Szczuczyn

Szczuczyn
Gmina Szczuczyn leży w obszarze Zielonych Płuc Polski. Pod
względem fizyczno- geograficznym wg J. Kondrackiego obszar
miasta i gminy leży w części środkowej i południowej w
mezoregionie Wysoczyzny Kolneńskiej wchodzącej w skład
makroregionu Niziny Północnopodlaskiej oraz w części północnej
w mezoregionie Pojezierza Ełckiego wchodzącego będącego
częścią makroregionu Pojezierza Mazurskiego.
Samo miasto położone jest w dolinie rzeki Wissy, będącej
przyrodniczą i krajobrazową perłą, przykładem dziewiczej
natury. Nieregulowane przez człowieka koryto rzeki, liczne
zakola i rozlewiska znakomicie komponują się z krajobrazami
Biebrzy, do której wpada Wissa, oraz Biebrzańskiego Parku
Narodowego.
Przez gminę przebiegają (i krzyżują się w Szczuczynie) dwie
drogi krajowe: nr 61 Warszawa – Łomża – Augustów oraz droga nr
58 Szczuczyn – Biała Piska – Pisz – Szczytno.
Gmina Szczuczyn ma powierzchnię 115,72 km², zamieszkuje ją
6607 osób, a średnia gęstość zaludnienia to 57 osób/km².
Dominują tu użytki rolne, które zajmują 77% powierzchni gminy,
zaś tereny leśne mają w niej 10% udziału.
HISTORIA
Nazwa miasta i gminy pochodzi od rodziny Szczuków –
przedstawicieli drobnej szlachty mazowieckiej, którzy
osiedlili się nad rzeką Wissą ok. 1425 r. Wówczas powstała tu
wieś Szczuki Litwa. W 1651 r. przeszła ona w ręce Jana
Ławskiego, a w 1683 r. – Stanisława Antoniego Szczuki
(sekretarza i zaufanego dyplomaty króla Jana III Sobieskiego),
który sześć lat później rozpoczął budowę miasta Szczuczyn – za
datę powstania miasta uznaje się 9 listopada 1692 r. Po
wielkim pożarze, jaki miał miejsce w mieście zaledwie siedem
lat później, miasto zostało odbudowane, a Jan III Sobieski
nadał mu prawa miejskie magdeburskie. W 1700 r. rozpoczęło tu
działalność kolegium pijarskie, a w 1721 r. – szkoła dla
dziewcząt. Swego czasu istniał w Szczuczynie pierwszy w Polsce
instytut dla głuchoniemych – w 1816 r. przeniesiono go jednak
do Warszawy.
Rozkwit miasta jako centrum administracyjnego przypadł na
czasy Księstwa Warszawskiego. Miasto było wówczas siedzibą
powiatu biebrzańskiego, wchodzącego w skład departamentu
łomżyńskiego. Mieściła się tu podprefektura, sąd pokoju i
komora celna. Po upadku powstania styczniowego władze carskie
utworzyły w ramach reformy administracyjnej powiat
szczuczyński należący do guberni łomżyńskiej. Jako stolica
powiatu Szczuczyn skupiał lokalne urzędy, magistrat i urząd
gminy. Dzisiejsza gmina Szczuczyn obejmuje 29 wsi oraz miasto
o tej samej nazwie.
NAJWAŻNIEJSZE ZABYTKI
Klasztor
barokowy
zakonu
pijarów
budowany
w
l.
1694-1743, a ufundowany przez Stanisława Antoniego
Szczukę oraz króla Jana III Sobieskiego.
Kościół p.w. NMP, budowany w l. 1701-1711, a w nim:
barokowy ołtarz z XVI-wiecznym obrazem Madonny ze
srebrną sukienką przesłaną przez papieża Innocentego
XIII; obrazem Widzenie św. Józefa Kalasantego, pędzla
Jerzego Siemiginowskiego (nadwornego malarza Jana III
Sobieskiego), barokowy krucyfiks z początku XVII w.
Kolegium pijarów dla 300 uczniów, z 1706 r. i w stylu
barokowym.
