Pobierz

Ukraiński rynek zbóż – stan i perspektywy
Największą niespodzianką na początku sezonu zbożowego był gwałtowny spadek cen oraz problemy z
magazynowaniem zbóż. Zanim jednak zaczniemy analizować aktualną sytuację na rynku zbóż w sezonie
2009/2010 roku marketingowego przyjrzyjmy się wynikom roku ubiegłego.
Hodowla zboża w sezonie 2008/2009
Sezon zbożowy 2008/2009 RM na Ukrainie charakteryzował się rekordowym urodzajem. Gwałtowny
wzrost cen na artykuły spożywcze spowodował znaczny wzrost zasiewów kultur rolnych, co wraz z
korzystnymi warunkami atmosferycznymi umożliwiło otrzymanie wysokiego urodzaju i odpowiednio
wysokich zbiorów brutto.
W 2008 r. zbiór zboża brutto na Ukrainie stanowił 53,3 mln ton (łacznie z kukurydzą), tj. 1,8-krotny
wzrost w porównaniu z 2007 r. w tym 13,8 mln ton (25,9%) — zboże spożywcze.
Wzrost hodowli zboża brutto związany jest ze wzrostem urodzaju upraw zbóż o 12,9 cwt/ha, tj. 1,6 krotnie, oraz zwiększeniem obszarów upraw o 1,9 mln ha, tj. o 14,4%. Wzrost hodowli zbóż został
odnotowany prawie we wszystkich jego odmianach. Urodzaj pszenicy wyniósł 25,9 mln ton, tj. 1,9krotny wzrost w stosunku do ubegłego roku; jęczmienia zebrano 12,6 mln ton (2,1-krotny wzrost);
kukurydzy na ziarno — 11,4 mln ton (1,5-krotny wzrost); żyta — 1,1 mln ton (1,9-krotny wzrost); owsa —
0,9 mln ton (1,7-krotny wzrost); prosa — 220 tys. ton (2,6-krotny wzrost); gryki — 240,6 tys. ton (wzrost
o 10,7%). Jedynie urodzaj ryżu — 100,7 tys. ton — okazał się o 6,8% mniejszy, niż w 2007 r.
Wiekszą ilość zboża (42,1 mln ton) wyhodowały duże gospodarstwa rolne, co stanowi 79% łącznego
zbioru brutto. Przy czym gospodarstwa prywatne dodały do tych zbiorów dodatkowe 11,2 mln ton, tj.
21%.
Warto zaznaczyć, iż wysoki poziom urodzaju w 2008/2009 roku marketingowym (RM) był możliwy
przeważnie ze względu na sprzyjające warunki atmosferyczne. Natomiast poziom efektywności
technologicznej wymaga udoskonalenia, o czym świadczy niewysoka jakość zebranych plonów.
Bilans
Ogólna podaż zboża na rynku wewnętrznym w okresie 2008/2009 RM wyniosła 60 mln ton. Przy czym na
pokrycie popytu krajowego Ukraina potrzebowała 27,3 mln ton, z których 7 mln ton zostało
wykorzystane w celach konsumpcji spożywczej, 3,1 — na formowanie funduszu nasionowego, 15 — dla
potrzeb branży hodowli zwierząt, 1,7 — dla przetwórstwa przemysłowego.
Eksport zbóż z Ukrainy w nowym roku marketingowym
Od początku bieżącego roku marketingowego Ukraina wyeksportowała 23,3 mln t zboża (w tym 12,1
mln t pszenicy; 6,1 mln t jęczmienia; 5 mln t kukurydzy) oraz 3,37 mln t kultur oleistych.
W grudniu-styczniu w ukraińskich portach odnotowano niskie tempo załadunku zbóż, przy czym ceny
popytu na pszenicę paszową na warunkach dostawy do elewatorów portowych wahały się w przedziale
650–720 UAH/t, na jęczmeń — 730–760 UAH/t, natomiast na początku sezonu ceny paszy stanowiły
1100–1160 UAH/t.
