Akt lokacyjny Szczekarzewa - Krasnystaw

Akt lokacyjny Szczekarzewa
Actum Cracovie, ipso die dominico ?Esto michi? anno Domini 1394. [8]
In nomine Domini amen. Ad perpetuam rei memoriam. Wladislaus Dei gratia rex Polonie,
Lithuanieque princeps supremus et heres Russie etc. significamus tenore presentium, tam
presentibus, quam futuris, quibus expedit, universis, quod attenta solerti constancia ac
multiplicia fidelitatum obsequia nostre maiestati per Stanislaum de Kozycze, nostrum fidelium
dilectum (nostri fidelis dilecti ? kop. 1) indefesse exhibita et inantea, uti arbitarmur, prestancius
exhibenda volentesque ipsius digna obsequia dignis honorum munificenciis compensare eidem
Stanislao, suis pueris et legittimis successoribus iure hereditario advocaciam nostram in
Sczekarzow in terra Lublinensi et in fluvio Wyeprz sitam de innata nostre maiestati benignitate
dedimus, donavimus et tenore presentium damus, donamus temporibus perpetuis affutur(um).
Quam quidem villam Sczekarzow sive locum exnunc in oppidum sive in civitatem de novo
transferimus collocand(am) perpetuo duratur(um). Ad quam quidem civitatem attribuimus,
addicimus, annectimus, adiungimus et appropriamus centum mansos agrorum Franconicos per
ipsum Stanislaum advocatum dimensurandos. Inter quos quidem mansos duos pro eccelsia,
duos pro expellendis gregibus ac eidem advocato, suis pueris et successoribus legittimis
pretextu eiusdem advocacie quatuor mamsos liberos, sextum denarium censuum, tercium
denarium iudicii et cuiusbet rei iudicate, macella, cameras pannicidarum (pannidorum ? kop. 2),
mensas pistorum, sutorum et balneum sive stubam balnealem damus, conferimus et donamus
donacione perpetua et irrevocabili per ipsum Stanislaum, suos pueros et successores legittimos
tenend(os), habend(os), utifruend(os), alienand(os), donand(os), commutand(os), vendend(os)
nostro de concensu ac pacifice et quiete possidend(os) et convertend(os), prout sibi et suis
heredibus melius et utilius videbitur expedire. Ut autem dicta civitas nostra Sczekarzow valeat
celerius collocari, ipsam de iure Polonico sive Ruthenico in ius Theutonicum, quod
Maydburgense dictur, transferimus perpetuo duraturum removentes in ibidem omnia iura
Polonicalia, modos et consuetudines universas, que ipsum ius Theutonicum plerumque
perturbare consueverunt. Eximimus insuper, absolvimus et perpetuo liberamus (liberari ? kop.
1) advocatum, oppidanos, sive cives, hortulanos, tabernatores, suburbanos et quosvis incolas
civitatis predicte ab omni iure, iurisdicione et potestate omnium regni nostri palatinorum,
castellanorum, iudicum, subiuducum et ministerialium eorundem, quibuscumque nomonibus
censeantur, quod coram ipsis, aut aliquo eorum pro causis tam magnis, quam parvis, puta furti,
sanguinis, homocidii, incendii, membrorum mutilacionis et quibusvis aliis citati minime
respondebunt, nec aliquas penas solvere tenebuntur, sed tantum cives et incole dicte civitatis
coram suo advocato, qui fuerit pro tempore, advocatus vero coram nobis, aut nostro capitaneo,
qui fuerit pro tempore, si ipse advocatus in reddenda iusticia negligens fuerit, vel remissus, dum
tamen per litteram nostram nostro sigillo sigillatam citatus fuerit, tune non altier, quam suo iure
Theutonico Maydburgensi cuilibet ad obiecta respondere sint et sit astricti et astrictus. In causis
vero criminalibus et capitalibus superius expressatis advocato et eius successoribus legittimis
iudicandi, corrigendi, puniendi, senteciandi et condempnandi damus, conferimus plenam et
omnimodam facultatem, prout hoc ius Theutonicum in omnibus suis punctis, articulis,
condicionibus et sentenciis postulat et requirit, iuribus nostris regalibus in omnibus semper
salvis. Porro volen(tes) eiusdem civitatis nostre condicionem fecere meliorem eidem civitati
nostre Sczekarzow forum septimanele feris quintis singulis damus, conferimus et donamus
perpetuis temporibus celebrand(um) indulgen(tes) omnibus et singulis mercatoribus merces et
res suas, cuiuscumque generis aut speciei fuerint, libere vendere, et emere in ibidem iuxta
1/4
Akt lokacyjny Szczekarzewa
libitum sue voluntatis. Preterea advocatus nomine dicte advocacie ad expeditiones cum
terrigenis cum una hasta et duobus sagittariis in armis et equis bene dacentibus nobis et nostris
successoribus servire sit astrictus perpetuo. Harum quibus sigillum nostrum appensum est
testimonio litterarum.