Zespół Poczty Polskiej zbudowany w stylu klasycznym w
1863 r. W jego skład wchodzą: poczta, stajnia, wozownia.
Barokowe założenie miejskie z końca XVII w.
Jednopiętrowy dom Szczuków, przy pl. Tysiąclecia 1.
Pochodzi z 1690 r. i jest najstarszym budynkiem w
Szczuczynie. Dziś mieści dziś sklepy oraz mieszkania
lokatorskie.
Dom Żyda Ozerowicza z 1853 r. przy ul. Kościelnej 1 – po
pożarze wyremontowany i użytkowany jako Ognisko
Muzyczne, obecnie mieści się w nim sklep oraz
księgarnia.
ATRAKCJE I WALORY TURYSTYCZNE
Na wyjątkową atrakcyjność terenu gminy składa się urozmaicona
rzeźba terenu z licznymi pagórkami służącymi jako bardzo dobre
punkty widokowe (gł. w okolicach Szczuczyna oraz wsi: Bęćkowo,
Niedźwiadna i Tarachy), zróżnicowane tereny leśne z licznymi
zabytkami przyrody (w Bęćkowie, Niećkowie, Bzurach i
Obrytkach). Często odwiedzają je grupy studenckie, filmowe i
typowo turystyczne.
Z racji sąsiedztwa z atrakcyjnymi obszarami Wielkich Jezior
Mazurskich i Pojezierza Suwalsko-Augustowskiego przez
Szczuczyn przebiega samochodowy szlak turystyczny (wzdłuż
drogi krajowej nr 61) o dużym natężeniu ruchu w okresie
urlopowo-wakacyjnym. Od Radziłowa, przez Wąsosz i Szczuczyn aż
do Prostek prowadzi malowniczy szlak turystyki pieszorowerowej pn. Śladami Bohaterów Potopu.
Na terenie miasta i gminy Szczuczyn znajdują się liczne
zabytkowe obiekty oraz tereny,
potwierdzające istnienie
silnej tożsamości miasta i regionu, wpisane do rejestru
zabytków Podlaskiego Wojewódzkiego Konserwatora Zabytków. Są
to: zespoły dworsko-parkowe (w Bęćkowie, Bzurach, Chojnowie,
Niećkowie, Niedźwiadnej, w tym ruiny pałacu Szczuków) oraz
zespół pałacowo-folwarczny, zabytki użyteczności publicznej w
Szczuczynie: park miejski na dawnym Rynku Końskim, ze
strażnicą pożarną; zabytki sakralne: kościół p.w. św.
Stanisława Biskupa wraz z dzwonnicą w Niedźwiadnej, kościół
p.w. Imienia NMP oraz klasztor w Szczuczynie, cmentarze
rzymskokatolickie: w Niedźwiadnej – z kaplicą rodziny
Obryckich oraz krzyżami żeliwnymi; w Szczuczynie – z kaplicą
cmentarną, zabytkowym ogrodzeniem, bramą i krzyżami, mogiłami
wojennymi.
Nie lada atrakcją jest dla turystów, a zwłaszcza miłośników
historii i turystyki militarnej, unikatowy system fortyfikacji
obronnych z czasów II wojny światowej (odcinek Linii Mołotowa)
z bunkrami, schronami i umocnieniami oraz przykładami
zabytkowej infrastruktury dawnej granicy Rzeczypospolitej z
III Rzeszą.
Na terenie gminy funkcjonuje również ośrodek jeździecki
usytuowany przy Zespole Szkół w Niećkowie, przy którym
funkcjonuje również hotel dla koni. Położony jest on w cichym
i spokojnym miejscu wśród pól i lasów, idealnym na
kilkugodzinne przejażdżki.
CYKLICZNE IMPREZY
Dni Szczuczyna – czerwiec lub lipiec, celem imprezy jest
promocja miasta oraz integracja społeczności lokalnej
Wieczór Trzech Króli – styczeń, coroczne widowisko
artystyczne o tematyce bożonarodzeniowej wraz z
koncertem zespołów muzycznych z gminy Szczuczyn –
Powiatowy Przegląd Widowisk Kolędniczych Gody – styczeń
Coroczny Konkurs Piosenki Dzieci i Młodzieży – kiedy?
