Przydatność diagnostyczna prokalcytoniny (część II)

Przydatność
diagnostyczna
prokalcytoniny (część II)
Prokalcytonina staje się coraz chętniej wykorzystywanym parametrem
decyzyjnym. Możliwości jej wykorzystania w szerokim spektrum
diagnostycznym przyczyniają się do rutynowego stosowania oznaczeń PCT.
Pomiaru stężenia prokalcytoniny we krwi można dokonać metodą
ilościową i jakościową. Stosowaną obecnie metodą ilościową jest metoda
immunoluminometryczna,
natomiast
jakościową
test
immunochromatograficzny.
Metoda immunoluminescencji to czuły i specyficzny test wykorzystujący zjawisko
reakcji antygen — przeciwciało. Wewnętrzna powierzchnia probówki testowej
została opłaszczona przez przeciwciała przeciw katakalcynie, które wychwytują
cząsteczki PCT. Przeciwciała skierowane przeciw kalcytoninie znaczone
luminescencyjnie traktowane są jako znacznik. Pomiaru luminescencji dokonuje
się w luminometrze. Czas trwania oznaczenia oraz wartości referencyjne zależą
od rodzaju zastosowanego testu. Wyniki można uzyskać po około 20 minutach
(test VIDAS® B·R·A·H·M·S PCT). Do wykonania badania potrzebne jest osocze lub
surowica. Wg Christ-Crain&Müller [1] decyzja o zastosowaniu lub zaniechaniu
antybiotykoterapii powinna zostać podjęta w czasie od 6 do 24 godzin na
podstawie stanu klinicznego pacjenta oraz stężenia PCT. Przykładowo u
pacjentów z POChP wraz z podejrzeniem infekcji bakteryjnej niższe wartości PCT
powinny być wskazaniem do antybiotykoterapii w porównaniu do pacjentów z
urazami bez współistniejącej choroby.
Metoda immunochromatograficzna nie wymaga specjalnej aparatury.
Wykorzystuje ona mysie przeciwciała monoklonalne przeciw katakalcynie,
połączone ze złotem koloidowym, oraz owcze przeciwciała poliklonalne przeciw
kalcytoninie. PCT z materiału badanego tworzy kompleks z przeciwciałami
mysimi, a następnie, ze znakowanymi przeciwciałami poliklonalnymi. Wykonanie
testu opiera się na nakropieniu na wyznaczone miejsce surowicy i odczycie
obecności bądź braku czerwonego paska oraz stopnia jego zabarwienia (metoda
półilościowa) po 30 minutach inkubacji (test PCT-Q B·R·A·H·M·S).
Pomiaru stężenia prokalcytoniny we krwi można dokonać metodą
ilościową i jakościową
PCT wykazuje dość dużą stabilność w surowicy krwi. Ulega ona degradacji
poprzez proteolizę. Okres półtrwania PCT szacuje się na 20- 24 godziny. Spadek
stężenia PCT w temperaturze pokojowej wynosi 6,4%±2,6% po 3 godzinach.
Przechowywanie materiału biologicznego w temperaturze 4°C przez 3 godziny
skutkował spadkiem stężenia PCT o 4,6%±5,2%, a po 24 godzinach o
12,3%±3,1%. Stwierdzono także, że różnice stężenia PCT we krwi żylnej i
tętniczej nie były statystycznie istotne. Nie wykazano także znamiennego wpływu
kilkukrotnych cyklów zamrażania i rozmrażania próbki na poziomy PCT [2].
Wartość stężenia PCT w dużym stopniu zależy od etiologii zakażenia, szybkości
jego rozprzestrzeniania się oraz stopnia uogólnienia reakcji zapalnej w
organizmie. U zdrowych ludzi prawidłowy poziom PCT w surowicy utrzymuje się
na poziomie <0,5 ng/ml, a w czułych testach immunoluminometrycznych zwykle
poniżej granicy wykrywalności (0,1 ng/ml). Wartości PCT w zakresie od 0,5 do 2
ng/ml obserwuje się w infekcjach wirusowych, przewlekłych procesach zapalnych,
chorobach autoimmunologicznych, po operacjach chirurgicznych, u noworodków
w pierwszych 6 godzinach życia oraz od 3 doby życia, a także po oparzeniu (3).
