Program ochrony środowiskka - Sława

Transkrypt

Program Ochrony Środowiska dla Gminy Sława
URZĄD MIASTA I GMINY
SŁAWA
PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA
GMINY SŁAWA,
POWIAT WSCHOWA
NA LATA 2004-2011
Sława czerwiec 2004
1
SPIS TREŚCI
I.. CZĘŚC OPISOWA
1. WSTĘP
2. ZAŁOśENIA PROGRAMOWE
2.1.
Uwarunkowania zewnętrzne wynikające z polityki ekologicznej państwa
2.2.
Zasady polityki ekologicznej
2.2.1. Zasada prewencji
2.2.2. Zasada „zanieczyszczający płaci”
2.2.3. Zasada integracji polityki ekologicznej z politykami sektorowymi
2.2.4. Zasada regionalizacji
2.2.5. Zasada subsydiarności
2.2.6. Zasada skuteczności ekologicznej i efektywności ekonomicznej
2.3.
Podstawowe załoŜenia polityki ekologicznej
2.3.1. W zakresie jakości wód
2.3.2. W zakresie ochrony gleb i lasów
2.3.3
W zakresie jakości powietrza atmosferycznego
2.3.4. W zakresie gospodarki odpadami
2.3.5. W zakresie ochrony środowiska przed hałasem
2.3.6. Przeciwdziałanie nadzwyczajnym zagroŜeniom środowiska (dyrektywa „Seveso II”)
2.3.7. Ochrony przed powodzią
2.3.8. W zakresie edukacji ekologicznej
3.
OGÓLNA CHARAKTERYSTYKA GMINY
3.1.
Komunikacja i transport
4.
REGIONY FIZYCZNO – GEOGRAFICZNE
5. ZASOBY PRZYRODY
5.1.
System obszarów i obiektów prawnie chronionych
6.
ZASOBY WODNE NA TERENIE GMINY
6.1.
Wody powierzchniowe
6.1.1. Wody płynące
6.1.2. Jeziora
6.2.
Wody podziemne
6.2.1. Zasoby wód podziemnych
6.2.1. Charakterystyka ujęć komunalnych
2
6.2.1.1.Ujęcie wody w Lubogoszczy
6.2.1.2.Ujecie wody w m.Łupice
6.2.1.3.Ujęcie wody w m. Lipinki
6.2.1.4.Ujęcie wody w m. Krzydłowiczki
6.2.1.5.Ujęcie wody w m. Stare Strącze
6.2.1.6.Ujęcie wody w m. KrąŜkowo
6.2.1.7.Ujęcie wody w m. Przybyszów
6.3.
Krótka charakterystyka zakładowych ujęć wody
6.4.
Podsumowanie stanu zaopatrzenia w wodę
7.
GOSPODARKA ŚCIEKOWA
7.1.
Źródła zanieczyszczeń wód
7.2.
Koncepcja sanitacji gminy Sława
7.2.1. Bilans ścieków
7.2.2. ZałoŜenia wyjściowe do koncepcji rozwiązań gospodarki ściekowej
7.2.3. Opis rozwiązań technicznych
7.3.
Podsumowanie
8.
POWIETRZE ATMOSFERYCZNE
8.1.
Klimat
8.2.
Zanieczyszczenie powietrza atmosferycznego
8.3.
Chemizm opadów atmosferycznych
8.4.
Podsumowanie
9.
HAŁAS
9.1.
Źródła hałasu
9.2.
Podsumowanie
10.
POWIERZCHNIA ZIEMI
10.1. Geologia i geomorfologia
10.2. Zanieczyszczenie gleb
10.3. Surowce mineralne
10.4. Podsumowanie i kierunki wykorzystania powierzchni ziemi
11.
POLA ELEKTROMAGNETYCZNE
12.
AWARIE PRZEMYSŁOWE
13.
GOSPODARKA ODPADAMI
14.
REJONY KONCENTRACJI DZIAŁAŃ W ŚRODOWISKU
3
14.1. Strategia rozwoju gmin
14.2. Priorytety inwestycyjne w ochronie środowiska
14.3
Propozycje w zakresie ochrony przyrody
16.
STRATEGIA PROGRAMU I HIERARCHIZACJA ZADAŃ
17.
ASPEKTY FINANSOWE WDRAśANIA PROGRAMU
16.1.Wprowadzenie
16.2.Ramy finansowe wdraŜania „Programu ochrony środowiska”
16.2.1. Potencjalne źródła finansowania przedsięwzięć Programu
16.2.2. Fundusze Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej
16.2.2.1.
Narodowy Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej
16.2.2.2.
Wojewódzki Fundusze Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej w Zielonej
Górze
16.2.2.3.
Powiatowe Fundusze Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej
16.2.2.4.
Gminne Fundusze Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej
16.2.2.5.
Banki
16.2.2.6.
Ekofundusz
16.2.2.7.
Programy pomocowe Unii Europejskiej
16.2.2.8.
Fundusze strukturalne Unii i Fundusz Spójności
16.2.2.9.
Fundusze przedakcesyjne
16.3. Podsumowanie
17.
Spis literatury
II. ZAŁĄCZNIKI
Zał. Nr 1 – 1h– kserokopia analiz jakości wód rz. Czernicy
Zał. Nr 2 – zestawienie wyników badań z cyklu kontrolnego j. Sławskiego w 2002r.
Zał. Nr 3 - 3 a -fotografie podmiotów wpływających na stan środowiska gminy
III. CZĘŚĆ GRAFICZNA
Rys. Nr 1 – mapa podziału administracyjnego woj. Lubuskiego
Rys. Nr 2 – mapa fizyczna Gminy Sława
Rys. Nr 3 – mapa Gminy Sława – lokalizacja ujęć wody i oczyszczalni ścieków
Rys. Nr 4 – mapa Gminy Sława – ilość powstających ścieków w poszczególnych
miejscowościach
4
1.
WSTĘP
Program powstał jako realizacja ustawy Prawo ochrony środowiska z dnia 27.04.2001
r. Dz. U. 2001.62. 627, która w rozdziale 3, art. 14-17 wprowadza obowiązek opracowywania
planów na szczeblu krajowym, wojewódzkim, powiatowym i gminnym.
Zamawiający: Burmistrz w Sławie, ul. H.PoboŜnego 6, Sława
2.
ZAŁOśENIA PROGRAMOWE
2.1.Uwarunkowania zewnętrzne wynikające z polityki ekologicznej państwa
ZałoŜenia wyjściowe do programu ochrony środowiska wynikają z zamierzeń
rozwojowych
powiatu
wschowskiego,
determinujących
przyszły
kształt
rozwoju
gospodarczego, społecznego a takŜe środowiskowo - przestrzennego powiatu. ZałoŜenia te w
powiązaniu z aktualnym stanem środowiska w powiecie są podstawą zdefiniowania gminnych
priorytetów w zakresie ochrony środowiska i racjonalnego uŜytkowania zasobów naturalnych.
2.2.Zasady polityki ekologicznej
Niniejszy program opracowano w oparciu o zasady, cele i zadania ujęte w "Programie
wykonawczym do II Polityki Ekologicznej Państwa na lata 2002 - 2010", programie
województwa lubuskiego i powiatu wschowskiego oraz w dostosowanej do wymagań ustawy
Prawo ochrony środowiska "Polityce ekologicznej państwa na lata 2004 -2006 z
uwzględnieniem perspektywy na lata 2007 -2011".
Zasady polityki ekologicznej państwa są podstawą, na których oparta jest równieŜ
polityka
ochrony
środowiska
powiatu
wschowskiego.
Oprócz
nadrzędnej
zasady
zrównowaŜonego rozwoju uwzględniono szereg zasad pomocniczych i konkretyzujących,
m.in.:
2.2.1. Zasada prewencji
Oznaczająca w szczególności:
5
-
zapobieganie powstawaniu zanieczyszczeń poprzez stosowanie najlepszych
dostępnych technik (BAT),
-
recykling, czyli zamykanie obiegu materiałów i surowców, odzysk, energii,
wody i surowców ze ścieków i odpadów oraz gospodarcze wykorzystanie
odpadów, zamiast ich składowania,
-
zintegrowane podejście do ograniczania i likwidacji zanieczyszczeń i zagroŜeń,
zgodnie z zaleceniami Dyrektywy Rady 96/61/WE w sprawie zintegrowanego
zapobiegania i ograniczania zanieczyszczeń (tzw. dyrektywa IPPC),
-
wprowadzanie
pro-środowiskowych
systemów
zarządzania
procesami
produkcji i usługami, zgodnie z ogólnoświatowymi i europejskimi wymogami
w tym zakresie, wyraŜonymi m.in. w standardach ISO 14000 i EMAS,
programach czystszej produkcji, Responsible Care, itp.
2.2.2. Zasada „zanieczyszczający płaci”
Odnosząca się do odpowiedzialności za skutki zanieczyszczenia i stwarzania innych
zagroŜeń. Odpowiedzialność tę ponosić powinny wszystkie jednostki uŜytkujące środowisko,
równieŜ konsumenci, zwłaszcza, gdy mają moŜliwość wyboru mniej zagraŜających
środowisku dóbr konsumpcyjnych.
2.2.3. Zasada integracji polityki ekologicznej z politykami sektorowymi
Oznaczająca uwzględnienie w politykach sektorowych celów ekologicznych na równi
z celami gospodarczymi i społecznymi.
2.2.4. Zasada regionalizacji
Oznaczająca m.in. skoordynowanie polityki regionalnej z regionalnymi ekosystemami
w Europie (np. doliny rzeczne i obszary wodno-błotne, szczególnie w strefach
przygranicznych).
6
2.2.5. Zasada subsydiarności
Wynikająca m.in. z Traktatu o Unii Europejskiej, a oznaczająca przekazywanie części
kompetencji i uprawnień decyzyjnych, dotyczących ochrony środowiska, na właściwy
szczebel regionalny lub lokalny tak, aby był on rozwiązywany na najniŜszym szczeblu, na
którym moŜe zostać skutecznie i efektywnie rozwiązany.
2.2.6. Zasada skuteczności ekologicznej i efektywności ekonomicznej
Odnosząca się do wyboru planowanych przedsięwzięć inwestycyjnych ochrony
środowiska, a oznaczająca potrzebę minimalizacji nakładów na jednostkę uzyskanego efektu.
2.3.Podstawowe załoŜenia polityki ekologicznej
Cele polityki ekologicznej państwa i specyfika obszaru gminy nakreślają konkretne
wyzwania i obszary zainteresowania dla programu ochrony środowiska dla gminy Sława,
którymi są.:
2.3.1. W zakresie jakości wód
-
Ograniczenie ładunku zanieczyszczeń ze źródeł punktowych - wiejskich i lokalnych,
-
Zmniejszenie ładunku zanieczyszczeń pochodzących ze źródeł przestrzennych
(rozproszonych), trafiających do wód wraz ze spływami powierzchniowymi (przede
wszystkim z terenów rolnych oraz z terenów zurbanizowanych).
-
Konieczność ograniczenia nieuzasadnionego wykorzystywania wód podziemnych na
cele przemysłowe,
-
Wprowadzanie nowoczesnych technologii w przemyśle i energetyce w celu
zmniejszenia wodochłonności, materiałochłonności, energochłonności i odpadowości
produkcji oraz redukcji emisji zanieczyszczeń do środowiska (BAT).
2.3.2. W zakresie ochrony gleb i lasów
-
Ochrona ekosystemów leśnych oraz zalesianie gruntów nieprzydatnych rolniczo,
7
-
Zachowanie zasobów przyrody, w tym róŜnorodności biologicznej, dobrego stanu
ekosystemów oraz walorów krajobrazu, w tym krajobrazu rolniczego (m.in. poprzez
zachowanie tradycyjnych metod gospodarowania),
-
WdroŜenie systemu Natura 2000 oraz zapewnienie spójności ekologicznej gminy i
powiatu, poprzez tworzenie i powiększanie sieci obszarów chronionych (ESOCh –
krajobrazowe i OChK).
2.3.4
W zakresie jakości powietrza atmosferycznego
-
Poprawa jakości powietrza poprzez budowę i modernizację kotłowni wykorzystującej
biopaliwa,
-
Wzrost wykorzystania energii ze źródeł odnawialnych - do 2011 roku co najmniej
podwojenie wykorzystania tej energii w stosunku do roku 2000, zgodnie z celami Unii
Europejskiej wyraŜonymi w Białej Księdze (COM(97)599).
2.3.8. W zakresie gospodarki odpadami
-
Stworzenie podstaw dla nowoczesnego gospodarowania odpadami komunalnymi,
zapewniającego wzrost odzysku tych odpadów ,
-
Znaczne zwiększenie poziomu odzysku odpadów przemysłowych,
-
Dopasowanie - w perspektywie do 2011 roku - gospodarki odpadami niebezpiecznymi
w gminie do powiatowego, wojewódzkiego i krajowego systemu gospodarowania
odpadami niebezpiecznymi.
2.3.9. W zakresie ochrony środowiska przed hałasem
-
Ograniczenie hałasu na obszarach zurbanizowanych oraz na odcinkach zamieszkałych
wzdłuŜ głównych dróg i szlaków kolejowych do poziomu równowaŜnego nie
przekraczającego w porze nocnej 55 dB;
-
Ograniczenie hałasu emitowanego z dyskotek i lokali gastronomicznych
8
2.3.10. Przeciwdziałanie nadzwyczajnym zagroŜeniom środowiska (dyrektywa „Seveso
II”)
Przeciwdziałanie powaŜnym awariom przemysłowym, eliminowanie lub zmniejszanie
skutków dla środowiska z tytułu awarii oraz w zakresie racjonalnego uŜytkowania zasobów
naturalnych.
2.3.11. Ochrony przed powodzią
Tworzenie obszarów chronionych w ramach systemu NATURA 2000, itd.).
2.3.8. W zakresie edukacji ekologicznej
-
Kształtowanie proekologicznych wzorców konsumpcji i zachowań mieszkańców w
duchu zasady zrównowaŜonego rozwoju oraz zapewnienie dostępu mieszkańców
gminy do informacji o środowisku poprzez zorganizowanie banku informacji do
udziału w podejmowaniu decyzji w sprawach dotyczących ochrony środowiska, w tym
udziału w procedurze opracowywania i wdraŜania planów zagospodarowania
przestrzennego i wydawaniu decyzji o warunkach zabudowy, dalszego rozwoju
świadomości ekologicznej szerokich kręgów społeczeństwa, wzrost ich aktywnego
uczestnictwa w konkretnych działaniach na rzecz środowiska i poprawa efektywności
tych działań),
-
Doskonalenie struktur zarządzania środowiskiem w skali gminy, które wymagają
znacznego wysiłku w celu spełnienia wymagań jakie stanowią dyrektywy,
dotyczących potrzeb ochrony środowiska.
3.
OGÓLNA CHARAKTERYSTYKA GMINY
Gmina Sława zajmuje powierzchnię 327 km2 i jest największą gminą w powiecie
wschowskim.
Sława prawa miejskie otrzymała ok. 1310r. W 1312 r. została wykupiona przez ród
Rechenbergów i stała się miastem prywatnym. Jednak juŜ od 1667 r. nowym właścicielem
Sławy został Jan Franciszek von Barwisz, który był gubernatorem Głogowa i dowódcą
9
twierdzy. Po śmierci ostatniego potomka rodu Fernmont w 1886 r. właścicielem miasta został
hrabia von Haugwitz. W 1927 r. przekazał władzę miasta jezioro. Od tego momentu Sława
stała się miejscowością turystyczną, powstały nowe hotele, plaŜe, pomosty, rozwinęła się
baza gastronomiczna. 1 lutego 1945 r. Sławę zajęła Armia Czerwona. Miasto i jego okolice
znalazły się w granicach Polski. Na terenie Sławy znajduje się bogaty dorobek kultury
materialnej: barokowy pałac z XVIII w., Kościół parafialny p.w. św. Michała Archanioła i
Kościół filialny p.w. Miłosierdzia BoŜego naleŜący do parafii rzymsko – katolickiej. O
atrakcyjności gminy Sława stanowi w pierwszym rzędzie połoŜenie wśród lasów i rynnowo
zalegających jezior. Sława leŜy bowiem nad największym w makroregionie J. Sławskim, o
powierzchni 817 ha. Urozmaicony krajobraz, woda, znaczna lesistość terenu (ok. 49%),
łagodny klimat z najdłuŜszym latem w Polsce stwarza doskonałe warunki do odpoczynku,
turystyki i rehabilitacji. Unikalna w Polsce komora kriogeniczna oferuje leczenie zimnem w
temp. od –110 °C do –160 °C. Leczenie tą metodą prowadzi Centrum Rehabilitacyjno –
Szkoleniowe
„Viktoria”
w
Radzyniu.
W
ogólnopolskim
rakingu
w
kategorii
najpopularniejszej miejscowości turystycznej do 5 tys. mieszkańców Sława zajęła w 1999 r. II
miejsce. Turyści mają zapewnioną doskonałą bazę noclegową (ponad 40 ośrodków
wypoczynkowych, pensjonaty, kwatery prywatne) i Ŝywieniową. Corocznie na terenie Sławy
planowany jest szereg interesujących imprez kulturalnych i sportowych, m.in. ogólnopolskie
regaty z udziałem zawodników zagranicznych, Mistrzostwa Polski w klasie Omega,
Międzynarodowy
Mityng
BrydŜowy,
Festiwal
Triatlonowy,
Ogólnopolski
Zjazd
Carawaningowy, Mistrzostwa Ziemi Lubuskiej w bojerach i cieszące się duŜym
zainteresowaniem turystów „Dni Sławy”. Wokół jeziora przewaŜają lasy sosnowe, które są
bogate w runo leśne i zwierzynę łowną (równieŜ w gatunki rzadkie, tj. jenot czy borsuk).
Interesujący jest świat ptactwa drapieŜnego i wodnego Pojezierze Sławskie zostało uznane
przez Międzynarodową Organizację Ornitologiczną za ostoję ptaków o randze europejskiej.
W Sławie znajduje się takŜe załoŜony w XIX w. park krajobrazowy o powierzchni 30 ha.
Znajdziemy w nim wiele pomników przyrody. Rosną tam m.in. dwa egzemplarze sosny
czarnej – najgrubszy okaz tego gatunku w Polsce (370 cm obwodu) i trzeci co do wysokości
w kraju (23 m). PodłoŜe w parku stanowi gęsty bluszcz, który jest największym skupiskiem
tego gatunku w Polsce Zachodniej. Gmina Sława słynie takŜe w kraju z przetwórstwa mięsa.
Znajdują się tu duŜe zakłady mięsne, których wyroby znane są w całej Polsce i na rynkach
zagranicznych.
10
Prognozy demograficzne Gminy
Ilość mieszkańców
M – miasto
W - wieś
Gmina
Lata
2000
2005
2010
2015
2020
2025
Sława
M
4326
4413
4457
4434
4412
4390
W
7820
7976
8056
8016
7976
7936
Razem
12146
12389
12513
12450
12388
12326
Z załączonej wynika, Ŝe prognozy w gminie wykazują niewielką tendencję wzrostową.
Struktura uŜytkowa gruntów w gminie w 2000 r. była następująca na powierzchni ogólnej
32678 ha:
-
uŜytki rolne – 41,16 % - 13 451 ha
-
lasy i grunty leśne – 49,23 % - 16 089 ha
-
pozostałe grunty i nieuŜytki – 9,6 % - 3138 ha.
Struktura uŜytków rolnych:
-
grunty orne – 10503 ha – 78,08 %
-
łąki – 2346 ha – 17,44 %
-
pastwiska –562 ha – 4,18 %
-
sady – 40 ha – 0,30 %.
Głównym kierunkiem w produkcji rolniczej ponad 854 gospodarstw indywidualnych
jest uprawa zbóŜ i roślin dostosowana do produkcji zwierzęcej, głównie trzody chlewnej.
Podstawowymi miernikami charakteryzującymi zbiorowość ludzką jest jej liczebność oraz
rozmieszczenie. Gmina miejsko – wiejska Sława 31.XII.2000 r. liczyła 11810 mieszkańców
(w tym miasto Sława – 3855). Zamieszkiwało ją 5841 męŜczyzn oraz 5969 kobiet (w mieście
odpowiednio: 1869 oraz 1986). Współczynnik feminizacji, to jest stosunek liczby kobiet do
męŜczyzn wynosi 1,02 (w mieście 1,06) i jest zbliŜony do średniej województwa lubuskiego
– 1,05.
Na 1 km2 powierzchni gminy przypada 36 mieszkańców. Gęstość zaludnienia jest
więc dwa razy niŜsza od średniej województwa lubuskiego – 73 osoby/km2.
11
Gmina Sława – rozkład zaludnienia według sołectw w 1999 r.
Lp.
Miejscowość/
przysiółek
Liczba
mieszkańców
1
Bagno
211
Liczba
podmiotów
gospodarczych
1
2
Ciosaniec
642
5
6
3
Droniki
163
-
1
4
Gola
239
3
1
5
KrąŜkowo
477
5
3
6
Krzepielów
713
6
7
7
Krzydłowiczki
141
1
1
8
Kuźnica
144
1
1
9
Lipinki
638
4
5
10
Lubiatów
72
15
-
11
Lubogoszcz
358
7
1
12
Łupice
772
6
4
13
Przybyszów
421
2
3
14
Radzyń
313
13
1
15
Spokojna
167
1
1
16
Stare Strącze
1317
7
7
17
Nowe Strącze
113
1
1
18
Szreniawa
177
2
1
19
Śmieszkowo
432
5
4
20
Tarnów
106
10
2
21
Wróblów
209
3
1
22
Sława
3943
133
22
23
Dębczyn
32
1
-
24
Cegłówko
27
1
-
25
Dębowo
22
-
-
26
Krepina
11
-
-
27
Dąb
0
-
-
28
Jutrzenka
22
-
-
12
Liczba
instytucji
1
29
PrzydroŜe
22
-
-
30
Kamienna
19
-
-
31
Głuchów
17
-
-
32
Tarnówek
33
1
-
33
Myszyniec
16
-
-
34
Zwierzyniec
2
-
-
35
Polanika
3
-
-
Σ
11 994
Najludniejsze miejscowości w gminie poza miastem Sława to połoŜona na południowo
– wschodniej części wsi Stare Strącze (ponad 1000 mieszkańców) oraz usytuowana w
północno – wschodniej części gminy wieś Łupice. Gmina ma zróŜnicowany charakter
funkcjonalno – przestrzenny. Równie istotne znaczenie odgrywają zarówno rolnictwo i
leśnictwo oraz funkcje usługowe związane szczególnie z turystyką i działalnością
produkcyjną. Pod względem struktury funkcjonalno – przestrzennej wiodącą rolą miasta
Sława jest funkcja usługowo – przemysłowa. Jest to ośrodek, w którym koncentrują się usługi
turystyczne, produkcja Ŝywności o znaczeniu ponadregionalnym oraz usługi o znaczeniu
gminnym dla obsługi ludności i budownictwo mieszkaniowe. Sława jest takŜe gminnym
ośrodkiem administracyjnym. Na pozostałym obszarze gminy w oparciu o analizę
funkcjonalną wyodrębnia się następujące rejony:
-
strefa rolnicza
-
strefa turystyczno – wypoczynkowa.
Strefa rolnicza obejmuje wschodnią oraz północną część gminy. Jest to obszar
charakteryzujący się dobrymi warunkami naturalnymi, sprzyjającymi rozwojowi intensywnej
gospodarki rolnej. Sołectwa: Krzepielów, Stare Strącze czy Lipinki pełnią funkcje rolniczo –
usługowe. W pozostałych wsiach dominuje funkcja rolnicza. Strefa turystyczno –
wypoczynkowa obejmuje centralną oraz zachodnią część gminy wraz z miastem Sława i
zespołem jezior: Sławskie, Tarnowskie DuŜe i Małe. Poza miastem, funkcje turystyczne
pełnią głównie miejscowości: Lubiatów, Radzyń oraz Tarnów Jezierny. Dzięki duŜej
powierzchni uŜytków rolnych oraz lasów gospodarka gminy związana jest głównie z
rolnictwem i leśnictwem. Wśród zakładów produkcyjnych dominują firmy związane z
produkcją i przetwórstwem artykułów spoŜywczych.
13
Gmina Sława – wykaz największych przedsiębiorstw
Nazwa firmy
„Balcerzak i Spółka”
Zakład Mięsny
„Sława”
Zaklad Mięsny
Spółdzielnia
„Dobrosława”
„Hajduk”
„Blutex”
„Promarol Plus”
Profil produkcji
Produkcja i
przetwórstwo mięsne
Produkcja i
Zatrudnienie
Lokalizacja
737
Wróblów
243
Sława
125
Sława
Produkcja i
Produkcja rolna,
uprawa pieczarek
Ubojnia zwierząt
Utylizacja odpadów
102
54
54
Ciepielówek, Lipinki,
Szreniawa
Sława
Ciepielówek
WyŜej wymienione przedsiębiorstwa zatrudniają 1315 osób. Liczba ta stanowi około
20 % wszystkich obywateli gminy w wieku produkcyjnym. Szczególnie naleŜy podkreślić
fakt, Ŝe Sława i okolice są jednym z największych ośrodków produkcji i przetwórstwa
mięsnego oraz uprawy pieczarek w południowo – zachodniej Polsce. Pieczarkarnie
funkcjonują w Lipinkach, Szreniawie, Łupicach i Ciepielówku. Wśród zakładów związanych
z przetwórstwem produktów rolnych występują takŜe małe gorzelnie, zlokalizowane w
Lipinkach i Starym Strączu.
Ponadto na terenie gminy funkcjonuje 57 firm zajmujących się budownictwem oraz
liczne podmioty z branŜy gospodarki magazynowej. Są to przewaŜnie małe zakłady o liczbie
pracujących poniŜej 10 oraz firmy osób fizycznych prowadzących działalność gospodarczą.
Począwszy od lat 70 – tych XX wieku rozpoczęto intensywne zagospodarowanie
turystyczne okolic Sławy. Jest to strefa wypoczynku pobytowego szczególnie dla
mieszkańców: Zielonej Góry, Nowej Soli, KoŜuchowa, Bytomia Odrzańskiego, Wschowy,
Wrocławia i LGOM – u: Głogowa, Polkowic, Lubina i Legnicy oraz okolic wyŜej
wymienionych miejscowości. Największy przyrost bazy turystycznej nastąpił w latach 90 –
tych ubiegłego wieku.
Obecnie
funkcjonuje
38
ośrodków
wczasowo
–
wypoczynkowych. Zlokalizowane są w centralnej oraz zachodniej części gminy. Najwięcej
obiektów występuje w miejscowościach:
-
Sława – 12
-
Lubiatów – 11
-
Radzyń – 7
-
Tarnów Jezierny – 6
-
Lubogoszcz – 4.
14
Łączny areał gruntów zajętych pod obiekty wczasowo – rekreacyjne wynosi 68,72 ha.
Największą powierzchnię zajmują ośrodki zlokalizowane nad jeziorami: Sławskim, Tarnowskim
DuŜym oraz Tarnowskim Małym. Ofertę noclegową wzbogacają liczne pensjonaty, kwatery
prywatne oraz pola namiotowe, campingowe oraz carawaningowe. Obecnie liczba miejsc
noclegowych kształtuje się na poziomie około 3 tysięcy, w tym 344 całorocznych. Rocznie z
noclegów korzysta ponad 25 tysięcy osób. Sezon turystyczny związany ze sportami wodnymi
trwa od początku czerwca do końca września, ze szczytem w lipcu i sierpniu. Najbardziej
popularne są pobyty jednodniowe i weekendowe, a takŜe tygodniowe i dłuŜsze. Biorąc pod
uwagę zjawisko nie rejestrowanych miejsc noclegowych oraz pobyty na polach namiotowych i
campingowych rzeczywista liczba udzielonych noclegów jest większa. Równie trudna do
dokładnego oszacowania jest liczba osób odwiedzających w ciągu roku teren gminy. Ocenia się ją
na około kilkadziesiąt tysięcy. Infrastrukturę turystyczną na terenie gminy wzbogaca sieć
znakowanych szlaków pieszych, konnych, wodnych oraz ścieŜek dydaktycznych.
4.1.
Komunikacja i transport
Na terenie gminy Sława istniały dwie linie kolejowe łączące :
-
Wschowę – Sławę – Sulechów: była to linia jednotorowa ze stacjami w m. Stare Strą
cze, Lipinki, Ciosaniec;
-
Głogów – Sława: była to linia jednotorowa ze stacjami Linki, Krzepielów
Transport towarowy i pasaŜerski koncentruje się w przewaŜającej części na komunikacji
samochodowej. Dobrze jest rozwinięta sieć komunikacji autobusowej obsługiwanej przez PKS
z Głogowa, Leszna, Nowej Soli i Zielonej Góry. W związku z wprowadzeniem od 1 stycznia
1999 nowego podziału administracyjnego kraju zmienił się system administrowania drogami
publicznymi na gminny, powiatowy, wojewódzki i krajowy.
Przez gminę przebiegają:
a.
dwie drogi wojewódzkie:
-
Sulechów – Wschowa nr 278 przez Lubiatów, Lubogoszcz, Sławę, Stare
Strącze, Łysiny, Przyczynę Górną
-
Sława – Lubięcin nr 318 przez Radzyń, Kuźnicę Głogowską, Tarnów Jezierny
15
b.
pięć dróg powiatowych:
-
Wschowa – Krzepielów nr 203 przez Konradowo, Stare Drzewce, Nowe
Drzewce i Drzewce Mł.
-
Stare Strącze – Głogów nr 319 przez Krzepielów
-
Sława – Łupice nr 316 przez Lubogoszcz, Golę, Szreniawę, Ciosaniec, Bagno
-
Sława – Wijewo / Łupice przez Wróblów, Śmieszkowo / Spokojną
-
Tarnów Jezierny – Bytom Odrzański nr 325 przez Bory Tarnowskie.
Największe obciąŜenia ruchem kołowym notuje się na trasach:
5.
-
Wschowa – Sława
-
Sława – Głogów (szczególnie w okresie urlopowym)
-
Sława – Konotop (zwłaszcza w okresie urlopowym).
REGIONY FIZYCZNO – GEOGRAFICZNE
Gmina Sława połoŜona jest na pojezierzu Sławskim i Kotlinie Kargowskiej
-
Pojezierze Sławskie (część Pojezierza Leszczyńskiego) – jest zachodnią częścią
makroregionu Pojezierza Leszczyńskiego, związanego z maksymalnym zasięgiem leszczyńskiej
fazy zlodowacenia wiślańskiego. Znajduje się na południe od Kotliny Kargowskiej i Doliny
Środkowej Obry, na północ od Pradoliny Głogowskiej Wysoczyzny Leszczyńskiej, od wschodu
zaś sąsiaduje z Pojezierzem Krzywińskim, przy czym za granicę moŜna przyjąć obniŜenie,
którym płynie dopływ Obry – Samica. Od Wału Zielonogórskiego na zachodzie dzieli je dolina
Odry i sandr borowiecki. Region obejmuje powierzchnię około 770 km2. Wzgórza kemowe
osiągające wysokości ponad 100 m npm wyznaczają granice zasięgu zlodowacenia wiślańskiego
w postaci wygiętego na południe łuku i kończą się na północ od Wschowy. W jego obrębie
występuje kilkanaście jezior, z których największe są: Sławskie (8,2 km2, głębokość 12,3 m),
Przemęckie z Osłonińskim i Wieleńskim (6,4 km2, głębokość 5,6 m), Dominickie (3,4 km2,
głębokość 17,1 m), Białe (1,1 km2, głębokość 10,2 m), Tarnowskie (1,0 km2, głębokość 7,5 m).
Przez Jezioro Sławskie przepływa Obrzyca, uchodząca do Odry powyŜej Cigacic. Na Jeziorze
Przemęckim utworzono rezerwat „Wyspa Konwaliowa” (20,2 ha) z lasem mieszanym, w którym
rośnie m.in. lilia złotogłów i konwalia. Rezerwatem jest równieŜ torfowisko nad Jeziorem
Świętym. W 1991 r. powstał Przemęcki Park Krajobrazowy. Wzgórza są przewaŜnie zalesione.
Rozleglejsze tereny rolne występują w rejonie miast Sława i Śmigiel. Sława jest ośrodkiem
16
wypoczynku i sportów wodnych na Jeziorze Sławskim. Zachodnią część regionu przecina linia
kolejowa z Wolsztyna do Nowej Soli, a wschodnią z Wolsztyna do Leszna.
-
Kotlina Kargowska (część Pradoliny Warciańsko – Odrzańskiej) – jest piaszczystą i
podmokłą równiną o powierzchni około 620 km2, powstałą w miejscu, gdzie Bruzda
Zbąszyńska łączy się z Pradoliną Warciańsko – Odrzańską. Forma kotliny nie zaznacza się
wyraźnie. Powierzchnię równiny urozmaicają wydmy. Sieć wodna w stanie naturalnym była
słabo
zorganizowana.
Ingerencja
człowieka
polegająca
na
przekopaniu
kanałów
melioracyjnych uporządkowała odpływ wody. Zachodnim skrajem Kotliny Kargowskiej
przepływa Odra i jej dopływ Obrzyca, biorąca początek powyŜej Jeziora Sławskiego na
południu i przepływająca przez Jeziora Rudno (1,6 km2, głębokość 9,1 m). We wschodniej
części kotliny wody Obry są rozdzielone na trzy mniej więcej równoległe kanały, przy czym
Kanał Północny i Kanał Środkowy po połączeniu odprowadzają wody Obry do rynny jezior
zbąszyńskich, a Kanał Południowy do Jeziora Rudno i do Obrzycy. Region jest zalesiony i
słabo zaludniony, zajęty częściowo przez łąki. Pomiędzy Obrą „zbąszyńską” a Obrzycą, na
kępie morenowej, przy linii kolejowej z Wolsztyna do Sulechowa leŜy miasto Kargowa. Na
południowy zachód od Kargowej istnieje rezerwat „Boratyń” (5,6 ha), obejmujący wydmę ze
stanowiskiem rzadkiej rośliny pajęcznicy liliowatej (Anthericum liliago), występującej na
niektórych stanowiskach tylko w zachodniej Polsce.
6. ZASOBY PRZYRODY
6.1.
System obszarów i obiektów prawnie chronionych
Parki narodowe i rezerwaty przyrody
Na terenie gminy Sława nie ustanowiono dotychczas Ŝadnego Parku Narodowego i
rezerwatu
przyrody
(krajobrazowego,
leśnego,
florystycznego,
torfowiskowego,
faunistycznego i wodnego).
Obszary chronionego krajobrazu
Zadaniem
obszarów
chronionego
krajobrazu
jest
ochrona
terenów
