PROGRAM - Polskie Towarzystwo Medycyny Sportowej

Transkrypt

program.qxp
2009-06-17
19:29
Page 1
XXVIII ZJAZD NAUKOWY
POLSKIEGO TOWARZYSTWA MEDYCYNY
SPORTOWEJ
CONGRESS OF POLISH SOCIETY OF SPORTS
MEDICINE
AKTYWNOŒÆ RUCHOWA W ZDROWIU
I CHOROBIE
PHYSICAL ACTIVITY IN HEALTH
AND DISEASES
PROGRAM
Program Ramowy – str. 5
Streszczenia – wyst¹pienia ustne – str. 11
Streszczenia – Sesja Plakatowa – str 41
Polskie Towarzystwo Medycyny Sportowej
oraz
Zak³ad Medycyny Sportowej
Katedra Medycyny Sportowej i Zapobiegawczej
Uniwersytet Medyczny w £odzi
Sekcja Rehabilitacji Medycznej Towarzystwa Internistów Polskich
£ódŸ, 25-27.06.2009
www.ptms.org.pl
program.qxp
2009-06-17
19:29
Page 2
Pod Honorowym Patronatem
Miros³awa Drzewieckiego – Ministra Sportu i Turystyki
KOMITET HONOROWY
Jolanta Che³miñska – Wojewoda £ódzki
W³odzimierz Fisiak – Marsza³ek Województwa £ódzkiego
Jerzy Kropiwnicki – Prezydent Miasta £odzi
Piotr Nurowski – Prezes Polskiego Komitetu Olimpijskiego
Konstanty Radziwi³³ – Prezes Naczelnej Izby Lekarskiej
prof. Jerzy Smorawiñski – Konsultant Krajowy w Dziedzinie Medycyny Sportowej
prof. Pawe³ Górski – Rektor Uniwersytetu Medycznego w £odzi
KOMITET NAUKOWY
Przewodnicz¹ca: prof. Anna Jegier
Zastêpca: prof. Tomasz Kostka
Sekretarz naukowy: dr Katarzyna Szmigielska
dr Andrzej Bugajski
dr Andrzej Czamara
prof. Wojciech Drygas
dr Witold Furga³
dr Wojciech Gawroñski
prof. Krzysztof Klukowski
dr Hubert Krysztofiak
dr Henryk Kuñski
prof. Romuald Lewicki
prof. Krystyna Nazar
prof. Jerzy Smorawiñski
dr Zbigniew Szygu³a
dr Wies³aw Tomaszewski
prof. Tadeusz Trzaska
prof. Jerzy Widuchowski
prof. Andrzej Ziemba
KOMITET ORGANIZACYJNY
Przewodnicz¹ca: prof. Anna Jegier
Zastêpca: dr Katarzyna Szmigielska
El¿bieta Balcerek
mgr Miros³awa Bill-Bielecka
dr Barbara Kopff
prof. Tomasz Kostka
mgr Anna Lipert
lek. Aleksandra Marciniak
lek. Pawe³ Mrozek
mgr Ewa Rêbowska
Teresa Stasiak
mgr Paulina Stegliñska
dr Katarzyna Wielemborek-Musia³
SEKRETARIAT NAUKOWY
SEKRETARIAT ORGANIZACYJNY
El¿bieta Balcerek
2
program.qxp
2009-06-17
19:29
Page 3
Szanowni Pañstwo,
Drogie Kole¿anki i Koledzy,
To wielki zaszczyt oraz du¿a satysfakcja goœciæ Pañstwa- cz³onków polskiej rodziny
medycyny sportowej – w £odzi. Tematem naszego tegorocznego Zjazdu jest „Aktywnoœæ
ruchowa w zdrowiu i chorobie”. Jest to temat zgodny z aktualn¹ definicj¹ medycyny sportowej i jej interpretacj¹ przez ekspertów europejskich. Nasze zawodowe œwiêto, jakim jest
kolejny XXVIII Zjazd Polskiego Towarzystwa Medycyny Sportowej, zamyka czteroletni
okres kierowania t¹ dyscyplin¹ medyczn¹ przez Zarz¹d G³ówny PTMS, którego siedzib¹
by³a £ódŸ, a dok³adniej Zak³ad Medycyny Sportowej Uniwersytetu Medycznego w £odzi.
Uniwersytetu, który kszta³ci ok. 8 000 studentów na 15 kierunkach, w tym na kierunku
lekarskim. Dobrze sta³o siê zatem, ¿e rocznicê 85 lat nauczania medycyny sportowej na
Wydzia³ach Lekarskich w Polsce mo¿emy obchodziæ w £odzi. W mieœcie, w którym
nauczanie medycyny sportowej w Akademii Medycznej rozpoczêto w 1975 roku i jest ono
kontynuowane do dzisiaj. Mam nadziejê, ¿e XXVIII Zjazd PTMS pobudzi inicjatywy do
powo³ywania kolejnych placówek medycyny sportowej w Uniwersytetach Medycznych
w Polsce. Skutecznie mog¹ temu pomóc intensywne dzia³ania œrodowisk lekarskich
w Unii Europejskiej w celu uznania medycyny sportowej za specjalizacjê podstawow¹.
W czasie tegorocznego Zjazdu bêdziemy goœciæ naszych Kolegów z krajów europejskich, w tym czynnych uczestników prac w odpowiednich Komisjach Unii Europejskiej oraz
Europejskiej i Œwiatowej Federacji Medycyny Sportowej (EFSMA i FIMS). Tym razem
w naszym ZjeŸdzie bêd¹ braæ udzia³ nasi Koledzy z Europy, którzy, doceniaj¹c rolê
Polski w europejskich i œwiatowych strukturach medycyny sportowej, przyjêli zaproszenie
i postanowili wesprzeæ merytorycznie nasze obrady. Jest to wynik odpowiedniego
postrzegania polskiej medycyny sportowej przez Kolegów z innych krajów i umacniania
siê naszej miêdzynarodowej pozycji. Nale¿y podkreœliæ, ¿e w tej kadencji przedstawiciel
naszego œrodowiska by³ cz³onkiem Zarz¹du Europejskiej Federacji Stowarzyszeñ Medycyny Sportowej (EFSMA).
Ostatnio £ódŸ by³a gospodarzem Zjazdu Polskiego Towarzystwa Medycyny Sportowej
w 1974 roku. W ci¹gu tych ostatnich 35 lat miasto bardzo siê zmieni³o. Chcia³abym bardzo
abyœcie Pañstwo wywieŸli z £odzi nie tylko cenny baga¿ wiedzy naukowej, pozyskali nowe
znajomoœci, ale równie¿ zobaczyli jak nasze miasto zmieni³o siê na korzyœæ i z czego mo¿emy
byæ dumni.
¯yczê Wszystkim udanego pobytu w £odzi
Anna Jegier
Prezes Polskiego Towarzystwa
Medycyny Sportowej
£ódŸ, 25 czerwca 2009 roku
3
program.qxp
2009-06-17
19:28
Page 4
Polskie Towarzystwo Medycyny Sportowej
ma zaszczyt zaprosiæ Pañstwa
na
UROCZYSTE OTWARCIE
XXVIII ZJAZDU POLSKIEGO
TOWARZYSTWA MEDYCYNY
SPORTOWEJ
25.06.2009, czwartek
godzina 16:00
Miejsce uroczystoœci:
£ódŸ
Wydzia³ Prawa i Administracji
Uniwersytetu £ódzkiego
Collegium Iuridicum
ul. Kopciñskiego 8/12
4
program.qxp
2009-06-17
19:28
Page 5
Rejestracja Uczestników 25 czerwca 2009 od godziny 12:00 Uniwersytet £ódzki;
Collegium Iuridicum, £ódŸ ul. Kopciñskiego 8/12
PROGRAM
5
program.qxp
2009-06-17
6
19:28
Page 6
program.qxp
2009-06-17
19:28
Page 7
7
program.qxp
2009-06-17
8
19:28
Page 8
program.qxp
2009-06-17
19:28
Page 9
9
program.qxp
2009-06-17
10
19:28
Page 10
ustne.qxp
2009-06-17
20:06
Page 1
STRESZCZENIA
WYST¥PIENIA USTNE
ustne.qxp
2009-06-17
20:06
Page 2
Uwaga:
Streszczenia prac u³o¿one zosta³y w kolejnoœci ich wyg³aszania – okreœlonej szczegó³owo w Programie Ramowym (str. 5-10).
Z przyczyn niezale¿nych od Komitetów Naukowego i Organizacyjnego, czêœæ streszczeñ
nie mog³a zostaæ zamieszczona w niniejszej publikacji. Organizatorzy przepraszaj¹
Uczestników Zjazdu za zaistnia³¹ sytuacjê.
12
ustne.qxp
2009-06-17
20:06
Page 3
85 LAT NAUCZANIA MEDYCYNY SPORTOWEJ NA WYDZIA£ACH LEKARSKICH
UNIWERSYTETÓW W POLSCE (1924-2009)
Henryk Kuñski
Powo³anie w roku akademickim 1924/25 w Zak³adzie Patologii Ogólnej i Doœwiadczalnej na Wydziale Lekarskim Uniwersytetu Jana Kazimierza we Lwowie, zapocz¹tkowa³o aktualn¹, do czasów wspó³czesnych, tradycjê
dzia³ania placówek naukowo-dydaktycznych formalnie zwi¹zanych z medycyn¹ sportow¹ na Wydzia³ach Lekarskich Uniwersytetów, w pewnym okresie Akademii Medycznych w Polsce. Nauczanie uniwersyteckie medycyny sportowej, niestety w nielicznych uczelniach, obejmowa³o kszta³cenie studentów i lekarzy poprzez proces
czynnego udzia³u w zespo³owych badaniach naukowych, w ten sposób ³¹czono dydaktykê z prac¹ naukow¹.
Zaczê³o siê to wiosn¹ 1924 r. we Lwowie, kiedy to, major kawalerii dr med. W³adys³aw Fuchs-Dybowski
(1892-1969), kierownik Laboratorium Bakteriologicznego i ordynator Oddzia³u Chorób ZakaŸnych w Szpitalu
Okrêgowym we Lwowie, mi³oœnik sportu, w szczególnoœci narciarstwa biegowego, za³o¿y³ Sekcjê sportow¹
wraz z poradni¹ Oddzia³u Lwowskiego Polskiego Towarzystwa Higienicznego. Za³o¿yciel sekcji by³ cz³owiekiem
pe³nym inicjatyw organizacyjnych i badawczych, jak to by³o w wielonarodowym Lwowie. Spolonizowany potomek po³udniowo morawskiego rodu Fuchs-Oulehla i wêgierki z d. Dolenszky, ziêæ wybitnego polskiego antropologa i zoologa, lekarza z wykszta³cenia, profesora Benedykta Dybowskiego (1833-1930), przez którego zosta³ usynowiony, przyjmuj¹c w 1925 r. nazwisko Dybowski. Po powrocie z wyjazdu studyjnego na Igrzyskach
Olimpijskich w Pary¿u (1924), przejêty myœl¹ naukowego podejœcia do lekarskiego przygotowania polskich
sportowców, pozyska³ zrozumienie i protektorat u profesora Mariana Franke (1877-1944), kierownika Zak³adu
Patologii Ogólnej i Doœwiadczalnej na Wydziale Lekarskim Uniwersytetu Jana Kazimierza we Lwowie, dla powo³ania w r. akad. 1924/25, w strukturach Zak³adu, z wykorzystywaniem pomieszczeñ i aparatury pomiarowej,
Pracowni Sportowo-Lekarskiej. Kierownikiem Pracowni zosta³ dr W³adys³aw Fuchs-Dybowski, jako asystent wolontariusz. Cele Pracowni, sposoby badañ i wstêpne wyniki przedstawi³ podczas obrad XII Zjazdu Lekarzy
i Przyrodników Polskich w roku 1925 w Warszawie [1].
Piêcioletni dorobek naukowy i dydaktyczny Pracowni, w zakresie standardu badañ sportowo-lekarskich
i kszta³cenia lekarzy dla potrzeb wychowania fizycznego i sportu stanowi³ wzorzec do zaprogramowania pañstwowego systemu poradnictwa sportowo-lekarskiego, standardów badania i kszta³cenia lekarzy sportowych
w Polsce [2]. Kierownik Pracowni problem ten referowa³ na kwietniowym posiedzeniu Rady Naukowej Wychowania Fizycznego w 1928 r. W sierpniu tego samego roku by³ autorem referatu programowego, dotycz¹cego
projektu ujednolicenia badañ lekarskich dla celów wychowania fizycznego i sportu, na pierwszym Kongresie Naukowym AIMS/FIMS w Amsterdamie [3]. Pracownia jako placówka naukowa, póŸniej wspó³pracuj¹c z Poradni¹
Sportowo-Lekarsk¹ przy Okrêgowym Oœrodku WF we Lwowie, istnia³a do wybuchu wojny w 1939 r. Lwowskie
œrodowisko sportowo-lekarskie, wspó³organizowa³o pierwszy Zjazd Polskich Lekarzy Sportowych i powo³anie
Stowarzyszenia Lekarzy Sportowych w lutym 1937 r. w Worochcie.
W tym niezwyk³ym, w rozwoju medycyny sportowej w Polsce, roku 1928, w wyniku szeregu sprzyjaj¹cych
okolicznoœci, m.in. zaawansowanego dorobku naukowego dr Eleonory Reicher (1884-1973) i dr. W³odzimierza
Missiuro (1892-1967) i mo¿liwoœci dofinansowania ich badañ przez czynniki pañstwowe oraz pozyskania protektoratu wybitnych profesorów Wydzia³u Lekarskiego na Uniwersytecie Warszawskim powo³ano dwie placówki naukowo-dydaktyczne [4]. Pierwsza to Poradnia Kliniczna Wychowania Fizycznego, z dr Eleonor¹ Reicher
jako kierownikiem, przy II Klinice Chorób Wewnêtrznych, pod dyrekcj¹ profesora Witolda Or³owskiego (18741966). Druga, to Pracowania Fizjologiczna Wychowania Fizycznego i Sportu, z dr. W³odzimierzem Missiuro jako kierownikiem, przy Zak³adzie Fizjologii, pod dyrekcj¹ profesora Franciszka Czubalskiego (1885-1965).
Od 1931 r. dzia³a³ niezwykle prê¿ny funkcjonalny oœrodek naukowy, pod wspólnym kierownictwem dr. W³odzimierza Missiuro, obejmuj¹cy Pracowniê w Zak³adzie Fizjologii Uniwersytetu Warszawskiego, Zak³ad Fizjologii
Centralnego Instytutu Wychowania Fizycznego (od 1938 r. Akademii Wychowania Fizycznego) i Pracowniê Doœwiadczaln¹ Rady Naukowej Wychowania Fizycznego. Obie placówki, dzia³aj¹ce do wybuchu wojny w 1939 r.,
mia³y du¿y dorobek naukowy i dydaktyczny, szczególnie ta druga w kszta³ceniu lekarzy wojskowych, podchor¹¿ych Centrum Wyszkolenia Sanitarnego, studiuj¹cych na Wydziale Lekarskim Uniwersytetu Warszawskiego
i lekarzy odbywaj¹cych obowi¹zkow¹ s³u¿bê wojskow¹. Traumatologia sportowa na poziomie uniwersyteckim
by³a rozwijana w II Klinice Chirurgicznej Wydzia³u Lekarskiego Uniwersytetu Józefa Pi³sudskiego w Warszawie,
pod dyrekcj¹ profesora Adolfa Wojciechowskiego (1886- po 1946). Przy Klinice w grudniu 1936 r. uruchomiono
uniwersyteck¹ Poradniê Sportowo-Chirurgiczn¹ [5]. Dorobek placówki zaprezentowano podczas Drugiego Zjazdu Naukowego Stowarzyszenia Lekarzy Sportowych w Zakopanem w 1939 r.
W ramach Studium Wychowania Fizycznego Wydzia³u Lekarskiego Uniwersytetu Poznañskiego w latach trzydziestych XX wieku organizowano Kursy medycyny szkolnej i sportowej dla studentów medycyny [6]. Ideê tê w innej formie, przez dziesi¹tki lat rozwija³ na Akademii Medycznej w Poznaniu profesor Eligiusz Preisler (1908-2008).
13
ustne.qxp
2009-06-17
20:06
Page 4
W dwa lata po zakoñczeniu Drugiej Wojny Œwiatowej, ówczesny dr Eligiusz Preisler, zosta³ powo³any na stanowisko kierownika Przyklinicznego Zespo³u Fizjologii Klinicznej i Medycyny Sportu, powsta³ego m.in. z przeniesionej, po porozumieniu profesorów Eugeniusza Piaseckiego (1872-1947) i Jana Roguskiego (1900-1971),
ze Studium Wychowania Fizycznego Pracowni Fizjologii Stosowanej i Medycyny Sportu do II Kliniki Chorób Wewnêtrznych Wydzia³u Lekarskiego Uniwersytetu Poznañskiego. Kolejne zmiany organizacyjne doprowadzi³y, ¿e
na bazie tego Zespo³u, w 1958 r. powo³ano na Wydziale Lekarskim Akademii Medycznej w Poznaniu, Katedrê
Medycyny Sportu. Kierownik Katedry prof. Eligiusz Preisler od lat by³ opiekunem Studenckiego Ko³a Fizjologii
Stosowanej i Medycyny Sportu. Kursy fizjologii wysi³ku fizycznego i medycyny sportowej, po³¹czone z atrakcyjnym programem sportowym, organizowane przez Katedrê przy wspó³udziale samorz¹du studenckiego, by³y
unikaln¹ i wzorcow¹ dzia³alnoœci¹ szkoleniowo-wychowawcz¹. W latach 1972-1973 zespó³ pracowników Katedry wraz z wyposa¿eniem zostaje w³¹czony do Zak³adu Fizjologii Cz³owieka. Dorobek wieloletniej dzia³alnoœci
zespo³u dydaktycznego i naukowego, kierowanego od 1945 do 1978 r. przez profesora Eligiusza Preislera, dotyczy³ metodyki badañ czynnoœciowych uk³adu kr¹¿enia, kryteriów diagnostycznych badañ biochemicznych
w ocenie wytrenowania, efektów zwiêkszonej aktywnoœci ruchowej w umacnianiu zdrowia m³odzie¿y akademickiej, profilaktyki hipokinezji osób doros³ych i starszych, wybranych problemów medycyny pracy [7].
W Warszawie, 1 IX 1953 r., na bazie kadrowej i sprzêtowej I Kliniki Chorób Wewnêtrznych Akademii Medycznej, kierowanej przez profesora Andrzeja Biernackiego (1903-1963) i od 1963 r. profesora Tadeusza Or³owskiego, uruchomiono Klinikê Zdrowego Cz³owieka Instytutu Naukowego Kultury Fizycznej. Przez blisko 20 lat
Klinika wspó³pracuj¹c z Centraln¹ Przychodni¹ Sportowo-Lekarsk¹, by³a baz¹ szkolenia lekarzy specjalizuj¹cych siê w medycynie sportowej oraz realizacji kompleksowych badañ naukowych [8,9].
W latach osiemdziesi¹tych, w kierowanej przez profesora Artura Dziaka Klinice Ortopedycznej II Wydzia³u
Lekarskiego w Akademii Medycznej w Warszawie, we wspó³pracy z Centraln¹ Przychodni¹ Sportowo-Lekarsk¹,
dzia³a³ funkcjonalny Oœrodek Leczenia Urazów Sportowych.
Równolegle w latach 1980-2002 w Zak³adzie Medycyny Sportowej, kierowanym przez profesora Romualda
Lewickiego, realizowany by³ program kszta³cenia podchor¹¿ych Wojskowej Akademii Medycznej.
W po³owie lat siedemdziesi¹tych XX wieku w Akademii Medycznej w £odzi wprowadzono pakiet zajêæ seminaryjnych i æwiczeñ praktycznych z medycyny sportowej, w bloku zajêæ z chorób wewnêtrznych studentów V roku Wydzia³u Lekarskiego. Twórc¹ programu nauczania by³ dr Henryk Kuñski, organizator i pierwszy kierownik utworzonej 1 X 1975 r. w strukturze Instytutu Medycyny Wewnêtrznej Pracowni Medycyny Sportowej.
Dyrektor Instytutu, profesor Jerzy Ro¿niecki (1929-2007), by³ wychowawc¹ i dalej protektorem du¿ej grupy samodzielnych pracowników nauki, pe³en ¿yczliwoœci dla poczynañ Pracowni. Aktywnymi rzecznikami powo³ania
i dalszego rozwoju Pracowni byli ówczeœni prorektorzy Akademii Medycznej: profesor Henryk Rafalski i profesor Janusz Indulski (1930-1999). Pracownia przez 23 lata, do 1998 r. umiejscowiona by³a w lokalu Wojewódzkiej Przychodni Sportowo-Lekarskiej w £odzi. Od 1993 r. zajêcia z medycyny sportowej sta³y siê integraln¹ czêœci¹ programu nauczania studentów VI roku Wydzia³u Lekarskiego z medycyny zapobiegawczej [10].
Po kolejnych przekszta³ceniach organizacyjnych i zmianach lokalowych, w 2002 r. utworzono w strukturach
kierowanej przez profesora Wojciecha Drygasa Katedry Medycyny Spo³ecznej i Zapobiegawczej w Uniwersytecie Medycznym w £odzi, Zak³ad Medycyny Sportowej kierowany przez profesor Annê Jegier. W najnowszym
programie nauczania eksponuje siê szczególne korzyœci zdrowotne wynikaj¹ce z systematycznego treningu
zdrowotnego, rolê wysi³ku fizycznego w prewencji chorób przewlek³ych oraz rehabilitacji kardiologicznej. Studenci maj¹ okazjê poznaæ osobiœcie i uczestniczyæ w programie badañ profilaktycznych, jakiemu poddawani s¹
podopieczni Poradni Zdrowego Cz³owieka. Od kilku lat w podobnym programie zajêæ uczestnicz¹ tak¿e studenci Wydzia³u Lekarsko-Wojskowego, Wydzia³u Nauk o Zdrowiu i Wydzia³u Fizjoterapii. Wieloletnie personalne
i naukowe zwi¹zki profesora Tomasza Kostki z Pracowni¹, póŸniej z Zak³adem Medycyny Zapobiegawczej, ³¹cz¹ zainteresowania kierowanej przez niego Kliniki Geriatrii UM w £odzi z medycyn¹ sportow¹.
Przedstawiony zarys 85-lecia tradycji jednego z nurtów w dziejach medycyny sportowej w Polsce, z perspektywy historycznej mo¿e byæ uwa¿any za chlubê w rozwoju wspó³czesnej medycyny sportowej w Polsce.
W zamyœle autora i organizatorów Zjazdu ma s³u¿yæ pobudzeniu inicjatywy do powo³ywania placówek medycyny sportowej w Uniwersytetach Medycznych. Sprzyjaæ temu mo¿e proces starañ œrodowisk sportowo-lekarskich
w Unii Europejskiej w kierunku uznania medycyny sportowej za specjalizacjê podstawow¹.
14
ustne.qxp
2009-06-17
20:06
Page 5
TOLERANCJA WYSI£KU W PROCESIE TRENINGU – ZMIAN ADAPTACYJNYCH
USTROJU
Krzysztof Klukowski
Katedra Fizjoterapii Wydzia³u Rehabilitacji, AWF J. Pi³sudskiego, Warszawa
Wy¿sza Szko³a Pu³awska, Pu³awy
W œwietle funkcjonuj¹cych definicji z zakresu fizjologii wysi³ku – tolerancja wysi³kowa u ludzi zdrowych (sportowców) zale¿y od tych samych czynników co wydolnoœæ fizyczna. Przy czym tolerancja wysi³kowa oznacza zdolnoœæ do kontynuowania pracy fizycznej w warunkach zaburzonej homeostazy ustroju (wzrastaj¹ce obci¹¿enia, d³ugi czas pracy, zmiana warunków zewnêtrznych i/lub wewnêtrznych). Dotyczy to zarówno wysi³ków
ci¹g³ych o wzrastaj¹cej intensywnoœci, jak i d³ugotrwa³ych wysi³ków przerywanych (np. gry zespo³owe). W procesie treningu fizycznego, który zwi¹zany jest z procesami adaptacji ustroju do zwiêkszaj¹cych siê obci¹¿eñ wysi³kowych, znaczenie tolerancji wzrasta w nietypowych warunkach. Dotyczy to wysi³ków wykonywanych w warunkach
niedotlenienia wysokoœciowego, wysokiej temperatury otoczenia, a tak¿e w stanach chorobowych oraz stanach
roztrenowania (hipokinezji). Podczas wykonywania pracy fizycznej o intensywnoœci powy¿ej progu anaerobowego,
tolerancja wysi³kowa ³¹czy siê z zagadnieniami wytrzyma³oœci wysi³kowej. W tym przypadku znaczn¹ rolê odgrywaj¹ czynniki wolicjonalne (mo¿liwoœæ kontynuowania pracy pomimo narastaj¹cego zmêczenia). St¹d miar¹ poziomu tolerancji wysi³kowej mo¿e byæ dziesiêciostopniowa skala uci¹¿liwoœci pracy podana przez Borga. Z uwagi
na wystêpuj¹ce rozbie¿noœci terminologiczne i interpretacyjne, istnieje koniecznoœæ ujednolicenia niektórych definicji fizjologicznych, a tak¿e ustalenia pogl¹dów na temat zagadnieñ tolerancji. Dotyczy to poprawnego stosowania
terminów, wyboru adekwatnych wskaŸników fizjologicznych, a tak¿e w³aœciwych sposobów oceny.
EXERCISE TOLERANCE IN THE COURSE OF TRAINING AND ADAPTIVE
CHANGES IN THE BODY
Krzysztof Klukowski
Faculty of Rehabilitation, The Jozef Pilsudski University of Physical Education in Warsaw
In the light of definitions related to exercise physiology, exercise tolerance in healthy individuals (athletes)
depends on the same factors, which are responsible for physical capacity. It should be emphasized that exercise tolerance is an ability to continue physical exercise under conditions of disturbed body homeostasis (increasing load, long duration of exercise, changes in external and/or internal conditions). This refers both to continuous effort of growing intensity and to long-lasting interrupted effort (e. g. team games). In the process of physical training, which is associated with body adaptation to increasing effort load, the significance of tolerance increases under atypical conditions. This concerns effort performed under conditions of high altitude hypoxia and
high ambient temperature, as well as in various conditions or after training interruption (hypokinesis). While performing physical exercise of the intensity exceeding the anaerobic threshold, exercise tolerance is connected
with the issue of effort endurance. In this case, volitional factors play a role (capability of exercise continuation
despite growing fatigue). Therefore, the level of exercise tolerance can be measured using a 10-grade Borg's
scale. Due to the discrepancies in terminology and interpretation, it is necessary to uniformize some physiological definitions and to establish the appoaches to the issues of tolerance. This concerns correct terminology, selection of adequate physiological indices and accurate methods of evaluation.
TOLERANCJA WYSI£KU W NIEDOTLENIENIU WYSOKOŒCIOWYM
Zbigniew Jethon
Wy¿sza Szko³a Fizjoterapii we Wroc³awiu i Pañstwowa Wy¿sza Szko³a Zawodowa w Legnicy
Wychodz¹c z za³o¿enia, ¿e wysi³ek fizyczny jest specyficznym stresem, mo¿na zdolnoœæ wysi³kow¹ traktowaæ jako formê tolerancji wystêpuj¹cych zaburzeñ homeostazy. Potwierdza to analiza zmian wewn¹trzustrojowych, które wskazuj¹ – obok intensyfikacji procesów pokrywaj¹cych zapotrzebowanie wysi³kowe – na wzmo¿enie oddzia³ywañ osi neurohormonalnych typowych dla stresu. W warunkach niedotlenienia wysokoœciowego
efekty pracy fizycznej s¹ modyfikowane oddzia³ywaniami stresorów œrodowiskowych, wœród których g³ówn¹ rolê przypisuje siê obni¿onemu cpO2 w powietrzu atmosferycznym. Nale¿y jednak podkreœliæ, ¿e inne czynniki œrodowiska, jak obni¿one ciœnienie, wilgotnoœæ i temperatura powietrza, oraz podwy¿szone oddzia³ywanie promie-
15
ustne.qxp
2009-06-17
20:06
Page 6
niowania s³onecznego, g³ównie czêœci ultrafioletowej, maj¹ tak¿e wartoœæ modyfikuj¹c¹. Tolerancja tych czynników oraz mo¿liwoœæ wykonywania pracy fizycznej zale¿¹ ponadto od stopnia aklimatyzacji oraz poziomu i rodzaju adaptacji wysi³kowej. Ju¿ w warunkach spoczynkowych podwy¿sza siê czêstoœæ skurczu serca, skojarzona z przesuniêciem wody poza ³o¿ysko naczyniowe oraz podwy¿szeniem stê¿enia erytropoetyny w osoczu. Zapocz¹tkowuje to szereg dalszych reakcji w celu zwiêkszenia pojemnoœci tlenowej krwi. Stymulacja chemoreceptorów obwodowych prowadzi do wzmo¿enia wentylacji p³uc. Powstaje skurcz naczyñ krwionoœnych w kr¹¿eniu
p³ucnym, daj¹c obraz nadciœnienia têtniczego jako odpowiedŸ na zamkniêcie têtniczych kana³ów potasowych
oraz stymulacjê genow¹ endoteliny, syntazy NO, czynników wzrostowych i innych. Podczas wysi³ku fizycznego
stwierdza siê w tych warunkach przede wszystkim obni¿enie objêtoœci wyrzutowej serca i zmniejszenie ró¿nicy
têtniczo-¿ylnej tlenu, daj¹c redukcjê VO2max i zmiany w kinetyce poboru tlenu. Jest zagadnieniem niewyjaœnionym,
czy powstaj¹ce równolegle obni¿enie mocy maksymalnej miêœni szkieletowych i zak³ócenie rekrutacji w³ókien
miêœniowych s¹ przyczyn¹ tych zmian. Analiza mechanizmów podtrzymuj¹cych tolerancjê wysi³kow¹ wskazuje
na ró¿nokierunkowoœæ zmian, co mo¿e t³umaczyæ ró¿nice w wynikach oceny jej efektywnoœci.
EXERCISE TOLERANCE IN HIGH ALTITUDE HYPOXIA
Zbigniew Jethon
University College of Physiotherapy in Wroclaw and The Witelon State College of Vocational Education
in Legnica
If we assume that physical work is a specific sort of stress, exercise capacity may be regarded a form of tolerance of the occurring homeostasis disorders. This is confirmed by the analysis of intraorganic changes indicating, apart from intensification of the processes covering effort demand, the enhanced effect of stress – specific neurohormonal axes. Under conditions of high altitude hypoxia, the effects of physical work are modified
by the effects of environmental stressors with the main role attributed to the decreased cpO2 in the atmospheric air. It should be stressed however, that other environmental factors, such as decreased pressure, humidity
and air temperature, and the increased effect of solar, especially ultraviolet radiation, also have a modifying potential. The tolerance of these factors and the capability of physical work performance also depend on acclimatization, as well as on the level and kind of exercise adaptation. Still under resting conditions the increase occurs in heart rate, associated with water shift beyond the vascular bed and the increase in plasma erythropoietin. This activates a series of further responses in order to increase blood oxygen volume. Stimulation of peripheral chemoreceptors leads to increased ventilation of the lungs. The blood vessels contract in pulmonary circulation causing arterial hypertension as a response to closure of arterial potassium channels and gene stimulation of endothelin, NO synthase, growth factors and other factors. Physical effort under such conditions causes mainly the decrease in stroke volume and reduction of arterial-venous oxygen difference, resulting in VO2max
reduction and changes in oxygen uptake kinetics. It is still unclear whether a simultaneous decrease in the maximal strength of skeletal muscles and the disturbed recruitment of muscular fibres contribute to those changes.
Analysis of the mechanisms supporting exercise tolerance indicates multidirectional changes, which may explain the differences in the results of evaluation of its effectiveness.
TOLERANCJA WYSI£KU W WYSOKIEJ TEMPERATURZE OTOCZENIA
Aleksander Tyka
Instytut Fizjologii Cz³owieka, Zak³ad Fizjologii i Biochemii, Akademia Wychowania Fizycznego im. Bronis³awa
Czecha w Krakowie
W fizjologii pracy definiowanie niektórych pojêæ nastrêcza teoretykom wiele trudnoœci. Dobitnym tego przyk³adem jest brak jednoznacznej definicji „wydolnoœci fizycznej”, mimo ¿e w ostatnich 30 latach podejmowano
liczne próby w tym zakresie. Trudnoœci napotyka siê równie¿ ze zdefiniowaniem pojêcia „tolerancja wysi³ku fizycznego w wysokiej temperaturze”.
Zdaniem autora jest to „zdolnoœæ organizmu do wykonywania wysi³ków fizycznych o ró¿nej intensywnoœci
w gor¹cym œrodowisku, w których fizjologiczn¹ granic¹ tolerancji jest próg zaburzeñ homeostazy cieplnej. Jego
przekroczenie podczas pracy fizycznej prowadzi do dezorganizacji fizjologicznych reakcji adaptacyjnych ustroju. Miar¹ tolerancji wysi³kowej jest wielkoœæ mocy po przekroczeniu której, na skutek pogorszenia siê sprawnoœci funkcji narz¹dów wewnêtrznych, zaczynaj¹ siê rozwijaæ dynamicznie procesy zmêczenia prowadz¹ce w prostej linii do przerwania pracy”. Podczas jej wykonywania, oko³o 70-80% ca³ej wydatkowanej energii uwalniane
jest w postaci ciep³a, które stanowi endogenny stresor termiczny.
16
ustne.qxp
2009-06-17
20:06
Page 7
Wp³yw temperatury na metabolizm spoczynkowy i wysi³kowy organizmu cz³owieka jest rozleg³y. Silna wspó³zale¿noœæ pomiêdzy temperatur¹ cia³a a metabolizmem miêœniowym zosta³a ju¿ doœæ dawno opisana przez
Bartera. Sugeruje on istnienie selektywnego wp³ywu ciep³a na udzia³ w pracy miêœniowej szybkich i wolnych
motoneuronów. Wp³yw podwy¿szonej temperatury na kszta³towanie siê parametrów kr¹¿eniowo-oddechowych
i metaboliczne zmienne oraz na wielkoœæ generowanej mocy jest znacz¹cy. Wynika to przede wszystkim z faktu, ¿e wy¿sza temperatura wnêtrza cia³a i miêœni szkieletowych zwiêksza w skurczach udzia³ szybkich motoneuronów II-typu IIa i IIx, co poci¹ga za sob¹ gwa³towny wzrost stê¿enia mleczanu we krwi. Przyczynia siê ona
równie¿ do istotnego obni¿enia mocy na progu mleczanowym (Tyka i wsp.).
EXERCISE TOLERANCE IN EXPOSURE TO HIGH AMBIENT TEMPERATURE
Aleksander Tyka
Institute of Human Physiology, Department of Physiology and Biochemistry, University School of Physical
Education in Krakow
Theorists encounter a lot of problems with defining some terms from occupational physiology. This is reflected by the lack of an unanimous definition of „physical capacity”, although during the last three decades numerous attempts have been made to develop such a definition. It is also difficult to define the notion „tolerance to
physical effort in exposure to high temperature”.
According to the author it is „the ability of the human body to perform physical effort of different intensity in
exposure to high temperature with the threshold of thermal homeostasis disorders as physiological tolerance limit. Exceeding this limit while performing physical effort results in the disarray of adaptive physiological responses of the human body. Exercise tolerance can be measured based on the amount of power, which, when exceeded due to inner organ function deterioration, results in the development of dynamic processes of fatigue leading directly to „exercise interruption”. During physical effort about 70-80% of the entire energy expenditure is
released in a form of heat being an endogenous thermal stressor.
The effect of temperature on resting and exercise metabolism of the human body is vast. A strong correlation
between the body temperature and muscle metabolism was long ago described by Barter. He suggests selective
effect of heat on the role of fast and slow motor neurons on muscle work. The effect of elevated temperature on circulatory – respiratory parameter formation, metabolic variables and the amount of generated power is significant.
This results mainly from the fact that a higher temperature inside the body and in skeletal muscles during contractions enhances the role of fast motor neurons II of IIa and IIx type, which entails a rapid increase in blood lactate
concentration. It also contributes to significant decrease in power on the lactate threshold (Tyka et al.)
TOLERANCJA WYSI£KU W ZDROWIU I CHOROBIE
Krystyna Nazar
Instytut Medycyny Doœwiadczalnej i Klinicznej im. Miros³awa Mossakowskiego, PAN, Warszawa
Tolerancja wysi³kowa oznacza zdolnoœæ do pokonywania ró¿nego typu obci¹¿eñ fizycznych bez g³êbszych zaburzeñ homeostazy, pojawienia siê objawów lub zmian patologicznych b¹dŸ odczucia zmêczenia zmuszaj¹cego
do przerwania pracy. W przypadku wysi³ków dynamicznych aerobowych miar¹ tolerancji jest najwiêksze obci¹¿enie
pokonywane w ten sposób przez co najmniej 15-20 min. U ludzi zdrowych maksymalny pobór tlenu mo¿e pos³u¿yæ
do przewidywania tolerancji wysi³kowej. Wiêksze znaczenie ma jednak wyznaczenie wskaŸników, takich jak: próg
anaerobowy, stanowi¹cy granicê miêdzy obci¹¿eniem umiarkowanym a ciê¿kim, i moc krytyczna, czyli najwiêksze
obci¹¿enie, przy którym utrzymywane mo¿e byæ sta³e stê¿enie kwasu mlekowego we krwi i pobór tlenu odpowiadaj¹cy zapotrzebowaniu. Obci¹¿enia powy¿ej mocy krytycznej okreœlane s¹ jako bardzo ciê¿kie i czas ich wykonywania na ogó³ nie przekracza kilku minut. Przekroczenie progu anaerobowego, a zw³aszcza mocy krytycznej zaledwie
o kilka procent, pogarsza istotnie tolerancjê wysi³ku w stosunku do obci¹¿eñ progowych.
