1. Wstęp - Urząd Miejski w Sędziszowie

Załącznik do uchwały Nr XVI/173/2008 Rady Miejskiej w Sędziszowie z dnia22 lutego 2008 roku. PROGRAM PRZECIWDZIAŁANIA NARKOMANII DLA GMINY SĘDZISZÓW NA ROK 2008 1.
Wstęp Gminny Program Przeciwdziałania Narkomanii na rok 2008 opracowany został zgodnie z treścią Ustaw o przeciwdziałaniu narkomanii z dnia 29 lipca 2005 roku oraz zgodnie z założeniami Krajowego Programu Przeciwdziałania Narkomanii. Program został opracowany w ramach projektu „Wsparcie województw i społeczności lokalnych w zapobieganiu narkomanii na poziomie lokalnym”, realizowanego przez Fundację Demokracji Lokalnej na zlecenie Fundacji Fundusz Współpracy i Krajowego Biura ds. Przeciwdziałania Narkomanii w ramach Projektu Transition Facility. Gminny Program Przeciwdziałania Narkomanii opracowany został przez zespół osób z Gminy Sędziszów, biorących udział w w/w projekcie, w oparciu o diagnozę sytuacji w Gminie Sędziszów, przeprowadzonej w okresie kwiecień – maj 2007 roku . Narkomania oznacza nadużywanie środków psychoaktywnych, potocznie – narkotyków, do jakich zaliczane są naturalne lub syntetyczne substancje, które – wprowadzone w określonej dawce do organizmu ludzkiego – oddziałują na ośrodkowy układ nerwowy, powodując między innymi zmiany świadomości, percepcji, nastroju. 1 Rozróżniamy narkotyki pochodzenia naturalnego, takie jak: opium, liście koki, konopie indyjskie czy grzyby halucynogenne oraz otrzymywane w laboratoriach chemicznych, do których należą: amfetamina, ecstasy czy LSD. Środki psychoaktywne mają zdolność wywoływania uzależnień oraz uszkadzania najważniejszych narządów człowieka. Uzależnienie fizyczne jest to przystosowanie organizmu do obecności określonego środka psychoaktywnego, zaś uzależnienie psychiczne oznacza potrzebę, pragnienie przyjmowania określonej substancji, brak której powoduje lęk, niepokój, poczucie zagrożenia. Myśli i działania osoby uzależnionej koncentrują się wokół narkotyków, ich zdobywania i z nimi związanych doznań. 1
J. Zamecka, Narkomania [w:] Encyklopedia socjologii, W. Kwaśniewicz i in. (red.), t.2, Warszawa 1999, s.285. Narkomania niesie ze sobą poważne ryzyko dla zdrowia publicznego, szczególnie w kontekście chorób infekcyjnych (HIV, żółtaczka, choroby weneryczne, gruźlica). Ryzyko zgonu wśród narkomanów jest kilkakrotnie wyższe niż w porównywalnej wiekowo populacji generalnej. Ponadto narkomania jest ściśle związana z wieloma innymi problemami społecznymi, takimi jak ubóstwo, bezrobocie, prostytucja, przestępczość, bezdomność1 Rozpowszechnienie używania środków psychoaktywnych ma wielowymiarowe przyczyny. Problem ten nie jest problemem wieku XX ale ma swoje podłoże już w czasach starożytnych. Jednakże nasilenie tego zjawiska nastąpiło na przełomie XX i XXI wieku w dobie przemian gospodarczych społecznych i cywilizacyjnych. Narkotyki i narkomania stały się problemem o zasięgu globalnym a szkody z tym związane występują w róznych sferach życia społecznego. Problem ten dotyczy przede wszystkim dzieci i młodzieży, ale również coraz częściej osób dorosłych. Dlatego też istotne jest, aby działania zapobiegawcze miały charakter interdyscyplinarny. 2.