Bieg Papieski – czerwiec,
Konkurs Recytatorski o nagrodę Misia Wierszownisia –
cykliczna impreza dla dzieci ze szkół podstawowych, ma
już ponad 30-letnią tradycję,
Palinocka – czerwiec,
Pożegnanie lata – ostatnia sobota sierpnia,
Wczasy w siodle – imprezy organizowane podczas wczasów
zimowych i letnich przez ZS w Niećkowie.
KULTURA
Miejski Dom Kultury w Szczuczynie, będący autorem wielu
inicjatyw kulturalnych w gminie, prowadzi zajęcia dla różnych
grup wiekowych, począwszy od dzieci ze szkół podstawowych, aż
po seniorów. Przy szczuczyńskim domu kultury działa zespół
śpiewaczo-teatralny Szczuczyniacy. Powstał 6 grudnia 1993 r.
jako zespół ośmiu śpiewaczek. Potem rozbudował swój repertuar
i obecnie poza pieśniami podlaskimi i mazowieckimi prezentuje
również widowiska tradycyjne i obrzędowe, oparte na tekstach
zarówno literackich, jak i autorskich. Zespół ma na swoim
koncie ponad 150 występów, a jego założycielką i opiekunem
jest od 19 lat Pani Barbara Paszkowska.
Zespół Król Herod reaktywował i podtrzymuje tradycję chodzenia
z „Królem Herodem” (tradycja ta zanikła w mieście na początku
l. 50. XX w.). Tekst spisała Barbara Paszkowska (założycielka
i opiekun zespołu) według przekazu ustnego Eugeniusza
Ruszczyka, w październiku 1992 roku. Zespół jest wielokrotnym
laureatem przeglądów wojewódzkich i regionalnych oraz
Międzynarodowego Przeglądu Widowisk Kolędniczych Herody
w Węgorzewie (ostatnio w 2010 i 2011 roku). Zespół od czasu
powstania pracuje pod kierunkiem Barbary Paszkowskiej.
Zespół Psotki swoją działalność rozpoczął w październiku
2008r. W skład grupy weszły dziewczynki w wieku od 6 do 12
lat, ze Szkoły Podstawowej w Szczuczynie.
Od początku
istnienia zespół uświetnia swoimi występami liczne imprezy
organizowane przez Miejski Dom Kultury w Szczuczynie. Poza tym
grupa brała udział w Przeglądzie Tanecznym w Grajewie, a także
w Pikniku Charytatywnym organizowanym przez Caritas w Ełku.
Zespół zdobył też puchar w Konkursie Tańca Dyskotekowego w
Białej Piskiej, gdzie zajął II miejsce. Opiekunem grupy jest
Pani Jolanta Kaszak.
Zespół wokalny spotyka się w świetlicy MDK. Należy do niego
młodzież z różnych środowisk i w różnym wieku, a celem zajęć
uwzględniających tradycję narodową, obyczajowość regionalną ,
rodzinną i aktualną modę muzyczną jest integracja członków
zespołu. Opiekunem zespołu jest Pani Maria Ostrowska.
Zespół Mali Szczuczyniacy powstał w 2003 r., a jego członkami
są uczniowie szkół podstawowych. Ma on w swoim repertuarze
teatralne widowiska obrzędowe, pieśni ludowe oraz popularne.
Dotychczas prezentował swoje umiejętności podczas uroczystości
organizowanych dla mieszkańców miasta i gminy Szczuczyn.
Założycielem i opiekunem zespołu jest Pan Andrzej Szabelski.
Wokalno-instrumentalny Zespół D 911 działa od 2010 r. W jego
skład wchodzą: Adrian Karwowski – perkusja, Paweł i Mariusz
Zamojscy – gitara, Elżbieta Nagel – wokal. Formacja gra różne
rodzaje muzyki z przewagą rocka.
