SKALNICOWATE (Saxifragaceae) SOSNOWATE (Pinaceae)

SKALNICOWATE (Saxifragaceae)
WYSTĘPOWANIE: krainy o klimacie umiarkowanym i chłodnym (nawet arktycznym), szczególnie
często w górach. Rodzina obejmuje około 600
gatunków. We florze polskiej występuje 20
gatunków, z których większość należy do rodzaju
skalnica (Saxifraga) i występuje jedynie w górach.
MORFOLOGIA: rośliny zielne, przeważnie
byliny, krzewy lub nieduże drzewa. Liście skrętolegle ułożone lub umieszczone w odziomkowej
różyczce; mogą być mięsiste. Do rozmnażania
wegetatywnego służą rozłogi.
KWIATY: obupłciowe i przeważnie promieniste,
zebrane w kwiatostany. Okwiat podwójny, przeważnie 5-, rzadziej 4- do12-krotny. Działki kielicha
czasem większe od płatków korony, przeważnie
zrosłe, niekiedy barwne (niekiedy płatków brak –
śledziennica – Chrysosplenium). Pręciki w 2 lub
rzadziej w 1 okółku. Często występują prątniczki
albo gruczoły miodnikowe. Przeważnie 1 słupek
o zalążni górnej. Wyjątkowo słupkowie apokarpiczne.
1
2
4
3
Różne wykształcenie osi kwiatowej i ustawienie
zalążni: 1-Saxifraga stellaris, 2-S.granulata, 3-Ribes
rubrum, 4-R.uva-crispa.
OWOCE: torebka, rzadko jagoda.
UŻYTKOWANIE: ozdobne. Grube kłącza
bergenii (Bergenia) dostarczają taniny, kwasu gallusowego, hydrochinonu. Jadalne są owoce
porzeczek (Ribes) i agrestu (Ribes grossularia).
JK
SOSNOWATE (Pinaceae)
WYSTĘPOWANIE:
większość gatunków
w strefie umiarkowanej półkuli pn. Rodzina obejmuje
10 rodzajów z około 240 gatunkami i należą do niej
najważniejsze drzewa leśne strefy umiarkowanej.
Najliczniejsze rodzaje: sosna (Pinus) – ok. 100 gat.,
jodła (Abies) – ok. 50 gat., świerk (Picea) – ok. 40
gat., modrzew (Larix) – 12 gat.
MORFOLOGIA: w większości żywiczne drzewa,
dużych rozmiarów. Liście szpilkowe umieszczone na
długo- i krótkopędach, skrętolegle; zimozielone, rzadziej sezonowe – modrzew.
KWIATY: wiatropylne, rozdzielnopłciowe,
rozmieszczone jednopiennie. Kwiaty męskie
składają się z kilku łuseczek i licznych, spiralnie
ustawionych pręcików. Kwiaty żeńskie zebrane
w typowe szyszki, na łusce nasiennej 2 zalążki.
Nasiona przeważnie z błoniastymi skrzydełkami
ułatwiającymi rozsiewanie.
UŻYTKOWANIE: cenny materiał budulcowy,
szerokie zastosowanie w stolarstwie. Z żywicy
uzyskuje się terpentynę i kalafonię, ze szpilek
i pączków olejki eteryczne, działające wykrztuśnie
i odkażająco. Kora świerka dostarcza garbników.
Nasiona limby i niektórych gatunków sosen są
jadalne. Ozdobne.
CHRONIONE W POLSCE: limba (Pinus cembra), kosodrzewina (Pinus mugo), sosna błotna
(Pinus uliginosa).
JK
– 59 –