fax 061 85 84 362 www.wsnhid.pl 44 Projekt „PI: Innowacyjny program rozwijający psychoedukacyjne kompetencje interpersonalne u uczniów klas IV-VI z terenów wiejskich, miejsko-wiejskich i miast do 25 tys. mieszkańców województwa wielkopolskiego”, współfinansowany ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego 7. Warsztaty budowania motywacji, czyli chcieć to móc Podstawową rolę w motywacji stanowi właściwa hierarchia wartości. Dziecko nie będzie chciało się uczyć, jeżeli nie zobaczy w nauce wartości. Nauka może być wartością samą w sobie. Chęć poznawania, dowiadywania się, zaspokajanie ciekawości to siły napędowe tej wartości. Jednak dla większości ludzi nauka stanowi środek do zdobycia innych wartości, takich jak mądrość, praca, pieniądze, poważanie, szacunek. Jeżeli chcemy, aby dzieci się uczyły, popatrzmy, jakie miejsce zajmuje nauka w ich hierarchii wartości, a ponieważ w tym wieku ona wciąż się zmienia, dzięki takim zajęciom możemy pobudzić dzieci do myślenia i oczekiwanych przewartościowań. Wyższa Szkoła Nauk Humanistycznych i Dziennikarstwa ul. gen. Tadeusza Kutrzeby 10, 61-719 Poznań tel. 061 66 05 224, fax 061 85 84 362 www.wsnhid.pl 45 Projekt „PI: Innowacyjny program rozwijający psychoedukacyjne kompetencje interpersonalne u uczniów klas IV-VI z terenów wiejskich, miejsko-wiejskich i miast do 25 tys. mieszkańców województwa wielkopolskiego”, współfinansowany ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego Scenariusz zajęć Temat: Moje wartości Ćwiczenie nr 1:Wartościowe kalambury. Cel:Wprowadzenie w nomenklaturę wartości, wstępne rozpoznanie podstawowych wartości. Czas trwania:Do 20 minut. Potrzebne materiały:Karteczki z wartościami ( załącznik nr 1). Opis ćwiczenia: Klasę dzielimy na dwa zespoły. Każdy zespół dostaje po pięć karteczek z nazwami wartości. Zadaniem zespołów jest pantomimiczne odegranie przed sobą wzajemnie scenek ilustrujących wartości. Uczniowie nie mogą używać słów. Scenki mogą być odgrywane przez kilka osób z grupy lub przez jedną osobę – jej przedstawiciela. Po otrzymaniu karteczek grupy mają pięć minut na przygotowanie się, następnie po kolei odgrywają scenki i wzajemnie odgadują przedstawiane wartości. Instrukcja:Za chwilę podzielę Was na dwa zespoły. Każdy zespół dostanie po pięć karteczek z nazwami wartości. Zadaniem zespołów będzie pantomimiczne odegranie przed sobą wzajemnie scenek ilustrujących wartości. W trakcie scenek nie będziecie mogli nic mówić. Scenki może odgrywać cała grupa lub jej część albo jedna osoba – przedstawiciel. Po otrzymaniu karteczek będziecie mieli pięć minut na przygotowanie się. Następnie po kolei będziecie odgrywać scenki, a przeciwna grupa będzie miała za zadanie odgadnięcie przedstawianych wartości. Pytania do podsumowania: 1. Co było trudnego w tym ćwiczeniu? 2. Jakie wartości były łatwe do odgadnięcia? 3. Które z odegranych wartości są dla Was najważniejsze? Załączniki: Lista wartości do odegrania (załącznik nr 1). Uwagi: Warto upewnić się, czy dzieci na pewno rozumieją słowa, które mają odegrać, i czy wiedzą, jakie zachowanie ilustruje poszczególne wartości. Wyższa Szkoła Nauk Humanistycznych i Dziennikarstwa ul. gen. Tadeusza Kutrzeby 10, 61-719 Poznań tel. 061 66 05 224, fax 061 85 84 362 www.wsnhid.pl 46 Projekt „PI: Innowacyjny program rozwijający psychoedukacyjne kompetencje interpersonalne u uczniów klas IV-VI z terenów wiejskich, miejsko-wiejskich i miast do 25 tys. mieszkańców województwa wielkopolskiego”, współfinansowany ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego Ćwiczenie nr 2:Moje wartości. Cel:Uświadomienie uczniom spektrum wartości i wprowadzenie w tematykę hierarchii wartości. Czas trwania:Do 20 minut. Potrzebne materiały:Kopie z listą wartości dla każdego ucznia (załącznik nr 2), karteczki samoprzylepne (po 10 dla każdego ucznia). Opis ćwiczenia: Prowadzący rozdaje uczniom listy z wartościami. Na listach tych uczniowie indywidualnie podkreślają wartości, które są dla nich cenne. Następnie na karteczkach wypisują 10 najważniejszych dla siebie wartości (po jednej wartości na kartce). Kolejnym krokiem jest numerowanie karteczek