Opis zjawiska na podstawie diagnozy. Zjawisko narkomanii na terenie Gminy Sędziszów nie jest problemem dominującym, jednakże nie należy marginalizować tego zjawiska, ponieważ problem występuje i jest to problem ukryty Diagnoza lokalna została dokonana w oparciu o: 9 badania ankietowe przeprowadzone w szkołach podstawowych, szkołach gimnazjalnych i ponadgimanzjalnych, 9 Uzyskane informacje i wywiady przeprowadzone wśród: pracowników socjalnych Miejsko – Gminnego Ośrodka Pomocy Społecznej w Sędziszowie, pracowników Miejsko – Gminnego Ośrodka Zdrowia w Sędziszowie, dyrektorów i nauczycieli szkół, pracowników Samorządowego Centrum Kultury w Sędziszowie, policjantów z Komisariatu Policji w Sędziszowie, 1
J. Zamecka, Narkomania [w:] Encyklopedia socjologii, W. Kwaśniewicz i in. (red.), t.2, Warszawa 1999, s.285. Z badań ankietowych przeprowadzonych wśród dzieci i młodzieży na terenie Gminy Sędziszów wynika, że: ¾ 45, 9 % ankietowanych stwierdziło, że proponowano im narkotyki, ¾ Miało to miejsce: 5, 4 % w szkole; 40, 5 % poza szkoła ¾ 70, 3 % uważa, że narkotyki są łatwo dostępne w miejscowości, której mieszka ¾ Na pytanie „czy zażywałeś narkotyki”: 94, 6 % stwierdziło, że „nie nigdy nie próbowałem”, 5, 4 % stwierdziło „tak zdarzyło mi się jeden raz”. Nie było ankietowanych, którzy stwierdzili, że biorą narkotyki systematycznie, ¾ Najczęściej zażywanymi narkotykami wśród ankietowanych są: marihuana, amfetamina. Z badań ankietowych przeprowadzonych wśród rodziców uczniów wynika, że: ¾ 75 % ankietowanych uważa, że problem narkomanii występuje w miejscowości, w której mieszka, ¾ 93, 75 % ankietowanych nie uważa, aby ich dziecko zażywało bądź zażywa narkotyki, ¾ Ankietowani uważają, że jeśli problem narkomani dotyczy ich dzieci, to substancją, którą zażywają jest marihuana. ¾ 75 % wie gdzie może uzyskać pomoc, jeśli dziecko zażywa narkotyki ¾ 68, 7 % posiada wystarczającą wiedzę na temat zmian w zachowaniu dziecka świadczących o zażywaniu narkotyków. Ponadto z przeprowadzonych rozmów i wywiadów z wymienionymi powyżej pracownikami instytucji, jak również z dziećmi i młodzieżą, wynika: ¾ Miejsca, w których najczęściej dochodzi do inicjacji narkotykowych to: prywatki dyskoteki, szkoła, wyjazdy w czasie wakacji, są to miejsca związane ze spędzaniem czasu wolnego i zabawą. ¾ Zauważono wzrost liczby wykroczeń związanych z problemem narkomanii (na ogół jest to dystrybucja środków psychotropowych – w 2006r. zarejestrowano 13 tego typu wykroczeń), W Gminie Sędziszów działają następujące ośrodki obejmujące opieką osoby mające lub mogące mieć kontakt z narkotykami i które mają kontakt z osobami uzależnionymi lub zagrożonym i uzależnieniem, oraz ośrodki, które wspomagają profilaktykę narkomanii: 1
J. Zamecka, Narkomania [w:] Encyklopedia socjologii, W. Kwaśniewicz i in. (red.), t.2, Warszawa 1999, s.285. 1) Miejsko – Gminny Ośrodek Zdrowia w Sędziszowie. W ośrodku funkcjonuje Punkt Wsparcia z możliwością konsultacji i poradnictwa dla osób z różnego rodzaju problemami uzależnień (alkohol, narkotyki) oraz rodzin. W punkcie tym przyjmuje psycholog ‐ z jego porad mogą korzystać anonimowo mieszkańcy Gminy Sędziszów. 2) Dodatkowym wsparciem jest pomoc pedagogiczna w placówkach oświatowych naszej gminy (we wszystkich typach szkół ‐ to jest w szkołach podstawowych, gimnazjach i ponadgimanzjalnych). Pedagodzy współpracują między innymi z Poradnią Psychologiczni – Pedagogiczną w Jędrzejowie oraz Miejsko – Gminnym Ośrodkiem pomocy w Sędziszowie i kierują zarówno uczniów jak tez rodziców do odpowiednich ośrodków i instytucji udzielających pomocy. 3) W Gminie funkcjonuje świetlica socjoterapeutyczna przy Samorządowym Centrum Kultury w Sędziszowie. Zajęcia prowadzone są przez pedagoga i opiekuna świetlicy. Zajęcia odbywają się codziennie popołudniami. Uczestnicy zajęć biorą udział w zabawach, grach edukacyjnych, o tematyce prozdrowotnej jak również opiekunowie pomagają w rozwiązywaniu pracy domowej. 4) Samorządowe Centrum Kultury w Sędziszowie jest organizatorem różnego rodzaju zajęć, które są alternatywą spędzania czasu wolnego, są to: kółko plastyczne, koło teatralne, koło taneczne, koło szachowe, koło modelarskie, orkiestra dęta.
