Mogiła "Obrońców Helu".

archiwum.hel.sam3.pl
Data: 2017-03-07
Mogiła "Obrońców Helu".
Źródło:
http://www.przyjacielehelu.pl/helska_bliza/hb_260/art16.htm
Po 32. dniach wojennego piekła, 2. października 1939 roku, kontradmirał Józef Unrug podjął
decyzję o zakończeniu walk prowadzonych na Półwyspie Helskim przez 2860 obrońców, w tym:
440 żołnierzy IV baonu Korpusu Ochrony Pogranicza "Hel" skierowanych tu w maju z
miejscowości Sienkiewicze na Polesiu, 3. Morski Pluton Żandarmerii oraz powołany pod broń
batalion rezerwistów z Półwyspu Helskiego. Podporządkowani oni byli pod rozkazy komandora
Włodzimierza Brunona Steyera - dowódcy Rejonu Umocnionego Hel.
Ramię w ramie walczyli tu synowie wszystkich regionów Polski - zdani wyłącznie na siebie.
Brakowało broni, lekarstw, żywności, ale nigdy nie brakowało bojowego ducha i woli walki.
Obrońcy Helu wyróżniali się przykładnym zachowaniem i walecznością - od najwyższego
dowódcy do marynarza i szeregowca.
Wielkomocarstwowe hasła ówczesnego Rządu RP i
pustosłowie papierowych zapewnień "zachodnich sojuszników" pękły niczym mydlana bańka.
W zbiorowej piaszczystej mogile pozostało tu na zawsze 27. Bohaterskich Obrońców Helu
znanych ze stopnia wojskowego, imienia i nazwiska oraz 4. bezimiennych Obrońców. W 1959
roku powstał pierwszy pomnik nagrobny wykonany z cementu projektu oficerów służących w
helskich jednostkach kmdr. ppor. Zbigniewa Litwina i kmdr. ppor. Stanisława Hańczy.
Wyróżniał się pięknym piastowskim orłem przygotowującym się do lotu.
Pomnik drugi,
wykonany z marmuru, zrealizowany został pod nadzorem ówczesnego Burmistrza Helu
Sylwestra Ostrowickiego. Twórcy umieścili na nim odlanego z mosiądzu orła z koroną i
uwieńczyli krzyżem.
Aktualnie orzeł ten znajduje się w zbiorach Muzeum Obrony Wybrzeża
im. kmdr. Zbigniewa Przybyszewskiego.
W grudniu 2000 roku członkinie i członkowie Koła Nr 3 Związku Byłych Żołnierzy Zawodowych i
Oficerów Rezerwy Wojska Polskiego w Helu - realizując swój statutowy cel jakim jest ". obrona
czci, honoru i godności żołnierza polskiego oraz wspieranie działalności związanej z historią
oręża polskiego." - wystąpili do Rady Miasta Helu z wnioskiem o uhonorowanie 31. Obrońców
Helu z 1939 roku tytułem "Honorowy Obywatel Miasta Helu".
Uchwałą nr V/37/2003 z dnia
26 lutego 2003 roku Rada Miasta Helu nadała pośmiertnie ten tytuł jedynie: dowódcy Rejonu
Umocnionego Hel kontradmirałowi Włodzimierzowi Steyerowi (wówczas w stopniu komandora),
dowódcy baterii cyplowej im. Heliodora Laskowskiego kmdr. por. Zbigniewowi
Przybyszewskiemu (wówczas w stopniu kapitana marynarki).
Nie godząc się z takim
załatwieniem sprawy, Związek wystąpił z kolejnym wnioskiem o zrealizowanie poprzedniej
prośby.
Dopiero Uchwałą nr XVIII/134/2004 z dnia 26 sierpnia 2004 roku Rada Miasta Helu
nadała zbiorowy tytuł "Honorowy Obywatel Miasta Helu" wszystkim wypisanym na tablicy
nagrobnej bohaterskim Obrońcom Helu, poległym z bronią w ręku, spoczywającym w tej
zbiorowej mogile ". w uznaniu wybitnych zasług za ich waleczność, męstwo i honor oraz
rozsławienie imienia Miasta Helu".
W zaistniałej sytuacji Zebranie Koła Nr 3 ZBŻZ i ORWP w
Helu podjęło uchwałę dotyczącą przeprowadzenia remontu i modernizacji pomnika oraz
wyznaczyło odpowiedzialnego za to przedsięwzięcie. Wstępnie został nim mjr w st. spocz.
Bolesław Kozieł.
Niestety, wiek i choroby byłego partyzanta BCh "zaprowadziły" kolegę B.
Kozieła do szpitala. Zdążył jedynie napisać wniosek - w imieniu Związku Kombatantów RP i
Osób Represjonowanych - do Wojewody Pomorskiego o dotację na realizację omawianego
zadania, który w konsekwencji niczego do sprawy nie wniósł.