z wartościami – nr 1 uczniowie nadają wartości najważniejszej, a 10 najmniej ważnej. Spośród tych 10 wartości uczniowie wybierają pięć najważniejszych, resztę odkładają na bok. Instrukcja:Za chwilę rozdam Wam listy z wartościami i karteczki samoprzylepne. Na listach tych każdy z Was podkreśli te wartości, które są dla Was cenne. Następnie 10 najważniejszych dla siebie wartości przepiszecie na karteczki – po jednej wartości na karteczce. Kolejnym krokiem będzie numerowanie karteczek z wartościami – nr 1 nadacie wartości najważniejszej, a 10 najmniej ważnej. Na koniec spośród 10 wartości wybierzecie pięć najważniejszych, resztę odłóżcie na bok. Zbiorę od Was karteczki z pięcioma najważniejszymi wartościami, będą nam one potrzebne na następnych zajęciach. Pytania do podsumowania: 1. Jakie wartości wybraliście? 2. Czym kierowaliście się, wybierając wartości? 3. Co sprawiło Wam trudność? Załączniki:Lista wartości (załącznik nr 2). Uwagi:Ważne, aby uczniowie pracowali samodzielnie. Wyższa Szkoła Nauk Humanistycznych i Dziennikarstwa ul. gen. Tadeusza Kutrzeby 10, 61-719 Poznań tel. 061 66 05 224, fax 061 85 84 362 www.wsnhid.pl 47 Projekt „PI: Innowacyjny program rozwijający psychoedukacyjne kompetencje interpersonalne u uczniów klas IV-VI z terenów wiejskich, miejsko-wiejskich i miast do 25 tys. mieszkańców województwa wielkopolskiego”, współfinansowany ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego Ćwiczenie nr 3:Podeptane wartości. Cel:Uświadomienie sytuacji, w których ludzie niszczą najważniejsze wartości. Czas trwania:Do 20 minut. Potrzebne materiały:Lista sytuacji, w których niszczy się wartości (załącznik nr 3), karteczki z dwiema wartościami dla każdego zespołu (załącznik nr 1). Opis ćwiczenia: Prowadzący czyta sytuacje, w których ludzie zachowywali się wbrew powszechnym wartościom. Zadaniem uczniów jest zidentyfikowanie wartości, która została zniszczona. Następnie dzielimy klasę na zespoły 4- lub 5-osobowe. Każdy zespół otrzymuje karteczkę z dwiema wartościami i opisuje sytuacje, w których wartości te nie są przestrzegane. Na koniec zespoły dzielą się efektami swoich prac. Instrukcja:Za chwilę przeczytam Wam sytuacje, w których ludzie zachowywali się wbrew powszechnym wartościom. Waszym zadaniem będzie odgadnięcie, jaka wartość została zniszczona. Następnie podzielę Was na 4- lub 5-osobowe zespoły. Każdy zespół otrzyma karteczkę z dwiema wartościami i opisze sytuacje, w których wartości te nie były przestrzegane. Macie na to pięć minut. Pytania do podsumowania: 1. Jak często ludzie zachowują się wbrew wartościom? 2. Dlaczego tak się dzieje? 3. Jak można do tego nie dopuścić? 4. Kiedy Wy niszczycie wyznawane przez siebie wartości? Załączniki:Sytuacje, w których niszczy się wartości (załącznik nr 3), wartości z ćwiczenia nr 1 (załącznik nr 1). Uwagi: W rozmowie z uczniami warto skupić się na wartościach, które obowiązują w szkole. Wyższa Szkoła Nauk Humanistycznych i Dziennikarstwa ul. gen. Tadeusza Kutrzeby 10, 61-719 Poznań tel. 061 66 05 224, fax 061 85 84 362 www.wsnhid.pl 48 Projekt „PI: Innowacyjny program rozwijający psychoedukacyjne kompetencje interpersonalne u uczniów klas IV-VI z terenów wiejskich, miejsko-wiejskich i miast do 25 tys. mieszkańców województwa wielkopolskiego”, współfinansowany ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego Załączniki Załącznik nr 1. Lista wartości do odegrania: 1. Bogactwo 2. Uczciwość 3. Nauka 4. Praca 5. Rodzina 6. Prawda 7. Zdrowie 8. Czas 9. Odpowiedzialność 10. Przyjaźń Załącznik nr 2. Lista wartości Bóg Odwaga Porządek Bogactwo Posłuszeństwo Sukces Uznanie Praca Honor Odpowiedzialność Sława Szacunek Mistrzostwo Otwartość Pomysłowość Szczerość Nauka Szczęście Przygoda Pokój Wsparcie Uczciwość Przyjaźń Rodzina Samodzielność Współpraca Zapał Kreatywność Miłość Wytrwałość Zaufanie Zdrowie Oryginalność Bezpieczeństwo Moc Zdecydowanie Ojczyzna Wolność Poczucie humoru Prawda Lojalność Siła Zabawa Mądrość Skuteczność Załącznik nr 3. Sytuacje, w których niszczy się wartości: 1. Brak odrobionej pracy domowej 2. Ściąganie 3. Spóźnianie 4. Kłótnia Wyższa Szkoła Nauk Humanistycznych