3.
Zdiagnozowane obszary problemowe. Na podstawie przeprowadzonej oceny sytuacji zjawiska narkomanii na terenie Gminy Sędziszów można wyodrębnić dwa główne obszary problemowe: 1. Używanie substancji psychoaktywnych związane jest ze szczególnymi miejscami. Jednym z nich jest szkoła. Jest to bardzo niepokojące zjawisko. Wskazuje to, iż oddziaływania zapobiegawcze rodziny i szkoły są mało skuteczne. W szkole dominują kultury grup rówieśniczych, które mogą zażywać bądź rozprowadzać narkotyki. Zjawisko to występuje głownie na poziomie szkół gimnazjalnych i dotyczy częściej chłopców niż dziewcząt. W zawiązku z tym podstawowe dziania profilaktyczne powinny być skierowane głownie do klas szóstych szkół podstawowych oraz uczniów wszystkich klas szkół gimnazjalnych. Ponadto zjawisko to mam miejsce w szkołach na terenie miasta Sędziszów, natomiast na terenie wsi występuje w mniejszym stopniu. 1
J. Zamecka, Narkomania [w:] Encyklopedia socjologii, W. Kwaśniewicz i in. (red.), t.2, Warszawa 1999, s.285. Niezmiernie ważne powinny stać działania nakierowane na zapobieganie narkomani oraz współpracę środowiska w tym zakresie: szkoła rodzice, centra kultury, ośrodki pomocy społeczne. Działania profilaktyczne powinno się realizować w szkole, ale również poza nią i powinny to być działania o charakterze zajęć uczących dzieci różnych umiejętności społecznych, zapoznawania ich z wartościami, zajęcia, które będą alternatywa i spełnią potrzebę zaspakajania uznania w grupie, samorealizacji, oderwania się od problemów rodzinnych i szkolnych. 2. Przestępczość związana ze zjawiskiem narkomanii. Zjawisko to ma tendencję rosnącą. Dotyczy przestępstw i wykroczeń wynikających z ustawy o przeciwdziałaniu narkomanii ‐ przykładowo w 2006 roku zanotowano 13 takich wykroczeń, co jak na mała gminę i ukryty problem narkomanii jest liczbą dość dużą. Najczęściej popełnianymi czynami przeciwko ustawie o przeciwdziałaniu narkomanii na terenie Gminy Sędziszów były czyny klasyfikowane, jako: posiadanie, udzielanie substancji narkotycznych w celu osiągnięcia korzyści, a także udzielanie. Skuteczne przeciwdziałanie narkomanii nie jest łatwym zadaniem, ponieważ wiąże się z niechęcią do składania zeznań obciążających osoby handlujące narkotykami, bardzo małą zgłaszalnością przestępstw oraz brakiem współpracy pomiędzy jednostkami zainteresowanymi to jest szkołami, rodzicami, policją. Przeszkodą również jest chęć zatajenia występującego zjawiska, ponieważ nadal jest to problem wstydliwy – potencjonalni narkomani tarkowani są, jako osoby „drugiej kategorii”. 4.