Wówczas Zebranie Koła nr 3
ZBŻZ i OR WP w Helu - jako Beneficjent Końcowy - zobowiązało autora tego tekstu do
Strona 1 z 4
archiwum.hel.sam3.pl
Data: 2017-03-07
Mogiła "Obrońców Helu".
przyjęcia, koordynowania i doprowadzenia do końca nie rozpoczętego jeszcze przedsięwzięcia,
zwalniając jednocześnie z tego obowiązku chorego Bolesława Kozieła.
Dla autora rozpoczął
się okres żmudnych wysiłków związanych z realizacją remontu: ustaleniem nowego wizerunku
pomnika, pozyskaniem pieniędzy, określeniem harmonogramu prac...
Spośród wielu
propozycji wybrana została koncepcja modernizacji opracowana przez Adama Francuzika z
Pucka, współwłaściciela firmy kamieniarskiej "KOLB-BUD".
Celem projektu było nadanie
nowego kształtu i charakteru istniejącej mogile tak, by jeszcze bardziej wyeksponować i uczcić
pamięć poległych w wojnie obronnej w 1939 roku. Celem było także wzbudzenie większego
zainteresowania osób odwiedzających cmentarz, szczególnie młodzieży.
Firma PPUH
"KOLB-BUD" była także wykonawcą kapitalnego remontu pomnika zrealizowanego (zgodnie z
możliwościami finansowymi) w dwóch etapach: w 2005 roku - środkowej części pomnika oraz w
2007 roku - pozostałych części.
Zastępca Burmistrza Helu Jarosław Pałkowski opracowywał
osobiście całą niezwykle skomplikowaną wymaganą dokumentację remontu pomnika.
Sporządził także "Wniosek o przyznanie dofinansowania ze środków Kontraktu Wojewódzkiego
na lata 2005-2006" do Urzędu Marszałkowskiego Województwa Pomorskiego (do Departamentu
Programów Regionalnych).
Wniosek o przyznanie dofinansowania. "2.1 Istniejąca na
Cmentarzu Komunalnym w Helu mogiła poległych w roku 1939 Obrońców Helu wymaga
kapitalnego remontu. Dodatkowo, w związku z uhonorowaniem poległych obrońców zbiorowym
tytułem "Honorowego Obywatela Miasta Helu", fakt ten należy uwidocznić na pomniku. 2.2
Przedmiotem projektu jest wymiana zniszczonej okładziny z marmuru na granit w centralnej
części pomnika, ok. 18 m2, wykonanie granitowej rzeźby orła marynarki wojennej z okresu
międzywojennego, renowacja tablicy z nazwiskami poległych, wykonanie napisu i znaku
"Honorowy Obywatel Miasta Helu", renowacja znaku krzyża "Virtuti Militari", wymiana i
uzupełnienie uszkodzonych płyt marmurowych. Koncepcja remontu opracowana przez artystę
plastyka, została zaakceptowana przez przedstawicieli różnych środowisk z terenu Helu"...
Osobą prawnie upoważnioną do podpisywania Umowy o dofinansowanie Projektu został
ówczesny Prezes Zarządu Wojewódzkiego ZBŻZ i OR WP w Gdańsku kmdr dypl. w st. spocz.
Bogdan Kurzyca. Osobą do kontaktów, właściwą w sprawach Projektu, wyznaczono ówczesnego
sekretarza Koła Nr 3 kmdr. por. Eugeniusza Konarskiego.
W tym miejscu autor tekstu pragnie serdecznie podziękować Rafałowi Klajnertowi pracownikowi Urzędu Marszałkowskiego w Gdańsku - za pomoc udzielaną przy "rozliczaniu się"
z kolejnych wymaganych dokumentów.
Ogromną życzliwość dla naszego przedsięwzięcia
zaprezentował - od początku do końca - Konstanty Rosner zatrudniony wówczas w Wydziale
Spraw Obywatelskich i Cudzoziemców Pomorskiego Urzędu Wojewódzkiego w Gdańsku.
Pozyskaniem pieniędzy zajęli się: autor niniejszego opracowania w towarzystwie Prezesa Koła
Nr 3 ZBŻZ i OR WP w Helu mjr. w st. spocz. Romana Malinowskiego.
Efekt: uroczystość
związana z 66. rocznicą upamiętniającą zakończenie obrony Samotnego Półwyspu w 1939 roku
(2. października 2005 roku) odbyła się już przed wyremontowaną za 19.991,51 zł środkową
częścią pomnika.
Źródła finansowania Projektu - Wydatki (kwoty brutto): wnioskowana
dotacja z budżetu państwa - 9.995,76 zł, wkład Beneficjenta (współfinansowanie) - środki
własne - 9.995,76 zł.