i Dziennikarstwa ul. gen. Tadeusza Kutrzeby 10, 61-719 Poznań tel. 061 66 05 224, fax 061 85 84 362 www.wsnhid.pl 49 Projekt „PI: Innowacyjny program rozwijający psychoedukacyjne kompetencje interpersonalne u uczniów klas IV-VI z terenów wiejskich, miejsko-wiejskich i miast do 25 tys. mieszkańców województwa wielkopolskiego”, współfinansowany ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego 5. Kradzież 6. Wojna 7. Przezywanie siostry 8. Obmawianie kolegi 9. Palenie papierosów Wyższa Szkoła Nauk Humanistycznych i Dziennikarstwa ul. gen. Tadeusza Kutrzeby 10, 61-719 Poznań tel. 061 66 05 224, fax 061 85 84 362 www.wsnhid.pl 50 Projekt „PI: Innowacyjny program rozwijający psychoedukacyjne kompetencje interpersonalne u uczniów klas IV-VI z terenów wiejskich, miejsko-wiejskich i miast do 25 tys. mieszkańców województwa wielkopolskiego”, współfinansowany ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego 8. Warsztaty doskonalenia kompetencji kulturowych i aksjologicznych, czyli o istnieniu w kulturze Sztuka z definicji nie mieści się w schematach, pokazuje świat z różnej perspektywy, w sposób, który czasami wydaje się być dla nas niezrozumiały. Ale może to jest właśnie jej podstawowym walorem? Zmusza nas bowiem do przełamywania własnych schematów myślenia i otwierania się na różnorodność. Sztuka nie ma też ograniczeń wiekowych, to raczej kwestia wrażliwości i indywidualnej dojrzałości. Dlatego warto pozwalać dzieciom na jej doświadczanie, nawet jeśli sami nie czujemy się dość kompetentni, aby o niej opowiadać. Pozwólmy, aby dzieci tworzyły własną interpretację sztuki. Zaproponowane w tym rozdziale ćwiczenia mają na celu rozwijanie twórczego spojrzenia na otaczającą rzeczywistość, rozumienia różnic wynikających z odmiennej percepcji tego, co widzimy. Uczą też, że sztuka, będąc z jednej strony uniwersalnym medium przekazu, może mieć również wymiar bardzo indywidualny, a jej doświadczanie wprowadza odbiorcę w świat widziany oczami drugiego człowieka. Wyższa Szkoła Nauk Humanistycznych i Dziennikarstwa ul. gen. Tadeusza Kutrzeby 10, 61-719 Poznań tel. 061 66 05 224, fax 061 85 84 362 www.wsnhid.pl 51 Projekt „PI: Innowacyjny program rozwijający psychoedukacyjne kompetencje interpersonalne u uczniów klas IV-VI z terenów wiejskich, miejsko-wiejskich i miast do 25 tys. mieszkańców województwa wielkopolskiego”, współfinansowany ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego Scenariusz zajęć Temat: Opowiedz mi, co widzisz Ćwiczenie nr 1:Tak Cię widzę? Cel:Rozwijanie twórczej interpretacji otaczającej rzeczywistości; rozumienie różnic w percepcji tego, co widzimy. Czas trwania: Do 20 minut. Potrzebne materiały:Kartki papieru, ołówki lub pisaki, muzyka (odpowiednia do pobudzenia pracy twórczej) i sprzęt do jej odtworzenia. Opis ćwiczenia: Uczniowie siedzą w kręgu. Prowadzący rozdaje im kartki papieru oraz ołówki lub pisaki. Pośrodku kręgu siada model (ochotnik z grupy lub prowadzący) w wybranej przez siebie pozie. Zadaniem osób z kręgu jest narysowanie modela z ich perspektywy. Uwaga! Rysujący nie mogą wstawać, przesiadać się ani zmieniać swojej pozycji. Mogą rysować tylko z miejsc, na których siedzą. Również model musi siedzieć w jednej pozie przez około 20 minut. W trakcie rysowania prowadzący odtwarza muzykę. Kiedy muzyka się skończy, rysujący kończą swoją pracę. Instrukcja:Nasza klasa zamieni się na 20 minut w pracownię artystyczną. Potrzebujemy jednego ochotnika, który będzie naszym modelem. Pozostali uczniowie siadają w kręgu. Waszym zadaniem będzie narysowanie modela z miejsca, w którym siedzicie. W trakcie rysowania nie wolno Wam się przemieszczać po sali, wstawać ani zmieniać swojej pozycji. Również model musi siedzieć w jednej, wybranej przez siebie pozie. Możecie rysować tak długo, jak długo będziecie słyszeli muzykę. Ale to nie jest gra na czas, więc nie martwcie się, jeśli nie zdążycie dokończyć portretów. Ważne, żebyście starali się narysować to, co widzicie, w sposób, w jaki chcecie. Pytania do podsumowania: 1) Co myślicie o tych pracach? Jakie są Wasze odczucia? 