szklany sufit – bariery i ograniczenia karier kobiet

Konferencja
SZKLANY SUFIT – BARIERY I OGRANICZENIA KARIER KOBIET
Warszawa, 18 listopada 2003 r
Katarzyna Tyman-Koc
Sekretariat Pełnomocnika Rządu do Spraw Równego Statusu Kobiet i Mężczyzn
Programy oraz inne działania na rzecz przeciwdziałania barierom awansu kobiet
W Unii Europejskiej kwestia równego traktowania kobiet i mężczyzn, zwłaszcza w zakresie życia
gospodarczego, została zapisana w podstawowych dokumentach Wspólnoty, od Traktatu Amsterdamskiego
poczynając, a na licznych Dyrektywach kończąc.
Mimo regulacji prawnych dotyczących zakazu dyskryminacji ze względu na płeć i wprowadzenia ich do
prawa krajowego, sprawy z tego zakresu dość często pojawiają się na wokandzie Europejskiego Trybunału
Sprawiedliwości. Dotyczą one zarówno kwestii związanych z restrykcyjnymi przepisami prawa krajowego
wydanymi w oparciu o art. 2, ust 1 i 4 dyrektywy Rady 76/207/EWG w sprawie wprowadzenia w życie
zasady równego traktowania kobiet i mężczyzn w zakresie dotyczącym dostępu do zatrudnienia, szkolenia
zawodowego, awansów i warunków pracy – orzeczenie w sprawie Hellmut Marshal v. Land Nordrehein –
Westfalen z 1997 r. czy też regulacji ogólnokrajowych dotyczących np. równej płacy dla kobiet i mężczyzn
za pracę na porównywalnych stanowiskach gwarantowanej w art. 141 Traktatu Amsterdamskiego (art.119
Traktatu Rzymskiego) – sprawa dr Pameli Enderby v Publiczna służbą zdrowia we Frenchay i Sekretarz do
spraw zdrowia z 1993 r.
Wymienione tu przykłady obrazują zupełnie odmienne podejście do problemu równego traktowania
kobiet i mężczyzn prezentowane przez władze publiczne.
9 W przypadku pierwszym władze lokalne, po przez wprowadzenie zapisu restrykcyjnego
wobec mężczyzn (dyskryminacja pozytywna), dążyły do doprowadzenia do równowagi
między liczbą zatrudnionych na wyższych stanowiskach kobiet i mężczyzn. Trybunał nie
uznał tego rozwiązania za wadliwe jeżeli uwzględni się oczywiście rzetelne rozpatrywanie
kandydatur. Tak sformułowany przepis pozwala na łamanie stereotypów przy wyborze
jednego kandydata spośród kandydatów różnej płci.
9 W drugim przypadku Trybunał orzekł, że zróżnicowanie płac między grupami pracowników
wykonujących pracę uznawaną za porównywalną, lecz opłacaną nie proporcjonalnie – na
niekorzyść grupy sfeminizowanej - stanowi złamanie zasady niedyskryminacji ze względu
na płeć.
W Polsce w sferze prawa i gwarancji niedyskryminacji, a co za tym idzie m. in. równego traktowania w
zakresie awansów, sytuacja przedstawia się dobrze, nie odbiegamy od wymogów stawianych przez Unię.
Problem dotyczy praktyki, egzekwowania uprawnień wynikających z przepisów oraz niejednokrotnie
przeciwstawianie się tradycji i konserwatywnym wzorcom postępowania. Stąd konieczność podejmowania
dodatkowych działań mających na celu, z jednej strony społeczną edukację prawną, a z drugiej
przełamywanie stereotypowego postrzegania podziału ról społecznych i rodzinnych między kobietami i
mężczyznami. Jednym z istotnych działań w tym zakresie jest przyjęcie do realizacji przez Rząd Krajowego
Programu Działań na Rzecz Kobiet (II etap wdrożeniowy na lata 2003-2005). Proponowane w nim działania
___________________________________________________________________
ul. Szpitalna 5 lok.22, 00-031 Warszawa, tel. (48 22) 55 64 260, fax. (48 22) 55 64 262
e-mail: [email protected] , www.isp.org.pl
obejmują sfery gdzie kwestie nierównego traktowania kobiet a co za tym idzie ograniczenie ich możliwości
awansu jest najbardziej widoczne. I tak:
Dział - Aktywność ekonomiczna kobiet ma na celu stworzenie mechanizmów służących eliminacja
dyskryminacji kobiet na rynku pracy po przez egzekwowanie prawa oraz likwidacje tego zjawiska przy
zatrudnieniu i w warunkach pracy . Służyć temu ma realizacja następujących działań kierunkowych:
• Upowszechnianie wiedzy na temat praw pracowniczych, zwłaszcza uprawnień związanych z
macierzyństwem i rodzicielstwem oraz przeciwdziałaniem dyskryminacji ze względu na płeć.