Actum Cracovie, ipso die dominico ?Esto michi? anno Domini millesimo trecentesimo
nonagesimo quarto, presentibus hys: Dobeslao castellano Cracoviensi, Sandiwogio Calisiensi,
Spithkone Cracoviensi, Johanne Ligensza marschalco, aliisque multis nostris fidelibus
fidedegnis. Datum per manus honorabilis Zaklycze cancelarii aule nostre, nostri fidelis dilecti. W Krakowie, dnia 1 marca roku Pańskiego 1394.
W imię Pańskie amen. Na wieczną rzeczy pamiątkę. Władysław z Bożej łaski król polski, wielki
książę litewski i dziedzic ruski, etc. łaskawość jednaką okazujemy, jak teraz, tak i w przyszłości,
wszem, którym należną jest, przeto zważywszy roztropność i liczne względy wierności
majestatowi naszemu przez naszego wiernego i dostojnego Stanisława z Kozic niestrudzenie
okazywane [...], iżby znamienitszymi uczynić i radzi jego godne zasługi przez należny zaszczyt
szczodrości wynagrodzić, temuż Stanisławowi, jego synom i legalnym następcom, wójtostwo
nasze w Szczekarzewie w ziemi Lubelskiej na rzeką Wieprz położone z przyrodzoną
majestatowi naszemu szczodrobliwością z prawem dziedziczenia nadajemy i trwałą
przychylność dajemy, darujemy, aby na wieki zachować. Wioskę mienioną Szczekarzew alibo
to od zaraz na oppidum alibo to od nowa na miasto erygujemy, aby ulokowane wiecznie trwało.
Na owoż miasto przydzielamy, nadajemy, łączymy, przyłączamy i na własność oddajemy sto
łanów frankońskich pola przez samego wójta Stanisława odmierzonych. Z tego dwa łany dla
duchowieństwa, dwa łany dla wypędzających stada, a takoż dla wójta Stanisława, jego synów i
legalnych następców na toż wójtostwo cztery wolne łany; szósty denar z czynszów, trzeci denar
od wyroków i każdej osądzonej sprawy, jatki, sklepy sukienników, kramy piekarzy, szewców,
balwiernię alibo łaźnię ofiarujemy, polecamy i w donacji wieczystej a nieodwołalnej temuż
wójtowi Stanisławowi, jego synom i legalnym następcom oddajemy dla posiadania,
utrzymywania, użytkowania, odstępowania, darowania, wymieniania, zbywania za naszą zgodą,
a takoż spokojnego i prywatnego obsadzania (dzierżawienia) i obracania podle tego, jak jemu i
jego dziedzicom korzystniejszym i użyteczniejszym będzie. Iżby zaś rzeczone miasto nasze
Szczekarzew móc szybciej lokować, przenosimy je z prawa polskiego alibo ruskiego na prawo
niemieckie (teutońskie), które maydburskim (magdeburskim) zowią, na zawsze oddaliwszy
2/4
Akt lokacyjny Szczekarzewa
tamże wszystkie prawa polskie, przepisy i obyczaje powszechne, które prawo niemieckie samo
przez się zwykle usuwać ma zwyczaj. Krom tego oddalamy, zwalniamy i na zawsze uwalniamy
wójta, oppidanos alibo mieszczan, zagrodników, szynkarzy, podgrodzian i wszystkich,
ktokolwiek miasto wspomniane zamieszkuje, od wszystkich praw, jurysdykcji i władzy królestwa
naszego wojewodów, kasztelanów, sędziów, podsędków i tychże samych woźnych, którzy
kiedykolwiek nominowanymi będą; przeto publicznie sądzeni za sprawy tak wielkie, jak i małe,
za kradzieże, morderstwa, zabójstwa, podpalenia, okaleczenia i każde inne najmniejsze