o
walorach
przyrodniczych, krajobrazowych i kulturowych odznaczających się niewielkim stopniem
zniekształcenia środowiska przyrodniczego. Gospodarowanie na tych obszarach powinno
zmierzać do ograniczenia działań niszczących przyrodę, zachowania równowagi biologicznej
17
i wykorzystania turystycznego, stwarzając ludziom warunki do regeneracji sił i zdrowia. Na
terenie gminy Sława ustanowiono rozporządzeniami Wojewodów Leszczyńskiego i
Zielonogórskiego obszar chronionego krajobrazu:
-
Pojezierze Sławsko – Przemęckie
W krajowej sieci ekologicznej ECONET – PL Pojezierze Leszczyńskie, w skład którego
wchodzi Pojezierze Sławskie, znajduje się w podstrefie starszych faz zlodowacenia
bałtyckiego. Pojezierze Leszczyńskie jest obszarem węzłowym 04K o znaczeniu krajowym.
33,97 % powierzchni ogólnej gminy Sława, to jest 11100 ha podlega prawnej ochronie. Jest
to część systemu obszarów chronionego krajobrazu, obejmujących południowo – wschodnią
część województwa lubuskiego. W gminie Sława dotyczy to jej południowej części, gdzie są
fragmenty moreny czołowej fazy leszczyńskiej, o ciekawej rzeźbie, którą naleŜy chronić
przed dewastacją. Obszar chronionego krajobrazu jest przestrzennie wydzieloną jednostką o
ściśle określonych granicach, poddaną ochronie ze względu na mało zniekształcone
środowisko przyrodnicze, zachowujące zdolności równowagi biologicznej. Na obszarach
chronionego krajobrazu zabronione jest fizyczne i chemiczne zanieczyszczanie środowiska.
Granica tego obszaru biegnie po rzece Obrzycy przez miejscowość Konotop, drogą przez
Mesze, Okopiec, Dąbrówno, dalej drogą leśną prowadzącą do leśniczówki Dębczyn.
Następnie do drogi przez PrzydroŜe w kierunku Pszczółkowa, potem po granicy
województwa do linii kolejowej, dalej linią kolejową. Kolejno zakręca na południe po drodze
Stare Strącze – Krzepielów, omija Krzydłowiczki wraz z otaczającymi polami, wyłączając je
jednocześnie ze strefy. Na wysokości Krzydłowiczek skrajem lasu i drogą polną dochodzi do
Lipinek, Radzynia, dalej Sławy. Wschodnim brzegiem Jeziora Sławskiego przez Lubogoszcz
odchodzi na północny wschód na wysokości Ptasiej Wyspy do miejscowości Szreniawa.
Następnie prowadzi na wschód do granicy województwa, łącząc się z Przemęckim Parkiem
Krajobrazowym, wraca na zachód przez Spokojną do Ciosańca wzdłuŜ drogi, omija Ciosaniec
i Droniki od południa i biegnie od północy skrajem lasu do Lipki, Kolska i Jesionki.
Nadanie obszarom gminy istotnej funkcji w systemie ekologicznym Polski, warunkuje
potrzebę powstania tutaj wielkoprzestrzennej formy ochrony przyrody o wyŜszej randze.
Walory przyrodnicze tych terenów, zgodnie z przeprowadzonymi badaniami potwierdzają ich
wysokie znaczenie w skali regionu, a w niektórych elementach kraju. Wśród walorów
decydujących o zasadności ochrony najwaŜniejszych przyrodniczo obszarów gminy
wschowskiego w formie obszaru chronionego krajobrazu są:
18
-
liczne gatunki roślin chronionych oraz rzadkich, wśród których są gatunki zagroŜone
w Polsce i Europie
-
zespoły i zbiorowiska roślinne, w tym wiele cennych i zagroŜonych w skali kraju
-
rzadkie w tej części kraju lasy na siedliskach wydmowych
-
liczne pomniki przyrody
-
liczne populacje gatunków ptaków chronionych oraz innych zwierząt chronionych, w
tym wiele ginących i rzadkich, mających tutaj swoje najliczniejsze stanowiska w re
gionie, istotne w skali Polski południowo – zachodniej
-
jeden z większych i waŜniejszych na terenie południowo – zachodniej Polski obszar
krajobrazu polodowcowego
-
znaczenia tego terenu w krajowych koncepcjach organizacji przestrzennego systemu
ochrony przyrody ECONET – PL
-
bardzo wysoka lesistość terenu
-
interesujący system hydrologiczny, wzbogacony obecnością kilkunastu jezior
-
niska gęstość zaludnienia
-
nieznaczne zurbanizowanie i uprzemysłowienie
-
zróŜnicowane siedliskowo oraz gatunkowo wielkoprzestrzenne ekosystemy leśne
-
unikalne w skali regionu walory krajobrazowe.
Pomniki przyrody
Jedną z form ochrony indywidualnej są pomniki przyrody. Są to głównie pojedyncze
twory przyrody Ŝywej i nieoŜywionej lub ich skupienia o szczególnej wartości naukowej,
kulturowej, krajobrazowej lub historyczno – pamiątkowej, a zwłaszcza okazałych rozmiarów
drzewa i krzewy, źródła, głazy narzutowe. Uznanie za pomnik przyrody następuje w drodze
rozporządzenia wojewody lub uchwały rady gminy. Pomniki przyrody są waŜnym elementem
składowym krajobrazu, podnoszą jego piękno, zwiększają jego róŜnorodność, często
związane są z lokalną legendą lub wybitną postacią historyczną. Zachowanie ich dla
przyszłych pokoleń jest wyrazem naszej kultury. Pomniki przyrody znajdują się na terenie
parków, cmentarzy, w lasach, wśród pól, zabudowy wiejskiej i miejskiej, jak równieŜ w
pasach drogowych, a dominują wśród nich głównie drzewa gatunków rodzimych, tj. dąb
szypułkowy oraz lipa drobnolistna. Są wśród nich pojedyncze drzewa, grupy drzew, aleje,
głazy narzutowe, stanowiska roślin chronionych, a takŜe źródła wodne.
19
ogółem
Pojedyncze drzewa
Grupy drzew
Aleje
Głazy narzutowe
Skałki
Inne
Gm. Sława
33
23
4
–
4
–
2
Szereg grup drzew – pomników przyrody występuje w zespole parkowy Sława
Ochrona gatunkowa
Celem ochrony gatunkowej jest zabezpieczenie dziko występujących gatunków roślin
i zwierząt, zwłaszcza rzadkich lub zagroŜonych wyginięciem oraz zachowanie róŜnorodności
gatunkowej i genetycznej. Ochronę gatunkową wprowadza Minister Środowiska w drodze
rozporządzenia. Na obszarze województwa moŜe ją wprowadzić wojewoda w drodze
rozporządzenia, a na terenie gminy takŜe rada gminy podejmując stosowną uchwałę.
Ochrona gatunkowa roślin obejmuje gatunki poddane ochronie ścisłej (całkowitej)
oraz ochronie częściowej. W odniesieniu do dziko występujących roślin poddanych ochronie
ścisłej zabrania się ich niszczenia, zrywania, ścinania, pozyskiwania i wyrywania z
naturalnych stanowisk oraz ich zbywania, nabywania, przenoszenia lub wywoŜenia za
granicę.
Ochrona gatunkowa zwierząt obejmuje bardzo liczne gatunki zwierząt, które
występują w stanie dzikim, a są zagroŜone wyginięciem lub są rzadko spotykane. W stosunku
do gatunków chronionych zabrania się m.in. umyślnego ich zabijania, płoszenia, chwytania,
przetrzymywania i preparowania, niszczenia ich gniazd, nor, legowisk, filmowania i
fotografowania w miejscach rozrodu. Dla niektórych skrajnie rzadkich gatunków, dodatkową
ochrona otacza się miejsca ich rozrodu i stałego przebywania, wyznaczając w tym celu strefy
ochrony ścisłej i częściowej. Dotyczy to m.in. orła bielika, rybołowa, kani rudej, kani czarnej,
puchacza, bociana czarnego, Ŝurawia błotnego. Ochronie podlegają równieŜ mrowiska w
lasach.
Na podstawie badań, w gminie Sława stwierdzono występowanie następujących zbiorowisk
roślinnych:
-
roślin wodnych
-
siedlisk nadbrzeŜnych
-
torfowisk
20
-
naturalne i antropogeniczne
-
trawiaste łąk i muraw
-
leśne i zaroślowe
-
okrajkowe (strefa przejściowa pomiędzy zbiorowiskami leśnymi a trawiastymi)
-
porębowe (np. krzewy jeŜyn, bez czarny itp.)
-
ruderalne i segentalne (przydroŜa dróg, ulic, śmietnisk itp.)
Ogółem flora roślin naczyniowych liczy 684 gatunki, w tym 16 paprotników. W
oparciu o rozporządzenie Ministra Ochrony Środowiska, Zasobów Naturalnych i Leśnictwa z
dnia 06.01.1995 r. stwierdzono występowanie 50 gatunków roślin chronionych, rzadkich i
zagroŜonych. W oparciu o dane historyczne obserwuje się uboŜenie florystyczne terenu
gminy Sława. Największy wpływ wywiera na to postępujący napór cywilizacji człowieka.
Flora ogólna badanego terenu, wraz z gatunkami uwzględnionymi w materiałach źródłowych,
a obecnie nie występującymi liczy około 800 gatunków. Natomiast lista gatunków w
przeszłości obecnych na badanym obszarze jest dwa razy dłuŜsza od współczesnej.
Warunki naturalne sprawiają, ze obszar gminy jest zasobny w występowanie szerokiej
gamy gatunków zwierząt: ryb, płazów, gadów, ptaków i ssaków.
-
Ichtiofauna: W zbiornikach wodnych gminy Sława występują m.in.: węgorz, sandacz,
szczupak, sum, lin, karp, amur biały, tołpyga. Gatunki te utrzymują się dzięki zarybie
niom i ochronie tarlisk. Ponadto występują: leszcz, płoć, okoń, ukleja i wzdręga, któ
rych to liczebność regulowana jest poprzez selekcje naturalną i wymiary gospodarcze.
Połów ryb ograniczony jest np.: poprzez okresy ochronne.
-
Płazy i gady: Na omawianym terenie stweirdzono występowanie: traszek, kumaka,
grzebiuszki, ropuch, Ŝab, Ŝółwia błotnego, jaszczurek, padalca, zaskrońca, Ŝmij oraz
gniewosza. Ogółem na podstawie obserwacji stwierdzono występowanie 14 gatunków
płazów i 7 gatunków gadów. Dwa gatunki, tj. gniewosz plamisty i Ŝółw błotny naleŜą
w Europie i Polsce do gatunków ginących.
-
Awiofauna: Obszar gminy Sława jest bardzo cenny dla ptaków zarówno w okresie
lęgowym jak i w czasie migracji oraz zimowania. Szczególną ostoją tych zwierząt jest
J. Sławskie. Skupiska jezior tworzą doskonałe miejsca lęgowe dla wielu gatunków
ptaków wodno – błotnych. W czasie rozpoznania stwierdzono występowanie 162 ga
tunków ptaków, z czego 130 lęgowych. Do gatunków rzadkich naleŜą: świstun, bielik
oraz wąsatka. Gatunki naraŜone na wyginięcie to: bąk oraz zielonka.
21
-
Ssaki: Fauna ssaków obejmuje następujące rzędy:
–
owadoŜerne – m.in.: jeŜ, ryjówka, rzęsorek, kret
–
zajęczaki – m.in.: królik, zając
–
gryzonie – m.in.: nutria, piŜmak, nornik, wiewiórka, bóbr
–
parzystokopytne – m.in.: dzik, jeleń, daniel, sarna
–
drapieŜne – m.in.: łasica, kuna, tchórz, wydra, borsuk, norka, lis.
Ponadto stwierdzono występowanie wielu gatunków nietoperzy.
Pełny wykaz flory i fauny oraz jej specyfiki występującej na terenie gminy Sława
zawarty jest w opracowaniu „Sławski Park Krajobrazowy – dokumentacja projektowa”.
Atrakcyjne połoŜenie geograficzne, a przede wszystkim bogactwo krajobrazów, fauny
oraz flory powoduje, Ŝe gmina Sława jest od lat licznie odwiedzanym ośrodkiem
turystycznym. JednakŜe to co najcenniejsze, będące jednocześnie magnesem dla
przyjeŜdŜających do gminy, nie moŜe być przesadnie eksploatowane i musi podlegać ciągłej
ochronie oraz stałemu monitoringowi.
Wykaz gatunków chronionych:
Flora (gatunki rzadkie i zagroŜone; chronione)
1.
Bagno zwyczajne
2.
Długosz królewski
3.
Goździk piaskowy
4.
Goździk pyszny
5.
Grzybienie północne
6.
Lilia złotogłów
7.
Orlik pospolity
8.
Rosiczka okrągłolistna
9.
Storczyk Lipiennik Loesela
10.
Storczyk Listera jajowata
11.
Storczyk plamisty
12.
Widłak jałowcowaty
13.
Widłak spłaszczony
22
Flora (gatunki rzadkie i zagroŜone; nie chronione)
1.
Bagnica torfowa
2.
Bodziszek leśny
3.
Fiołek torfowy
4.
Groszek błotny
5.
Grzybieńczyk wodny
6.
JeŜogłówka najmniejsza
7.
Klon polny
8.
Kozłek dwupienny
9.
Kropidło piszczałkowate
10.
Mięta polej
11.
Modrzewnica zwyczajna
12.
Przygiełka biała
13.
Przytulia okrągłolistna
14.
Przytulia Schultesa
15.
RóŜa kutnerowata
16.
Sit błotny
17.
Sporek pięciopręcikowy
18.
Śluzówka błotna
19.
Turzyca dwupienna
20.
śurawina błotna
Flora (gatunki nie zagroŜone; ochrona całkowita)
1.
Barwinek pospolity
2.
Bluszcz pospolity
3.
GrąŜel Ŝółty
4.
Grzybienie białe
5.
Śniedek baldaszkowy
6.
Śniedek cienkolistny
Flora (gatunki nie zagroŜone; ochrona częściowa)
1.
Centuria pospolita
2.
Kalina koralowa
23
3.
Kocanki piaskowe
4.
Konwalia majowa
5.
Kruszyna pospolita
6.
Mącznica lekarska
7.
Paprotka zwyczajna
8.
WilŜyna ciernista
Flora (wybrane gatunki)
-Płazy
-
Kumak nizinny
-
Grzebiuszka ziemna
-
Rzekotka drzewna
-
Ropucha paskówka
-Gady
-
śółw błotny
-
Gniewosz plamisty
-
śmija zygzakowata
-Ptaki
-
Perkoz rdzawoszyi
-
Zielonka
-
PodróŜniczek
-
Bąk
-
Remiz
-
śuraw
-
Gęś gęgawa
-
Gęgoł
-
Rycyk
-
Bączek
-
Błotniak stawowy
-Ssaki
-
Bóbr europejski
-
Daniel
24
UŜytki ekologiczne
UŜytki ekologiczne są równieŜ jedną z form ochrony indywidualnej, ustanawianej
przez wojewodę lub radę gminy. Są to zasługujące na ochronę pozostałości ekosystemów, np.
oczka wodne, kępy drzew i krzewów, bagna, torfowiska, wydmy, starorzecza, skarpy, płaty
nie uŜytkowanej roślinności. Są one uzupełnieniem systemu obszarów chronionych,
pozwalając objąć ochroną nawet niewielkie powierzchniowo obiekty przyrody nieoŜywionej i
oŜywionej, cenne przyrodniczo dla zachowania unikatowych zasobów genowych i typów
środowiska. Najczęściej są to pozostałości naturalnych ekosystemów, które nie mogą być
uŜytkowane gospodarczo, a które zwykle otoczone są terenami zmienionymi przez człowieka.
Zespół przyrodniczo – krajobrazowy
RównieŜ zespół przyrodniczo – krajobrazowy jest formą ochrony indywidualnej,
ustanawianej przez wojewodę lub radę gminy. Jego celem jest ochrona wyjątkowo cennych
fragmentów krajobrazu naturalnego i kulturowego, dla zachowania jego wartości
estetycznych. Zasadniczym celem ochrony są tutaj wartości estetyczne, wynikające z
ukształtowania elementów przyrodniczych, jak równieŜ historyczno – pamiątkowych.
Lasy ochronne
Lasy i zadrzewienia zajmują 49,2 % ogólnej powierzchni gminy. Występują tu
zespoły boru mieszanego świeŜego, lasu mieszanego świeŜego, lasu mieszanego wilgotnego,
a takŜe lasu łęgowego i boru mieszanego wilgotnego. Bardzo zróŜnicowany jest skład tych
drzewostanów. Obok sosny często występuje dąb, brzoza, akacja, świerk, jesion, topola i
olcha. Na ogół przewaŜają drzewostany III – V klasy, ale występują takŜe młodsze nasadzenia
(kl. I i II). Poza większymi kompleksami leśnymi na uwagę zasługują drobne kompleksy
leśne. Są to drzewostany urozmaicone siedliskowo (lasy wilgotne, lasy świeŜe wilgotne, bory
mieszane świeŜe). Niezwykle cenne z punktu widzenia funkcjonowania środowiska
przyrodniczego są zbiorowiska roślinne. Są to: wikliny nadrzeczne, zarośla śródpolne
(tarninowo – głogowe), występujące na miedzach, skarpach dróg i obrzeŜach lasów.
Na terenie gminy występują lasy ochronne w następujących rejonach:
-
obszar na E od Krzepielowa
-
obszar na S od KrąŜkowa
-
obszar na W od Szreniawy, Śmieszkowa, Wróblowa
-
obszar na N od Sławy, Przybyszowa
25
-
tereny na południe od J. Tarnowskich
-
tereny przybrzeŜne J. Sławskiego oraz zlewnia Południowego Kanału Obry
-
zachodnie tereny Borów Tarnowskich
9.
ZASOBY WODNE NA TERENIE GMINY
9.1.
Wody powierzchniowe
9.1.1. Wody płynące
Praktycznie prawie cały teren gminy Sława połoŜony jest w zlewni jeziora
Sławskiego, do którego uchodzi większość cieków jak teŜ wypływa z niego największy ciek,
tj. rzeka Obrzyca.
Do większych cieków zasilających jeziora naleŜą rzeki Czernica i Cienica. Rzeka
Czernica bifurkuje trzykrotnie z ciekami zlewni Południowego Kanału Obry.
Dział wodny jest tu niewyraźny i występują liczne tereny podmokłe. Kolejne cieki
stanowią: Radzyńska Struga (odpływ z j.Pluszno), Myszkowski Rów, rów bez nazwy (odpływ
z j. Jeziorno), Kanał Breński i Kanał Sarnka (dopływy rzeki Czernicy) oraz ciek Dębogóra
mający źródła w okolicach Śmieszkowa. Zlewnie tych cieków mieszczą się w granicach 2 –
20 km2. Niektóre cieki prowadzą wody okresowe i zasilane są w wodę wyłącznie w czasie
opadów deszczu.
Na terenie całej gminy praktycznie nie występuje zjawisko powodzi.
W strukturze uŜytkowania terenu przewaŜają grunty orne ok. 48 % i lasy – 43 %.
Na obszarze gminy występują gleby bielicowe, bagienne i mady. Największa
powierzchnię stanowią gleby bielicowe wytworzone z piasków luźnych, starogliniastych i
gliniastych. Gleby typu bagiennego to gleby mułowo - bagienne, torfowe i murszowe.
Zalegają one w dolinach rzek i na obrzeŜach jezior.
Na większości w/w rzek nie prowadzi się w sposób ciągły monitoringu ich stanu
czystości. Wyjątek stanowi rzeka Czernica, na której monitoring lokalny wykonuje Z-d
Wodociągów i Kanalizacji w Sławie oraz rzeka Obrzyca, która badana jest przez
Przedsiębiorstwo Wodociągów i Kanalizacji w Zielonej Górze (źródło wody pitnej dla
Zielonej Góry). Wg wyników badań z 2002 roku wody rzeki Obrzyny – przy wypływie z j.
Sławskiego charakteryzowały się niewielką zawartością związków organicznych i
26
mineralnych oraz podwyŜszonym stęŜeniem azotu azotanowego i chlorofilu „a”. Wskazuje to
na postępującą eutrofizację wód jezior powiązanych z rzeka Obrzucą a w szczególności j.
Sławskiego.
Ze względu a podwyŜszone zawartości stęŜenia azotu azotanowego i chlorofilu „a”
wody rzeki Obrzyny nie odpowiadają obowiązującym normom.
Badania stanu czystości rz. Czernicy w 2003 roku prowadzono w dwóch p-ktach
pomiarowo – kontrolnych, tj. powyŜej i poniŜej wylotu ścieków z miejskiej oczyszczalni
(odpowiednio most drogowy ul. Łąkowa i most drogowy ul. H.PoboŜnego). W p.p.k. powyŜej
wylotu ścieków jakość wód rz. Czernicy odpowiada II klasie czystości. Natomiast wyraźny
wpływ odprowadzanych ścieków stwierdzono w p.p.k. przy ul. H.PoboŜnego. Objawiało się
to ogólnie wyraźnym wzrostem związków azotu i fosforu a wiec substancjami biogennymi
przyspieszającymi eutrofizacje wód jeziora Sławskiego. Z uwagi na zwiększoną zawartość
fosforu ogólnego wodą rzeki Czernicy w przyujściowym odcinku nie odpowiada Ŝadnej z klas
czystości wód powierzchniowych.
Do głównych źródeł zanieczyszczeń wód powierzchniowych na terenie gminy
zaliczyć naleŜy miasto Sława wraz z przemysłem, spływy powierzchniowe z nawoŜonych pól,
niekontrolowane, tzw. „dzikie” wyloty nieczyszczonych ścieków, głównie z budynków
mieszkalnych zabudowy indywidualnej.
Aktualnie na terenie gminy funkcjonuje pięć mechaniczno – biologiczne
oczyszczalnie ścieków, tj.:
1.
miejska mechaniczno – biologiczna oczyszczalnia ścieków o przepustowości
hydraulicznej Q p = 1300 m3/d ścieków. Do wymienionej oczyszczalni
doprowadzane są ścieki ze wszystkich zakładów branŜy mięsnej zlokalizowane
wzdłuŜ ulicy Przemysłowej, ścieki bytowo – gospodarcze z zabudowy mieszkalnej
połoŜonej w północno – zachodniej części miasta, ulic Odrodzonego wojska
Polskiego, części ulic połoŜonych przy Rynku (centrum). Oczyszczalnia
praktycznie
posiada
wyczerpaną
przepustowość
hydrauliczną
i
wymaga
rozbudowy oraz modernizacji.
2.
mechaniczno biologiczna oczyszczalnia typu „Promlecz” – oczyszcza ścieki z
Zakładu Przetwórstwa SpoŜywczego H.Kuźma w Sławie, obiektów Piekarni G.S.,
b. Wytwórni Wód Gazowanych oraz części zabudowy mieszkalnej przylegającej
do Zakładu. Przepustowość oczyszczalni Q p = 400 m3/d. do oczyszczalni
dopływa aktualnie ok. 110 m3/d ścieków.
27
3.
mechaniczno – biologiczna oczyszczalnia typu Bioblok MU – 100 w Lipinkach.
Do oczyszczalni dopływają wyłącznie ścieki z osiedla mieszkaniowego
mieszkaniowego. B.PGR w ilości ok. 30 m3/d. Przepustowość oczyszczalni Q p =
100 m3/d.
4.
mechaniczno – biologiczna oczyszczalnia typu BOS – 400 zlokalizowana w
Lubiatowie i uŜytkowana przez Ośrodek Wypoczynkowy „Interferie” w
Lubiatowie. Oczyszczalnia eksploatowana jest w okresie sezonu letniego letniego
jej wykorzystanie nie przekracza 25 % przepustowości hydraulicznej (Q = 200
m3/d).
5.
mechaniczno – biologiczna oczyszczalnia ścieków przeznaczona dla Zakładu
Utylizacyjnego „PROMAROL – PLUS” w Krzepielowie – Ciepielówku.
Przepustowość oczyszczalni Q p = 150 m3/d. Oczyszczone ścieki wykorzystane są
rolniczo do uprawy wierzby energetycznej.
Ponadto
naleŜy
wspomnieć
o
oczyszczalni
zlokalizowanej
przy
Ośrodku
Wypoczynkowym „Internauka” w Tarnowie Jeziernym. Jest to oczyszczalnia eksploatowana
równieŜ w okresie sezonu letniego o przestarzałym schemacie technologicznym nie
zapewniającym właściwych efektów redukcji zanieczyszczeń.
W poniŜej tabeli przedstawiono dane dot. ilości odprowadzanych ścieków i ich jakości
przez poszczególne źródła zanieczyszczeń.
L.p
.
1
2
3
4
5
Nazwa źródła
zanieczyszczeń
ZWiK w Sławie
Oczyszczalnia Miejska
Z-d
Przetwórstwa
SpoŜywczego
i
Handlu
H.Kuźma
w Sławie
ZWiK w Sławie
Oczyszczalnia w Lipinkach
Ośrodek
Wypoczynkowy
„Interferie” w Lubiatowie
Zakład
Utylizacyjny
„Promarol-Plus”
w
Krzepielowie
Ilość
odprowadzany
ch ścieków
BZT5
StęŜenia zanieczyszczeń
mg/dm3
ChZT Zaw.o Azot Fosfor og
g
og
1700
35
156
47
330
5,7
110
14
56
12
28,7
4,5
30
6,9
46
16
24
4,8
40
24
76
43
34
4,16
60
29
140
30
29
4,5
28
WNIOSKI
Jakość wód cieków na terenie gminy Sława odpowiada praktycznie II lub III klasie
czystości, natomiast rzeki Czernicy w przyujściowym odcinku oraz rzeki Obrzycy przy
wypływie z jeziora Sławskiego nie odpowiada Ŝadnej z klas czystości wód
powierzchniowych. Wskaźnikami decydującymi o ich jakości jest wysoka zawartość
związków azotu i fosforu a takŜe chlorofilu „a”.
Niezbędna jest modernizacja miejskiej oczyszczalni ścieków w Sławie, wydłuŜenia
lub wręcz wyeliminowania dopływu oczyszczonych ścieków do bezpośrednich dopływów
jeziora Sławskiego, np. poprzez ich rolnicze wykorzystanie. Niezbędna wydaje się takŜe
likwidacja zbiorników do gromadzenia ścieków. Osiągnąć to moŜna jedynie poprzez
budowę wodociągów i kanalizacji w poszczególnych miejscowościach. W pierwszej
kolejności inwestycje takie naleŜy lokalizować w miejscowościach o największym
natęŜeniu ruchu turystycznego, takich jak Lubogoszcz, Lubiatów, Radzyń i Tarnów
Jezierny.
6.1.2.
Jeziora
„Bogactwem” gminy Sława są jeziora i stąd teŜ w licznych publikacjach mówi się o
Pojezierzu Sławskim. Ogółem na terenie gminy znajduje się 9 jezior, których
charakterystykę przedstawiono w poniŜszej tabeli.
29
Charakterystyka jezior gminy Sława
L.p.
1
2
3
Nazwa jeziora
J. Sławskie
J. Tarnowskie
DuŜe
J. Tarnowskie
Małe
Powierzchnia
[ha]
Dopływy
Odpływ
Zlewnia
cząstkowa
Otoczenie
Uwagi
817,3
Czernica
Dębogóra
Radzyńska Struga
Obrzyca
Obrzyca
las, zabudowa
miejska i ośrodki
silna eutrofizacja
91,6
drobne rowy leśne
brak
Obrzyca
las, zabudowa
Tarnowa Jeziernego
antropopresja i
eutrofizacja
37,5
Cienica
brak
Obrzyca
las iglasty
eutrofizacja
do. J. Sławskiego
Obrzyca
las iglasty, zabudowa
Tarnowa Jeziernego
płytkie i zarastające
roślinnością
Obrzyca
las i pomniki
przyrody
Obrzyca
las i zabudowa
Głuchowa
ośrodki turystyczne
4
J. Błotne
19,9
z J. Tarnowskiego
D. i M.
5
J. Młyńskie Małe
(Kamienne)
5,6
Cienica
6
J. Młyńskie DuŜe
(Głuchowskie)
10,0
Cienica
9,5
Radzyńska Struga
Radzyńska Struga
Obrzyca
las + pojedyncze
zabudowania
eutrofizacja
10,2
rów z łąk
rowem do Obrzycy
Obrzyca
las + łąki
bez turystyki
6,4
rów
rowem do Obrzycy
Obrzyca
las + zagajniki
7
8
9
J. Brzezie
(Pluszne)
J. Steklno
(Dronickie)
J. Steklno
do J.
Tarnowskiego
DuŜego
do J.
Tarnowskiego
Małego
30
Jeziora są wysoko zeutrofizowane a ich misy wypełnione są duŜymi warstwami
osadów w postaci torfów, gytii oraz mułków. Brzegi jezior zarośnięte są szerokim pasmem
trzcinowisk i szuwarów. W bezpośrednim sąsiedztwie występują bagna oraz moczary z
pokładami torfów i kredy jeziornej.
PoniŜej przedstawiono krótki opis poszczególnych akwenów a w sposób szczegółowy
omówiono wyniki badań stanu czystości wód j. Sławskiego, które zostały przeprowadzone
przez WIOŚ w Zielonej Górze.
Jezioro Sławskie jest największym powierzchniowo zbiornikiem wodnym na terenie
województwa lubuskiego. Zajmuje powierzchnię F = 8,17 km2, objętość misy jeziora wynosi
ok. 42 mln 500 tys. m3. Jezioro posiada kapitalne znaczenie jako miejsce wypoczynku
letniego ze szczególnym nastawieniem do uprawiania sportów wodnych a takŜe stanowi
źródło wody pitnej dla miasta Zielonej Góry.
M.innymi z tych względów stan czystości wód jeziora kontrolowany jest z
częstotliwością minimum 1 raz na pięć lat. Ostatnie kompleksowe badania przeprowadzono w
2002 roku. Badania przeprowadzono w dwóch porach roku, tj. okresie wiosennym w miesiącu
marcu oraz w lecie w miesiącu sierpniu.
Omówienie wyników badań analitycznych jeziora Sławskiego
W okresie badań wiosennych woda jeziora Sławskiego była lekko zabarwiona i
zabarwiona (20 - 30 mg Pt/dm3), odczyn wody w jeziorze lekko zasadowy (8,6 - 8,8 pH),
zawartość wapnia kształtowała się na poziomie średnim dla wód powierzchniowych
płynących (w zakresie 72 - 87 mg Ca/dm3), zawartość magnezu natomiast na poziomie niskim
(8 - 15 mg Mg/dm3 ), na niskim odpowiadającym dopuszczalnym dla wód powierzchniowych
I klasy czystości kształtowała się zawartość sodu (15 - 17 mg Na/dm3), potasu (3,8 - 4,9 mg
K/dm3), chlorków (33 - 35 mg Cl/dm3 ) i siarczanów (92 - 100 mg SO4/dm3).
W okresie wiosennym wskaźnikiem odbiegającym od norm był chlorofil "a" którego stęŜenia
przekraczały wartości dopuszczalne dla III klasy czystości wód powierzchniowych stojących
(35 - 55 mg/m3) . W wodzie stwierdzono zwiększoną zawartość fosforanów (0,074 mgP/dm3)
i fosforu og. ( 0,106 mgO2/dm3) na stanowisku nr 05, w pozostałych punktach kontrolnych
stęŜenia fosforanów nie przekraczały wartości dopuszczalnych dla I klasy a fosforu ogólnego
II klasy czystości wód stojących. Niską zawartość azotu mineralnego (0,12 mgN/dm3)
stwierdzono tylko na st. 08, wysoką (0,41 - 0,53 mgN/dm3) na st. 01 - 03 a w pozostałych
plosach zwiększoną (0,22 - 0,40 mgN/dm3) w stosunku do wód powierzchniowych stojących
31
I klasy czystości. StęŜenia azotu całkowitego kształtowały się na zwiększonym (II klasa
czystości) poziomie od 1,00 do 1,56 mgN/dm3 . Woda w jeziorze w okresie wiosennym
charakteryzowała się wskaźnikiem suchej masy sestonu od 5,5 do 8,3 mg/dm3, zwiększonym
przewodnictwem elektrolitycznym wł. (315 - 340 µS/cm) i średnią przeźroczystością wody
(od 1,4 do 1,7 m) w stosunku do norm określonych dla wód powierzchniowych stojących.
W okresie badań letnich woda nie była zabarwiona (15 - 20 mgPt/dm3), odczyn
wody w jeziorze kształtował się od słabo do lekko zasadowego (8,0 - 8,8 pH), zawartość
wapnia kształtowała się na poziomie niŜszym niŜ wiosną o ok. 20 % (w zakresie 63 - 69
Ca/dm3 ), zawartość magnezu natomiast na poziomie podobnym do wiosennego (8 - 11
mgMg/dm3), na niskim odpowiadającym dopuszczalnym dla wód powierzchniowych I klasy
czystości kształtowała się zawartość sodu (14,3 - 16,2 mgNa/dm3), potasu (3,1 - 4,4
mgK/dm3), chlorków (28 - 29 mgCl/dm3) i siarczanów (77 - 80 mgSO4/dm3). StęŜenia
związków organicznych wyraŜonych wskaźnikiem ChZT-Cr wahały się od wartości
charakterystycznych dla wód powierzchniowych III klasy czystości do pozaklasowych
(odpowiednio 38 - 49 mg i 56 mgO2/dm3). Wskaźnik BZT5 natomiast od wartości drugiej
klasy na stanowiskach 1 - 5 (2,9 - 3,9 mgO2/dm3) trzeciej na stanowisku 6 (7,6 mgO2/dm3) i
pozaklasowych na stanowiskach 7 - 11 (8,8 - 14 mgO2/dm3). StęŜenia fosforu og.
kształtowały się od wartości zwiększonych (0,060 - 0,098 mgP/dm3) do wysokich (0,111 0,179 mgP/dm3), azotu ogólnego od wartości niskich (0,76 - 0,98 mgN/dm3) do zwiększonych
(1,04 - 1,49 mgN/dm3). Zawartość chlorofilu "a" była wysoka (21,9 mg/m3) w części
dopływowej do bardzo wysokiej (25 - 86 mg/m3) w pozostałej części jeziora w stosunku do
wartości dopuszczalnych dla I klasy czystości wód powierzchniowych płynących. Woda w