U ludzi chorych okreœlenie tolerancji wysi³kowej nie jest w pe³ni mo¿liwe w oparciu o zwyk³y test wysi³kowy
o wzrastaj¹cej intensywnoœci, chocia¿ wyznaczyæ mo¿na zakres obci¹¿eñ dobrze tolerowanych podczas wysi³ku krótkotrwa³ego. Przy d³u¿szym wykonywaniu pracy pozostaje jednak mo¿liwoœæ wyst¹pienia objawów lub
zmian patologicznych, np. bólu wieñcowego, bólu koñczyn dolnych, dusznoœci, sinicy, nieprawid³owoœci w zapisie EKG, wzrostu ciœnienia têtniczego powy¿ej dopuszczalnego limitu itp. W celu doboru obci¹¿eñ w treningu
rehabilitacyjnym osób chorych, czêsto niezbêdne wydaje siê podejœcie indywidualne ³¹cz¹ce standardowy test
ergospirometryczny (uwzglêdniaj¹cy wyznaczenie progu anaerobowego) oraz monitorowanie wybranych wskaŸników w czasie d³u¿ej trwaj¹cego wysi³ku.
17
ustne.qxp
2009-06-17
20:06
Page 8
EXERCISE TOLERANCE IN HEALTHY AND ILL INDIVIDUALS
Krystyna Nazar
Mossakowski Medical Research Centre, Polish Academy of Sciences in Warsaw
Exercise tolerance is an ability to sustain different kinds of physical load without more substantial disorders
of homeostasis disorders, development of pathological signs or symptoms, pathological changes or the fatigue
feeling of fatigue forcing an individual to stop working. performance interruption. In case of dynamic aerobic
exercise, the measure of tolerance is measured based on the highest load, overcome which can be sustained
for at least 15-20 minutes. In healthy individuals, maximal oxygen uptake (VO2max) may be used for exercise tolerance prediction. However, it is more important to determine such indices as anaerobic threshold being the
borderline between moderate and substantial heavy load and critical power, namely the highest load with blood lactate concentration maintained at a constant level and oxygen uptake corresponding to the demand for
oxygen. The load exceeding critical power is considered substantial severe and its duration generally does not
exceed several hours min. Exceeding the anaerobic threshold and particularly, critical power already by only several percent significantly deteriorates exercise tolerance as related compared to the threshold load.
In patients, it is impossible to determine exercise tolerance based on a simple exercise test of growing increasing
intensity, although we may determine the range of a well tolerated load during short-lasting effort. With longer exercise performance, patients are likely to develop symptoms or pathological changes, e. g. coronary (chest) pain, lower limb pain, shortness of breath, cyanosis, abnormalities in ECG record, arterial blood pressure elevation above
the accepted limit etc. In order to select load during for rehabilitation training of patients, it often seems necessary to
develop an individual approach combining a standard ergospirometric test (considering including determination of
anaerobic threshold) and monitoring of selected indices during a long lasting exercise.
TOLERANCJA TRENINGU ZDROWOTNEGO OSÓB DOROS£YCH
Henryk Kuñski
Wy¿sza Szko³a Pedagogiczna w £odzi
W praktyce trening zdrowotny sprowadza siê do regularnych æwiczeñ, o dominacji wysi³ków wytrzyma³oœciowych, realizowanych wg ogólnych zasad prakseologicznych jako system ABS (æwiczenia akceptowalne, bezpieczne, skuteczne). Trening jest prowadzony indywidualnie lub w niewielkich grupach, a trenuj¹cy zdani s¹
na samoobserwacjê reakcji organizmu na wysi³ki treningowe œwiadomi, ¿e granicê tolerancji prawid³owej stanowi moment pojawiania siê objawów upoœledzenia funkcji obci¹¿onych wysi³kiem narz¹dów.
Celem doniesienia jest zestawienie wskaŸników samooceny tolerancji granicznej procesu treningu zdrowotnego osób doros³ych na tle dwu-, trzydniowego mikrocyklu: wysi³ek fizyczny-zmêczenie-restytucja powysi³kowa,
z myœl¹ o ich przydatnoœci dla bezpieczeñstwa zdrowotnego æwicz¹cych, w tym doborze i bie¿¹cej modyfikacji
programu æwiczeñ, maj¹cego prowadziæ do ich prozdrowotnej skutecznoœci.
Podstaw¹ dla doboru wskaŸników tolerancji i sposobu ich analizy s¹ fizjologiczne mechanizmy procesów
zmêczenia i restytucji powysi³kowej. Ma tu zastosowania koncepcja Hilla, przenosz¹ca g³ówny ciê¿ar w interpretacji procesów wysi³ku fizycznego na zjawisko restytucji. W œwietle tej koncepcji, uzupe³nionej w póŸniejszych latach rozwoju badañ nad regulacj¹ hormonaln¹ i wp³ywem czynników emocjonalnych, zasadnicz¹ spraw¹ wypoczynku jest wyrównanie powstaj¹cego podczas wysi³ku niedoboru tlenowego i zaburzeñ homeostazy
metabolicznej i elektrolitowej. W przebiegu restytucji wyró¿nia siê trzy fazy: szybk¹ (natychmiast po wysi³ku),
woln¹ (do kilku godzin) i ultra woln¹ (do kilkudziesiêciu godzin). St¹d w praktyce samooceny tolerancji, zgodnie z przes³ankami teoretycznymi, pomiar nale¿y wykonaæ i zanalizowaæ w fazie bie¿¹cego wysi³ku, w 3-5 min
po wysi³ku, po 1-2 godzin wypoczynku i po 24-48 godzinach miêdzy treningami.
Dostêpnymi w samoocenie tolerancji treningu pomiarami o uznanej wartoœci diagnostycznej s¹ mierzalne
iloœciowo: czêstoœæ oddechu, czêstoœæ têtna; mierzalne jakoœciowo: ból trzewny (klatki piersiowej i jego promieniowanie), ból z narz¹du ruchu, odczucie dusznoœci wysi³kowej, odczucie zmêczenia miêœniowego, potliwoœæ,
objawy wegetatywne, znu¿enie psychologiczno-motywacyjne.
Objawami tolerancji granicznej w fazie bie¿¹cego treningu s¹: dokuczliwy ból w klatce piersiowej i jego promieniowanie, nietolerowana psychicznie dusznoœæ wysi³kowa, utrzymuj¹cy siê (mimo zaprzestania æwiczeñ) ból
z narz¹du ruchu, gwa³towne pocenie siê poni¿ej pasa, ostre zaburzenia wegetatywne. Istniej¹ dane teoretyczne i empiryczne na du¿¹ wspó³zale¿noœæ rytmu oddechowego i rytmu serca podczas wysi³ku u osób przeciêtnie zdrowych. Dlatego te¿, w bie¿¹cej kontroli tolerancji wysi³kowej, wykorzystywana jest obserwacja rytmu oddechowego, np. w czasie ¿wawego chodu lub truchtu. Na zbilansowanie zapotrzebowania i poboru tlenu wska-
18
ustne.qxp
2009-06-17
20:06
Page 9
zuje utrzymywanie siê rytmu 3:4 na wdech i wydech u osób m³odszych i 2:3 u starszych. Nag³e przyspieszenie
rytmu mo¿e wskazywaæ na narastanie d³ugu tlenowego.
W fazie szybkiej, natychmiast po treningu, najwiêksz¹ wartoœæ diagnostyczn¹ ma pomiar restytucji czêstoœci têtna w 3-5 minucie. W ocenie restytucji têtna stosujemy wzorzec indywidualny, uwzglêdniaj¹cy stan tzw.
wytrenowania, wiek, intensywnoœæ i czasu trwania treningu. Wzorzec taki æwicz¹cy wyznaczy dla siebie przez
samoobserwacjê treningu, który uzna za optymalny dla siebie.
W fazie wolnej, wg danych wynikaj¹cych z badañ nad restytucj¹ powysi³kow¹, trwaj¹cej do 2 godzin, za objawy tolerancji w¹tpliwej nale¿y przyj¹æ: utrzymuj¹ce siê znaczne zmêczenie ogólne, obojêtnoœæ psychiczn¹
i przyspieszenie têtna przekraczaj¹ce 10-20 uderzeñ na minutê ponad indywidualne wartoœci w spoczynku, nasilanie siê dusznoœci przy niewielkich wysi³kach si³owych.
W fazie ultra wolnej, miêdzy treningami, objawami tolerancji wymagaj¹cej zastanowienia s¹ objawy ogólnego znu¿enia utrzymuj¹ce siê ponad 2 godziny po treningu, obojêtnoœæ wobec kontynuowania programu treningowego, zaburzenia w zasypianiu w nocy, nieznaczne os³abienie apetytu, utrzymuj¹ce siê przyspieszenie têtna spoczynkowego, izolowane bóle œciêgnowe i wiêzad³owe, lokalne zmêczenie miêœniowe utrzymuj¹ce siê ponad 24-28 godzin, w zale¿noœci od obci¹¿enia ostatnimi treningami. Stany emocjonalne najczêœciej zmniejszaj¹
indywidualn¹ zmêczalnoœæ w tej fazie restytucji, co wi¹¿ê siê m.in. z tonizuj¹cym dzia³aniem neurohormonów.
TOLERANCE TO HEALTH-RELATED FITNESS TRAINING IN ADULTS
Henryk Kuñski
Wy¿sza Szko³a Pedagogiczna w £odzi
In practice, health-related fitness training involves regular performance of exercises with predominant aerobic endurance, carried out based on general praxeologic rules as an ASE system (acceptable, safe and effective exercises). The training is carried out individually or in small groups and the trainees have to monitor their
body responses to training effort, being conscious that the limit of normal tolerance is indicated by the moment
when functional impairment of organs subjected to load is developed.
The goal of the report is to compare the indices of borderline tolerance self evaluation in health-related fitness training in adults within a two – three day microcycle: physical effort – fatigue – post-exercise restitution,
as for their usefulness for safety of the trainees in order to develop successful pro-health effects.
Physiological mechanism of fatigue and post exercise restitution processes are the base for selection of tolerance indices and the tool employed for the analysis. Here, Hill's concept is essential, stressing mainly the role of restitution phenomenon in the interpretation of processes involving physical effort. In the light of this concept, enriched later by the results of studies on hormonal regulation and the effect of emotional factors, during
rest it is essential to equalize oxygen deficit as well as to compensaten disorders of metabolic and electrolyte
homeostasis due to physical effort. Restitution process consists of the three phases: quick (immediately following effort), slow (up to several hours) and ultra slow (up to several tens of hours).
Hence, in practice of tolerance evaluation, according to theoretical suggestions, the measurements should
be performed and analysed between the third and fifth minute, 1-2 hours following rest and after – 48 hours between training sessions.
The measures of an approved diagnostic value, available for self-assessment of training tolerance are quantitatively measurable values, such as: respiratory rate, heart rate, as well as qualitatively measurable values, such
as: splanchnodynia (radiating pain in the thorax), pain from the skeletal system, sensation of post-exercise breathlessness, sensation of muscle fatigue, idrosis, vegetative symptoms, psychological and motivational exhaustion.
The symptoms of borderline tolerance during training sessions include: cumbersome pain in the thorax, mentally intolerable exercise breathlessness, persistent (despite cessation of exercise) pain from the skeletal system, sudden idrosis below the waist and acute vegetative disorders. There are theoretical and empirical data indicating a high
correlation between respiratory rate and heart rhythm during exertion in individuals of average health. Therefore, current control of exercise tolerance includes monitoring of the respiratory rhythm during an energetic gait or trot. The
balance between oxygen demand and uptake is indicated by the maintained rhythm – 3:4 of inhaling and exhaling
in younger and 2:3 in older individuals. Sudden acceleration of the rhythm may indicate accumulated oxygen debt.
In the quick phase immediately following effort, the measurement of heart rate restitution between the third
and fifth minute is of the highest diagnostic value. An individual pattern has been employed for the assessment
of heart rate restitution, considering the training level, age, intensity and duration of the training. The trainees
will select their optimal individual patterns based on self-observance of the training.
According to the data obtained from the studies of post-exercise restitution during the slow phase lasting up
to 2 hours, persistent general fatigue, mental disinterestedness and pulse acceleration exceeding 10-20 beats
per minute of individual resting values and intensified breathlessness with moderate physical effort should be
considered the symptoms of doubtful tolerance.
19
ustne.qxp
2009-06-17
20:06
Page 10
During the ultra-slow phase between training sessions, the symptoms of questionable tolerance include general
fatigue persisting for over two hours after training, lack of interest in continuation of the training programme, problems
with falling asleep at night, slight loss of appetite, persistent acceleration of resting heart rate, isolated tendon and ligament pain, and localized muscle fatigue, persisting for over 24-28hours depending on recent training load.
Emotional states most frequently reduce individual fatigability in this restitution phase, which is connected
with, among other things, the tonic effect of neurohormones.
TOLERANCJA WYSI£KU U DZIECI I M£ODZIE¯Y
Andrzej T. Klimek
Instytut Fizjologii Cz³owieka, Zak³ad Fizjologii i Biochemii, Akademia Wychowania Fizycznego im. Bronis³awa
Czecha w Krakowie
W fachowej literaturze przedmiotu mo¿na napotkaæ wiele definicji tolerancji wysi³ku fizycznego. Wydaje siê,
¿e najtrafniej mo¿na j¹ zdefiniowaæ jako „zdolnoœæ organizmu do wykonywania pracy fizycznej w szerokim zakresie intensywnoœci, której granicê stanowi moment pojawienia siê objawów upoœledzenia funkcji obci¹¿onych
wysi³kiem narz¹dów”. Miar¹ tolerancji wysi³kowej jest zatem intensywnoœæ pracy, podczas której zaczynaj¹ siê
pojawiaæ subiektywne lub/i obiektywne objawy upoœledzenia funkcji narz¹dów wewnêtrznych, bêd¹ce bezpoœredni¹ przyczyn¹ przerwania wysi³ku.
Tak rozumiana tolerancja wysi³kowa u zdrowych dzieci i m³odzie¿y powinna byæ zatem zbie¿na z poziomem
ich wydolnoœci aerobowej. W neutralnych warunkach otoczenia (temperatura i wilgotnoœæ powietrza, ciœnienie
parcjalne tlenu w powietrzu itp.) osobnicy w wieku rozwojowym s¹ bowiem zdolni do wykonywania wysi³ków fizycznych o submaksymalnej i maksymalnej mocy, bez objawów upoœledzenia funkcji obci¹¿onych wysi³kiem narz¹dów, czego efektem jest przerwanie wysi³ku dopiero w momencie osi¹gniêcia maksymalnego poboru tlenu.
Wydolnoœæ tlenowa, mierzona przeliczon¹ na kilogram masy cia³a wielkoœci¹ maksymalnego poboru tlenu,
utrzymuje siê na wzglêdnie sta³ym poziomie w wieku rozwojowym z tendencj¹ do nieznacznego obni¿ania
u dziewcz¹t, wskutek wiêkszego wzrostu zawartoœci tkanki t³uszczowej ni¿ ma to miejsce u ch³opców. Tolerancja wysi³kowa nie ulega zatem znacz¹cym zmianom w wieku rozwojowym, a wiêc zdolnoœci do wykonywania
wysi³ków d³ugotrwa³ych o umiarkowanej intensywnoœci s¹ podobne u dzieci i osób doros³ych.
U dzieci przed okresem pokwitania (do 10-11 roku ¿ycia) nie obserwuje siê ró¿nic w poziomie tolerancji wysi³kowej (wydolnoœci fizycznej) miêdzy dziewczêtami i ch³opcami. W fazie pokwitania powiêkszaj¹ siê te ró¿nice, co wynika z ró¿nego tempa zmian rozwojowych u przedstawicieli obojga p³ci. W wieku dojrza³ym ró¿nice
miêdzyp³ciowe w zakresie tolerancji wysi³kowej s¹ ju¿ znacz¹ce, na korzyœæ mê¿czyzn.
PHYSICAL EXERCISE TOLERANCE IN CHILDREN AND YOUTH
Andrzej T. Klimek
Institute of Human Physiology, Department of Physiology and Biochemistry, University School of Physical
Education in Krakow
The literature on this topic includes numerous definitions physical exercise tolerance. It seems that it can be
most accurately defined as „human body capability of performing physical exercise within a wide range of intensity up to the moment of functional impairment of inner organs subjected to effort load”. Thus, exercise intensity is the measure of exercise tolerance with subjective and/or objective symptoms of inner organ impairment being the direct reason of effort interruption.
Accordingly, exercise tolerance in healthy children and youth understood this way should correspond to the
level of their aerobic fitness. Under neutral environmental conditions (air temperature and humidity, partial oxygen pressure in the air, etc.) adolescent individuals are capable of performing physical exercise of submaximal
and maximal power without developing symptoms of functional impairment of the organs subjected to effort load, which results in exercise interruption only at the moment of maximal oxygen uptake (VO2max).
Aerobic capacity, measured according to VO2max translated into kilograms of body mass is maintained at a relatively constant level in adolescent individuals with a slight decremental tendency in girls due to a higher increase in adipose tissue as compared to boys. Therefore, exercise tolerance does not undergo significant changes in adolescent
individuals, so the capability of performing sustained exertion of moderate intensity is similar in children and adults.
In prepubescent children (up to 10-11 years) no differences in the level of effort tolerance (physical capacity) are observed between girls and boys. In the phase of puberty these differences increase, which results from
a different speed of developmental changes in both genders. In mature individuals, the between gender differences in effort tolerance are significant in favour of males.
20
ustne.qxp
2009-06-17
20:06
Page 11
TOLERANCJA WYSI£KU U OSÓB STARSZYCH
Tomasz Kostka
Klinika Geriatrii Uniwersytetu Medycznego w £odzi
W starzej¹cym siê organizmie dochodzi do wielu zmian fizjologicznych i patofizjologicznych pogarszaj¹cych tolerancjê wysi³ku fizycznego. Zmniejszanie siê bezt³uszczowej masy cia³a i wzrost procentowej zawartoœci tkanki
t³uszczowej, spadek masy i si³y miêœniowej oraz elastycznoœci miêœni, œciêgien i wiêzade³ prowadz¹, obok zmniejszaj¹cej siê wydolnoœci tlenowej (aerobowej), do gorszej tolerancji wysi³ku fizycznego. Liczne wspó³istniej¹ce choroby, ograniczenie sprawnoœci funkcjonowania narz¹dów zmys³ów, hipotonia ortostatyczna i polipragmazja lekowa
s¹ kolejnymi wa¿nymi czynnikami upoœledzaj¹cymi adaptacjê do wysi³ku fizycznego. Niezwykle czêste jest przerwanie próby wysi³kowej z powodu dolegliwoœci bólowych spowodowanych zmianami zwyrodnieniowymi uk³adu ruchu. Zmian zwi¹zanych ze starzeniem nie mo¿na unikn¹æ, mo¿liwe jest jednak ich z³agodzenie poprzez stosowanie odpowiednich dzia³añ, m.in.: regularna aktywnoœæ fizyczna, w³aœciwa dieta, niepalenie tytoniu, ograniczenie
spo¿ycia alkoholu, kontrola wagi cia³a czy nadciœnienia têtniczego. Poprawa tolerancji mo¿liwa jest dziêki optymalnemu leczeniu wspó³istniej¹cych schorzeñ i ci¹g³ej rehabilitacji ukierunkowanej na poprawê wydolnoœci tlenowej,
wzrost masy i si³y miêœniowej, poprawê równowagi i koordynacji ruchów. U pacjentów ze schorzeniami uk³adu ruchu wysi³ek fizyczny mo¿e pomóc w ³agodzeniu dolegliwoœci bólowych. Korzystny wielop³aszczyznowy wp³yw systematycznej aktywnoœci ruchowej, poprawiaj¹cy tolerancjê wysi³ku fizycznego, jest szczególnie widoczny u osób
starszych z ju¿ wystêpuj¹c¹ niepe³nosprawnoœci¹ i z problemami z przemieszczaniem siê.
EXERCISE TOLERANCE IN THE ELDERLY
Tomasz Kostka
Department of Geriatrics, Medical University of Lodz
Ageing is associated with many physiological and pathophysiological changes impairing exercise tolerance. Decrease of lean body mass and increase of the percentage of body fat, drop of muscle mass and force as well as declining elasticity of muscles, tendons and ligaments, together with falling aerobic (endurance) capacity, lead to an impaired exercise tolerance. Growing number of concomitant chronic diseases, impaired functioning of sensor organs,
orthostatic hypotension and polypragmasia are other factors deteriorating adaptation to physical exercise. Very common is discontinuing exercise test because of pain caused by degenerative disease of the locomotor system. Age-related changes are not entirely avoidable but to a great extent preventable with procedures such as regular physical
activity, an appropriate diet, smoking cessation, weight and arterial hypertension control. Improving exercise tolerance is possible with an optimal treatment of accompanying diseases and continuous rehabilitation aimed at improving
aerobic capacity, increasing muscle mass and force and ameliorating balance and coordination. In patients with degenerative joint disease physical activity helps in alleviating pain. Beneficial multidimensional influence of regular physical activity improving exercise tolerance is especially visible in disabled older subjects with mobility problems.
ZMIANY TOLERANCJI WYSI£KOWEJ POD WP£YWEM UNIERUCHOMIENIA
Andrzej Ziemba
Zak³ad Fizjologii Stosowanej, Instytut Medycyny Doœwiadczalnej i Klinicznej im. M. Mossakowskiego,
PAN, Warszawa
Unieruchomienie z powodu choroby lub urazu stanowi powa¿ne zagro¿enie dla zdolnoœci do wysi³ku i cyklu
treningowego sportowca. Zmiany fizjologiczne zachodz¹ce podczas drastycznie ograniczonej aktywnoœci ruchowej (hipokinezji) w pozycji le¿¹cej i brakiem dzia³ania w tej sytuacji si³y ciê¿koœci (hipograwii) obejmuj¹ obni¿enie ciœnienia hydrostatycznego w uk³adzie kr¹¿enia i przestrzeniach wodnych organizmu, brak nacisku
na koœci d³ugie oraz obni¿enie tempa przemiany materii. W trakcie pozostawania w pozycji le¿¹cej zmniejszeniu ulega równie¿ zdolnoœæ wysi³kowa. Zjawisko to wynika przede wszystkim ze zmian: 1) w uk³adzie kr¹¿enia (upoœledzenia funkcji zaopatrzenia tlenowego – zmniejszenie pojemnoœci tlenowej krwi (erytrocytów), zmniejszenie
maksymalnej objêtoœci minutowej serca, objêtoœci wyrzutowej w wyniku hipowolemii, 2) zachodz¹cych w miêœniach
(zmniejszenie ich masy, si³y, liczby naczyñ w³osowatych, mitochondriów, obni¿enie aktywnoœci enzymów oksydacyjnych), a tak¿e 3) w upoœledzeniu funkcji termoregulacyjnych podczas wysi³ku fizycznego. Stwierdzono, ¿e zaledwie trzydniowe pozostawanie w pozycji le¿¹cej prowadzi do znacznego obni¿enia tolerancji wysi³kowej, manifestuj¹cego siê mniejszym maksymalnym obci¹¿eniem wysi³kowym i odpowiadaj¹cym mu maksymalnym pobiera-
21
ustne.qxp
2009-06-17
20:06
Page 12
niem tlenu (VO2max). Nasilenie wielu reakcji fizjologicznych uzale¿nione jest od czasu pozostawania w pozycji le¿¹cej, a tak¿e stopnia uprzedniej aktywnoœci i wydolnoœci fizycznej. W wielu pracach, w których badani pozostawali
w pozycji le¿¹cej od 3 do 30 dni, stwierdzono zmniejszenie VO2max od 5 do 35%. Stwierdzono równie¿, ¿e wielkoœæ
obni¿enia wskaŸników zdolnoœci do wysi³ku jest zale¿na od poziomu wydolnoœci fizycznej przed unieruchomieniem.
Efekt ten jest silniej zaznaczony u osób wytrenowanych i sportowców uprawiaj¹cych dyscypliny wytrzyma³oœciowe
ni¿ u osób prowadz¹cych siedz¹cy tryb ¿ycia. Z tego wzglêdu szczególnego znaczenia u sportowców nabiera zapobieganie obni¿aniu siê VO2max. Sugeruje siê, je¿eli to mo¿liwe, przebywanie w pozycji siedz¹cej oraz uprawianie
æwiczeñ izometrycznych lub izotonicznych. Jako wartoœæ progow¹ wydatku energetycznego dla zapobie¿enia niektórym negatywnym konsekwencjom le¿enia przyjmuje siê oko³o 3000 kcal.
CHANGES IN EXERCISE TOLERANCE DUE TO IMMOBILIZATION
Andrzej Ziemba
Mossakowski Medical Research Centre, Polish Academy of Sciences in Warsaw
Immobilization due to a disease or injury may severely impair physical capacity and training cycles in athletes. Physiological changes occurring while motor activity is markedly limited (hypokinesis) in a recumbent position without gravity (hypogravia) include the decrease in hydrostatic pressure in the circulatory system and body water spaces, lack of pressure on the long bones and the decrease in metabolism speed. Maintaining a recumbent position results in the decrease in physical capacity. This phenomenon is mainly due to the changes
occurring (1) within the circulatory system (impairment of oxygen supply – decrease in oxygen blood volume
(erythrocytes), decrease in the maximal cardiac output and ejection volume due to hypovolemia, (2) changes
occurring in muscles (decrease in muscle mass, strength, the number of capillaries as well as (3) impairment of
thermoregulatory function during physical exercise. It was found that as early as after three days of maintaining
a recumbent position a marked decrease occurs in exercise tolerance, manifested by a lower maximal exercise
load and corresponding to maximal oxygen uptake (VO2max). Intensification of numerous physiological responses
depends on the duration of maintaining a recumbent position as well as on the level of previous physical activity and physical capacity. Multiple studies with the participants maintaining a recumbent position from 3 to 30
days, VO2max values decreased from 5 to 35%. It was also found that the extent of decrease in physiological values depends on the level of physical capacity prior to immobilization. This effect is more pronounced in trained
individuals and athletes practising endurance sports as compared to the persons leading a sedentary lifestyle.
For this reason, prevention of the decrease in VO2max is of particular importance in athletes. It is advised to, if possible, remain seated and perform isometric or isotonic exercises. The threshold value of energy expenditure in
prevention of some adverse consequences of a recumbent position is about 3000 kcal.
TEZY WYST¥PIENIA W KONFERENCJI OKR¥G£EGO STO£U NT. TOLERANCJI
WYSI£KOWEJ
Aleksander Ronikier
Katedra Biologicznych Podstaw Rehabilitacji, Wydzia³ Rehabilitacji Akademii Wychowania Fizycznego
J. Pi³sudskiego, Warszawa
Postêpowanie lecznicze w medycynie sportowej jest bardzo bliskie rehabilitacji, bowiem w obu tych dziedzinach medycyny aktywnoœæ fizyczna jest podstawowym czynnikiem leczniczym. Dorobek medycyny sportowej
i fizjologii wysi³ku w odniesieniu do osób zdrowych ma d³ug¹ tradycjê i bogaty dorobek teoretyczny i praktyczny. W rehabilitacji badania wysi³kowe i diagnostyka czynnoœciowa jest szeroko rozwijana dopiero w ostatnich
latach. Przed rehabilitacj¹ i fizjoterapi¹ stoj¹ nadal wa¿ne pytania z zakresu fizjologii wysi³ku, na które mo¿emy
uzyskaæ odpowiedz w³aœnie korzystaj¹c z wieloletnich doœwiadczeñ medycyny sportu. Do zasadniczych problemów, które musz¹ byæ jak najszybciej rozwi¹zane w fizjoterapii mo¿emy zaliczyæ:
1. Sprecyzowaæ pojêcie wydolnoœci fizycznej w odniesieniu do rehabilitacji (gdzie trafniej u¿ywaæ terminu tolerancja wysi³ku) oraz okreœliæ, jakie wskaŸniki wydolnoœci s¹ najbardziej diagnostyczne dla procesu rehabilitacji.
3. Dokonaæ próby okreœlenia norm wydolnoœci fizycznej dla ró¿nych schorzeñ, wieku pacjentów, okresu
usprawniania, a tak¿e okreœliæ dolny stopieñ wydolnoœci jako stan graniczny oddzielaj¹cy stany zdrowie
– choroba. Dotychczas takie normy zosta³y opracowane jedynie w rehabilitacji kardiologicznej, co bardzo poprawi³o efektywnoœæ leczenia w tej jednostce chorobowej.
3. Podstawowym zadaniem fizjoterapeuty jest tak usprawniæ pacjenta, aby móg³ on samodzielnie egzystowaæ
w okreœlonym œrodowisku. Aby ten cel osi¹gn¹æ, nale¿y opracowaæ zakres korelacji pomiêdzy wskaŸnikami
22
ustne.qxp
2009-06-17
20:06
Page 13
wydolnoœci, która jest najwa¿niejsz¹ cech¹ osobnicz¹ a skalami ADL I IADL, charakteryzuj¹cymi mo¿liwoœci funkcjonalne pacjenta.
4. Oceniæ, w jakim zakresie choroba lub upoœledzenie danej funkcji wp³ywa na wydolnoœæ fizyczn¹ oraz zbadaæ,
jaki rodzaj æwiczeñ fizycznych w rehabilitacji najskuteczniej poprawia wydolnoœæ i sprawnoœæ osobnicz¹.
5. Zbadaæ, czy szpitalne badania kliniczne i laboratoryjne mog¹ byæ wykorzystane do prognozowania wydolnoœci pacjenta (korelacje pomiêdzy tymi wskaŸnikami, np. morfologi¹ krwi, a wydolnoœci¹ fizjologiczn¹).
6. Badaæ wnikliwiej fizjologiê zjawisk odmiennych wystêpuj¹cych w rehabilitacji, takich jak: wysoka aktywnoœæ
– niskie VO2max; wysoka aktywnoœæ – schorzenia uk³adu kr¹¿enia; wysoki LDL – brak CHD; nieodpowiednia
dieta – niski cholesterol; poprawa koordynacji miêœniowej w trakcie rehabilitacji – pogarszanie wartoœci
wspó³czynnika pracy mechanicznej.
7. Obserwowaæ zale¿noœci pomiêdzy: d³ugoœci¹ ¿ycia a stanem wydolnoœci; hipokinezja – wydolnoœæ; rodzaj
choroby – stan wydolnoœci; czas rehabilitacji – stopieñ wydolnoœci.
Z tego zestawienia wynika, ¿e medycyna sportu mo¿e znacz¹co pomóc w rozwi¹zaniu tych problemów i jej
doœwiadczenia mog¹ byæ szerzej wykorzystywane do doskonalenia procesu fizjoterapii.
THE THESES OF THE PRESENTATION DURING THE ROUND TABLE
CONFERENCE ON EFFORT TOLERANCE
Aleksander Ronikier
Chair of Biological Bases of Physiotherapy, The Józef Pi³sudski University of Physical Education in Warsaw
Management in sports medicine is similar to rehabilitation, as in these two branches of medicine, physical
activity is a fundamental therapeutic factor. The achievements in sports medicine and effort physiology in healthy individuals has a long lasting tradition as well as a remarkable theoretical and practical outcome. In rehabilitation, exercise tests and functional diagnosing have only recently been developed on a large scale. Rehabilitation and physiotherapy are still facing some important questions concerning effort physiology, which can be
answered based on the many years experience in sports medicine.
The basic physiotherapeutic issues which should be addressed as fast as possible include:
1. Developing the precise definition of physical fitness regarding rehabilitation (when it is more accurate to use
the term) and determining which fitness indices are most diagnostic for rehabilitation procedures.
2. An attempt to determine physical fitness norms for various medical conditions, patients' age, the period of
rehabilitation and the lower limit of fitness as a threshold value for differentiation between wellness and illness. So far, such norms have been developed only in cardiological rehabilitation, resulting in the improvement of treatment efficiency in cardiac disorders.
3. The basic task of a physiotherapist is making the patient fit enough so as he/she could be self-sufficient. To reach this goal, we should determine the range of correlations between the indices of fitness, which is the most
important individual feature, and the ADL and IADL scales, characterising the patient's functional potential.
4. Evaluation to what extent the disease or impairment of a given function affects physical fitness and to investigate what kind of physical exercise most effectively improves fitness and individual performance.
5. Verifying whether clinical and laboratory examinations at hospitals may be used for prognosing patients' fitness (by defining correlations between these indices, e. g. blood morphology, and physical fitness).
6. A deeper insight is required into the physiology of the varied phenomena, such as: high activity – low VO2max; high
activity – circulatory system disorders; high LDL cholesterol – no CHD; improper diet – low cholesterol level; improvement in muscular coordination during rehabilitation – decrease in the value of mechanical work coefficient.
7. The relations should be observed between: life span and fitness; hypokinesis and fitness; various medical
conditions and fitness; rehabilitation period and fitness level.
This comparison indicates that sports medicine may be helpful in solving the above mentioned problems and
experience in this branch may be used on a larger scale to develop physiotherapeutic procedures.
REKONSTRUKCJE WIÊZAD£A KRZY¯OWEGO PRZEDNIEGO (ACL)
U SPORTOWCÓW
Tadeusz Trzaska
Zak³ad Traumatologii Sportu Katedry Medycyny Sportu, AWF w Poznaniu
Wstêp. Uszkodzenia ACL s¹ coraz czêstsze. Jedn¹ z przyczyn tych uszkodzeñ s¹ urazy sportowe i dotycz¹
przewa¿nie osób uprawiaj¹cych sport rekreacyjnie. Natomiast rozleg³oœæ obra¿eñ wiêzade³ jest zdecydowanie
wiêksza u sportowców profesjonalnych i ekstremalnych.
23
ustne.qxp
2009-06-17
20:06
Page 14
Materia³. W latach 1979-2004 w Wielkopolskim Oœrodku Chirurgii Kolana i Artroskopii wykonano 1138 rekonstrukcji ACL. Metodê otwart¹ stosowano do 1995 roku (512 operacji), a od 1995 operuje siê wy³¹cznie artroskopowo (626 operacji).
Wyniki. PóŸne wyniki obu technik s¹ porównywalne. W obserwacjach od 5 do 10 lat, z zastosowaniem obu
technik, œrednio uzyskano 63% wyników dobrych i bardzo dobrych, 25% dostatecznych i 12% wyników z³ych.
Najlepsze wyniki w leczeniu operacyjnym uzyskuje siê kiedy okres od urazu do operacji nie przekracza 2 tygodni. Bardzo istotny wp³yw na wynik leczenia ma prawid³owo prowadzona rehabilitacja pooperacyjna oraz czas
powrotu do pe³nego uprawiania sportu. Rehabilitacja nie mo¿e byæ zbyt agresywna, a czas powrotu do wyczynu sportowego w wielu dyscyplinach nie powinien byæ przed up³ywem 8-10, a nawet 12 miesiêcy. Agresywna rehabilitacja i zbyt szybki powrót do uprawiania sportu by³ w 10% przyczyn¹ wyników niezadawalaj¹cych (z³ych).
ANTERIOR CRUCIATE LIGAMENT (ACL) RECONSTRUCTION IN ATHLETES
Tadeusz Trzaska
Department of Sports Traumatology, Chair of Sports Medicine, University School of Physical Education in Poznañ
Background. ACL injuries are increasingly frequent. The reasons of ACL lesions include sports injuries in
weekend warriors. The extent of ligament lesions is definitely larger in professional athletes and individuals
practising extreme sports.
Material. From 1979 to 2004, in the Wielkopolska Centre of Knee Surgery and Arthroscopy, 1138 ACL reconstructions were performed. The open reconstruction method was applied until 1995 (512 surgical procedures) and since 1995 only arthroscopic procedures have been performed (626 surgical procedures).
Results. The late results of both techniques applied are comparable. The 5-10 year observation revealed
63% of good and very good results, 25% of satisfactory results and 12% of poor results. The best results of surgical treatment are obtained when the period between the injury and the surgical procedure does not exceed 2
weeks. A proper postoperative rehabilitation and the time of return to sport are also essential. Rehabilitation should not be too aggressive and the patient should not return to sport earlier than after 8 – 10 or even 12 months.
Aggressive rehabilitation and too early return to sport were responsible for 10% of unsatisfactory results.
NIESTABILNOŒÆ TYLNO-BOCZNA STAWU KOLANOWEGO
Tomasz Piontek, Kinga Ciemniewska-Gorzela, Andrzej Szulc, Tadeusz Trzaska
Katedra i Klinika Ortopedii i Traumatologii Dzieciêcej, AM w Poznaniu
Rehasport Cinic, Poznañ
Wstêp. Leczenie niestabilnoœci z³o¿onej stawu kolanowego jest problemem szeroko dyskutowanym w ostatnim czasie. Brakuje jednak w literaturze prac w oparciu o badania prospektywne, w których ocena wyników leczenia operacyjnego niestabilnoœci wielokierunkowej stawu kolanowego obejmowa³aby zarówno ocenê stabilnoœci mechanicznej, subiektywn¹ ocenê funkcji stawu, jak i obiektywn¹ ocenê funkcji stawu przy zastosowaniu
nowoczesnych urz¹dzeñ pomiarowych.
Za³o¿enia. W obiektywnych testach oceny izokinetycznej i funkcjonalnej uzyskaæ mo¿na dobre wyniki leczenia prezentowan¹ technik¹ operacyjn¹ artroskopowej, jednoczasowej rekonstrukcji wiêzade³ krzy¿owego tylnego i kompleksu tylno-bocznego stawu kolanowego przeszczepami wy³¹cznie aotogenicznymi ze œciêgien miêsni kulszowo-goleniowych. Pobranie œciêgien ST i GR nie zmniejsza si³y miêœni zginaczy i nie upoœledza funkcji kolana koñczyny zdrowej.