przewinienie przed swoim wójtem odpowiadać będą i nie jakąkolwiek inną karę otrzymają, lecz
taką jak obywatele i mieszkańcy miasta rzeczonego [...] lubo przed naszym starostą, o ile wójt w
ferowaniu wyroków niedbałym lub opieszałym będzie, dopóki atoli póty naszym dokumentem
naszą pieczęcią opatrzonym ogłoszone nie będzie, wtedy nie inaczej, jak wszyscy podle
zarzutów samym prawem maydburskim (magdeburskim) związani będą i związany będzie. W
sprawach zaiste kryminalnych i śmiertelnych wzmiankowanemu wójtowi i legalnym następcom
dajemy pełną i nieograniczona możność sądzenia, karcenia, karania, wyrokowania i
skazywania, podle tego jak prawo niemieckie we wszystkich swoich punktach, artykułach,
wnioskach i sentencjach, sędziów naszych obowiązkach żąda i wymaga. Dalej zaś radzi tegoż
miasta naszego kondycję lepszą uczynić, temuż miastu naszemu Szczekarzewowi targ jeden
co tydzień dnia piątego dajemy, zlecamy i po wsze czasy darujemy dla ożywienia spraw
wszystkich i pojedynczych kupców przychodów i spraw ich wszystkiego rodzaju alibo postaci,
uwolnienia sprzedaży, a takoż zamiaru swojego spełnienia. Krom tego wójt wzmiankowanego z
imienia wójtostwa na wyprawy wojenne z pospolitym ruszeniem z jedną włócznią (kopijnikiem) i
dwoma łucznikami w uzbrojeniu i z końmi dobrze oporządzonymi, nam i naszym sukcesorom
służyć będzie obowiązany na zawsze. Tutaj zasię pieczęć nasza postawioną została na
świadectwo kontraktom.
Uczyniono w Krakowie w niedzielę ?Esto mihi? roku Pańskiego 1394 w przytomności
Dobiesława, kasztelana krakowskiego, Sędziwoja z Kalisza, Spytka z Krakowa, Jana Ligęzy,
wojewody łęczyckiego, Piotra Kmity, kasztelana lubelskiego, Demetriusza, marszałka, i licznych
innych naszych wiernych i zaufanych. Dan ręką spisany kanclerza dworu naszego, naszego
wiernego i godnego Zaklicza.
Uwagi:
Tłumaczenie: Alicja Stołecka, Puławy, kwiecień 2002.
3/4
Akt lokacyjny Szczekarzewa
Objaśnienie daty Aktu lokacyjnego: Actum Cracovie, ipso die dominico ?Esto michi? tj. w
siódmą niedzielę przed Wielkanocą (poprzedzająca Środę Popielcową), która nazywana jest też
Estomihi od pierwszych słów łacińskiego introitu tej niedzieli, który brzmi: ?Esto mihi Deum
protectorem...?, ?Bądź mi skałą schronienia, Boże...? (Psalm 71,3).
Oryginał. Nieznany [spłonął w roku 1524].
Kopia 1. Warszawa, AGAD, Metryka Koronna, l. 36, s. 674 676. Wpis wg transumptów królów
Kazimierza z daty: Kraków, 23 stycznia 1462 oraz Zygmunta z daty: Kraków, 20 lutego 1524.
Tytuł: Littere fundationis oppidi Crassnystaw et ius Theutonicum illi attributum.
Kopia 2. Tamże, Księgi Kanclerskie, l. 35, s. 260 164. Wg powyższego transumptu króla
Zygmunta w transumpcie króla Stefana z daty: Toruń, 26 listopada 1578, króla Augusta III z
daty: Warszawa, 25 marca 1739 oraz króla Stanisława Augusta z daty: Warszawa, 4 kwietnia
1767.
Kopia 3. Tamże, Akta Komisji Rządowej Spraw Wewnętrznych. l. 3195b. k. 174 173v (kopia z r.
1826), wg powyższego transumptu króla Stanisława Augusta.
Reg. Matr. Sum.; IV, suppl. nr 367. Źródło: [8.A.]
4/4