2) Z czego wynikają różnice między tymi obrazami – przecież model był ten sam? (prowadzący musi dopytywać tak długo, aż uczniowie wskażą kilka czynników, w tym różne punkty widzenia, inny sposób interpretacji, wynikający z różnych osobowości artystów, różne umiejętności rysujących itp.). 3) Zapomnijcie teraz o modelu. Spójrzcie na te obrazy i powiedzcie, czy widzicie na nich coś jeszcze? Wyższa Szkoła Nauk Humanistycznych i Dziennikarstwa ul. gen. Tadeusza Kutrzeby 10, 61-719 Poznań tel. 061 66 05 224, fax 061 85 84 362 www.wsnhid.pl 52 Projekt „PI: Innowacyjny program rozwijający psychoedukacyjne kompetencje interpersonalne u uczniów klas IV-VI z terenów wiejskich, miejsko-wiejskich i miast do 25 tys. mieszkańców województwa wielkopolskiego”, współfinansowany ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego Załączniki: Niepotrzebne. Uwagi: Po zakończeniu rysowania prowadzący robi minigalerię prac uczniów i prosi ich o komentarz. Wyższa Szkoła Nauk Humanistycznych i Dziennikarstwa ul. gen. Tadeusza Kutrzeby 10, 61-719 Poznań tel. 061 66 05 224, fax 061 85 84 362 www.wsnhid.pl 53 Projekt „PI: Innowacyjny program rozwijający psychoedukacyjne kompetencje interpersonalne u uczniów klas IV-VI z terenów wiejskich, miejsko-wiejskich i miast do 25 tys. mieszkańców województwa wielkopolskiego”, współfinansowany ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego Ćwiczenie nr 2: Powiedz mi, co widzisz. Cel:Rozumienie różnic w percepcji tego, co widzimy; rozwijanie wrażliwości na sztukę oraz umiejętności jej interpretowania. Czas trwania: Do 20 minut. Potrzebne materiały: Cztery wydruki prac kubistycznych (propozycje w załączniku; można wybrać inne obrazy, ale ważne, żeby były to obrazy przedstawiające ludzi). Opis ćwiczenia: Prowadzący dzieli uczniów na cztery grupy. Każda grupa otrzymuje jeden obraz, który musi zinterpretować, starając się odpowiedzieć na następujące pytania: Co przedstawia ten obraz? Czy na tym obrazie są jakieś postaci? Gdzie się znajdują? Co robią? Czy widzicie coś jeszcze? Czy jest w tym obrazie coś zaskakującego? Czy coś nie pasuje? Dlaczego artysta przedstawił tę postać w ten sposób? Co myślicie o tym obrazie? Grupy mają pięć minut na przeprowadzenie dyskusji na temat obrazu. Następnie prowadzący prosi, żeby wszystkie grupy przedstawiły swoją interpretację obrazu, który dostały. Instrukcja:Podzielcie się na cztery grupy. Teraz proszę, żeby reprezentant każdej grupy wylosował jeden obraz. Proszę, abyście spróbowali teraz w ciągu pięciu minut podyskutować w grupach na temat swoich obrazów. W trakcie rozmowy proszę, abyście odpowiedzieli na następujące pytania: Co przedstawia ten obraz? Czy na tym obrazie są jakieś postaci? Gdzie się znajdują? Co robią? Czy widzicie coś jeszcze? Czy jest w tym obrazie coś zaskakującego? Czy coś nie pasuje? Dlaczego artysta przedstawił tę postać w ten sposób? Co myślicie o tym obrazie? Po upływie wyznaczonego czasu przedstawiciel każdej grupy przedstawi wypracowaną przez zespół interpretację obrazu pozostałym uczniom w klasie. Pytania do podsumowania: 1) Co myślicie o tych obrazach? Czy jest w nich coś charakterystycznego? 2) Dlaczego artysta przedstawił portretowane postaci w taki sposób? 3) Czy sztuka musi wiernie odtwarzać rzeczywistość? Czy powinna być jak zdjęcie? Dlaczego tak/nie? 4) Czy tylko w sztuce zdarza się, że odbieramy rzeczywistość w inny sposób? Kiedy jeszcze? Dlaczego tak się dzieje? 5) Czego nauczyło Was to ćwiczenie? Załączniki:Propozycja obrazów, które prowadzący może wykorzystać w trakcie ćwiczenia. Uwagi:W trakcie prezentacji przez poszczególne grupy prowadzący może pytać pozostałych uczniów o ich komentarze i spostrzeżenia. Bardzo ważne jest, aby każdy Wyższa Szkoła Nauk Humanistycznych i Dziennikarstwa ul. gen. Tadeusza Kutrzeby 10, 61-719 Poznań tel. 061 66 05 224, fax 061 85 84 362 www.wsnhid.pl 54 Projekt „PI: Innowacyjny program rozwijający psychoedukacyjne kompetencje interpersonalne u uczniów klas IV-VI z terenów wiejskich, miejsko-wiejskich i miast do 25 tys. mieszkańców województwa wielkopolskiego”, współfinansowany ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego mógł przedstawić swój punkt