okresie letnim charakteryzowała się zróŜnicowanym wskaźnikiem suchej masy sestonu od
4,3 do 18,7 mg/dm3 i średnią przezroczystością wody (od 0,9 do 1,5 m) w stosunku do norm
określonych dla wód powierzchniowych stojących.
Pod względem bakteriologicznym wody jeziora Sławskiego w okresie wiosennym
były zanieczyszczone bakteriologicznie na poziomie II klasy czystości w rejonie Zatoki
Miejskiej i Lubińskiej (st 01 i 09) na wszystkich pozostałych stanowiskach odpowiadały I
klasie czystości wód powierzchniowych. W okresie letnim wody na poziomie drugiej klasy
zanieczyszczone były w rejonie stanowisk 1 - 3 i 9 - 11.
32
Zawartość metali tzw. "cięŜkich" w wodach jeziora jest niska . Nie stwierdzono
przekroczeń w stosunku do naturalnych stęŜeń występujących w wodach powierzchniowych.
Minimalne i maksymalne stęŜenia ołowiu w wodzie jeziora Sławskiego wynosiły wiosną od
0,0005 do 0,0011 mgPb/dm3 i latem od 0,0025 do 0,0226 mgPb/dm3 . Zwiększone stęŜenia
ołowiu latem prawdopodobnie związane są ze wzmoŜonym motorowym ruchem
turystycznym na wodach jeziora i jego okolicy. StęŜenia Cynku wiosną wynosiły od 0,0160
do 0,0292 mgZn/dm3 a latem były większę od 0,0290 do 0,1425 mgZn/dm3. Stwierdzone
stęŜenia miedzi (0,0023 - 0,0084 mgCu/dm3), chromu ogólnego (0,0001 - 0,0009 mgCr/dm3) i
kadmu (0,00001 - 0,0004 mgCd/dm3) były wyrównane wiosną i latem.
Zawartość fenoli wiosną utrzymywała się na niskim poziomie od 0,002 - 0,005
3
mg/dm natomiast latem była jeszcze niŜsza 0,000 - 0,002 mg/dm3.
W wodzie jeziora stwierdzono obecność w niewielkich ilościach pestycydów
chloroorganicznych od 0,004 - 0,039
µg/dm3. Obserwowane ilości pestycydów
chloroorganicznych są niskie w stosunku do obserwowanych w wodach rzecznych w Polsce
gdzie obserwowano stęŜenia rzędu 0,3 - 0,8 µg/dm3 [Dojlido 1995]. Jednak obecność w
wodzie jeziora pestycydów chloroorganicznych niepokoi ze względu na ich właściwości
kumulacji w tkankach organizmów wodnych (szczególnie w rybach).
Omówienie wyników badań hydrobiologicznych wód jeziora Sławskiego
Wiosną liczebność organizmów planktonowych wynosiła 790 tys. os./l, z czego
fitoplankton stanowił ponad 99 %. Dominującą grupą w fitoplanktonie były okrzemki - 98 %
(Cyclotella sp. - 50 %, Asterionella formosa - 48 %), z pozostałych grup na uwagę zasługują
jeszcze jedynie sinice - 1,5 % (Microcystis spp. - 98 %).
Zooplankton stanowił jedynie 0,3 % (2325 os./l) ogólnej liczby organizmów
planktonowych. Dominującą grupą były wrotki - 62 % (Keratella quadrata - 42 %,
Polyarthra dolichoptera - 21 %, Keratella cochlearis - 15 %), pierwotniaki stanowiły prawie
35 % (Coleps hirtus - 21 %, pozostałe 79 % stanowiły orzęski nieoznaczone do gatunku).
Wioślarki stanowiły tylko 0,6 % (12 os./l) a widłonogi 2,6 % (54 os./l). Wśród wioślarek
najwięcej było Chydorus sphaericus (6 os./l), a z widłonogów, oprócz form młodocianych 90 %, najliczniejsze były Eudiaptomus gracilis - 7 %.
33
Latem liczebność planktonu była prawie trzykrotnie mniejsza niŜ wiosną i wynosiła
272 tys. os. /l. Fitoplankton stanowił równieŜ ponad 99 %. Przy czym teraz dominującą grupą
były sinice - 76 % (Microcystis spp. - 88 %, Oscillatoria spp. - 11 %), prawie 12 % wynosił
udział bruzdnic (Ceratium hirundinella - 97 %), okrzemek - 10 % (Navicula sp. - 62 %), a
zielenic - 2 %.
Udział procentowy zooplanktonu latem zwiększył się do 0,5 %, natomiast liczebność
jego zmniejszyła się prawie dwukrotnie do 1437 os./l. Jeszcze wyraźniej dominowały w tym
okresie wrotki - 73 % (Keratella cochlearis - 47 %, Pompholyx sulcata - 12 %) ), drugą pod
względem liczebności były widłonogi - 15 % (86 % stanowiły formy młodociane, natomiast
najliczniejsze gatunki to: Mesocyclops leuckarti - 9 %, Eudiaptomus gracilis - 3,5 %), a na
trzecim miejscu były wioślarki (Diaphanosoma brachyurum - 44 %, Daphnia cucullata - 20
%, Bosmina coregoni thersites i Chydorus sphaericus - po 17 %) i pierwotniaki - po 6 %.
Udział formy tecta w populacji Keratella cochlearis wzrósł od 0,5 % wiosną do 59 %
latem. Zooplanktonowy wskaźnik stanu trofii wyniósł 56 punktów i oznacza to niską eutrofię.
Dosyć wysoki udział formy tecta, zdecydowana dominacja sinic w okresie letnim, a takŜe
dosyć duŜe zagęszczenie organizmów planktonowych wiosną, powoduje, Ŝe jezioro naleŜy
zaliczyć do średnio zeutrofizowanych.
Główne wskaźniki planktonowe charakteryzujące stan jeziora Sławskiego w 2002 r.
Jezioro Sławskie
Ogólna liczba organizmów planktonowych
[os/l]
liczba taksonów
[tax]
Fitoplankton
[os/l]
liczba taksonów
[tax]
udział procentowy
[%]
Zooplankton
[os/l]
liczba taksonów
[tax]
udział procentowy
[%]
34
wiosna
790502
lato
272502
159
142
787869
264819
118
88
99,7
99,5
2325
1437
41
54
0,3
0,5
Struktura dominacji organizmów fitoplanktonu [%]
sinice
1,5
złotowiciowce
0,01
okrzemki
98,3
bruzdnice
0,04
zielenice
0,02
eugleniny
0,003
kryptofity
0,02
Struktura dominacji organizmów zooplanktonu [ %]
76,4
0,001
10
11,6
2
0,002
0,01
Wrotki
Wioślarki
Widłonogi
pierwotniaki
62,1
0,6
2,6
34,7
73
6
15,1
5,9
1445
999,9
0,69
0,5
1049
232,6
0,22
59
13
152,2
10,9
87
2362,9
29,2
61
998
17,8
218
1836,3
9,1
Zooplanktonowy stan trofii
Wrotki
liczba
os/l
biomasa
g/l
biomasa
g/os
udział formy tecta w populacji K. cochlearis %
Wioślarki
liczba
os/l
biomasa
g/l
biomasa
g/os
Widłonogi
liczba
os/l
biomasa
g/l
biomasa
g/os
Zooplanktonowy Wskaźnik Stanu Trofii
Stan jeziora
56
eutrofia niska
Ocena stanu czystości wód jeziora Sławskiego
Jezioro ocenione zgodne z metodyką oceny jakości wód jeziorowych pod względem
fizyko - chemicznym odpowiada wodom trzeciej klasy czystości. Na ocenę wód decydujący
wpływ ma obserwowana w okresie wiosennym zbyt wysokie przewodnictwo właściwe.
Ponadto latem obserwowano niskie stęŜenia tlenu rozpuszczonego w wodzie oraz wysokie
stęŜenia substancji organicznych wyraŜone wskaźnikami ChZT-Cr i BZT5. Zarówno latem jak
i wiosną w jeziorze stwierdzono bardzo wysokie wartości chlorofilu "a" i wysokie suchej
masy sestonu oraz wysokie stęŜenia fosforu ogólnego w stosunku do dopuszczalnych dla wód
jeziorowych I klasy czystości. Wody jeziora charakteryzują się wysokim stęŜeniem związków
35
organicznych określonych wskaźnikiem BZT5 , azotu całkowitego i małą przezroczystością
wód.
Jezioro Tarnowskie DuŜe: Zajmuje powierzchnię 91,6 ha. Objętość wód wynosi 3540 tys.
m3. Zasilane jest głównie wodami podziemnymi. Średnia głębokość wynosi 3,8 m, natomiast
maksymalna 7,5 m. Długa linia brzegowa w stosunku objętości wód, niska głębokość oraz
inne
czynniki
powodują,
Ŝe
zbiornik
ma obniŜoną
moŜliwość ochronną
przed
zanieczyszczeniami antropogenicznymi. Podobnie jak w przypadku Jeziora Sławskiego,
osłaniający jezioro pas lasów oraz 70 % wymiana wód na rok zwiększa moŜliwości
samoobrony. Jezioro Tarnowskie DuŜe jest zbiornikiem eutroficznym. Pod względem fizyko
– chemicznym odpowiada II klasie czystości, natomiast pod względem sanitarnym zalicza się
do I klasy.
Jezioro Tarnowskie Małe: Zajmuje powierzchnię 37,5 ha. Objętość wód wynosi 1193,4 tys.
m3. Zasilane jest wodami Cienicy. Średnia głębokość wynosi 3,3 m, natomiast maksymalna
7,2 m. Pod względem fizyko – chemicznym odpowiada III klasie czystości, natomiast pod
względem bakteriologicznym zalicza się do I klasy wiosną oraz II klasy podczas lata.
Jezioro Błotne: Zajmuje powierzchnię 19,9 ha. Objętość wód wynosi 291,8 tys. m3. Przez ten
zbiornik przepływają wody odpływające z jezior Tarnowskiego DuŜego i Małego przed
ujściem do Jeziora Sławskiego. Średnia głębokość wynosi 1,5 m, natomiast maksymalna 2,3
m. Zbiornik jest płytki i silnie zarastający roślinnością wynurzoną i pływającą. Pod względem
fizyko – chemicznym jak i bakteriologicznym odpowiada III klasie czystości.
Jezioro Młyńskie Małe (Kamienne):
–
powierzchnia – 5,6 ha
–
objętość wód – 88,3 tys. m3
–
średnia głębokość – 1,6 m
–
maksymalna głębokość – 3,1 m
–
ulega powolnemu wypłyceniu i zarastaniu
–
fizyko – chemicznie oraz bakteriologicznie II klasa czystości wód
Jezioro Młyńskie DuŜe (Głuchowskie):
–
powierzchnia – 10 ha
36
–
–
–
–
fizyko – chemicznie II klasa, bakteriologicznie III klasa czystości
–
–
–
–
–
fizyko – chemicznie III klasa, bakteriologicznie I klasa czystości
Jezioro Pluszno:
Jezioro Steklno Górne (Droniki):
–
–
–
–
–
fizyko – chemicznie pozaklasowa, bakteriologicznie II klasa czystości
Jezioro Steklno Dolne (Nowa Rola):
–
–
–
–
–
fizyko – chemicznie III klasa, bakteriologicznie II klasa czystości.
Wszystkie jeziora zlokalizowane w gminie Sława charakteryzują się wysoką
podatnością na degradację. Stąd wynika ich nienajlepsza jakość. Zanieczyszczenia wód są
typu przestrzennego. Wskazuje to na wysoką zawartość azotu ogólnego, szczególnie wiosną.
Niska przezroczystość wynika z niewielkich głębokości oraz znacznego zmącenia osadów
przez wiejące wiatry. Na obecną jakość wód główny wpływ mają czynniki naturalne oraz
nagromadzone w poprzednich latach zanieczyszczenia zdeponowane w osadach jezior. W
okresie letnim dopływ zanieczyszczeń zarówno ze źródeł punktowych jak i rozproszonych
ulega zwiększonemu natęŜeniu ze względu na znaczne obciąŜenie ruchem turystycznym.
37
WNIOSKI
1. W celu ograniczenia wpływu zanieczyszczeń na jakość wód jeziora Sławskiego niezbędne
jest, w krótkim okresie czasu (2 – 3 lata) uporządkowanie gospodarki wodno – ściekowej.
W tym celu opracowana została koncepcja skanalizowania miejscowości połoŜonych na
terenie gminy.
3.
W celu bieŜącej oceny stanu jakości wód i najwaŜniejszych akwenów wskazanym jest
uściślenie współpracy z laboratorium akredytowanym WIOŚ w Zielonej Górze, które
podjęłoby się stałego monitoringu zmian w jakości wód jezior i ich dopływów.
4.
Po wyeliminowaniu dopływu ścieków rzeką Czernicą naleŜy pozyskać środki do
rekultywacji najbardziej zanieczyszczonej zatoki miejskiej jeziora Sławskiego.
9.2.
Wody podziemne
9.2.1. Zasoby wód podziemnych
Teren Gminy Sława połoŜony jest na pograniczu głównych zbiorników wód
podziemnych w Polsce (GZWP) z wydzielonymi obszarami najwyŜszej ochrony (ONO) i
wysokiej ochrony (OWO).
Wody podziemne zwykłe o niskiej mineralizacji występują w osadach wodonośnych do
głębokości 100 - 120 m p.p.t. Warunki występowania wód podziemnych i wodonośność
poszczególnych struktur hydrogeologicznych są zaleŜne od:
a. głębokości występowania i rozmiarów zbiornika
b. miąŜszości warstw wodonośnych
c. parametrów filtracyjnych
rodzaju nadkładu decydującego o zasilaniu i warunkach ochrony zasobów od
Wśród struktur wodonośnych moŜna wyróŜnić:
-
wody gruntowe dolin współczesnych
-
wody podziemne równin sandrowych
-
wody wgłębne pokryw fluwioglacjalnych czwartorzędu
-
wody wgłębne zbiornika wód trzeciorzędowych.
38
Do zaopatrzenia w wodę w przedmiotowym obszarze wykorzystuje się wodę z
utworów kenozoiku.
Zbiorniki równin sandrowych zabezpieczają ujęcia wody w rejonie pojezierza Sławskiego
a w szczególności miejscowości Lipinki, Tarnów Jezierny, Sława, Radzyń oraz Krzepielów.
Zbiorniki pokryw fluwiogalecyjnych to ujęcia wód dla potrzeb ujęć Stare Strącze,
Krzydłowiczki, Kuźnica Głogowska.
Wody podziemne utworów czwartorzędu są pozbawione izolacji od terenu w obrębie dolin
współczesnych cieków oraz sandrów i zanieczyszczone są związkami Ŝelaza, manganu w
sposób trwały i okresowo zwiazkami biogennymi. Wody pokryw fluwioglacjalnych słabo
izolowane w rejonach nieciągłości nadkładu gliniastego zanieczyszczone są w mętności,
związkach Ŝelaza, manganu i amoniaku. Zbiornik trzeciorzędowy izolowany jest kompleksem
ilastym o charakterze ciągłym o miąŜszości 50-80 m w analizowanym rejonie i dostatecznie
zabezpieczony przed zanieczyszczeniem antropogenicznym
Zgodnie ze sporządzoną poniŜej tabelą zasoby eksploatacyjne gminy Sława ocenia się według
posiadanych aktów prawnych na:
806 m3/h = 19344 m3/d.
Zestawienie zasobów eksploatacyjnych zatwierdzonych w kat. B w granicach gminy Sława
L.p.
18
19
20
21
22
23
24
18–23
Q [m3/h]
400
110
74
85
63
17
5,7
806
Lokalizacja
Lubogoszcz – wodociąg
Łupice – wodociąg
KrąŜkowo – wodociąg
Stare Strącze – wodociąg
Przybyszów – wodociąg
Krzydłowiczki – wodociąg
Lipinki – wodociąg
Gmina Sława
S [m]
5,2-6,1
2,3-4,0
10,3
3,1
2,2–4,8
1,7
1,8-2,2
1,7–4,8
H [m npm]
53,5
–
–
–
–
–
–
–
6.4.1. Charakterystyka ujęć komunalnych
Na terenie gminy funkcjonuje siedem
systemów wodociągowych.
przedstawiono krótką charakterystykę poszczególnych ujęć.
39
PoniŜej
6.4.1.1.Ujęcie wody w Lubogoszczy
Ujęcie wody w Lubogoszczy składa się z 4 studni. Studnie odwiercone zostały do
głębokości 27÷29 m p.p.t.
Stacja Uzdatniania i Rozprowadzania Wody składa się z hydrofiltru typu 60 M.
Zasoby eksploatacyjne ujęcia wynoszą Q eks. = 400 m3/h.
Średniodobowe zuŜycie wody wynosi Q śr.d. = 900 m3/d.
Ujęcie zasila w wodę następujące miejscowości: Sława, Lubogoszcz oraz zakłady
przemysłowe.
Pod względem formalno – prawnym pobór wody odbywa się na podstawie pozwolenia
wodnoprawnego z dnia 29.12.1998r., znak: OS-gw-up-6210/0186/98 wydanego przez Urząd
wojewódzki w Zielonej Górze. Parametry decyzji:
Ośr.d. = 1400 m3/d
Q maxh = 160 m3/h/.
Termin waŜności - 31.12.2005r.
Stan techniczny ujęcia – dobry
6.4.1.2.Ujęcie wody w m.Łupice
Ujecie składa się z trzech studni wierconych. Głębokość studni 42 – 45 m p.p.t.
Schemat technologiczny ujęcia przedstawia się następująco: mieszacze wodno – powietrzne,
filtry ciśnieniowe (redukcja związków Ŝelaza i manganu), zbiornik wody czystej, pompownia
IIo, zbiorniki hydroforowe, zewnętrzna sieć wodociągowa.
Zasoby eksploatacyjne ujecia wynoszą:
Q eks = 110 m3/h;
Średniodobowa wielkość poboru wody wynosi Q śr.d = 360 m3/d.
Z ujęcia zaopatrywane w wodę są następujące miejscowości: Łupice, Bagno,
Śmieszkowo, Ciosaniec, Droniki, Spokojna i Wróblów.
Pobór wody odbywa się na podstawie pozwolenia wodnoprawnego z dnia
26.08.2002r., znak: SOB.6223/9/2002 wydanego przez Starostwo Powiatowe we
Wschowie.
Parametry decyzji:
Q śr.d = 602 m3/d
40
Q maxh = 38,0 m3/h
Termin waŜności – 31,12.2017r.
Stan techniczny ujęcia – dobry.
6.4.1.3.Ujęcie wody w m. Lipinki
Ujecie składa się z trzech studni wierconych. Średnia głębokość studni wynosi 33,0 m
p.p.t. Pobierana woda uzdatniona jest na odŜelaziaczach i odmanganiaczach, następnie
poprzez zbiorniki hydroforowe podawana jest do sieci zewnętrznej wodociągu.
Zasoby eksploatacyjne ujęcia wynoszą Q eks. = 57,0 m3/h
Średnidobowa wielkość poboru wody wynosi O śr.d. =102, m3/d
Pobór wody odbywa się na podstawie pozwolenia wodnoprawnego z dnia
13.02.2004r., znak: SOB. 6223/2003/4 wydane przez Starostwo Powiatowe we Wschowie.
Parametry decyzji:
Q śr.d. = 183,0 m3/d
Q maxH= 10,5 m3/h
Termin waŜności – 31.12.20013r.
6.4.1.4.Ujęcie wody w m. Krzydłowiczki
Ujęcie składa się z dwóch studni wierconych. Głębokość studni 51,5 – 53,0 m p.p.t.
Stacja uzdatniania wody składa się z odŜelaziacza, odmanganiacza oraz zbiorników
hydroforowych.
Zasoby eksploatacyjne ujęcia wynoszą Q eks. = 17,0 m3/h
Średniodobowe wielkości poboruwody wynosi Q sr.d. = 30,0 m3/d
Ujęcie zaopatruje w wodę miejscowości: Krzydłowiczki oraz fermę trzody chlewnej.
Pod względem formalno – prawnym pobór wody ma miejsce na podstawie pozwolenia
wodnoprawnego z dnia 2.02.2004r., znak: SOB. 6223/1/2004 wydanego przez Starostwo
powiatowe we Wschowie.
Parametry decyzji:
Q śr.d. = 75 m3/d
Q max h = 6,0 m3/h
41
Stan techniczny ujęcia – dostateczny
6.4.1.5.Ujęcie wody w m. Stare Strącze
Ujecie składa się z dwóch studni wierconych. Woda uzdatniana jest na filtrach
ciśnieniowych, które stanowią odŜelaziacze i odmanganiacze. Następnie woda poprzez
zbiornik retencyjny wody czystej i zbiorniki hydroforowe podawana jest do zewnętrznej sieci
wodociągowej.
Zasoby eksploatacyjne wynoszą Q eks. = 85,0 m3/h
Ujecie wody zaopatruje w wodę miejscowości; Stare Stacze i Nowe Strącze.
Średniodobowa wielkość poboru wody wynosi Q śr.d. = 170,0 m3/d
Pobór wody następuje na podstawie pozwolenia wodnoprawnego z dnia 28.11.2003r., znak:
SOB. 6223/20/2003 wydanego przez Starostwo Powiatowe we Wschowie.
Parametry decyzji:
Q śr.d. = 315 m3/d
Q max h = 24,0 m3/h
6.4.1.6.Ujęcie wody w m. KrąŜkowo
Ujęcie składa się z dwóch studni wierconych. Głębokość studni 32 – 33 m p.p.t.Woda
uzdatniana jest na filtrach ciśnieniowych, które stanowią odŜelaziacze i odmanganiacze.
Następnie woda poprzez zbiornik retencyjny wody uzdatnionej i zbiorniki hydroforowe
podawana jest do zewnętrznej sieci wodociągowej.
Ujęcie wody zaopatruje w wodę miejscowości; krąŜkowo i Krzepielów.
Pod względem formalno – prawnym pobór wody następuje na podstawie pozwolenia
wodnoprawnego z dnia 24.11.2003r., znak: SOB. 6223/16/2003 wydanego przez Starostwo
Powiatowe we Wschowie.
42
Parametry decyzji:
Q śr.d. = 225 m3/d
Q max h = 18,0 m3/h
6.4.1.7.Ujęcie wody w m. Przybyszów
Ujęcie składa się z dwóch studni wierconych. Głębokość studni 38 – 39,5 m p.p.t.
Woda uzdatniana jest na filtrach ciśnieniowych, które stanowią odŜelaziacze i
odmanganiacze. Do sieci wodociągowej woda podawana jest poprzez zbiorniki hydroforowe.
Brak pozwolenia wodnoprawnego.
Stan techniczny ujęcia – dostateczny.
6.5.
Krótka charakterystyka zakładowych ujęć wody
Poza ujęciami wody przeznaczonej na zaopatrzenia ludności na terenie gminy znajdują się
równieŜ ujęcia wybudowane i eksploatowane przez zakłady przemysłowe.
Do największych naleŜy zaliczyć ujęcia wody zlokalizowane w następujących zakładach:
-
Spółdzielnia „DOBROSŁAWA”
-
Sławski Zakład Przetwórstwa Mięsa i Drobiu „Balcerzak i Spółka” we Wróblowie
(dwa ujęcia)
-
Zakład Przetwórstwa SpoŜywczego i Handlu, H. Kuźma
-
„PROMAROL-PLUS” w Ciepielówku
-
Zakład Rolny w LipinKach
-
Gorzelnia w Starym Strączku.
Ponadto istnieje szereg ujęć wody zlokalizowanych na terenie Ośrodków
Wypoczynkowych. Do największych naleŜą:
-
Ośrodek Sportu i Rekreacji w Sławie
-
O.W. „INTERFERIE” w Lubiatowie
43
-
O.W. „Dozamet” w Lubiatowie
-
O.W. „INTERNAUKA” w Tarnowie Jeziornym
-
O.W. „Wratislawia”
-
O.W. i Zakład Krioterapii w Radzyniu.
Pobór wody, jak w przypadku ujęcia wody komunalnej następuje z utworów
czwartorzędowych. Wszystkie ujęcia posiadają stacje uzdatniania wody.
Głębokość odwiertów oscyluje w granicach 28 – 35 m p.p.t.
Zatwierdzone zasoby eksploatacyjne wynoszą ok. Q eks. = 250 m3/h
Średniodobowy pobór wody wynosi ok. 1200 m3/d
6.6.
Podsumowanie stanu zaopatrzenia w wodę
1. Gmina Sława zaopatrywana jest w wodę wodociągową wyłącznie z utworów
czwartorzędowych za pomocą studni wierconych o głębokości 20 – 32 m p.p.t.
2. Zatwierdzone zasoby eksploatacyjne w kat. B obliczone w granicach gminy wynoszą:
-
-
Sława – 806 m3/h = 19344 m3/d – studnie komunalne
-
Sława – 250 m3/h = 600 m3/d –studnie zakładowe.
3. Wody podziemne występujące w strukturach sandrowych, międzyglinowych,
dolinnych, pradolinnych są zanieczyszczone wskaźnikami: mętności, barwy, Ŝelaza i
manganu wymagają skutecznego uzdatniania polegającego na napowietrzaniu
(Aeracji) i filtracji (odzelazianiu i odmanganianiu).
4. Wszystkie wodociągi posiadają stacje uzdatniania wody dla celów pitnych i
gospodarczych mieszkańców.
5. Z ujęć komunalnych modernizacji wymagają ujęcia w Starym Strączu, KrąŜkowie i
Lipinkach. Konieczna jest wymiana sieci wodociągowej w Krzydłowiczkach (rury
azbestowe) oraz rozbudowa stacji uzdatniania wody na ujęciu w Lubogoszczy.
W najbliŜszym czasie wyłączone z eksploatacji będzie ujęcie w Przybyszowie.
Miescowość ta podłączona będzie do ujęcia miejskiego w Sławie.
6. Stan techniczny wszystkich ujęć wody , zarówno komunalnych komunalnych
zkładowych naleŜy uznać za zadawalający. Wszystkie studnie posiadają oznaczone i
wygrodzone strefy ochrony bezpośredniej.
44
Jakość zuŜywanej wody jest w sposób ciągły kontrolowana przez laboratorium
Terenowej Stacji Sanitarno – Epidemiologicznej w Nowej Soli.
7. Wobec znacznego rozwijania budownictwa jednorodzinnego i letniskowego niezbędna
jest budowa wodociągów w miejscowościach: Radzyń, Kuźnica Głogowska, Tarnów
Jezierny i Lubiatów.
10.
GOSPODARKA ŚCIEKOWA
10.1. Źródła zanieczyszczeń wód
NajwaŜniejszym źródłem zanieczyszczenia wód są ścieki komunalne, których
odbiornikami są na terenie gminy Sława małe cieki o niewielkich przepływach. Głównym
odbiornikiem ścieków powstających w gminie Sława jest rz. Czernica (oczyszczalnia w m.
Sława) oraz Radzyńska Struga uchodzące do J. Sławskiego.
W tabeli poniŜej zestawiono waŜniejsze punkty zrzutu ścieków z istniejących
oczyszczalni ścieków.
Łączną ilość ścieków zrzucanych z wymienionych oczyszczalni do odbiorników szacuje się
aktualnie na 1540 – 1640 m3/d, z czego przypada na:
-
Jezioro Sławskie poprzez infiltrację – 130 ÷ 250 m3/d;
-
Czernicę – 1370 m3/d;
-
Radzyńską Strugę poprzez rowy melioracyjne – 40 m3/d
45
WaŜniejsze punkty zrzutu ścieków do wód powierzchniowych
L.p. Miejscowość Obiekt
Rodzaj
ścieków
Ilość
ścieków
[m3/dobę]
Metody
oczyszczalnia
1
Lipinki
Urząd Gminy
komunalne
40
mech – biol.
2
Sława
Urząd Gminy
komunalne
1300
mech – biol.
3
Sława
70
mech. – biol.
–
brak
–
brak
4
5
Łupice –
Ciosaniec
Krzepielów –
KrąŜkowo
ZPSiH
przemysłowe
H. Kuźma
i komunalne
szamba
komunalne
gospodarskie
szamba
komunalne
gospodarskie
6
St. i N. Strącze
szamba
gospodarskie
komunalne
–
brak
7
Lubiatów
Lubogoszcz
szamba
gospodarskie
komunalne
30 - 70
brak
8
9
10
„INTERFERI „INTERFERI
E”
E”
Lubiatów
Lubin
Olbrachcice
Siedlnica
szamba
Jędrzychowice
przydomowe
Kowalewo –
Zamysłów
Drzewce
Stare, Nowe,
Małe
szamba
przydomowe
komunalne
komunalne
komunalne
•
* - do Radzyńskiej Strugi
•
** - do Rowu Krzyckiego
mech. – biol.
––
––
Kierunek
zrzutu
rowy
melioracyjne *
rurociąg do
Czernicy
do rz. Czernicy
Rowy do Płd.
Kanału Obry
rów
melioracyjny **
rów
melioracyjny
***
do j.Sławskiego
poprzez
infiltrację
do j.Sławskiego
poprzez
infiltrację
brak
rowami do
Rowu
Krzyckiego
brak
Rów
Spółdzielczy do
Rowu
Krzyckiego
*** - do jeziora Lgiń Mały
Nie bez znaczenia są rozproszone punkty zrzutu ścieków ze zbiorników przydomowych w
nieskanalizowanych wsiach gminy Sława. Brak skutecznego nadzoru ze strony samorządu
powoduje, Ŝe beneficenci korzystający ze środowiska pozbywają się wytworzonych ścieków
w sposób niekontrolowany.
46
NiŜej zamieszczona tabela przedstawia stan aktualny gospodarki ściekowej gminy Sława.
Lipinki
Sława
1. Typ oczyszczalni
2. Podstawowe urządzenia
oczyszczające
3. Przepustowość
oczyszczalni
•
istniejąca
•
moŜliwości jej
zwiększenia
4. Pozwolenie
wodnoprawne:
•
rok wydania
•
parametry
przepustowości [m3/h]
•
zawiesiny [mg/l]
•
BZT5 [mg/l]
•
CHZT [mg/l]
•
N og. [mg/l]
•
P og. [mg/l]
•
NH4 [mg/l]
5. Ścieki
5.1. Ilość
doprowadzonych:
•
2000
•
2001
•
2002
•
średnio [m3/d]
5.2. Jakość
surowych / oczyszczonych
•
zawiesiny [mg/l]
•
BZT5 [mg/l]
•
CHZT [mg/l]
•
N og. [mg/l]
•
P og. [mg/l]
•
NH4 [mg/l]
mechaniczno biologiczna
z 1994 r.
Odtłuszczacze
Aeratory, osad czynny,
UCT, osadniki wtórne,
przepompownie
ścieków i recyrkulacja,
denitryfikacja, brak
defosfatacji
Bioblok remont
1997 r.
1100 m3/d
100 m3/d
1400 m3/d
120 m3/d
2001
1997
58,3
50
30
150
30
5
6
5,0
50
30
150
30
5
6
357 000
347 000
382 000
1100–1350
do 30,0
720/26
1081/25,4
1704/51,4
202/47
12,0/5,3
–/22,0
47
MU – 100
Osad czynny
270/29
340/24
720/61
57/31
17/4,8
10.2. Koncepcja sanitacji gminy Sława
Koncepcja uporządkowania gospodarki ściekowej gminy Sława opracowana została
przez zespół pod kierownictwem Kazimierza Duciewicza w kwietniu 2004r. W w/w
opracowaniu przedstawiono najbardziej istotne sekwencje.
PoniŜej przedstawiono zestawienie ilości ścieków z poszczególnych miejscowości.
10.2.1. Bilans ścieków
Zestawienie ilości ścieków sanitarnych w miejscowościach gminy Sława (mieszkańcy
stali)
Zestawienie ilości ścieków
Qśr d [m3/d]
Qmax d [m3/d]
Qmax h [m3/h]
ścieki
ścieki
ścieki
infiltr
infiltr
infiltr
Ilość
Uwa
acyjne
acyjne
acyjne
Lp
miesz ścieki
ścieki
ścieki
gi
Miejscowość
+
+
+
raze
.
kańc sanita
razem sanita
razem sanita
m
przyp
przyp
przyp
ów
rne
rne
rne
adko
adko
adko
we 10
we 10
we 10
%
%
%
2
3
4
5
6
7
8
9
10
11
12
13
1
1 Sława
3943 394,3 39,00 433,50 433,70 39,00 472,73 41,00
1,62 42,62
2 Bagno
211
21,1
2,10 23,20 23,21
2,10 25,40
2,20
0,10
2,30
3 Ciosaniec
642
64,2
6,40 70,60 70,60
6,40 77,00
6,68
0,30
6,90
4 Droniki
163
16,3
1,60 17,90 18,00
1,60 19,60
1,70
0,06
1,76
5 Gola
239
23,9
2,40 26,30
26,3
2,40 28,70
2,50
0,10
2,60
6 KrąŜkowo
477
47,7
4,80 52,50 52,40
4,80 57,30
5,00
0,20
5,20
7 Krzepielów
713
71,3
7,10 78,40 78,40
7,10 85,50
7,42
0,30
7,72
8 Krzydłowi141
14,1
1,40 15,50 15,80
1,40 17,20
1,47
0,06
1,52
czki
9 Lipinki
638
63,8
6,40 70,20 70,20
6,40 76,60
6,64
0,26
6,90
10 Lubiatów
72
7,2
0,70
7,90
7,92
0,70
8,62
0,75
0,03
0,78
11 Lubogoszcz
358
35,8
3,60 39,40 39,38
3,60 41,98
3,73
0,15
3,88
12 Łupice
772
77,2
7,70 84,90 84,92
7,70 92,62
8,04
0,32
8,36
13 Przybyszów
421
42,1
4,20 46,30 46,30
4,20 50,50
4,38
0,17
4,55
14 Radzyń
313
31,3
3,10 34,40 34,40
3,10 37,50
3,30
0,13
3,43
15 Spokojna
16 Stare Strącze
17 Nowe
Strącze
18 Szreniawa
19 Śmieszkowo
20 Tarnów
Jezierny
21 Dębczyn
22 Cegłówko
167
16,7
1317 131,7
113
11,3
1,67 18,37 18,40
13,10 144,80 144,90
1,10 12,40 12,43
1,67 20,07
1,74
13,10 158,00 13,70
1,10 15,53
1,18
0,07
1,81
0,55 14,25
0,05
1,23
177
432
106
17,7
43,2
10,6
1,77
4,32
1,06
17,47
47,52
11,66
19,50
47,52
11,66
1,77
4,32
1,06
21,27
51,84
12,72
1,84
4,50
1,10
0,07
0,18
0,04
1,91
4,68
1,14
32
3,2
0,32
3,52
3,52
0,32
3,84
0,33
0,01
0,34
27
2,7
0,27
2,97
2,97
0,27
3,24
0,28
0,01
0,29 bez
wodo
48
Qśr d [m3/d]
Qmax d [m3/d]
Qmax h [m3/h]
ścieki
ścieki
ścieki
infiltr
infiltr
infiltr
Ilość
acyjne
acyjne
acyjne
Lp
miesz ścieki
ścieki
ścieki
Miejscowość
raze
+
+
+
.
kańc sanita
razem sanita
razem sanita
m
przyp
przyp
przyp
ów
rne
rne
rne
adko
adko
adko
we 10
we 10
we 10
%
%
%
2
3
4
5
6
7
8
9
10
11
12
1
23 Dębowo
22
2,2
0,22
2,42
2,42
0,22
2,64
0,23
0,01
24 Krępina
11
1,1
0,11
1,21
1,21
0,11
1,32
0,11
0,01
25 Jutrzenka
22
2,2
0,22
2,42
2,42
0,22
2,64
0,23
0,01
26 PrzydroŜe
22
2,2
0,22
2,42
2,42
0,22
2,64
0,23
0,01
27 Kamienna
19
1,9
0,19
2,09
2,09
0,19
2,28
0,19
0,01
28 Głuchów
17
1,7
0,17
1,87
1,87
0,17
2,04
0,17
0,01
29 Tarnówek
33
3,3
0,33
3,63
3,63
0,33
3,96
0,34
0,01
30 Myszyniec
16
1,6
0,16
1,76
1,76
0,16
1,92
0,16
0,01
31 Zwierzyniec
2
0,2
0,02
0,22
0,22
0,02
0,24
0,02
0,02
32 Polanka
3
0,3
0,03
0,33
0,33
0,03
0,36
0,03
0,03
144
209
14,4
20,9
1,44
2,09
15,84
22,99
15,84
22,99
1,44
2,09
17,28
25,08
1,50
2,17
0,06
0,08
33 Kuźnica
34 Wróblów
Razem
11972 1197,2
118,10 1298,60 1298,60
49
118,10 1417,23 123,13
Uwa
gi
13
ciągu
0,24 bez
wodo
ciągu
0,12 bez
wodo
ciągu
0,24 bez
wodo
ciągu
0,24 bez
wodo
ciągu
0,20 bez
wodo
ciągu
0,18 bez
wodo
ciągu
0,35 bez
wodo