Metodyka i materia³. W pracy przedstawiamy wyniki badañ prospektywnych 12 pacjentów leczonych operacyjnie z powodu niestabilnoœci tylno-bocznej (PCL-PLC). Przed leczeniem operacyjnym i minimum rok
po operacji przeprowadziliœmy subiektywn¹ ocenê dolegliwoœci stawu kolanowego z zastosowaniem skali Lyscholma i IKDC 2000, obiektywn¹ ocenê funkcji miêœni prostowników i zginaczy stawu kolanowego w teœcie izokinetycznym na dynamometrze Biodex 3 oraz oceniliœmy strategiê kontroli postawy w statycznym i dynamicznym teœcie Rivy – system oceny „Delos”. Stabilnoœæ mechaniczn¹ stawu kolanowego oceniliœmy atrometrem
„Rolimeter” firmy Aircast. Œrednia okresu obserwacji to 18 miesiêcy.
Wyniki. Istotn¹ statystycznie poprawê stwierdziliœmy w nastêpuj¹cych badaniach: szczytowy moment si³y
dla prostowników kolana przy prêdkoœci 60°/s – p=0,020, wspó³czynnik kontroli postawy – p=0,020, test Lachmanna – p=0,017 i szuflady przedniej – p=0,020 oraz wyniki subiektywnych skal oceny funkcji stawu kolanowego IKDC 2000 – p=0,018, Lysholm – p=0,018. W badaniu kontrolnym dla koñczyny zdrowej nie stwierdziliœmy
istotnych statystycznie ró¿nic wyników oceny izokinetycznej zginaczy kolana przed leczeniem i po okresie ob-
24
ustne.qxp
2009-06-17
20:06
Page 15
serwacji. W badaniu kontrolnym wyniki oceny izokinetycznej funkcji miêœni koreluj¹ zarówno z wynikami oceny
subiektywnej, jak i z wynikami obiektywnej oceny funkcji stawu w teœcie Rivy. Wyniki oceny stabilnoœci stawu
kolanowego w teœcie Lachmana koreluj¹ tylko z wynikami testów Rivy.
Wnioski. Prezentowana technika operacyjna jednoczasowej artoskopowej rekonstrukcji wiêzad³a krzy¿owego tylnego wraz z rekonstrukcj¹ wiêzad³a pobocznego strza³kowego i ³ukowatego, z zastosowaniem wy³¹cznie
przeszczepów autologicznych ze œciêgien miêœni kulszowo-goleniowych, zapewnia dobr¹ stabilizacjê mechaniczn¹ i funkcjonaln¹ stawu kolanowego. Pobranie œciêgien miêœni pó³œciêgnistego i/lub smuk³ego ze zdrowej
koñczyny nie powoduje zmniejszenia si³y zginaczy ani zmniejszenia funkcji stawu kolanowego.
POSTERO-LATERAL KNEE JOINT INSTABILITY
Tomasz Piontek, Kinga Ciemniewska-Gorzela, Andrzej Szulc, Tadeusz Trzaska
Chair and Clinics of Children Orthopedics and Traumatology of the Poznañ University of Medical Sciences
Background. The treatment of complex knee joint instability is broadly discussed nowadays. However, there are no papers based on prospective studies with the evaluation of surgical treatment of multidirectional knee
joint instability comprising both mechanical stability, subjective evaluation of joint function and objective evaluation of joint function using modern measuring devices.
Theses. Objective tests comprising isokinetic and functional evaluation may reveal good results of treatment
using the presented arthroscopic technique, simultaneous posterior cruciate ligament (PCL) and postero-lateral
knee joint reconstruction using only autogenic grafts of ischio-crural muscle tendons. The uptake of ST and GR
tendons neither reduces flexor muscle strength, nor impairs the healthy extremity function.
Material and methods. The paper presents the results of the prospective study conducted in 12 patients undergoing surgical treatment due to postero-lateral knee joint instability (PCL- PLC). Prior to the surgical treatment
and after minimum a year following the surgery, subjective evaluation was performed of the knee joint complaints using Lyscholm's scale and 2000IKDC, as well as objectives evaluation of extensor muscle and knee joint
flexor function using the isokinetic test on Biodex 3 dynamometer. The strategy of postural control was also assessed using the static and dynamic Riva's test – the „Delos” evaluation system. Mechanical stability of the knee
joint was assessed using the „Rolimeter” Aircast arthrometer. The average observation period lasted 18 months.
Results. A statistically significant improvement was noted in the following tests: peak strength moment for
knee extensor muscles at the speed of 60°/s – p=0.020, postural control coefficient – p=0.020, Lachmann's test
– p=0.017, anterior drawer test – p=0.020 and the results of subjective scales of knee joint function evaluation
IKDC 2000 – p=0,018, Lysholm – p=0,018. The follow-up examination did not reveal any statistically significant
differences in the results of isokinetic evaluation of knee joint flexors, neither prior to the treatment, nor following
the observation period. Riva's test showed the correlation between isokinetic evaluation of muscle function, subjective evaluation and objective evaluation. The results of knee joint stability evaluation using Lachman's test
correlate only with Riva's test results.
Conclusions. The presented technique of simultaneous arthroscopic PCL reconstruction, combined with collateral fibular ligament and collateral arcuate ligament reconstruction using only ischiocrural tendon autografts ensures good mechanical and functional stability of the knee joint. The uptake of the semitendinous and/or gracilis muscle from the healthy extremity neither reduces the strength of flexor muscles nor impairs the knee joint function.
WARTOŒÆ TRANSPOZYCJI CHRZÊSTNO-KOSTNEJ I PLASTYKI MOZAIKOWEJ
W LECZENIU USZKODZEÑ CHRZ¥STKI STAWOWEJ U PACJENTÓW
UPRAWIAJ¥CYCH SPORT
Tadeusz Trzaska
W artykule przedstawione s¹ mo¿liwoœci leczenia du¿ych i g³êbokich ubytków chrz¹stki stawowej kolana.
Ma³e ubytki chrz¹stki stawowej leczone s¹ zazwyczaj artroskopowo. Natomiast du¿e ubytki s¹ zwykle wskazaniem do leczenia technik¹ otwart¹. W tych przypadkach s¹ dwie techniki operacyjne. Pierwsza – plastyka mozaikowa zaproponowana przez Laszlo Hangody i druga – transpozycja chrzêstno-kostna opracowana przez autora i stosowana w Wielkopolskim Oœrodku Chirurgii Kolana i Artroskopii. W obu tych metodach zasad¹ jest
przeniesienie fragmentów chrz¹stno-kostnych ze zdrow¹ chrz¹stk¹ z miejsc nieobci¹¿anych w miejsca uszkodzonej chrz¹stki w obszarze z obci¹¿eniem.
25
ustne.qxp
2009-06-17
20:06
Page 16
Materia³ stanowi 200 pacjentów uprawiaj¹cych sport (204 kolana). Wiek pacjentów waha siê od 17 do 67 lat
(œrednio 20 do 40). Najwiêksza liczba uszkodzeñ by³a zlokalizowana na k³ykciu udowym przyœrodkowym (75%).
Podobne uszkodzenia dotyczy³y powierzchni stawowej rzepki i stanowi³y jedynie 8%.
Wyniki: bardzo dobre 23%, dobre 42% (³¹cznie 65%), œrednie 31% i z³e – 4%. Subiektywne wyniki by³y nastêpuj¹ce: zadawalaj¹ce 84%, bez poprawy 14% i z³e 2%. Porównawczo wyniki po TCK i MP by³y podobne.
Wnioski.
1. TCK i MP s¹ skutecznymi metodami w leczeniu ubytków chrz¹stki stawowej kolana.
2. MP jest bardzo praktyczn¹ metod¹ w leczeniu ubytków powierzchni rzepkowej uda.
3. W obu metodach wyniki bardzo dobre i dobre s¹ w granicach 70%.
4. Najlepsze wyniki uzyskuje siê u chorych w wieku od 20 do 45 lat.
5. Zastosowanie obu metod jednoczeœnie dajê tak¿e dobre póŸne wyniki.
6. TCK jest metod¹ prost¹, tañsz¹ ni¿ MP i mo¿e byæ stosowana w ka¿dym oddziale urazowym i ortopedycznym.
THE VALUE OF OSTEOCHONDRIAL TRANSPOSITION AND MOSAICOPLASTY
IN TRAINING INDIVIDUALS WITH ARTICULAR CARTILAGE LESIONS
Tadeusz Trzaska
Department of Sports Traumatology, Chair of Sports Medicine, University School of Physical Education in Poznañ
The paper presents treatment options for large and deep defects of the knee articular cartilage.
Small defects of the articular cartilage are generally subjected to arthroscopic treatment. Conversely, large
defects require the open technique. As for the latter, there are two therapeutic options. The first one is mosaicoplasty, proposed by Laszlo Hangody and the second one is osteochondrial transposition developed by the
author and applied at the Wielkopolska Centre of Knee Surgery and Arthroscopy. Both methods involve the
transposition of osteochondrial fragments with unaffected cartilage from the non-weight-bearing areas to replace the damaged cartilage of the weight bearing regions.
The sample comprised 200 patients participating in sports (204 knees) aged 17 – 67 years (mean age – 20
– 40 years). The majority of defects were located on the medial condyle of the femur (75%). Similar lesions (8%
only) were present on the articular surface of the patella.
Results. Very good (23%), good (42%) (overall 65%), average (31%) and poor (4%) results were obtained
using the two above mentioned reconstruction techniques. The results of subjective evaluation were the following: satisfactory (84%), no improvement (14%) and poor (2%). The comparison of both techniques yielded similar results.
Conclusions.
1. Osteochondrial transposition and mosaicoplasty are effective techniques in the treatment of knee joint osteochondrial lesions.
2. Mosaicoplasty is a very practical method of treatment of patellofemoral surface lesions.
3. Both methods yield very good and good results (about 70%).
4. The best results are obtained in patients aged 20-45.
5. The results of late reconstruction procedures using both methods are also good.
6. Osteochondrial transposition is a simpler and more cost-effective method than mosaicoplasty and may be
applied at every department of orthopedics and traumatology.
ALPINISTA PO CA£KOWITEJ ENDOPROTEZIE BIODRA
Tadeusz Trzaska
Opis przypadku. Pacjent 63-letni. Od 1967 roku uprawia alpinistykê ekstremaln¹ (bez ¿adnych zabezpieczeñ
i asekuracji). Od 2000 roku dolegliwosci bólowe kolana i biodra prawego. W 2001 roku operowany staw kolanowy prawy (plastyka mozaikowa rzepki i k³ykcia udowego przyœrodkowego). Poprawa. W 2002 totalna bezcementowa proteza biodra prawego. 6 miesiêcy po operacji biodra samodzielnie (bez konsultacji lekarskiej) wszed³
na Rysy i Orl¹ Peræ. W 2003 roku wszed³ na Elbrus, a w 2007 zaliczy³ góry w Norwegii.
Obecnie operowane biodro nadal bez dolergliwoœci bólowych. Pojawiaj¹ siê dolegliwoœci bólowe biodra lewego (nieoperowanego).
Pojawia siê pytanie: czy jest mo¿liwe uprawianie sportu po endoprotezoplastyce biodra? Tak. Natomiast nadal
pozostaje pytanie: czy sport jest zalecany, jaki sport i w jakim zakresie?
26
ustne.qxp
2009-06-17
20:06
Page 17
THE ALPINIST AFTER A TOTAL HIP RECONSTRUCTION
USING ENDOPROSTHESIS. CASE REPORT
Tadeusz Trzaska
Zak³ad Traumatologii Sportu Katedry Medycyny Sportu AWF w Poznaniu
Department of Sports Traumatology, Chair of Sports Medicine, University School of Physical Education in
Poznañ case description. The 63 year old patient, involved in extreme alpinism since 1967 without using any
protective gear, presented with pain in the right knee and hip since 2000. In 2001 he underwent right knee joint surgery (mosaicomplasty of the patella and medial femoral condyle).
Improvement. In 2002, the patients right hip was reconstructed using a total non-cemented prosthesis. 6
months following the surgery (without consulting a physician) he climbed Rysy and the Orla Perc range in the
Tatra Mountains. In 2003 he climbed Elbrus and in 2007 – the Norwegian mountains. Presently, the patient reports no pain. Sometimes he feels pain in the left (unoperated) hip. The question is whether it is possible to participate in sports after hip endoprosthesoplasty? It is. However, the question whether sport is recommended and
to what extent still remains unanswered.
PROGRAM HEALTHY STADIA UE: ZA£O¯ENIA, METODY INTERWENCJI,
WSTÊPNE WYNIKI, PLANY NA PRZYSZ£OŒÆ
Wojciech Drygas, Joanna Ruszkowska
Zak³ad Medycyny Zapobiegawczej, Katedra Medycyny Spo³ecznej i Zapobiegawczej, Uniwersytet Medyczny, £ódŸ
Podejœcie siedliskowe w interwencjach z zakresu zdrowia publicznego jest od dawna znane, czego wyrazem s¹ chocia¿by programy: Szko³a Promuj¹ca Zdrowie, Zdrowe Miasta czy Szpital Promuj¹cy Zdrowie. Jak
dot¹d nie rozpatrywano jednak obiektów sportowych jako miejsc, które mog³yby s³u¿yæ upowszechnianiu idei
zdrowego stylu ¿ycia oraz poprawie zdrowia nie tylko pracowników obiektu, zawodników, kibiców i goœci, ale
tak¿e spo³ecznoœci lokalnej. Co wiêcej, rozgrywkom sportowym zazwyczaj towarzysz¹ powszechnie dostêpne
na stadionach produkty typu fast-food, alkohol, tytoñ, umo¿liwiaj¹ce podejmowanie zachowañ wrêcz antyzdrowotnych. Bior¹c pod uwagê, ¿e zazwyczaj wysoki odsetek kibiców stanowi¹ mê¿czyŸni w m³odym i œrednim
wieku, osoby gorzej wykszta³cone i mniej zamo¿ne, do których nie³atwo dotrzeæ z informacjami na temat zdrowego trybu ¿ycia, obiekt sportowy mo¿e stanowiæ znakomity kana³ informacyjny dla tej grupy.
Program Healthy Stadia realizowany od wrzeœnia 2007 jako grant w dziedzinie zdrowia publicznego UE ma
pokazaæ potencjalny wp³yw, jaki mog¹ wywieraæ stadiony/kluby sportowe na zdrowie spo³eczeñstwa i umo¿liwiæ
skuteczne dzia³ania interwencyjne.
W projekcie bierze udzia³ kilkanaœcie krajów europejskich, m.in. Anglia, Irlandia, Finlandia, Grecja, Hiszpania, Litwa, Polska, Szwecja, W³ochy. Zainteresowanie i poparcie dla idei Programu udzieli³y takie instytucje jak:
UEFA, EPHA, Euro Heart Network czy WHO.
EU HEALTHY STADIA PROGRAMME: AIMS AND ORIGINS, INTERVENTION
METHODS, PRELIMINARY RESULTS AND PLANS FOR FUTURE
Wojciech Drygas, Joanna Ruszkowska
Department of Preventive Medicine, Medical University of Lodz
Setting approach to public health interventions is well known for a long time which is expressed by Healthy
Schools, Healthy Cities or Healthy Hospitals Programmes. By now sports objects yet have never been perceived like places designed for promotion of healthy lifestyle and improvement of employees', players', visitors'
and local society's health. Moreover such products like fast food, alcohol, tobacco commonly served during
sports games enable to behave competely unhealthy.
Young and middle-aged men, low educated and badly off individuals constitute high percentage of supporters. Those groups are not susceptible to heath information and education about heath determinants. Thus
sports stadias could be very effective transmission way.
Healthy Stadia Programme realized since 2007 as EU public health grant shows potential influence of stadias/sport
clubs on population health and enables to undertake more effective interventions. There are several countries included
in the programme i. e. England, Irland, Finland, Grece, Spain, Lituania, Poland, Sweden and Italy. Moreover such institution like UEFA, EPHA, Euro Heart Network or WHO expressed their interest and support to the Programme.
27
ustne.qxp
2009-06-17
20:06
Page 18
BADANIE ELEKTROKARDIOGRAFICZNE DZIECI I M£ODZIE¯Y JAKO PODSTAWA
KWALIFIKACJI W ORZECZNICTWIE SPORTOWO-LEKARSKIM
Zbigniew Krenc
Klinika Pediatrii, Kardiologii Prewencyjnej i Immunologii Wieku Rozwojowego UM
Badanie elektrokardiograficzne stanowi, ju¿ od ponad 100 lat, jedno z podstawowych narzêdzi diagnostyki
uk³adu kr¹¿enia, równie¿ u dzieci.
Pomimo, ¿e sam proces „czytania” elektrokardiogramu u dzieci i m³odzie¿y jest podobny do tego, jaki jest
stosowany u pacjentów doros³ych, to zmieniaj¹ce siê wraz z wiekiem normy zmuszaj¹ do uwzglêdnienia w interpretacji EKG równie¿ wieku osoby badanej.
Znajomoœæ norm pediatrycznych oraz naturalnej ewolucji elektrokardiogramu w wieku rozwojowym stanowi
bezwzglêdny warunek prawid³owej interpretacji zjawisk bioelektrycznych zachodz¹cych w miêœniu sercowym.
Ma to szczególne znaczenie w kwalifikacji dzieci i m³odzie¿y do sportu.
Z jednej strony pozwala unikn¹æ b³êdnych orzeczeñ sportowo-lekarskich w odniesieniu do osób zdrowych
(np. na skutek niew³aœciwej interpretacji fizjologicznych wysokowolta¿owych za³amków R w odprowadzeniach
lewokomorowych w grupie m³odszych nastolatków), z drugiej umo¿liwia w³aœciw¹ identyfikacjê pacjentów z chorobami uk³adu kr¹¿enia, szczególnie w aspekcie zagro¿eñ nag³¹ œmierci¹ sercow¹ (np. w genetycznie uwarunkowanych chorobach kana³ów jonowych).
Nale¿y jednak pamiêtaæ, ¿e prawid³owy elektrokardiogram nie wyklucza w 100% choroby serca, dlatego jego ocena powinna byæ ostro¿na i zawsze poprzedzona dok³adnym badaniem klinicznym.
ELECTROCARDIOGRAPHY IS A FUNDAMENTAL PART OF CARDIOVASCULAR
ASSESSMENT IN CHILDREN
Zbigniew Krenc
Klinika Pediatrii, Kardiologii Prewencyjnej i Immunologii Wieku Rozwojowego UM
While the electrical waveforms and basic approach to electrocardiogram interpretation are similar for pediatric and adult patients, some important differences must be recognized to provide appropriate diagnosis. Maturational changes that occur over the early childhood years result in differences in normal heart rates, interval
durations, and ventricular dominance.
Correct interpretation of pediatric ECG is therefore potentially difficult and a detailed knowledge of these age
dependent changes is critically important if errors are to be avoided.
An electrocardiogram is requested part of the cardiovascular pre-participation investigation of young athletes for detection of cardiovascular abnormalities and prevention of sudden death. However, we have to remember that normal ECG doesn't exclude heart disease in 100%.
AKTUALNE TRENDY BADAÑ ANTYDOPINGOWYCH W POLSCE I NA ŒWIECIE
Dorota Kwiatkowska, Pawe³ Kaliszewski, Damian Gorczyca,
W³odzimierz Tszyrsznic, Ewa Turek-Lepa, Dorota Michalak, Andrzej Pokrywka
Zak³ad Badañ Antydopingowych, Instytut Sportu, Warszawa
Umieszczanie na Liœcie Zabronionej przez Œwiatow¹ Agencjê Antydopingow¹ (WADA) nowych metod i substancji uznanych za dopinguj¹ce oraz obni¿enie minimalnej wymaganej wartoœci granicznej wykrywalnoœci dla
poszczególnych substancji uznanych za dopinguj¹ce (MRPL) spowodowa³ rozwój technik analitycznych w obszarze antydopingu. W zwi¹zku z tym laboratoria antydopingowe akredytowane przez WADA zosta³y zmuszone do wdro¿enia nowoczesnych metod chromatograficznych po³¹czonych ze spektrometri¹ mas i izotopow¹
spektrometri¹ mas, elektroforetycznych, fluorymetrycznych oraz luminometrycznych w po³¹czeniu z testami immunologicznymi, a tak¿e metod kolorymetrycznych. Oprócz wdro¿enia tych technik laboratoria zosta³y zobligowane przez WADA do akredytowania nowych metod zgodnie z norm¹ PN-EN ISO/IEC 17025. Ponadto system
akredytacyjny WADA wymusza na akredytowanych laboratoriach koniecznoœæ szybkiego dostosowania siê
do mo¿liwoœci wykrywania substancji i metod dopingu stosowanych w sporcie, lub/i – jeœli mo¿liwe – ich wyprzedzanie, co poci¹ga za sob¹ rozwój badañ naukowych w tym obszarze. W wyniku poszerzenia zakresu badañ przez laboratoria antydopingowe nast¹pi³ podzia³ na tzw. próbki „klasyczne” i „inne”. Próbki „klasyczne” to
28
ustne.qxp
2009-06-17
20:06
Page 19
próbki moczu badane przede wszystkim pod k¹tem zawartoœci substancji zabronionych takich jak: œrodki anaboliczne, beta-2-agoniœci, œrodki antyestrogenowe, diuretyki i inne œrodki maskuj¹ce, stymulanty, narkotyki, kanabinoidy, glukokortykosteroidy, beta-blokery. Próbki „inne” to próbki moczu lub/i krwi badane w kierunku stwierdzenia zastosowania metod poprawiaj¹cych transport tlenu, rozró¿nienia steroidów endogennych od egzogennych, udowodnienia u¿ycia w celach dopingowych hormonów i pokrewnych substancji takich jak np. hormon
wzrostu, analogi erytropoetyny. Wdra¿anie nowoczesnych metod jest procesem ustawicznym, gdy¿ walka z dopingiem jest tak naprawdê walk¹ miêdzy technikami nielegalnego wspomagania i ich wykrywania.
CURRENT TRENDS IN ANTYDOPING ANALYZES IN POLAND AND IN THE WORLD
Dorota Kwiatkowska, Pawe³ Kaliszewski, Damian Gorczyca,
W³odzimierz Tszyrsznic, Ewa Turek-Lepa, Dorota Michalak, Andrzej Pokrywka
Department of Anti-Doping Research, Institute of Sport, Warsaw
Addition of new methods and substances considered as doping by World Anti-Doping Agency (WADA) to the
Prohibited List and lowering the Minimum Required Performance Limit (MRPL) for certain substances caused
development of analytical techniques in anti-doping area. In connection with that anti-doping laboratories accredited by WADA were forced to implement modern chromatographic methods coupled to mass spectrometry and
isotopic mass spectrometry, electrophoretic methods, fluorymetric and lumninometric immmunoassays, and colorimetric methods. In addition anti-doping laboratories were obligated to accredit these methods in compliance
with PN-EN ISO/IEC 17025 norm. Moreover WADA accreditation system forces accredited laboratories to adjust quickly to possibilities of detection of banned substances and doping methods used in Sport and/or- if it is
possible- to outstrip them, what is connected with development of scientific research in this area.
As a result of broadened scope of analysis done by anti-doping laboratories samples are divided into two categories: „classical” and „others'. „Classical” samples are urine samples analyzed toward banned substances such
as: anabolic agents, beta-2 agonists, antiestrogenic agents, diuretics and other masking agents, stimulants, narcotics, cannabinoids, glucocortycosteroids, beta-blockers. Samples called „others” are urine and/or blood samples
analyzed toward: application of enhancement of oxygen transfer methods, differentiation endogenic from exogenic
steroids, usage of peptide hormones and similar substances such as growth hormone or erythropoietin analogs.
Implementation of new methods to an anti-doping laboratory is a continuous process, because fight against doping
is a competition between techniques of illegal enhancement and methods of their detection.
WP£YW 12-TYGODNIOWEGO TRENINGU AEROBOWEGO KOBIET W ŒREDNIM
WIEKU NA METABOLICZN¥ I HORMONALN¥ ODPOWIEDZ PODCZAS
SUBMAKSYMALNEGO WYSI£KU FIZYCZNEGO
Benedykt H. Opaszowski1,2, Ma³gorzata Charmas2, Robert Charmas2
1
2
Instytut Sportu w Warszawie
ZWWF AWF w Bia³ej Podlaskiej
Wprowadzenie. Wysi³ek fizyczny, poprzez zmiany metaboliczne, jest silnym czynnikiem stymuluj¹cym sekrecjê hormonów, a wielkoœæ odpowiedzi hormonalnej zale¿y m.in. od intensywnoœci, czasu trwania wysi³ku.
Trening fizyczny moduluje wielkoœæ reakcji hormonalnej. Popularne zajêcia „aerobiku” maj¹ m.in. za cel regulacjê masy cia³a, przy odpowiedniej diecie, oraz poprawê wskaŸników wydolnoœci i sprawnoœci fizycznej. Jest to
szczególnie istotne w przypadku kobiet w wieku œrednim, gdzie brak aktywnej formy ruchu mo¿e wp³ywaæ
na wzrost oty³oœci tych kobiet. St¹d celem naszych badañ jest obserwacja wybranych wskaŸników metabolicznych i hormonalnych u kobiet poddanych systematycznemu treningowi o charakterze aerobowym.
Materia³ i metody. Grupa (n=13) kobiet w wieku 37,8±9,42 lat, (BMI 24,2±3,46) przez okres 12 tygodni,
z czêstotliwoœci¹ 3 x w tygodniu przez 60 minut wykonywa³a æwiczenia gimnastyczne przy muzyce (aerobik).
Przed rozpoczêciem treningu (I seria), po 6 tygodniach (II seria) i na zakoñczenie (III seria) monitorowano jedn¹ standardow¹ sesjê aerobiku. Przed oraz po aerobiku pobierano próbki krwi celem oznaczenia stê¿enia kwasu mlekowego (LA), glukozy (Glu), wolnych kwasów t³uszczowych (WKT), insuliny (I), hormonu wzrostu (GH),
kortyzolu (K), testosteronu (T) i leptyny (Lep). Mierzono masê cia³a i jej komponenty (m.in.% FM,% FFM,% zawartoœæ wody) oraz czêstoœæ skurczów serca (HR) podczas æwiczeñ.
Wyniki. W ka¿dej serii badañ, wysi³ek powodowa³ istotny (P<0,05) spadek masy cia³a, wzrost stê¿enia LA, spadek Glu i wzrost WKT. Podobnie obserwowano istotny (P<0,05) wysi³kowy wzrost GH, spadek stê¿enia
29
ustne.qxp
2009-06-17
20:06
Page 20
I i Lep. W przypadku kortyzolu i testosteronu zmiany nie by³y istotne. Wielotygodniowy trening wykaza³ tendencjê
do obni¿ania siê kosztu biologicznego 60-minutowego wysi³ku badanych kobiet. Stwierdzono mniejsze powysi³kowe
stê¿enia LA w III serii w stosunku do II serii badañ. Podobnie w przypadku WKT, glukozy i stê¿enia GH. Zmiany HR
podczas aerobiku w kolejnych badaniach przebiega³y na ni¿szym poziomie. Obserwowano ujemne relacje (r=-0,456,
P<0,02) pomiêdzy powysi³kowym przyrostem GH (GH) a spadkiem (%) zawartoœci wody w organizmie.
Podsumowanie. Przeprowadzone obserwacje podkreœlaj¹ mniejszy koszt energetyczny realizowanych æwiczeñ przy jednoczesnej poprawie sprawnoœci fizycznej (technice ruchu) poddanych treningowi kobiet. Brak niekorzystnych reakcji hormonalnych, zachowanie równowagi anaboliczno-katabolicznej, stabilny profil energetyczny oraz utrzymanie zbli¿onej masy cia³a wskazuj¹ na korzystne efekty prowadzonego treningu.
EFFECTS OF 12 WEEKS' AEROBIC TRAINING ON THE METABOLIC AND
HORMONE RESPONSE IN MIDDLE-AGED WOMEN DURING SUBMAXIMUM
PHYSICAL EFFORT
Benedykt H. Opaszowski1,2, Ma³gorzata Charmas2, Robert Charmas2
1
2
Sports Institute in Warsaw
Josef Pilsudski University of Physical Education in Warsaw, Faculty of Physical Education in Biala Podlaska
Introduction. Due to metabolic changes, physical effort is a significant factor stimulating hormone secretion,
and the level of hormone response depends e. g. on the intensity, duration of the effort. Physical training modulates the hormone response level. The aim of the popular „aerobics” exercises is to e. g. control body weight,
together with an appropriate diet, and to improve the physical efficiency and fitness indicators. The above is of
particular importance for middle-aged women as the absence of physical activeness may contribute to the increase in obesity. Therefore the objective of our study is to observe selected metabolic and hormone indicators
in women practising aerobic exercises on an ongoing basis.
Materials and methods. A group (n=13) of women aged 37.8±9.42 (BMI 24.2±3.46) practised physical exercises performed to music (aerobics) for 12 weeks, 3 times per week for 60 minutes. One standard aerobics session was monitored prior to the opening training (cycle I), after 6 weeks (cycle II) and during the closing training
(cycle III). Before and after the aerobics sessions, blood samples were collected to determine the level of lactic
acid (LA), glucose (Glu), free fatty acids (FFA), insulin (I), growth hormone (GH), cortisol (C), testosterone (T)
and leptin (Lep). Body mass and its components (e. g.% FM,% FFM,% water content) as well as heart rate (HR)
were measured during the training.
Results. In each testing cycle, physical effort generated significant (P<0.05) decrease in body mass, higher
LA level, higher Glu and lower FFA levels. Similarly, significant (P<0.05) exercise-induced higher GH as well as
reduced I and Lep levels were observed. The changes were not significant in the case of cortisol and testosterone. Several weeks' long training tended to reduce the biological cost of 60 minutes' effort within the studied group of women. Lower post-exercise LA levels were observed in the cycle III as compared to the cycle II of the tests. Similar changes were determined in the case of FFA, glucose and GH level. The HR changes during aerobics session in the consecutive tests were observed at a lower level. Negative relations (r=-0.456, P<0.02) were established between the post-exercise GH increment (GH) and the decrease (%) in the body water content.
Conclusions. The observations emphasize the lower energy cost of the exercises with the simultaneous improvement of physical performance (motion technique) of the training women. Lack of adverse hormone responses, maintained anabolic/catabolic balance, stable energy profile and continuous similar body mass are indicative of the positive effects produced by the training.
ODPOWIEDZ ANTYOKSYDACYJNA U SIATKARZY I OSÓB AMATORSKO
UPRAWIAJ¥CYCH SPORT NA JEDNORAZOW¥ STYMULACJÊ W KOMORZE
KRIOGENICZNEJ
Alicja Jurecka, Alina WoŸniak, Celestyna Mila-Kierzenkowska, Gerard Drewa,
Pawe³ Rajewski
Katedra Biologii Medycznej, Collegium Medicum w Bydgoszczy, Uniwersytet Miko³aja Kopernika w Toruniu
Cel pracy. Celem pracy by³a ocena wp³ywu jednorazowej kriostymulacji ogólnoustrojowej skojarzonej z wysi³kiem fizycznym na aktywnoœæ enzymów antyoksydacyjnych we krwi siatkarzy oraz osób amatorsko uprawiaj¹cych sport.
30
ustne.qxp
2009-06-17
20:06
Page 21
Materia³ i metody. Badaniami objêto 12 siatkarzy oraz 10 mê¿czyzn amatorsko uprawiaj¹cych sport. Osoby badane poddano aerobowemu wysi³kowi fizycznemu, który poprzedzono 3-minutowym wejœciem do komory kriogenicznej (temp. od -120°C do -160°C). Po up³ywie tygodnia przeprowadzono trening aerobowy bez kriostymulacji. Materia³ do badañ stanowi³a krew ¿ylna pobrana czterokrotnie: przed i po zabiegu kriostymulacji
ogólnoustrojowej, po wysi³ku fizycznym poprzedzonym kriostymulacj¹ oraz po wysi³ku, bez dzia³ania skrajnie niskich temperatur. W erytrocytach krwi oznaczono aktywnoœæ dysmutazy ponadtlenkowej (SOD), katalazy (CAT)
oraz peroksydazy glutationowej (GPx).
Wyniki. Przed kriostymulacj¹ ogólnoustrojow¹ aktywnoœæ SOD w erytrocytach osób amatorsko uprawiaj¹cych sport by³a wy¿sza ni¿ u siatkarzy (p<0,05). Nie wykazano ¿adnych istotnych statystycznie ró¿nic porównuj¹c aktywnoœæ CAT i GPx w erytrocytach siatkarzy i amatorów. Aktywnoœæ wszystkich oznaczanych enzymów
antyoksydacyjnych nie zmieni³a siê istotnie statystycznie zarówno po wysi³ku bez kriostymulacji, jak i po wysi³ku poprzedzonym dzia³aniem skrajnie niskich temperatur.
Wnioski. Uprawianie sportu zmienia „spoczynkow¹” aktywnoœæ SOD w erytrocytach. Jednorazowa kriostymulacja ogólnoustrojowa nie wp³ywa na aktywnoœæ enzymów bariery antyoksydacyjnej po wysi³ku fizycznym.
ANTIOXIDANT RESPONSE AT VOLLEYBALL PLAYERS AND AMATEUR
SPORTSMEN ON SINGLE STIMULATION IN CRYOGENIC CHAMBER
Alicja Jurecka, Alina WoŸniak, Celestyna Mila-Kierzenkowska, Gerard Drewa,
Pawe³ Rajewski
The Chair of Medical Biology, Collegium Medicum in Bydgoszcz, Nicolaus Copernicus University in Toruñ
Aim of the Study. The aim of the study was to evaluate the effect of single whole-body cryostimulation associated with physical exercise on activity of antioxidant enzymes in blood of volleyball players and amateur
sportsmen.
Material and methods. The study was conducted on 12 volleyball players and 10 amateur sportsmen. The
subjects underwent aerobic physical exercise, which was preceded by lasting for 3 minutes session in cryogenic chamber (temp. from -120°C to -160°C). After a week an aerobic training without cryostimulation was performed. The blood samples were taken from cubital vein four times: before and after whole-body cryostimulation, after an exercise preceded by cryostimulation as well as after the exercise without exposure to extremely
low temperatures. In erythrocytes the activity of superoxide dismutase (SOD), catalase (CAT) and glutahione
peroxidase (GPx) was assayed.
Results. Before whole-body cryostimulation the SOD activity in erythrocytes of amateur sportsmen was higher than in volleyball players (p<0.05). There were no statistically significant differences when comparing the
activity of CAT and GPx in erythrocytes of volleyball players and amateurs. The activity of all investigated antioxidant enzymes was not statistically significantly altered both after exercise without cryostimulation and after
exercise preceded by cryogenic temperature exposure.
Conclusions. The practicing of sport affects the resting activity of SOD in erythrocytes. The single whole-body cryostimulation has no influence on activity of the enzymes of antioxidant barrier after physical exercise.
OCENA CA£KOWITEGO STATUSU ANTYOKSYDACYJNEGO OSOCZA ORAZ
AKTYWNOŒCI ENZYMÓW ANTYOKSYDACYJNYCH ERYTROCYTÓW
U MÊ¯CZYZN Z CHOROB¥ NIEDOKRWIENN¥ SERCA ROZPOCZYNAJ¥CYCH
WCZESN¥ REHABILITACJÊ KARDIOLOGICZN¥
Aleksandra Marciniak, Anna Jegier
Zak³ad Medycyny Sportowej Uniwersytetu Medycznego w £odzi
Cel badañ. Ocena ca³kowitego statusu antyoksydacyjnego osocza oraz enzymów antyoksydacyjnych erytrocytów u mê¿czyzn z chorob¹ niedokrwienn¹ serca (ChNS) rozpoczynaj¹cych wczesn¹ ambulatoryjn¹ rehabilitacjê kardiologiczn¹.
Materia³ i metody. Badaniem objêto 98 doros³ych mê¿czyzn w wieku 37-57 lat (56,4±8,61) skierowanych
do Oœrodka Kompleksowej Rehabilitacji Kardiologicznej po ostrych zespo³ach wieñcowych oraz po zabiegu pomostowania têtnic wieñcowych w celu kontynuacji leczenia w ramach wczesnej kompleksowej ambulatoryjnej rehabilitacji kardiologicznej (grupa A). Grupê kontroln¹ stanowi³o 30 mê¿czyzn w wieku 44-78 lat (59,6±8,06) bez rozpoznanej klinicznie choroby niedokrwiennej serca (grupa B). U wszystkich badanych oceniono parametry antropome-
31
ustne.qxp
2009-06-17
20:06
Page 22
tryczne (masa i wzrost cia³a, obwód talii, BMI i wspó³czynnik talia/biodra – WHR), wykonano próbê wysi³kow¹ oraz
pobrano krew ¿yln¹ do wykonania oznaczeñ biochemicznych. W uzyskanej surowicy krwi za pomoc¹ metody enzymatyczno-kolorymetrycznej oznaczono lipidogram, stê¿enie glukozy oraz kwasu moczowego. W hemolizacie
erytrocytów oznaczono aktywnoœæ dysmutazy ponadtlenkowej (SOD) metod¹ Mirsa i Fridovich, katalazy (CAT) metod¹ Beers i Sizer oraz peroksydazy glutationowej (GPx) metod¹ Little i O'Brien. Ca³kowity status antyoksydacyjny
(TAS) zosta³ oceniony w osoczu za pomoc¹ metody spektrofotometrycznej ABTS (2,2`-azynobis-3-etylobenzotiazolino-6-sulfonian) za pomoc¹ gotowego zestawu firmy Random Laboratories Ltd.