Gmina Szczuczyn jest miejscem, gdzie tworzą artyści, także
ludowi. Jest wśród nich Pani Teresa Mastalerz, zajmująca się
rękodziełem i twórczością ludową, Pani D. Chmielewska – poetka
i autorka tomików Czerwcowe wiersze oraz Cyklady. Pani M.
Ramotowska, tworząca kompozycje kwiatowe z papieru. Osoby te
szczególnie przyczyniły się do zaistnienia gminy Szczuczyn na
arenie powiatu, województwa, a nawet kraju.
INNE WAŻNE INFORMACJE Z GMINY
Na terenie gminy Szczuczyn prężnie działa sześć drużyn
Ochotniczej Straży Pożarnej: Bęćkowo, Bzury, Danowo, Nieckowo,
Niedźwiadna oraz Szczuczyn. Dwie ostatnie udzielają się w
akcjach pożarniczych najczęściej. Jednostka szczuczyńska,
jako zarejestrowana w Krajowym Systemie Ratowniczo-Gaśniczym
i zajmująca jedno z czołowych miejsc w woj. podlaskim pod
względem liczby prowadzonych działań ratowniczych, jest
dodatkowo wyposażona w specjalistyczny sprzęt i ma
wykwalifikowaną kadrę. Wszyscy gotowi są nieść pomoc w
sytuacjach zagrożenia, chroniąc życie, zdrowie, mienie czy
środowisko przed pożarem,
miejscowym zagrożeniem.
klęską
żywiołową
lub
innym
OSP w Szczuczynie działa także na rzecz podtrzymania tradycji,
pielęgnowania polskości oraz rozwoju świadomości narodowej,
obywatelskiej i kulturowej. Przy jednostce funkcjonuje
orkiestra, a początki jej istnienia sięgają końca XIX w.
(czyli 120 lat wstecz). Swoją grą uświetnia ona nie tylko
uroczystości strażackie, ale także państwowe i kościelne.
W ramach działalności prewencyjno-edukacyjnej, OSP Szczuczyn
prowadzi cykliczne spotkania z młodzieżą szkolną w zakresie
ogólnych zasad bezpieczeństwa oraz udzielania pierwszej
pomocy.
Miejski Ludowy Klub Sportowy Wissa istnieje od czerwca 1945 r.
i jest najstarszym klubem ludowym w woj. podlaskim oraz jednym
z najstarszych w kraju, o czym świadczą zgromadzone w klubie
historyczne dokumenty. Powstał z inicjatywy szczuczyńskiej
młodzieży i przy aprobacie miejscowych władz, których ówczesny
przedstawiciel, Bolesław Goliczewski, został pierwszym
prezesem LZS Szczuczyn (pierwotna nazwa klubu).
W rozgrywkach Podlaskiego ZPN w sezonie 2012/2013 uczestniczą
drużyny: seniorów, juniorów starszych, trampkarzy, orlików,
żaków oraz drużyna kobieca odnosząca sukcesy w rozgrywkach III
ligi podlasko-warmińsko-mazurskiej i mająca spore szanse na
awans do II ligi.
Pasjonaci sportu mieszkający w gminie Szczuczyn mają do
dyspozycji:
kompleks boisk Orlik przy MDK w Szczuczynie,
halę sportową przy MDK w Szczuczynie,
stadion miejski,
pełnowymiarową halę sportową wraz z boiskami
zewnętrznymi przy Publicznym Gimnazjum w Szczuczynie,
dwie sale gimnastyczne
Szczuczynie,
przy
Szkole
Podstawowej
halę sportową przy Zespole Szkół w Niećkowie,
salę gimnastyczną przy Szkole Podstawowej
Niedźwiadnej.
ORGANIZACJE POZARZĄDOWE DZIAŁAJĄCE NA TERENIE GMINY
1.
2.
3.
4.
5.
6.
7.
Stowarzyszenie „Nasz Szczuczyn”
MLUKS „Gwiazda”
MLKS „Wissa”
OSP Szczuczyn
OSP Niedźwiadna
OSP Bęćkowo
OSP Bzury
w
w
8. OSP Niećkowo.