ciągu
0,17 bez
wodo
ciągu
0,04 bez
wodo
ciągu
0,06 bez
wodo
ciągu
1,56
2,25
4,97 128,10
Zestawienie ilości ścieków sanitarnych w ośrodkach wypoczynkowych w miejscowości
Sława
Lp.
Nazwa
ośrodka
1
2
1.
OSiR
O.W.
„Relax”
O.W. PCK
LKś
LOK
O.W.
„Koliberek”
„Hetron”
MZK
Wałbrzych
O.W.
„Kamila”
O.W. Z.E.
Sława
„Słoneczko”
U.S.P.
Sława
Pokoje
gościnne
G. Pichowic
z
Pensjonat
„śagiel”
Razem
2.
3.
4.
5.
6.
7.
8.
9.
10.
11.
12.
13.
14.
Qśr d [m3/d]
Qmax d [m3/d]
Qmax h [m3/h]
ścieki
ścieki
ścieki
infilt
Ilość
ściek infiltrac
infiltrac
racyj
ścieki
ścieki
miejs
i
yjne + raze
yjne +
ne +
razem sanita
razem
sanita
c
m
sanit przypa
przypa
przy
rne
rne
padk
arne dkowe
dkowe
10 %
10 %
owe
10 %
3
4
5
6
7
8
9
10
11
12
500
45,00
4,50
49,50
49,50
4,50
54,00
4,70
0,18
4,88
50
4,50
0,45
4,95
4,95
0,45
5,40
0,47
0,02
0,49
200
60
60
65
18,00
5,40
5,40
5,85
1,80
0,54
0,54
0,60
19,80
5,94
5,94
6,45
19,80
5,94
5,94
6,45
1,80
0,54
0,54
0,60
21,60
6,46
6,46
7,05
1,87
0,56
0,56
0,61
0,07
0,02
0,02
0,02
1,94
0,58
0,58
0,63
70
55
6,30
4,95
0,63
0,49
6,93
5,44
6,93
5,44
0,63
0,49
7,56
5,93
0,65
0,51
0,02
0,02
0,67
0,53
40
3,60
0,36
3,96
3,96
0,36
4,32
0,38
0,01
0,39
20
1,80
0,18
1,98
1,98
0,18
2,16
0,18
0,01
0,19
70
20
6,30
1,80
0,63
0,18
6,93
1,98
6,93
1,98
0,63
0,18
7,56
2,16
0,65
0,18
0,02
0,01
0,67
0,19
20
1,80
0,18
1,98
1,98
0,18
2,16
0,18
0,01
0,19
25
2,25
0,22
2,47
2,47
0,22
2,69
0,23
0,01
0,24
1225 112,95
11,29 124,24 124,24 11,29 135,53 11,76
50
0,44 12,20
Uwag
i
13
Lubogoszcz
Lp.
Nazwa
ośrodka
1
2
1.
O.W.
WBK
2. Zakłady
Koksowni
a
Wałbrzyc
h
3. O.W.
„Polana”
Budserwis
Warszawa
Razem
Qśr d [m3/d]
Qmax d [m3/d]
Qmax h [m3/h]
ścieki
ścieki
ścieki
infiltra
infiltra
infiltra
Ilość ścieki cyjne
ścieki cyjne
ścieki cyjne
raze
miejsc sanit
razem sanita
razem sanit
+
+
+
m
arne przypa
rne przypa
arne przypa
dkowe
dkowe
dkowe
10 %
10 %
10 %
3
4
5
6
7
8
9
10
11
12
50
4,5
0,45
4,95
4,95
0,45
5,40
0,47
0,02
0,49
110
9,9
0,99
10,89
10,89
0,99
11,88
1,03
0,04
1,07
30
2,7
0,27
2,97
2,97
0,27
3,24
0,28
0,01
0,29
190
17,1
1,71
18,81
18,81
1,71
20,52
1,78
0,07
1,85
51
Uwagi
13
Lubiatów
Lp.
Nazwa
ośrodka
1
2
1.
O.W.
Uniwersyte
t
Zielonogór
ski
2.
„Interferie”
3.
Pensjonat
„Haleszka”
4. O.W.
„Duo”
5. Zakład
Produkcji
Opakowań
„KartonPak”
6. „Famaba”
7. O.W.
„Master”
8. O.W.
Urząd
Wojewódz
ki
9. Elektromo
ntaŜ
„Max”
10. Ośrodek
śeglarski
„Chalkos”
11.
„Dozamet”
Razem
Qśr d [m3/d]
Qmax d [m3/d]
Qmax h [m3/h]
Ilo
ścieki
ścieki
ścieki
ść
ście infiltrac
infiltrac
infiltrac
ścieki
ścieki
mi
ki
yjne + raze
yjne +
yjne +
razem sanita
razem
sanit
ejs
m
sanit przypad
przypad
przypad
arne
rne
c
arne kowe 10
kowe 10
kowe 10
%
%
%
3
4
5
6
7
8
9
10
11
12
50
4,50
0,45
4,95
4,95
0,45
5,40
0,47
0,02
0,49
40 36,00
0
40 3,60
3,60
39,60
39,6
3,60
43,20
3,75
0,15
3,90
0,36
3,96
3,96
0,36
4,32
0,38
0,01
0,39
40
3,60
0,36
3,96
3,96
0,36
4,32
0,38
0,01
0,39
70
6,30
0,63
6,93
6,93
0,63
7,56
0,65
0,02
0,67
90
40
8,10
3,60
0,81
0,36
8,91
3,96
8,91
3,96
0,81
0,36
9,72
4,32
0,84
0,38
0,03
0,01
0,87
0,39
70
6,30
0,63
6,93
6,93
0,63
7,56
0,65
0,02
0,67
50
4,50
0,45
4,95
4,95
0,45
5,40
0,47
0,02
0,49
10
0
9,00
0,90
9,90
9,90
0,98
10,8
0,94
0,04
0,98
10 9,00
0
10 94,50
50
0,90
9,90
9,90
0,98
10,8
0,94
0,04
0,98
9,45 113,40
9,85
0,37 10,22
9,45 103,95 103,95
52
Uwag
i
13
Radzyń
Qśr d [m3/d]
ścieki
infiltrac
Lp.
ścieki
ośrodka miejsc sanit yjne +
przypad
arne
kowe 10
%
1
2
3
4
5
Nazwa
1.
2.
3.
4.
5.
6.
7.
O.W.
„Igiełka
”
„Wratisl
awia”
„Victori
a”
„Wrzosy
”
W.O.W.
„Zacisze
”
Związek
Młodzie
Ŝy
Wiejskie
j
Razem
Qmax d [m3/d]
Ilość
raze
m
6
Qmax h [m3/h]
ścieki
ścieki
Uwagi
ściek infiltrac
infiltrac
ścieki
i
yjne + raze
yjne +
razem
sanit
sanit przypad m
przypad
arne
kowe 10
arne kowe 10
%
%
7
8
9
10
11
12
13
120 10,80
1,08 11,86 11,86
1,03
12,94
1,12
0,04 1,16
200 18,00
1,80 19,80 19,80
1,80
21,60
1,87
0,07 1,94
200 18,00
1,80 19,80 19,80
1,80
21,60
1,87
0,07 1,94
120 10,80
1,08 11,86 11,86
1,03
12,94
1,12
0,04 1,16
100
105
9,00
9,45
0,90 9,90 9,90
0,94 10,39 10,39
0,98
0,94
10,80
11,33
0,94
0,98
0,04 0,98
0,04 1,02
150 13,50
1,35 14,85 14,85
1,35
16,20
1,40
0,05 1,45
995 89,55
8,95 98,50 98,50
8,95 107,45
9,30
0,35 9,65
53
Tarnów Jezierny
Qśr d [m3/d]
Nazwa
ścieki
infiltrac
Lp. ośrodk
ścieki
miejsc sanita yjne +
a
przypad
rne
kowe 10
%
1
2
3
4
5
1.
O.W.
„Relak
s”
2. PKN
„Tarna
wa”
3. Pałacy
k
Myśli
wski
4. „Miedz
iak”
5. „Hetro
n”
6. „Intern
auka”
Razem
Qmax d [m3/d]
Ilość
raze
m
6
ścieki
infiltrac
ścieki
yjne +
sanita
przypad
rne
kowe 10
%
7
8
Qmax h [m3/h]
raze
m
9
ścieki
ściek infiltrac
yjne +
i
sanit przypad
arne kowe 10
%
10
11
Uwagi
raze
m
12
90
8,10
0,81
8,91
8,91
0,81
9,72
0,84
0,03
0,87
65
5,85
0,58
6,43
6,43
0,58
7,01
0,60
0,02
0,62
40
3,60
0,36
3,96
3,96
0,36
4,32
0,38
0,01
0,39
80
7,20
0,72
7,92
7,92
0,72
8,64
0,75
0,03
0,78
90
8,10
0,81
8,91
8,91
0,81
9,72
0,84
0,03
0,87
130
11,70
1,17
12,87
12,87
1,17
14,04
1,22
0,05
1,27
495
44,55
4,45
49,00
49,00
4,45
53,45
4,80
0,17
4,97
54
13
Zestawienie ilości ścieków sanitarnych – domki letniskowe w zlewni j. Sławskiego
Qśr d [m3/d]
Ilość
Lp.
Qmax h [m3/h]
ścieki
ścieki
ścieki
infiltrac
infiltrac
ściek infiltrac
ścieki
ścieki
i
yjne +
kańcó sanita yjne + razem sanita yjne + razem
przypa
przypa
sanit przypa
rne
rne
w
dkowe
dkowe
arne dkowe
10 %
10 %
10 %
3
4
5
6
7
8
9
10
11
wość
2
1.
Kuźnica
Głogow
ska
Tarnów
Jezierny
3.
945
83,05
8,30
93,35
93,35
8,30 101,65
8,65
0,35
1665 149,85
14,98 164,83 164,83
14,98 179,81 15,60
0,62
1935 174,15
17,41 191,56 191,56
17,41 208,97 18,14
0,72
1305 117,45
11,74 129,19 129,19
11,74 140,93 12,23
0,49
Radzyń
4.
5.
Uwag
Miejsco miesz
1
2.
Qmax d [m3/d]
Lubogos
zcz
Lubiató
w
Razem
675
60,75
6525 587,25
6,07
66,82
66,82
58,72 645,97 645,97
55
6,07
72,89
6,33
0,25
58,72 704,69 61,17
2,44
raze
m
12
i
13
9,00 210
działe
k
16,22 370
działe
k
18,86 430
działe
k
12,72 290
działe
k
6,58 150
działe
k
63,61
Zbiorcze zestawienie ilości ścieków – m. Sława – Zakłady przemysłowe
Qśr d [m3/d]
Qmax d [m3/d]
Qmax h [m3/h]
ścieki
ścieki
ścieki
infiltr
infiltr
infiltr
Miejsc
acyjne
acyjne
acyjne
Lp.
mieszka ścieki
ścieki
ścieki
+
+
+
owość
sanitar
razem sanitar
razem sanita
ńców
przyp
przyp
przyp
ne
ne
rne
adkow
adkow
adkow
e 10
e 10
e 10
%
%
%
1
2
3
4
5
6
7
8
9
10
11
Uwa
Ilość
1.
2.
3.
4.
5.
6.
Sława
„Dobr
osława
”
Z.M.
Sława
„Balce
rzak”
Wróbl
ów
Ubojni
a
„Blute
x”
„EkoMięs”
3943
7.
Ośrod
ki
wypoc
zynko
we
razem
Razem
1225
12
394,30
352,00
39,00
35,00
433,50
387,00
433,70
422,00
39,00
35,00
472,73
457,00
41,00
33,00
1,62
1,45
42,46
34,45
131,00
13,00
144,00
157,20
13,00
170,20
12,30
0,54
12,84
274,00
27,40
301,40
329,00
27,40
356,40
25,70
1,14
26,84
155,00
15,50
170,50
232,50
15,50
248,00
14,50
0,65
15,15
103,50
10,50
114,00
124,00
10,50
134,50
6,50
0,45
6,95
300,00
30,00
330,00
360,00
30,00
390,00
18,50
1,25
112,95
11,29
124,24
124,24
11,29
135,53
11,76
0,44
1822,75
181,69 2004,64 2182,64
„Bioda
ma”
8.
raze
m
56
181,69 2364,36 163,26
gi
13
19,75 Zakła
dw
budo
wie
12,20
7,54 170,80
Zbiorcze zestawienie ilości ścieków – m. Lubogoszcz
Qśr d [m3/d]
Ilość
Lp.
1
Miejsc
owość
2
1.
Mieszk
ańcy
2. Domki
letnisko
we
3. Ośrodki
wypocz
ynkowe
razem
Razem
Qmax d [m3/d]
Qmax h [m3/h]
ścieki
ścieki
ścieki
infiltrac
infiltrac
ściek infiltrac
ścieki
ścieki
i
yjne +
przypa
przypa
sanit przypa
rne
rne
w
dkowe
dkowe
arne dkowe
10 %
10 %
10 %
3
4
5
6
7
8
9
10
11
Uwag
miesz
1305 117,45
11,75 129,19 129,19
11,74 140,93 12,23
raze
m
12
35,80
3,60
39,40
39,38
3,60
41,98
3,73
0,15
3,88
190
17,10
1,71
18,81
18,81
1,71
20,52
1,78
0,07
1,85
17,05 187,40 187,38
17,05 203,43 17,74
13
0,49 12,72
358
1853 170,35
i
0,71 18,45
Zbiorcze zestawienie ilości ścieków – m. Lubiatów
Qśr d [m3/d]
Ilość
Lp.
1
1.
Miejsc
owość
2
Mieszk
ańcy
2. Domki
letnisko
we
3. Ośrodki
wypocz
ynkowe
razem
Razem
Qmax d [m3/d]
Qmax h [m3/h]
ścieki
ścieki
ścieki
ściek infiltrac
infiltrac
infiltrac
ścieki
ścieki
i
yjne +
przypa
przypa
sanit przypa
rne
rne
w
dkowe
arne dkowe
dkowe
10 %
10 %
10 %
3
4
5
6
7
8
9
10
11
Uwag
miesz
raze
m
12
72
7,2
0,70
7,90
7,92
0,70
8,62
0,75
0,03
0,78
675
60,75
6,07
66,82
66,82
6,07
72,89
6,33
0,25
6,58
1050
94,50
9,45 103,95 103,95
9,45 113,40
9,85
0,37 10,22
1797 162,45
16,22 178,67 178,69
16,22 194,91 16,93
0,65 17,58
57
i
13
Zbiorcze zestawienie ilości ścieków – m. Radzyń
Qśr d [m3/d]
Ilość
Lp.
1
Qmax d [m3/d]
ścieki
ścieki
infiltrac
infiltrac
ścieki
ścieki
kańcó sanita yjne + razem sanita yjne +
przypa
przypa
rne
rne
w
dkowe
dkowe
10 %
10 %
3
4
5
6
7
8
Qmax h [m3/h]
Miejsc miesz
owość
2
1.
Mieszk
ańcy
2. Domki
letnisko
we
3. Ośrodk
i
wypocz
ynkowe
razem
Razem
313
31,30
1935 174,15
995
89,55
3243 295,00
3,10
34,40
3,10
17,41 191,56 191,56
17,41
8,95
34,40
98,50
98,50
8,95
29,46 324,46 324,46
29,46
razem
9
37,50
ścieki
ściek infiltrac
i
yjne + raze
m
sanit przypa
arne dkowe
10 %
10
11
12
3,30
0,13
0,72 18,86
1407,4
5
0,35
353,92 30,74
i
13
3,43
208,97 18,14
9,30
Uwag
9,65
1,20 31,94
Zbiorcze zestawienie ilości ścieków – m. Tarnów Jezierny
Qśr d [m3/d]
Ilość
Lp.
1
1.
Miejsc
owość
2
Mieszk
ańcy
2. Domki
letnisko
we
3. Ośrodki
wypocz
ynkowe
razem
Razem
Qmax d [m3/d]
Qmax h [m3/h]
ścieki
ścieki
ścieki
infiltrac
infiltrac
ściek infiltrac
ścieki
ścieki
yjne +
i
przypa
przypa
sanit przypa
rne
rne
w
dkowe
dkowe
arne dkowe
10 %
10 %
10 %
3
4
5
6
7
8
9
10
11
Uwag
miesz
106
10,6
1665 149,85
495
44,95
2266 205,40
1,06
11,66
11,66
14,98 164,83 164,83
4,45
49,00
49,00
20,49 225,49 225,49
58
1,06
12,72
1,10
14,98 179,81 15,60
4,45
53,45
4,80
20,49 245,98 21,50
0,04
raze
m
12
1,14
0,62 16,22
0,17
4,97
0,83 22,33
i
13
10.2.2. ZałoŜenia wyjściowe do koncepcji rozwiązań gospodarki ściekowej
O wyborze rozwiązań decydują następujące czynniki :
-
Maksymalne wykorzystanie istniejących wysokosprawnych urządzeń gospodarki
ściekowej
-
Lokalizacja nowych oczyszczalni musi uwzględniać moŜliwość odbiorników
ścieków
-
Rozwiązania asenizacji dla jednostek o wielkości do 10 m3/d ścieków mogą być
oparte na bazie oczyszczalni przydomowych lub lokalnych zbiorczych z
wykorzystaniem ścieków oczyszczonych biologicznie do nawodnień. Przy ich
lokalizacji jednak w zlewni jeziora Sławskiego lub innych naleŜy dąŜyć do
odprowadzenia ścieków do większych systemów kanalizacyjnych. Pełne
skanalizowanie tych gospodarstw i przyjmowanie ścieków do kanalizacji
grupowej jest opłacalne w przypadku przebiegu kolektorów tłocznych w pobliŜu z
innych miejscowości(po drodze)
-
Determinującym czynnikiem rozwiązań dla miejscowości zlokalizowanych w
zlewni jeziora Sławskiego jest kierunek odprowadzania ścieków do oczyszczalni
grupowej Sława lub innej posiadającej inny odbiornik ścieków niŜ jezioro lub jego
zlewnia hydrograficzna.. Dla oczyszczalni Sława przyjęto sposób odprowadzania
ścieków gwarantujący zabezpieczenie wód jeziora Sławskiego przed
zanieczyszczeniem zgodnie z najwyŜszymi wymogami ochrony wód jeziora.
Rozwiązanie to zapewnia moŜliwość przyjęcia z punktu widzenia wartości
bilansowych ścieków praktycznie ze wszystkich miejscowości Gminy.
-
Porównanie kosztów eksploatacji systemów ciśnieniowych zbiorczych z
lokalnymi oczyszczalniami ścieków w przypadku wysokich wymogów co do
jakości ścieków oczyszczonych czyni systemy zbiorcze opłacalnymi przy
odległościach hydrotransportu 3-5 km przy ilościach ścieków od 20 m3/d a
powyŜej 80-100 m3/d nawet przy odległościach 7_9 km. Wyraźnie niŜsze koszty
eksploatacyjne systemów grawitacyjno ciśnieniowych w porównaniu z lokalną
oczyszczalnią często przemawiają za ostatecznym wyborem przetłaczania w
ilościach powyŜej 50 m3/d ścieków do jednej wysokosprawnej oczyszczalni
centralnej nawet przy odległościach do 9-10 km.
59
10.2.3. Opis rozwiązań technicznych
Układ sieci kanalizacyjnej
Dla poszczególnych miejscowości projektuje się generalnie sieć kanalizacji grawitacyjnej
kończoną przepompownią główną końcową „PG”. Część obszarów zlewni kanalizacyjnej w
zaleŜności od spadków terenu podłączana jest do przepompowni sieciowych podających
ścieki dalej w kierunku przepompowni PG. W terenach płaskich o trudnej zabudowie i
niekorzystnych warunkach dla kanalizacji grawitacyjnej stosuje się kanalizację ciśnieniową.
Jedna lub kilka posesji podłączonych jest do miniprzepompowni zwanej Lokalnym Punktem
tłocznym „LPT”. Pompownie LPT podłączone są do kolektora zbiorczego ciśnieniowego
uchodzącego do kanalizacji grawitacyjnej. Całość stanowi układ sieci grawitacyjnociśnieniowej dla danej miejscowości. Pompownie PG z poszczególnych miejscowości łączone
są w układy między sobą lub zbiorczą oczyszczalnią ścieków za pośrednictwem rurociągów
tłocznych ciśnieniowych kolektory tłoczne „KT”.
Sieć kanalizacji sanitarnej grawitacyjnej
Sieć z rur PVC średnicy 200 mm z przyłączami śr 160 PVC. Studnie rewizyjne z
tworzyw sztucznych śr 1000 mm oraz kręgów Ŝelbetowych z betonu B45 śr. 1200 mm.
Sieć kanalizacji tłocznej
Projektuje się z rur PE o średnicach 65-315 mm na ciśnienie pN 10 atm.
Przepompownie główne i sieciowe
Wykonane z kręgów Ŝelbetowych śr 1200-2000 mm, zaleŜnie od wydajności pomp, z
betonu B35-B45. WyposaŜenie stanowią pompy o swobodnym przepływie z wirnikiem
Vortex z pierścieniem rozdrabniającym Contrablock. Rurociągi ze stali nierdzewnej.
Przepompownie PG zaopatrzone w przepływomierz ilości tłoczonych ścieków. Wszystkie
pompownie sterowane automatycznie z systemem zdalnej wizualizacji stanów pracy i awarii
transmitowanych siecią telefoniczną komputerową lub telefonii komórkowej GPRS. KaŜda
pompownia w automatyce posiada na wyposaŜeniu złącze do przewoźnego agregatu
60
prądotwórczego. Przy dłuŜszych rurociągach tłocznych stosowane napowietrzanie i
przepłukiwanie rurociągów spręŜonym powietrzem .
Lokalne punkty tłoczne
Stanowią minipompownie w studzienkach małogabarytowych lub tworzywowych i
betonu B45 średnicy 800-1000 mm. WyposaŜenie w pompy z rozdrabniaczem lub z
wirnikiem Vortex, rurociągi ze stali nierdzewnej. Pełna automatyzacja pracy. Zasilanie w
energię i rozliczanie kosztów jej zuŜycia leŜy po stronie eksploatatora sieci. Podobnie
remonty i konserwacje pomp.
Przepompownie pośrednie
Na długich trasach rurociągów tłocznych stosowane są pompownie pośrednie ze
zbiornikiem retencyjnym i odświeŜaniem ścieków poprzez napowietrzanie spręŜonym
powietrzem lub mechanicznie. Unika się wtedy duŜych mocy silników pomp przy tłoczeniu
na odległości większe od 4-5 km w zaleŜności od koniecznego wydatku pompowni.
Warunki tworzenia zbiorczych układów hydrotransportu
Projektowane rozwiązania zapewniają odpowiedni dobór pomp i średnic rurociągów KT
charakteryzujących się elastycznością przepustowości w przypadku konieczności podłączenia
źródeł ścieków powstających w trakcie rozwoju gospodarczego jednostki osadniczej obecnie
jeszcze niemoŜliwego do zaplanowania.
Rozwiązania techniczne przewidują ograniczenie uciąŜliwości zapachowej obiektów i
sieci poprzez odpowiednie przebiegi i stosowanie spręŜonego powietrza na rurociągach „KT”.
W celu wyboru systemu sieci kanalizacyjnej na terenie gminy Sława przeanalizowano
czynniki uwzględniające:
-
Lokalne warunki moŜliwości odprowadzania ścieków i wymogi ochrony przed
zanieczyszczeniem odbiorników ścieków
-
Koszty eksploatacyjne
-
MoŜliwości rozwiązania problemów gospodarki ściekowej wraz z sąsiednimi
gminami
-
Dostępne technologie budowy sieci oraz oczyszczalni ścieków
-
Ochronę obszarów o szczególnym znaczeniu przyrodniczym na terenie gminy
61
Przy wyborze rozwiązań technicznych kanalizacji wstępnie wykluczono zastosowanie
systemów kanalizacji podciśnieniowej ze względu na trudne warunki lokalizacyjne
przepompowni dla miejscowości potencjalnych oraz bardziej kosztowną eksploatację sieci.
Przy wyborze systemu kanalizacji ograniczono moŜliwości budowy przydomowych
oczyszczalni ścieków. Wynika to z warunków ochrony wód w gminie- większość obszaru
stanowi zlewnię jezior (Sławskiego, Tarnowskiego i inne). RównieŜ rozwiązania takie tworzą
brak moŜliwości kontroli skuteczności pracy tych urządzeń co jest szczególnie waŜne w
strefach przybrzeŜnych akwenów oraz terenów z wodą gruntową. Z biegiem lat eksploatacji
oczyszczalni przydomowych chemizm wód gruntowych ulega znacznemu pogorszeniu.
Powinny mieć one zastosowanie wyłącznie dla bardzo rozproszonej zabudowy kolonialnej
gdzie występuje absolutny brak uzasadnienia ekonomicznej budowy systemu sieciowego.
Uwzględniając powyŜsze uwarunkowania preferowanymi w gminie Sława pozostały:
-
Budowa lokalnych zlewni kanalizacji tłocznej z przepompowniami LPT
tłoczącymi ścieki w kierunku pompowni strefowych i głównych dla zabudowy
rozproszonej usytuowanej w terenie równinnym lub niekorzystnych spadkach i
wysokim poziomie wody gruntowej
-
Budowa układów sieci tłocznej tranzytowej „KT” z przepompowniami
głównymi dla układów lokalnych z hydrotransportem ścieków do oczyszczalni
zbiorczych
-
Uzupełnienie zorganizowanych systemów sieciowych asenizacją indywidualną
opartą na szczelnych atestowanych zbiornikach bezodpływowych dla
zabudowy kolonialnej
Warianty rozwiązań kierunków odprowadzania ścieków z lokalnych systemów
kanalizacyjnych
Kierując się wyŜej opisywanymi uwarunkowaniami oraz załoŜeniami rozwaŜono wstępnie
koncepcję gospodarki w gminie w 3 wariantach:
Wariant I
MoŜliwość połączenia planu budowy systemów kanalizacyjnych z sąsiednimi gminami.
W tym zakresie istnieją korzystne moŜliwości terenowe tylko dla wsi KrzepielówKrąŜkowo z odprowadzeniem do wsi Nowe Drzewce i dalej systemem do oczyszczalni
62
Szlichtyngowa oraz dla wsi Łupica z odprowadzeniem do m. Kaszczor. Praktyka
stosowania takich rozwiązań wykazuje uzaleŜnienie od opłat za przyjmowanie ścieków
od właściciela oczyszczalni ścieków przy ograniczonym wpływie zainteresowanego na
elementy kosztów. Czynnik ten moŜe ograniczać rozwiązanie wg wariantu I. Wariant
oznaczono jako pozostawiono do rozeznania moŜliwości przez Urząd Gminy drogą
oficjalnych wystąpień.
Wariant II
Odprowadzenie ścieków ze wszystkich miejscowości gminy do jednej oczyszczalni
ścieków w Sławie. Ze względu na niekorzystne warunki trasy rurociągu tłocznego z PG
Krzepielów do wsi Stare Strącze oraz korzystny odbiornik ścieków dla Krzepielowa
wariantu tego nie rozwinięto. Występuje równieŜ moŜliwość pewnego odciąŜenia zlewni
jeziora Sławskiego poprzez wyłączenie odprowadzania ze wsi Krzepielów-KrąŜkowo oraz
wsi Dromiki, Ciosaniec, Bagno, Łupica. Istniejąca oczyszczalnia ścieków z ośrodka
Interferie Lubiatów stwarza moŜliwość przejściowego jej wykorzystania dla wsi
Lubiatów.
Z tych względów przyjęto wariant III.
Wariant III
Przyjęto rozbudowę i modernizację istniejącej oczyszczalni ścieków Sława z realizacją
sposobu odprowadzania ścieków o rozwiązaniu gwarantującym najwyŜszy współczynnik
bezpieczeństwa ochrony wód jeziora Sławskiego przed zanieczyszczeniem pod
warunkiem prawidłowej realizacji technicznej jego załoŜeń wg opracowanej koncepcji.
Do oczyszczalni skierowane zostaną ścieki z miejscowości w zlewni jeziora Słwskiego:
Radzyń, Tarnówek, Tarnów Jezierny, Głuchów, Kuźnica Głogowska, Myszyniec, Osiedle
Nad Stawami-Radzyń, Kamienna, Lipinki, Stare Strącze, Nowe Strącze, Jutrzenka, Gola,
Lubogoszcz, Ośrodki wypoczynkowe w Sławie, Przybyszów, Cegłówka, Śmieszkowo,
Wróblów. Wydziela się poza oczyszczalnią w Sławie dalsze trzy grupowe oczyszczalnie
ścieków: Lubiatów, Krzepielów, Łupica.
63
Proponowane technologie oczyszczania ścieków dla oczyszczalni grupowych
Omawia się obiekty poza grupową oczyszczalnią Sława, którą opisano w odrębnej
koncepcji.
Grupowa oczyszczalnia Lubiatów
Obiekt istniejący w dobrym stanie technicznym lecz przystosowany tylko do redukcji
biologicznej węgla. Konieczna modernizacja technologii w zakresie redukcji biogenów bez
rozbudowy zbiorników, i zmiany systemu napowietrzania. NaleŜy równieŜ przejąć na
własność eksploatatora tereny nawadniane ściekami oczyszczonymi i dokonać ich rozruchu.
Korzystne warunki gruntowo wodne tych terenów umoŜliwiają rozwiązanie problemów
odprowadzania ścieków z miejscowości Lubiatów w stosunkowo niewielkimi nakładami.
Obiekt winien być eksploatowany do momentu dekapitalizacji technicznej (20-25 lat). Po tym
okresie naleŜy rozwaŜyć hydrotrasport ścieków do oczyszczalni ścieków Sława lub Łupica.
Do oczyszczalni projektuje się kierować ścieki ze wsi Lubiatów z ośrodkami
wypoczynkowymi, Dębowo, Dębczyn, Krępina. Dopływ ścieków do oczyszczalni
Qśrdob=185 m3/d.
Grupowa oczyszczalnia Krzepielów
Do oczyszczalni kierowane będą ścieki z miejscowości KrąŜkowo, KrDo oczyszczalni
kierowane będą ścieki z miejscowości KrąŜkowo, Krzepielów, Krzydłowiczki, PrzydroŜe.
Przepustowość oczyszczalni Qśrd=150 m3/d.
Technologia oczyszczania- mechaniczno biologiczne z osadem czynnym z nitryfikacją w
technologii SBR. Wersja oczyszczalni Ŝelbetowa. Odwadnianie osadów metodą workownicy i
wywóz do oczyszczalni Sława. Oczyszczalnia z automatyzowana z wizualizacją
komputerową stanów pracy i przesyłem informacji łączem internetowym do bazy_ZWK
Sława. Dozór obsługi okresowy 1 do 2 razy w tygodniu.
Grupowa oczyszczalnia ścieków Łupica
Do oczyszczalni kierowane będą ścieki z miejscowości Szreniawa, Drozniki,
Ciosaniec, Bogno, Spokojna, Łupice. Przepustowośc oczyszczalni 233 m3/d
Technologia oczyszczalni ścieków mechaniczno biologiczna z osadem czynnym z pełną
redukcją biogenów w technologii przepływowej. Odwodnienie osadów metodą workową z
64
wywozem do oczyszczalni Sława. Ze względu na odbiornik ścieków –jezioro Rudno
konieczny do wykonania na rowie odprowadzającym ścieki oczyszczone zbiornik retencyjny„kaskada biologiczna” dla zachowania warunków czasu dopływu do jeziora minimum 1 doba.
Oczyszczalnia z pełną automatyzacją i wizualizacją komputerową. Transmisja danych do
bazy na oczyszczalnię w Sławie łączem internetowym.
Oczyszczalnia ścieków Lipinki
Jest to oczyszczalnia ścieków lokalna dla osiedla byłego PGR o przestarzałej
technologii. Po zrealizowaniu odprowadzania ścieków z całej miejscowości Lipinki do Sławy
oczyszczalnia moŜe pełnić rolę stacji zlewczo retencyjnej na okres przejściowy do czasu
skanalizowania wsi Krzepielów KrąŜkowo. Po tym okresie naleŜy przewidzieć jej wyłączenie
i rozbiórkę.
Hierarchia potrzeb w zakresie budowy kanalizacji sanitarnej w Gminie Sława
WaŜną sprawą z punktu widzenia zarządzających gminą jest wybór kolejności
realizacji zadań związanych z uporządkowaniem gospodarki ściekowej.
Do kryteriów jakimi powinien się kierować Zarząd Gminy naleŜy zaliczyć:
-
Parametr ekologiczny- ochrona wód jeziora Sławskiego i innych jezior w
gminie przed zanieczyszczaniem
-
Parametr ilościowy- wielkość skupiska mieszkańców oraz ilości
odprowadzanych ścieków
-
Parametr gospodarczy- połoŜenie miejscowości na terenach o duŜej
atrakcyjności pod kątem rozwoju mieszkalnictwa oraz róŜnych form
działalności gospodarczej i turystyki
NaleŜy tu jednak podkreślić konieczność nierozerwalnego z kanalizacją zapewnienia
dostaw jakościowo dobrej wody pitnej dla miejscowości dotychczasowo
niezwodociągowanych w gminie. Z tych względów po ocenie problemu w poszczególnych
miejscowościach niniejszą koncepcję uzupełniono o wytyczne realizacji kierunków
zaopatrzenia w wodę oraz rozwiązanie najpilniejszych potrzeb w tym zakresie w Radzyniu.
Realizacja wodociągu powinna przebiegać niemal równolegle z budową kanalizacji
sanitarnej.
65
10.3. Podsumowanie
Przy całkowitym zwodociągowaniu gminy powinna zostać przyjęta odpowiednia
koncepcja kanalizacji wsi
11.
POWIETRZE ATMOSFERYCZNE
10.2. Klimat
Na podstawie klasyfikacji klimatycznej opracowanej przez W. Okołowicza i D.
Martyn województwo lubuskie usytuowane jest w śląsko-wielkopolskim regionie
klimatycznym w obszarze nizin.
Według R. Gumińskiego teren powiatu wschowskiego a więc i gmina Sława naleŜy do
dzielnicy rolniczo – klimatycznej lubuskiej.
Natomiast według K. Prawdziwca i C. Koźmińskiego omawiany teren naleŜy do
krainy klimatycznej Pojezierze Lubuskie.
Region ten charakteryzuje się dominującym (60%) wpływem mas powietrza
oceanicznego z zachodu i północy i zdecydowanie mniejszym (30%) wpływem powietrza
kontynentalnego ze wschodu i południa przy znikomym udziale powietrza arktycznego (6%) i
zwrotnikowego (2%). Wpływa to na rozkład temperatury i opadów atmosferycznych w ciągu
roku. Występują tu mniejsze amplitudy temperatury, krótsze i łagodniejsze zimy niŜ w
centralnej Polsce.
Zimy na obszarze powiatu są łagodne i krótkie, ze średnią temperaturą powietrza w
najchłodniejszym miesiącu styczniu w przedziale –0,8 do –3°C, lata są wczesne, długie i ciepłe
ze średnią temperaturą powietrza 18,2°C. Najcieplejszym miesiącem jest lipiec (18–19 °C).
Mimo znacznych wpływów wilgotnych, oceanicznych mas powietrza na kształtowanie
się klimatu gminy Sława naleŜy do mało zasobnych w opady atmosferyczne. Średnia suma
opadów z wielolecia 1981–2000 wyniosła 527 mm dla Gorzowa Wielkopolskiego i 581 mm
dla Zielonej Góry, a na terenie gminy średnia z wielolecia jest zróŜnicowana w przedziale
505–541 mm (tabela 27).
Pokrywa śnieŜna zalega krócej, bo do 50–60 dni.
Województwo lubuskie charakteryzuje się najdłuŜszym w Polsce okresem
wegetacyjnym trwającym 210 do 230 dni.
66
Na terenie gminy przewaŜają wiatry z kierunków W, SW i NW (48–50 %) wiejące ze
średnią prędkością 2,7 – 3,5 m/s .
Według danych ze stacji Instytutu Meteorologii i Gospodarki Wodnej (IMGW) w
Radzyniu, średnia temperatura roczna wynosi 8,5 °C; stycznia (– 0,8 °C), a lipca 18,5 °C. Liczba
dni z przeciętna temperatura dobową poniŜej 0 °C wynosi 11. Izoamplitudy roczne kształtują się
na poziomie 19 – 20 °C. Lato przeciętnie trwa około 100 dni co powoduje, Ŝe jest najdłuŜsze w
Polsce, natomiast zima około 60 dni i jest to jeden z najkrótszych okresów trwania zimy w kraju.
Suma rocznego opadu wynosi 500 – 550 mm, w tym półrocza chłodnego (listopad –
kwiecień) około 200 mm. Opady półrocza ciepłego (maj – październik) osiągają 320 mm.
Pierwszy śnieg pojawia się około połowy listopada, a ostatni na przełomie marca i kwietnia.
Pokrywa śnieŜna utrzymuje się średnio przez 50 – 60 dni. Jej grubość waha się w przedziale 5
– 15 cm. Okres występowania pokrywy śnieŜnej przerywany jest częstymi odwilŜami. W tym
czasie opad zimowy stanowi deszcz.
Według obliczeń IMGW Radzyń za lata 1971 – 1990 średnia liczba dni pogodnych w
roku wynosi 62, a pochmurnych 108 i jest jedną z najmniejszych w Polsce. Usłonecznienie
przekracza w roku 1500 godzin, natomiast miesiącem o największym usłonecznieniu jest maj
– 224 godziny. Przeciętny czas trwania zjawisk lodowych na jeziorze Sławskim wynosi 76
dni, a pokrywa lodowa utrzymuje się przez 61 dni. Obie wartości wskazują na najkrótszy czas