Wyniki. Charakterystyka badanych mê¿czyzn wykaza³a, ¿e osoby z grupy A i B nie ró¿ni¹ siê istotnie statystycznie pod wzglêdem parametrów antropometrycznych, z wyj¹tkiem wzrostu (173,1±5,22 cm vs 176,1±
7,51cm). W uzyskanych wynikach stwierdzono istotne statystycznie ró¿nice w stê¿eniu cholesterolu ca³kowitego – w grupie A 159,8±36,4mg/dl, w B 205,9±33,9mg/dl (p<0,001) oraz frakcji LDL cholesterolu – w grupie
A 90,1±31,6mg/dl, w B 126,9±33,9mg/dl (p<0,001).
Zaobserwowano równie¿ istotne statystycznie ró¿nice w poziomie aktywnoœci wszystkich enzymów antyoksydacyjnych (dysmutazy ponadtlenkowej, katalazy oraz peroksydazy glutationowej) oraz w ca³kowitym statusie
antyoksydacyjnym osocza, przy czym wy¿sze wartoœci uzyskano w grupie B (Tabela 1).
W pozosta³ych parametrach biochemicznych nie stwierdzono istotnych statystycznie ró¿nic.
Wnioski. W grupie osób z ChNS stwierdzono istotnie ni¿sze poziomy aktywnoœci enzymów antyoksydacyjnych w erytrocytach oraz ca³kowitego statusu antyoksydacyjnego osocza ni¿ u osób zdrowych. Dalszych badañ
wymaga wyjaœnienie powi¹zania zaobserwowanego zjawiska z rozwojem choroby niedokrwiennej serca.
EVALUATION OF THE TOTAL PLASMA ANTIOXIDANT STATUS AND THE ACTIVITY
OF ERYTHROCYTE ANTIOXIDANT ENZYMES IN MALES WITH ISCHEMIC HEART
DISEASE STARTING THEIR EARLY CARDIOLOGICAL REHABILITATION
Aleksandra Marciniak, Anna Jegier
Department of Sports Medicine of the Medical University in £ódŸ
Objective of the study. Evaluation of the total plasma antioxidant status and erythrocyte antioxidant enzymes in males with ischemic heart disease starting their early ambulatory cardiological rehabilitation.
Material and methods. The studied sample comprised 98 adult males aged 37-57 years (56.4 ± 8.61), directed to the Centre of Complex Cardiological Rehabilitation after acute coronary syndromes (ACS) and coronary bypass grafting to continue treatment and undergo early complex ambulatory cardiological rehabilitation
(group A). The control group consisted of 30 males aged 44-78 years (59.6 ± 8.06), not diagnosed with ischemic heart disease (group B). In all the subjects anthropometric parameters were measured [body mass and height, waist girth BMI and waist-hip ratio (WHR)]. Moreover, the subjects underwent exercise test and had venous blood sampled for biochemical assay. In the obtained blood serum, lipidogram, blood glucose and uric acid
level were assayed using the enzymatic colorimetric method. In the erythrocyte hemolysate, the activity of superoxide dismutase (SOD) was assayed using Mirs and Fridovich's method and catalase (CAT) was assayed
using Little and O'Brien's method. The total antioxidant status (TAS) was determined in plasma using ABTS
(2,2`-azinobis-(3-ethylbenzthiazoline-6-sulphonic acid) spectrometric method using the ready made Random
Laboratories Ltd. kit.
Results. Characteristics of the studied males showed no statistically significant differences between A and B
group males as for anthropological parameters except body height (173.1±5.22 cm vs 176.1± 7.51cm). The obtained results showed statistically significant differences in total cholesterol concentration [159.8 ± 36.4mg/dl in group A, 205.9 ± 33.9mg/dl in group B (p<0,001)] and LDL cholesterol fraction [90.1 ± 31.6mg/dl in group A and 126.9
± 33.9mg/dl in group B (p<0,001)]. Statistically significant differences were also noted in the level of all antioxidant
32
ustne.qxp
2009-06-17
20:06
Page 23
enzymes activity (SOD, catalase and glutathione peroxidase) and in the plasma TAS, with higher values obtained
in group B (Table 1). No statistically significant differences were found in the remaining parameters.
Conclusions. In the group of subjects with ischemic heart disease, significantly lower levels of erythrocyte
antioxidant enzyme activity (TAS) were noted as compared to the healthy controls. Further studies are required
to address the relation between the observed phenomenon and ischemic heart disease.
ZMIANY PROFILU LIPIDOWEGO W NASTÊPSTWIE ZASTOSOWANIA SERII
ZABIEGÓW KRIOTERAPII OGÓLNOUSTROJOWEJ – BADANIA PILOTA¯OWE
Anna Lubkowska1, Monika Chudecka2, Zbigniew Szygu³a3, Andrzej Klimek4
1
2
3
4
Katedra Fizjologii, Zak³ad Fizjologii Cz³owieka, Wydzia³ Nauk Przyrodniczych, Uniwersytet Szczeciñski
Katedra Anatomii i Biometrii, Wydzia³ Nauk Przyrodniczych, Uniwersytet Szczeciñski
Zak³ad Medycyny Sportowej, Akademia Wychowania Fizycznego w Krakowie
Instytut Fizjologii Cz³owieka, Akademia Wychowania Fizycznego w Krakowie
Wstêp. Badania wp³ywu zabiegów krioterapii ogólnoustrojowej na organizm prowadzone s¹ g³ównie w odniesieniu do chorych, przewa¿nie z Reumatoidalnym Zapaleniem Stawów. Niewiele jest doniesieñ o wp³ywie
temperatur kriogenicznych na poziom lipidów. Wydaje siê, ¿e nara¿enie na temperatury kriogeniczne mo¿e prowadziæ do nasilenia lipolizy, w celu wykorzystywania energetycznego materia³u zapasowego do utrzymania homeostazy. Rosn¹ca popularnoœæ tego typu zabiegów, zarówno wœród sportowców, jak i u zdrowych nietrenuj¹cych osób, sk³oni³a nas do podjêcia badañ nad wp³ywem serii 10 zabiegów na profil lipidowy osób zdrowych.
Materia³ i metody. Badaniami objêto 15 m³odych mê¿czyzn w wieku ±21 lat, aktywnych fizycznie, nigdy
wczeœniej nie korzystaj¹cych z zabiegów kriostymulacji ogólnoustrojowej. Po kwalifikacji lekarskiej badani poddani zostali serii 10 zabiegów (-130°C), trwaj¹cych po 3 minuty ka¿dego dnia, w Ma³opolskim Centrum Krioterapii w Krakowie. Krew do badañ pobierano rano, na czczo, przed seri¹ zabiegów oraz w dniu po ostatnim zabiegu. W surowicy krwi oznaczono metodami enzymatycznymi poziom cholesterolu ca³kowitego (TCh), frakcje
HDL oraz triglicerydów (TG). Frakcje LDL wyliczano wg wzoru Friedewalda.
Wyniki. Seria zabiegów spowodowa³a istotny spadek stê¿enia cholesterolu ca³kowitego oraz frakcji LDL (p≤0,05).
Zarówno zaobserwowany wzrost frakcji HDL i spadek stê¿enia trójglicerydów nie by³y znamienne statystycznie.
Wnioski. Zabiegi krioterapii ogólnoustrojowej mog¹ wp³ywaæ na zmianê metabolizmu lipidowego w organizmie cz³owieka, czego efektem s¹ zmiany w stê¿eniach cholesterolu ca³kowitego i jego frakcji LDL.
CHANGES IN LIPID PROFILE AS A CONSEQUENCE OF A SERIES OF WHOLE
BODY CRYOTHERAPY SESSIONS – PRELIMINARY STUDY
Anna Lubkowska1, Monika Chudecka2, Zbigniew Szygu³a3, Andrzej Klimek4
1
2
3
4
Katedra Fizjologii, Zak³ad Fizjologii Cz³owieka, Wydzia³ Nauk Przyrodniczych, Uniwersytet Szczeciñski
Katedra Anatomii i Biometrii, Wydzia³ Nauk Przyrodniczych, Uniwersytet Szczeciñski
Zak³ad Medycyny Sportowej, Akademia Wychowania Fizycznego w Krakowie
Instytut Fizjologii Cz³owieka, Akademia Wychowania Fizycznego w Krakowie
Introduction. Studies on the effect of cryotherapy have so far mostly concerned patients with rheumatoid
joint inflammation. Few reports concern the effect of cryogenic temperatures on the level of lipids, although it
seems that exposure to cryogenic temperatures may lead to an increase in lipolysis through the process of utilizing stored energetic material to maintain homeostasis. The increasing popularity of cryotherapy, both among
33
ustne.qxp
2009-06-17
20:06
Page 24
athletes and healthy non-athletes, is the reason why this study examines the effect of a series of 10 cryotherapeutic sessions on the lipid profile of healthy individuals.
Material and Methods. The study involved 15 young men aged ~21 years, physically active, that previously
had never been exposed to cryotherapeutic treatment. After medical examination the men were subjected to 10
cryotherapeutic sessions (at -130°C) totalling three minutes each day, at the Ma³opolskie Centrum Krioterapii
(Ma³opolska Cryotherapeutic Center). Blood samples were taken for analysis in the morning (on an empty stomach) before the series of sessions, and on the day after the last session. In the blood serum total cholesterol
(TCh), HDL fractions and triglycerides (TG) were determined using enzymatic methods. LDL fractions were determined according to Friedewald's formula
Results. The series of cryogenic sessions resulted in a significant decrease in total cholesterol and LDL fractions
(at p≤0.05). Both the observed increases in HDL fraction nor the decrease in triglycerides were statistically significant.
Conclusions. Cryotherapeutic sessions may influence lipid metabolism in the human body as revealed by
reductions in the level of total cholesterol and its LDL fraction.
OCENA WYBRANYCH WSKAZNIKÓW GOSPODARKI LIPIDOWEJ ORAZ
CZYNNIKÓW RYZYKA MIA¯D¯YCY U MÊ¯CZYZN PO 60. ROKU ¯YCIA
UPRAWIAJ¥CYCH SPORT WYCZYNOWO I NIETRENUJ¥CYCH
Joanna Karolkiewicz1, Alicja Nowak1, £ucja Pilaczyñska-Szczeœniak1,
Krzysztof Kusy2, Jacek Zieliñski2
1
2
Zak³ad Higieny, Akademia Wychowania Fizycznego w Poznaniu
Zak³ad Lekkiej Atletyki, Akademia Wychowania Fizycznego w Poznaniu
Cel badañ. Celem badañ by³a ocena wskaŸników metabolizmu lipidowego oraz ryzyka mia¿d¿ycy u osób
aktywnie trenuj¹cych w wieku powy¿ej 60. roku ¿ycia.
Materia³ i metody. Grupê badawcz¹ stanowi³o 20. mê¿czyzn w wieku 60-92 lat – weteranów lekkiej atletyki, poddanych systematycznemu treningowi fizycznemu, o sta¿u treningowym œrednio 50±13,3 lat. Zawodników
rekrutowano do badañ podczas Mistrzostw Europy Weteranów w Lekkiej Atletyce w Poznaniu. Grupê kontroln¹ stanowi³o 46. mê¿czyzn w zbli¿onym wieku, którzy nie uprawiaj¹ sportu zawodniczo. U uczestników badañ
dokonano pomiarów cech somatycznych (masa i wysokoœæ cia³a oraz obwód talii i bioder), wyliczono wskaŸniki BMI i WHR oraz oceniono sk³ad cia³a metod¹ bioimpedancji elektrycznej. W surowicy krwi ¿ylnej testami firmy Cormay (Polska), oznaczono stê¿enie cholesterolu ca³kowitego, frakcji HDL-cholesterolu i triglicerydów (TG)
oraz testem firmy Biomedica GmbH (Austria) oznaczono poziom przeciwcia³ przeciwko utlenionym formom lipoprotein LDL (oLAB). Stê¿enie frakcji LDL-cholesterolu wyliczono wed³ug wzoru Friedewalda. Na podstawie
uzyskanych wyników badañ wyliczono wskaŸnik aterogennoœci, mierz¹cy stosunek triglicerydów do frakcji HDL-cholesterolu oraz indeks aterogennoœci AIP (wg Dobiasowa i Frohlich).
Wyniki. U mê¿czyzn systematycznie trenuj¹cych odnotowano znamiennie ni¿sze stê¿enie triglicerydów
(p<0,05) i ca³kowitego cholesterolu (p≤0,01) w stosunku do osób nietrenuj¹cych. Analiza porównawcza wskaŸnika mia¿d¿ycy TG/HDL-cholesterolu oraz wskaŸnika AIP równie¿ wykaza³a istotnie ni¿sz¹ wartoœæ u mê¿czyzn
uprawiaj¹cych sport wyczynowo w stosunku do osób z grupy kontrolnej (p≤0,01). Nie odnotowano istotnych ró¿nic miêdzy grupami mê¿czyzn w odniesieniu do poziomu oLAB.
Wnioski. Na podstawie badañ przeprowadzonych u mê¿czyzn po 60. roku ¿ycia zaobserwowano korzystny wp³yw podejmowanej przez wiele lat aktywnoœci fizycznej na metabolizm lipidowy i mniejsze ryzyko chorób
sercowo-naczyniowych w stosunku do osób o mniejszym poziomie aktywnoœci fizycznej.
THE ESTIMATION OF SELECTED INDICES OF LIPIDS METABOLISM AND
ATHEROGENIC FACTORS IN MEN AGED MORE THAN 60 YEARS INVOLVED
IN COMPETITIVE SPORT AND NON TRAINED INDIVIDUALS
Joanna Karolkiewicz1, Alicja Nowak1, £ucja Pilaczyñska-Szczeœniak1,
Krzysztof Kusy2, Jacek Zieliñski2
1
2
Department of Hygiene, University School of Physical Education in Poznañ, Poland
Department of Athletics, University School of Physical Education in Poznañ
Aim of the study. The purpose of the study was to estimate the level of indices of lipid metabolism and atherogenic factors in men aged more than 60 years involved in competitive sport.
34
ustne.qxp
2009-06-17
20:06
Page 25
Material and methods. The study population consisted of 20 men – track and field masters athletes, aged 6092, still involved in competitive sport (mean training practice 50±13.3 years). Athletes were recruited from a group of participants of the European Veterans Athletics Championships Stadia in Poznañ. The control group was
consisted of 46 men who were matched for age and have never trained at the competitive level. In subjects somatic characteristics were taken (the body mass and height, waist and hip circumference). The body mass index (BMI) and waist-to hip ratio (WHR) were calculated, as well as the measurement of body composition was
assessed with an electric bioimpedance method. In the blood serum concentrations of total cholesterol, high-density lipoprotein (HDL) cholesterol and triglycerides were measured with a spectrophotometric method (Cormay, Poland), and levels of antibodies to oxidatively modified low-density lipoprotein cholesterol (oLAB) were
analyzed with a commercially available enzyme-linked immunoassay (Biomedica GmbH, Austria). On the basis
of the data obtained following parameters were calculated: levels of low-density lipoprotein (LDL) cholesterol
with the formula proposed by Friedewald, atherogenic index of TG/HDL-cholesterol ratio and atherogenic index
of plasma AIP proposed by Dobiasowa and Fronhlich.
Results. The obtained results show that men involved in competitive sport have significantly lower concentrations of triglycerides (p<0.05) and total cholesterol (p≤0.01) in comparison to untrained controls. The comparative analysis indicated the lower levels of atherogenic index TG/HDL-cholesterol and atherogenic index of plasma AIP in athletes as compare to controls (p≤0.01). There were found no differences between groups with respect to levels of oLAB.
Conclusions. Results of our study indicate that regular physical exercise favorably influences lipid metabolism and may significantly decrease the risk of atherosclerosis in elderly men after 60 years.
WP£YW AKTYWNOŒCI FIZYCZNEJ NA STAN ZDROWIA CHORYCH
PO PRZESZCZEPIE NERKI
Artur Pupka1,2, Tomasz P³onek3, Adam Fr¹ckiewicz4, Dariusz Blocher5
1
Katedra i Klinika Chirurgii Naczyniowej, Ogólnej i Transplantacyjnej Akademii Medycznej we Wroc³awiu
Kierunek Fizjoterapia, Spo³eczna Wy¿sza Szko³a Przedsiêbiorczoœci i Zarz¹dzania, Oddzia³ Ko³obrzeg
3
Studenckie Ko³o Naukowe, Katedra i Klinika Chirurgii Naczyniowej, Ogólnej i Transplantacyjnej we Wroc³awiu
4
Miêdzywojewódzka Przychodnia Sportowo-Lekarska we Wroc³awiu
5
Praktyka Lekarza Rodzinnego w Ko³obrzegu z uprawnieniami do orzecznictwa sportowo-lekarskiego
na poziomie podstawowym
2
Za³o¿enia. Liczba pacjentów po przeszczepie nerki ci¹gle wzrasta. Nie przeprowadzono dotychczas na œwiecie badañ, jaki wp³yw na stan zdrowia ma rekreacyjne lub intensywne uprawianie sportu po przeszczepie nerki.
Materia³ i metody. Przeprowadzono badanie prospektywne w formie ankiety wœród cz³onków Polskiego Stowarzyszenia Sportu po Transplantacji i u¿ytkowników portalu Polskiego Stowarzyszenia Osób Dializowanych i Po Przeszczepie Nerki. Otrzymano 135 odpowiedzi. Wyodrêbniono 3 grupy: nieaktywn¹ fizycznie (grupa I – 36 osób),
o umiarkowanej aktywnoœci fizycznej (grupa II – 52 osoby) i intensywnie trenuj¹cych (grupa III – 42 osoby).
Wyniki. Czêstoœæ wystêpowania ró¿nych objawów chorobowych i nieprawid³owoœci w badaniach laboratoryjnych by³a najwiêksza w grupie I, a najmniejsza w grupie III (ró¿nica istotna statystycznie). Wykazano statystycznie istotne ró¿nice w BMI pomiêdzy poszczególnymi grupami: 25,8±5,1 (œrednia ± SD) w grupie I, 23,9±4
w grupie II i 23,5±4,1 w grupie III. Nie zanotowano komplikacji u osób intensywnie trenuj¹cych, ani ¿adnego
przypadku uszkodzenia przeszczepionej nerki, nawet u osób uprawiaj¹cych potencjalnie urazowe sporty (narciarstwo, saneczkarstwo, trening si³owy, jazda na rowerze czy snowboarding). U 9 (19%) osób z grupy III i 8
(15%) z grupy II stwierdzono poprawê wyników badañ laboratoryjnych po rozpoczêciu aktywnoœci fizycznej. U 1
(2%) osoby z grupy II pojawi³ siê bia³komocz, a u kolejnego pacjenta dosz³o do wzrostu poziomu kreatyniny.
Wnioski. Pacjentom po przeszczepie nerki powinno zalecaæ siê aktywnoœæ fizyczn¹. Nie grozi to zwiêkszeniem ryzyka utraty lub pogorszenia funkcji przeszczepu, a jednoczeœnie pozwala na poprawê sprawnoœci fizycznej i stanu zdrowia. Zmniejszenie BMI zmniejsza ryzyko powik³añ sercowo-naczyniowych, a aktywnoœæ ruchowa obni¿a ryzyko rozwoju osteoporozy.
35
ustne.qxp
2009-06-17
20:06
Page 26
INFLUENCE OF PHYSICAL ACTIVITY ON THE HEALTH CONDITION OF PEOPLE
AFTER KIDNEY TRANSPLANTATION
Artur Pupka1,2, Tomasz P³onek3, Adam Fr¹ckiewicz4, Dariusz Blocher5
1
Department of Vascular, General and Transplantation Surgery, Wroc³aw Medical University
Departament of Physiotheraphy, High School of the Management, Kolobrzeg
3
Students Scientific Society, Department of Vascular, General and Transplantation Surgery, Wroclaw
Medical University
4
The Clinic of the Sports Medicine, Wroclaw
5
The Practice of the Family Doctor, Kolobrzeg
2
Aim of the Study. There are no research results defining, what the influence of normal and intensive sport
training on the health condition of kidney transplanted patients is.
Material and methods. A prospective study was performed using a questionnaire form. The questionnaire was
filled by members of the Polish department of the World Transplant Games Federation and the Polish Association of
People on Dialysis and After Kidney Transplantation. 135 patients were divided into three groups: physically inactive
(group I – 36 patients), moderately physically active (group II – 52 patients) and very active (group III – 42 patients).
Results. The largest number of disease symptoms and lab test abnormalities was observed in group I, and
the smallest in group III (a statistically significant difference). There were statistically significant differences in BMI
between the analyzed groups: 25,8±5,1 in group I, 23,9±4 in group II and 23,5±4,1 in group III. There were no
health complications associated with sport training in group III. No cases of damaging the transplanted kidney
were noted, even in patients training potentially traumatic sports. In 9 patients (19%) from group III and in 8 patients (15%) from group II an improvement of lab test results after commencing physical activity was observed.
Conclusions. Physical activity should be recommended for kidney transplant recipients. It does not increase the risk of damaging the transplanted kidney. The decrease in BMI reduces the risk of cardio-vascular complications and physical training decreases the risk of development of osteoporosis.
SPORTY WODNE – ZAGRO¯ENIA, PREWENCJA
W³odzis³aw Kuliñski1, Krzysztof Kwiatkowski2, £ukasz Chojecki2
1
2
Klinika Rehabilitacji z Zak³adem Medycyny Fizykalnej WIM w Warszawie, Zak³ad Medycyny Fizykalnej
Uniwersytetu Medycznego w £odzi
Klinika Traumatologii WIM w Warszawie
Wstêp. Sporty wodne zwi¹zane s¹ ze znacznym ryzykiem urazu, czêsto dotycz¹cym rdzenia krêgowego.
W ka¿dym roku na terenie kraju dochodzi do kilku tysiêcy nieszczêœliwych wypadków w wodzie, w tym kilkuset
utoniêæ, oraz znacznie zwieksza siê liczba urazów w wodzie.
Materia³ i metody. W pracy przedstawiono analizê czêstoœci ich wystêpowania w róznych krajach, mechanizm powstawania oraz zademonstrowano najczêœciej wystêpuj¹ce przypadki i mo¿liwoœci ich leczenia.
Wnioski. Dzia³ania profilaktyczne powinny byæ ukierunkowane na edukacjê dotycz¹c¹ ryzyka zwi¹zanego
z konkretnymi dyscyplinami i koniecznoœci¹ stosowania œrodków ratunkowych oraz na szkolenie osób odpowiedzialnych za bezpieczeñstwo nad wod¹.
WATER SPORTS – RISKS, PREVENTION
W³odzis³aw Kuliñski1, Krzysztof Kwiatkowski2, £ukasz Chojecki2
1
2
Klinika Rehabilitacji z Zak³adem Medycyny Fizykalnej WIM w Warszawie, Zak³ad Medycyny Fizykalnej
Uniwersytetu Medycznego w £odzi
Klinika Traumatologii WIM w Warszawie
Aim of the study. Water sports are related with high risk for trauma of spinal cord. A few thousand people
every year have an accident in the water, including several hundred drowning and significantly more trauma.
Material and methods. Analysis of frequency of water trauma occurrence in the different countries are presented. Trauma's mechanism, most common types of cases and methods of treatment are demonstrated.
Conclusions. Preventive measure should be orientated towards education about risk in specific sport discipline, rescue means and rescuers training.
36
ustne.qxp
2009-06-17
20:06
Page 27
REKONSTRUKCJA WIÊZAD£A KRZY¯OWEGO PRZEDNIEGO (WKP)
U M£ODOCIANYCH SPORTOWCÓW Z SZEROKO OTWARTYMI CHRZ¥STKAMI
WZROSTOWYMI. KRÓTKOTERMINOWA PROSPEKTYWNA ANALIZA WYNIKÓW
Marcin Dom¿alski, Anna Karauda, Marek Synder
Katedra i Klinika Ortopedii i Ortopedii Dzieciêcej Uniwersytetu Medycznego w £odzi
Wstêp. W ostatnich latach obserwuje siê wzrost wystêpowania uszkodzeñ wiêzad³a krzy¿owego przedniego
(WKP) u dzieci. Skutkiem zerwania WKP jest niestabilnoœæ kolana, Ÿle tolerowana u m³odych pacjentów, gdzie zwiêksza iloœæ uszkodzeñ chrz¹stki stawowej oraz ³¹kotek kolana. Metod¹ leczenia niestabilnoœci kolana jest operacyjna rekonstrukcja wewn¹trzstawowa WKP. Celem pracy jest ocena skutecznoœci, wyników i czêstoœci powik³añ tej operacji.
Materia³. W latach 2006-2007 przeprowadzono 12 rekonstrukcji WKP u m³odocianych sportowców z otwartymi chrz¹stkami wzrostowymi. Œrednia wieku dziewcz¹t – 11,2 lat, ch³opców – 12,3 lat. Wszystkie zabiegi zosta³y wykonane: w okresie 10 miesiêcy po urazie, przez jednego chirurga z u¿yciem tej samej metody rekonstrukcji – przeszczep z miêœni zginaczy, tunele udowy i piszczelowy wiercone przez chrz¹stkê wzrostow¹ z pozastawowym mocowaniem implantu za pomoc¹ korowych œrub AO. Wiêkszoœæ urazów to izolowane zerwania
WKP, z jedn¹ uszkodzon¹ ³¹kotk¹.
Metoda. Przeprowadzono analizê prospektywn¹ bez grupy kontrolnej. Pacjenci zostali zbadani przed zabiegiem i w okresie 3, 6, 12 miesiêcy po zabiegu. Do badania wykorzystano testy IKDC (subiektywny i obiektywny) oraz test Lysholma i test Tegnera. Oceniano badaniem klinicznymi: radiologicznym wzrost, d³ugoœæ koñczyn
oraz wystêpowanie zaburzeñ osiowych koñczyn.
Wyniki. Po 12 miesi¹cach: nie stwierdzono zaburzeñ osi i d³ugoœci koñczyn; 11 pacjentów powróci³o do aktywnoœci fizycznej sprzed zabiegu; wynik testu IKDC 96,5%, Lysholm 95%, œrednia zmiana wzrostu +5,5 cm/12 mies.
Wnioski. Przezchrz¹stkowa rekonstrukcja WKP u pacjentów z SzOChW jest technik¹ bezpieczn¹, daj¹c¹
bardzo dobre rezultaty. Przywraca stabilnoœæ kolana i umo¿liwia powrót do sportu, nie powoduj¹c zaburzeñ
wzrostu koñczyn.
ACL RECONSTRUCTION IN SKELETALLY IMMATURE ATHLETES BY COMPLETE
TRANSPHYSEAL TECHNIQUE. SHORT TERM PROSPECTIVE EVALUATION
OF RESULTS
Marcin Dom¿alski, Anna Karauda, Marek Synder
Chair and Clinic of Orthopedics and Children Orthopedics at the Medical University in £ódŸ
Introduction. Recently the number of anterior cruciate ligament (ACL) injuries in skeletally immature patients
has increased. This instability is poorly tolerated in teens and leads to meniscal and chondral tears. Intraarticular transphyseal ACL reconstruction is recomended technique to restore knee stability despite potential complications The goal of this study was to evaluate the efficacy, results and complication's frequency of this method.
Material. From 2006 to 2007 we performed 12 reconstructions of ACL in skeletally immature athletes. Average age of girls was 11,2 years and boys 12,3 years. All patients were operated within 10 months post injury
by the same surgeon using the same surgical technique – gracilis-semitendinosus autograft, with transphyseal
tibial and femoral tunnels and extraarticular fixation with AO screws. All beside one ACL injuries were isolated,
with 1 meniscal tear.
Methods. In prospective study without control group patients were examined before reconstruction, and 3,
6, 12 months after surgery IKDC, Lysholm and Tegner score. We assessed the growth, leg length and axial disturbances by clinical and radiological assessment and the return to prior level of sport activity.
Results. In 12 months follow-up no disturbance of angular and longitudinal growth were observed, 11/12 patients returned to previous sport activity with scores: IKDC 96,5%, Lysholm 95%, gain of growth was 5,5cm/12
months on average.
Conclusions. The use of complete transphyseal reconstruction is a safe, reliable technique in patients who
have significant growth remaining, providing adequate knee stability, good satisfaction and allowing return to
sport activity.
37
ustne.qxp
2009-06-17
20:06
Page 28
OCENA CZÊSTOŒCI WYSTÊPOWANIA USZKODZEÑ NARZ¥DU RUCHU
U KOSZYKARZY
Grzegorz Ga³uszka, Renata Ga³uszka, Romuald Lewicki
Wszechnica Œwiêtokrzyska w Kielcach
Wstêp. Bezkrytyczne podejmowanie æwiczeñ, prac i wysi³ków fizycznych przekraczaj¹cych wydolnoœæ i mo¿liwoœæ organizmu czêsto prowadzi do uszkodzeñ narz¹dów ruchu. W czasie gry w koszykówkê nie obserwuje
siê du¿ej liczby ciê¿kich obra¿eñ. Spotyka siê przewa¿nie: st³uczenia i otarcia, wykrêcenia w stawach skokowych (znacznie rzadziej kolanowych). U pocz¹tkuj¹cych stosunkowo czêste s¹ uszkodzenia palców od uderzenia pi³k¹. W pojedynczych przypadkach wystêpuj¹ z³amania koœci.
Materia³ i metody. Grupê badawcz¹ stanowi³a grupa 118 zawodników trenuj¹cych koszykówkê w klubach
z województwa œwiêtokrzyskiego.
Wyniki. Najczêstszym urazem, który wyst¹pi³ u 31 ankietowanych, by³o skrêcenie stawu skokowego – 74%
zawodników. Urazy w obrêbie rêki stwierdzono u 70% badanych, st³uczenia miêœni u 54%, urazy stawów (poza kolanowym) u 48%, zerwania i naderwania miêœni u 45%, skrêcenie stawu kolanowego u 22%, z³amania
u 44%, zerwanie wiêzade³ krzy¿owych 12%, zerwane œciêgno Achillesa 6%.
Wnioski. Najczêstszym urazem zawodników koszykówki jest skrêcenie stawu skokowego. Kontuzje zawodników koszykówki najczêœciej leczone s¹ w okresie do 2 tygodni od wyst¹pienia urazu. Najbardziej podatni
na kontuzje ze wzglêdu na pozycje, na jakich graj¹ i trenuj¹ zawodnicy, to skrzyd³owy i œrodkowy.
ASSESSMENT OF FREQUENCY OF INCIDENCE OF LOCOMOTOR ORGAN
INJURIES IN BASKETBALL PLAYERS
Grzegorz Ga³uszka, Renata Ga³uszka, Romuald Lewicki
Wszechnica Saint Cross in Kielce
Introduction. Uncritical undertaking exercise, works and physical effort exceeding efficiency and ability of an organism often leads to damage of locomotor organ. During a game of basketball there are not many serious injuries
reported. The commonly occurring injuries are: bruising, abrasions and distortion of ankle joint (much less frequently
knee joint). Beginners often suffer damage of fingers caused by hitting with a ball. Bone fractures are isolated cases.
Material and methods. The research base was a group of 118 players training in clubs in the œwiêtokrzyskie province.
Results. The most common injury, which occurred in 31 respondents, was distortion of ankle joint – 74% of
the players. Injuries within the arm were found in 70% of the researched, muscle bruising in 54%, joint injuries
(except for knee joint) in 48%, muscle rupture or strain in 45%, knee joint distortion in 22%, fractures in 44%,
rupture of crucial ligament in 12%, rupture of Achilles tendon in 6%.
Conclusions. The most common injury in basketball players is distortion of ankle joint. Injuries of basketball players are usually treated in the period of up to 2 weeks from the occurrence. Because of positions where they play and train, the most likely to get injured are the winger and the centre.
SKUTECZNOŒÆ LECZENIA BOLESNEGO BARKU METOD¥ RADIALNEJ FALI
UDERZENIOWEJ W MEDYCYNIE SPORTOWEJ (DONIESIENIE WSTÊPNE)
Krzysztof Kijewski1, Hubert Krysztofiak2, Pawe³ Adamus1, Tadeusz Kilian1,
Izabela Dudek3
1
2
3
Oœrodek Przygotowañ Olimpijskich, Spa³a
Centralny Oœrodek Medycyny Sportowej, Warszawa
Zak³ad Fizjologii Cz³owieka, Uniwersytet Medyczny, £ódŸ
Wstêp. Zespó³ bolesnego barku (zbb) stanowi powszechn¹ przyczynê bólu przewlek³ego z ograniczeniem sprawnoœci ruchowej obserwowan¹ w medycynie sportowej. Rezultaty leczenia ró¿nymi metodami zachowawczymi z zastosowaniem konwencjonalnych technik fizjoterapeutycznych pozostaj¹ nadal sprzeczne. Celem pracy by³a ocena skutecznoœci leczenia radialna fal¹ uderzeniow¹ (rfu) w przypadkach zdiagnozowanego zbb w sporcie kwalifikowanym.
Materia³ i metody. Do leczenia radialn¹ fal¹ uderzeniow¹ zakwalifikowano 43 sportowców (18 kobiet, 25
mê¿czyzn, œredni wiek 24 lata, œredni czas uprawiania sportu 9 lat) z 14 dyscyplin sportowych (wytrzyma³oœcio-
38
ustne.qxp
2009-06-17
20:06
Page 29
wych 6, si³owych 8) ze zdiagnozowanym zespo³em bolesnego barku koñczyny wiod¹cej. Œredni czas trwania
bólu barku wynosi³ 11 tygodni dla obu p³ci. Przed i po ka¿dej sesji zabiegowej przeprowadzano testy czynnoœciowe prowokuj¹ce wyst¹pienie bólu generuj¹cych struktur barku (test: rêka-kark, rêka-plecy, wylewanie
z dzbanka). Intensywnoœæ bólu przy ruchach czynnych oceniano w 10-punktowej skali analogowej VAS oraz
oceniano ca³kowity wspó³czynnik satysfakcji chorego sportowca. W okresie sesji terapeutycznej radialn¹ fal¹
uderzeniow¹ wykonano 5 zabiegów w odstêpach 1-3 dniowych.
Wyniki. Testy czynnoœciowe przeprowadzone bezpoœrednio przed leczeniem wykaza³y dodatni wynik w dwóch
z trzech przeprowadzonych testów u wszystkich sportowców. Po kolejnych zabiegach rfu oraz po 4 miesi¹cach
(25 osób) dodatnie testy wykazywa³y istotne tendencje malej¹ce w stosunku do badania wyjœciowego. Subiektywna ocena bólu w skali VAS wykaza³a istotne statystycznie zmniejszenie poziomu bólu, a ca³kowity wspó³czynnik satysfakcji wyniós³ 80%.
Wnioski. Zastosowanie leczenia rfu pozwoli³o znacznie zmniejszyæ dolegliwoœci bólowe i zaburzenia funkcji ruchowej u sportowców w zdiagnozowanym zbb. Radialna fala uderzeniowa jest bezpieczn¹ i skuteczn¹, nieinwazyjn¹ metod¹, która mo¿e byæ traktowana jako jedna z opcji leczenia zbb w sporcie kwalifikowanym. Jednak jako nowa metoda œrodków leczniczych uk³adu miêœniowo-szkieletowego wymaga dalszego przegl¹du i metaanalizy.
THE EFFECTIVENESS OF PAINFUL SHOULDER RADIAL SHOCKWAVE THERAPY
IN SPORTS MEDICINE (INITIAL REPORT)
Izabela Dudek3
1
The Olympic Centre in Spa³a
Sports Medicine Centre, Warsaw
3
Department of Human Physiology, Medical University in £ódŸ
2
Introduction. Painful shoulder syndrome is a common reason of chronic pain with limited motor activity, observed in sports medicine. The results of different conservative therapy methods using conventional physiotherapeutic techniques are still in disagreement. The purpose of this paper was to evaluate the effectiveness of radial shockwave therapy in painful shoulder syndrome, diagnosed in the athletes involved in qualified sports.
Material and methods. 43 athletes including 18 females and 25 males (mean age – 24 years, mean training record – 9 years), practising 14 sports disciplines (6 endurance and 8 strength sports), diagnosed with painful shoulder syndrome in the dominant arm, participated in the study. The mean duration of shoulder pain
was 11 weeks for both genders. Before and after each therapeutic session, functional tests were performed to
provoke pain of generating shoulder structures (the test: hand-nape of the neck, hand-back, pouring water out
of a jar). Pain intensity with active movements was evaluated using a 10-grade visual analogue scale (VAS) and
the total satisfaction coefficients were measured in the athletes. During radial shockwave therapy, 5 therapeutic procedures were performed at 1-3 day intervals.
Results. Two of the three functional tests, performed immediately prior to the treatment, showed positive results
in all the athletes. After subsequent radial shockwave therapeutic procedures and after 4 months (25 subjects), positive test results showed significant decremental trends compared to the baseline values. Subjective pain evaluation using VAS scale showed a statistically significant pain reduction and the total satisfaction coefficient was 80%.
Conclusions. The application of radial shockwave therapy substantially reduced pain and motor function disorders in the athletes diagnosed with painful shoulder syndrome. Radial shockwave is a safe and effective noninvasive method, considered to be one of the therapeutic options in painful shoulder syndrome. However, this
new method of the musculoskeletal system treatment requires further review and meta-analysis.