widzenia. Dowolność w interpretacji przez uczniów jest tutaj kluczowa, dlatego prowadzący powinien zadbać o to, aby uczniowie nie oceniali i nie krytykowali się nawzajem. Wyższa Szkoła Nauk Humanistycznych i Dziennikarstwa ul. gen. Tadeusza Kutrzeby 10, 61-719 Poznań tel. 061 66 05 224, fax 061 85 84 362 www.wsnhid.pl 55 Projekt „PI: Innowacyjny program rozwijający psychoedukacyjne kompetencje interpersonalne u uczniów klas IV-VI z terenów wiejskich, miejsko-wiejskich i miast do 25 tys. mieszkańców województwa wielkopolskiego”, współfinansowany ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego Załączniki Propozycja obrazów kubistycznych: 1. Pablo Picasso: „Siedząca kobieta” (1927). 2. Marc Chagall: „Żołnierz” (1912), „Autoportret z siedmioma palcami” (1913). 3. Diego Riviera: „Młody mężczyzna z wiecznym piórem” (1914). 4. Juan Gris: „Mężczyzna w kawiarni” (1914). 5. Francis Picabia: „Idylla” (1927). 6. Fernand Leger: „Parada cyrku” (1952), „Sklep mięsny” (1921). Wyższa Szkoła Nauk Humanistycznych i Dziennikarstwa ul. gen. Tadeusza Kutrzeby 10, 61-719 Poznań tel. 061 66 05 224, fax 061 85 84 362 www.wsnhid.pl 56 Projekt „PI: Innowacyjny program rozwijający psychoedukacyjne kompetencje interpersonalne u uczniów klas IV-VI z terenów wiejskich, miejsko-wiejskich i miast do 25 tys. mieszkańców województwa wielkopolskiego”, współfinansowany ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego 9. Trening innowacyjności i twórczego myślenia, czyli jak zrobić z igły widły? Najlepszym bodźcem do wzbudzenia w człowieku kreatywnego myślenia jest postawienie go w sytuacji nietypowej, która wymaga od niego zastosowania niestandardowych rozwiązań. Jakkolwiek można by zadać teraz pytanie, jak często takie sytuacje mogą nam się w ogóle przydarzyć? Z pewnością dość rzadko, ale nie to jest istotne. Lepszym pytaniem jest, co można zrobić, aby przełamać w sobie działanie nawykowe, będące mechanicznym odtwarzaniem tych samych czynności, aktywizując nasz mózg do bardziej twórczego myślenia, która to umiejętność niewątpliwie nam się przyda. W przypadku dzieci wyuczone schematy myślenia nie są jeszcze głębokozakorzenione, dlatego łatwiej jest im wzbudzać w sobie „ciekawość” oraz chęć sprawdzania alternatywnych rozwiązań. W zaproponowanym poniżej scenariuszu uczniowie muszą wykorzystać m.in. umiejętność komunikacji werbalnej i niewerbalnej oraz współpracy w grupie w celu zrealizowania dość nietypowego zadania, wymagającego od nich poszukiwania kreatywnych rozwiązań. Wyższa Szkoła Nauk Humanistycznych i Dziennikarstwa ul. gen. Tadeusza Kutrzeby 10, 61-719 Poznań tel. 061 66 05 224, fax 061 85 84 362 www.wsnhid.pl 57 Projekt „PI: Innowacyjny program rozwijający psychoedukacyjne kompetencje interpersonalne u uczniów klas IV-VI z terenów wiejskich, miejsko-wiejskich i miast do 25 tys. mieszkańców województwa wielkopolskiego”, współfinansowany ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego Scenariusz zajęć Temat zajęć: Siła tkwi w pomyśle Ćwiczenie nr 1: Sekwencje ruchów. Cel: Doskonalenie pamięci, ćwiczenie koncentracji i uwagi oraz kreatywności. Czas trwania:Do 15 minut. Potrzebne materiały: Brak. Opis ćwiczenia: Dzieci ustawiają się w kręgu. Jedno z nich wykonuje ruch dowolną częścią ciała. Gracz obok porusza inną częścią ciała – i tak po kolei, aż do czterech różnych ruchów ciała. Piąta osoba musi powtórzyć ruch pierwszego dziecka, dodając swój ruch, który musi być inny niż poprzednie. Pozostali muszą uzupełnić sekwencję stworzoną przez czterech pierwszych graczy, również dodając swoje ruchy. Gra jest kontynuowana, aż wszyscy w kręgu będą mieli możliwość wykonania określonej sekwencji ruchów. Instrukcja: W ćwiczeniu tym liczą się dobra pamięć i kreatywność. Niech wszyscy ustawią się w kręgu. Wyznaczona przeze mnie osoba pokazuje dowolny ruch. Kolejna osoba musi wykonać inny ruch, wykorzystując dowolną część ciała. Zadaniem piątej osoby jest zapamiętanie całej sekwencji i odtworzenie ruchu pierwszego gracza, dodając swój ruch. Kolejne osoby muszą zaprezentować ruchy, które stworzyły pierwsze cztery osoby, również dodając nowy ruch. Pytania do podsumowania: 1. Co było dla Was trudne? 