trwania tych zjawisk w kraju.
Najczęstsze wiatry wieją z kierunków: zachodniego, południowo – zachodniego oraz
południowego. Stanowią 48,3 % częstotliwości wiatru. Ich średnia prędkość oscyluje w
granicach 3 m/s.
Okres wegetacyjny jest najdłuŜszy w Polsce i trwa ponad 225 dni. Początek robót
polnych przypada na drugą dekadę marca.
Reasumując warunki klimatyczne na terenie gminy naleŜą do korzystnych i sprzyjają
rozwojowi rolnictwa, turystyki i wypoczynku.
Na charakter klimatu lokalnego wpływa między innymi rzeźba terenu, sposób jej
ukształtowania, obecność zbiorowisk wodnych i roślinnych. Obszary wysoczyznowe
charakteryzują się wyrównanymi warunkami termicznymi, równomiernym nasłonecznieniem,
niską wilgotnością (60–80 %) z korzystną wymianą powietrza. Są zatem korzystne dla
uŜytkowania rolniczego i osadnictwa.
67
10.3. Zanieczyszczenie powietrza atmosferycznego
Głównymi zanieczyszczeniami atmosfery są związki chemiczne i pyły powstające w procesie
spalania paliw stałych, płynnych i gazowych. Jednym z podstawowych czynników
kształtujących jakość środowiska jest stan czystości powietrza. Emisja zanieczyszczeń pyłowogazowych w porównaniu do obszarów uprzemysłowionych jest stosunkowo niska
W emisji zanieczyszczeń gazowych udział jest następujący:
-
70% tlenek węgla
-
22% dwutlenek siarki
-
5,6 % dwutlenek azotu.
Od 2001 r. zakłady uciąŜliwe dla środowiska i zdrowia ludzi stopniowo redukują
zanieczyszczenia pyłowo-gazowe poprzez ograniczanie niskiej emisji w wyniku:
1. likwidacji i modernizacja kotłowni węglowych,
2. modernizacji kotłów węglowych polegającej na zastosowaniu oleju opałowego i gazu
ziemnego,
3. budowy sieci gazociągów wiejskich i miejskich,
4. zmniejszenie ilości upraw warzyw w cieplarniach.
PrzewaŜającą część terenu gminy stanowi słabo zabudowany obszar wiejski, gdzie nie ma
zanieczyszczenia powietrza z ilościami pyłu powyŜej 5 t/rok, SO2 - 3,0 t/rok i NO2 - 1,0 t/rok.
(Zwłaszcza na terenach leśnych emisja zanieczyszczeń pyłowych i gazowych jest najniŜsza:
•
0,0 – 10,0 mg/m2 na dobę w SO2,
•
0,0 – 0,2 mg/m2 na dobę w NOx.
W latach 1999-2003 Wojewódzki Inspektorat Ochrony Środowiska w Zielonej Górze
monitorował warunki aerosanitarne południowo – wschodniej części województwa, nad który
to obszar, przy dominujących wiatrach zachodnich i południowo-zachodnich, mogą docierać
zanieczyszczenia pochodzące z kompleksu górniczo-hutniczego rud miedzi okręgu legnickogłogowskiego. Pomiary wykonywane były na terenie gminy Szlichtyngowa, w miejscowości
DryŜyna. Badania prowadzono metodami z pasywnym poborem próbek, w zakresie stęŜenia
w powietrzu dwóch podstawowych zanieczyszczeń – dwutlenku siarki i dwutlenku azotu.
Analiza wyników badań imisji wyraźnie wskazuje, Ŝe jakość powietrza w DryŜynie pod
względem stęŜenia dwutlenku siarki uległa w ciągu ostatnich lat wyraźnej poprawie. Średnie
68
roczne stęŜenie SO2 w 1999 r. wyniosło 33,6 µg/m3 (84,3% Da), natomiast w 2003 roku
średnie stęŜenie odnotowano na poziomie 4,2 µg/m3 (10,8% Da). Zmiany stęŜenia dwutlenku
azotu mają zupełnie inny charakter. Obserwuje się jedynie sezonowe wahania koncentracji
NO2. WyŜsze stęŜenia tego zanieczyszczenia odnotowano w chłodnych miesiącach, ale
średnie roczne stęŜenie NO2 w latach 1999-2003 występowało na wyrównanym poziomie: w
1999 r. wyniosło 12,5 µg/m3 (31,8% Da), w 2001 r. natomiast 11,3 µg/m3 (28,5% Da).
Brak zainteresowania władz gminy badaniami pasywnymi zanieczyszczeń powietrza
spowodował, ze w aktualnej ocenie naleŜało oprzeć się o wyniki badań terenów sąsiednich.
PoniŜej przedstawiono zestawienie najwaŜniejszych źródeł emisji zanieczyszczeń
pyłowych i gazowych (lata 1999-2003) na terenie gminy Sława
Emisja [t/rok]
L.p. Miejscowość
1
2
Sława
Stare Strącze
3
Wróblów
4
Krzepielów
5
Sława
Pyły
Gazy
Urządzenia
redukujące
zanieczyszczenia
4025,72
1000,44
4,92
0,68
odpylająca
-
1596,72
1,73
–
17,5
5,8
–
10,8
5,6
-
Zakład
Zakłady Mięsne
Gorzelnia Rolnicza
Zakład Przetwórstwa Mięsa i
Drobiu
Zak. Utylizacji Odp. Pouboj.
„Promarol” Sp. z o.o.
Osiedle Mieszkaniowe
Kotłownia ZEC
10.4. Chemizm opadów atmosferycznych
Na terenie województwa lubuskiego badania jakości wód opadowych prowadzone są
na 2 stacjach meteorologicznych: w Gorzowie Wlkp. i Zielonej Górze.
Roczne wielkości ładunków zanieczyszczeń wnoszonych z opadami atmosferycznymi
w 2000 r. na teren województwa lubuskiego.
Największe ładunki zanieczyszczeń charakteryzujące chemizm opadów atmosferycznych
tworzą [kg/ha]:
–
związki azotu – 20,28
–
siarczany – 19,27
–
chlorki – 9,4
–
wapń + magnez – 6,95
–
sód + potas – 4,58.
69
Dla orientacji podano średnie wartości zanieczyszczeń w odpadach atmosferycznych na
terenie województwa
Ładunek
Zanieczyszczenie
Siarczany
Chlorki
Azotyny i azotany
Azot ogólny
Fosfor ogólny
Sód
Potas
Wapń
Magnez
Cynk
Miedź
śelazo
Ołów
Kadm
Nikiel
Chrom
Mangan
Wolne jony wodorowe
[tony]
26947
13145
6083
22277
503
3888
2517
8083
1636
609,7
67,1
453,1
34,96
2,699
17,76
3,230
186,83
172,7
[kg/ha]
19,27
9,4
4,35
15,93
0,360
2,78
1,8
5,78
1,17
0,436
0,048
0,324
0,025
0,00193
0,0127
0,00231
0,1316
0,1235
10.5. Podsumowanie
Pomiary zanieczyszczenia powietrza atmosferycznego na terenie województwa
lubuskiego prowadzone są przez: Wojewódzki Inspektorat Ochrony Środowiska w Zielonej
Górze oraz Wojewódzką Stację Sanitarno – Epidemiologiczną w Gorzowie Wlkp.
Badania wykonywane są przy uŜyciu automatycznych analizatorów stanowiących
wyposaŜenie dwóch stałych stacji monitoringu, zlokalizowanych w strefie przygranicznej
oraz stacji mobilnej wykonującej krótkookresowe badania imisji w wyznaczonych punktach
jak równieŜ metodami manualnymi w 11 punktach na terenie 8 miast lubuskich.
W ocenie stanu aerosanitarnego woj. lubuskiego wykorzystano takŜe badania
wykonane metodą pasywną na 91 stanowiskach.
Ocena stanu czystości powietrza atmosferycznego polega na porównaniu poziomów
mierzonych stęŜeń zanieczyszczeń z obowiązującymi normami dopuszczalnymi.
Normy stęŜeń określa rozporządzenie MOŚZNiL z dnia 28.04.1998 r. (Dz. U. Nr 55,
poz. 355). Wartości normatywnych stęŜeń przedstawione zostały we wcześniejszych
70
publikacjach Wojewódzkiego Inspektoratu Ochrony Środowiska w Zielonej Górze.
Prezentowane są one równieŜ na stronie internetowej WIOŚ Zielona Góra. Dwutlenek siarki
przenika do atmosfery głównie w wyniku spalania paliw.
Do największych źródeł tego zanieczyszczenia zalicza się: energetykę (elektrownie,
elektrociepłownie, kotłownie) oraz zakłady przemysłowe, w których paliwa spalane są w
procesach technologicznych. Istotny wpływ na zanieczyszczenie powietrza dwutlenkiem
siarki ma równieŜ tzw. emisja niska, czyli emisja z palenisk domowych oraz małych
zakładów produkcyjnych.
Antropogenicznym źródłem dwutlenku azotu jest energetyka i komunikacja. Emisja
tych związków jest wynikiem syntezy azotu zawartego w powietrzu z tlenem, zachodzącej
podczas spalania. W wyniku reakcji powstają następujące tlenki azotu: NO, NO2, N2O, N2O3,
N2O4. Dwa pierwsze związki występują w największej koncentracji. Tlenek azotu w
powietrzu łatwo utlenia się do dwutlenku azotu.
StęŜenie pyłu zawieszonego w powietrzu wiąŜe się przede wszystkim z ilością
spalanych paliw stałych. Istotny wpływ na jakość powietrza w przypadku pyłu mają więc
źródła energetyczne i przemysłowe oraz wtórna emisja pyłów z podłoŜa.
Warunki klimatyczne sprzyjają:
-
rozwojowi rolnictwa w gminie Sława pod warunkiem gdy nie występują długotrwałe
susze zwłaszcza na początku okresu wegetacyjnego który jest dość długi (210 – 230 dni) a
norma opadów rocznych jest niska (500 – 550 mm)
-
rozwojowi rekreacji, turystyki i wypoczynku nad jeziorami Pojezierza Sławskiego.
Poza DryŜyną powiat wschowski a tym gmina Sława nie dysponuje stanowiskiem
pomiarowym dla SO2 i NO2 oraz pyłu zawieszonego. Wskazana jest lokalizacja takich
punktów we Wschowie i Sławie aby kontrolować stan zanieczyszczenia powietrza w sezonie
grzewczym i w okresie letnim kiedy zanika emisja z palenisk domowych, małych kotłów
węglowych, a ma miejsce emisja spalin samochodowych.
Reasumując naleŜy stwierdzić, Ŝe zanieczyszczenia gazowe w latach 2000 – 2003 na
terenie gminy Sława:
-
są znacznie niŜsze od aktualnie obowiązujących norm
71
-
w sezonie grzewczym zwiększa się imisja SO2 i NO2 w skutek niepełnego spalania w
instalacjach grzewczych i niskiej emisji gazów w obszarach zabudowy wiejskiej,
przemysłowej i miejskiej
11.
HAŁAS
11.1. Źródła hałasu
UciąŜliwość akustyczna powodują:
-
obiekty prowadzące działalność gospodarczą (hałas przemysłowy)
-
transport drogowy (hałas komunikacyjny).
Większość podmiotów prowadzących działalność gospodarczą na terenie gminy
powoduje emisję hałasu uciąŜliwą tylko dla najbliŜszego otoczenia. Emisję hałasu
przemysłowego charakteryzują następujące parametry [dB]:
Poziom dźwięku A
Średni dopuszczalny
Średni równowaŜny
Maksymalny
Przekroczenie poziomu średniego równowaŜnego
Maksymalne przekroczenie poziomu równowaŜnego
Pora dzienna
50
54,2
68,4
4,2
18,4
Pora nocna
40,3
44,1
55,6
3,8
15,6
Z uwagi na słabe uprzemysłowienie gminy hałas powstający w zakładach przemysłowych
nie stanowi uciąŜliwości. Poziom dopuszczalny dźwięku A nie jest przekroczony w związku ze
stosowaniem przez podmioty następujących rozwiązań:
-
wykonywanie
dodatkowych
zabezpieczeń
(materiały
dźwiękochłonne,
zieleń
izolacyjna)
-
likwidacją urządzeń powodujących nadmierny hałas
-
remont i modernizację urządzeń – źródeł hałasu
-
działania organizacyjne (rozmieszczenie i zabezpieczenie źródeł nadmiernego hałasu
w pomieszczeniach gdzie pobyt ludzi jest okresowy lub chwilowy).
Podstawowym źródłem hałasu w gminie Sława jest ruch pojazdów powodujących hałas
komunikacyjny. Źródłem hałasu stają się głównie drogi z występującą wysoką emisją hałasu,
72
której poziom przekracza tzw. poziom progowy Lp. W przypadku budynków mieszkalnych
dla źródeł hałasu drogowego przyjmuje się następujące poziomy progowe emisji hałasu
mierzonej równowaŜnym poziomem dźwięku A:
-
dla dnia – 75 dB
-
dla najkorzystniejszej godziny nocy – 70 dB
-
dla 8 godzin nocy – 65 dB.
W gminie Sława brak jest punktów monitoringu hałasu komunikacyjnego.
Głównym źródłem uciąŜliwości akustycznej jest przejazd pojazdów cięŜkich na drogach
gminy zwiększających natęŜenie hałasu do 90 dB. Do chwili obecnej nie prowadzono
pomiarów
hałasu
komunikacyjnego
na
terenie
województwa
w
miejscowościach
turystycznych.
Dodatkowym źródłem hałasu w miejscowościach turystycznych jest emisja hałasu z
lokali rozrywkowych. Organizacja imprez rozrywkowych jest powodem powstawania
niekontrolowanych dźwięków.
W tym przypadku emisja hałasu w warunkach ekstremalnych moŜe znacznie
przekraczać dopuszczalne normy.
11.2. Podsumowanie
Z wykonanych obserwacji wynika potrzeba ograniczenia hałasu drogowego na terenie
gminy przede wszystkim:
-
na drodze wojewódzkiej nr 278 przebiegającej przez Sławę (ul. Odrodzenia Polskiego
– Rynek – Kwiatowa).
Najkorzystniejszym sposobem ograniczenia nadmiernego hałasu (70–75 dB) jest budowa
obwodnic dla Sławy.
Hałas komunikacyjny (kolejowy) ograniczono juŜ do minimum, gdyŜ obecnie
komunikacja kolejowa odbywa się okazjonalnie.
73
12.
POWIERZCHNIA ZIEMI
12.1. Geologia i geomorfologia
Rzeźba terenu na obszarze gminy Sława jest pochodzenia polodowcowego i rzecznego, z
tym Ŝe analizowany teren połoŜony jest w granicy zasięgu zlodowacenia bałtyckiego, na linii
Sława – Wschowa – Leszno przebiega zasięg fazy leszczyńskiej jako najstarszej i najdalej
sięgającej na południe tego zlodowacenia włącznie z występowaniem pojezierza. Swój wpływ
na powierzchni ziemi zaznaczyło dalej na południe zlodowacenie środkowopolskie w formie
wysoczyzny morenowej zbudowanej z:
a) osadów gliniastych typu lodowcowego,
b) osadów piaszczysto-Ŝwirowych wodno-lodowcowych.
Wysoczyzna Leszczyńska zdominowana przez morenę płaską, często zdenudowaną została
rozcięta drobną siecią niewielkich dolin uchodzących do pradoliny głogowskiej ciągnącej się od
śmigrodu (Kotliny śmigrodzkiej) przez Wąsosz – Ryczeń (wyraźne jej zwęŜenie) i połączenie
z doliną Odry w kierunku zachodnim do Głogowa. W charakterystyce morfologicznej zwracają
uwagę systemy pradolinne i dolinne przechodzące łagodnym zboczami w równinę sandrową, a
rzadziej wyraźnymi krawędziami w wysoczyznę morenową. Strefę krawędziową pradoliny
wyznacza rzędna 95 m npm na odcinku Baryczy i 90 m npm wzdłuŜ Odry . W jej granicach
rozwinęły się 2 poziomy tarasowe:
-
zalewowy
bardzo
ograniczony
wcięciami
erozyjnymi
oraz
wałami
przeciwpowodziowymi, wyniesiony 70-75 m npm
-
nadzalewowy – jako dominujący na płaskim dnie o rzędnych terenu 76-80 m npm.
Na omawianym obszarze swój wpływ na powierzchni ziemi zaznaczyło zlodowacenie
bałtyckie w formie ciągu morenowego i środkowopolskie w formie moreny dennej lub
równiny sandrowej zwanej wysoczyzną leszczyńską zbudowaną z glin morenowych i osadów
piaszczysto-Ŝwirowych o kulminacjach wałów morenowych i wydmowych 103-120 m npm w
rejonie KrąŜkowo – Krzepielów – Krzydłowiczki – Tylewice – Wschowa. Obszary
wysoczyznowe wskutek ich rozcięcia przez wody płynące wykazują nachylenie w róŜnych
kierunkach z dominacją południowego ku pradolinie z Odrą i Baryczą i zachodniego ku
dolinom: Rowu Polskiego i Krzyckiego Rowu do rzędnych 80-95 m npm. Powierzchnię ziemi
o maksymalnej deniwelacji do 50-60 m urozmaicają zatem :
74
-
wysoczyzna moreny dennej zlodowacenia środkowopolskiego rozcięta, dolinnymi
obniŜeniami Krzyckiego Rowu, Śląskiego Rowu i Rowu Polskiego
-
równina sandrowa z ciągiem pagórków i rynną glacjalną Pojezierza Sławskiego
-
pradolina Baryczy i dolina Odry jako pradolina głogowska
-
doliny Rowu Polskiego, Śląskiego i Krzyckiego.
Wierzchnią warstwę powierzchni ziemi pokrywa cienka, wynosząca 0,3-0,5 m warstwa
gleby ściśle związana z:
a) polodowcowym ukształtowaniem podłoŜa gliniastego na wysoczyźnie
b) sedymentacją piasków sandrowych, rzecznych i dolin współczesnych.
Na wysoczyźnie leszczyńskiej i jej pagórkach morenowych powstały gleby bielicowe
lekkie i średnie. W dolinach cieków dominują mady piaszczyste i pyłowe w kl. IVa, IVb
rzadziej w V. Odpowiednio nawodnione są uŜytkowane jako łąki kośne i w niewielkim
stopniu przechodzą w gleby bagienne tarasów zalewowych.
Pod względem przydatności dla upraw wydzielić moŜna na terenie gminy następujące typy
gleb:
a) Ŝytnio-ziemniaczany na glebach piaszczystych i pylastych niŜszych stref wysoczyzny
moreny dennej
b) Ŝytnio-łubinowy na bielicach piaszczystych głównie pradoliny i Pojezierza Sławskiego w
gminie Sława nadający się do zalesienia.
Powierzchnia ziemi wraz z glebą podlega erozji podczas spływów powierzchniowych w
szczególności w strefie wysoczyzny i dolin współczesnych w granicach rzędnych 80-90 m npm.
Znacznym zagroŜeniem jest erozja wietrzna gleb piaszczystych i pylastych potęgująca się w
okresach suszy i zabiegów agrotechnicznych (orka, wykopki, bronowanie) zwłaszcza na
terenach bezleśnych. Obszary najniŜej połoŜone znajdują się w krańcu północno – zachodnim
gminy – na Pojezierzu Sławskim gdzie dno rynny obniŜa się do 60-65 m npm w obrębie
równiny sandrowej o rzędnych 80-95 m npm. Naruszenie powierzchni ziemi spowodowane
było przez lokalne wydobywanie piasku
głównie w rozcięciach wysoczyzny w strefach
krawędziowych do głębokości 4-8 m.
75
•
W tabeli zamieszczonej poniŜej zestawiono miąŜszość czwartorzędu i rzędną stropu
trzeciorzędu na podstawie wykonanych szeregu wierceń, którymi w całości rozpoznano
budowę czwartorzędu, która uzaleŜniona jest głównie od warunków strukturalnych
(morfologii powierzchni stropowej trzeciorzędu). W dolinach Krzyckiego Rowu i
Polskiego Rowu miąŜszość czwartorzędu oscyluje w granicach 28–33 m, na równinie
sandrowej pojezierza i sandrze drzewieckim – 28 do 41 m, a na wysoczyźnie morenowej –
29 do 57 m, zaś największa jest w rejonie Wschowy – 81 do 92 m w dolinie kopalnej
(ujęcie miejskie i Przyczyna Górna). Strop trzeciorzędu osiąga rzędne 0,0 – 72,7 m npm,
dość znaczne deniwelacje do 70 m
MiąŜszość czwartorzędu i strop trzeciorzędu.
L.p. Miejscowość
1
2
3
4
Sława – Lubogoszcz
Szreniawa
Ciosaniec
Bagno
Czwartorzęd – miąŜszość
[m]
<50
33–41
33
16
Rzędna stropu trzeciorzędu
[m npm]
< 10
27–30
32
46
13.2. Zanieczyszczenie gleb
Wierzchnią warstwę powierzchni ziemi pokrywa cienka (0,3–0,5 m) warstwa gleby ściśle
związana:
a)
z polodowcowym ukształtowaniem podłoŜa gliniastego na wysoczyźnie
b)
z sedymentacją piasków sandrowych, rzecznych i dolin rzecznych.
Obszar gminy Sława niemal w całości pokrywają osady piaszczyste:
-
piaski moreny czołowej i dennej
-
piaski pól sandrowych
-
piaski rzeczne wzdłuŜ dopływów zlewni Obrzycy i Południowego Kanału Obry
piaski wydmowe.
Dla 90 % obszaru gminy skałę macierzystą stanowią piaski z glebami bielicowymi o
niskiej Ŝyzności przewaŜnie zajęte przez siedliska leśne. W kotlinowych obniŜeniach
zachowały się gliniaste rezydua jako bielice lekkie o średnie na piaskach gliniastych
kompleksu Ŝytniego słabego. W rynnie jezior sławskich i obniŜeniach niewielkich cieków
76
występują gleby organiczno – mineralne typu murszowego (mułowo – bagienne, torfowe,
bagienne). Słabą Ŝyzność gleb gminy Sława potwierdza ich niska bonitacja (IIIb – 8,9 %, IVa
– 21,5 %, IVb – 22,6 %, V – 26,2 %, VI + VIz – 19,6
Okręgowa Stacja Chemiczno – Rolnicza w Gorzowie Wielkopolskim okresowo
pobiera i analizuje próby glebowe z róŜnych regionów województwa lubuskiego. Próby gleb
są analizowane wg aktualnie obowiązujących metodyk. Wyniki badań przeprowadzonych w
latach 1998 – 2001 w odniesieniu do odczynu gleb województwa lubuskiego są następujące:
–
gleby bardzo kwaśne – 18 %
–
gleby kwaśne – 35 %
–
gleby lekko kwaśne – 33 %
–
gleby obojętne – 11 %
–
gleby zasadowe – 3 %.
Wskaźnik bonitacji negatywnej odczynu wynosi 69,5 %. Skutkiem zakwaszenia gleb
utrudnione jest pobieranie przez rośliny podstawowych składników pokarmowych. Bardziej
uaktywniają się szkodliwe związki glinu, manganu i Ŝelaza, a takŜe pobieranie metali
cięŜkich: ołowiu i kadmu. Prowadzi to do zmniejszenia plonów roślin uprawnych i
pogorszenia jakości uzyskanych produktów, nawet przy prawidłowym nawoŜeniu
mineralnym innymi składnikami. Znaczny wpływ na zakwaszenie gleb ma działalność
człowieka, zarówno poprzez regulowanie odczynu na drodze wapnowania gleb, jak poprzez
wywoływanie przyczyn powodujących zwiększenie kwasowości.
Średnie zawartości metali cięŜkich w woj. lubuskim są następujące:
-
mangan – 20 do 5000 mg/kg
-
miedź – 1 do 100 mg/kg
-
cynk – 10 do 200 mg/kg
-
kadm – 0,01 do 3,03 mg/kg
-
ołów – 7,67 do 11,25 mg/kg
-
nikiel – 0,2 do 13,2 mg/kg
Jak wynika z przytoczonych badań, gleby województwa lubuskiego nie są nadmiernie
obciąŜone zanieczyszczeniami. Wynika to z ekstensywnego uŜytkowania gruntów, małego
77
nasilenia przemysłu i stosunkowo rzadkiej sieci komunikacyjnej. Tym niemniej naleŜy w tym
miejscu wskazać na niebezpieczeństwo wynikające z właściwości samych gleb i gruntów
województwa. Wskaźnikiem umoŜliwiającym jego oszacowanie jest odporność gleb na
degradację. Spośród elementów ekosystemów, gleba najdłuŜej opiera się presji czynników
wyniszczających, co zawdzięcza kompleksowi właściwości fizycznych, chemicznych, fizyko
– chemicznych i biologicznych. W ujęciu fizyko – chemicznym o odporności gleb na
niekorzystne zmiany chemiczne decydują w głównej mierze: skład granulometryczny,
zawartość próchnicy, skład mineralogiczny frakcji ilastej, zawartość CaCO3, stopień
wysycenia gleb kationami zasadowymi i pojemność sorpcyjna gleby w stosunku do kationów.
13.3. Surowce mineralne
Baza surowcowa gminy Sława ściśle związana z budową geologiczną obejmuje złoŜa:
•
wód termalnych
•
kruszyw naturalnych
•
surowców ilastych
•
torfu i kredy jeziornej
W gminie Sława są nieliczne złoŜa:
•
kruszywa naturalnego, piaskowego w okolicach KrąŜkowa
•
kredy jeziornej nad J. Tarnowskim DuŜym między Tarnowem Jeziernym i Kuźnicą
Głogowską
•
kredy jeziornej przy J. Sławskim w Radzyniu (J. Brzezie)
•
wód mineralnych i termalnych z otworu IG1 Sława
•
torf – wydobywany niegdyś pod Sławą
•
surowce ilaste (iły, mułki zastoiskowe) niegdyś wydobywane w Borach Tarnowskich.
Na monoklinie przedsudeckiej w utworach wapienia muszlowego występują wody
termalne zbadane w rejonie Sławy (IG-1):
Głębokość [m ppt]
Temperatura [oC]
Wydajność [m3/h]
Mineralizacja [g/l]
618 – 663
24
ok. 50
78
1000 – 1100
31
3.6
196
W wapieniach i dolomitach triasu środkowego gromadzą się wody chlorkowo - sodowe,
lecz ze względu na śladowe dopływy wód do otworów nie mają one praktycznego znaczenia
jako wody termalne o znaczeniu leczniczym. W osadach trzeciorzędu brak jest złóŜ węgla
brunatnego oraz surowców ilastych.
13.4. Podsumowanie i kierunki wykorzystania powierzchni ziemi
∇
ochrona powierzchni ziemi dla zachowania walorów krajobrazowych, zwłaszcza w
parku krajobrazowym, w obszarach chronionego krajobrazu, na terenie pomników
przyrody
∇
udostępnienie powierzchni ziemi dla ochrony gatunkowej zwierząt i roślin
∇
ochrona gruntów rolnych i leśnych (kl. III – IV) poprzez zapobieganie procesom ich
degradacji, dewastacji i erozji
∇
rekultywacja nieczynnych wyrobisk pod zagospodarowanie na cele rolnicze lub leśne
∇
zwiększenie areału lasów ochronnych zwłaszcza o funkcjach wodochronnych i
stanowiących ostoje zwierząt
∇
ograniczenie zmian naturalnego ukształtowania powierzchni terenu w obszarach o
walorach krajobrazowych i dla zachowania wartości przyrodniczych (np. wydmy,
torfowiska, brzegi jezior itp.)
∇
gleba i ziemia uŜywana do prac rekultywacyjnych nie mogą przekraczać standardów
jakości
∇
utrzymanie jakości gleby i ziemi na uŜytkach rolnych (głównie gruntach ornych i
kompleksach łąkowych) na poziomie wymaganych standardów
∇
zachowanie moŜliwości produkcyjnego wykorzystania lasów gospodarczych i
gruntów ornych przydatnych do produkcji roślinnej
∇
zachowanie wartości kulturowych, ze szczególnym uwzględnieniem archeologicznych
dóbr kultury bardzo licznych na terenie gminy
∇
racjonalne
gospodarowanie
złoŜami
powierzchnię ziemi.
79
surowców
mineralnych
naruszających
14.
POLA ELEKTROMAGNETYCZNE
Pole elektromagnetyczne powstałe w wyniku nakładania się na siebie pola
elektrycznego i pola magnetycznego objęte jest monitoringiem krajowym i publikacja GUS –
Ochrona Środowiska
Gmina Sława pokrywa ją następującą siecią napowietrznych linii energetycznych
wysokiego i średniego napięcia:
•
Sława – Radzyń – Kuźnica Głogowska – Jeziorna – Lubięcin
•
Sława – Lipinki – Stare Strącze – Krzepielów – KrąŜkowo – Kotla – Głogów
Gminę Sława zasila w energię elektryczną GPZ w Sławie za pomocą linii napowietrznej
WN – 110 kV i linii rozprowadzających do poszczególnych wsi na terenie gminy. Polskie
Sieci Elektroenergetyczne S.A. nie przewidują do 2015 r. na terenie gminy budowy nowych
obiektów elektroenergetycznych (stacji i linii o napięciu 400 kV i 220 kV) krajowej sieci
przesyłowej.
Aktualny
stan
zasilania
energetycznego
zapewnia
ochronę
przed
polami
elektromagnetycznymi mieszkańców gminy poprzez utrzymanie ich poziomów poniŜej
dopuszczalnych dla zdrowia ludzi.
15.
AWARIE PRZEMYSŁOWE
ZagroŜenie dla środowiska stanowią zakłady stosujące w procesie technologicznym
róŜnorodne związki chemiczne. Na terenie gminy Sława nie ma takiego zakładu
Potencjalne źródło powaŜnych awarii stanowią równieŜ zakłady prowadzące
magazynowanie, transport i dystrybucję produktów ropopochodnych. Dotyczy to szczególnie
baz paliw płynnych, których nie ma na terenie gminy.
Działania kontrolno – rozpoznawcze w jednostkach gospodarczych (potencjalnych
sprawcach awarii przemysłowych) prowadzi Inspekcja Ochrony Środowiska pod kątem
określenia zagroŜeń:
•
stanu ilościowego materiału stwarzającego zagroŜenie dla środowiska i zdrowia ludzi
(substancje toksyczne)
•
sposobu zabezpieczenia miejsca zagroŜenia na terenie zakładu
•
przygotowania sprzętowego do zwalczania i usuwania skutków awarii przemysłowych
80
•
posiadania planu ratownictwa awaryjnego na wypadek wystąpienie nadzwyczajnych
zagroŜeń środowiska.
Na terenie gminy Sława w ostatnim pięcioleciu nie notowano przypadków wystąpienia
powaŜnej awarii przemysłowej.
Istnieją jednak na terenie gminy potencjalne źródła awarii przemysłowych;
a. drogi wojewódzkie ze stacjami paliw w Sławie (2 sztuki) jako miejsca
wypadków
drogowych
i
zagroŜeń
produktami
ropopochodnymi
dla
powierzchni ziemi, gleb i wód o zasięgu lokalnym
b. zakłady przemysłu mięsnego w rejonie Sławy i Wróblowa podczas awarii w
gospodarce ściekowej zagraŜającej przede wszystkim emisjami odorów do
atmosfery, zanieczyszczeniem wód podziemnych i powierzchniowych tak
płynących jak i jeziornych
16.
GOSPODARKA ODPADAMI
Gospodarka odpadami na terenie gminy szczegółowo przedstawiona została w
Programie Gospodarki Odpadowej, która stanowi integralna część niniejszego opracowania.
15.
REJONY KONCENTRACJI DZIAŁAŃ W ŚRODOWISKU
15.1. Strategia rozwoju gmin
Strategia rozwoju gminy umoŜliwia stabilną i długofalową realizacje opracowanych
programów ochrony środowiska nie tylko w skali gminy ale i powiatu. Sformułowanie strategii
określi kierunki działania wskazując pośrednio te komponenty środowiska, którymi władze
samorządowe gminy powinny się zajmować. Dlatego dla kaŜdej gminy przedstawia się analizę
SWOT.
Gmina Sława
1.
2.
3.
4.
5.
Mocne strony:
Naturalne środowisko – przyroda,
lasy, jeziora
PołoŜenie geograficzne
Bliskość granicy
DuŜa baza turystyczna
Handel, usługi – rozwinięte
1.
2.
3.
4.
81
MoŜliwości:
Gmina uzdrowiskowa i turystyczna
Rozwój turystyki i agroturystyki
(bliskość granicy)
Dalszy rozwój handlu, usług i bazy
turystycznej i gastronomicznej
Zapotrzebowanie na wypoczynek
6.
Silny przemysł rolno – spoŜywczy,
przetwórczy – zakłady mięsne
7.
Budownictwo mieszkaniowe
jednorodzinne
8.
Ludzie – mądrzy, pracowici, aktywni
9.
Nauczanie – wykształcona kadra
Słabe strony:
1.
Słabe uzbrojenie terenu (kanalizacja,
telefonizacja, gazyfikacja, drogi)
2.
Komunikacja w centrum Sławy
3.
Słabo rozwinięta infrastruktura dla
ruchu zmotoryzowanego
4.
Niezadowalająca gospodarka
odpadami (ścieki i odpady stałe)
5.
DuŜe bezrobocie
6.
Niedostateczna opieka zdrowotna
7.
Słabe rolnictwo (upadające) – słabe
gleby, słaba organizacja skupu płodów
rolnych
8.
Mała róŜnorodność przemysłu
9.
Słaby standard bazy noclegowej
10.
Brak budownictwa komunalnego
11.
Niedostosowana baza oświatowa
12.
Niedostosowana baza kulturalna, brak
amfiteatru
13.
Niska świadomość ekologiczna
społeczeństwa
14.
Braki w wyposaŜeniu i stanie
kadrowym policji
15.
Stan i ilość obiektów sportowo –
rekreacyjnych