OCENA DOBOWEGO SPO¯YCIA WODY PRZEZ ZAWODNICZKI EKSTRAKLASY
PI£KI RÊCZNEJ W OKRESIE ROZGRYWEK
Barbara Kopff, Magdalena Wysocka, Anna Jegier
Znaczenie w³aœciwego nawodnienia organizmu dla zdolnoœci do wysi³ku fizycznego jest dobrze znane. Co
za tym idzie niezbêdne jest spo¿ywanie odpowiedniej iloœci wody przez osoby podejmuj¹ce wysi³ek fizyczny,
a zw³aszcza przez zawodników uprawiaj¹cych sport. Nie ma jednak pewnoœci, jak znane zasady s¹ realizowane w codziennej praktyce treningu. Ju¿ na konferencji dotycz¹cej ¿ywienia sportowców w Lozannie zwrócono
uwagê na znaczenie w³aœciwego od¿ywiania, w tym spo¿ycia p³ynów, dla efektów treningu sportowego
39
ustne.qxp
2009-06-17
20:06
Page 30
Cele. Celem pracy by³a ocena spo¿ycia p³ynów (wody) przez zawodniczki pi³ki rêcznej, a poœrednio ocena œwiadomoœci pi³karek dotycz¹cej tego, jakie jest optymalne spo¿ycie p³ynów podczas uprawiania wysi³ku fizycznego i jaki wp³yw ma w³aœciwe nawodnienie organizmu na zdolnoœæ do wysi³ku fizycznego.
Badani i metodyka. Badanie przeprowadzono w grupie 32 ochotniczek spoœród zawodniczek ekstraklasy
pi³ki rêcznej klubów: Piotrkovia Piotrków Trybunalski, MKS Zgierz, KS Finepharm Carlos Jelenia Góra, w okresie rozgrywek. Badane odpowiada³y na pytania ankiety dotycz¹cej sposobu od¿ywiania, a wœród nich spo¿ycia
p³ynów w ci¹gu doby.
Wyniki. Badane kobiety by³y w wieku 23,6±4,8 (mediana 22,5) lat, by³y to osoby o prawid³owej masie cia³a
BMI 22,09±1,64 (mediana 21,96) kg/m2. Badane uczestniczy³y w ci¹gu tygodnia w 3 do 9 treningów, œrednio
w 5, o œrednim czasie trwania pojedynczego treningu 99,4±19,3 min
Zawodniczki spo¿ywa³y w ci¹gu doby œrednio 2029±785ml wody przy czym wiêkszoœæ pi³karek spo¿ywa³a
poni¿ej œredniej objêtoœci p³ynów (mediana 1867 ml). 20 (tj. 0,63 grupy) wypija³o poni¿ej 2 litrów wody na dobê. Zaledwie 4 spo¿ywa³y ponad 3000 ml p³ynów, co mog³o pokrywaæ zwiêkszone, w zwi¹zku z wysi³kiem fizycznym, zapotrzebowanie na wodê.
Wnioski. Czynne zawodniczki pi³ki rêcznej w okresie rozgrywek spo¿ywaj¹ zbyt ma³o p³ynów, co musi odbijaæ siê niekorzystnie na ich formie sportowej. Sytuacja ta stanowi na pewno efekt braku wiedzy zawodniczek
na temat znaczenia w³aœciwego nawadniania organizmu dla zdolnoœci do wysi³ku fizycznego. Konieczne jest
wprowadzenie edukacji wœród zawodniczek dotycz¹cej tego zagadnienia oraz zwrócenie trenerom uwagi na koniecznoœæ pilnowania odpowiedniego spo¿ywania p³ynów przez zawodniczki podczas treningów i meczów.
ASSESSMENT OF DAILY WATER INTAKE IN FEMALE EXTRACLASS HANDBALL
PLAYERS
Barbara Kopff, Magdalena Wysocka, Anna Jegier
Sports Medicine Department Medical University of Lodz
The importance of proper hydratation of the organism for physical work capacity is well known. Sufficient water consumption before and during physical activity is necessary, especially in competitive athletes. There is however lack of information about how are guidelines on water consumption followed in everyday training practice. Consensus Statement on Sports Nutrition from Lausanne confirms importance of fluid consumption for
sports performance.
Aims. The aim of the study was assessment of water consumption by competitive female hand ball players.
The secondary aim was to find out what is their consciousness, of how important are proper diet and fluid consumption for sport performance.
Subjects and methods. The study subjects were 32 volunteers, female handball players from extraclass
clubs: Piotrkovia Piotrków Trybunalski, MKS Zgierz, KS Finepharm Carlos Jelenia Góra. The subjects answered
questions concerning 24 hours food and water consumption. The study was performed in the playing season.
Results. The females participating in the study were 23,6±4,8 (median 22,5) years old, their body build was
normal BMI 22,09±1,64 (median 21,96) kg/m2. During one week the subjects held 3 to 9 training session average 5, each lasting average 99,4±19,3 min
The average water consumption among them was 2029±785ml. Most of the players drunk less fluids than
this (median 1867 ml). 20 subjects (0,63 of the entire group) consumed bellow 2 liters of water daily. Only 4 of
them drunk 3000 ml of fluids what could be sufficient for increased due to physical effort organism water requirements.
Conclusions. The water consumption by female handball players is insufficient and this must result in poor
sport performance. This situation appears to be result of lack of knowledge about proper diet and fluid consumption necessary in sport. Introduction of proper education for athletes and coaches caring about fluid consumption during the training sessions and matches is necessary.z
40
plakaty.qxp
2009-06-17
20:01
Page 1
STRESZCZENIA
SESJA PLAKATOWA
plakaty.qxp
2009-06-17
20:01
Page 2
plakaty.qxp
2009-06-17
20:01
Page 3
1.
PROTOKÓ£ REHABILITACYJNY W PRZYPADKU „KOLANA BIEGACZA”
– STUDIUM PRZYPADKU
Ryszard Biernat
Olsztyñska Szko³a Wy¿sza
Wstêp. Przedstawiamy propozycjê protoko³u rehabilitacyjnego w przypadku wystêpowania „kolana biegacza” (zespó³ pasma biodrowo-piszczelowego). Oceniamy skutecznoœæ tego protoko³u i czas powrotu zawodnika do sportu bez bólu i funkcjonalnych zaburzeñ.
Studium przypadku. Zawodnik l. 23, profesjonalnie uprawiaj¹cy kolarstwo, od 4 miesiêcy narzekaj¹cy na
dolegliwoœci bólowe w okolicy bocznego przedzia³u stawu kolanowego, zosta³ poddany w naszym Centrum œciœle kontrolowanemu re¿imowi rehabilitacyjnemu, maj¹cemu na celu przywrócenie pe³nej sprawnoœci fizycznej,
pozwalaj¹cej na powrót do sportu.
Wnioski. Kompleksowy protokó³ rehabilitacyjny, zawieraj¹cy trójp³aszczyznowe, ekscentryczne æwiczenia,
nakierowane g³ównie na miêsieñ poœladkowy œredni, jest skuteczny i umo¿liwia po 7 tygodniach agresywnej rehabilitacji powrót do sportu bez bólu i zaburzeñ funkcjonalnych.
REHABILITATION PROTOCOL IN THE MANAGEMENT OF RUNNER'S KNEE
– A CASE REPORT
Ryszard Biernat
Olsztyn University College
Background. We are presenting a proposal of rehabilitation protocol in the management of runner's knee
(iliotibial band syndrome). We are verifying efficacy of this protocol and time to return to full sport without pain
and functional deficits.
Case report. An athlete, 23 years old, professional cyclist, complaining about pain in the lateral knee area
for 4 months, was subjected in our Rehabilitation Centre to rigorous rehabilitation regimen in order to restore
full physical ability to resume sport.
Conclusions. Comprehensive rehabilitation protocol including triplanar, eccentric exercises, mainly for gluteus medius is efficient and allows for return to full sport after 7 weeks of aggressive rehabilitation without pain
and functional deficits.
2.
WP£YW TRENINGU HATHA YOGA NA SK£AD CIA£A I SPRAWNOŒÆ
FIZYCZN¥ DOROS£YCH, OTY£YCH KOBIET PROWADZ¥CYCH SEDENTERYJNY
STYL ¯YCIA
Lola Brygida Boraczyñska, Tomasz Boraczyñski, Sandra Boraczyñska
Wstêp. Celem pracy by³a ocena wp³ywu programu treningowego Hatha Yoga na sk³ad cia³a i sprawnoœæ fizyczn¹ doros³ych, oty³ych kobiet, prowadz¹cych sedenteryjny styl ¿ycia.
Materia³ i metody. W badaniach wziê³o udzia³ 19 oty³ych kobiet, w wieku 27.7±6,2 lat. Kobiety uczestniczy³y w 60-minutowych sesjach treningowych Hatha Yoga trzy razy w tygodniu, przez okres 12 tygodni. Do pomiarów masy i sk³adników cia³a wykorzystano analizator Tanita BC 418 MA. Pomiarów wysokoœci cia³a doykonano
wykorzystuj¹c antropometr GPM. Gruboœæ fa³dów skórno-t³uszczowych mierzono fa³domierzem GPM. Sprawnoœæ fizyczn¹ oceniono na podstawie baterii testów EUROFIT. Wydolnoœæ tlenow¹ okreœlono za pomoc¹ testu
PWC170 z wykorzystaniem cykloergometru Monark 828 E. Badania przeprowadzono dwukrotnie, na pocz¹tku
programu i po 12 tygodniach. Wyniki badañ poddano analizie statystycznej z wykorzystaniem metody ANOVA.
Wyniki. Wyniki badañ wykaza³y istotne (p<0,05) obni¿enie masy cia³a, zawartoœci tkanki t³uszczowej i BMI.
Wykazano równie¿ istotny wzrost si³y izometrycznej, wytrzyma³oœci si³owej miêœni brzucha, równowagi, gibkoœci i wydolnoœci tlenowej. Najwiêksze zmiany stwierdzono w poziomie zdolnoœci si³owych i gibkoœci.
Wnioski. Wyniki badañ wykaza³y silny, pozytywny wp³yw programu treningowego Hatha Yoga na sk³ad cia³a i sprawnoœæ fizyczn¹ doros³ych, oty³ych kobiet, prowadz¹cych sedenteryjny styl ¿ycia.
43
plakaty.qxp
2009-06-17
20:01
Page 4
THE INFLUENCE OF HATHA YOGA TRAINING PROGRAM ON BODY
COMPOSITION AND PHYSICAL FITNESS IN SEDENTARY, OVERWEIGHT
AND OBESE, ADULT FEMALES
Lola Brygida Boraczyñska, Tomasz Boraczyñski, Sandra Boraczyñska
Introduction. The objective of the study was to evaluate the impact of Hatha Yoga Training Program on body composition and physical fitness in sedentary, obese, adult females.
Material and methods. The study involved 19 overweight and obese sedentary females, mean age=27.7±
6,2 years. Subjects participated in a 60-minutes-long Hatha Yoga training sessions three times a week for 12
weeks. Body height was measured using a GPM anthropometer. Body mass was measured using Tanita
BC 418 MA analyser. Skinfold thicknesses were measured using a GPM caliper. Physical fitness was assessed
by EUROFIT test battery. Aerobic fitness was assessed by PWC170 test, using the bicycle ergometer Monark 828 E. Outcomes were assessed at baseline (Pre) and 12 weeks after first assessment (Post). The ANOVA analysis was used.
Results. Results of analysis revealed a significant decrease (p<0.05) in body mass, body fat content and
BMI. Significant increase were found in isometric strength, abdominal muscular strength-endurance, balance,
flexibility and aerobic fitness.
Conclusions. It can be concluded that there was a strong, positive effect of Hatha Yoga Training Program
on body composition and physical fitness in sedentary, overweight and obese, adult females.
3.
WP£YW TRENINGU NA ZDOLNOŒÆ RÓ¯NICOWANIA KINESTETYCZNEGO
U DOROS£YCH PI£KARZY NO¯NYCH
Tomasz Boraczyñski, Micha³ Boraczyñski
Wstêp. Celem badañ by³a ocena wp³ywu treningu na poziom ró¿nicowania kinestetycznego u doros³ych pi³karzy no¿nych.
Materia³ i metody. W badaniach wziê³o udzia³ 21 doros³ych pi³karzy no¿nych III ligi. W pierwszym teœcie pi³karze wykonywali œcisk dynamometrem d³oniowym z si³¹ mniejsz¹ o 100 N od si³y maksymalnej, okreœlonej
w pierwszej czêœci badania. W drugim, specjalnym teœcie, pi³karze kopali pi³kê na odleg³oœæ 20 metrów, zarówno praw¹, jak i lew¹ koñczyn¹. Badania wykonano dwukrotnie, na pocz¹tku (Pre) i na koncu (Post) okresu przygotowawczego (po 11 tygodniach). Do analizy uzyskanych wyników zastosowano metodê ANOVA.
Wyniki. Analiza statystyczna uzyskanych wyników nie wykaza³a istotnych ró¿nic w precyzji sterowania si³¹
d³oni. Wyniki testu specjalnego wykaza³y istotn¹ poprawê precyzji kopania pi³ki na odleg³oœæ 20 m, zarówno praw¹, jaki lew¹ koñczyn¹.
Wnioski. Uzyskane wyniki wskazuj¹ na pozytywny wp³yw treningu na specjalne zdolnoœci kinestetycznego
ró¿nicowania ruchu u doros³ych pi³karzy no¿nych.
THE INFLUENCE OF TRAINING ON KINESTHETIC DIFFERENTIATION ABILITIES
IN ADULT SOCCER PLAYERS
Tomasz Boraczyñski, Micha³ Boraczyñski
Introduction. The aim of the study was to assess the impact of training on kinesthetic differentiation level in
adult soccer players
Material and methods. A group of twenty one soccer players from III division participated in the study. Subjects performed isometric hand grip and isometric extension in knee joint in dominant lower limb with a force
of 100 N less than the maximum value assessed at the beginning of the test. In specific test, soccer players kicked a ball at the distance of 20 meter both right and left leg. Outcomes were assessed at the beginning (Pre)
and at the end (Post) of preparation period (after 11 weeks). The ANOVA analysis was used.
Results. The statistic analysis of the collected data did not show statistically significant difference in precision of isometric hand grip and isometric extension in knee joint in dominant lower limb. The results of the specific test revealed that there has been a significant improvement in the precision of kicking skills both right and
left leg.
44
plakaty.qxp
2009-06-17
20:01
Page 5
Conclusions. It can be concluded that there was a positive effect of training program on specific kinesthetic differentiation in adult soccer players.
4.
ARTROSKOPOWA STABILIZACJA BOCZNEJ NIESTABILNOŒCI STAWU
RZEPKOWO-UDOWEGO U NASTOLATKÓW
Marcin Dom¿alski, Andrzej Grzegorzewski, Anna Karauda, Marek Synder
Katedra i Klinika Ortopedii i Ortopedii Dzieciêcej w £odzi
Wstêp. Boczna niestabilnoœæ stawu rzepkowo-udowego jest czêstym problemem w ortopedii dzieciêcej. Pomimo rozwoju wiedzy i mnogoœci technik operacyjnych, jej leczenie jest nadal trudne. Wiele technik operacyjnych jest niewskazanych u pacjentów w wieku rozwojowym, dlatego stabilizacja artroskopowa mo¿e byæ alternatyw¹ w tej grupie wiekowej. Celem pracy jest ocena skutecznoœci i analiza wyników opisanej techniki operacyjnej, jak równie¿ okreœlenie czêstoœci wystêpowania mo¿liwych powik³añ.
Materia³. W latach 2002-2007 przeprowadzono 66 (12 ch³opców, 54 dziewcz¹t) artroskopowych plastyk niestabilnoœci stawu rzepkowo-udowego. Œrednia wieku dziewcz¹t – 13,5 lat, ch³opców – 14,3 lat. Wszystkie zabiegi zosta³y wykonane wed³ug tej samej techniki operacyjnej przez dwóch chirurgów z u¿yciem techniki outside – in – outside.
Metody. Przeprowadzono analizê prospektywn¹ bez grupy kontrolnej. Pacjenci zostali zbadani przed zabiegiem i w okresie 2 i 12 miesiêcy po zabiegu. Do badania wykorzystano testy IKDC (subiektywny i obiektywny)
oraz test Lysholma. Oceniano badaniem klinicznymi, stabilnoœæ stawu rzepkowo-udowego.
Wyniki. Nie odnotowano powik³añ operacyjnych. Po 12 miesi¹cach subiektywna ocena wed³ug testu IKDC
wynosi³a 86,5%, Lysholm 85%. Znacz¹ca grupa 86% badanych pacjentów podaje subiektywn¹ poprawê stabilnoœci rzepki po 12 miesi¹cach od daty zabiegu operacyjnego. U 3 pacjentów zanotowano nawrót epizodów
zwichniêæ stawu rzepkowo-udowego.
Wnioski. Artroskopowa stabilizacja bocznej niestabilnoœci stawu rzepkowo-udowego u nastolatków jest ma³o
inwazyjnym zabiegiem operacyjnym daj¹cym bardzo dobre wyniki po okresie 1 roku od zabiegu operacyjnego.
ARTHOSCOPIC STABILIZATION OF THE LATERAL INSTABILITY OF PATELLOFEMORAL JOINT IN TEENAGERS
Marcin Dom¿alski, Andrzej Grzegorzewski, Anna Karauda, Marek Synder
Chair and Clinic of Orthopedics and Children Orthopedics at the Medical University in £ódŸ
Introduction. Lateral instability of patello-femoral joint is a common problem in pediatric orthopedic practice. Despite increase of knowledge and availability of multiple surgical techniques treatment of this entity still remains a challenge. Many surgical techniques are contraindicated in growing person, therefore arthroscopic stabilization may be an option in these patients. The main aim of this study was to evaluate the efficacy and results
of this method and assess frequency of potential complications.
Material. From 2002 to 2007 we performed 66 reconstructions (12 boys, 54 girls) lateral instability of pattelo- femoral joint in teenagers. Average age of girls was 13,5 years and boys 14,3 years. All patients were operated by two surgeon using the same surgical technique – outside in outside.
Methods. In prospective study without control group patients were examined before reconstruction, and
2 and 12 months after surgery IKDC, Lysholm score. We assessed in clinical exam stability of the patellofemoral joint.
Results. In 12 months follow-up subjective evaluation according to IKDC was 86,5%, Lysholm 85%. 86% of patients reported subjectively stability of the patello-femoral joint. In 3 cases recurrence of dislocations were noted.
Conclusions. Arthroscopic stabilization of the lateral instability of pattelo-femoral joint in teenagers is an
easy and safe technique providing good results in the follow-up.
45
plakaty.qxp
2009-06-17
20:01
Page 6
5.
AKTYWNOŒÆ FIZYCZNA A WYSTÊPOWANIE OTY£OŒCI U PACJENTÓW
Z PIERWOTNYM NADCIŒNIENIEM TÊTNICZYM
Krzysztof Durkalec-Michalski1, Joanna Suliburska1, Zbigniew Krejpcio1,
Pawe³ Bogdañski2
1
2
Katedra Higieny ¯ywienia Cz³owieka, Uniwersytet Przyrodniczy w Poznaniu
Klinika Chorób Wewnêtrznych, Zaburzeñ Metabolicznych i Nadciœnienia Têtniczego Uniwersytetu
Medycznego w Poznaniu
Wstêp. Nadciœnienie têtnicze i oty³oœæ stanowi¹ jedne z najwa¿niejszych zagro¿eñ zdrowia, zw³aszcza
w pañstwach wysokorozwiniêtych. Celem pracy by³a ocena stanu od¿ywienia i stosowania aktywnoœci fizycznej
u osób z pierwotnym nadciœnieniem têtniczym.
Materia³ i metody. W badaniu udzia³ wziê³o 33 pacjentów z pierwotnym nadciœnieniem têtniczym (17K/
16M), w wieku 47,8±12,6 lat oraz 29 zdrowych osób – wolontariuszy (12K/17M), w wieku 30±11 lat. W obu grupach przeprowadzono pomiary antropometryczne (BMI, obwód talii i bioder), ciœnienia têtniczego oraz przeprowadzono ankietê dotycz¹c¹ stylu ¿ycia.
Wyniki. Stwierdzono znacz¹co czêstsze wystêpowanie nadwagi i oty³oœci u osób z pierwotnym nadciœnieniem têtniczym, ani¿eli u osób zdrowych (67% vs. 4%). Aktywnoœæ fizyczna w obu grupach by³a zbli¿ona i deklarowa³o j¹ oko³o 60% respondentów.
Wnioski. Wystêpowanie nadwagi i oty³oœci koreluje z nisk¹ aktywnoœci¹ fizyczn¹ u osób z pierwotnym nadciœnieniem têtniczym.
PHYSICAL ACTIVITY AND OCCURRENCE OF OBESITY AMONG PRIMARY
ARTERIAL HYPERTENSION OUTPATIENTS
Krzysztof Durkalec-Michalski1, Joanna Suliburska1, Zbigniew Krejpcio1,
Pawe³ Bogdañski2
1
2
Department of Human Nutrition and Hygiene, University of Life Sciences, Poznañ
Clinic of Internal Diseases, Metabolic Disorders and Arterial Hypertension, University of Medical Sciences,
Poznañ
Introduction. Primary arterial hypertension and obesity are considered as major health problems in developed countries. The aim of the study was to assess relationship between nutritional status and physical activity among people with primary arterial hypertension.
Material and methods. 33 outpatients with primary arterial hypertension (17K/16M, aged 47,8±12,6) and 29
healthy volunteers (12K/17M, aged 30±11) were recruited to study relationships between nutritional status and
physical activity. Anthropometric data (BMI, waistline, hips girth) and blood pressure was measured, as well as
lifestyle questionnaire survey was performed in both groups.
Results. It was found that overweight and obesity was more frequent among primary arterial hypertension
outpatients then in the healthy group (67% vs. 4%). The level of physical activity was similar in both groups, and
declared by 60% of subjects in each group.
Conclusions. Occurrence of overweight and obesity correlate with low physical activity in primary arterial
hypertension outpatients.
6.
ZMIANY PRZECI¥¯ENIOWE W KRÊGOS£UPIE LÊDZWIOWO-KRZY¯OWYM ORAZ
PREWENCJA I POSTÊPOWANIE TERAPEUTYCZNE U ZAWODNIKÓW HOKEJA
NA TRAWIE
Marta Flis, Przemys³aw Kubala
Wstêp. Odcinek lêdŸwiowo-krzy¿owy krêgos³upa sportowców jest nara¿ony na zmiany przeci¹¿eniowe oraz
wystêpowanie dolegliwoœci bólowych wynikaj¹cych z wykonywanej aktywnoœci ruchowej. Hokej na trawie nale¿y do dyscyplin sportu, w których charakterystyczna pochylona pozycja cia³a oraz dynamiczne ruchy krêgos³u-
46
plakaty.qxp
2009-06-17
20:01
Page 7
pa szczególne predysponuj¹ do przeci¹¿eñ, bólu oraz nadmiernych napiêæ miêœni obrêczy miedniczej. Przeciwdzia³anie tym zmianom powinno stanowiæ priorytet dla trenerów, fizjoterapeutów oraz lekarzy.
Celem pracy by³a ocena zaburzeñ odcinka lêdŸwiowo-krzy¿owego u zawodników hokeja na trawie z dolegliwoœciami bólowymi krêgos³upa oraz ustalenie wskazówek profilaktycznych i terapeutycznych u tych zawodników.
Materia³ i metody. Badaniami objêto 35 czynnych zawodników hokeja na trawie w wieku od 18 do 23 lat.
Kwalifikacjê do szczegó³owej analizy przeprowadzono na podstawie ankiety. Wyselekcjonowano 10-osobow¹
grupê badawcz¹, u której wystêpowa³y dolegliwoœci bólowe krêgos³upa. Wykonano diagnostykê radiologiczn¹
odcinka lêdŸwiowo-krzy¿owego oraz badanie czynnoœciowe (ocena miednicy i stawów krzy¿owo-biodrowych
oraz testy funkcjonalne d³ugoœci wybranych miêœni).
Wyniki. Badania wykaza³y wystêpowanie anomalii rozwojowych (40%), zmian patologicznych (70%): krêgozmyk, zwê¿enia szczelin miêdzykrêgowych L4-L5, L5-S1 oraz nieprawid³owe krzywizny krêgos³upa. Ocena czynnoœciowa wskazuje na zwiêkszenie k¹ta przodopochylenia miednicy u wszystkich badanych oraz przykurcz miêœni kulszowo-goleniowych, prostego uda, przywodzicieli, biodrowo-lêdŸwiowego u 90% badanych.
Wnioski. U zawodników trenuj¹cych hokej na trawie wystêpuj¹ zmiany patologiczne w odcinku lêdŸwiowo-krzy¿owym oraz przykurcze miêœni obrêczy miednicy. Kompensowanie negatywnego wp³ywu treningu powinno odbywaæ siê na drodze eliminacji wadliwego ustawienie krêgos³upa lêdŸwiowo-krzy¿owego, miednicy oraz
przykurczów miêœni. Niesie to za sob¹ koniecznoœæ wdro¿enia programu terapeutycznego zawieraj¹cego æwiczenia rozluŸniania miêœni.
SKELETAL CHANGES OF THE LUMBOSACRAL SPINE AND PREVENTION AND
THERAPEUTIC MANAGEMENT AMONG FIELD HOCKEY PLAYERS
Marta Flis, Przemys³aw Kubala
Introduction. There is a great risk of overloading and pain in the lumbosacral spine among sportsmen due
to the physical activity. Field hockey players have characteristic slouched posture and perform many dynamic
motions of the spine, which predispose to overloading, pain and muscular overcontraction of the pelvic girdle.
Sport trainers, physiotherapists and medical doctors should involve counteraction against those disturbances in
therapeutic program.
The aim of the study was to evaluate changes in the lumbosacral spine among field hockey players with low
back pain and propose appropriate therapeutic procedures.
Material and methods. The research involved 35 active field hockey players, aged between 18 and 23. 10
sportsmen with low back pain were chosen by questionnaire in order to perform detailed analysis of lumbosacral spine. X-ray examination of low back and functional tests (assessment of pelvis, sacroiliac joints and specific muscle length tests) were performed.
Results. There were congenital malformations of spine (40%), pathological changes of lumbosacral spine
(70%) (spondylolisthesis, intervertebral disc space narrowing L4-L5, L5-S1 and abnormal curvatures) among
studied field hockey players. Additionally, we observe increase of pelvic inclination in all subjects and contractures of hamstring, rectus femoris, adductors and iliopsoas muscles among 90 percents of subjects.
Conclusions. There were pathological changes in the lumbosacral spine and contractures of pelvic girdle
muscles among field hockey players. It seems to be very important to compensate negative influence of the training by elimination of improper low back and pelvis position and contractures of muscles. Therapeutic program
involving muscle relaxation techniques should be included in field hockey players.
7.
WP£YW CYKLU ÆWICZEÑ OGÓLNOUSPRAWNIAJ¥CYCH NA SPRAWNOŒÆ
FIZYCZN¥ OSÓB STARSZYCH OZNACZAN¥ TESTEM FULLERTON
Ewa Jach1,2, Jacek Chrzczanowicz1,2, Tomasz Kostka1
1
2
Klinika Geriatrii, Uniwersytet Medyczny w £odzi
Oœrodek Wczesnej Rehabilitacji Kardiologicznej, Szpital im. Kopernika w £odzi
Wstêp. Choroby uk³adu kr¹¿enia (ch. u. k.) s¹ najwa¿niejsz¹ przyczyn¹ umieralnoœci osób starszych. Systematyczna aktywnoœæ ruchowa u osób z ch. u. k. korzystnie wp³ywa na parametry wydolnoœci kr¹¿enia, zwiêksza ogólnoustrojow¹ kondycjê fizyczn¹ i poprawia jakoœæ ¿ycia.
Materia³ i metody. Badaniami objêtych zosta³o 40 osób (25 kobiet, 15 mê¿czyzn) w wieku od 65 do 90 lat
(œrednio 77,6±10,6) ze œrodowisk: wiejskiego (20 osób) i miejskiego (20 osób). Cykl zajêæ sk³ada³ siê z piêciu
47
plakaty.qxp
2009-06-17
20:01
Page 8
spotkañ, podczas których wykonywane by³y æwiczenia dostosowane do parametrów wydolnoœciowych i sprawnoœci uczestników. Przed przyst¹pieniem do programu æwiczeñ przeprowadzono badania: lekarskie z ocen¹
EKG, próby wysi³kowe z wyznaczeniem limitów têtna treningowego dla poszczególnych uczestników. U pacjentów przeprowadzono TEST FULLERTON na pocz¹tku i na koñcu programu. Otrzymane wyniki zosta³y opracowane pod wzglêdem statystycznym programem STATGRAPHICS PLUS z zastosowaniem testu t-Studenta
i jednoczynnikow¹ analiz¹ wariancji ANOVA.
Cel pracy. Okreœlenie pocz¹tkowej i koñcowej sprawnoœci motorycznej uczestników (test Fullerton), z uwzglêdnieniem: prób testu Fullerton, œrodowiska zamieszkania i prostych wskaŸników hemodynamicznych (HR, RR).
Wyniki. W badanej grupie odnotowano obni¿enie spoczynkowej czêstoœci skurczów serca (87,2±6,7 vs 83,3
±9,4; p=0,02) oraz spoczynkowej wartoœci ciœnienia skurczowego krwi (134,3±10,9 vs 127,3±12,7; p=0,005) pomiêdzy badaniami. Wyniki prób testu Fullerton w ca³ej grupie zaprezentowano w Tabeli.
Tab. Wyniki testu Fullerton
Odnotowano istotn¹ statystycznie poprawê sprawnoœci fizycznej wyra¿onej wszystkimi szeœcioma próbami
testu wœród badanych osób. Analiza uwzglêdniaj¹ca œrodowisko zamieszkania badanych wskaza³a na istotne
zwiêkszenie elastycznoœci dolnej czêœci cia³a wœród osób zamieszka³ych w mieœcie (p=0,04) i istotne zwiêkszenie elastycznoœci górnej czêœci cia³a (p=0,03) osób zamieszka³ych w œrodowisku wiejskim.
Wnioski. Wyniki wskazuj¹ na koniecznoœæ stosowania æwiczeñ fizycznych u osób starszych odpowiednio
dostosowanych do ich mo¿liwoœci ruchowych, gdy¿ wp³ywaj¹ one korzystnie na ich sprawnoœæ ruchow¹.
THE INFLUENCE OF THE CYCLE OF REHABILITATION EXERCISES ON PHYSICAL
PERFORMANCE OF ELDERS DETERMINED WITH FULLERTON TEST
Ewa Jach1,2, Jacek Chrzczanowicz1,2, Tomasz Kostka1
1
2
Medical University of Lodz, Department of Geriatrics
Cardiac Rehabilitation Centre, Kopernik Hospital, Lodz
Introduction. Cardiovascular diseases are the most important reason of the mortality of older persons. Systematic physical activity beneficially influences parameters of efficiency of circulation system, increases physical fitness and improves quality of life of persons with cardiac diseases.
Material and methods. The research was conducted among 40 persons (15 men and 25 women) aged 65
to 90 (average 77,6+/-10,6) from rural (20 persons) and urban (20 persons) environments. The cycle of training
consisted of five meetings, during which there were practiced exercises adapted to physical capacity and physical fitness of every participants. Medical examinations with ECG estimation and exercise test with estimation
of training-pulse for each participant were performed before the accession to the program of exercises. The Fullerton test was made twice at the beginning and at the end of program. Statistical analysis were performed with
the use of Student's t test and ANOVA test.
Aim. The aim of this study is to determine the initial and final physical performance of participants with regard to Fullerton test, social groups and simple hemodynamic coefficients (HR, RR).
Results. Decrease in resting heart rate (87,2±6,7 vs 83,3±9,4; p=0,02) and resting systolic blood pressure
(134,3±10,9 vs 127,3±12,7; p=0,005) were noticed in examined group. Results of the Fullerton test are shown in
the table.
48
plakaty.qxp
2009-06-17
20:01
Page 9
Tab. Results of the Fullerton test
Attempt
Lower body strength trial. Chair stand (no. of stands)
Arm Curl (no. of reps)
The 2-minute walk-in-place. 2-Min Step (no. of steps)
Lower body flexibility. Chair Sit-&-Reach (inches +/-)
Upper body flexibility trial. Back Scratch (inches +/-)
8-Ft Up-&-Go (seconds)
Results of first test
12,7±3,0
17,7±4,9
64,3±21,9
-7,5±10,2
-10,7±12,5
6,8±1,3
Results of second test
14,8±2,3
19,8±4,2
81,8±18,0
-5,0±10,1
-7,8±10,6
5,6±1,1
p
p<0,001
p=0,01
p<0,001
p<0,01
p<0,001
p<0,001
The significant improvement of the physical performance expressed with all six trials of test was observed
among examined persons. The analysis of the residence environment showed significant improvement of lower body flexibility in group of urban (p=0,04) and significant improvement of upper body flexibility in rural group (p=0,03).
Conclusions. The results point the necessity of usage of physical exercise programme properly adapted to
psychomotor possibilities of elders because of its beneficial influence on physical performance.
8.
CZYNNIKI WP£YWAJ¥CE NA POZIOM REKREACYJNEJ AKTYWNOŒCI
RUCHOWEJ – WYNIKI BADANIA WOBASZ W £ODZI
Dorota Kaleta1, Magdalena Kwaœniewska1, El¿bieta Dziankowska-Zaborszczyk1,
Wojciech Drygas1,2
1
Zak³ad Medycyny Zapobiegawczej, Katedra Medycyny Spo³ecznej i Zapobiegawczej, Uniwersytet Medyczny
w £odzi
2
Instytut Kardiologii w Warszawie, Zak³ad Epidemiologii, Prewencji Chorób Uk³adu Kr¹¿enia i Promocji Zdrowia
Wstêp. Systematyczne podejmowanie rekreacyjnej aktywnoœci ruchowej o odpowiedniej czêstoœci, intensywnoœci i rodzaju odgrywa istotn¹ rolê w promocji zdrowia oraz profilaktyce chorób przewlek³ych. Celem badania by³a ocena poziomu rekreacyjnej aktywnoœci ruchowej w reprezentatywnej populacji doros³ych mieszkañców £odzi oraz identyfikacja potencjalnych czynników, które mog¹ przyczyniaæ siê do nie podejmowania rekreacyjnej aktywnoœci ruchowej wœród badanych.
Materia³ i metody. W badaniu wziê³a udzia³ reprezentatywna grupa 1037 doros³ych mieszkañców £odzi w wieku 18-65 lat. W celu identyfikacji czynników, które mog¹ przyczyniaæ siê do nie podejmowania rekreacyjnej aktywnoœci ruchowej, zastosowano logistyczn¹ analizê regresji. Wytypowanie uczestników oraz wszystkie etapy badania odby³y siê zgodnie z metodyk¹ przyjêt¹ dla Wielooœrodkowego Badania Stanu Zdrowia Ludnoœci (WOBASZ).
Wyniki. Wœród badanych 35,4% mê¿czyzn i 42,6% kobiet nie bra³o udzia³u w ¿adnych zajêciach sportowo-rekreacyjnych. Natomiast 31,3% mê¿czyzn i 24,9% kobiet podejmowa³o aktywnoœæ fizyczn¹ na poziomie przynosz¹cym korzyœci zdrowotne. Przeprowadzenie wieloczynnikowej analizy regresji wykaza³o, ¿e poziom rekreacyjnej aktywnoœci fizycznej by³ istotnie zwi¹zany z wiekiem, poziomem wykszta³cenia i dochodów, rodzajem
zawodowej aktywnoœci ruchowej i paleniem tytoniu wœród badanych.
Wnioski. D¹¿enie do wzrostu podejmowania przez mieszkañców £odzi aktywnoœci ruchowej na poziomie
przynosz¹cym korzyœci zdrowotne powinno stanowiæ priorytetowy cel w zakresie zdrowia publicznego. Programy maj¹ce na celu zwiêkszenie rekreacyjnej aktywnoœci ruchowej populacji ³ódzkiej powinny byæ adresowane
do wszystkich osób doros³ych, a w szczególnoœci do osób o niskim statusie spo³eczno-ekonomicznym, osób
wykonuj¹cych ciê¿k¹ pracê fizyczn¹, pal¹cych tytoñ.
FACTORS AFFECTING LEVEL OF LEISURE-TIME PHYSICAL ACTIVITY – WOBASZ
STUDY RESULTS IN REPRESENTATIVE GROUP OF £ÓDZ RESIDENTS
Dorota Kaleta1, Magdalena Kwaœniewska1, El¿bieta Dziankowska-Zaborszczyk1,
Wojciech Drygas1,2
1
2
Department of Preventive Medicine, Chair of Social and Preventive Medicine, Medical University of £ódŸ
Institute of Cardiology in Warsaw, Department of Epidemiology, Cardiovascular Disease Prevention and Health
Promotion
Aim of the study. Regular leisure-time physical activity has been determined as an important element of
health promotion and noncomunicable disease prevention. The aim of this study was to analyze level of leisu-
49
plakaty.qxp
2009-06-17
20:01
Page 10
re-time physical activity in representative sample of adults in Lodz and to evaluate the association between selected factors and leisure-time physical inactivity.
Material and methods. The study was performed in the randomly selected group of 1037 adult men and
women aged 18-65 years. Logistic regression models were applied to assess factors related to physical activity limitations. Physical activity was determined by physical activity questionnaire.
Results. Among study participants 35,4% of men and 42,6% of women were inactive, and only 31,3% of
men and 24,9% of women achieved the level of physical activity recommended by experts in health promotion.
The multifactorial logistic regression analysis indicated that lack of leisure-time physical activity in study subjects was associated with age, education, income levels, occupation and smoking habit.
Conclusions. Low number of physically active Lodz citizens is a challenge for public health, and it confirms
the need for promoting active lifestyles. Programs promoting an active lifestyle should be addressed to all adults
with a special attention to significant diversity among various socio-economic groups.
9.