2. Jakie umiejętności były ważne w tej zabawie? 3. Co podobało Wam się najbardziej? Załączniki: Niepotrzebne. Uwagi: Brak. Wyższa Szkoła Nauk Humanistycznych i Dziennikarstwa ul. gen. Tadeusza Kutrzeby 10, 61-719 Poznań tel. 061 66 05 224, fax 061 85 84 362 www.wsnhid.pl 58 Projekt „PI: Innowacyjny program rozwijający psychoedukacyjne kompetencje interpersonalne u uczniów klas IV-VI z terenów wiejskich, miejsko-wiejskich i miast do 25 tys. mieszkańców województwa wielkopolskiego”, współfinansowany ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego Ćwiczenie nr 2:Rozbitkowie. Cel: Rozwijanie kreatywnego myślenia; niewerbalnej oraz współpracy w grupie. ćwiczenie umiejętności komunikacji Czas trwania:Do 30 minut. Potrzebne materiały: Materiały plastyczne. Opis ćwiczenia:Zabawa polega na umiejętnym kreowaniu własnego wizerunku oraz umiejętności tworzenia uniwersalnego języka komunikacji. Uczniowie odgrywają rolę rozbitków, którzy trafiają na nieznaną wyspę, zamieszkaną przez odseparowane plemię tubylców. Rozbitkowie chcą dołączyć do wioski tubylców, bo dzięki temu przetrwają na wyspie. Jednak najpierw muszą znaleźć sposób, aby porozumieć się z nimi, szukając jak najlepszej, uniwersalnej formy komunikacji. Aby tubylcy zaakceptowali przybyszów, ci ostatni muszą pokazać, że mogą być dla nich użyteczni. Uczniowie pracują w grupach 5-osobowych, przygotowując się do wizyty w wiosce. Ich zadaniem jest stworzenie uniwersalnego języka komunikacji, potrzebnego dla przekazania kilku ważnych informacji. Na przygotowanie się grupy mają 20 minut. Instrukcja:Jesteście rozbitkami. Wasz statek zatonął u wybrzeży nieznanej wyspy. Po kilku dniach zorientowaliście się, że na wyspie mieszkają jacyś tubylcy. Oczywiście, nie wiecie, kim oni są, nie znacie ich języka, ale zdajecie sobie sprawę z tego, że musicie ich poznać, ponieważ pomogą Wam w przetrwaniu na tej wyspie. Będziecie pracowali w grupach 5-osobowych. Zadaniem każdej grupy jest przygotowanie się do wizyty w wiosce tubylców, w trakcie której będziecie mogli bliżej się poznać i przekonać tubylców, żeby pozwolili Wam z nimi zamieszkać. Pamiętajcie jednak, że choć tubylcy nie znają Waszego języka, to Wasz komunikat musi być dla nich zrozumiały. W swoim komunikacie chcecie im przekazać następujące informacje: 1. Pozdrowić ich i pokazać, że jesteście przyjaźnie nastawieni. 2. Poinformować, jak się nazywacie. 3. Opowiedzieć, co się stało. 4. Przekazać kilka informacji o kraju, z którego pochodzicie. 5. Pokazać, że możecie być dla nich użyteczni, ponieważ potraficie zrobić kilka rzeczy (od Was zależy wybór czynności, które uznacie za istotne). 6. Poprosić ich o to, żeby pozwolili Wam pozostać w swojej wiosce. Zgodnie z obyczajem panującym w naszym kraju, goście przygotowują dla gospodarzy upominki. Dlatego Wy również chcecie przygotować prezent dla tubylców z wioski. W grze najważniejsze są kreatywne podejście i pomysłowość. Od Wyższa Szkoła Nauk Humanistycznych i Dziennikarstwa ul. gen. Tadeusza Kutrzeby 10, 61-719 Poznań tel. 061 66 05 224, fax 061 85 84 362 www.wsnhid.pl 59 Projekt „PI: Innowacyjny program rozwijający psychoedukacyjne kompetencje interpersonalne u uczniów klas IV-VI z terenów wiejskich, miejsko-wiejskich i miast do 25 tys. mieszkańców województwa wielkopolskiego”, współfinansowany ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego Was zależy, w jaki sposób spróbujecie przekazać te ważne informacje oraz jaki prezent przygotujecie. Pamiętajcie, że od tego, czy tubylcy Was zaakceptują, zależy Wasze przetrwanie. Macie do dyspozycji kolorowy papier, pisaki oraz wszystko, co znajduje się w klasie. Na przygotowanie się macie dokładnie 20 minut. Pomyślcie też o tym, jak zorganizować pracę w swoich grupach. Po upływie wyznaczonego czasu każda grupa zaprezentuje się przed resztą klasy, która wystąpi w roli tubylców z wioski i spróbuje odczytać Wasze komunikaty. Pytania do podsumowania: 1. Co było najtrudniejsze w tym ćwiczeniu? 2. W jaki sposób przekazywaliście te same komunikaty? Czy wymyślone przez Was formy komunikacji były podobne, czy różne? Dlaczego? 