16.
Niewystarczające wykorzystanie
atrakcji turystycznych
17.
Lokalne źródła zanieczyszczające
atmosferę
5.
Objecie ochrona cennych
przyrodniczo obszarów
6.
Uporządkowanie gospodarki wodno –
ściekowej
7.
Gazyfikacja gminy
8.
Rozwój przemysłu rolno –
spoŜywczego
9.
Stworzenie szkoły wyŜszej
10. Rozwój kulturalny i fizyczny
społeczeństwa
1.
2.
3.
4.
5.
6.
7.
8.
9.
ZagroŜenia:
Wzrost przestępczości
Sposób zagospodarowania odpadów
przemysłowych (zakłady mięsne i
mleczarskie)
Zwiększające się bezrobocie
KGHM – zagroŜenie dla środowiska
Dalsze uboŜenie wsi
Ucieczka ludzi wykształconych i
młodych poza gminę (brak miejsc pracy)
Niewłaściwa gospodarka przestrzenią
– rozproszenie, dzikie budownictwo
Upadek rodzinnych gospodarstw
rolnych
Brak dogodnych kredytów
mieszkaniowych
Strategia Rozwoju Województwa Lubuskiego wśród zadań konkretnie skierowanych do
Gminy Sława wymienia:
-
modernizacje drogi wojewódzkiej nr 278
-
rozbudowa
infrastruktury
technicznej,
kanalizacyjnej
82
w
szczególności
sieci
wodociągowej
i
-
restrukturyzacje sektora rolnego
-
rozwijanie świadomości proekologicznej
-
skuteczne promowanie walorów turystycznych
-
rozwój usług kulturalnych, zdrowotnych i sportowych dla mieszkańców regionu oraz
gości zagranicznych
Strategia ZrównowaŜonego Rozwoju Powiatu Nowosolskiego, w skład którego gmina
Sława wschodziła do 31.XII.2001 r., miała na celu pogłębienie współpracy między władzami
sąsiadujących ze sobą gmin na rzecz dalszego rozwoju społeczno – gospodarczego. Wśród
zadań konkretnie skierowanych dla terenu Gminy Sława wymienia przede wszystkim:
-
-
-
skuteczne działania w zakresie ochrony środowiska poprzez między innymi:
-
edukację ekologiczną u podstaw
-
objęcie nowych terenów ochroną
-
wdraŜanie nowych technologii utylizacji odpadów
-
kanalizację terenów zurbanizowanych
-
promowanie alternatywnych odnawialnych źródeł energii
-
wyprowadzenie ruchu tranzytowego poza granice miasta
działania na rzecz wzmocnienia potencjału gospodarczego
-
przygotowanie oferty inwestycyjnej i materiałów promocyjnych
-
modernizację głównego układu ulic
-
wielofunkcyjny rozwój obszarów wiejskich
-
podniesienie jakości funkcjonowania infrastruktury turystyczno – rekreacyjnej
osiągniecie wysokiej jakości Ŝycia mieszkańców
-
atrakcyjne oferty spędzania wolnego czasu
-
zmniejszenie przestępczości
-
wyŜszy poziom kształcenia
-
poprawienie dostępności do świadczeń opieki zdrowotnej i socjalnej.
Studium zagospodarowania przestrzennego województwa zielonogórskiego wyróŜnia na
terenie gminy Sława dwie strefy polityki przestrzennej:
-
część zachodnią – wchodząca w skład strefy koncentracji turystyki
-
część wschodnią – intensywnej produkcji zdrowej Ŝywności.
83
Według Studium istotnym znaczeniem dla rekonstrukcji układu drogowego gminy
Sława będzie koncepcja budowy drogi o znaczeniu ponadregionalnym relacji Zielona Góra –
Leszno. W obrębie gminy plan miejscowy przewiduje całkowicie nowy przebieg i budowę
drogi, biegnącej na północ od Lubiatowa w stronę Dębowa oraz Goli i wychodzącej na
wschód od Sławy, a dalej w kierunku granic gminy Wschowa wraz z obejściem wsi Stare
Strącze. Ponadto cała gmina wchodzi w skład obszaru o podwyŜszonych standardach
ekologicznych.
Zgodnie z pismem IAB.VI.A.Gła.7041-21/02 z dnia 14 lutego 2002 r. Lubuski Urząd
Wojewódzki informuje, ze obecnie w rejestrze wojewódzkim brak jest zadań rządowych i
samorządowych skierowanych do gminy Sława, słuŜących realizacja ponadlokalnych celów
publicznych, o których mowa w art. 61 ustawy z dnia 7 lipca 1994 o zagospodarowaniu
przestrzennym.
Gospodarowanie zasobami naturalnymi:
Działania ekologiczne gminy będą koncentrować się na zachowaniu naturalnych
walorów obszarów wchodzących w skład Pojezierza Sławskiego. Podstawowe cele to:
Ochrona przyrody nieoŜywionej i gleb:
-
zabezpieczenie gruntów rolnych przed zmianą ich przeznaczenia na cele nierolnicze
poprzez racjonalne gospodarowanie przestrzenią
-
ochrona gruntów przed erozją wodną i wietrzną poprzez zadrzewianie śródpolne oraz
zadarnianie wzdłuŜ cieków wodnych
-
likwidacja miejsc nielegalnego składowania odpadów i ich rekultywacja
-
zwiększenie naturalnej retencji leśnej oraz glebowej
-
zabezpieczenie dróg, szlaków i rowów przydroŜnych przed erodującym działaniem
wodnym
-
zalesienie oraz zadarnianie terenów naraŜonych na erozję wodną
-
ochrona wydm.
Ochrona powietrza:
-
zapewnienie przewietrzania terenów zainwestowanych
-
lokalizowanie źródeł emisji zanieczyszczeń i uciąŜliwości z uwzględnieniem
kierunków róŜy wiatrów
84
Ochrona wód powierzchniowych i podziemnych:
-
ochrona stref źródliskowych rzek, potoków i ujęć wodnych
-
pozostawienie wzdłuŜ koryt rzek pasów zadrzewień i zakrzaczeń o moŜliwie największej
szerokości, nie mniejszej niŜ 20 m
-
ochrona 100 m pasa od brzegów zbiorników wodnych o areale powyŜej 10 ha
-
okresowe usuwanie nadmiaru roślinności wodnej z nurtu rzek
-
systematyczne zmniejszanie ilości oraz uciąŜliwości odprowadzanych zanieczyszczeń
-
wyposaŜenie terenów mieszkaniowych miasta i sołectw w systemy kanalizacji sieciowej z
oczyszczalniami o wysokim stopniu redukcji zanieczyszczeń
-
synchronizacja sieci wodociągowej z realizacją kanalizowania
-
modernizacja technologii produkcji rolnej w celu racjonalizowania zuŜycia wody i
zmniejszenia uciąŜliwości ścieków poprzez:
-
zmiany z hodowli zwierzęcej w kierunku eliminacji bezściołowego systemu
hodowli
-
stosowanie rolniczego wykorzystania odchodów
-
zakaz wylewania gnojowicy, z wyjątkiem nawoŜenia własnych gruntów
rolnych
-
wyposaŜenie ferm w urządzenia gromadzące i podczyszczające odchody
-
wprowadzenie nawozów mineralnych i środków ochrony roślin o małej
uciąŜliwości dla środowiska przyrodniczego oraz racjonalne ich dozowanie
-
zabezpieczenie przed zanieczyszczeniami produktami ropopochodnymi w obrębie stacji
paliw i parkingów dla pojazdów
-
doprowadzenie cieków powierzchniowych do parametrów odpowiadających spełnianym
funkcjom, a więc kierunkowo do I klasy czystości
-
ujawnienie stref zewnętrznej i wewnętrznej ochrony podziemnych wód pitnych w
miejscowych planach zagospodarowania przestrzennego
Ochrona ekosystemów leśnych:
-
zapewnienie róŜnorodności ekosystemów leśnych
-
wspomaganie procesów samoregeneracyjnych
-
zastosowanie naturalnego sposobu odnowienia lasu
-
ograniczenie monokultur, zwłaszcza sosnowych
85
-
wyznaczenie terenów uŜytków ekologicznych w celu ochrony ich róŜnorodności
biologicznej
-
prowadzenie gospodarki leśnej ukierunkowanej na budowę drzewostanów zgodnie z
potencjalną roślinnością naturalną
-
priorytet zwalczania szkodników metodami biologicznymi i mechanicznymi.
Ochrona fauny i flory:
-
tworzenie rezerwatów przyrody oraz uŜytków ekologicznych w celu zapewnienia trwałej
ochrony najcenniejszym fragmentom ekosystemów nieleśnych z populacjami rzadkich i
zagroŜonych gatunków roślin
-
czynne zabezpieczenie łąk i pastwisk poprzez zachowanie obecnych form uŜytkowania:
koszenia oraz wypasu
-
stała kontrola najbardziej zagroŜonych populacji
-
ograniczanie wstępu w pobliŜu zagroŜonych stanowisk unikalnych gatunków flory
-
ochrona gatunków szczególnie zagroŜonych w Polsce, zgodnie z zaleceniami
przedstawionymi na podstawie badań florystycznych oraz inwentaryzacji fauny
-
zabezpieczenie naturalnych ostoi zwierząt wraz z łączącymi je korytarzami ekologicznymi
-
podejmowanie czynnej ochrony przyrody w zakresie organizacji miejsc rozrodu,
schronienia oraz Ŝerowisk licznych populacji zwierząt
-
wypracowanie zasad prowadzenia gospodarki rybackiej w zbiornikach wodnych z
uwzględnieniem zachowania ich unikalnych walorów florystycznych i faunistycznych
-
zachowanie w inwestycjach liniowych przepustów dla migrujących gatunków
-
zakaz polowań nad taflą J. Sławskiego
-
wprowadzenie zakazu ciągłej zabudowy liniowej wzdłuŜ linii komunikacyjnych
Ochrona klimatu akustycznego:
-
stosowanie pasów zieleni oraz ekranów dźwiękochłonnych wzdłuŜ istniejących oraz
planowanych dróg, sąsiadujących z terenami zabudowy mieszkaniowej
-
wprowadzenie
zmian
technologicznych
gospodarczej
86
w
uciąŜliwej
akustycznie
działalności
Ochrona dorzecza rzeki Obrzycy:
Poza wymienionymi powyŜej zaleceniami dotyczącymi ochrony wód powierzchniowych i
podziemnych, opracowanie pt. „Warunki korzystania z wód dorzecza Obrzycy” zlecone przez
Regionalny Zarząd Gospodarki Wodnej we Wrocławiu, wskazuje na podjęcie na terenie
gminy Sława następujących dodatkowych działań w zakresie:
gospodarki rybackiej
Gospodarka rybacka na jeziorach nie moŜe jednak zagraŜać pełnieniu przez nie funkcji
rekreacyjno – wypoczynkowych. W związku z powyŜszym nie naleŜy prowadzić zbyt
intensywnej gospodarki rybackiej, poniewaŜ duŜa ilość ryb powoduje wzrost eutrofizacji.
Całkowita wydajność nie powinna przekraczać około 20 kg/ha. NaleŜałoby zmienić skład
gatunkowy ryb w jeziorach. Ograniczyć liczebność leszcza i płoci, (szczególnie amura i
tołpygi, wg danych literaturowych populacja tych gatunków ryb przyczynia się w
szczególny sposób do eutrofizacji wód jeziorowych) poprzez zwiększenie populacji
szczupaka lub sandacza oraz duŜego okonia. Latem nie naleŜy odławiać ryb za pomocą
przewłoki ciągnionej po dnie, ze względu na pobudzenie zasilania wewnętrznego. W
miarę moŜliwości wskazane jest ograniczenie stosowania przez wędkarzy zanęt
pochodzenia roślinnego.
ochrony wód
Wymagane inwestycje w tym zakresie podzielono na działania krótkookresowe,
których realizacja ma nastąpić do 2005 roku oraz długookresowe do 2015 r.
krótkookresowe
-
rozbudowa kanalizacji sanitarnej w Sławie
Jest to kontynuacja realizowanej inwestycji. Pozwoli na ograniczenie ilości ścieków
dowoŜonych z gospodarstw domowych i ośrodków wczasowych oraz poprawę
funkcjonowania oczyszczalni. W ten sposób ograniczy się równieŜ przedostaniu do
wód jeziora Sławskiego związków azotu i fosforu, które są bezpośrednią przyczyną
„zatrucia” wody. Wiązać się to powinno z ograniczeniem stęŜeń fosforu. Spodziewane
jest równieŜ ograniczenie zanieczyszczeń obszarowych wnoszonych do Jeziora
Sławskiego.
87
długookresowe
-
budowa kanalizacji sanitarnej dla miejscowości: Szreniawa, Gola, Lubogoszcz,
Śmieszkowo, Wróblów i Radzyń w celu ochrony zlewni J. Sławskiego i rzeki
Czernicy oraz włączenia pozostałych wsi w zlewni jezior
-
budowa oczyszczalni ścieków w Krzepielowie i Tarnowie Jeziernym oraz kanalizacji
sanitarnej dla wsi: KrąŜkowo, Krzepielów, Tarnów Jezierny wraz z ośrodkami
wczasowymi w celu ochrony zlewni jezior Tarnowskich i rzeki Cienicy
15.2. Priorytety inwestycyjne w ochronie środowiska
Gmina Sława nie dysponuje informacjami o posiadanych i przewidzianych do
wykonania programach takich jak:
a.
programy sektorowe
-
gospodarka leśna
-
ratowniczo – gaśniczy (PKPSP) – jest dla ratownictwa i poŜarów
b.
programy rozwoju infrastruktury
-
zaopatrzenia w wodę
-
gospodarki ściekowej
c.
programy ochrony
-
przed hałasem
-
wód
Priorytety inwestycyjne gminy związane są bezpośrednio:
a) z programami rozwoju transportu, zaopatrzenia w wodę i gospodarki ściekowej
b) z programami ochrony:
-
powietrza połączonym z gazyfikacją gmin w kierunku ogrzewania gazowego
-
przed hałasem w połączeniu z programem budowy dróg krajowych i wojewódzkich
-
wód ściśle związanej z gospodarką ściekową na terenie gminy
-
powierzchni ziemi z uwzględnieniem gospodarki odpadowej
88
-
ochrony kopalin zwłaszcza i kruszywa naturalnego jako bazy surowcowej dla
budownictwa i drogownictwa.
Ochrona powietrza
- ustalenie listy podmiotów emitujących zanieczyszczenia do powietrza celem ograniczenia
lub zaprzestania wprowadzania z instalacji pyłów lub gazów do atmosfery i ocena
redukcji pyłów przez urządzenia odpylające oraz emisji gazów w zaleŜności od typu
kotłowni (węglowa, olejowa, gazowa), a takŜe ocena emisji odorów powstających przez
przemysł mięsny rejonu Sławy
- załoŜenie w Sławie stałych punktów monitoringu zanieczyszczenia powietrza (SO2, NO2,
pył zawieszony) oceniających między innymi wpływ hutnictwa miedziowego na stan
powietrza atmosferycznego powiatu
Ochrona przed hałasem
- hałas komunikacyjny powoduje przede wszystkim ruch pojazdów samojezdnych po
drodze krajowej i drogach wojewódzkich powodując uciąŜliwości dla miejscowości:
Wschowa, Szlichtyngowa z Górczyną i Sława
- dla ochrony przed hałasem postulowana jest budowa obwodnic Sławy.
Ochrona wód
-
zapewnienie najlepszej jakości wód i utrzymywanie ich ilości na poziomie
zapewniającym ochronę równowagi biologicznej i ochronę zasobów poprzez np.
modernizację miejskiej oczyszczalni ścieków i całkowite ograniczenie dopływu ścieków
do jeziora Sławskiego. Najwłaściwsze rozwiązanie tego problemu moŜna uzyskać poprzez
rolnicze wykorzystanie ścieków.
-
wprowadzenie do realizacji koncepcji technicznej gospodarki ściekowej gminy Sława
opracowany w 2004r.
-
pełne zwodociągowanie Sławy i okolicznych miejscowości.
Ochrona powierzchni ziemi
- zachowanie wartości przyrodniczych i moŜliwości produkcyjnego wykorzystania ziemi
89
- ograniczenie zmian naturalnego ukształtowania powierzchni terenu, zwłaszcza stref
krawędziowych pradoliny i rynny polodowcowej oraz pojedynczych pagórków
morenowych
- utrzymanie jakości gleby i ziemi na poziomie wymaganych standardów, zapobieganie
erozji gleb przydatnych do produkcji roślinnej i ochrona gleb średniej bonitacji
kształtujących ekosystemy leśne, łąkowe, bagienne i inne
- zachowanie wartości kulturowych włączane z licznymi stanowiskami archeologicznymi i
ochroną konserwatorską dóbr kultury szczegółowiej omawianą w studium uwarunkowań i
kierunków zagospodarowania przestrzennego Gmin Wschowa, Sława i Szlichtyngowa
-
najwaŜniejszym priorytetem jest uporządkowanie gospodarki odpadowej o bardzo niskim
stopniu zainwestowania począwszy od segregacji
-
wyrobiska, w których zaniechano eksploatacji kruszywa stały się dzikimi wysypiskami
śmieci i wymagają rekultywacji i odtworzenia pierwotnej rzeźby terenu.
Ochrona kopalin
-
prowadzić rekultywację terenów poeksploatacyjnych z uwzględnieniem ochrony
powierzchni ziemi, wód powierzchniowych i podziemnych
Ochrona gatunkowa zwierząt i roślin
-
zachowanie cennych ekosystemów, róŜnorodności biologicznej i równowagi biologicznej
-
zabezpieczenie lasów ochronnych o funkcjach wodochłonnych i ostoi zwierzyny przed
zanieczyszczeniem i poŜarami
- ustanawianie ochrony określonych gatunków zwierząt (np. orły, bobry, czarne bociany i
inne).
14.4
Propozycje w zakresie ochrony przyrody
NATURA 2000 – europejska sieć ekologiczna Natura 2000 stworzona została dla
ochrony zagroŜonych gatunków roślin i zwierząt oraz siedlisk niezbędnych do ich przeŜycia.
System ten obejmuje najbardziej cenne przyrodniczo obszary, które stanowią reprezentatywne
dla naszego kontynentu ekosystemy. Podstawę prawna tworzenia sieci Natura 2000 stanowią
ustalenia międzynarodowej konwencji o ochronie dzikiej fauny i flory oraz siedlisk
naturalnych:
90
1979 r. – Konwencja Berneńska – ochrona dzikich ptaków – tzw. Dyrektywa Ptasia
1992 r. – Dyrektywa Siedliskowa – dotyczy siedlisk przyrodniczych oraz dzikiej fauny i flory.
Wytypowanie nowych obszarów Polski do sieci Natura 2000 powinno być traktowane
jako szansa rozwoju, z nie zagroŜenia narodowych interesów.
Dlatego proponuje się zgłosić do Ministerstwa Środowiska z powiatu wschowskiego
ekosystem Jeziora Sławskiego do systemu Natura 2000 z krajobrazem pojeziernym,
młodoglacjalnym, z rzadkimi gatunkami drzew i jako ostoja dzikich ptaków (drapieŜnych i
błotnych). Granice ekosystemu jeziorno – bagienno – leśnego z uwzględnieniem moŜliwości
rekreacji i wypoczynku nad J. Sławskim winni określić specjaliści – ekolodzy.
Ponadto w kierunkach zagospodarowania przestrzennego gminy Sława zaproponowano
utworzenie rezerwatów przyrody oraz dodatkowych pomników przyrody i uŜytków
ekologicznych.
Proponowane rezerwaty przyrody:
1. „Myszkowskie Bagno”. Jest to stanowisko bagna zwyczajnego (Ledum palustre) na
Myszkowskim Bagnie, połoŜone na zachód od osady Myszyniec o powierzchni 4 ha.
Powierzchnia 6,91 ha.
2. Jezioro Sławskie”. Jest to największy powierzchniowo zbiornik w południowo –
zachodniej Polsce włączony w sieć „ostoi ptaków wodno – błotnych”. Studium proponuje
utworzenie rezerwatu częściowego, obejmującego środkową część jeziora wraz z
wyspami. Powierzchnia 84,41 ha.
3. „Jezioro Kamienne”. Zajmujący areał 5,6 ha zbiornik, zarośnięty na powierzchni 50 %
roślinnością wynurzoną. W obniŜeniu jeziora znajdują się torfowiska. Dobry przykład
intensywnej sukcesji i zarastania zbiornika wodnego. Powierzchnia 17,75 ha.
Łączny areał 3 proponowanych rezerwatów przyrody na terenie gm. Sława wynosiłby
109,07 ha.
Proponowane uŜytki ekologiczne:
1. „Tarnowskie Stawy”. Około 1 km na południe od niecki J. Tarnowskiego Małego
znajduje się 7 wyschniętych stawów o wielkości od 0,35 do 2,0 ha. Powstały w wyniku
wytopienia się brył lodowych pozostawionych przez lądolód. Obecnie lustro wody
zanikło. Pojawia się po większych opadach. Na 5 oczkach występuje rosiczka
okrągłolistna Drosseria rotundifolia. Powierzchnia – 24,65 ha.
91
2. Dolinka za młynem”. Ciągnąca się na południowy – wschód od Sławy sucha dolinka o
długości około 1 km oraz szerokości od 50 do 100 m. Została utworzona przez topniejący
lądolód. Obecnie na jej dnie i zboczach rośnie las. Planowana obwodnica miasta oraz
istniejąca droga nr 278 pasami o szerokości niemniejszej niŜ 50 m, rozdzielają uŜytek na 3
części. Powierzchnia – 10,43 ha.
3. „Bagno Boczne”. Zlokalizowane pomiędzy Jeziorem Dronickim a miejscowością Krępina
stanowisko roślinności bagiennej. Powierzchnia 2,91 ha.
4. „Łąki nad Śmieszką”. Rozpościerający się pomiędzy miejscowościami Gola i Wróblów
kompleks łąk nad rzeką Śmieszką z licznymi stanowiskami roślinności bagiennej.
5. „Rynna Pszczółkowska”. Zlokalizowane wzdłuŜ wschodniej granicy gminy Sława,
pomiędzy miejscowościami Stare Strącze i Krzepielów rozcięcie erozyjne moreny
czołowej. Obszar o cennych wartościach krajobrazowych. Powierzchnia 17,75 ha.
6. „Uroczysko Kujawy”. PołoŜony na północ od Tarnowa Jeziernego oraz oparty na
zachodnim brzegu Jeziora Błotnego kompleks łąk z bogatą roślinnością bagienną.
7. „Otulina Jeziora Kamiennego”. Bogaty w szereg gatunków roślin i zwierząt rejon
przylegający do Jeziora Kamiennego. Powierzchnia 27,42 ha.
Łącznie areał proponowanych uŜytków ekologicznych wynosi 401,81 ha. Ogółem
powierzchnia terenów wskazanych do objęcia ochroną w postaci rezerwatów i uŜytków
ekologicznych wynosi 510,88 ha, co stanowić będzie 1,56 % ogólnej powierzchni gminy.
Proponowane nowe pomniki przyrody:
1. Platan klonolistny (Platanus acerifolia) – Lipinki
2. Lipa drobnolistna (Tilia cordata) – Dębczyn
3. Sosna zwyczajna (Pinus silvestris) – KrąŜkowo
4. Głaz narzutowy, erratyk – Ciosaniec
5. Buk zwyczajny – Tarnów Jezierny
6. śywotnik olbrzymi – Tarnów Jezierny.
92
15. STRATEGIA PROGRAMU I HIERARCHIZACJA ZADAŃ
Długa lista oceny priorytetów i korzyści dla środowiska pozwoliła na ustalenie
strategii programu i hierarchię zadań ograniczoną do bezpośrednich studiów, programów i
projektów inwestycyjnych ściśle związanych z ochroną środowiska.
Są to następujące dziedziny infrastruktury technicznej:
-
gospodarka ściekowa ze szczególnym uwzględnieniem kanalizacji i ochrony wód przed
zanieczyszczeniem
-
gospodarka odpadami dotycząca głównie segregacji i składowania odpadów
-
gospodarka wodna ściśle związana z zaopatrzeniem w wodę i ochrona zasobów wodnych
-
transport drogowy ograniczony do walki z hałasem komunikacyjnym wśród zabudowy
mieszkaniowej.
Strategia programu nie obejmuje:
-
budowy sieci drogowej z wyjątkiem obwodnic
-
energetyki i promieniowania elekromagnetycznego
-
ciepłownictwa i sieci gazowej
-
telekomunikacji.
Jako działania ochronne, które winny znaleźć się w gminnych programach ochrony
środowiska naleŜy zaprogramować:
-
ochronę zasobów przyrody (istniejących i planowanych do ochrony)
-
ochronę konserwatorską dóbr kultury włącznie ze stanowiskami archeologicznymi i
obiektami zabytkowymi
-
ochronę przeciwpowodziową
-
ochronę gruntów i gleb (kl. III – IV) słuŜących jako podstawa gospodarki rolnej
ekstensywnej produkującej zdrową Ŝywność
-
poprawa stanu czystości powietrza atmosferycznego
Ograniczenie emisji zanieczyszczeń do atmosfery osiągnie się przez:
-
promowanie ogrzewania gazowego
-
gazyfikację jednostek osadniczych
93
-
instalację urządzeń redukujących zanieczyszczenia pyłowe i gazowe przez emitory
-
kierowanie ruchu tranzytowego poza granice duŜych jednostek ( Sława)
-
wprowadzanie pasów zieleni izolacyjnej wzdłuŜ tras komunikacyjnych.
PoniŜej przedstawiono listę priorytetów gminy Sława z podziałem na studia i priorytety w
układzie hierarchii zadań.
94
Lista priorytetów i hierarchizacji w programie ochrony środowiska powiatu wschowskiego
Forma opracowania
Studia
Programy
A – Gospodarka ściekowa i osadowa
Projekt techniczny
1.
Istniejąca oczyszczalnia
ścieków w Sławie
2.
Rozbudowa kanalizacji
rozdzielczej
3.
4.
B – Gospodarka odpadami
Istniejące składowisko
odpadów – Sława
Segregacja odpadów u źródeł
Opracowanie dokumentacji
rekultywacji
Wybór firm zajmujących się
rekultywacją
Odbiorcy surowców wtórnych
Lokalizacja pojemników w miastach i
na wsiach
Zakup i ustawienie pojemników na
papier, szkło i tworzywa sztuczne
Projekty budowlane kwater, sortowni,
drenaŜu odcieków i drenaŜu wód
opadowych
Połączenie wodociągów: Lipinki –
KrąŜkowo, gm. Sława
Projekty modernizacji lub wymiany
złóŜ filtrowych (większość wiejskich
wodociągów)
zwodociągowania Sławy i przysiółków Budowa magistrali Lubogoszcz –
gm. Sławy
Radzyń – Tarnów Jezierny i
doprowadzenie wody do nowych
przyłączy
C – Zaopatrzenie w wodę
Ujęcia wody
––
6.
Stacje uzdatniania wody
––
7.
Sieć wodociągowa
––
D – Obwodnica miasta Sława,
droga wojewódzka Sława –
Wschowa
Rozbudowa części biologicznej
oczyszczalni ścieków w Sławie
Budowa kanalizacji z
przepompowniami do oczyszczania
ścieków. Budowa rolniczego systemu
wykorzystania ścieków.
Wykonanie dokumentacji
hydrogeologicznej wraz z projektami
monitoringu
5.
8.
Program kanalizacji gminy Sława
Projekty inwestycyjne
Przebieg poza Sławą od strony
południowej
wyznaczenie terenów dla wytyczenia
obwodnicy
95
Wykonanie obwodnicy
18.
ASPEKTY FINANSOWE WDRAśANIA PROGRAMU
18.1.
Wprowadzenie
Potencjalne źródła finansowania i ich szacunkowy udział w kosztach realizacji
przedsięwzięć zdefiniowanych w "Programie..." Koszty wdraŜania "Programu ..." zostały
określone dla okresu 2004 – 2007. Dla dalszych okresów (po 2007 roku) koszty naleŜy
szacocować w następnych etapach realizacji Programu, w ramach uściślania informacji i
korygowania działań na podstawie badań monitoringowych. Ogólne koszty podano w
poszczególnych rozdziałach niniejszego „Programu…”
Kosz ty wdroŜenia przedsięwzięć zdefiniowanych w "Programie ochrony środowiska"
dla okresu 2004 - 2007, podane są w cenach IV kwartału 2003 roku.
18.2.
Ramy finansowe wdraŜania "Programu ochrony środowiska"
Koniecznym elementem "Programu ochrony środowiska" jest określenie ram
finansowych wdraŜania "Programu ..." poprzez szacunek wielkości środków, które mogą być
zaangaŜowane w realizację przedsięwzięć zdefiniowanych w programie. Do nich naleŜą
środki własne gmin gminy, środki podmiotów gospodarczych, środki budŜetu Państwa i
budŜetu województwa lubuskiego, a takŜe środki pochodzące z funduszy celowych i środki
pomocowe.
16.2.1. Potencjalne źródła finansowania przedsięwzięć Programu
W systemie finansowania inwestycji w Polsce w zakresie ochrony środowiska, większą
część wydatków ponoszą samorządy terytorialne, fundusze ekologiczne i podmioty
gospodarcze, natomiast udział środków budŜetu państwa jest mały.
W poprzednich latach przeciętny udział funduszy ochrony środowiska oraz dopłat do
kredytów uruchamianych przez Bank Ochrony Środowiska wynosił około 30% wartości
inwestycji. W najbliŜszych latach rola funduszy ekologicznych (przede wszystkim
Narodowego i Wojewódzkiego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej)
powinna polegać na koncentrowaniu środków na wspieranie inwestycji priorytetowych z
punktu widzenia integracji z UE. Jednocześnie oczekuje się spadku udziału funduszy ochrony
96
środowiska, ze względu na ogólną poprawę stanu środowiska, a co za tym idzie zmniejszenie
wpływów z tytułu opłat i kar ekologicznych. Natomiast oczekuje się większego niŜ
dotychczas zaangaŜowania środków pomocowych, w tym z funduszy przedakcesyjnych oraz
strukturalnych i Funduszu Spójności (2004 - 2006) .
Inwestycje przewidywane do realizacji w podmiotach gospodarczych będą finansowane
ze środków własnych i kredytów komercyjnych oraz uzupełniająco z funduszy ochrony
środowiska, pod warunkiem uznania danego zadania za priorytetowe w skali województwa.
Podstawowy cięŜar finansowania inwestycji w infrastrukturze pozostanie na barkach
gmin, często poprzez zaciąganie długu w bankach i w międzynarodowych instytucjach
finansujących. Coraz częściej gminy podejmują decyzje o udzieleniu praw inwestorowi
zewnętrznemu do wykonywania działań z zakresu ochrony środowiska poprzez spółki z
udziałem gminy, który to udział jest gwarancją jej wpływu na decyzje podejmowane przez
spółkę oraz na jakość świadczonych usług.
16.2.1.2.
Fundusze Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej
Do tej pory Fundusze Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej wspierały i nadal będą
wspierać realizację inwestycji ekologicznych w województwie, a takŜe działania
nieinwestycyjne (edukacja ekologiczna, opracowania naukowo-badawcze i ekspertyzy
dotyczące zagadnień związanych z ochroną środowiska).
Dokonanie wyboru priorytetów musi opierać się o dobrą współpracę pomiędzy władzami
województwa i powiatów, a funduszami ochrony środowiska i gospodarki wodnej, tak aby
realizowane inwestycje przyniosły jak największe efekty dla środowiska i zdrowia człowieka.
Udział środków pochodzących z funduszy ochrony środowiska i gospodarki wodnej
(narodowego, wojewódzkiego, powiatowych i gminnych) w inwestycjach na rzecz ochrony
środowiska będzie malał, co wynika z prognozowanych coraz mniejszych wpływów.
16.2.1.3.
Narodowy Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej
Utworzony w 1989 roku Narodowy Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej
(NFOŚ i GW) jest największą w Polsce instytucją finansującą przedsięwzięcia z dziedziny
ochrony środowiska. Fundusz posiada osobowość prawną, ale nadzorowany jest przez
97
Ministra Środowiska. Zakres jego działania obejmuje finansowe wspieranie przedsięwzięć
proekologicznych o zasięgu ogólnokrajowym oraz ponadregionalnym.