BADANIA TERMOWIZYJNE W OCENIE SKUTKÓW KRIOTERAPII
OGÓLNOUSTROJOWEJ W SPORCIE KWALIFIKOWANYM
Krzysztof Kijewski1, Romuald Lewicki2, Pawe³ Adamus1, Izabela Dudek3
1
2
3
Katedra Fizjoterapii, Wszechnica Œwiêtokrzyska, Kielce
Wstêp. Jednym z istotnych skutków dzia³ania niskich temperatur na organizm ludzki, jakim s¹ zabiegi krioterapii ogólnoustrojowej, jest gwa³towny spadek temperatury skóry i tkanek podskórnych, obni¿a siê tak¿e, ale
znacznie wolniej temperatura po³o¿onych powierzchownie miêœni. Fizjologicznym mechanizmem obronnymi
w trakcie zabiegu krioterapii ogólnoustrojowej, w celu utrzymania homeostazy, jest uruchomienie reakcji termoregulacyjnych. S¹ one korzystne dla zmian zapalnych, przeci¹¿eniowych i pourazowych uk³adu miêœniowo-szkieletowego. Celem pracy by³a ocena przydatnoœci badañ termowizyjnych, pomiaru temperatury cia³a po zabiegach
krioterapii ogólnoustrojowej i ustalenie czasu trwania przyrz¹dowej rehabilitacji ruchowej (kriorehabilitacji).
Materia³ i metody. Badaniem objêto 15 zawodniczek kadry narodowej w pi³ce siatkowej w wieku od 19 do 27 lat.
Badania wykonano po 60 min od zakoñczenia treningu. Temperatura i czas kriostymulacji wynosi³y odpowiednio
-120°C i 3 min. Po zabiegu zawodniczki zosta³y poddane 20-minutowej przyrz¹dowej rehabilitacji ruchowej. Badania
termowizyjne pomiaru ciep³oty cia³a okolicy lêdŸwiowo-krzy¿owej i stawów kolanowych przeprowadzono w 4 przedzia³ach czasowych: przed zabiegiem, bezpoœrednio po zabiegu kriogenii oraz w 10 i 20 minucie kriorehabilitacji.
Wyniki. Œrednia temp. badanych okolic przed zabiegiem krioterapii wynosi³a odpowiednio 30,7°C w okolicy
lêdŸwiowo-krzy¿owej i 29,2°C okolic stawów kolanowych. Po zabiegu krioterapii temp. badanych okolic cia³a
uleg³a obni¿eniu, w okolicy lêdŸwiowo-krzy¿owej, w badanych liniach cia³a, œrednio od 5,3°C do 6,3°C, a stawów kolanowych œrednio o 10,1°C. W trakcie trwania przyrz¹dowej rehabilitacji ruchowej temp. badanych okolic ulega³a podwy¿szeniu, nie osi¹gaj¹c wartoœci temp. wyjœciowej.
Wnioski. Badania termowizyjne wykonane przed i po zabiegu kriogenii oraz w trakcie kriorehabilitacji wykaza³y znaczn¹ niejednorodnoœæ temp. ró¿nych okolic cia³a. Stosowana po ka¿dym zabiegu 20-minutowa kriorehabilitacja, w formie treningu wytrzyma³oœciowego o niskim natê¿eniu æwiczeñ, wyd³u¿y³a czas przekrwienia
biernego skóry i miêœni, co mo¿e mieæ wp³yw na skrócenie okresu restytucji powysi³kowej.
THERMOVISION EXAMINATIONS IN THE EVALUATION OF THE SYSTEMIC
CRYOTHERAPY IN QUALIFIED SPORTS
Krzysztof Kijewski1, Romuald Lewicki2, Pawe³ Adamus1, Izabela Dudek3
1
The Olympic Centre, Spa³a
Chair of Physiotherapy ,The Œwiêtokrzyski University in Kielce
3
Department of Human Physiology, Medical University, £ódŸ
2
Background. One of the most important effects of low temperature on the human body during cryotherapeutic procedures is a rapid drop in temperature of the skin and subdermal tissue. Although much slower, a temperature decrease is also observed in superficial muscles. Physiotherapeutic procedures involve the activation
of thermoregulatory responses as physiological protective mechanisms. They are favourable for inflammatory,
overload and post-injury conditions of the musculoskeletal system. The goal of this study was to evaluate the
50
plakaty.qxp
2009-06-17
20:01
Page 11
usefulness of thermovision examinations, temperature measurement following systemic cryotherapy procedures and to determine the duration of cryokinesitherapy (cryorehabilitation) using rehabilitation equipment.
Material and methods. The sample comprised 15 national team female volleyball players aged 19-27
years. The study was conducted 60 minutes following the training. The temperature and time of cryostimulation
were -120°C and 3 min respectively. After the procedure, the competitors underwent 20 min. cryokinesitherapy
using rehabilitation equipment. The thermovision examination of body temperature in the lumbosacral area was
conducted within 4 time compartments: before, immediately after the cryogenic procedure, and during the 10th
and 20th minute of cryorehabilitation.
Results. The mean temperatures of the studied area before the cryotherapeutic procedure were 30,7°C
and 29,2°C for the lumbosacral and knee joint areas respectively. After the cryotherapy, the temperature of the
studied body areas decreased: in the lumbosacral area- on average by 5,3°C-6,3°C and in knee joints – on average by 10,1°C. During the cryorehabilitation, the temperature of the studied body regions increased without reaching baseline temperature values.
Conclusions. The thermovision examinations, performed before and after the cryogenic procedure and during cryorehabilitation, showed temperature heterogeneity in different body regions. The 20-minute cryorehabilitation applied after each procedure, in a form of endurance training with moderate exercise intensity, prolonged the time of passive congestion of the skin and muscles, which may contribute to the reduction of post-exercise restitution.
10.
STOSOWANIE RADIALNEJ FALI UDERZENIOWEJ W LECZENIU ZESPO£ÓW
BÓLOWYCH, PRZEDZIA£ÓW MIÊŒNIOWYCH PRZEDRAMIENIA W SPORCIE
KWALIFIKOWANYM (DONIESIENIE WSTÊPNE)
Izabela Dudek3
1
2
3
Centralny Oœrodek Medycyny Sportowej, Warszawa,
Wstêp. Najczêstszymi przyczynami zespo³ów bólowych przedramienia s¹ przeci¹¿enia, urazy oraz sumuj¹ce siê mikrourazy. Zmiany patologiczne dotycz¹ nie tylko tkanki miêœniowej, ale tak¿e œciêgien i ich przyczepów, pochewek œciêgnistych i innych oko³ostawowych elementów narz¹du ruchu. Celem pracy by³a ocena skutecznoœci leczenia radialn¹ fal¹ uderzeniow¹ zespo³ów bólowych przedzia³ów miêœniowych przedramienia.
Materia³ i metody. Do leczenia radialn¹ fal¹ uderzeniow¹ zakwalifikowano 62 sportowców (28 kobiet, 34
mê¿czyzn) z 10 dyscyplin sportowych. Sportowców podzielono na 3 grupy z zespo³em bólowym przedzia³u miêœniowego: przedniego 28 osób, bocznego 16, tylnego 18. Terapia sk³ada³a siê z piêciu sesji zabiegowych. Skutecznoœæ terapii oceniano wykonuj¹c testy oporowe i izometryczne oraz oceniano intensywnoœæ bólu stosuj¹c
subiektywn¹ skalê werbaln¹.
Wyniki. Dodatnie testy oporowe i izometryczne stwierdzono we wszystkich przypadkach w badanych grupach. Po 3 sesjach zabiegowych dodatnie wyniki testów uleg³y znamiennie obni¿eniu w stosunku do badania
wyjœciowego. Po 5 sesji zabiegowej, dodatnie testy oporowe i izometryczne uleg³y dalszemu obni¿eniu. Istotnej
redukcji uleg³o subiektywne odczucie bólu.
Wnioski. Leczenie radialn¹ fal¹ uderzeniow¹ prowadzi do istotnej redukcji bólu i poprawy funkcji oraz zwiêksza si³ê bezbolesnego ucisku koñczyny wiod¹cej. Radialna fala uderzeniowa jako skuteczna, bezpieczna i nieinwazyjna metoda stanowi alternatywê dla innych metod fizjoterapeutycznych w leczeniu bólu pourazowego
w sporcie kwalifikowanym.
51
plakaty.qxp
2009-06-17
20:01
Page 12
THE APPLICATION OF RADIAL SHOCKWAVE IN THE THERAPY OF PAIN
SYNDROME, MUSCULAR COMPARTMENT SYNDROME OF THE FOREARM
IN QUALIFIED SPORTS ATHLETES (INITIAL REPORT)
Izabela Dudek3
1
The Olympic Centre, Spa³a
The Centre of Sports Medicine, Warsaw
3
Department of Human Physiology, Medical University, £ódŸ
2
Background. The most frequent causes of forearm pain syndromes include overload, injuries and multiple
microinjuries. Pathological changes do not only occur in the muscle tissue, but also in tendons, tendinous attachments, tendinous sheaths and other periarticular elements of the motor organ. The goal of this paper was
the evaluation of treatment efficiency of muscle compartments of the forearm using radial shockwave.
Material and methods. 62 athletes including 28 females and 34 males involved in 10 sports disciplines were selected for radial shockwave therapy. The subjects were divided into 3 groups with muscular compartment
pain syndrome. The first group included 28 subjects with anterior compartment syndrome, the second group
– 16 subjects with lateral compartment syndrome and the third group – 18 subjects with posterior compartment
syndrome. Therapy efficiency was evaluated using resistance and isometric tests. Pain intensity was assessed
using a subjective verbal scale.
Results. The results of all the resistance and isometric tests were positive in the studied groups. After 3 therapeutic sessions, the positive test results significantly decreased as compared to baseline values. After the fifth therapeutic session, a further decrease in the results was observed. The subjective sensation of pain was
significantly reduced.
Conclusions. Radial shockwave therapy results in significant pain relief and functional improvement and
increases the strength of painless compression of the dominant extremity. Radial shockwave, as an effective,
safe and noninvasive method is an alternative therapy for other physiotherapeutic procedures applied in qualified sports athletes with post-injury pain.
11.
STOSOWANIE LEKÓW DOSTÊPNYCH W WOLNEJ SPRZEDA¯Y PRZEZ
ZAWODNIKÓW PI£KI NO¯NEJ
Barbara Kopff, Dawid Sibila, Anna Jegier
Wstêp. W chwili obecnej grupa leków dostêpnych w wolnej sprzeda¿y i reklamowanych w mediach jest bardzo du¿a. Przek³ada siê to na bardzo du¿e spo¿ycie tych preparatów, zw³aszcza niesteroidowych leków przeciwzapalnych, przez spo³eczeñstwo. Sportowcy, podobnie jak ca³e spo³eczeñstwo, s¹ odbiorcami tej reklamy.
Interesuj¹ce jest wobec tego, w jakim stopniu m³odzi, z za³o¿enia zdrowi ludzie, uprawiaj¹cy sport, stosuj¹ leki
dostêpne w wolnej sprzeda¿y.
Celem pracy by³a ocena u¿ycia niesteroidowych leków przeciwzapalnych dostêpnych w wolnej sprzeda¿y
i dozwolonych w sporcie, bez zaleceñ lekarskich, przez zawodników pi³ki no¿nej uprawiaj¹cych tê dyscyplinê
sportu na ró¿nym poziomie zawodnicznym w Polsce.
Materia³ i metody. Badanie przeprowadzono metod¹ ankietow¹ na grupie ochotników graj¹cych w pi³kê
no¿n¹ w klubach na ró¿nym poziomie, w Polsce. Badani anonimowo odpowiadali na pytania ankiety przygotowanej przez autorów badania, dotycz¹ce przebytych urazów i przyjmowania leków bez zaleceñ lekarskich.
Wyniki. Badaniem objêto grupê 44 mê¿czyzn w wieku 24,97±6,20 lat, mediana 23 lata. W grupie tej 21 zawodników (0,47 grupy) uprawia³o pi³kê no¿n¹ zawodowo, natomiast 23 (0,53 grupy) gra³o amatorsko. Grupa zawodowców by³a istotnie statystycznie starsza (28±4,8 lat; mediana28 lat), w porównaniu z grup¹ mê¿czyzn
amatorsko uprawiaj¹cych pi³kê no¿n¹ (22,2±4,6 lat; mediana 21 lat).
Œredni czas uprawiania pi³ki no¿nej w grupie badanej wynosi³ 12,9±5,29 lat, mediana 12 lat.
Œredni czas gry dla zawodnika amatora to 11±4,74 lat, mediana 11 lat. Dla zawodowca jest to 15±5,15 lat
mediana 14 lat.
52
plakaty.qxp
2009-06-17
20:01
Page 13
Wœród zawodników 43 osoby, to jest 0,97 grupy, przyznawa³o siê do stosowania na w³asn¹ rêkê maœci i ¿eli przeciwbólowych i przeciwzapalnych. W grupie amatorów postêpowa³o tak 22 osób, to jest 0,95 grupy, zaœ
wœród zawodowców – 21 osób, czyli ca³a grupa badana.
Badani przyznali tak¿e, ¿e stosowali „na w³asn¹ rêkê” doustne preparaty z grupy niesteroidowych leków
przeciwzapalnych. W ca³ej grupie dotyczy³o to 43 osób, to jest 0,97 grupy. W grupie amatorów postêpowa³o
tak 22, to jest 0,95 podgrupy, zaœ wœród zawodowców – 21 osób, czyli ca³a grupa badana. Niektórzy stosowali wiêcej ni¿ jeden preparat z tej grupy. Co interesuj¹ce, najwiêksze u¿ycie leków przeciwbólowych wystêpowa³o wœród najm³odszych (18-24 lata) zawodników uprawiaj¹cych sport amatorsko. Zwraca równie¿ fakt u¿ywania
leków przeciwbólowych na w³asn¹ rêkê przez zawodowych pi³karzy, graj¹cych w klubach zapewniaj¹cych opiekê medyczn¹ w osobie lekarza lub/i fizjoterapeuty.
Wnioski. Stosowanie leków przeciwbólowych przez m³odych, zdrowych mê¿czyzn uprawiaj¹cych pi³kê no¿n¹ jest niepokoj¹co wysokie. Wobec tego, ¿e pi³ka no¿na jest dyscyplin¹ o du¿ej urazowoœci, problem ten ma
szczególne znaczenie, nios¹c ryzyko maskowania dolegliwoœci bólowych po urazach ostrych, co mo¿e skutkowaæ wyst¹pieniem uszkodzeñ przewlek³ych. Niezbêdna jest szeroko zakrojona edukacja w œrodowisku sportowym, która bêdzie mia³a na celu uœwiadomienie skutków niekontrolowanego przyjmowania leków.
THE USE OF OTC MEDICATIONS BY FOOTBALL PLAYERS
Barbara Kopff, Dawid Sibila, Anna Jegier
Department of Sports Medicine of the Medical University in £ódŸ
Background. Presently, there are multiple OTC medications available in the market and advertised in mass
media. This entails a markedly high consumption of such preparations, especially NSAID. Athletes, like the whole community are the recipients of these advertising campaigns. It seems interesting to what extent the young
and presumably healthy sports -involved individuals use the available OTC drugs. The goal of the paper was
the assessment of anti-inflammatory drugs, available in the market and allowed in sports without prescription,
in football players at different levels of competitive athletic performance.
Material and methods. The study was conducted by means of an opinion poll in Polish football players from
sports clubs, at different levels of athletic performance, who volunteered for the study. The respondents filled in
the anonymously prepared questionnaire, pertaining to the history of injuries and using OTC medicaments without prescription.
Results. The sample comprised 44 males aged 24.97 ± 6.20 years (mediana = 23 years). This group included 21 (0.47 of the group) professional football players and 23 (0.53of the group) amateur football players. The
professional group consisted of much older individuals (28±4.8 lat; mediana = 28 years) compared to the amateur players (22.2±4,6 lat; mediana 21years). The mean training record of the sample was 12.9±5.29 years (mediana = 12 years). The mean training record of the amateur players was 11±4.74 years (mediana = 11years).
For professional players it was 15±5.15 (mediana = 14 years).
Among the competitors there were 43 subjects who reported using analgesic and anti-inflammatory ointments and gels without consulting the physician. There were 22 (0.95) and 21 (the whole group) such persons
in the amateur and professional group respectively. The subjects also admitted using oral NSAID without prescription. This concerned 43 subjects (0.97 of the group). There were 22 (0.95) and 21 (the whole group) such
persons in the amateur and professional group respectively.
Some of the respondents reported using more than one OTC preparation. Interestingly, the highest consumption of analgesics was found among the youngest (aged 18-24 years) amateur players. It is also of note
that the professional players from sports clubs used analgesics by themselves despite medical care provided
by physicians or/and physiotherapists.
Conclusions. The use of analgesics among young and healthy football players is alarmingly high. As the
rate of injury is high among this athlete population, the problem is of particular importance facing the risk of pain masking after acute injuries, which may result in chronic impairment. Therefore, comprehensive education
among is necessary to inform the athlete population of the consequences of uncontrolled use of drugs.
53
plakaty.qxp
2009-06-17
20:01
Page 14
12.
WP£YW WYSI£KU FIZYCZNEGO NA WYBRANE PARAMETRY UK£ADU KR¥¯ENIA
I WSKAZNIKI MASY CIA£A
Natalia Krajewska, Kamila Pasternak, Jolanta Gasztych, Jolanta Kujawa
Klinika Rehabilitacji Medycznej Uniwersytetu Medycznego w £odzi
Wstêp i cel pracy. Potwierdzono, ¿e wysi³ek fizyczny jest skuteczny zarówno w profilaktyce, jak i leczeniu
chorób uk³adu kr¹¿enia. Coraz bardziej popularny jest „fitness”, jako sposób d¹¿enia do osi¹gniêcia równowagi psycho-somatycznej poprzez stosowanie zró¿nicowanych form wysi³ku fizycznego, uwzglêdniaj¹cych mo¿liwoœci, upodobania oraz oczekiwania æwicz¹cych.
Celem pracy jest ocena wp³ywu regularnego wysi³ku aerobowego na masê cia³a/BMI, obwód talii, ciœnienie
têtnicze krwi, ciœnienie têtna oraz têtno spoczynkowe.
Materia³ i metody. Badania przeprowadzono u 20 kobiet w wieku 45-55 lat, które po minimum szeœciomiesiêcznej przerwie postanowi³y podj¹æ regularne treningi w klubie fitness. Kryteriami kwalifikuj¹cymi do grupy
osób badanych by³y: wiek, p³eæ oraz brak udzia³u w regularnych treningach przez ostatnie 6 miesiêcy. Spoœród
badanych kobiet prawid³owe wartoœci BMI stwierdzono u 5 osób (25%), nadwagê u 8 osób (40%), oty³oœæ u 6
osób (30%), w tym oty³oœæ olbrzymi¹ u 1 osoby. Z grupy badanej wykluczono osoby z podwy¿szonym ciœnieniem têtniczym.
Uczestniczki badañ zrealizowa³y co najmniej 16 zajêæ, æwicz¹c dwa razy w tygodniu po 60 minut przez
okres 10 tygodni (max. 20 zajêæ). Æwiczenia rozpoczyna³y siê ok. 10-minutow¹ rozgrzewk¹ Po rozgrzewce
przeprowadzano stretching du¿ych grup miêœniowych (kulszowo-goleniowych, biodrowo-lêdŸwiowych). Czêœæ
g³ówna æwiczeñ trwa³a ok. 40 minut, by³a prowadzona jako wysi³ek ci¹g³y, w sta³ym, umiarkowanym tempie (wysi³ek aerobowy). Przed rozpoczêciem i po serii treningowej dokonano pomiarów badanych parametrów.
Wyniki. Przeprowadzone badania wykaza³y istotny statystycznie spadek czterech spoœród wszystkich badanych parametrów: masy cia³a, wskaŸnika BMI, ciœnienia têtna oraz têtna spoczynkowego. Najbardziej znacz¹ce zmiany odnotowano w zakresie masy cia³a oraz BMI. Zaobserwowano brak istotnego statystycznie wp³ywu treningów na wartoœci ciœnienia têtniczego. Odnotowane po badaniach wartoœci ciœnienia skurczowego znajdowa³y siê na granicy przyjêtego przedzia³u ufnoœci.
Wnioski. Przeprowadzone badania potwierdzaj¹ pozytywny wp³yw aerobowego wysi³ku fizycznego na masê cia³a, wskaŸnik BMI, ciœnienie têtna oraz têtno spoczynkowe.
THE PHYSICAL TRAINING INFLUENCE ON THE CHOSEN CARDIAC SYSTEM
AND BODY MASS PARAMETERS
Natalia Krajewska, Kamila Pasternak, Jolanta Gasztych, Jolanta Kujawa
Lodz Medical University Rehabilitation Clinic, Adult Rehabilitation Unit of the Provincial Orthopedy
and Rehabilitation Centre in Lodz
Background and objectives. It has been proved that a regular physical training is efficient both in cardiac
system prophylaxis and treatment. The more and more popular form of training is now fitness that is understood as a way to achieving a state of psycho-somatic balance by using differential forms of exercises that includes participants capabilities, likes and expectations. The research goal is an evaluation of a regular aerobic training influence on body mass/BMI ratio, waist girth, blood pressure, heart rate, and rest heart rate.
Material and methods. The research material was a group of 20 women in the age from 45 to 55 who, after
a minimal 6 month brake, decited to take part in regular fitness trainings. The qualifying criterias were: age, sex
and not taking part in regular physical trainings for at least 6 months. In the research group 5 women (25%) had
a proper BMI, 8 women (40%) was overweight, 6 women (30%) was obese and in these group.
Women with high blood pressure didn't take part in the research. The research participants took part in at
least 16 trainings, exercising twice a week for 60 minutes for 10 weeks (max. 20 trainings). Before starting the
whole training series the researched parameters were measured. A single training begun with a 10-minute worm
up. After the worm up large muscle groups were stretched. The training main part lasted for about 40 minutes.
It was a continous effort, in constant, moderate rate (aerobic training).
Results. the research has shown a statistically important decrease of 4 parameters: body mass, BMI ratio,
heart rate pressure and rest hear rate.
Conclusions. The observed physical training influence on the chosen cardiac system and body mass parameters needs a further verification on larger groups.
54
plakaty.qxp
2009-06-17
20:01
Page 15
13.
ZASTOSOWANIE KOMÓREK MACIERZYSTYCH W LECZENIU ENTEZOPATII
OKO£ORZEPKOWYCH – DONIESIENIE WSTÊPNE
Marek Krochmalski, Dariusz Witoñski, El¿bieta Gauer, Piotr Grzelak
Wstêp. Ka¿dy cz³owiek posiada w³asne komórki macierzyste. W za³o¿eniu naszej pracy by³o wykorzystanie
cech charakterystycznych tych komórek, tj. mo¿liwoœæ mno¿enia siê i ró¿nicowania w komórki wystêpuj¹ce
w okreœlonej tkance np. miêœniowej, œciêgnistej i wiêzad³owej czy chrzêstnej, a nawet kostnej.
Komórki macierzyste mog¹ byæ pochodzenia embrionalnego, jak i nieembrionalnego, uzyskiwane od osób
doros³ych. Ze wzglêdów etyczno-naukowych te pierwsze nie mog¹ byæ brane pod uwagê. Te drugie pozyskuje
siê obecnie z powodzeniem m.in. z w³asnego szpiku kostnego cz³owieka lub jego krwi obwodowej.
Badania naukowe s¹ prowadzone w kierunku pozyskiwania komórek macierzystych ju¿ od wielu lat. Ich pozytywne dzia³anie w leczeniu zwierz¹t sk³oni³o lekarzy do zastosowania komórek macierzystych w procesie leczenia ludzi. Pierwsze liczniejsze doniesienia klinicznego zastosowania komórek, które pojawi³y siê w piœmiennictwie
w 2007 roku, w zakresie leczenia narz¹du ruchu, wskazuj¹ na kolejny kierunek mo¿liwoœci leczenia chorych.
Chocia¿ potrafimy ju¿ wyodrêbniaæ komórki macierzyste z organizmu cz³owieka to brak jest opracowania klinicznych metod leczenia nimi.
W ortopedii i traumatologii zaczêto stosowaæ komórki macierzyste w leczeniu uszkodzeñ koœci (np. zrost
opóŸniony) i chrz¹stki (np. choroba zwyrodnieniowa). W medycynie sportowej istnieje du¿y problem leczenia
zmian przeci¹¿eniowych o typie entezopatii z powodu braku wystêpowania procesów zapalnych w miejscu po³¹czenia œciêgna z koœci¹, a wiêc niezbêdnej fazy gojenia tkanek.
Cel. Celem pracy jest zastosowanie przezskórne komórek macierzystych w stanach przeci¹¿eniowych o typie entezopatii. Aktualnie prowadzimy badanie próby pilota¿owej 10 sportowców z zastosowaniem komórek
macierzystych. W naszej pracy pragniemy pokazaæ doniesienie wstêpne z procesu leczenia entezopatii oko³orzepkowej u zawodnika zmagaj¹cego siê z ekstremalnymi ciê¿arami.
Metoda. Metod¹ badania jest diagnostyka radiologiczna w postaci badania magnetycznego rezonansu oraz
ocena subiektywna sportowca.
Wyniki. Wyniki wczesne leczonego zawodnika wskazuj¹, ¿e byæ mo¿e nasz kierunek poszukiwania metody
leczenia entezopatii za pomoc¹ komórek macierzystych jest s³uszny.
Wnioski. Potrzeba d³u¿szego czasu obserwacji i statystycznie wiêkszej iloœci leczonych w ten sposób zawodników, aby móc uznaæ metodê za skuteczn¹.
STEM CELLS APPLICATION IN THE TREATMENT OF THE PATELLAR
ENTHESOPATHY – PRELIMINARY REPORT
Marek Krochmalski, Dariusz Witoñski, El¿bieta Gauer, Piotr Grzelak
Introduction. Every man has his/her own stem cells. The premise of our research was to make use of the
characteristic features of this cells, it means the ability for self-renewal and capability of differentiation to various cell lineages like muscles, tendons, ligaments, chondrea or even bones.
Stem cells can be classified into two types: embryonic and non-embryonic stem cells. Both are derived from
adults. However, from the ethical and scientific point of view the first one cannot be taken under consideration.
The second one is successfully derived from bone marrow or from the blood.
Scientific studies on stem cells are being conducted for many years. The positive effects on animal treatment induced doctors to treat people with stem cells. The first reports regarding preclinical use of stem cells that
appeared in the scientific literature in 2007, indicated possible future in clinical practice. Although we know how
to separate stem cells from the human body there is still the lack of clinical study regarding method of treatment.
In the traumatology and orthopedics surgeries doctors have started to treat bones and chondrae damages
with the stem cells. In the sports medicine the tissue strain changes like enthesopathies are still very difficult to
treat due to the lack of inflammation stage at the bone and tendon junction, essential for tissue heeling.
Purpose. The purpose of our investigation is an application of stem cells through the skin to the strained tendon-bone junction. Currently we are carrying out the study on the pilot group of ten athletes. We would like to present the
preliminary reports from the process of treatment of peripatellar enthesopathy at the athlete lifting extreme weights.
Methods. Examination methods are MRI and athletes' subjective assessment.
Results. Early results indicate that the direction of our study searching for the method of enthesopathy treatment with the stem cells is promising.
55
plakaty.qxp
2009-06-17
20:01
Page 16
Conclusions. We need more time to follow up and statistically we have to treat more athletes with this method to consider percutaneus application of the stem cells as the right and effective method of treatment in strain injuries like enthesopathy.
14.
WSKAZNIK STYLU ¯YCIA I RYZYKO ROZWOJU POWIK£AÑ METABOLICZNYCH
WŒRÓD DOROS£YCH MIESZKAÑCÓW WOJEWÓDZTWA £ÓDZKIEGO
I LUBELSKIEGO
Magdalena Kwaœniewska1, Dorota Kaleta1, Joanna Ruszkowska1,
El¿bieta Dziankowska-Zaborszyk1, Wojciech Drygas1,2
1
Zak³ad Medycyny Zapobiegawczej, Katedra Medycyny Spo³ecznej i Zapobiegawczej, Uniwersytet Medyczny
w £odzi
2
Instytut Kardiologii w Warszawie, Zak³ad Epidemiologii, Prewencji Chorób Uk³adu Kr¹¿enia i Promocji Zdrowia
Wstêp. Badania epidemiologiczne ostatnich lat dostarczy³y silnych dowodów na istotne korzyœci wynikaj¹ce z prowadzenia zdrowego stylu ¿ycia, tj. przede wszystkim niepalenia tytoniu, prawid³owego od¿ywiania oraz
regularnego wysi³ku fizycznego.
Celem pracy jest ocena wp³ywu zachowañ zdrowotnych na ryzyko rozwoju zaburzeñ metabolicznych w reprezentatywnej grupie doros³ych mieszkañców województwa ³ódzkiego i lubelskiego.
Materia³ i metody. Przeprowadzono analizê danych 1187 losowo wybranych doros³ych (20-74 lat) mieszkañców województwa ³ódzkiego i lubelskiego uczestnicz¹cych w Wielooœrodkowym Ogólnopolskim Badaniu
Stanu Zdrowia Ludnoœci (badanie WOBASZ). W celu wyliczenia wskaŸnika stylu ¿ycia oceniano nastêpuj¹ce
zachowania zdrowotne: niepalenie tytoniu, prawid³owa masa cia³a, optymalne spo¿ycie warzyw i owoców oraz
zadowalaj¹cy poziom rekreacyjnej aktywnoœci fizycznej (zakres wska¿nika: 0-4). WskaŸnik równy 4 okreœlano
mianem wskaŸnika zdrowego stylu ¿ycia. Ryzyko wzglêdne rozwoju zaburzeñ metabolicznych, zespo³u metabolicznego oraz cukrzycy typu 2 wyliczono za pomoc¹ wieloczynnikowej regresji logistycznej.
Wyniki. Wykazano, i¿ u obu p³ci spo¿ywanie przynajmniej 5 porcji warzyw i owoców dziennie, regularna aktywnoœæ fizyczna (min. 30 minut przez wiêkszoœæ dni w tygodniu) oraz wskaŸnik masy cia³a 18.5-25 kg/m2
w istotny sposób przyczyniaj¹ siê do redukcji ryzyka wyst¹pienia zaburzeñ metabolicznych. Niepalenie tytoniu
znamiennie zmniejsza³o ryzyko zespo³u metabolicznego i cukrzycy jedynie u mê¿czyzn. Obecnoœæ wszystkich
czterech analizowanych cech by³a najsilniejszym czynnikiem protekcyjnym wystêpowania zespo³u metabolicznego i cukrzycy.
Wnioski. Otrzymane wyniki wskazuj¹ na piln¹ potrzebê skutecznej promocji zdrowego stylu ¿ycia w kontekœcie profilaktyki zaburzeñ metabolicznych wœród doros³ych mieszkañców województwa ³ódzkiego i lubelskiego.
Programy interwencyjne powinny uwzglêdniaæ ró¿nice w zachowaniach zdrowotnych poszczególnych grup socjo-demograficznych.
LIFESTYLE INDEX AND RISK OF METABOLIC DISORDERS AMONG ADULT
RESIDENTS OF LODZ AND LUBLOIN VOIVODESHIPS
Magdalena Kwaœniewska1, Dorota Kaleta1, Joanna Ruszkowska1,
El¿bieta Dziankowska-Zaborszyk1, Wojciech Drygas1,2
1
2
Department of Preventive Medicine, Chair of Social and Preventive Medicine, Medical University od £ódŸ
Institute of Cardiology in Warsaw, Department of Epidemiology, Cardiovascular Disease Prevention
and Health Promotion
Aim of the Study. Recent epidemiologic studies have provided clear evidence of the substantial health benefits of following a healthy lifestyle. The aim of this study was to assess the influence of healthy lifestyle behaviors on risk of metabolic disorders in adult residents of two Polish voivodeships.
Material and methods. Cross-sectional analysis was performed among randomly selected representative
sample of 1187 adults (aged 20-74 years) participating in the National Health Survey in Poland – Project WOBASZ. The following 4 healthy lifestyle behaviors were analyzed: nonsmoking, healthy weight, adequate consumption of fruit and vegetables, and regular physical activity. The 4 behaviors were summed to create a lifestyle index (range 0-4), and following all 4 behaviors was defined as a healthy lifestyle index. Relative risk of metabolic disorders, metabolic syndrome and diabetes was assessed by means of multivariate logistic regression.
56
plakaty.qxp
2009-06-17
20:01
Page 17
Results. Adequate fruits and vegetables consumption, regular LTPA and healthy weight were associated
with lower odds of metabolic disorders in both genders. Non-smoking was significantly related to the lower odds
ratio of metabolic syndrome and diabetes only among men. Following all 4 lifestyle factors was the strongest
protective factor against having diabetes or metabolic syndrome. Prevalence of healthy lifestyle index was only 3.1% in the studied population.
Conclusions. The results obtained in this analysis support the need for more intensive interventions in the
context of prevention of metabolic disorders. Special attention should be paid to significant differences in everyday lifestyle between various sociodemographic groups.
15.
AKTYWNOŒÆ RUCHOWA DZIECI 6-9-LETNICH W OCENIE ICH RODZICÓW
Z TERENU WIEJSKIEGO W PO£UDNIOWEJ WIELKOPOLSCE INDYWIDUALNEJ
SPECLALISTYCZNEJ PRAKTYKI LEKARSKIEJ W LASKACH
Maria Lentas
Wstêp. Celem pracy by³a ocena aktywnoœci ruchowej dzieci 6-9-letnich dokonana przez ich rodziców,
z uwzglêdnieniem umiejêtnoœci ruchowych, posiadanego do tego celu sprzêtu, udzia³u œrodowiska domowego
w nauczania umiejêtnoœci ruchowych i oceny znaczenia aktywnoœci ruchowej w rozwoju dzieci.
Materia³ i metody. Ankieta w opracowaniu w³asnym, któr¹ wype³nili rodzice. Badaniem objêto 125 rodziców
dzieci 6-9-letnich. Odpowiedzi uzyskano od 80 rodziców.
Wyniki. Analiza poszczególnych punktów ankiety zosta³a przedstawiona procentowo. Zauwa¿ono korelacjê
miêdzy umiejêtnoœciami ruchowymi a posiadanym sprzêtem.
Wnioski. Aktywnoœæ ruchowa dzieci wiejskich ulega ograniczaniu. Œrodowisko rodzinne spe³nia g³ówn¹ rolê w kszta³towaniu aktywnoœci ruchowej dzieci wiejskich. Nale¿y edukowaæ rodziców co do znaczenia aktywnoœci ruchowej w rozwoju ich dzieci. Istnieje potrzeba w³¹czenia lekarza rodzinnego oraz szko³y w sprawdzanie
aktywnoœci ruchowej dzieci 6-letnich.
PHYSICAL ACTIVITY IN 6-9 YEAR OLD RURAL CHILDREN FROM LASKI AS SEEN
BY THEIR PARENSTS
Maria Lentas
Background. The aim of this study was to assess physical activity in 6-9 year old children as seen by their
Barents in relation to their physical abilities, ownership of sports equipment, parent's attitudes towards teaching
and implementing physical activity and their assessment of the importance of physical activity of their children.
Material and methods. Questionnaires on children's physical activity were filled in by Barents of 125 6-9
year old children. Answers were obtained from 80 parents.
Results. Results of the questionnaires were depicted in percentage terms. A correlation was observed between ownership of sports equipment and motor skills.
Conclusions. Physical activity of rural children deteriorates. Home environment play the key role when it
comes to encouraging physical activity in rural children. It is vital to teach Parents the importance of physical
activity when it comes to their children's physical development. It is necessary to implement controls set by
schools and family doctor in order to check physical activity of 6 year old children.
57
plakaty.qxp
2009-06-17
20:01
Page 18
16.
SPOCZYNKOWE WARTOŒCI WYBRANYCH PARAMETRÓW BIOCHEMICZNYCH
KRWI U ZAWODNIKÓW PI£KI SIATKOWEJ. PORÓWNANIE Z WARTOŒCIAMI
REFERENCYJNYMI DLA ZROWYCH, NIETRENUJ¥CYCH OSÓB
Katarzyna Lerczak1, Konrad Witek1, Zbigniew Obmiñski2, Dorota Kwiatkowska3,
Andrzej Pokrywka3, Dorota Michalak3
1
2
3
Zak³ad Biochemii, Instytut Sportu, Warszawa
Zak³ad Endokrynologii, Instytut Sportu, Warszawa
Oznaczenia spoczynkowych wartoœci ró¿nych parametrów krwi s¹ powszechnie stosowane do oceny stanu
zdrowia oraz monitoringu fizjologicznego statusu wyczynowych sportowców. W oparciu o te wyniki trenerzy i lekarze sportowi mog¹ modyfikowaæ obci¹¿enia treningowe oraz, je¿eli trzeba, podejmuj¹ interwencje medyczne. Jednak¿e aktywnoœæ sportowa kontynuowana jest przez ca³y rok, obejmuj¹c treningi oraz zawody (z wy³¹czeniem ok.
jednego miesi¹ca przerwy w treningach), co czasem zmusza sportowców do przyjmowania ró¿nych typów suplementów ¿ywieniowych, takich jak np. elektrolity, witaminy, aminokwasy, pochodne kreatyny, HMB i inne, o których
panuje przekonanie, ¿e maj¹ korzystny wp³yw na wydolnoœæ fizyczn¹. Obydwa wspomniane czynniki, tj. d³ugotrwa³y okres intensywnych treningów i zmodyfikowana, sztuczna dieta mog¹ wp³ywaæ na sk³ad krwi, dlatego wyniki analiz sportowców nie powinny byæ wprost odnoszone do wartoœci ustalonych dla zdrowych lecz nie trenuj¹cych osób.