3. Co Was zaskoczyło w tym ćwiczeniu? 4. Co dało Wam największą satysfakcję? 5. Czego nauczyło Was to ćwiczenie? Załączniki: Niepotrzebne. Uwagi. Brak. Wyższa Szkoła Nauk Humanistycznych i Dziennikarstwa ul. gen. Tadeusza Kutrzeby 10, 61-719 Poznań tel. 061 66 05 224, fax 061 85 84 362 www.wsnhid.pl 60 Projekt „PI: Innowacyjny program rozwijający psychoedukacyjne kompetencje interpersonalne u uczniów klas IV-VI z terenów wiejskich, miejsko-wiejskich i miast do 25 tys. mieszkańców województwa wielkopolskiego”, współfinansowany ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego 10. Warsztaty rozwijające kompetencje związane z budowaniem kapitału ludzkiego, czyli klasa szkolna jako organizacja ucząca się Nauka podstawowych umiejętności społecznych – takich jak komunikacja, podział ról, ustalanie reguł grupowych oraz ich przestrzeganie – często jest procesem samorzutnym, a więc takim, który nie wymaga sterowania z zewnątrz. Obserwujemy to częto u dzieci, które wykorzystują te umiejętności podczas gier i zabaw grupowych. Co więcej, im większą odpowiedzialność za zachodzące procesy grupowe przekażemy dzieciom, tym większe jest prawdopodobieństwo, że wzrośnie stopień ich zaangażowania oraz będą bardziej skłonne do wspólnego szukania rozwiązań. Bycie w jednej klasie oznacza coś więcej niż wynika to ze szkolnej ewidencji, jeśli jej członkowie poczują, że tworzą jeden organizm, w którym każdy pełni inną funkcję, związaną z jego talentami i możliwościami. Wspólne realizowanie różnych projektów, niosących za sobą określone wyzwania, integruje grupę, a wspólne osiągnięcie sukcesu jest najlepszym spoiwem. Warto podkreślić, że uczniowie muszą mieć przekonanie, iż efekty zależą wyłącznie od ich działania i nastawienia. Nauczyciel nie może występować w roli dyrektywnej czy sprawczej, ale powinien wspierać uczniów, ufając w ich możliwości, udzielając pozytywnej informacji zwrotnej oraz wzmacniając poszczególnych członków zespołu oraz grupę jako całość. W zaproponowanych poniżej ćwiczeniach zadaniem uczniów jest znalezienie kreatywnych rozwiązań poprzez współdziałanie, sprawną organizację oraz umiejętne wykorzystanie możliwości wszystkich członków zespołu. Wyższa Szkoła Nauk Humanistycznych i Dziennikarstwa ul. gen. Tadeusza Kutrzeby 10, 61-719 Poznań tel. 061 66 05 224, fax 061 85 84 362 www.wsnhid.pl 61 Projekt „PI: Innowacyjny program rozwijający psychoedukacyjne kompetencje interpersonalne u uczniów klas IV-VI z terenów wiejskich, miejsko-wiejskich i miast do 25 tys. mieszkańców województwa wielkopolskiego”, współfinansowany ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego Scenariusz zajęć Temat: Wymyślmy to razem Ćwiczenie nr 1:Zmienią miejsca wszyscy, którzy… Cel:Ćwiczenie rozgrzewające, którego celem jest lepsze poznanie uczestników. Czas trwania:Do 15 minut. Potrzebne materiały: Krzesła. Opis ćwiczenia: Uczestnicy siedzą w kręgu, twarzami do siebie. Jedna osoba stoi w środku kręgu – nie ma dla niej krzesła. Podaje ona hasło, na które muszą zareagować osoby, których ono dotyczy, np. „Niech zmienią miejsca wszyscy, którzy spędzili wakacje nad wodą” (mają brata/siostrę, psa/kota, noszą okulary, lubią muzykę pop/rock/jazz, lubią biegać/grać w piłkę nożną itp.). W trakcie zmiany miejsc wszyscy, których dotyczy dana kategoria, szukają dla siebie nowego krzesła (również osoba, która podała hasło). Zabawa powtarza się z następnym uczestnikiem, który nie zdążył usiąść na krześle. Grę można powtarzać wielokrotnie. Na koniec zabawy prowadzący może zapytać uczestników, czy zapamiętali jakieś informacje o swoich koleżankach i kolegach (być może jakieś informacje ich zaskoczyły). Instrukcja:Proszę, żebyście usiedli w kręgu. Jak widzicie, nie ma dla mnie krzesła. Za chwilę wydam instrukcję, zgodnie z którą muszą zareagować osoby, których ona dotyczy, np. powiem: „Niech zmienią miejsca wszyscy, którzy spędzili wakacje nad wodą”. W trakcie zmiany miejsc wszyscy, których dotyczy dana kategoria, szukają dla siebie nowego krzesła. Uwaga: nie wolno usiąść na to samo krzesło! Osoba, która nie zdąży znaleźć dla siebie krzesła, staje na środku i podaje nową