Podstawowymi formami finansowania zadań proekologicznych przez NFOŚ i GW są
preferencyjne poŜyczki i dotacje, ale uzupełniają je inne formy finansowania, np. dopłaty do
bankowych kredytów preferencyjnych, uruchamianie ze swych środków linii kredytowych w
bankach czy zaangaŜowanie kapitałowe w spółkach prawa handlowego.
Środki, którymi dysponuje NFOŚ i GW pochodzą głównie z:
-
opłat za składowanie odpadów i kar związanych z niezgodnym z przepisami prawa ich
składowaniem (11,2% tych wpływów w całym kraju),
-
opłat i kar za zrzut zasolonych wód kopalnianych i emisję tlenków azotu do powietrza
(100% tych wpływów),
-
pozostałych opłat za gospodarcze korzystanie ze środowiska i wprowadzanie w nim
zmian oraz za szczególne korzystanie z wód i urządzeń wodnych, a takŜe z wpływów
z kar za naruszanie warunków korzystania ze środowiska (19,6% tych wpływów).
Przychodami NFOŚ i GW są takŜe wpływy z opłat i kar pienięŜnych ustalanych na
podstawie przepisów ustawy - Prawo geologiczne i górnicze, a od 1 stycznia 2002 roku
przychodami funduszu są takŜe wpływy z opłat produktowych pobieranych na podstawie
przepisów o obowiązkach przedsiębiorców w zakresie gospodarowania niektórymi odpadami
oraz o opłacie produktowej i depozytowej.
Dochodami NFOŚ i GW mogą być takŜe środki z tytułu:
-
posiadania udziałów w spółkach,
-
odsetek od udzielanych poŜyczek,
-
emisji obligacji,
-
zysków ze sprzedaŜy i posiadania papierów wartościowych,
-
zaciągania kredytów,
-
oprocentowania rachunków bankowych i lokat,
-
wpłat z innych funduszy,
-
wpływów z przedsięwzięć organizowanych na rzecz ochrony środowiska i gospodarki
wodnej,
-
dobrowolnych wpłat, zapisów i darowizn osób fizycznych i prawnych,
-
świadczeń rzeczowych i środków pochodzących z fundacji,
-
innych dochodów określonych przez Radę Ministrów.
98
NFOŚ i GW administruje równieŜ środkami zagranicznymi przeznaczonymi na ochronę
środowiska w Polsce, pochodzącymi m.in. z Programu PHARE oraz funduszy pomocy
bilateralnej.
KaŜdego roku opracowywane są zasady dotyczące sposobów i form finansowania zadań
w ochronie środowiska. Na kaŜdy kolejny rok przygotowywane są i zatwierdzane przez Radę
Nadzorczą:
-
kryteria wyboru przedsięwzięć finansowanych ze środków NFOŚ i GW
-
lista priorytetowych programów NFOŚ i GW
-
zasady udzielania i umarzania poŜyczek oraz udzielania dotacji.
Wnioskodawcy, których zadania mieszczą się w zakresie działania NFOŚ i GW otrzymują
do wypełnienia formularz wniosku, w celu dokładnego opisania przedsięwzięcia, w tym
zakresu rzeczowego, planowanego efektu ekologicznego i jego efektywności ekonomicznej.
Dopiero tak przygotowany wniosek jest podstawą do podjęcia przez Zarząd NFOŚ i GW
decyzji o ewentualnym udzieleniu dofinansowania.
Jak juŜ wspomniano powyŜej najczęściej stosowanymi formami finansowania są
niskooprocentowane poŜyczki oraz dotacje. Preferencyjność tych poŜyczek polega na
przyznawaniu niŜszego niŜ przy kredytach komercyjnych oprocentowania, na stosowaniu
dłuŜszego okresu karencji spłaty poŜyczki oraz moŜliwości jej częściowego umorzenia.
Oprocentowanie poŜyczek zaleŜy od charakteru, skali przedsięwzięcia oraz sytuacji
ekonomiczno-finansowej poŜyczkobiorcy.
Od 1 stycznia 2001 roku wprowadzono zasady oprocentowania poŜyczek dla gmin
uzaleŜnione od wskaźnika ogólnych dochodów na jednego mieszkańca danej gminy,
wynoszącego od 0,1 do 0,65 stopy redyskonta weksli.
Umorzenie poŜyczki (z reguły do 10%) jest moŜliwe po spełnieniu określonych wymagań, w
tym przede wszystkim terminowego wywiązywania się z warunków umowy oraz uzyskania
zamierzonego efektu ekologicznego realizowanej inwestycji.
Przy udzielaniu poŜyczek zasadą jest, Ŝe nie moŜe ona przekraczać 50% kosztów
realizacji zadania. Ale przy udzielaniu na to samo przedsięwzięcie poŜyczki i dotacji łączne
dofinansowanie moŜe wynieść do 70%.
Dotacje udzielane są przede wszystkim na edukację ekologiczną, przedsięwzięcia
pilotowe dotyczące wdroŜenia postępu technicznego i nowych technologii o duŜym stopniu
99
ryzyka lub mających eksperymentalny charakter, monitoring, ochronę przyrody, ochronę i
hodowlę lasów na obszarach szczególnej ochrony środowiska oraz wchodzących w skład
leśnych kompleksów promocyjnych, ochronę przed powodzią, ekspertyzy, badania naukowe,
programy wdraŜania nowych technologii, prace projektowe i studialne, zapobieganie lub
likwidację nadzwyczajnych zagroŜeń, utylizację i zagospodarowanie wód zasolonych oraz
profilaktykę zdrowotną dzieci z obszarów zagroŜonych.
16.2.1.4.
Wojewódzki Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej w
Zielonej Górze
Podstawowym źródłem przychodów są: wpływy z tytułu:
-
składowaniem (28,8% tych wpływów),
-
opłat za gospodarcze korzystanie ze środowiska i wprowadzanie w nim zmian oraz za
szczególne korzystanie z wód i urządzeń wodnych, a takŜe z wpływów z kar za
naruszanie warunków korzystania ze środowiska (50,4% tych wpływów).
Dochodami WFOŚ i GW mogą być takŜe środki z tytułu:
-
posiadania udziałów w spółkach,
-
odsetek od udzielanych poŜyczek,
-
emisji obligacji,
-
zysków ze sprzedaŜy i posiadania papierów wartościowych,
-
zaciągania kredytów,
-
oprocentowania rachunków bankowych i lokat,
-
wpłat z innych funduszy,
-
wodnej,
-
dobrowolnych wpłat, zapisów i darowizn osób fizycznych i prawnych,
-
świadczeń rzeczowych i środków pochodzących z fundacji,
-
innych dochodów określonych przez Radę Ministrów.
WFOŚ i GW w Zielonej Górze wspiera przedsięwzięcia o charakterze ekologicznym
poprzez udzielanie dotacji i poŜyczek na preferencyjnych warunkach. Forma dofinansowania
100
zaleŜy kaŜdorazowo od statusu prawnego wnioskodawcy, rodzaju działalności i charakteru
zadania.
Szczegóły dotyczące udzielania dotacji określone są w załączniku nr 5 do Uchwały nr
08/02 z dn. 25 marca 2002r. RN WFOŚ i GW w Zielonej Górze.
Dotacje mogą być udzielane na dofinansowanie zadań z następujących dziedzin:
-
edukacja ekologiczna,
-
ochrona przyrody,
-
rekultywacja terenów zdegradowanych,
-
monitoring środowiska,
-
badania naukowe oraz zakup sprzętu przeznaczonego do ich wykonywania, ekspertyzy,
-
zapobieganie i likwidacja nadzwyczajnych zagroŜeń środowiska,
-
inne zadania z zakresu kształtowania środowiska naturalnego realizowane zgodnie z
zasadą zrównowaŜonego rozwoju.
Na podstawie art. 414 ust.1 pkt 1 ustawy z dnia 27 kwietnia 2001r. Prawo ochrony
środowiska (Dz. U. Nr 62, poz. 627) Wojewódzki Fundusz Ochrony Środowiska i
Gospodarki Wodnej w Zielonej Górze ustalił kryteria, które są stosowane przy ocenie i
wyborze wniosków o udzielenie pomocy finansowej ze środków WFOŚ w Zielonej Górze(na
podstawie :www.wfosigw-zgora.pl):
A. KRYTERIUM EFEKTYWNOŚCI EKOLOGICZNEJ
I.
w zakresie ochrony wód i gospodarki wodnej:
1. porządkowanie gospodarki ściekowej, budowa oczyszczalni ścieków i systemów
kanalizacyjnych
2. ochrona zasobów wód przeznaczonych do celów komunalnych
3. ochrona wód podziemnych przed zanieczyszczeniem
4. wspieranie działań ograniczających zanieczyszczenia obszarowe
5. wspieranie przedsięwzięć racjonalizujących zuŜycie wody i ograniczających
wytwarzanie ścieków
6. działania na rzecz modernizacji i budowy urządzeń ochrony przeciwpowodziowej i
obiektów małej retencji wodnej
101
II.
w dziedzinie ochrony powietrza:
1. ograniczanie emisji SO2 , NOx oraz gazów szklarniowych i pyłów między innymi
poprzez wprowadzanie mniej uciąŜliwych dla środowiska technologii spalania
2. wprowadzanie mniej uciąŜliwych dla środowiska paliw oraz wykorzystywanie
odpadów energetycznych (metan, ciepło odpadowe, odpady organiczne)
3. wykorzystywanie alternatywnych źródeł energii
4. instalowanie urządzeń oczyszczania gazów odlotowych w energetyce i ciepłowniach
5. eliminowanie niskiej emisji na obszarach zabudowanych i szczególnie przyrodniczo
cennych
6. ograniczanie emisji substancji toksycznych zagraŜających zdrowiu i Ŝyciu ludności
III.
w dziedzinie ochrony powierzchni ziemi:
1. wspieranie kompleksowych programów i systemów gospodarowania odpadami
2. przeciwdziałanie powstawaniu odpadów oraz działania na rzecz ich gospodarczego
wykorzystania
3. wspieranie działań zwiększających bezpieczeństwo składowania lub
unieszkodliwiania odpadów, w tym niebezpiecznych
4. rekultywacja terenów zdegradowanych
IV.
w dziedzinie ochrony przyrody oraz zwiększania lesistości kraju:
1. wspieranie przedsięwzięć wynikających z systemowych programów ochrony przyrody
2. wspieranie działań zmierzających do zachowania róŜnorodności biologicznej i
krajobrazowej
3. wspieranie zadań realizowanych na podstawie ustawy z dnia 08.06.2001r. o
przeznaczeniu gruntów rolnych do zalesienia (Dz.U. nr 73 poz. 764).
V.
w zakresie monitoringu środowiska:
1. pomoc w wyposaŜaniu systemu monitoringu oraz jednostek realizujących zadania
państwowego monitoringu środowiska
2. pomoc w tworzeniu skutecznego systemu kontroli i ostrzegania, a w szczególności na
granicy państwa.
102
VI.
w zakresie nadzwyczajnych zagroŜeń środowiska:
1. działania polegające na zapobieganiu i likwidacji powaŜnych awarii i ich skutków
2. pomoc słuŜbom ratownictwa ekologicznego w wyposaŜaniu w sprzęt specjalistyczny.
VII.
w zakresie edukacji ekologicznej:
1. wspieranie realizacji programów edukacyjnych i konkursów o zasięgu wojewódzkim
poprzez udział w kosztach związanych z realizacją programu merytorycznego,
wyposaŜenie w pomoce dydaktyczne, materiały szkoleniowe i zakup nagród. W
przypadku realizacji programów w trakcie obozów szkoleniowych do kosztów zadania
zalicza się równieŜ koszty noclegów i wyŜywienia rozliczane wg stawek
obowiązujących w Szkolnych Schroniskach MłodzieŜowych Województwa
Lubuskiego
2. wspieranie wydawnictw propagujących ochronę środowiska i ochronę przyrody.
VIII. w zakresie wspierania badań naukowych, rozwiązań nowatorskich oraz
wprowadzania nowych technologii przyjaznych środowisku:
1. propagowanie i wspieranie nowoczesnych technik i technologii
2. wspieranie przedsięwzięć zmierzających do uruchamiania produkcji urządzeń i
wyrobów słuŜących ochronie środowiska.
IX.
w zakresie tworzenia systemu kontroli wnoszenia przewidzianych ustawą opłat
za korzystanie ze środowiska:
1.
tworzenie bazy danych podmiotów korzystających ze środowiska
obowiązanych do ponoszenia opłat.
X.
w zakresie profilaktyki zdrowotnej:
1.
wspieranie działań na rzecz zapobiegania skutkom zanieczyszczenia
środowiska naturalnego u ludzi.
B
KRYTERIUM ZASIĘGU ODDZIAŁYWANIA
-
przedsięwzięcia regionalne i ponadregionalne o duŜym znaczeniu dla Województwa
Lubuskiego,
103
-
inwestycje o znaczeniu regionalnym,
-
przedsięwzięcia o znaczeniu podstawowym dla obszaru gminy i powiatu.
C
KRYTERIUM SPEŁNIENIA WYMOGÓW FORMALNO-PRAWNYCH
Dla podjęcia decyzji o przyznaniu dofinansowania konieczne jest przedłoŜenie
wniosku na odpowiednim formularzu wraz z wymaganymi załącznikami:
-
dokumenty dotyczące wnioskodawcy (przedstawiające status prawny, sposób
reprezentowania i upowaŜnienie do zaciągania zobowiązań, sytuację finansową,
wywiązywanie się z obowiązku wnoszenia opłat za korzystanie ze środowiska),
-
dokumenty dotyczące przedsięwzięcia (koncepcja programowo-przestrzenna, projekt
techniczny, wymagane uzgodnienia i pozwolenia, plan finansowy z
udokumentowaniem udziału stron współfinansujących zadanie, karta efektu
ekologicznego),
-
dokumenty dotyczące realizacji zadania (potwierdzenie przetargowego wyboru
technologii, wykonawcy i podstawowych dostawców, umowa z wykonawcą
uwzględniająca odpowiedzialność wykonawcy w przypadku nie uzyskania
planowanych efektów, harmonogram rzeczowo-finansowy),
-
deklaracja co do sposobu zabezpieczeń finansowo-prawnych poŜyczki.
Uzyskanie dofinansowania jest uzaleŜnione od bieŜącego wywiązywania się przez
wnioskodawcę z wszelkich zobowiązań wynikających z wcześniej zawartych umów.
Na stronie www.wfosigw.zgora.pl wskazano listę zadań priorytetowych WFOŚ i
GW w Zielonej Górze na rok 2004:
I.
Programy w zakresie ochrony wód i gospodarki wodnej:
1. porządkowanie gospodarki ściekowej, budowa oczyszczalni ścieków i systemów
kanalizacyjnych
2. ochrona zasobów wód przeznaczonych do celów komunalnych
3. ochrona wód podziemnych przed zanieczyszczeniem
4. wspieranie działań ograniczających zanieczyszczenia obszarowe
5. wspieranie przedsięwzięć racjonalizujących zuŜycie wody i ograniczających
wytwarzanie ścieków
104
6. działania na rzecz modernizacji i budowy urządzeń ochrony przeciwpowodziowej i
obiektów małej retencji wodnej.
II.
Programy w dziedzinie ochrony powietrza:
1. ograniczanie emisji SO2, NOx oraz gazów szklarniowych i pyłów między
innymi poprzez wprowadzanie mniej uciąŜliwych dla środowiska technologii
spalania,
2. wprowadzanie mniej uciąŜliwych dla środowiska paliw oraz wykorzystywanie
odpadów energetycznych (metan, ciepło odpadowe, odpady organiczne)
3. wykorzystywanie alternatywnych źródeł energii
4. instalowanie urządzeń oczyszczania gazów odlotowych w energetyce i
ciepłowniach
5. eliminowanie niskiej emisji na obszarach zabudowanych i przyrodniczo
szczególnie cennych
6. ograniczanie emisji substancji toksycznych zagraŜających zdrowiu i Ŝyciu
ludności.
III.
Programy w dziedzinie ochrony powierzchni ziemi:
1.
wspieranie kompleksowych programów i systemów gospodarowania
odpadami
2.
przeciwdziałanie powstawaniu odpadów oraz działania na rzecz ich gospodarczego wykorzystania
3.
wspieranie działań zwiększających bezpieczeństwo składowania lub unieszko
dliwiania odpadów, w tym niebezpiecznych
4.
IV.
rekultywacja terenów zdegradowanych
Programy w dziedzinie ochrony przyrody oraz zwiększenia lesistości kraju:
1. wspieranie przedsięwzięć wynikających z systemowych programów ochrony przyrody
2. wspieranie działań zmierzających do zachowania róŜnorodności biologicznej i
krajobrazowej.
3. wspieranie zadań realizowanych na podstawie Ustawy z dn. 08.06.2001 r. o
przeznaczeniu gruntów rolnych do zalesienia (Dz.U. nr 73 poz. 764).
105
V.
Programy w zakresie monitoringu środowiska:
1. pomoc w wyposaŜaniu systemu monitoringu oraz jednostek realizujących zadania
państwowego monitoringu środowiska,
2. pomoc w tworzeniu skutecznego systemu kontroli i ostrzegania, a w szczególności na
granicy państwa.
VI.
Programy w zakresie nadzwyczajnych zagroŜeń środowiska:
1. działania polegające na zapobieganiu i likwidacji powaŜnych awarii i ich skutków,
2. pomoc słuŜbom ratownictwa ekologicznego w wyposaŜaniu w sprzęt specjalistyczny.
VII.
Programy w zakresie edukacji ekologicznej:
1. wspieranie realizacji programów edukacyjnych i konkursów o zasięgu wojewódzkim
poprzez wyposaŜanie w pomoce dydaktyczne, materiały szkoleniowe i zakup nagród,
2. wspieranie wydawnictw propagujących ochronę środowiska i ochronę przyrody.
VIII.
Programy w zakresie wspierania badań naukowych, rozwiązań nowatorskich
oraz wprowadzania nowych technologii przyjaznych środowisku
1. propagowanie i wspieranie nowoczesnych technik i technologii,
2. wspieranie przedsięwzięć zmierzających do uruchamiania produkcji urządzeń i
wyrobów słuŜących ochronie środowiska.
IX.
Programy w zakresie tworzenia systemu kontroli wnoszenia przewidzianych
Ustawą opłat za korzystanie ze środowiska:
1. tworzenie bazy danych jednostek korzystających ze środowiska obowiązanych
do ponoszenia opłat.
X.
Programy w zakresie profilaktyki zdrowotnej:
1.
wspieranie działań na rzecz zapobiegania skutkom zanieczyszczenia
środowiska naturalnego u ludzi.
16.2.1.5.
Powiatowe Fundusze Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej
Powiatowe fundusze ochrony środowiska i gospodarki wodnej (pfośigw) utworzone
zostały na początku roku 1999 wraz z utworzeniem nowego – powiatowego szczebla
administracji państwowej.
106
Dochodami pfośigw są wpływy z:
-
składowaniem (10% tych wpływów),
-
szczególne korzystanie z wód i urządzeń wodnych, a takŜe z wpływów z kar za
naruszanie warunków korzystania ze środowiska (takŜe 10% tych wpływów).
Dochodami pfośigw mogą być takŜe środki z tytułu:
-
wodnej
-
dobrowolnych wpłat, zapisów i darowizn osób fizycznych i prawnych
-
świadczeń rzeczowych i środków pochodzących z fundacji.
Dochody pfośigw przekazywane są na rachunek starostwa i mają charakter działu
celowego w budŜecie powiatu. Fundusze te nie mają więc osobowości prawnej.
Obecnie zakres wydatkowania środków z pfośigw jest znacznie szerszy niŜ na początku
istnienia tych funduszy. Praktycznie ze środków powiatowego funduszu mogą być finansowane
wszystkie przedsięwzięcia ochrony środowiska i gospodarki wodnej, w tym edukacja
ekologiczna i opracowywanie programów ochrony środowiska. Zasady przyznawania środków
ustalane są indywidualnie w powiatach.
16.2.1.6.
Gminne Fundusze Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej
Gminne fundusze ochrony środowiska i gospodarki wodnej (gfośigw) zostały
utworzone w 1993 roku. Nie są one prawnie wydzielone ze struktury organizacyjnej gminy, a
zatem podobnie jak pfośigw nie mają osobowości prawnej i nie mają moŜliwości udzielania
poŜyczek.
Konta funduszu gminnego zasilane są przez wpływy z:
-
opłat i kar za usuwanie drzew i krzewów (100% tych wpływów)
-
składowaniem (50% tych wpływów)
-
szczególne korzystanie z wód i urządzeń wodnych, a takŜe z wpływów z kar za naruszanie
warunków korzystania ze środowiska (20% tych wpływów).
107
Celem działania gfośigw jest dofinansowywanie przedsięwzięć proekologicznych na terenie
własnej gminy. Zasady przyznawania środków ustalane są indywidualnie w gminach.
16.2.1.7.
Banki
Większość banków coraz częściej interesuje się inwestycjami w zakresie ochrony
środowiska. Współpracując z funduszami ochrony środowiska i gospodarki wodnej
rozszerzają swoją ofertę kredytową o kredyty preferencyjne przeznaczone na przedsięwzięcia
proekologiczne. Banki nawiązują współpracę z podmiotami angaŜującymi swoje środki
finansowe w ochronie środowiska (fundacje, międzynarodowe instytucje finansowe). Kredyty
preferencyjne pochodzą ze środków finansowych gromadzonych przez banki, zaś fundusze
ochrony środowiska i gospodarki wodnej udzielają dopłat do wysokości oprocentowania. W
ten sposób ulega obniŜeniu koszt kredytu dla podejmującego inwestycje proekologiczne.
Banki uruchamiają teŜ linie kredytowe w całości ze środków funduszy ochrony środowiska i
gospodarki wodnej i innych instytucji.
Szczególną rolę na rynku kredytów na inwestycje proekologiczne odgrywa Bank
Ochrony Środowiska. Oferuje on najwięcej środków finansowych w formie preferencyjnych
kredytów i dysponuje zróŜnicowaną ofertą dla prywatnych i samorządowych inwestorów, a
takŜe osób fizycznych. Kredytobiorca musi posiadać przynajmniej 50% własnych środków na
sfinansowanie zadania. BOŚ przy udzielaniu poŜyczek kieruje się podobnymi kryteriami jak
NFOŚ i GW. Bank współpracuje z instytucjami zajmującymi się finansowaniem ochrony
środowiska, tj. NFOŚ i GW, WFOŚ i GW, Fundacją Polska Wieś 2000 im. Rataja,
Europejskim Funduszem Rozwoju Wsi Polskiej oraz innymi funduszami pomocowymi.
WaŜne miejsce na rynku kredytów ekologicznych zajmują takŜe międzynarodowe
instytucje finansowe, a w szczególności Bank Światowy i Europejski Bank Odbudowy i
Rozwoju.
Źródłem finansowania inwestycji mogą być takŜe kredyty z linii kredytowych
obsługujących uzgodnione programy Banku Światowego lub Europejskiego Banku
Odbudowy i Rozwoju.
108
16.2.1.8.
Ekofundusz
Podstawowym zadaniem Ekofunduszu, powołanego przez Ministra Finansów w 1992
roku, jest finansowe wspieranie szczególnie waŜnych przedsięwzięć dla ochrony środowiska
w Polsce, stanowiących priorytety w Polityce Ekologicznej Państwa, ale równocześnie
mających znaczenie ponadkrajowe.
Zgodnie ze statutem, środki Ekofunduszu mogą być przeznaczane przede wszystkim
w czterech sektorach uznanych jako priorytetowe. Są nimi:
-
zmniejszenie emisji gazów powodujących zmiany klimatu Ziemi (tzw. gazów
cieplarnianych)
-
ograniczenie transgranicznego transportu dwutlenku siarki i tlenków azotu z terytorium
Polski
-
zmniejszenie zanieczyszczenia Morza Bałtyckiego
-
zachowanie bioróŜnorodności polskiej przyrody.
Od niedawna równieŜ gospodarka odpadami stała się jednym z priorytetów w działaniach
Ekofunduszu, wspierając najbardziej efektywne i nowatorskie przedsięwzięcia związane z
utylizacją i unieszkodliwianiem odpadów oraz z rekultywacją gleb skaŜonych.
Ekofundusz udziela wsparcia finansowego jedynie w formie bezzwrotnej dotacji. Z reguły
wynosi ona 10-30% kosztów projektu. W wyjątkowych przypadkach, gdy inwestorem jest
instytucja budŜetowa lub organ samorządowy, dotacja ta moŜe sięgać 50%, a w ochronie
przyrody, gdy partnerem Ekofunduszu jest społeczna organizacja pozarządowa, dotacja moŜe
dochodzić nawet do 80%.
16.2.1.9.
Programy pomocowe Unii Europejskiej
W latach 1999-2000 podjęto w Komisji Europejskiej zasadnicze prace nad
uruchomieniem trzech programów przedakcesyjnych: PHARE 2 (dotyczący rozwoju
instytucjonalnego oraz wsparcia inwestycyjnego), ISPA (dotyczący przedsięwzięć ochrony
środowiska i transportu), SAPARD (dotyczący rozwoju rolnictwa i obszarów wiejskich).
W momencie przystąpienia do Unii Europejskiej Polska straci moŜliwość korzystania z
funduszy przedakcesyjnych, lecz zyska dostęp do znacznie większych funduszy
strukturalnych Unii i Funduszu Spójności, przeznaczonych na wsparcie rozwoju transportu i
ochrony środowiska. Trudno dziś powiedzieć, na jakich zasadach będą funkcjonować te
109
fundusze po wejściu Polski do Unii Europejskiej (zapowiadane jest ich przeobraŜenie),
niewątpliwie
jednak
nadal
będą
pełniły
rolę
silnego
instrumentu
pomocowego,
zapewniającego kierowanie duŜych środków finansowych, m.in. na ochronę środowiska i
zadania realizowane w tym zakresie szczególnie przez samorządy terytorialne.
PoniŜej w skrócie przedstawiono krótką charakterystykę programów przedakcesyjnych,
a szerszą uwagę poświęcono na fundusze strukturalne Unii i Fundusz Spójności, do których
Polska zyskała dostęp w momencie wstąpienia do Unii Europejskiej w 2005 roku.
16.2.1.10.
Fundusze strukturalne Unii i Fundusz Spójności
Drugą polityką Unii Europejskiej (po Wspólnej Polityce Rolnej) pod względem znaczenia
jest Polityka Spójności Społecznej i Gospodarczej. Od 2004 r. Polska i Hiszpania są
największymi beneficjentami tej polityki w całej Unii Europejskiej, a od 2007 r. Polska stanie
się głównym beneficjentem, co oznacza, iŜ będzie posiadała największe moŜliwości
finansowania rozwoju regionalnego.
Podstawowymi instrumentami finansowymi słuŜącymi wdraŜaniu polityki spójności są
tzw. Fundusze Strukturalne i Fundusz Spójności. Dzięki nim róŜne regiony i kraje
otrzymają znaczne środki, umoŜliwiające finansowanie własnych strategii rozwoju
gospodarczego i procesów dostosowawczych. Ogólne przepisy dotyczące Funduszy
Strukturalnych zawarte są w Rozporządzeniu nr 1260/1999/WE z dnia 21 czerwca 1999 r.
Większość środków przeznaczonych dla ochrony środowiska zostanie skierowana na
wsparcie finansowania inwestycji w miastach, zwłaszcza powyŜej 50 tyś. mieszkańców.
Planowane działania strukturalne będą ujęte w Narodowym Planie Rozwoju (NPR), który jest
aktualnie opracowywany. Plan ten określi najwaŜniejsze działania strukturalne, które Polska,
będąc członkiem Unii Europejskiej, zamierza uruchomić w latach 2004 - 2006 przy
wykorzystaniu środków wsparcia UE. Wielkość spodziewanych środków z funduszy
strukturalnych jest znaczna i sięgnie w okresie 2004 - 2006 ogółem 13,8 mld Euro, z czego
ponad 4,2 mld zostanie zaangaŜowanych w realizację projektów Funduszu Spójności, 9,3 mld
w realizację Podstaw Wsparcia Wspólnoty, a pozostała kwota 340 mln w realizację dwóch
Inicjatyw Wspólnoty: Wspólnoty Przygranicznej INTERREG oraz promowania równości
szans EQUAL (omówione poniŜej).
Średnioroczne środki ze strony UE na wsparcie działań rozwojowych w Polsce sięgną w
okresie 2004 - 2008 (koniec okresu realizacyjnego Narodowego Planu Rozwoju) ok. 2,7%
PKB. Łączna kwota publicznych środków finansowych, włączając publiczne
110
współfinansowanie krajowe, zaangaŜowanych w realizację NPR przekroczy kwotę 20 mld
Euro. Dodatkowe środki będą pochodzić z sektora prywatnego, w tych sytuacjach gdy będzie
od beneficjentem funduszy Europejskich. Oznacza to, Ŝe w ramach NPR naleŜy zaplanować
przedsięwzięcia o wartości ponad 23 mld Euro.
Narodowy Plan Rozwoju na lata 2004 - 2006 przewiduje skierowanie środków na
przedsięwzięcia w ramach wybranych priorytetów, a jednym z priorytetów jest ochrona
środowiska i racjonalne wykorzystanie zasobów środowiska. Ten priorytet w ramach
Narodowego Planu Rozwoju będzie realizowany poprzez:
-
część środowiskową Funduszu Spójności: 2,1 do 3,1 mld Euro (2,1 mld wkład UE)
-
sektorowy Program Operacyjny: Ochrona środowiska i gospodarka wodna - 643 mln
Euro (516 mln Euro środki ERDF)
-
inne programy operacyjne (szczególnie Zintegrowany Program Operacyjny Rozwoju
Regionalnego - ZPORR).
A więc podstawowym instrumentem finansowania inwestycji ochrony środowiska
będzie Fundusz Spójności, gdzie projekt powinien mieć wartość przekraczającą 10 mln Euro.
Projekty o takiej skali są w stanie zorganizować głównie duŜe i średnie miasta.
Fundusze Strukturalne Unii Europejskiej to:
a.Europejski Fundusz Rozwoju Regionalnego (EFRR)
naleŜący do jednego z największych pod względem budŜetu funduszy strukturalnych
(Rozporządzenie nr 1783/1999/WE z dnia 12 lipca 1999 r.). Celem jego działalności jest
zmniejszanie dysproporcji w rozwoju pomiędzy regionami Unii Europejskiej. Finansuje on:
-
rentowne inwestycje słuŜące tworzeniu miejsc pracy (np. poprawa otoczenia firm i
podwyŜszenie atrakcyjności inwestycyjnej regionu, pobudzanie rozwoju badań i
nowych technologii),
-
inwestycje w zakresie infrastruktury (np. budowa dróg, sieci telefonicznych) oraz
rozwoju potencjału regionów poprzez wspieranie inicjatyw rozwoju lokalnego (np.
organizacje wspierające przepływ nowych technologii lub ułatwiające dostęp do
finansowania dla małych i średnich przedsiębiorstw).
111
Poza działaniami finansowanymi bezpośrednio w regionach, z budŜetu EFRR
finansowane są Inicjatywy Wspólnotowe – INTERREG (współpraca transgraniczna i
międzyregionalna) oraz URBAN (rewitalizacja obszarów miejskich).
b.Europejski Fundusz Społeczny (EFS)
(Rozporządzenie nr 1784/1999/WE z dnia 21 lipca 1999 r.).EFS powstał na mocy
Traktatów Rzymskich w 1960 roku i wspiera oraz uzupełnia działania krajów członkowskich
skierowane na walkę z bezrobociem (zapobieganie i przeciwdziałanie), rozwój rynku pracy i
zasobów ludzkich (rozwijanie potencjału kadrowego, integracja społeczna rynku pracy w celu
promocji wzrostu poziomu zatrudnienia, równości szans męŜczyzn i kobiet, harmonijnego i