Definicja celów Gminnego Programu Przeciwdziałania Narkomanii Po etapie analizy i diagnozy zostały określone dwa problemy główne oraz ich przyczyny. Rozwiązanie tych problemów będzie stanowić cele programu. Kryterium wybory problemów stanowiły: • ‐ wzrost przestępczości i wykroczeń związanych z łamanieum ustawy o przeciwdziałaniu narkomanii • ‐ wzrost liczby młodzieży mającej kontakt z narkotykami. 1
J. Zamecka, Narkomania [w:] Encyklopedia socjologii, W. Kwaśniewicz i in. (red.), t.2, Warszawa 1999, s.285. Szybkie tempo życia i równocześnie zubożenie społeczeństwa oraz bezrobocie i bieda powodują, iż pojawiają się oznaki degradacji społecznej. Aby zatrzymać narastanie tego problemu wśród dzieci i młodzieży należałoby uruchomić w placówkach szkolnych i centrach kultury ofertę edukacyjno – rekreacyjną, gdzie młodzież mogłaby spędzać czas wolny, jak również pomoc terapeutyczna i socjalną. Dużym problemem jest nieumiejętność zachowania się zarówno nauczycieli jak też rodziców w sytuacjach kryzysowych, jak również brak sprawdzonych metod postępowania w przypadkach kiedy to osoba dorosła (rodzic, nauczyciel) dostrzega problem dziecka, które prawdopodobnie zażywa narkotyki. Celem głównym programu realizowanego na terenie Gminy Sędziszów jest: Przeciwdziałanie zjawisku narkomanii oraz związanych z tym problemów społecznych Cele szczegółowe: ¾ Zahamowanie tempa wzrostu popytu na narkotyki ¾ Ograniczenie dostępności do narkotyków ¾ Prowadzenie racjonalnej i akceptowanej polityki wobec narkomani – współpraca jednostek zaangażowanych w przeciwdziałanie narkomanii. 1
J. Zamecka, Narkomania [w:] Encyklopedia socjologii, W. Kwaśniewicz i in. (red.), t.2, Warszawa 1999, s.285. 5.
Zadania Gminnego Programu Przeciwdziałania Narkomanii Realizacji każdego z celów służą zadania. W celu efektywnej realizacji celu, każdemu z nich przypisano kilka zadań: ¾ Cel 1 ‐ Zahamowanie tempa wzrostu popytu na narkotyki Lp Projekt 1 Uwzględnienie problematyki Liczba programów narkomani w programach profilaktycznych profilaktycznych placówek uwzględniających problem oświatowych narkomanii Wspieranie szkół i ośrodków Wydatki ponoszone na kultury oraz innych instytucji profilaktykę narkomani w działaniach profilaktycznych, przez samorządy Poszerzenie oferty dla dzieci Liczba zajęć i młodzieży z zajęć pozalekcyjnych, kół pozalekcyjnych, kół zainteresowań zainteresowań w placówkach szkolnych i ośrodkach kultury – organizacja czasu wolnego Upowszechnianie materiałów Liczba/nakład informacyjno – edukacyjnych upowszechnionych z zakresu promocji zdrowia i materiałów profilaktyki narkomanii 2 3 4 1
Wskaźniki Żródła pozyskiwania wskaźników Placówki oświatowe Samorząd terytorialny Odpowiedzialny za realizację Budżet termin Dyrektorzy szkół podstawowych, gimnazjalnych i ponadgimnazjalnych Samorząd terytorialny ‐ wrzesień 5.000,00 cyklicznie Szkoły, ośrodki kultury Dyrektorzy szkół 3.000,00 Praca ciągła podstawowych, gimnazjalnych i ponadgimnazjalnych Samorząd terytorialny Samorząd terytorialny J. Zamecka, Narkomania [w:] Encyklopedia socjologii, W. Kwaśniewicz i in. (red.), t.2, Warszawa 1999, s.285. 