Na tę drugą cześć finansowania złożyły się: środki przeznaczone na ten
cel z budżetu Gminy Hel - 6.995,51 zł, kwota ofiarowana przez Ryszarda Groenwalda Prezesa
"Koga-Maris", fundusze pozyskane od członków Związku.
Uroczystość z 2005 roku była
wyrazem hołdu oddanego poległym Bohaterom oraz szacunku skierowanego do żyjących i
obecnych na uroczystości - siedzących obok siebie: Obrońców Helu z 1939 roku, żołnierza spod
Monte Cassino, łączniczki BCh, partyzanta z AK, żołnierza 1 AWP, żołnierza 2 AWP. Była także
symbolicznym wyróżnieniem dla: bestialsko zamordowanych w latach wojny przez hitlerowskich
Strona 2 z 4
archiwum.hel.sam3.pl
Data: 2017-03-07
Mogiła "Obrońców Helu".
oprawców, zmarłych w niemieckich obozach jenieckich i... po 1945 roku. Była hołdem za
odwagę, wolę walki, męstwo i bohaterstwo w nierównej walce prowadzonej o nienaruszalność
granic Polski i zachowanie polskości tej ziemi. Uczestniczyło w uroczystości: 11. żyjących
Obrońców Helu z województwa pomorskiego, Dowództwo Marynarki Wojennej RP, Dowódca i
stan osobowy stacjonującej w Helu 9 FOW, władze samorządowe Helu i Jastarni,
przedstawiciele Straży Granicznej, Zarząd Wojewódzki ZBŻZ i OR WP w Gdańsku, członkowie
Związku Kombatantów RP i Osób Represjonowanych, harcerze miejscowego Hufca ZHP,
członkowie Zrzeszenia Kaszubsko-Pomorskiego, członkowie Stowarzyszenia "Przyjaciele Helu",
nauczyciele i młodzież szkolna, członkowie Ochotniczej Straży Pożarnej w Helu, społeczeństwo
Miasta Helu, Orkiestra Reprezentacyjna MW, Kompania Honorowa wystawiona przez KPW Hel,
poczty sztandarowe organizacji i stowarzyszeń.
Mszę Świętą Polową w intencji bohaterskich
Obrońców Helu z 1939 roku odprawili: kapelan 9 FOW - ks. kanonik kmdr por. Jan Maliszewski
oraz proboszcz miejscowej parafii pw. Bożego Ciała - O. Czesław Florentyn Nowak. Rok 2006 i
początek 2007 - to wysiłki związane z pozyskaniem pieniędzy na modernizację pozostałej części
pomnika. Przewidywany koszt remontu skalkulowany został na kwotę (brutto) - 32.389,08 zł.
Pozyskaniem pieniędzy zajęli się - jak poprzednio - ówczesny sekretarz Koła Eugeniusz
Konarski i prezes Koła Roman Malinowski.
Wymienieni opracowali i rozesłali prośbę - apel do
przedsiębiorstw, instytucji i osób fizycznych o przeznaczenie środków finansowych potrzebnych
na dokończenie przebudowy i modernizacji pomnika.
"Członkowie i Zarząd Koła Nr 3 ZBŻZ i
ORWP w Helu- zwracają się z uprzejmą prośbą o przeznaczenie środków finansowych
potrzebnych na dokończenie przebudowy i modernizacji zbiorowej mogiły Obrońców Helu z
1939 roku usytuowanej na miejscowym Cmentarzu Komunalnym.
Część centralna wyżej
wymienionej mogiły zmodernizowana została w 2005 roku. Na całą inwestycję zabrakło
wówczas środków pieniężnych. Zarówno poprzednio, jak i obecnie problem modernizacji mogiły
Obrońców Helu z 1939 r. członkinie i członkowie naszego Związku uznają za swój statutowy i
patriotyczny obowiązek oraz wyraz szacunku wobec tych, którzy oddali swoje życie w walce o
niepodległość Ojczyzny i pozostali tu na zawsze.
Życzliwość i zrozumienie Panów przyczyni
się do zrealizowania rozpoczętego przez nas przedsięwzięcia.
Ze względu na brak środków
finansowych na obsługę konta bankowego przez Koło Nr 3 ZBŻZ i ORWP w Helu- po uzyskaniu
zgody od władz samorządowych miasta Helu- pieniądze prosimy przesłać na konto Urzędu
Miasta Helu: 96 1060 0076 0000 3200 0025 7579 z dopiskiem: "Na Mogiłę Obrońców Helu".
Uprzejmie informujemy, że ZBŻZ i ORWP (na mocy art. 17 Prawa o Stowarzyszeniach oraz art.