• Podjęcie działań promocyjnych i edukacyjnych w zakresie wprowadzenia standardu
niedyskryminacji płacowej kobiet.
• Monitorowanie przestrzegania regulacji prawnych dotyczących zakazu dyskryminacji kobiet oraz
zasady równego traktowania i równych szans kobiet i mężczyzn na rynku pracy.
W Dziale – Udział kobiet we władzach publicznych i w procesie podejmowania decyzji jako podstawowe
zadanie do zrealizowania określono włączenie kobiet w mechanizmy podejmowania decyzji, zarówno w
sferze zarządu politycznego, na wszystkich szczeblach, jak i gospodarczego. Powodzenie działań
prowadzonych w tym zakresie jak również w kolejnym Dziale – Kobiety i środki masowego przekazu w
dużym stopniu zależy od tego, jakie treści na temat roli i zakresu uczestnictwa w życiu społecznym,
gospodarczym, politycznym i rodzinnym kobiet i mężczyzn znajda się w programach edukacyjnych, w
pozycjach literackich włączonych do kanonu lektur obowiązkowych, w programach emitowanych przez
radio i telewizję. Stąd duży nacisk położony został również na zadania realizowane w Dziale – Edukacja:
• Zagwarantowanie kobietom i mężczyznom równego dostępu do edukacji w szkołach publicznych
wszystkich szczebli i typów.
• Wprowadzenie zasady równego statusu kobiet i mężczyzn do podstaw programowych,
podręczników szkolnych i pomocy dydaktycznych na wszystkich poziomach kształcenia.
• Promowanie zasady równości kobiet i mężczyzn w programach doskonalenia i kształcenia
nauczycieli.
W przygotowywaniu do realizacji znajdują się programy, które realizować już będziemy w ramach Unii
Europejskiej, są to:
• Sektorowy Program Operacyjny Rozwój Zasobów Ludzkich, w ramach którego znalazło się
Działanie 1.6 Integracja i reintegracja zawodowa kobiet nakierowane na aktywizację kobiet
bezrobotnych, zagrożonych bezrobociem, ale także tych pragnących podjąć działalność gospodarczą
zarówno w sferze szeroko rozumianego biznesu jak i działalności samopomocowej w środowisku
lokalnym. Działania informacyjno-promocyjne jak i aktywizujące mają szanse stać się podstawą do
awansu kobiet w strukturach decyzyjnych przedsiębiorstw i społeczności lokalnych. Równocześnie
należy pamiętać, że kwestia zrównoważonego udziału kobiet i mężczyzn jest priorytetem przy
podejmowaniu wszelkich działań realizowanych w ramach SPO RZL, a także komplementarnego z
nim Regionalnego Programu Operacyjnego.
•
Inicjatywa wspólnotowa EQUAL mająca za zadanie wdrażanie programów przeciwdziałających
zjawisku dyskryminacji w sferze rynku pracy. Zaprojektowane w ramach EQUAL działanie 5.1.4
Godzenie życia rodzinnego i zawodowego oraz ponowna integracja kobiet i mężczyzn, którzy
opuścili rynek pracy poprzez rozwój i promocję elastycznych form zatrudnienia i organizacji pracy
oraz działań towarzyszących, ma na celu wypracowanie modelowych rozwiązań sprzyjających
godzeniu życia zawodowego i rodzinnego, w tym wsparcie rozwoju instytucji opieki nad dziećmi i
osobami zależnymi, ułatwienie podnoszenia kwalifikacji, promocja elastycznych form zatrudnienia.
Realizacja projektów w ramach działania powinna obejmować zarówno popularyzację idei równych
szans, jak i tworzenie odpowiednich narzędzi i mechanizmów skierowanych bezpośrednio do kobiet
i mężczyzn jako potencjalnych osób aktywnych zawodowo oraz do pracodawców i decydentów
politycznych.
___________________________________________________________________
ul. Szpitalna 5 lok.22, 00-031 Warszawa, tel. (48 22) 55 64 260, fax. (48 22) 55 64 262
e-mail: [email protected] , www.isp.org.pl