Celem tej pracy by³o porównanie wybranych parametrów oznaczonych we krwi spoczynkowej u seniorów, zawodników pi³ki siatkowej badanych w roku 2008 w Instytucie Sportu (126 przypadków), z odpowiednimi wartoœciami referencyjnymi. Dane obejmuj¹ 28 parametrów oznaczanych we krwi lub osoczu, tj.: lipidy, enzymy, parametry hematologiczne, elektrolity, marker stanu zapalnego, bia³ko ca³kowite, glukoza i mocznik. Nasze szerokie badania ujawni³y, ¿e wartoœci œrednie, jak te¿ indywidualne niektórych parametrów czêsto wykracza³y poza zakresy przyjête
w medycynie. Dla przyk³adu, œrednia aktywnoœæ kinazy kreatynowej dla badanych sportowców (333±231 U/L) by³a prawie dwa razy wy¿sza od górnej wartoœci granicznej dla nietrenuj¹cych (171U/L). W odniesieniu do innych parametrów odnotowano szereg indywidualnych przypadków nieprawid³owych wyników, mog¹cych sugerowaæ nieadekwatn¹ dietê lub niewystarczaj¹cy okres restytucji po nadmiernych obci¹¿eniach treningowych.
RESTING BLOOD BIOCHEMICAL PARAMETERS IN MALE VOLEYBALL PLAYERS.
COMPARISON WITH EXPECTED VALUES IN UNTRAINED HEALTHY SUBJECTS
Katarzyna Lerczak1, Konrad Witek1, Zbigniew Obmiñski2, Dorota Kwiatkowska3,
Andrzej Pokrywka3, Dorota Michalak3
1
2
3
Department of Biochemistry, Institute of Sport, Warsaw
Department of Endocrynology, Institute of Sport, Warsaw
Department of Angi-Doping Research, Institute of Sport, Warsaw
Assessments of various resting blood parameters in competitive athletes are in common use in monitoring
health and/or physiological status. Based on these results coaches and sport physicians may modify training loads and undertake medical interventions if required. However, an athletic activity is continued throughout annual trainings and competition period (excluding 1-month detraining period), that sometimes force sportsmen to
take various types of nutritional supplements, e. g. electrolytes, vitamins, amino acids, derivatives of creatine,
HMB and others, which are believed to have beneficial effects for an athletic performance. Both of mentioned
factors, intensive, long-lasting training and modified, artificial diet may affect blood chemistry, therefore, obtained results of blood analysis among athletes can not be related to the expected values established for healthy,
age-matched untrained subjects. This study aimed to compare results of selected resting blood parameters in
senior male volleyball players (126 cases) examined on 2008 in Institute of Sport, with reference range for untrained healthy subjects. The data include 28 blood/plasma parameters: lipids, enzymes, hematological parametres, electrolytes, the marker of inflammatory state, total proteins, glucose and urea. Our extensive study revealed, that obtained values, means as well as individual, were often out of ranges, which are recommended by
internal medicine. For instance mean for CK activity among the athletes (333±231 U/L) was almost two times
higher than the higher physiological limits for untrained subjects (171U/L). As to other parameters we recoded
several individual cases abnormal results, which may suggest inadequate diet or recovery period following
excess of training loads.
58
plakaty.qxp
2009-06-17
20:01
Page 19
17.
OCENA AKTYWNOŒCI RUCHOWEJ DOROS£YCH MÊ¯CZYZN W WIEKU 45-64
LATA ZAMIESZKA£YCH W £ODZI, ZA POMOC¥ KROKOMIERZA – BADANIE
PILOTA¯OWE
Anna Lipert, Anna Jegier
Wstêp. Aktywnoœæ ruchowa to wa¿ny czynnik promocji zdrowia i prewencji przewlek³ych chorób sercowo-naczyniowych i metabolicznych. Pomiar aktywnoœci ruchowej pozwala oceniaæ i kontrolowaæ jej zalecenia podawane przez œwiatowe organizacje m.in.: American Heart Association (AHA), European Society of Cardiology
(ESC) oraz World Health Organization (WHO). Do oceny aktywnoœci ruchowej stosuje siê ró¿ne metody obiektywne poœrednie i bezpoœrednie oraz metody subiektywne. Celem badania pilota¿owego by³o sprawdzenie
sprawnoœci narzêdzia badawczego – krokomierza oraz stanowi³o wstêpn¹ weryfikacjê wiedzy o aktywnoœci ruchowej doros³ych mieszkañców £odzi.
Materia³ i metody. W badaniu wziê³o udzia³ 15 doros³ych mê¿czyzn w wieku 45-64 lata zamieszka³ych w £odzi. Przed badaniem przeprowadzono podstawowe pomiary antropometryczne: wysokoœæ cia³a i masa cia³a.
Na ich podstawie zosta³ wyliczony wskaŸnik masy cia³a BMI. Aktywnoœæ ruchowa by³a mierzona za pomoc¹ krokomierza Digi-Walker SW-700 firmy Yamax. Ka¿dy z badanych mê¿czyzn by³ zobowi¹zany do noszenia krokomierza przez okres 7 dni. Urz¹dzenie mia³o byæ umieszczone w talii i przymocowane do paska. Osoba badana mia³a nosiæ krokomierz ca³y czas w ci¹gu doby, z wy³¹czeniem pory snu.
Wyniki. Przeciêtna liczba kroków wynosi³a 46951/tydzieñ (6707 kroków/dzieñ), przeciêtnie pokonywany dystans to 27 km/tydzieñ, a œredni wydatek energetyczny wynosi³ 2077 kcal/tydzieñ. Najwiêksza liczba wykonanych kroków wynios³a 84566/tydzieñ (12080 kroków/dzieñ), co stanowi³o dystans 50 km/tydzieñ i wydatek energii 3766 kcal/tydzieñ. Najmniejsza liczba kroków wynios³a 15338/tydzieñ (2191 kroków/dzieñ), co stanowi³o dystans 7 km/tydzieñ i wydatek energetyczny 671 kcal/tydzieñ. Wartoœæ wskaŸnika masy cia³a BMI badanych mê¿czyzn wynosi³a od 23 do 39.
Wnioski. Zalecana dzienna liczba kroków to 8000, przy czym za osobê prowadz¹c¹ aktywny styl ¿ycia uznaje
siê tak¹, która wykonuje 10000 kroków dziennie (dystans 8 km). Z grupy 15 mê¿czyzn czterech wykona³o zalecan¹ dzienn¹ liczbê kroków, a tylko dwóch mê¿czyzn mo¿na uznaæ za osoby, które prowadz¹ aktywny styl ¿ycia.
EVALUATION OF PHYSICAL ACTIVITY ADULT MEN AGED 45-64 YEARS OLD
FORM LODZ BY PEDOMETER – PILOT STUDY
Anna Lipert, Anna Jegier
Department of Sports Medicine Medical University of Lodz
Introduction. Physical activity is the important factor in health promotion and prevention of chronic cardiovascular and metabolic diseases. The measurement of physical activity enables to evaluate and control its recommendations disclosed by world organisations: American Heart Association (AHA), European Society of Cardiology (ESC) and World Health Organization (WHO). There are different direct and indirect objective methods
and subjective methods to estimate physical activity. The aim of pilot study was to check the efficiency of tool
– pedometer and it was the preliminary verification of knowledge about physical activity adult citizens of Lodz.
Material and Methods. To the study were included 15 men aged 45-64 years old, citizens of Lodz. Before
the study there were conducted the basic anthropometric measurements: height and body weight. They were
used to count body mass index BMI. Physical activity was measured by pedometer Yamax Digi-Walker SW-700.
Every man was obliged to wear the pedometer for 7 days. Pedometer was attached in waist and fixed to the
belt. The examined person was asked to wear it for all the time excepting the time for sleep.
Results. The average amount of steps was 46951/week (6707 steps/day), the average distance was 27
km/week and the average energy expenditure was 2077 kcal/week. The highest amount of steps was 84566/
week (12080 steps/day) what accounted for distance 50 km/week and energy expenditure 3766 kcal/week. The
lowest amount of steps was 15338/week (2191 steps/day) what accounted for distance 7 km/week and energy
expenditure 671 kcal/week. Body mass index BMI of examined men was from 23 to 39.
Conclusions. Daily recommended amount of steps is 8000, but the person who is recognized as physically active is the one who achieves 10000 steps a day (distance 8 km). From the group of 15 men only four men
achieved daily recommended amount of steps, and only two men can be recognized as the persons, who lead
active life style.
59
plakaty.qxp
2009-06-17
20:01
Page 20
18.
WP£YW JEDNORAZOWEGO SCH£ADZANIA CIA£A W KRIOKOMORZE NA
STÊ¯ENIE PRODUKTÓW PEROKSYDACJI LIPIDÓW WE KRWI SIATKARZY I OSÓB
AMATORSKO UPRAWIAJ¥CYCH SPORT
Celestyna Mila-Kierzenkowska, Alicja Jurecka, Alina WoŸniak, Gerard Drewa,
Pawe³ Rajewski
Katedra Biologii Medycznej, Collegium Medicum w Bydgoszczy, Uniwersytet Miko³aja Kopernika w Toruniu
Cel pracy. Celem pracy by³o oznaczenie stê¿enia substancji reaguj¹cych z kwasem tiobarbiturowym
(TBARS) we krwi siatkarzy oraz osób amatorsko uprawiaj¹cych sport po wysi³ku fizycznym poprzedzonym jednorazowym wejœciem do komory kriogenicznej.
Materia³ i metody. Grupa badana sk³ada³a siê z 22 mê¿czyzn, wœród których dziesiêciu profesjonalnie uprawia siatkówkê, a dwunastu amatorsko sport. Osoby badane poddano jednorazowemu ogólnoustrojowemu dzia³aniu skrajnie niskich temperatur. Krew pobrano cztery razy: przed rozpoczêciem badañ, bezpoœrednio po wyjœciu z kriokomory, po wysi³ku przeprowadzonym bezpoœrednio po kriostymulacji oraz po wysi³ku nie poprzedzonym ekspozycj¹ na skrajnie niskie temperatury. Stê¿enie TBARS oznaczono w erytrocytach i osoczu krwi.
Wyniki. Po wysi³ku fizycznym przeprowadzonym bez kriostymulacji stê¿enie TBARS w osoczu krwi obni¿y³o siê zarówno u siatkarzy (p<0,05), jak i u amatorów (p<0,01). Podobnie po wysi³ku przeprowadzonym bezpoœrednio po ekspozycji na skrajnie niskie temperatury stê¿enie TBARS w osoczu by³o ni¿sze, ni¿ przed wysi³kiem fizycznym zarówno u siatkarzy (p<0,001), jak i u amatorów (p<0,05). Stê¿enie produktów peroksydacji lipidów w osoczu krwi osób amatorsko uprawiaj¹cych sport po wysi³ku fizycznym poprzedzonym kriostymulacj¹
ogólnoustrojow¹ by³o jednak wy¿sze (p<0,01) ni¿ u siatkarzy. W obu badanych grupach nie wykazano ¿adnych
istotnych statystycznie zmian stê¿enia TBARS w erytrocytach.
Wnioski. Obni¿enie stê¿enia TBARS w osoczu krwi osób uprawiaj¹cych sport œwiadczy o zwiêkszonym
usuwaniu tego produktu peroksydacji lipidów w efekcie wysi³ku fizycznego. Stopieñ wytrenowania organizmu
zdaje siê wp³ywaæ na sprawnoœæ usuwania szkodliwych produktów przemian metabolicznych z komórek. Jednorazowe sch³adzanie cia³a w kriokomorze nie wp³ywa istotnie na poziom produktów peroksydacji lipidów we
krwi po wysi³ku fizycznym.
THE EFFECT OF A SINGLE WHOLE-BODY COOLING IN CRYOCHAMBER
ON THE CONCENTRATION OF LIPID PEROXIDATION PRODUCTS IN BLOOD
OF VOLLEYBALL PLAYERS AND AMATEUR SPORTSMEN
Celestyna Mila-Kierzenkowska, Alicja Jurecka, Alina WoŸniak, Gerard Drewa,
Pawe³ Rajewski
The Chair of Medical Biology, Collegium Medicum in Bydgoszcz, Nicolaus Copernicus University in Toruñ
Aim of the study. The purpose of this study was to determine the concentration of thiobarbituric acid reactive substances (TBARS) in blood of volleyball players and amateur sportsmen after exercise preceded by single cryochamber session.
Material and methods. The studied group consisted of 22 men, ten are professional volleyball players, while twelve are amateur sportsmen. The subjects were exposed to whole-body, single action of extremely low temperatures. The blood samples were taken four times: before the start of an experiment, just after cryochamber
session, after exercise with cryostimulation and after exercise without cryogenic temperatures exposure. The
TBARS concentration was assayed in erythrocytes and in blood plasma.
Results. After exercise performed without cryostimulation the TBARS level decreased in blood plasma of both
volleyball players (p<0.05) and amateurs (p<0.01). Similarly after the exercise related to exposure to extremely low
temperatures the TBARS concentration in blood plasma was lower than before the exercise in volleyball players
(p<0.001) and amateurs (p<0.05). However, the concentration of lipid peroxidation products in blood plasma of
amateur sportsmen after exercise preceded by cryostimulation was higher (p<0.01) than in volleyball players. In
both studied groups there were no statistically significant changes of TBARS concentration in erythrocytes.
Conclusions. The decrease in TBARS concentration in blood plasma after exercise provides an evidence
to the intensification of this lipid peroxidation product removal. The training experience affects the efficiency of
the removal of harmful metabolism products. The single cryochamber session have no effect on the TBARS
concentration in blood after exercise.
60
plakaty.qxp
2009-06-17
20:01
Page 21
19.
SPOSTRZEGANIE ZAGRO¯EÑ DOPINGU PRZEZ GRACZY W ZESPO£OWYM
REALIZOWANIU CELU
Helena Mroczkowska
Zak³ad Psychologii, Instytut Sportu
Wstêp. Mo¿liwoœæ zdobywania niezwykle presti¿owych nagród w sporcie wyczynowym stwarza realn¹ pokusê do ³amania uznanych regu³ dla ich osi¹gniêcia poprzez stosowanie niedozwolonych œrodków dopinguj¹cych. Z przegl¹du literatury mo¿na wnioskowaæ o trzech najbardziej powszechnych b³êdach w ocenie ryzyka:
1) z³udzenie „fa³szywej powszechnoœci”; 2) iluzja kontroli zagro¿eñ dopingu; 3) zniekszta³cenie prawdopodobieñstwa negatywnych skutków dopingu. Celem pracy by³o sprawdzenie czy inklinacja do któregokolwiek z b³êdów percepcji ryzyka opisuje graczy zespo³owych na progu dojrza³oœci i doœwiadczonych.
Materia³ i metody. Przebadano dwie grupy zawodników: zespó³ m³odzie¿owy (pi³ka no¿na, œrednia wieku 17
lat), zespó³ I ligowy (siatkówka, œrednia wieku 26 lat). Zastosowano eksp. technikê „Percepcja ryzyka stosowania dopingu” do pomiaru: a) rankingu wartoœci, które mo¿na utraciæ w konsekwencji dopingu (zdrowie, medale,
atrakcyjnoœæ fizyczna, równowaga psychiczna, gratyfikacja materialna, szacunek); b) realnego prawdopodobieñstwa utraty wartoœci; c) osobiœcie akceptowanego ryzyka kontrolowanych wartoœci.
Wyniki. Okazuje siê, ¿e m³ody gracz w dru¿ynie jest mniej dojrza³y i œwiadomy zagro¿eñ dopingu nie tylko
od swoich starszych kolegów w zespole, ale równie¿ od swoich rówieœników rywalizuj¹cych indywidualnie. W percepcji m³odych da siê zauwa¿yæ zarówno b³¹d w ocenie ryzyka – zniekszta³cenie ponoszonych strat, jak i b³¹d iluzji
kontroli zagro¿eñ i nierealistyczny optymizm co do unikniêcia negatywnych skutków. Dla dojrza³ych graczy, obawa
o utratê wizerunku publicznego okazuje siê silnym straszakiem przed pokus¹ dopingu, dla m³odych graczy relatywnie silniejszym straszakiem jest obawa przed utrat¹ atrybutów zdrowia i atrakcyjnoœci fizycznej.
PERCEPTION OF DOPING THREATS AMONG ATHLETIC TEAMS IN GOAL
REALIZATION
Helena Mroczkowska
Department of Psychology, Institute of Sport, Warsaw
Aim of the Study. According to the psychological theory of decision-making it may be assumed that taking
advantage of or refraining from the use of a doping agent is a classic example of choosing between alternatives which lead to arriving at the anticipated, highly valued effects, but are also associated with a threat of losing important values. The aim of present study was to verify these if bias to accept of level subjective threats
doping differenced old versus young team athletes.
Material and methods. For the study were recruited two teams: football classes of the School of Championship in Sport (N-9; average year old – 17) and I league of volleyball (N-13; average year old – 26). Experimental technique (developed by H. Mroczkowska) called „Perception of the risk of doping” was employed 1) to individually rank regarding values, that can be lost as consequence of the use of doping (loss of health, loss of
a medal or a score, loss of the physical attractiveness, loss of the mental balance, loss of a financial bonus, loss
of respect of the people around); 2) objective risk of values lost; 3) subjective risk of values lost.
Results. It appears that for older players lost of social prestige is stronger terrible, whereas for younger ones
stronger terrible is lost physical attractiveness and health of attributes.
20.
KALKULATOR SPRAWNOŒCI FIZYCZNEJ DLA DZIECI I M£ODZIE¯Y POLSKIEJ
WG TESTÓW EUROFIT
Tadeusz Nawarycz, K. Pytel, J. Makuch, Lidia Ostrowska-Nawarycz
Zak³ad Biofizyki, Katedra Nauk Podstawowych i Przedklinicznych, Uniwersytet Medyczny w £odzi
Zak³ad Sieci i Systemów Operacyjnych, Akademia Humanistyczno – Ekonomiczna w £odzi
Wstêp. Obserwowana w wielu krajach obni¿aj¹ca siê aktywnoœæ fizyczna w wieku rozwojowym wraz z narastaj¹cym problemem oty³oœci stanowi¹ priorytetowe wyzwania publicznej s³u¿by zdrowia.
61
plakaty.qxp
2009-06-17
20:01
Page 22
Monitoring sprawnoœci fizycznej przy u¿yciu wiarygodnych testów stanowi wa¿ny element oceny zdrowia
oraz wczesnej profilaktyki.
Cel. Zaprezentowanie mo¿liwoœci kalkulatora wspomagaj¹cego ocenê sprawnoœci fizycznej dzieci i m³odzie¿y polskiej wg baterii testów EUROFIT.
Materia³ i metody. Opracowany kalkulator (MS Visual Studio, MySQL) przelicza bezwzglêdne wartoœci testów Eurofit na wartoœci percentylowe oraz standaryzowane (z-score). Jako referencyjne uk³ady odniesienia zastosowano wyniki badañ sprawnoœci fizycznej dla m³odzie¿y polskiej opracowane przez Stupnickiego i wsp.
(Centylowe siatki sprawnoœci fizycznej polskiej m³odzie¿y wg testów EUROFIT; AWF, W-wa 2003). Bateria 9 testów EUROFIT umo¿liwia ocenê g³ównych sk³adników sprawnoœci fizycznej obejmuj¹cych: wytrzyma³oœæ kr¹¿eniowo-oddechow¹ (bieg wytrzyma³oœciowy), si³ê statyczn¹ i eksplozywn¹ (zaciskanie rêki, skok w dal z miejsca),
wytrzyma³oœæ miêœniow¹ (zwis o ramionach ugiêtych, siady z le¿enia ty³em), gibkoœæ (sk³on w siadzie) oraz szybkoœæ (bieg wahad³owy, stukanie w kr¹¿ki) i równowagê (postawa równowa¿na). Do obliczeñ wartoœci percentylowych, jak i z-score zarówno poszczególnych wyników testu Eurofit oraz podstawowych wskaŸników antropometrycznych (wysokoœæ i masa cia³a, BMI, obwód talii) zastosowano transformacjê metod¹ LMS. Kalkulator
umo¿liwia ocenê wyników zarówno w kategorii wieku kalendarzowego jak i wieku wzrostowego (biologicznego).
Wyniki i Wnioski. Zastosowanie kalkulatora w istotny sposób u³atwia ocenê sprawnoœci fizycznej przy u¿yciu baterii testów Eurofit oraz pomaga identyfikowaæ dzieci i m³odzie¿ z czynnikami ryzyka. Uwzglêdnienie wp³ywu rozwoju somatycznego na wyniki testów pozwala na obiektywizacjê ogólnej oceny sprawnoœci fizycznej
dziecka na tle rówieœników.
PHYSICAL FITNESS CALCULATOR FOR POLISH CHILDREN AND YOUTH BASED
ON EUROFIT TEST BATTERY
Tadeusz Nawarycz, K. Pytel, J. Makuch, Lidia Ostrowska-Nawarycz
Department of Biophysics, Medical University in £ódŸ,
Department of Networking and Operating Systems, Academy of Humanities and Economics in £ódŸ
Introduction. Decreasing physical activity in children and youths observed in many countries as well as the
increasing problem of coexisting obesity constitute an important challenge for the public health service. Monitoring of physical fitness with the use of adequate tests is a significant element of health assessment and the early prophylaxis.
Aim of the Study. To present possibilities of the physical fitness calculator supporting the physical fitness
evaluation of the Polish children and youth with the use of the EUROFIT test battery.
Material and methods. The calculator was prepared using MS Visual Studio and MySQL. The essential function of the calculator is to convert the absolute values of Eurofit tests results to percentiles and standardized (z-score) representation. We used the results of the survey on the physical fitness of the Polish youth conducted
by Stupnicki et al. as reference values (Percentiles reference curves for physical fitness measured by Eurofit tests in Polish youths; AWF, W-wa 2003). The battery of the nine tests enables evaluation of the main components
of physical fitness such as: cardiorespiratory endurance (ESR – endurance shuttle run), muscular static and
explosive strength (HGR- handgrip, SBJ – standing broad jump), muscular endurance (BAH – bent arm hang,
sitting-down from the recumbent posture on the back), speed of movement (SHR – shuttle run 10x5m), agility
(FLB – flamingo balance, SUP – sit – ups), coordination (PLT – plate tapping) and flexibility (SAR- sit – and – reach). The LMS transformation method was used to calculate percentile and z-score values of the Eurofit test results as well as the basic anthropometrics indexes (body height and weight, BMI, waist circumference). The physical fitness results may be presented both by calendar or biological (height) age of the examined children.
Results and Conclusions. The proposed calculator makes it essentially easier to determine percentiles and
z-score values of physical fitness obtained with the use of the Eurofit test battery and helps to identify the children
and adolescents at risk of the major public health diseases. Taking into account the impact of the somatic growth
on the test results enables to evaluate objectively the overall physical fitness of a child against the background of
the children at the same age.
62
plakaty.qxp
2009-06-17
20:01
Page 23
21.
SPOCZYNKOWY STATUS HORMONALNY WE KRWI U M£ODYCH KOBIET
TRENUJ¥CYCH WIOŒLARSTWO
Zbigniew Obmiñski1, Krystyna Burkhard-Jagodziñska2
1
2
Przychodnia Sportowo-Lekarska, Instytut Sportu, Warszawa
Celem podjêtych badañ by³o okreœlenie wp³ywu regularnego treningu wioœlarskiego na spoczynkowe stê¿enia we krwi estradiolu (E), progesteronu (P), testosteronu (T), kortyzolu (C), siarczanu dihydroepiandrosteronu
(DHEA-S) i globuliny wi¹¿¹cej hormony p³ciowe (SHBG) u m³odych kobiet. Grupê trenuj¹c¹ stanowi³o 21 dziewcz¹t (wiek 13-15 lat) ze Szko³y Mistrzostwa Sportowego, trenuj¹cych wioœlarstwo (5 x 2 h sesjach treningowych
w tygodniu), podczas gdy grupê kontroln¹ stanowi³y nietrenuj¹ce osoby w tym samym wieku (n=22), realizuj¹ce tygodniowo 2 godziny wychowania fizycznego (2 x 45 min). Wywiad lekarski przeprowadzony w czasie porannego pobierania krwi ¿ylnej ujawni³ fazê lutealn¹ u 1/3 badanych z obu grup, co potwierdzi³y oznaczenia estradiolu i progesteronu. W tej fazie œredni poziom E by³ 1.8 razy wy¿szy, a œredni poziom progesteronu 1.6 razy wy¿szy w grupie kontrolnej. Zaskakuj¹ce jest, ¿e w fazie folikularnej œredni poziom E w grupie trenuj¹cej by³
wy¿szy (o 28%), podczas gdy w obu grupach poziomy P by³y podobne. Te ró¿nice miêdzygrupowe w poziomie
E w fazie folikularnej mog¹ byæ wynikiem szybszego metabolizmu T do E zachodz¹cego dziêki dzia³aniu enzymu w tkance t³uszczowej, z powodu wiêkszej wzglêdnej masy tkanki t³uszczowej (o 25%) u wioœlarek. W obu
grupach poziom T, C i DHEA-S nie zale¿a³ od fazy cyklu. Œrednie stê¿enia T i C by³y znacz¹co (p<0.05) ni¿sze
a DHEA-S nieco wy¿sze (o 26%) u trenuj¹cych. Odnoœnie SHBG obie grupy nie ró¿ni³y siê pomiêdzy sob¹.
Podsumowuj¹c, trening wioœlarski powodowa³ obni¿enie hormonów (E, P) jajnikowych, ale to nie wp³ynê³o
na normaln¹ funkcjê systemu reprodukcyjnego.
RESTING BLOOD HORMONAL STATUS IN YOUNG FEMALE ROWERS
Zbigniew Obmiñski1, Krystyna Burkhard-Jagodziñska2
1
2
Department of Endocrinology, Institute of Sport, Warsaw
Out-Patients Clinic, Institute of Sport, Warsaw
This investigation was undertaken to determine the impact of regular rowing training on resting blood estradiol (E), progesterone (P), testosterone (T), cortisol (C), dihydroepiandrosterone sulfate (DHEA-S) and sex hormone binding globulin (SHBG) in young females. Exercising group consisted of 21 girls (aged 13-15y) from the
School of Championships in Sport, practising rowing training (5 x 2 h training session per week), whereas age-matched untrained girls (n=22) realising in a week two lessons (2 x 45 min) of physical education were enrolled
as control group. When morning blood was sampled, doctors` interviews revealed luteal phase in about one-third
subjects from both groups, as was confirmed by E and P analysis. In this phase mean E was 1.6 times higher,
and P 1.4 times higher in the control group. Surprisingly, in follicular phase, exercising group demonstrated higher E (by 28%), whereas P levels were similar in both groups. These group-related differences in E in follicular
phase may be result of higher rate of T to E metabolism occurring due to action of the enzyme in a fat tissue, for
somewhat greater relative mass of body fat (on average by 25%) in rowers. In both group T, DHEA-S and SHBG
and C did not depended on phase cycle. Mean C and T were significantly (p<0.05) lower and DHEA-S somewhat (by 26%) higher in rowers. Both groups were not differed regarding SHBG. Summarizing, rowing training
lead to declined ovarian (E, P) hormones, but that did not affect normal function of reproductive system.
63
plakaty.qxp
2009-06-17
20:01
Page 24
22.
WP£YW NOCNEJ RESTYTUCJI PO TEŒCIE BIEGOWYM LUB P£YWACKIM
NA PORANNE HORMONALNE PROFILE U MÊ¯CZYZN I KOBIET TRENUJ¥CYCH
PIÊCIOBÓJ NOWOCZESNY
Zbigniew Obmiñski1, Krystyna Anio³-Strzy¿ewska2, Stanis³aw Pytel3
1
2
3
Przychodnia Lekarska, Instytut Sportu, Warszawa
Polski Zwi¹zek Piêcioboju Nowoczesnego, Warszawa
Od 2001 do chwili obecnej stosujemy specjalnie zaprojektowane testy na bie¿ni stadionu i p³ywalni do testowania mo¿liwoœci sportowych w piêcioboju nowoczesnym. Badania przeprowadza siê w ci¹gu dwóch dni.
W pierwszym dniu sportowcy wykonuj¹ bieg z 2-minutowymi przerwami (mê¿czyŸni 4 x 2000 m, kobiety
4 x 1600 m) o stopniowanej, wzrastaj¹cej szybkoœci, osi¹gaj¹c maksymaln¹ szybkoœæ w czwartym etapie.
W drugim dniu wszyscy p³ywaj¹ ze sta³¹, indywidualnie ustalon¹ prêdkoœci¹ na dystansie 3 x 400 m z dwuminutowymi przerwami pomiêdzy wysi³kami.
Celem badañ by³o okreœlenie zmian porannych stê¿eñ hormonów w osoczu krwi; kortyzolu (C), testosteronu (T), hormonu wzrostu (HGH) i siarczanu dehydroepiandrosteronu (DHEA-S) w nastêpstwie zastosowanych
obci¹¿eñ testowych.
Badania wykonywano u piêciu kobiet i dziewiêciu mê¿czyzn, cz³onków kadry narodowej piêcioboju nowoczesnego. W pierwszym dniu badañ stê¿enia traktowano jako wartoœci wyjœciowe, w drugim i trzecim dniu – stê¿enia obrazowa³y stan po nocnych restytucjach. U obu p³ci poranny kortyzol osi¹gn¹³ maksymalne wartoœci
po biegu C2: 629±169 u kobiet i 594±92 nmol/L u mê¿czyzn. Stê¿enia testosteronu u kobiet podczas trzydniowej obserwacji wykazywa³y tendencjê spadkow¹: T1=3.1±0.6, T2=2.7±0.2, T3=2.5±0.8 nmol/L, podczas gdy
u mê¿czyzn T2 (23.5±2.5) by³ wy¿szy (p<0.05) ni¿ T3 (20.9±3.0), ale podobny do T1 (22.7±3.9 nmol/L).
Stê¿enia HGH i DHEA-S u obu p³ci by³y wy¿sze w badaniu drugiego dnia (restytucja po teœcie biegowym)
od wartoœci wyjœciowych, ale wykazywa³y tendencjê do normalizacji po p³ywaniu w trzecim dniu badañ.
Podsumowuj¹c, test biegowy wydaje siê byæ bardziej stresuj¹cym bodŸcem od testu p³ywackiego i to zarówno dla kobiet, jak i dla mê¿czyzn.
THE EFFECT OF POST RUNNING OR SWIMMING TEST OVERNIGHT RECOVERY
ON THE MORNING BLOOD HORMONAL PROFILES IN MALE AND FEMALE
ATHLETES PRACTICING THE MODERN PENTATHLON
Zbigniew Obmiñski1, Krystyna Anio³-Strzy¿ewska2, Stanis³aw Pytel3
1
2
3
Departments of Endocrinology Institute of Sport, Warsaw
Out-patients Clinic, Institute of Sport, Warsaw
Polish Modern Pentathlon Association, Warsaw
Since 2001 till now, the purpose-designed field tests on running track and swimming pool have been employing by us to examine the specific athletic ability in the modern pentathlon. Such routine examination is carried out on two successive days. On the 1st day athletes undergo four-bout run with 2-minute intermissions (males 4 x 2000 m, females 4 x 1600 m) of incremental graded velocity, reaching maximal his or her velocity during
the 4th bout. On the 2nd females and males swim with unchanged, individually established velocity on distance 3 x 400 m, with 2-minute intermissions between bouts.
The purpose of this study was to determine morning plasma levels of cortisol (C), testosterone (T), growth
hormone (HGH) and DHEA-S on the 1st day of examination (initial values) and following post run (on 2nd day),
and post swim (on 3rd day) overnight recoveries in 5 females and 9 males. In both sexes morning cortisol reached maximal values after run test, C2: 629±169 in females and 594±92 nmol/L in males. In females testosteron tended to decrease over 3-day period: 3.1±0.6, 2.7±0.2, 2.5±0.8 nmol/L, whereas in males T2 (23.5±2.5)
was higher (p<0.05) than T3 (20.9±3.0), but similar to T1 (22.7±3.9 nmol/L). Overall for both sexes HGH and
DHEA-S were higher on the next day following run test compared to initial state, but after swim test tended to
normalization.
Summarizing, running test seems to be more stressful stimulus in comparison to swimming one for women
and men equally.
64
plakaty.qxp
2009-06-17
20:01
Page 25
23.
ZWI¥ZKI POMIÊDZY POGL¥DAMI ZAWODNIKÓW JUDO I PODNOSZENIA
CIÊ¯ARÓW NA TEMAT NIEKTÓRYCH ASPEKTÓW HORMONALNEGO DOPINGU
A ZACHOWANIEM SPORTOWCÓW TYCH DYSCYPLIN
Zbigniew Obmiñski1, Dorota Kwiatkowska2, Andrzej Pokrywka2
1
2
Cel pracy. Cel badañ by³ podwójny: (i) zbadanie przekonañ sportowców o efektach (na wydolnoœæ i zdrowie) stosowania hormonalnego dopingu, porównanie tych przekonañ z wystêpowaniem przypadków tego dopingu wœród sportowców stosownych dyscyplin.
Materia³ i metody. 55 kobiet i 69 mê¿czyzn trenuj¹cych judo oraz 59 kobiet i 73 mê¿czyzn trenuj¹cych podnoszenie ciê¿arów poproszono o wype³nienie ankiety z³o¿onej z dwóch pytañ: 1. Czy uwa¿asz, ¿e hormonalny
doping ma znacz¹co korzystny wp³yw na sportow¹ sprawnoœæ. 2. Jaki jest stopieñ ryzyka utraty zdrowia wœród
stosuj¹cych doping? Na pierwsze pytanie respondenci mieli wybraæ jedn¹ z 5 alternatywnych odpowiedzi: zdecydowanie tak, przypuszczalnie tak, nie wiadomo, przypuszczalnie nie, zdecydowanie nie. Na drugie pytanie
opcjonalne odpowiedzi brzmia³y: wa¿ny, drugorzêdny, brak, nie wiadomo.
Wyniki. Wyniki naszych badañ pokaza³y, ¿e zawodnicy podnoszenia ciê¿arów uwa¿aj¹ doping hormonalny
za bardziej efektywny dla podniesienia wydolnoœci i mniej niebezpieczny dla zdrowia ni¿ zawodnicy judo. Ponadto niektórzy ciê¿arowcy dodali w³asne komentarze do gotowej odpowiedzi np. skutki uboczne zale¿¹ od dawek œrodków dopinguj¹cych. Kobiety z obu dyscyplin sportowych by³y przekonane o nieco mniejszej efektywnoœci egzogennych hormonów jako œrodków zwiêkszaj¹cych wydolnoœæ i znacz¹co wy¿szym ryzyku utraty
zdrowia u stosuj¹cych œrodki dopingowe.
Wnioski. Nasze wyniki wydaj¹ siê mieæ zwi¹zek z odnotowanym wystêpowaniem hormonalnego dopingu
wœród du¿ej populacji sportowców w odniesieniu do typu dyscypliny sportowej i p³ci. Jednak¿e kwestia, czy
przekonania sportowców na temat dopingu pozwalaj¹ przewidzieæ pro-dopingowe zachowania wymagaj¹ szerszych badañ.
ASSOCIATIONS BETWEEN ATTITUDES OF JUDO PLAYERS AND WEIGHTLIFTERS
TOWARD SOME ASPECTS OF HORMONAL DOPING USE AND DOPING BEHAVIOR
AMONG ATHLETES FROM THESE SPORT EVENTS
Zbigniew Obmiñski1, Dorota Kwiatkowska2, Andrzej Pokrywka2
1 Department of Endocrinology, Institute of Sport, Warsaw
2 Department of Anti-Doping Research, Institute of Sport, Warsaw
Aim of the study. The purpose of this study was two-fold: (i) to explore athletes` attitudes toward some effects (on performance and health) of hormonal doping use, (ii) to compare these attitudes with recorded prevalence of that doping cases among athletes of proper sport events.
Material and methods. 55 females and 69 males practicing judo, and 59 female and 73 male weightlifters
were asked to fill questionnaire consistent of two questions: 1. Do you think, that hormonal doping has considerable beneficial effect on athletic performance? 2. What is the extent of risk for health loss among hormonal
doping users? For the first question the responders had to choose the one from the five optional answers as follows: certainly yes, hypothetically yes, do not know, hypothetically no, certainly no. For the second question the
optional answer were: major, minor, lack, do not know.
Results. The results of our study showed, that male weightlifters considered hormonal doping as more effective for performance improvement, and less hazardous for health than male judoists did. Moreover, some male weightlifters added their own comments to answer for instant: potent side effects are depended on doses of
doping agents. Female athletes of the both sport events declared somewhat lower effectiveness of exogenous
hormones as performance-enhancing drugs and believed in considerable higher risk of health loss among doping users.
Conclusions. Our finding seems to be associated with recorded prevalence of hormonal doping among large samples of athletes with respect to sex and type of sport. However, the question, if athletes` attitudes allow
one to predict doping behavior merits more extensive studies.
65
plakaty.qxp
2009-06-17
20:01
Page 26
24.
WYSOKA AKTYWNOŒÆ FIZYCZNA A POZIOM CIŒNIENIA TÊTNICZEGO ORAZ
WSKAZNIKI STANU OD¯YWIENIA U CH£OPCÓW W WIEKU 16-19 LAT
Lidia Ostrowska-Nawarycz, Tadeusz Nawarycz
Zak³ad Biofizyki, Katedra Nauk Podstawowych i Przedklinicznych, Uniwersytet Medyczny w £odzi
Cel. Ocena poziomów ciœnienia têtniczego: skurczowego (SBP), rozkurczowego (DBP), œredniego (MBP),
têtna (PP) oraz podstawowych wskaŸników stanu od¿ywienia: BMI, obwód talii (WC) u ch³opców ze szko³y mistrzostwa sportowego na tle aktualnych norm rozwojowych.