1.000,00 Cyklicznie 5 6 Prowadzenie kampanii edukacyjnych uwzględniających problematykę narkomanii Sprawozdania z realizacji kampanii antynarkotykowych Udział w szkoleniach w zakresie ‐ liczba odbytych szkoleń, profilaktyki narkomanii ‐ wydatki ponoszone na szkolenia. Samorząd terytorialny Samorząd terytorialny Samorząd terytorialny Dyrektorzy szkół ‐ podstawowych, gimnazjalnych i ponadgimnazjalnych Samorząd terytorialny 900,00 Dyrektorzy szkół podstawowych, gimnazjalnych i ponadgimnazjalnych Praca ciągła Luty, kwiecień, październik ¾ Cel 2 ‐ Ograniczenie dostępności do narkotyków Lp Projekt Wskaźniki 1 Zapewnienie koordynacji działań odpowiednich służb prowadzących kontrolę obrotu środkami odurzającymi Obserwacja i kontrola miejsc w których może odbywać się dystrybucja narkotyków (dyskoteki, miejsca wypoczynku, szkoły), oraz nielegalnych upraw maku i konopi ‐ liczba jednostek zaangażowanych 2 ‐ liczba i areał nielegalnych upraw maku, ‐ liczba udaremnionych przypadków handlu narkotykami , ‐ liczba zatrzymanych pod zarzutem handlu narkotykami Źródła pozyskiwania wskaźników Komisariat Policji Komisariat policji Odpowiedzialny za realizację termin Komisariat Policji ‐ Praca ciągła Komisariat policji ‐ Praca ciągła 1
Budżet J. Zamecka, Narkomania [w:] Encyklopedia socjologii, W. Kwaśniewicz i in. (red.), t.2, Warszawa 1999, s.285. ¾ Cel 3 ‐ Prowadzenie racjonalnej i akceptowanej polityki wobec narkomani – współpraca jednostek zaangażowanych w przeciwdziałanie narkomanii‐ ¾ , Lp 1 2 Projekt Wskaźniki Źródła pozyskiwania wskaźników Stała wymiana informacji Liczba spotkań pomiędzy Samorząd i doświadczeń pomiędzy instytucjami instytucjami i osobami terytorialny – – stworzenie sieci wymiany zaangażowanymi w realizację koordynator projektu projektu informacji Zbieranie danych ze wszystkich Liczba opublikowanych danych Samorząd źródeł odnośnie problemu terytorialny – narkomanii (z instytucji, badania koordynator ankietowe mieszkańców, wywiady projektu środowiskowe) Odpowiedzialny za realizację Samorząd terytorialny – koordynator projektu Samorząd terytorialny – koordynator projektu Budżet termin 100,00 Praca ciągła ‐ Praca ciągła 6.
System monitoringu i ewaluacji System monitoringu. Nadzór nad realizacja Gminnego Programu Przeciwdziałania Narkomanii sprawuje Burmistrz Miasta ‐ podejmuje niezbędne działania zmierzające do osiągnięcia założonych w programie celów. Bezpośrednimi realizatorami zadań są instytucje i osoby zaangażowane w tych instytucjach to jest: Urząd Miejski w Sędziszowie, Placówki oświatowe, w tym szkoły podstawowe, szkoły gimnazjalne, oraz szkoły ponadgimnazjalne, Samorządowe Centrum Kultury w Sędziszowie, Miejsko – Gminny Ośrodek Pomocy Społecznej w Sędziszowie, Miejsko – Gminny Ośrodek Zdrowia w Sędziszowie, Komisariat Policji w Sędziszowie. Osobami, które będą decydować o wdrażaniu działań w poszczególnych projektach są osoby wyznaczone jako koordynatorzy w w/w placówkach. 1
J. Zamecka, Narkomania [w:] Encyklopedia socjologii, W. Kwaśniewicz i in. (red.), t.2, Warszawa 1999, s.285. System ewaluacji. Pod koniec roku budżetowego 2007 zostanie dokonana ogólna ocena i realizacji programu poprzez ocenę procentu zrealizowania każdego z założonych celów. Analiza wskaźników poszczególnych celów pozwoli zbadać procent realizacji poszczególnych celów szczegółowych. Na podstawie zebranych danych zostanie sporządzone sprawozdanie z realizacji Gminnego Programu Przeciwdziałania narkomanii. Osobami, które zbiorą dane z poszczególnych jednostek oraz ocenią stopień realizacji celów szczegółowych będą wyznaczeni koordynatorzy realizacji programu w poszczególnych instytucjach. 1
J. Zamecka, Narkomania [w:] Encyklopedia socjologii, W. Kwaśniewicz i in. (red.), t.2, Warszawa 1999, s.285.