Stężenia PCT powyżej 2 ng/ml mogą być wynikiem uogólnionego zakażenia
bakteryjnego, uogólnionego zakażenia grzybiczego, zespołu zaburzeń
wielonarządowych (MODS), występuje także u pacjentów z malarią oraz u
zdrowych noworodków między 6 a 42 godziną życia.
W przypadku postępowania diagnostycznego w sepsie według American College
of Chest Physicians/Society of Critical Care Medicine [4] stosuje się następujące
kryteria:
— PCT <0,5 ng/ml: sepsa najprawdopodobniej nie występuje
(prawdopodobieństwo niskie); możliwe lokalne infekcje bakteryjne. Nie pozwala
to jednak na całkowite wykluczenie infekcji, zwłaszcza, gdy oznaczenia PCT
dokonano w czasie krótszym niż 6 godzin od momentu rozpoczęcia infekcji-zaleca
się powtórzenie badania PCT 6 do 24 godzin później;
— PCT ≥0,5 i <2 ng/ml: jeżeli nieznane są inne przyczyny podwyższenia poziomu
PCT możliwa jest sepsa (prawdopodobieństwo średnie); zaleca się obserwację
kliniczna pacjenta i monitorowanie stężenia PCT przez kolejne 24 godziny;
— PCT ≥2 i <10 ng/ml: jeżeli nieznane są inne przyczyny podwyższenia poziomu
PCT prawdopodobna jest sepsa (prawdopodobieństwo wysokie);
— PCT ≥10 ng/ml: wystąpienie poważnej systemowej odpowiedzi zapalnej, prawie
zawsze wywołanej ciężką sepsą lub wstrząsem septycznym (prawdopodobieństwo
wysokie)
Diagnostyka różnicowa zakażeń dolnych dróg oddechowych może wykorzystywać
oznaczenie stężenia PCT jako algorytm postępowania według następujących zasad
[4, 5]:
— PCT <0,1 ng/ml: brak infekcji bakteryjnej — antybiotykoterapia niewskazana;
— PCT ≥0,1 i <0,25 ng/ml: najprawdopodobniej brak infekcji bakteryjnej —
antybiotykoterapia niewskazana;
— PCT ≥0,25 i <0,5 ng/ml: możliwa infekcja bakteryjna — wskazane rozpoczęcie
antybiotykoterapii;
— PCT ≥0,5 ng/ml: występuje infekcja bakteryjna — wyraźne wskazanie do
antybiotykoterapii
Wartości referencyjne stężenia PCT u noworodków różnią się u dzieci urodzonych
terminowo i wcześniaków. W ciągu pierwszych dwóch dób życia wartości PCT
zmieniają się znacząco, będąc jednak znacznie podwyższone u noworodków z
sepsą [6]. Od 3 doby stosuje się normy takie same jak u dorosłych. Wartości
referencyjne stężenia PCT w pierwszych 48 godzinach życia zdrowych
noworodków są następujące [7]:
— od urodzenia do 6 godziny życia: PCT~2 ng/ml
— od 6 do 12 godziny życia: PCT~8 ng/ml
— od 12 do 18 godziny życia: PCT~15 ng/ml
— od 18 do 30 godziny życia: PCT~21 ng/ml
— od 30 do 36 godziny życia: PCT~15 ng/ml
— od 36 do 42 godziny życia: PCT~8 ng/ml
— od 42 do 48 godziny życia: PCT~2 ng/ml
Prokalcytonina pozostaje nie do końca poznanym parametrem.
Niezaprzeczalnie jednak przydatnym w diagnostyce i monitorowaniu wielu
schorzeń, zwłaszcza o etiologii bakteryjnej. Niezbędne są dalsze badania
doświadczalne i kliniczne w celu poznania dokładnej roli prokalcytoniny w
patofizjologii odczynu zapalnego oraz ustalenia jej innych, nieznanych
dotąd zastosowań klinicznych.
mgr Agnieszka Helis, diagnosta laboratoryjny
Data publikacji: 05.07.2012r.