22 ustawy o działalności pożytku publicznego i wolontariacie) posiada osobowość prawną, a
także status organizacji pożytku publicznego i został wpisany do Krajowego Rejestru
Sądowego... pod numerem KRS: 00 00 14 12 67"... Ogromną życzliwość okazali: minister
Andrzej Przewoźnik i pani Anna Wicka z Rady Ochrony Pamięci Walk i Męczeństwa,
Przewodniczący, Panie i Panowie radni Rady Miasta Helu, Władze samorządowe Miasta Helu,
Przedsiębiorstwo "Koga-Maris" i osobiście jego Prezes Ryszard Groenwald, Stowarzyszenie
"Przyjaciele Helu" i Zarząd Muzeum Obrony Wybrzeża, Dariusz Lobejko - właściciel restauracji
"Kutter", pani Joanna Kosińska - dyrektor PUP "Koga" w Helu, armatorzy kutra "Hel-23",
Waldemar, Mirosław i Henryk Indyk, Celina i Paweł Wojna - właściciele restauracji "Stara
Wędzarnia", Anna Chwirot - właścicielka restauracji "Maszoperia", Jacek Chwirot - właściciel
restauracji "Captain Morgan", Konstanty Rosner - z Urzędu Wojewódzkiego w Gdańsku.
Remont całkowity pomnika zakończony został przed 2. października 2007 roku, czyli przed
uroczystością 68. rocznicy zakończenia bohaterskiej Obrony Helu.
Poświęcenia pomnika
dokonali: kapelan Garnizonu Hel i Władysławowo ks. kanonik kmdr por. Jan Maliszewski w
towarzystwie proboszcza helskiej parafii O. Klaudiusza Michalskiego.
Również wtedy -
Strona 3 z 4
archiwum.hel.sam3.pl
Data: 2017-03-07
Mogiła "Obrońców Helu".
kończąc swoje wystąpienie - ówczesny sekretarz Koła Nr 3 zaapelował do obecnego na
uroczystości Dowódcy Marynarki Wojennej RP admirała floty Romana Krzyżelewskiego o
wpisanie daty 2. października do kalendarza stałych uroczystości obchodzonych w Helu przez
Marynarkę Wojenną RP.
Dodał: tej patriotyczno-wojskowo-religijnej uroczystości nie
traktowaliśmy nigdy jako rocznicy klęski, lecz jako DZIEŃ BOHATERÓW - wyróżnionych
pośmiertnie tytułem "Honorowy Obywatel Miasta Helu".
Decyzję akceptującą usłyszeli
zgromadzeni z ust dowódcy Marynarki Wojennej RP, podczas wystąpienia kończącego
uroczystość.
Reasumując: Nie byłoby tego pomnika - gdyby nie było inicjatywy, koordynacji,
chęci i woli jego realizacji przez członkinie i członków Koła Nr 3 ZBŻZ i OR WP w Helu, i
osobiście wymienionych w tekście członków Zarządu Koła. Nie byłoby go - gdyby życzliwi i
ofiarni, kochający historię, bohaterów i Polskę sponsorzy nie zabezpieczyli środków płatniczych.
Nie byłoby go - gdyby zabrakło dobrej woli ze strony Przewodniczącego i Rady Miasta Helu,
Burmistrza i Zastępcy Burmistrza, Sekretarza i Pani Skarbnik.
Z kolei nie byłoby corocznych
uroczystości związanych z zakończeniem walk obronnych na Mierzei Helskiej (2. października),
bez życzliwości admirała floty Romana Krzyżelewskiego i wiceadmirała Andrzeja Karwety,
komandora Ryszarda Sawickiego i helskich dowódców wojskowych, kapelana ks. kanonika
kmdr. Jana Maliszewskiego, proboszczów helskiej parafii O. Czesława Florentyna Nowaka i O.
Klaudiusza Michalskiego. Nie byłoby tej uroczystości - gdyby nie wykuwali jej: ostatni dowódca
9 FOW kontradmirał Czesław Dyrcz, Orkiestra Reprezentacyjna MW, Kompania Reprezentacyjna
MW i Poczet Sztandarowy MW.
Wszystkim wymienionym (jako koordynator i odpowiedzialny
za realizację przedsięwzięć związanych z odrestaurowaniem i modernizacją nagrobnego
pomnika na zbiorowej mogile bohaterskich Obrońców Helu z 1939 roku - od początku do ich
zakończenia) składam najpiękniejsze podziękowanie. Eugeniusz Konarski PS. Kończy się 2009
rok. Dzięki życzliwości dowódcy Marynarki Wojennej RP wiceadmirała Andrzeja Karwety i
"przejęciu dowodzenia" przez władze samorządowe Miasta Helu, godnie - z wojskową asystą uczciliśmy 70. rocznicę bohaterskiej obrony Helu. Za 10. miesięcy przypadnie kolejna - 71. już
rocznica zakończenia obrony tej nadmorskiej reduty. Czy w Helu będzie jeszcze wojsko? Jaki
będzie program obchodów tej uroczystości???
Strona 4 z 4