Warto też odnotować, iż w sezonie 2008/2009 RM dosyć ostrym okazał się problem jakości zboża. W
warunkach znacznego wzrostu podaży i spadku cen na rynku światowym właśnie jakość zboża miała
znaczenie decydujące dlatego, że rynek wymagał niedrogiego lecz jakościowego zboża.
W sezonie 2008/2009 RM praktycznie nie było wzrostu popytu na zboże ukraińskie na rynku światowym.
Rynek światowy nasycił się zbożem ukraińskim. Ponadto Unia Europejska, do której trafia około 30%
ukraińskiego eksportu zboża, w dniu 27 października 2008 r. wprowadziła cła importowe m.in. na
pszenicę — 95 EUR/t, jęczmień — 93 EUR/t, żyto i sorgo — 24 UER/t i odpowiednio 16 EUR/t, kukurydzę
— 8,68 EUR/t. Do końca sezonu Ukraina wyeksportowała pszenicę wg stawki celnej 12 EUR/t w
granicach kontyngentu — 628 tys. ton, co sprawiło, że rynek ten dla Ukrainy okazał się niedostępny.
Jeszcze jednym czynnikiem działającym na niekorzyść Ukrainy może zostać polityka wspierania przez
Federację Rosyjską własnego eksportu zbóż na rynek światowy drogą udzielania dotacji rosyjskim
producentom. W ten sposób Ukraina, która w związku z członkostwem w Światowej Organizacji Handlu
nie może wykorzystywać podobnych instrumentów może stracić swoje tradycyjne rynki na rzecz Rosji.
W związku z powyższym w sezonie 2008/2009 ukraińscy eksporterzy skoncentrowali swoje wysiłki na
poszukiwaniu nowych rynków zbytu zbóż.
W okresie styczeń-marzec 2009 produkcja rolna zwiększyła się w stosunku do pierwszych trzech
miesięcy roku ubiegłego o 1,7%, przy czym wzrost produkcji dotyczył tylko dużych przedsiębiorstw
rolnych (o 7%), natomiast w indywidualnych gospodarstwach rolnych odnotowano spadek produkcji o
2,3%. Według stanu na 1 kwietnia br., w przedsiębiorstwach rolnych oraz zajmujących się
przechowywaniem i przetwórstwem ziarna, zgromadzonych było łącznie 13,8 mln ton zboża (o 36%
więcej niż rok wcześniej), w tym 6,8 mln ton pszenicy (wzrost o 38%). Ceny produkcji roślinnej były
niższe w stosunku do ubiegłego roku o 41%.
Wiosenna kampania siewna na Ukrainie
Późna wiosna i niskie temparatury na Ukrainie były przyczyną opóźnień w kampanii siewnej na Ukrainie.
Wg danych Ministerstwa Polityki Rolnej Ukrainy, na potrzeby tegorocznego sezonu zasiewów
przygotowano 1,1 mln ton nasion roślin zbożowych (przy szacowanych potrzebach ukraińskich
gospodarstw rolnych na poziomie 1,09 mln ton). Z kolei same gospodarstwa rolne zapewniły sobie
potrzebną ilość nasion innych roślin, w tym 75 tys. ton nasion kukurydzy, 21 tys. ton nasion słonecznika i
58 tys. ton nasion soi. W przypadku niezbędnych na potrzeby zasiewów zapasów nawozów sztucznych i
środków ochrony roślin, gospodarstwa rolne zgromadziły 566 tys. ton nawozów sztucznych (73%
szacowanego zapotrzebowania na nie) oraz 7,7 tys. ton środków ochrony roslin (40% szacowanego
zapotrzebowania).
Wg stanu na dzień 10 czerwca 2009 r. na Ukrainie zasiano 7,6 mln ha gruntów rolnych wczesnych roślin
jarych, roślin zbożowych oraz roślin zbożowo-strączkowych, 2,3 mln ha kukurydzy, 3,9 mln ha
słonecznika oraz 0,5 mln ha soi.