trwałego rozwoju oraz spójności ekonomicznej i społecznej). EFS finansuje takie obszary
wsparcia, jak: aktywizacja zawodowa bezrobotnych i zagroŜonych bezrobociem,
przeciwdziałanie wykluczeniu społecznemu, kształcenie ustawiczne, doskonalenie kadr
gospodarki i rozwój przedsiębiorczości, aktywizacja zawodowa kobiet. Dodatkowo EFS
finansuje funkcjonowanie Inicjatywy EQUAL (promowanie równości szans męŜczyzn i
kobiet).
c.Europejski Fundusz Orientacji i Gwarancji Rolnej
(EFOGR, Sekcja Orientacji); (Rozporządzenie nr 1257/1999/WE z dnia 17 maja 1999 r.).
EFOIGR powstał w 1964 roku na mocy Traktatów Rzymskich. Sam fundusz podzielony jest
na Sekcję Orientacji i Sekcję Gwarancji. Jedynie ta pierwsza jest zaliczana do funduszy
strukturalnych. Sekcja Orientacji będzie udzielać pomocy na działalność rolną i
zrównowaŜony rozwój wiejski. Zadaniem EFOGR jest wspieranie transformacji struktury
rolnictwa oraz pomoc w rozwoju obszarów wiejskich. Zakres pomocy jest bardzo szeroki i
moŜe obejmować: poprawę funkcjonowania gospodarstw rolnych i przedsiębiorstw rolnospoŜywczych, pobudzanie produkcji nie Ŝywnościowej, trwały rozwój lasów, polepszanie
warunków pracy, tworzenie nowych miejsc pracy na obszarach wiejskich, dywersyfikacja
działalności gospodarczej na wsi, zachowanie i promocja walorów naturalnych regionu i
rolnictwa. Z budŜetu EFOIGR finansowana jest Inicjatywa LEADER + (w oparciu o
współpracę na poziomie regionalnym i ponadnarodowym wspomaga wdraŜanie
nowoczesnych strategii rozwoju terenów wiejskich).
112
d.Finansowy Instrument Wspierania Rybołówstwa (FIWR)
(Rozporządzenie 1263/1999/WE z dnia 21 czerwca 1999 r.). FIWR powstał w 1993 roku
w ramach kolejnej reformy funduszy strukturalnych. Finansuje inicjatywy słuŜące
restrukturyzacji rybołówstwa i upraw wodnych. Celem finansowanych projektów powinno
być dąŜenie do uzyskania równowagi w środowisku morskim. Pomoc dla tego sektora polega
na: finansowaniu odnowienia floty rybackiej i modernizacji kutrów, pomocy w dostosowaniu
połowów do wymogów rynku, tworzeniu małych jednostek rybołówstwa przybrzeŜnego i
wspólnych przedsiębiorstw, rekompensowaniu czasowego zaprzestania działalności, pomocy
w zachowaniu fauny i flory przybrzeŜnej, ulepszenia wyposaŜenia portów, poprawy
przetwórstwa i marketingu owoców morza.
e.Fundusz Spójności
Beneficjentami Funduszu Spójności są wyłącznie kraje, w których Produkt
Krajowy Brutto na 1 mieszkańca jest niŜszy niŜ 90% średniej unijnej. W odróŜnieniu od
Funduszy Strukturalnych, gdzie beneficjenci usytuowani są na szczeblu regionalnym,
Fundusz Spójności dotyczy całego terytorium kraju. W ramach tego Funduszu wsparcie
uzyskają dwa sektory: transport (duŜe transeuropejskie sieci transportu) i środowisko
(infrastruktura z zakresu ochrony środowiska). Pozwala on na finansowanie duŜych projektów
o wartości przekraczającej 10 mln EUR w zakresie: poprawy jakości wód powierzchniowych,
zwiększenia dostępności wody do picia i poprawy jej jakości, ograniczenia emisji
zanieczyszczeń do powietrza, racjonalizacji gospodarki odpadami, rekultywacji obszarów
poprzemysłowych oraz wsparcia dla leśnictwa i ochrony przyrody.
W zaleŜności od poszczególnych celów Polityki Spójności, obszary lub regiony korzystające
z Funduszy Strukturalnych dzielą się na trzy następujące grupy:
-
CEL 1 - wspieranie rozwoju i dostosowania strukturalnego regionów słabiej
rozwiniętych. Obejmuje regiony, w których PKB na 1 mieszkańca wynosi poniŜej
75% średniego dochodu w UE (do niego kwalifikują się takŜe regiony zamorskie Unii:
Wyspy Kanaryjskie, Azory, Madera i zamorskie departamenty Francji). Jest to
priorytetowy cel Polityki Spójności i dlatego przyznaje się mu 69,7% wszystkich
środków przeznaczonych na Fundusze Strukturalne. Cel ten jest finansowany przez
wszystkie cztery Fundusze Strukturalne omówione powyŜej.
113
-
-
CEL 2 - wspieranie gospodarczego i społecznego przekształcania obszarów z
trudnościami strukturalnymi. Jego zasięg nie obejmuje całego regionu, ale konkretne
obszary niektórych regionów, które ze względu na wyŜszy poziom dochodu nie mogą
być uznane za regiony Celu 1 (obszary borykające się z pewnymi trudnościami w
sektorze przemysłom, miejskim, sektorze usług, rolnictwa lub rybołówstwa. Obszarom
tym przypada 11,5% wszystkich środków Funduszy Strukturalnych. W finansowaniu
tego Celu uczestniczy Europejski Fundusz Rozwoju Regionalnego, a w niektórych
przypadkach takŜe Europejski Fundusz Społeczny.
-
CEL 3 - wspieranie przyjęcia i modernizacji polityk i systemów edukacji,
kształcenia zawodowego i zatrudnienia. NaleŜą do niego wszystkie regiony UE, które
nie zostały zakwalifikowane jako regiony Celu 1. Obszar ten otrzymuje 12,3%
pomocy z Funduszy Strukturalnych i jest finansowany wyłącznie przez Europejski
Fundusz Społeczny.
Wszystkie regiony w Polsce po wejściu do UE (w latach 2004-2006) będą zaliczone do
obszaru Celu 1 (2004-2006), dodatkowo całe terytorium Polski zostanie objęte działaniem
Funduszu Spójności (gdyŜ PNB na 1 mieszkańca w Polsce nie przekracza 90% średniej
unijnej).
Część środowiskowa Funduszu Spójności
Cel strategii dla Funduszu Spójności to wsparcie podmiotów publicznych w realizacji
działań na rzecz poprawy stanu środowiska będące realizacją zobowiązań Polski
wynikających z wdraŜania prawa ochrony środowiska Unii Europejskiej, poprzez
dofinansowanie:
-
realizacji indywidualnych projektów
-
programów grupowych z zakresu ochrony środowiska
-
programów ochrony środowiska rządowych i samorządowych
Cel ten będzie realizowany przez następujące priorytety strategii dla Funduszu Spójności:
114
Priorytety strategii dla Funduszu Spójności
Lp.
Priorytet
1.
Budowa komunalnych oczyszczalni ścieków
oraz systemów kanalizacji
2.
Unowocześnienie urządzeń uzdatniania
wody pitnej w miastach
3.
Wsparcie gospodarki odpadami
komunalnymi
4.
Ograniczanie emisji do powietrza
5.
Rekultywacja terenów poprzemysłowych
6.
Wsparcie dla leśnictwa i ochrony przyrody
Ogółem
Wariant I1
mln
%
Euro
1 742,7 67
Wariant II2
mln
%
Euro
2 160,0 70
78,0 3
90,0 3
390,2 15
450,0 14
182,1
78,0
130,0
2 601,0
7
3
5
100
210,0
90,0
150,0
3 150,0
6
3
4
100
Sektorowy Program Operacyjny (SPO): Ochrona środowiska i gospodarka wodna
Program ten opierał się będzie o środki Europejskiego Funduszu Rozwoju
Regionalnego (EFRR lub ERDF3). ERDF stwarza moŜliwości finansowania działań z zakresu
ochrony środowiska, które nie mogą być ujęte w Funduszu Spójności.
Cel generalny SPO Ochrona Środowiska i gospodarka wodna to wsparcie działań na
rzecz ochrony środowiska i gospodarki wodnej prowadzące do zmniejszenia zagroŜeń
środowiskowych i powodziowych oraz tworzenia podstaw do realizacji zasad
zrównowaŜonego rozwoju.
115
Priorytety dla Sektorowego Programu Operacyjnego
Lp
1.
2.
3.
4.
Priorytet
Gospodarka wodna oraz inwestycje słuŜące ochronie
przeciwpowodziowej:
Budowa wielozadaniowych zbiorników wodnych i stopni
wodnych
Ochrona przeciwpowodziowa
Zarządzanie gospodarką wodną
Ochrona środowiska na obszarach zanieczyszczonych:
zagospodarowywanie odpadów niebezpiecznych
ochrona przed hałasem
Działania prorozwojowe wspierające zrównowaŜony rozwój i
systemów informacyjnych w ochronie środowiska :
wspieranie systemów informacyjnych ochrony środowiska
(wyposaŜenie dla potrzeb monitoringu środowiska, budowa i
wyposaŜenie centrów edukacji ekologicznej
system informatyczny dotyczący lasów
opracowanie i wdraŜanie nowych technologii (np. w zakresie
biopaliw, projekty pilotowe w celu przygotowania działań w
następnym okresie programowania FS
Pomoc techniczna
Ogółem
16.2.1.11.
Kwota
mln
%
Euro
446,90 69,3
127,00 19,7
70,40
10,9
0,70
0,1
645,00 100,0
Fundusze przedakcesyjne
Program PHARE (Poland and Hungary: Assistance in Restructuring Economies),
powstał na mocy decyzji Rady Europejskiej z dnia 23.12.1989r. Jako cel programu wskazano
pomoc finansową reformującym się państwom Europy Środkowej i Wschodniej w
przystosowaniu systemów gospodarczo-politycznych do zdecentralizowanej gospodarki
rynkowej i demokratycznego państwa oraz w ich reintegracji z gospodarkami i
społeczeństwami Europy Zachodniej i reszty świata. Dla Polski zostały przeznaczone środki
w wysokości 400 - 500 mln rocznie, przy czym około 70% tych środków będzie przeznaczone
(do momentu przystąpienia Polski do UE) na wsparcie inwestycji.
W ramach PHARE funkcjonuje program współpracy przygranicznej - Phare CBC
(Cross Border Cooperation). W grudniu 2000 roku zostało podpisane memorandum
116
finansowe dla programu Phare CBC - Region Morza Bałtyckiego, w którym wskazane zostały
projekty zatwierdzone przez Unię Europejską.
Środki Programu ISPA - Przedakcesyjny Instrument Polityki Strukturalnej (Instrument for
Structural Policies for Pre-accession) są przeznaczane na przedsięwzięcia dotyczące rozwoju
infrastruktury technicznej w państwach ubiegających się o członkostwo w UE w zakresie
transportu i ochrony środowiska. Jego realizację przewidziano, podobnie jak i dla pozostałych
funduszy przedakcesyjnych, na lata 2000-2006.
Polska w ramach Programu ISPA ma szansę uzyskiwać na ochronę środowiska przynajmniej
170 mln Euro rocznie, oczywiście pod warunkiem właściwego przygotowania odpowiedniej
ilości projektów inwestycyjnych. Wsparcie udzielane jest na indywidualne projekty
inwestycyjne lub pakiety projektów.
Jak dotychczas, największe moŜliwości otrzymania dofinansowania z Funduszu ISPA
mają samorządowe przedsięwzięcia inwestycyjne z zakresu gospodarki wodno – ściekowej i
gospodarki odpadami.
KaŜda inwestycja zgłaszana do dofinansowania z Funduszu ISPA musi rygorystycznie
spełniać wszystkie normy i standardy techniczne oraz ekologiczne obowiązujące w Unii
Europejskiej. Koszt całkowity przedsięwzięcia nie powinien być mniejszy niŜ 5 mln Euro, a
więc preferowane są większe inwestycje. Mniejsze mają takŜe szansę, ale pod warunkiem
stworzenia pakietu przedsięwzięć podejmowanych dla realizacji konkretnego programu
ochrony środowiska. Wsparcie z Funduszu ISPA jest udzielane przede wszystkim w formie
dotacji bezpośredniej. Dofinansowanie z Funduszu ISPA moŜe pokryć do 75% udziału
wszystkich środków publicznych zaangaŜowanych w finansowanie danej inwestycji, takich
jak budŜety lokalne, budŜet centralny, fundusze ekologiczne.
Przy wydatkowaniu środków z Funduszu ISPA Komisja Europejska musi przestrzegać
prawa Unii Europejskiej o ochronie konkurencji i unikać faworyzowania pojedynczych firm.
Zwiększa to zdecydowanie prawdopodobieństwo otrzymywania wsparcia z Funduszu
ISPA dla jednostek sektora publicznego, samorządów gminnych i ich zakładów budŜetowych
lub przedsiębiorstw komunalnych, będących własnością gmin.
NaleŜy jednak podkreślić, Ŝe Ministerstwo Środowiska w lipcu 2002 zakończyło
przyjmowanie ostatnich wniosków.
Fundusze Programu SAPARD - Przedakcesyjny Instrument Wsparcia Rolnictwa i Obszarów
Wiejskich (Special Accession Programme for Agriculture and Rural Development) są
117
przeznaczane dla krajów kandydujących do członkostwa w Unii Europejskiej na pomoc w
stymulowaniu rozwoju obszarów, ułatwienie procesu integracji sektora rolnego z UE oraz
płynne włączenie rolnictwa krajów kandydujących w system Wspólnej Polityki Rolnej i
Strukturalnej UE.
Termin realizacji wyznaczono na lata 2000 – 2006, zaś maksymalny roczny budŜet dla
Polski wynosi 168,7 mln Euro. Wkład ze strony Unii Europejskiej moŜe wynieść nie więcej
niŜ 75% ogólnej sumy wydatków publicznych, pozostałe 25 % to wkład ze strony polskiej.
Sposób wykorzystania programu w Polsce został określony w Programie operacyjnym
programu SAPARD. Zgodnie z tym dokumentem priorytetowymi kierunkami działania
programu SAPARD w Polsce będą:
-
inwestycje w gospodarstwach rolnych,
-
poprawa przetwórstwa i marketingu produktów rolnych i rybnych,
-
rozwój i zróŜnicowanie działalności gospodarczej w celu tworzenia nowych miejsc
pracy i źródeł dochodu,
-
rozwój i doskonalenie infrastruktury na terenach wiejskich.
Przewidziano takŜe uzupełniające środki działania obejmujące: pilotaŜowe projekty
dotyczące ochrony środowiska na terenach rolniczych oraz zalesiania, szkolenie zawodowe:
pomoc techniczną (doradczą) na rzecz środków objętych programem.
Rozpoczęcie programu SAPARD planowane było na początek 2000 roku, jednak
wobec opóźnienia wydania aktu wykonawczego, precyzującego zasady finansowe programu,
został wprowadzony dopiero w czerwcu 2002 roku. Zasady te są zbliŜone do stosowanych w
Europejskim Funduszu Orientacji i Gwarancji Rolnej, w części dotyczącej gwarancji rolnych.
Instytucją realizującą program SAPARD w Polsce jest Agencja Restrukturyzacji i
Modernizacji Rolnictwa. Agencji tej powierzona została zarówno funkcja implementacyjna
(akcje
informacyjne,
zbieranie,
opiniowanie
i
selekcja
propozycji
przedsięwzięć
przewidzianych do finansowania w ramach programu), jak i płatnicza (zarządzanie finansami
programu, dokonywanie płatności i rozliczeń z beneficjentami programu z jednej strony oraz
– za pośrednictwem Narodowego Funduszu – z Komisją Europejska z drugiej). Program
SAPARD w odróŜnieniu od innych programów pomocy przedakcesyjnej, ma być realizowany
w sposób w pełni zdecentralizowany. Oznacza to m.in., Ŝe Komisja Europejska sprawuje
kontrolę ex-post zamiast ex - ante. Oznacza to takŜe, ze Komisja Europejska nie będzie
118
decydowała o wyborze poszczególnych przedsięwzięć finansowych w ramach programu.
Będzie natomiast prowadziła kontrolę poprawności wydatkowania środków oraz realizacji
programu – zgodnie z zasadami – po fakcie. W przypadku stwierdzenia nieprawidłowości
odpowiednie wydatki nie będą refundowane przez Komisję.
16.3. Podsumowanie
PowyŜej przedstawiono tylko część funkcjonujących obecnie w Polsce źródeł finansowania
ochrony środowiska. Są to jednak instytucje finansowe odgrywające dotychczas najistotniejszą
rolę w tym systemie. Fundusze ochrony środowiska i gospodarki wodnej, Bank Ochrony
Środowiska czy Ekofundusz to od wielu juŜ lat główne ogniwa tego systemu. Ale w Polsce
funkcjonuje bardzo duŜo mniejszych źródeł finansowania ochrony środowiska. Pojawiają się
teŜ systematycznie nowe instytucje finansujące przedsięwzięcia proekologiczne i nowe formy
tego finansowania.
Wartą zainteresowania formą wspomagania inwestycji proekologicznych jest leasing.
Polega on na oddaniu na określony czas przedmiotu w posiadanie uŜytkownikowi, który za
opłatą korzysta z niego, z moŜliwością docelowego nabycia praw własności.
Leasing jest jedną z najszybciej rozwijających się form finansowania inwestycji w Polsce.
Wkracza on coraz bardziej w sferę finansowania inwestycji proekologicznych. Zwykle z
leasingu korzysta podmiot, który nie posiada wystarczających środków na zakup potrzebnego
sprzętu lub który nie posiada wystarczającego zabezpieczenia potrzebnego do wzięcia kredytu
bankowego. Z tego powodu leasing uznawany jest bardziej niŜ kredyt uniwersalną i
elastyczną formę finansowania działalności inwestycyjnej. Z punktu widzenia podmiotu
gospodarczego największymi zaletami leasingu są moŜliwości łatwego dostępu do najnowszej
techniki bez angaŜowania własnych środków finansowych oraz rozłoŜenie finansowania
przedsięwzięć w długim okresie czasu, co jest szczególnie istotne przy wielu rodzajach
inwestycji ekologicznych.
Finansowaniem ochrony środowiska w Polsce interesuje się coraz więcej banków i
funduszy inwestycyjnych.
Poszukiwane są teŜ nowe instrumenty ekonomiczno – finansowe w ochronie środowiska,
takie jak opłaty produktowe czy ekoobligacje. Rozwija się teŜ pomoc zagraniczna, dzięki której
funkcjonuje w Polsce wiele fundacji ekologicznych.
119
Po wejściu do Unii Europejskiej uzyskamy dostęp do znacznie większych funduszy
pomocowych, w postaci funduszy strukturalnych i Funduszu Spójności w ramach których
miasta (obszary zurbanizowane) otrzymają duŜe środki na rozwiązanie swych problemów
środowiskowych, być moŜe przekraczające zdolności absorbcyjne samorządów, a procedury ich
wykorzystania są bardzo skomplikowane. W trakcie programowania Funduszu Spójności i
Sektorowego Programu Operacyjnego, większy udział przypisano tym rodzajom działań, które
są realizowane w ramach programu ISPA (poprzednika Funduszu Spójności). W praktyce
jednak istnieją zewnętrzne uwarunkowania, które znacznie ograniczają moŜliwość absorbcji
tych środków. Taką trudnością jest wielkość projektów (10 mln Euro). W sferze oczyszczania
ścieków i budowy kanalizacji tak duŜe
projekty są moŜliwe (co pokazała ISPA), ale w
przypadku uzdatniania wody, gospodarki odpadami czy ochrony powietrza takie projekty są
trudne do zorganizowania siłami jednej gminy. Dlatego naleŜy szukać rozwiązań polegających
na tworzeniu projektów o charakterze zintegrowanym, tzn. łączącym w jednym projekcie kilka
zagadnień albo obejmującym grupę gmin (np. ponadgminne inwestycje w zakresie gospodarki
odpadami, ochrona wód w układzie zlewniowym, itp.)
Inwestorzy w zakresie ochrony środowiska mogą więc liczyć na to, Ŝe system finansowania
przedsięwzięć proekologicznych w Polsce będzie rozwijał się nadal, oferując coraz szersze
formy finansowania i coraz większe środki finansowe, przeznaczane na wsparcie działań
słuŜących ochronie środowiska w naszym kraju.
120
Schemat przepływu wniosku wstępnego i Aplikacji do Funduszu Spójności
3. Wojewódzki Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej
(przyjmowanie wniosków wstępnych, ocena formalna)
↓
4. Narodowy Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej
↓
5. Ministerstwo Środowiska – Sektorowa Jednostka Zarządzająca
(analiza i ocena, tworzenie listy najlepszych projektów)
↓
6. Komitet Sterujący
(wybór projektów do przygotowania Aplikacji i skorzystania z pomocy
technicznej – rekomendacja dla ministra środowiska)
↓
7. Minister Środowiska
WNIOSEK WSTĘPNY
(kwalifikacja i ocena formalna zgodnie z kryteriami ministra środowiska)
(decyzja w sprawie projektów do przygotowania Aplikacji na dany rok)
↓
8. beneficjent we współpracy z NFOŚiGW
↓
9. Ministerstwo Środowiska
↓
10. Ministerstwo Gospodarki, Pracy i Polityki Społecznej
(analiza formalna i przesłanie Aplikacji do KE)
↓
11. Komisja Europejska
(decyzja o dofinansowaniu projektu)
121
SPÓJNOŚCI
(analiza i ocena Aplikacji)
APLIKACJA DO FUNDUSZU
(przygotowanie Aplikacji do Funduszu Spójności)
122
Szczegółowe rodzaje inwestycji w działaniu „Rozwój obszarów wiejskich”
Działanie
Rozwój
obszarów
wiejskich
Poddziałanie
Budowa lub
modernizacja urządzeń
do odprowadzania i
oczyszczania ścieków
Budowa lub
zaopatrzenia w wodę
Budowa lub
zaopatrzenia w energię
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
Gospodarka odpadami
stałymi
•
•
•
•
•
Rodzaje kwalifikujących się projektów
sieci kanalizacyjne, w tym podłączenie
do sieci indywidualnych uŜytkowników
oczyszczalnie ścieków
inne urządzenia do oczyszczania,
gromadzenia, odprowadzania i przesyłania
ścieków
sieci wodociągowe
ujęcia wody (w tym ochrona ujęć i źródeł
wody pitnej)
urządzenia słuŜące do gromadzenia,
przechowywania i uzdatniania wody
urządzenia regulujące ciśnienie wody
urządzenia zaopatrzenia w energię
lokalne systemy pozyskiwania energii z
alternatywnych źródeł (energia wiatrowa,
wodna, słoneczna, energia uzyskiwana z
wykorzystania biomasy)
lokalne sieci elektroenergetyczne
(reelektryfikacja)
gminne systemy oświetlenia ulic
budowa, modernizacja i rekultywacja
składowisk odpadów stałych
budowa lub modernizacja miejsc
utylizacji opakowań i nieuŜytych środków
ochrony roślin
likwidacja dzikich wysypisk
kompleksowe systemy
zagospodarowania odpadów na poziomie
lokalnym, obejmujące m.in. odbiór
posegregowanych odpadów od mieszkańców,
odzyskiwanie surowców wtórnych, recykling,
kompostowanie odpadów organicznych itp.
123
Szczegółowe rodzaje inwestycji w działaniu „Infrastruktura ochrony środowiska”
Działanie
Infrastruktura
ochrony
środowiska
Poddziałanie
Zaopatrzenie w
wodę i
oczyszczanie
ścieków
•
•
•
•
•
Zagospodarowanie •
odpadów
•
•
Poprawa jakości
powietrza
•
•
Zapobieganie
powodziom
•
•
•
•
Wsparcie
zarządzania
ochroną
środowiska
•
•
•
Wykorzystanie
odnawialnych
źródeł energii
•
•
Rodzaje kwalifikujących się projektów
budowa i modernizacja sieci wodociągowych
budowa i modernizacja sieci kanalizacyjnych
budowa i modernizacja stacji uzdatniania wody
budowa i modernizacja oczyszczalni ścieków
budowa zbiorników umoŜliwiających pozyskanie
wody pitnej
organizacja i wdraŜanie systemów selektywnej
zbiórki odpadów i recyklingu
wdraŜanie systemowej gospodarki odpadami
komunalnymi (m.in. budowa sortowni, kompostowni,
obiektów termicznej, termiczno – chemicznej i
fizycznej (mechanicznej) utylizacji odpadów; budowa
nowych, modernizacja istniejących i rekultywacja
nieczynnych składowisk; likwidacja „dzikich”
wysypisk)
budowa i modernizacja spalarni odpadów
niebezpiecznych
modernizacja i rozbudowa miejskich systemów
ciepłowniczych i wyposaŜenie ich w instalacje
ograniczające emisje zanieczyszczeń pyłowych i
gazowych do powietrza
przekształcenie istniejących systemów ogrzewania
obiektów publicznych w systemy bardziej przyjazne
dla środowiska, w szczególności ograniczenie niskiej
emisji
regulacja cieków wodnych (pogłębianie, zapory,
stabilizacja brzegów, prace remontowe w korytach
rzecznych itd.)
tworzenie polderów
budowa i modernizacja wałów
przeciwpowodziowych wraz z drogami dojazdowymi
budowa i modernizacja małych zbiorników
retencyjnych i stopni wodnych w ramach tzw. małej
retencji
opracowanie baz danych dotyczących lasów,
jakości gleb, wód, powietrza
tworzenie systemów pomiaru zanieczyszczeń
powietrza w miastach oraz systemów informowania
mieszkańców o poziomie zanieczyszczeń powietrza
utworzenie sieci stacji kontrolnych i
ostrzegawczych w zakresie jakości wód
tworzenie map terenów zalewowych
budowa, rozbudowa i modernizacja infrastruktury
słuŜącej do produkcji i przesyłu energii odnawialnej
(energia wiatrowa, wodna, geotermalna, ogniwa
słoneczne, biomasa)
124
Szczegółowe rodzaje kosztów prac przygotowawczych oraz prac inwestycyjnych
Prace przygotowawcze
Prace inwestycyjne
•
przygotowanie, z inicjatywy •
prace ziemne, w tym przygotowanie gruntów pod
mieszkańców, przez Radę
zabudowę
Gminy planów rewitalizacji
•
prace rozbiórkowe
(przeprowadzenie prac
•
tworzenie zielonych stref poprzez zakładanie parków
studialnych, ekspertyz)
oraz zakup sadzonek drzew, krzewów i zalesianie
•
przygotowanie opisu
oczyszczonego obszaru, a następnie połączenie go z siecią
realizacji planu, wraz z
turystyczną, usługowo – handlową, rekreacyjną
•
zabudowywanie pustych przestrzeni: budowa i
określeniem kosztów
poszczególnych zaplanowanych
modernizacja placów, rynków, parkingów, placów zabaw
przedsięwzięć, kosztorysami dla
dla dzieci, miejsc rekreacji, małej architektury (np. schody,
przedsięwzięć budowlanych i
tarasy widokowe, fontanny, ławki, kosze na śmieci),
harmonogramem realizacji
terenów zielonych (zieleń wysoka, niska, trawniki w tym
•
przygotowanie
zakup i sadzenie drzew i krzewów)
dokumentacji technicznej, w
•
budowa i modernizacja podstawowej infrastruktury
tym: przygotowanie studium
komunalnej, w szczególności w zakresie ochrony
wykonalności, oceny wpływu na
środowiska naturalnego oraz infrastruktury komunalnej
środowisko (jeśli jest niezbędne)
znajdującej się na terenie rewitalizowanym:
o budowa i modernizacja sieci wodociągowych, ujęć
wody, urządzeń słuŜących do gromadzenia i uzdatniania
wody oraz urządzeń regulacji ciśnienia wody
o budowa i modernizacja sieci kanalizacyjnych i innych
urządzeń do oczyszczania, gromadzenia, odprowadzania
i przesyłania ścieków
o budowa lub modernizacja kanalizacji deszczowej
o budowa lub modernizacja systemów odwadniających, w
tym odwodnienie liniowe i drenaŜ odwadniający
o budowa lub przebudowa sieci gazowych wraz z
przepustami
o budowa lub przebudowa sieci energetycznych
125
Tryb rozpatrywania wniosków
12. Urząd Marszałkowski
(przyjmowanie wniosków, ocena formalna wniosków)
↓
13. Panel ekspertów
(ocena merytoryczna wniosków)
↓
14. Regionalny Komitet Sterujący
↓
15. Zarząd Województwa
(wybór projektów)
↓
16. Ministerstwo Gospodarki, Pracy i Polityki Społecznej
(ocena zgodności projektów z celami ZPORR oraz Uzupełnienia ZPORR)
↓
17. Wojewoda
(podpisanie umowy z beneficjentem)
17.
Spis literatury
1. II Polityka Ekologiczna Państwa, Warszawa, 2001
2. Kodeks Dobrej Praktyki Rolniczej, Ministerstwo Rolnictwa i Rozwoju Wsi,
Ministerstwo Środowiska, Warszawa, 2002
3. Narodowa strategia ochrony środowiska na lata 2000 - 2006; Ministerstwo
Środowiska, 2000
4. Narodowa strategia edukacji ekologicznej, Ministerstwo Środowiska, 1998
5. NATURA 2000 Europejska sieć ekologiczna, Ministerstwo Środowiska, Warszawa,
2002
6. Program wykonawczy do II Polityki Ekologicznej Państwa na lata 2002 - 2010
(Projekt), Ministerstwo Środowiska, Warszawa, 2002
7. Spójna polityka strukturalna rozwoju obszarów wiejskich i rolnictwa, Ministerstwo
Rolnictwa i Rozwoju Wsi, 1998
8. Wytyczne sporządzania programów ochrony środowiska na szczeblu regionalnym i
lokalnym, Instytut Ochrony Środowiska, Zakład Polityki Ekologicznej, 2002
9. Bilans zasobów kopalin i wód podziemnych w Polsce wg stanu na 31 XII 2000,
Państwowy Instytut Geologiczny, Warszawa, 2001
10. Mapa Głównych Zbiorników Wód Podziemnych, Państwowy Instytut Geologiczny,
Zakład Geologii i Hydrologii InŜynierskiej, Warszawa, 2000
11. Program ochrony środowiska dla województwa lubuskiego, Arcadis Ekokonrem Sp. z
o. o. z Wrocławia, 2003
12. Rocznik statystyczny Głównego Urzędu Statystycznego; 2002 i 22003
13. Raport o stanie środowiska województwa lubuskiego, WIOŚ, 2001 i 2002
14. Strategia ZrównowaŜonego Rozwoju Gminy Sława
15. Ochrona środowiska po reformie administracji publicznej. Warszawa 1999
16. Prognoza ludności w Polsce według województw na lata 1999-2030"
CUS, Warszawa 2000
17. Komunikat Jakości Wód Jeziora Sławskiego – WIOŚ Zielona Góra, maj 2003r.
18. Koncepcja odprowadzania ścieków oczyszczonych z terenu miejskiej oczyszczalni
ścieków, Zielona Góra, październik 2003r.
19. Koncepcja techniczna gospodarki ściekowej Gminy sława, Zielona Góra, kwiecień
2004r.
127

Program ochrony środowiskka - Sława

Transkrypt

Podobne dokumenty

Sława - TaTenTo

List gratulacyjny ZWiK Sława

Stowarzyszenie Aktywnych Kobiet w Gminie Sława SKA

tematy projektów 2015/2016

fanfara na cześć komendanta - Biblioteka Polskiej Piosenki

Alexander Fredro 5 kwietnia 1814, w Fontainebleau PIEŚŃ

Nowe obiekty turystyczne i edukacyjne w Lubuskiem

uchw XXX-175-16 CUW

fundacja jezioro sławskie sławski klub żeglarski

2007-11-25_Odp Cóż to był za bal