kategorię. Załączniki: Niepotrzebne. Uwagi: Brak. Wyższa Szkoła Nauk Humanistycznych i Dziennikarstwa ul. gen. Tadeusza Kutrzeby 10, 61-719 Poznań tel. 061 66 05 224, fax 061 85 84 362 www.wsnhid.pl 62 Projekt „PI: Innowacyjny program rozwijający psychoedukacyjne kompetencje interpersonalne u uczniów klas IV-VI z terenów wiejskich, miejsko-wiejskich i miast do 25 tys. mieszkańców województwa wielkopolskiego”, współfinansowany ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego Ćwiczenia nr 2:Mission impossible. Cel: Współdziałanie w ramach grupy w celu znalezienia kreatywnych rozwiązań. Czas trwania: Do 40 minut. Potrzebne materiały: Kolorowe pisaki, papier, lista zadań do wykonania. Opis ćwiczenia:Uczniowie otrzymują listę zadań do wykonania, na które mają 30 minut. Od ich kreatywności i organizacji zależy, jak wykonają te zadania, ale będą musieli pokazać efekt swoich działań przed upływem wyznaczonego czasu. Zadania te muszą nieść za sobą pewne wyzwanie, dostosowane do wieku i możliwości grupy. Oto niektóre przykłady: 1) zamieńcie 5 chłopców w piękne dziewczyny, 2) ktoś z grupy musi nieustannie wykonywać przysiady (uczestnicy mogą się zmieniać), 3) zanućcie 10 utworów tak, aby prowadzący potrafił je rozpoznać, 4) narysujcie komiks składający się co najmniej z ośmiu rysunków obrazujących życie Waszej klasy, 5) zróbcie listę wszystkich osób znajdujących się w klasie, która będzie zawierała następujące informacje: imię i nazwisko, rozmiar stopy, adres, kolor oczu, tytuł ulubionej książki/filmu itp., 6) odtańczcie wspólnie „Macarenę” (minimum 10-15 osób) przez około dwie minuty, 7) odegrajcie scenę ze znanego filmu, 8) napiszcie list miłosny do XYZ, składający się ze 120 słów, 9) zaprojektujcie logo lub flagę, reprezentującą Waszą klasę, 10) niech 15 osób ustawi się w taki sposób, aby podłogi dotykało tylko pięć stóp i rąk (przez 15 sekund). Instrukcja:Gra „Mission impossible” polega na wspólnym zrealizowaniu 10 zadań, które początkowo mogą wydawać się niemożliwe do wykonania. Jednak, odpowiednio współpracując jako grupa, jesteście w stanie je zrealizować.Macie dokładnie 30 minut na wykonanie listy zadań, którą za chwilę ode mnie otrzymacie. Wolno Wam korzystać ze wszystkich materiałów i rzeczy, które znajdują się w klasie. Najważniejsze jest jednak, abyście wykonali wszystkie zadania przed upływem wyznaczonego czasu. Będę Was informować, ile czasu pozostało. Zadania te wymagają Waszego współdziałania, dobrej organizacji i kreatywności, dlatego warto wspólnie się zastanowić, jak je zrealizować. W trakcie gry będziecie mogli mi zadawać tylko takie pytania, które wynikają z zadań, które otrzymaliście. Pytania do podsumowania: Wyższa Szkoła Nauk Humanistycznych i Dziennikarstwa ul. gen. Tadeusza Kutrzeby 10, 61-719 Poznań tel. 061 66 05 224, fax 061 85 84 362 www.wsnhid.pl 63 Projekt „PI: Innowacyjny program rozwijający psychoedukacyjne kompetencje interpersonalne u uczniów klas IV-VI z terenów wiejskich, miejsko-wiejskich i miast do 25 tys. mieszkańców województwa wielkopolskiego”, współfinansowany ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego 1) Doskonale poradziliście sobie z tymi zadaniami. Jak udało Wam się to zrobić? 2) Jak zorganizowaliście sobie pracę? Od czego zaczęliście? Kto wykonywał określone zadania i dlaczego? 3) Co pomogło Wam w zrealizowaniu tego wyzwania? 4) Czy był lider lub osoba, która kierowała pracą całego zespołu? 5) Które zadania były najtrudniejsze do wykonania? 6) Jak pokonywaliście trudności? 7) Czy wszyscy byli w równym stopniu zaangażowani? Czy były osoby, które w ogóle się nie zaangażowały? 8) Czego nauczyła Was ta gra? Czy coś było szczególnie ważne? 9) W jakich sytuacjach praca zespołowa w szkole daje lepsze efekty? Co jeszcze możecie jako klasa wspólnie organizować? Jakie wyzwania możecie podejmować? Załączniki: Niepotrzebne. Uwagi:Bardzo ważne jest, aby w trakcie podsumowania rozpocząć od wzmocnienia, udzielając pozytywnej informacji zwrotnej. Wyższa Szkoła Nauk Humanistycznych i Dziennikarstwa ul. gen. Tadeusza Kutrzeby 10, 61-719 Poznań tel. 061 66 05 224, fax 061 85 84 362 www.wsnhid.pl 64