Prognoza tegorocznych zbiorów na Ukrainie
Wg prognozy Departamentu Rolnictwa USA tegoroczne zbiory zbóż na Ukrainie wyniosą około 38,7 mln t
(tj. o ¼ mniej niż w 2008 r.). w tym zbiory pszenicy wyniosą około 19,0 mln t, a paszy - 19,7 mln t. Z kolei
Ministerstwo Polityki Rolnej Ukrainy prognozuje, iż w tym roku ukraińscy rolnicy zbiorą około 48 mln t
zboża (co stanowi jedynie o 5 mln t zboża mniej niż w poprzednim roku).
Tegoroczne zbiory mogą być na niższym poziomie niż w roku 2008 nawet biorąc pod uwagę fakt, iż w
roku bieżącym powierzchnia upraw kultur jarych i ozimych zwiększyła się o 2% w porównaniu z 2008 r. i
wyniosła 15,7 mln ha (wyjątkiem są uprawy buraków cukrowych, których obszary upraw w roku
bieżącym zmniejszył się o 20-25% w porównaniu z rokiem ubiegłym).
Z prognozą plonów na Ukrainie, przedstawioną przez Ministerstwo Polityki Rolnej Ukrainy, nie zgadzają
się specjaliści agencji konsultingowej „AAA", którzy ze względu na pogorszenie się w kwietniu 2009 r.
stanu zasiewów obniżyli swoje poprzednie prognozy plonów pszenicy na Ukrainie o 3,7% (w tym plonów
pszenicy ozimej - o 3,4%, a jarej - o 11,5%). Wg szacunków przedstawicieli w/w agencji, łączny urodzaj
zbóż w roku marketingowym 2009 wyniesie około 17,9 mln t, tj. o 45% mniej niż zebrano w 2008 r.
Państwowe interwencje na ukraińskim rynku zbóż w 2009 r.
W dniu 9 stycznia 2009 r. weszło w życie rozporządzenie Gabinetu Ministrów Ukrainy ustanawiające
poziomy minimalnych oraz maksymalnych hurtowych cen zakupu pszenicy i żyta na Ukrainie w roku
marketingowym 2009/2010 (882,54 - 2036,85 UAH za tonę) oraz wysokość zakupów pszenicy, żyta oraz
buraków cukrowych na potrzeby rezerw państwowych.
Zgodnie z ustawą nr 1877-IV z dnia 24 czerwca 2004 r. (z późn. zm.) „O państwowym wsparciu rolnictwa
Ukrainy” w przypadku szeregu towarów rolno-spożywczych wymienionych w w/w ustawie, ich
minimalne oraz maksymalne ceny hurtowego skupu mogą być określane przez organy państwowe. W
roku marketingowym 2009-2010 regulacjami tymi objęte zostały – decyzja Gabinetu Ministrów Ukrainy z
dnia 21 stycznia 2009 r. – pszenica, żyto, mąka oraz cukier.
Gabinet Ministrów Ukrainy rozważa możliwość uregulowania zadłużenia z tytułu zwrotu podatku VAT
wobec firm eksportujących zboże z Ukrainy za pomocą środków uzyskanych ze sprzedaży
zgromadzonych w Funduszu Rolnym zapasów zboża.
W tym celu w dniu 9 lutego 2009 r. decyzją ukraińskiego rządu Fundusz Rolny otrzymał prawo do
sprzedaży zgromadzonych w latach marketingowych 2006-2008 zapasów według średniej ceny z trzech
ostatnich sesji Giełdy Rolniczej i certyfikowanych przez Giełdę Rolniczą giełd towarowych (z
uwzględnieniem kosztów przechowywania zboża).
Zadłużenie budżetu ukraińskiego z tytułu zwrotu podatku VAT wobec firm eksportujących swoją
produkcję z Ukrainy jest jednym z częściej podnoszonych przez ukraińskich eksporterów (w tym polskich
inwestorów działających w tym kraju) problemów ich ekspansji na rynki zagraniczne. Na początku 2009
r. zadłużenie państwa z tego tytułu wobec eksporterów zboża wyniosło około 1 mld UAH.
Źródło: „Ekonomiczeskije Izwiestia”, „Delo”, Państwowy Komitet Ukrainy ds. Statystyki