Materia³ i metody. Pos³u¿ono siê fragmentem przesiewowych badañ prowadzonych w latach 2005 -2008
w ramach projektu „Wczesna profilaktyka nadciœnienia têtniczego oraz nadwagi i oty³oœci u dzieci i m³odzie¿y
w £odzi”. Efektem projektu by³o opracowanie referencyjnych norm ciœnienia têtniczego oraz cech i wskaŸników
rozwojowych dla dzieci i m³odzie¿y ³ódzkiej. Badan¹ grupê stanowi³o 231 ch³opców w wieku 16-19 lat ze Szko³y Mistrzostwa Sportowego (pi³karze o min. 3-letnim sta¿u treningowym), u których dokonano oceny ciœnienia
têtniczego krwi (SBP, DBP, MBP, PP wg IV Raportu NHBPEP) oraz podstawowych wskaŸników stanu od¿ywienia (BMI, WC, wysokoœæ i masa cia³a). Wyniki badañ poddano standaryzacji (z-score, LMS) oraz porównywano statystycznie z adekwatnymi uk³adami referencyjnymi dla m³odzie¿y ³ódzkiej.
Wyniki. Œrednie wartoœci ciœnieñ SBP, DBP oraz MBP u m³odych sportowców przyjmowa³y we wszystkich analizowanych grupach wiekowych wartoœci istotnie ni¿sze (p<0,01) w porównaniu z grup¹ referencyjn¹. Standaryzowane wartoœci (z-score) ciœnieñ m³odych sportowców wynosi³y (mean: 95%CI): zSBP (-0,93: -1,03 -0,82); zDBP
(- 1,0: -1,12 -0,92); zMBP (-1,08: -1,19 -0,97). Ciœnienie têtna (PP), jak równie¿ wskaŸniki stanu od¿ywienia (BMI,
WC) ch³opców o wysokiej aktywnoœci fizycznej nie ró¿ni³y siê istotnie w porównaniu z grup¹ referencyjn¹.
Wnioski. Regularny trening fizyczny u m³odych pi³karzy stanowi istotny czynnik redukuj¹cy ciœnienie têtnicze zarówno skurczowe, rozkurczowe, jak i œrednie. Zwiêkszenie aktywnoœci fizycznej powinno stanowiæ podstawê niefarmakologicznej terapii podwy¿szonego ciœnienia u m³odzie¿y.
HIGH PHYSICAL ACTIVITY, BLOOD PRESSURE AND NUTRITIONAL STATUS
IN 16-19-YEAR-OLD BOYS
Lidia Ostrowska-Nawarycz, Tadeusz Nawarycz
Department of Biophysics, Medical University in Lodz
Aim. To evaluate the blood pressure levels: systolic (SBP), diastolic (DBP), mean (MDP) and pulse (PP)
pressure as well as the basic nutritional indices: BMI, waist circumference (WC) in boys from the Sports Championship School against actual reference standards.
Material and methods. A part of selective research works carried out within the framework of the project
„Early prevention of hypertension, overweight and obesity in children and adolescents in Lodz” in the years of
2005-2008 was used. The result of the project was an elaboration of reference norms of blood pressure and development indices for children and youth in Lodz. The studied group consisted of 231 boys aged 16 – 19 from
the Sports Championship School (football players having trained for a minimum period of 3 years) who were
examined for the blood pressure (SBP, DBP, MBP, PP according to IV NHBPEP Report) and the basic indices
of nutrition status (BMI, WC, height and body mass). The results of the research works were standardized (z-score, LMS) and statistically compared with adequate reference norms for youth in Lodz.
Results. Average values of blood pressure SBP, DBP and MBP in young sportsmen in all the analyzed age
groups took statistically important lower values (p<0,01) in comparison with the reference group. Standardized
values (z-score) of young sportsmen's blood pressure amounted to (mean: 95%CI): zSBP (-0,93: -1,03 -0,82);
zDBP (- 1,0: -1,12 -0,92); zMBP (-1,08: -1,19 -0,97). PP as well as nutrition status indices (BMI, WC) of the boys
with high physical activity did not significantly differ from the reference group.
Conclusions. Regular physical training of young sportsmen – football players constitutes an essential factor which reduces systolic, diastolic and mean blood pressure alike. Growth of physical activity should be a basis of non-pharmacological therapy for high blood pressure in youth.
66
plakaty.qxp
2009-06-17
20:01
Page 27
25.
ANALIZA POTENCJA£U OBIEKTÓW SPORTOWYCH W ZAKRESIE PROMOCJI
ZDROWIA W KRAJACH EUROPEJSKICH – WYNIKI BADAÑ PRZEPROWADZONYCH
W RAMACH PROGRAMU UE HEALTHY STADIA
Joanna Ruszkowska1, Olav Björkström2, Wojciech Drygas1
1
2
Zak³ad Medycyny Zapobiegawczej, Katedra Medycyny Spo³ecznej i Zapobiegawczej, Uniwersytet Medyczny w £odzi
Sport International Projects Association, Finland
Wstêp. Obiekty s³u¿¹ce zawodowym rozgrywkom sportowym nigdy dotychczas nie by³y postrzegane jako potencjalne siedliska do promowania zachowañ prozdrowotnych. Po raz pierwszy tego typu zainteresowanie wykazali pomys³odawcy i organizatorzy Programu UE Healthy Stadia badaj¹c plany i rzeczywiste dzia³ania z zakresu
szeroko pojêtej polityki zdrowotnej realizowane na terenie obiektów sportowych uczestnicz¹cych w programie. Celem pracy jest prezentacja wstêpnych wyników przeprowadzonego audytu.
Materia³ i metody. W Programie Healthy Stadia za pomoc¹ specjalnie opracowanej ankiety zebrano informacje dotycz¹ce mo¿liwoœci wywierania wp³ywu na zdrowie z 88 sportowych obiektów europejskich. Badano
takie elementy jak polityka dotycz¹ca ¿ywienia i ¿ywnoœci (w tym tak¿e alkoholu) oferowanej na terenie obiektu sportowego, propagowanie aktywnego wypoczynku w spo³ecznoœci lokalnej, dzia³ania antynikotynowe, dba³oœæ o pozytywne zdrowie psychiczne, troska o œrodowisko naturalne.
Wyniki. W ponad po³owie obiektów prowadzony jest jakiœ rodzaj dzia³añ z zakresu polityki antytytoniowej
(zakaz palenia, zakaz sprzeda¿y wyrobów tytoniowych), w 15% podjê³o dzia³ania dotycz¹ce zdrowego ¿ywienia a 38% oferuje ekologiczne œrodki transportu. Odpowiednio 47% i 32% placówek objêtych badaniem propaguje aktywny wypoczynek w spo³ecznoœci lokalnej oraz wspiera pozytywne zdrowie psychiczne pracowników
oraz goœci.
Wnioski. Wyniki audytu wykaza³y znaczne ró¿nice pomiêdzy obiektami sportowymi w zakresie polityki zdrowotnej w³adz obiektów. Badanie umo¿liwi opracowanie zaleceñ które pomog¹ klubom sportowym/stadionom
staæ siê miejscami promocji zdrowia.
THE ANALYSIS OF SPORTS OBJECTS POTENTIAL FOR HEALTH PROMOTION
IN EUROPEAN COUNTRIES – THE RESULTS OF EU HEALTHY STADIA PROGRAMME
Joanna Ruszkowska1, Olav Björkström2, Wojciech Drygas1
1
2
Department of Preventive Medicine, Medical University of Lodz
Sport International Projects Association, Finland
Aim of the study. Sports stadia have never been perceived as health promotion settings. In EU Healthy Stadia
Programme such an interest has been expressed for the first time by studying plans and actual interventions in wide
range of health policy on the stadias. The aim of the study is to present preliminary results of Healthy Stadia audit.
Material and methods. In Healthy Stadia Programme 88 sports objects were included into the study. Using
specjally designed questionnaire information about such issue as food and nutrition on the stadia, physical activity promotion among local society, smoking policy, improving mental health, enviromnental care, were collected.
Results. In over a half of examined stadia some kind of health policy on smoking was developed (prohibition of smoking or selling tobacco, etc). In 15% of objects healthy food policy was practised and about 38% secured green transport to the stadium. Active recreation offer to local society and enhancing employees positive
mental health declared accordingly 47% and 32% of objects in the study.
Conclusions. The audit results show that stadia health policy differs a lot between particular objects. The
study will enable to elaborate recommendations helpful for sports stadia to become health promotion centres.
67
plakaty.qxp
2009-06-17
20:01
Page 28
26.
ZA£O¯ENIA, CELE ORAZ PRZEBIEG REALIZACJI „PILOTA¯OWEGO PROGRAMU
OCENIAJ¥CEGO MO¯LIWOŒÆ I EFEKTYWNOŒÆ KOMPLEKSOWEJ PREWENCJI
PIERWOTNEJ I WTÓRNEJ CHORÓB UK£ADU KR¥¯ENIA U OSÓB STARSZYCH”
Monika Smolarek, Izabela Koœla, Marta Retlikowska, Tomasz Kostka
Klinika Geriatrii Uniwersytetu Medycznego w £odzi
Wstêp. Starzenie siê ludnoœci Europy i Polski jest prawdopodobnie najwa¿niejszym wyzwaniem zdrowotnym i spo³eczno-politycznym nadchodz¹cych lat. Przewiduje siê, ¿e w roku 2050 osoby w wieku 60-79 lat bêd¹ stanowiæ jedn¹ czwart¹ ca³ej ludnoœci Unii Europejskiej. Choroby uk³adu kr¹¿enia s¹ najwa¿niejsz¹ przyczyn¹ umieralnoœci i jedn¹ z najwa¿niejszych przyczyn niepe³nosprawnoœci osób starszych. Celem ogólnym niniejszego projektu jest wypracowanie modelowych rozwi¹zañ prowadz¹cych do rozpowszechnienia dzia³añ i zachowañ prewencyjnych chorób uk³adu kr¹¿enia u osób starszych
Materia³ i metody. Osoby powy¿ej 65 roku ¿ycia zamieszka³e w œrodowisku miejskim (n=200), wiejskim
(n=200) i instytucjonalnym (n=200). U ka¿dego z badanych przeprowadzono wywiad dla uzyskania informacji dotycz¹cych wystêpowania chorób, przyjmowania leków, œwiadczonej opieki pielêgniarskiej i oczekiwañ na ten rodzaj us³ug oraz palenia tytoniu. Jako narzêdzie diagnostyczne pos³u¿y³a Ca³oœciowa Ocena Geriatryczna. Sposób realizacji obejmowa³ dzia³ania edukacyjne (dotycz¹ce zapobiegania takim schorzeniom jak choroba niedokrwienna serca, nadciœnienie têtnicze, udar mózgu i niewydolnoœæ kr¹¿enia. oraz interwencyjne (cykl pokazowy
æwiczeñ fizycznych uwzglêdniaj¹cych indywidualny profil chorób uk³adu kr¹¿enia, ich czynników ryzyka i innych
wspó³istniej¹cych schorzeñ i niepe³nosprawnoœci). Wyznaczono indywidualne docelowe czêstoœci skurczów serca (wg wieku, w przypadku mieszkañców £odzi po wykonaniu kardiologicznej próby wysi³kowej) oraz zaprogramowano optymalny model æwiczeñ dla ka¿dego seniora.
Wyniki. Œrodowisko osób starszych, które czu³o siê pominiête we wszelkich dzia³aniach i akcjach profilaktycznych
zosta³o aktywizowane. Promowaniu odpowiedniego ¿ywienia i aktywnoœci ruchowej, bêd¹cych istot¹ prewencji chorób uk³adu kr¹¿enia u osób starszych powinno staæ siê jednym z priorytetów polityki zdrowotnej pañstwa.
Wnioski. Program umo¿liwi³ aktywizacjê osób starszych z ró¿nych œrodowisk w kierunku poprawy jakoœci
¿ycia. Dzia³ania profilaktyczno-lecznicze chorób sercowo-naczyniowych pozwol¹ utrzymaæ d³u¿sz¹ sprawnoœæ
fizyczn¹ i umys³ow¹ osób w starszym wieku.
AIMS AND REALIZATION OF „PILOT STUDY ESTIMATING THE POSSIBILITY
AND EFFICACY OF COMPLEX PRIMARY AND SECONDARY CARDIOVASCULAR
DISEASES PREVENTION PROGRAMME IN OLDER PERSON”
Monika Smolarek, Izabela Koœla, Marta Retlikowska, Tomasz Kostka
Department of Geriatrics, Medical University of Lodz
Introduction. The aging of the population in Europe and Poland is a major health and socio-political challenge of coming years. It is expected that in 2050 people aged 60-79 years will constitute one-quarter of the entire
population of the European Union. Cardiovascular diseases are the most important causes of mortality and one
of the most important causes of disability of older people. The general objective of this project is to develop model solutions that lead to the dissemination of preventive actions of cardiovascular disease in the elderly.
Material and methods. Individuals over 65 years of age residing in an urban (n=200), rural (n=200) and
institutional (n=200) environment. Information on the socio-demographic data, smoking habit, prevalence of diseases, medications taken, nursing care provided and the expectations for this type of services has been obtained with each subject. Comprehensive geriatric assessment was used as a diagnostic tool for overall assessment. Educational activities included prevention of diseases such as ischemic heart disease, hypertension,
stroke and circulatory failure. Intervention included demonstration of cycle of exercises taking into account the
individual profile of cardiovascular diseases, their risk factors and other comorbidities. Individual target heart rate was set (according to age, in inhabitants of Lodz after the cardiac exercise test) and the optimal model of programmed exercises for every senior was proposed.
Results. The elderly, who felt left out in all preventive actions were activating. Promotion of appropriate nutrition and physical activity, which are the essence of the prevention of cardiovascular disease in the elderly should be one of the priorities of state health policy.
Conclusions. The program allowed the activation of older people from different environments to improve the quality of life. Prevention of cardiovascular diseases will help to maintain the long physical and mental fitness in older age.
68
plakaty.qxp
2009-06-17
20:01
Page 29
27.
WP£YW K¥PIELI WODNYCH Z OZONEM I BEZ OZONU, £¥CZONYCH
Z KINEZYTERAPI¥ NA PERFUZJÊ MIÊŒNI KOÑCZYN DOLNYCH, WYDOLNOŒÆ
CZYNNOŒCIOW¥ STAWÓW KOLANOWYCH ORAZ DOLEGLIWOŒCI BÓLOWE
U OSÓB Z CHOROB¥ ZWYRODNIENIOW¥
Joanna Szmagaj1, Kamila Gworys1, Agnieszka Leszczyñska2, Katarzyna Dudek1,
Marta Chrzanowska1, Adrian WoŸny1, Ireneusz Pieszyñski3, Przemys³aw Gworys4,
Zbigniew Maziarz5, Mariusz Gadzicki5, Wies³aw Tryniszewski5, Jolanta Kujawa1
1
Klinika Rehabilitacji Medycznej Uniwersytetu Medycznego w £odzi
Klinika Ortopedii, Katedra Ortopedii, Traumatologii i Rehabilitacji Pourazowej
3
Studium Wychowania Fizycznego i Sportu Uniwersytetu Medycznego w £odzi
4
Oddzia³ Chorób Wewnêtrznych i Kardiologii Wojewódzkiego Szpitala Specjalistycznego im. M. Kopernika w £odzi
5
Zak³ad Diagnostyki i Terapii Radiologicznej i Izotopowej Uniwersytetu Medycznego w £odzi
2
Wstêp. Ozonoterapia jest coraz czêœciej stosowan¹ metod¹ fizjoterapii. Ze wzglêdu na doniesienia o mo¿liwoœciach szerokiego zakresu dzia³añ ozonu postanowiono zbadaæ wp³yw k¹pieli wodnych z ozonem na perfuzjê miêœni koñczyn dolnych i wydolnoœæ czynnoœciow¹ stawów kolanowych oraz dolegliwoœci bólowe u osób
z chorob¹ zwyrodnieniow¹.
Materia³ i metody. Badania przeprowadzono w populacji 30 osób (œrednia wieku 62,3±11,0), któr¹ podzielono na 3 grupy. W grupie A (10 osób) – stosowano k¹piele wirowe z ozonem, w grupie B (9 osób) – k¹piele wirowe bez ozonu, w grupie C (11 osób) nie stosowano k¹pieli wirowych. Wszyscy pacjenci realizowali przez 10
dni jednakowy program kinezyterapii. W celu oceny wydolnoœci czynnoœciowej stawów kolanowych i zaburzeñ
lokomocji wykorzystano skalê Lequesne'a. Ocenê skutecznoœci przeciwbólowej zastosowanego leczenia przeprowadzono na podstawie subiektywnej oceny bólu wed³ug zmodyfikowanego kwestionariusza Laitinena oraz
skali VAS. Radioizotopowe badania perfuzji miêœni koñczyn dolnych w spoczynku wykonywano za pomoc¹
gamma-kamery ELSCINT SP6-HR.
Wyniki. Zaobserwowano istotn¹ poprawê wydolnoœci czynnoœciowej koñczyn dolnych oraz zmniejszenie dolegliwoœci bólowych stawów kolanowych w oparciu o skalê Lequesne'a i skalê VAS we wszystkich badanych grupach.
Przy zastosowaniu zmodyfikowanego kwestionariusza Laitinena wykazano istotn¹ poprawê w grupie A i B. Zaobserwowano istotn¹ statystycznie poprawê perfuzji miêœni koñczyn dolnych w grupie A (masa¿e wodne z ozonem). W grupie B i C nie wykazano poprawy perfuzji. Nie zaobserwowano ¿adnych efektów ubocznych zastosowanego leczenia.
Wnioski. Przeprowadzone badania potwierdzaj¹ pozytywny wp³yw hydroterapii zarówno z ozonem jak i bez
ozonu ³¹czonej z kinezyterapi¹ na wydolnoœæ czynnoœciow¹ koñczyn dolnych oraz zmniejszenie dolegliwoœci
bólowych stawów kolanowych u osób z chorob¹ zwyrodnieniow¹. Spoœród badanych metod hydroterapia z ozonem powoduje najbardziej istotn¹ poprawê perfuzji miêœni koñczyn dolnych u pacjentów z chorob¹ zwyrodnieniow¹ stawów kolanowych.
THE INFLUENCE OF THE WATER BATHS WITH OR WITHOUT OZONE
ASSOCIATED WITH KINESITHERAPY ON LOWER LIMBS MUSCLES PERFUSION,
KNEE JOINT PHYSICAL CONDITION AND PAIN IN PATIENTS WITH
GONARTHROSIS
Joanna Szmagaj1, Kamila Gworys1, Agnieszka Leszczyñska2, Katarzyna Dudek1,
Marta Chrzanowska1, Adrian WoŸny1, Ireneusz Pieszyñski3, Przemys³aw Gworys4,
Zbigniew Maziarz5, Mariusz Gadzicki5, Wies³aw Tryniszewski5, Jolanta Kujawa1
1
2
3
4
5
Medical Rehabilitation Clinic, Medical University of Lodz
Ortopedic Clinic, Medical University of Lodz
Physical Education and Sport College of Medical University of Lodz
Cardiology and Internal Diseases Unit of the Provincial Specialist Copernicus Hospital in Lodz
Diagnostics and Radiological and Isotopic Therapy Institute of Medical University of Lodz
Background. Ozone therapy is a frequently applied physiotherapy method. There are reports that ozone has
a wide spectrum of possible effects. The aim of the study was to examine a possible influence of the water baths
with ozone on lower limbs muscles perfusion and knee joint physical condition in patients with gonarthrosis.
69
plakaty.qxp
2009-06-17
20:01
Page 30
Material and methods. 30 patients (mean age 62,3±11,0 years) with gonarthrosis were included in the study. The patients were assigned to three groups: Group A (10 pts) – water massages with ozone + exercises (kinesitherapy) were applied in this group, Group B (9 pts) – water massages without ozone + exercises (kinesitherapy) were applied, Group C (11 pts) – kinesitherapy alone was applied. All the patients realized the same
kinesitherapy program. The knee joint physical condition was elvaluated by using Lequesne scale, the level of
pain by using VAS and modified Laitinen questionnaire. Radioisotopic examinations of the lower limbs muscles
perfusion in rest were performed by means of gamma-camera ELSCINT SP6-HR
Results. The study revealed a significant knee joint physical condition improvement and pain reduction in
all groups estimated by using Lequesne scale and VAS scale. By using Laitinen scale a significant pain decrease was revealed in groups A and B. Statistical analysis of the lower limbs perfusion revealed a significant improvement in the group A (water massages with ozone). There was no perfusion improvement in group B and C.
No patient had any adverse effect after the applied treatment.
Conclusions. The results confirm that all three methods of therapy (hydrotherapy with ozone, hydrotherapy without ozone and kinesitherapy) have a positive influence on knee joint physical condition and pain reduction. When three methods are compared, hydrotherapy with ozone gives the most significant lower limbs muscle perfusion improvement in patients with gonarthrosis..
28.
MASA CIA£A DZIECI UPRAWIAJ¥CYCH SPORT
Katarzyna Szmigielska, Barbara Kopff, Anna Jegier
Wstêp. Nieprawid³owa masa cia³a, zarówno nadwaga, jak i niedowaga staje siê coraz wiêkszym problemem wœród
dzieci. Celem pracy by³o zbadanie wystêpowania nieprawid³owej masy cia³a u dzieci uprawiaj¹cych sport z jednoczesn¹ ocen¹ œwiadomoœci tego problemu wœród dzieci, rodziców i trenerów.
Materia³ i metody. Badaniem objêto 142 trenuj¹cych dzieci, które zg³osi³y siê do kwalifikacji sportowo-lekarskiej do Centrum Medycyny Sportowej CSK UM w £odzi. Wszystkim badanym wykonano pomiary antropometryczne oceniaj¹c masê cia³a, wysokoœæ cia³a i wskaŸnik masy cia³a (BMI) oraz zmierzone wartoœci od³o¿ono
na siatkach centylowych. Wszystkim badanym dzieciom zadano pytanie o w³asn¹ opiniê o masie cia³a oraz
o opiniê rodziców i trenerów na ten temat.
Wyniki. Przebadano 142 dzieci w wieku od 8 do 19 lat, œrednia 13.4±2.2 lat, w tym 45 dziewczynek (31.6%
ca³ej grupy) oraz 97 ch³opców (68.3% grupy). 51 dzieci (35.9% grupy) trenowa³o pi³kê no¿n¹, 25 osób taniec
(17.6%), 24 (16.9%) dzieci sporty walki, 16 osób (11.2%) p³ywanie, 26 osób (18.2%) trenowa³o inne dyscypliny
sportu. Œredni sta¿ treningowy wynosi³ 3.2±2.6 lat, dzieci przeznacza³y na trening fizyczny œrednio 6.2±4.7 godziny tygodniowo. Œrednia masa cia³a badanych dzieci wynosi³a 50.8±15.6 kg (mediana 49 kg), mediana i modalna percentyla masy cia³a wynosi³a 50 kg. Œrednia wartoœæ wskaŸnika BMI wynosi³a 19.5 ±3.3 kg/m2 (mediana 19.1 kg/m2). Modalna i mediana percentyla wskaŸnika BMI wynosi³ 50 kg/m2. BMI≤10 percentyla mia³o
8 dzieci, co stanowi 5.6% wszystkich przebadanych sportowców. W tej grupie wszystkie dzieci twierdzi³y, ¿e ich
masa cia³a jest prawid³owa. Wed³ug po³owy rodziców ich dzieci mia³y prawid³owa masê cia³a, podobnie oceniali to trenerzy tylko w po³owie przypadków dopatruj¹c siê niedowagi. WskaŸnik masy cia³a ≥90 percentyla mia³o 17 dzieci (11.9%) w tym 13 ch³opców i 4 dziewczynki. 12 z poœród tych dzieci (0.7 grupy) uwa¿a³o, ¿e wa¿y
za du¿o, podobnie oceniali sytuacjê rodzice, trenerzy natomiast dopatrywali siê nadwagi tylko u po³owy dzieci.
Trenuj¹ce dzieci deklarowa³y, ¿e wa¿¹ za du¿o w 36 przypadkach (25.3%) w tym po³owa to ch³opcy. Spoœród
tych dzieci BMI≤75 percentyla mia³o 22 dzieci (0,6). Spoœród 15 dzieci (10.5%), które uwa¿a³y, ¿e wa¿¹ za ma³o (13 ch³opców i dwie dziewczynki) ¿adne nie mia³o BMI poni¿ej 10 percentyla, 14 (0.9) mia³o BMI≥25 percentyla. W 20 przypadkach (14.1%) rodzice uwa¿ali, ¿e ich dzieci wa¿¹ za du¿o (14 ch³opców i 5 dziewczynek).
W tej grupie BMI≤75 percentyla mia³o 8 dzieci (0.4). W ocenie rodziców za ma³o wa¿y³o 33 dzieci (23.2%)
w tym 7 dziewczynek. Spoœród tych dzieci 27 (0.8) mia³o BMI≥25 percentyla. Trenerzy ocenili, ¿e ich podopieczni wa¿¹ za du¿o w 17 przypadkach (11.9%). W grupie tej BMI≤75 percentyla mia³o 7 dzieci, co stanowi³o 0.4 tej
grupy. W 5 przypadkach trenerzy uwa¿ali, ¿e ich podopieczni wa¿¹ za ma³o (3.5%), w tym 3 ch³opców i dwie
dziewczynki, spoœród których tylko jedna osoba mia³a BMI < 25 percentyla.
Wnioski. Wœród trenuj¹cych dzieci widoczna jest tendencja d¹¿enia do niskiej masy cia³a. Rodzice zbyt czêsto masê cia³a swoich dzieci oceniaj¹ jako zbyt nisk¹. Trenerzy natomiast stosunkowo czêsto oceniaj¹ masê
cia³a jako zbyt wysok¹, co w przypadku dzieci zaanga¿owanych w niektóre dyscypliny sportu mo¿e mieæ niebezpieczne skutki zdrowotne.
70
plakaty.qxp
2009-06-17
20:01
Page 31
BODY WEIGHT OF CHILDREN ATHLETES
Katarzyna Szmigielska, Barbara Kopff, Anna Jegier
Department of Sports Medicine Medical University of Lodz
Background. Incorrect body weight, underweight and overweight, is an increasing problem among children, also
those who are physically active. The aim of the study was to asses the occurrence of incorrect body weight in physically active children with recognition of awareness of this problem among children, their parents and trainers.
Material and methods. The subjects were 142 physically active children, athletes who underwent medical
qualification to sport in Center of Sports Medicine of Central Teaching Hospital of Medical University of Lodz.
Each subject underwent physical examination with anthropometric measurements (body height, body weight,
and the Body Mass Index (BMI)). Measured values were adjusted for age and gender on the basis of Percentile Charts. All children were asked about the opinion of their weight, and also about opinions of their parents
and trainers.
Results. All of the subjects (n=142) were athletes aged 8-19 years, average 13.4±2.2 years, 45 girls (31.6%)
and 97 boys (68.3%). 51 children (35.9%) were football players, 25 persons (17.6%) were dancers, 24 children
(16.9%) were training marital arts, 16 persons (11.2%) were swimmers, 26 children (18.2%) were training other
sports disciplines. Mean duration of sports training in examined group was 3.2±2.6 years, mean time spent on
physical training was 6.2 ± 4.7 hours per week. Averaged body weight of the examined children was 50.8
±15.6 kg (median 49 kg), median and mode of body weight percentile was 50. Averaged body mass index (BMI)
was 19.5±3.3 kg/m2 (median 19.1 kg/m2), median and mode of BMI percentile was 50. BMI≤10 percentile was
observed in 8 children (5.63% of entire examined group). All those children considered their weight as proper.
Only 50% of parents and 50% of trainers in this group regarded their children as underweight. BMI≥90 percentile was observed in 17 young athletes (11.9%), 13 boys and 4 girls. 12 of them (0.7 of the group) claimed to be
overweight, estimation of parents was similar, in trainers opinion only half of those children were overweight. 36
young athletes (25.3% of entire examined group) claimed to weight too much, half of them were male. BMI≤75
percentile was in 22 children in this group (0.6). From among of 15 children (10.5%) who considered to be underweight (13 boys and 2 girls) none of them had BMI below 10 percentile, 14 (0.93) had BMI≥25 percentile.
Parents of 20 subjects (14,1%) considered their children as overweight (14 boys and 5 girls) while BMI≤75 percentile was in 8 of them (0.4). 33 children (23.2%) weighted too low in their parent's opinion, 7 girls among
them. 27 of them (0.8) had BMI≥25 percentile. 17 athletes (11,9%) weighted too much in their trainer's opinion,
BMI≤75 percentile was observed in 7 of them (0.4). Weight of 5 children, 3 boys and 2 girls, (3,5%) was too low
according the trainers judgment. Only one child's BMI was blow 25 percentile.
Conclusions. The tendency to achieve low body weight is present in groups of young athletes. Parents too
often consider the weight of their children as too low. In contrary trainers often consider the weight of young athletes as too high; what in case of children committed to some sports disciplines might dangerously influence on
their health.
29.
CHARAKTERYSTYKA AKTYWNOŒCI RUCHOWEJ A STAN OD¯YWIENIA
M£ODZIE¯Y £ÓDZKIEJ
Ewa Zimna-Walendzik, El¿bieta Tafalska
Katedra Higieny i Epidemiologii Uniwersytetu Medycznego w £odzi
Wstêp. Aktywnoœæ ruchowa we w³aœciwych proporcjach obci¹¿eñ, prawid³owej intensywnoœci, odpowiednia dla
wieku, p³ci, stanu zdrowia jest, obok racjonalnego ¿ywienia, jednym z najwa¿niejszych czynników warunkuj¹cych
prawid³owy rozwój fizyczny, zdrowie, a przez to jakoœæ ¿ycia cz³owieka. Celem pracy by³a ocena aktywnoœci ruchowej szkolnej i pozaszkolnej i zwi¹zek jej ze stanem od¿ywienia m³odzie¿y koñcz¹cej szko³ê podstawow¹.
Materia³ i metody. Badaniami objêto 100 losowo wybranych uczniów z ³ódzkich szkó³ podstawowych, œrednia wieku wynosi³a 12,6 lat. Stan od¿ywienia oceniono badaniem lekarskim, poszerzonym o szczegó³owe informacje dotycz¹ce stylu ¿ycia, w tym aktywnoœci ruchowej, oraz pomiary sk³adu cia³a (metod¹ bioimpedancji)
i wybranych cech antropometrycznych. Ró¿nice w czêstoœci analizowanych zjawisk oceniono parametrycznym
testem istotnoœci dla dwóch œrednich.
Wyniki. Zdecydowana wiêkszoœæ badanej m³odzie¿y (70%) systematycznie uczestniczy³a w zajêciach wychowania fizycznego, absencja na zajêciach najczêœciej by³a powodowana chorob¹ lub niechêci¹ do zajêæ. Pozaszkoln¹ aktywnoœæ ruchow¹ z trenerem lub samodzieln¹ deklarowa³o 46,2% ch³opców i 28,9% dziewcz¹t. Interpretuj¹c wyniki badañ stanu od¿ywienia za pomoc¹ siatek centylowych dla dzieci ³ódzkich, stwierdzono u 8%
71
plakaty.qxp
2009-06-17
20:01
Page 32
badanych niedobór masy cia³a, u 11% nadwagê i u 16% oty³oœæ. Nie wykazano zwi¹zku statystycznie istotnego pomiêdzy BMI, mas¹ t³uszczow¹, mas¹ bezt³uszczow¹, zawartoœci¹ wody w organizmie a deklarowan¹ aktywnoœci¹ ruchow¹ przez uczniów (p<0,05).
Wnioski. W badanej populacji stwierdzono wysoki odsetek m³odzie¿y deklaruj¹cej ma³¹ lub brak aktywnoœci ruchowej w czasie wolnym od nauki i niedostateczne motywowanie uczniów przez szko³ê i rodziców do podejmowania wysi³ku fizycznego.
CHARACTERISTICS OF MOTOR ACTIVITY AND NUTRITIONAL STATUS
IN THE YOUTH FROM £ÓDZ
Ewa Zimna-Walendzik, El¿bieta Tafalska
Chair of Hygiene and Epidemiology of the Medical University in £ódŸ
Background. Motor activity with adequate proportions of load and intensity corresponding to the age and
gender is, apart from rational nutrition, one of the most important factors conditioning normal physical development and health, and thus, the quality of life in humans. The objective of this study was the evaluation of motor
activity at school and during extracurricular activities and the relation between motor activity and nutritional status of children who were about to finish their primary education.
Material and methods. The sample consisted of randomly selected children from primary schools in £ódŸ.
The mean age of the subjects was 12.6 years. Their nutritional status was evaluated by means of medical examination and based on detailed information concerning their lifestyles including motor activity, as well as on the
measurements of body composition (using the bioimpedance method) and selected anthropometric features.
The differences in the prevalence of the studied phenomena were assessed using the parametric significance
test for the two mean values.
Results. The prevailing part of the studied children (70%) systematically participated in physical education
classes. The absence during these classes was most frequently due to illnesses or the reluctance to participate in such physical activities. 46.2% of boys and 28.9% of girls reported their participation in extracurricular
sports activities, with their trainers or by themselves. The study results interpreted using centile charts for the
children from £ódŸ revealed body mass deficiency in 8% of the subjects, overweight in 11% and obesity in 16%.
No significant correlation was found between the BMI, body fat content, fat free body mass, total body waters
and the reported motor activity in the studied pupils (p<0,05).
Conclusions. The study revealed a high percentage of the children reporting either a low or no physical activity during their leisure time, as well as insufficient motivating the children to undertake physical effort by their teachers and parents.
30.
AKTYWNOŒÆ RUCHOWA A TYP BUDOWY CIA£A U M£ODZIE¯Y W WIEKU
PONADGIMNAZJALNYM Z WADAMI POSTAWY CIA£A
Renata ¯abecka-Chowaniec, Katarzyna Sztafa, Anna Ko³odziejczyk
Pañstwowa Wy¿sza Szko³a Zawodowa w Nowym S¹czu
Wstêp. Celem niniejszej pracy jest ocena poziomu sprawnoœci ruchowej m³odzie¿y badanej Testem Eurofit
i okreœlenie typu budowy cia³a. W badaniach wziê³o udzia³ 90 osób: 45 dziewcz¹t i 45 ch³opców w wieku 18-19
lat z bocznym skrzywieniem krêgos³upa i z wadami pleców.
Materia³ i metody. Wyniki badañ porównano z siatkami centylowymi populacji dzieci i m³odzie¿y polskiej.
Dla porównania i oceny sprawnoœci fizycznej wybrano siatkê centylow¹ wg wieku kalendarzowego. Okreœlenie
kodu wewnêtrznych proporcji budowy cia³a ka¿dego osobnika oraz odrêbnie – jego wielkoœci dokonano metod¹ Milicerowej. Cechy somatyczne dziewcz¹t i ch³opców z wadami postawy cia³a zosta³y unormowane na œrednie i odchylenia standardowe na tle zbadanych studentów Uniwersytetu Jagielloñskiego w Krakowie jako grupy porównawczej.
Wyniki. W wiêkszoœci prób poziom sprawnoœci ruchowej badanych w odniesieniu do badañ populacji mieœci³ siê w granicach normy. M³odzie¿ z bocznym skrzywieniem krêgos³upa uzyska³a œrednie wyniki testu na ni¿szym poziomie ni¿ grupa rówieœników z wadami pleców. Œrednie wartoœci wyników testu sprawnoœci poni¿ej
normy w porównaniu z populacj¹ m³odzie¿y, w tym samym wieku, uzyska³a m³odzie¿ z bocznym skrzywieniem
krêgos³upa w próbach: skok w dal z miejsca oraz dziewczêta z bocznym skrzywieniem krêgos³upa w próbie
szybkoœci biegowej.
72
plakaty.qxp
2009-06-17
20:01
Page 33
Wnioski. Dziewczêta i ch³opcy z bocznym skrzywieniem krêgos³upa i wadami pleców charakteryzuj¹ siê
wy¿szoœci¹ cech somatycznych nad grup¹ porównawcz¹. Miêdzy innymi cechuje ich wy¿szy poziom: wysokoœci cia³a, d³ugoœci koñczyny górnej czy szerokoœci kolana. M³odzie¿ z wadami postawy cia³a ma istotnie wy¿szy
poziom endomorfii, ani¿eli m³odzie¿ z grupy odniesienia.
MOTOR ACTIVITY AND BODY STRUCTURE TYPE OF SENIOR-HIGH-AGE YOUTH
WITH FAULTY POSTURE
Renata ¯abecka-Chowaniec, Katarzyna Sztafa, Anna Ko³odziejczyk
Pañstwowa Wy¿sza Szko³a Zawodowa w Nowym S¹czu
Background. Aim of this study is to evaluate the level of motor efficiency of youth tested with the Eurofit
test, and determination of their body structure.
Material and methods. 90 individuals participated in the study, including 45 girls and 45 boys, age ranging
between 18 and 19 with lateral spinal curvature and back faults. Obtained results have been compared to centil charts for Polish children and youth. A centil chart for calendar age has been chosen for comparison and evaluation of physical effectiveness. Determination of each participant's structure internal proportions and separately – their size, have been determined using a Milcerowa method. Somatic features of girls and boys with postural faults have been standardised as mean value and standard deviation compared to data obtained from tested
students of the Jagiellonian University in Kraków as a control group.
Results. In case of majority of trials the level of physical effectiveness fell within the normal range. Youth with lateral spinal curvature had mean test results at a lower level compared to the group of peers with back faults. Mean
results of tests below the normal range, compared to the population of peers, were achieved by youth with lateral
spinal curvature in long jump from standing position and by girls with lateral spinal curvature in the fast run trial.
Conclusions. Girls and boys with lateral spinal curvature and back faults were characterised with superior somatic features compared to the control group. Among others, they had superior results in the following categories:
body height, length of the upper limb and knee width. Youth with postural faults had a significantly higher level of
endomorphy compared to the control group.
73

PROGRAM - Polskie Towarzystwo Medycyny Sportowej

Transkrypt

Podobne dokumenty