W NUMERZE: Rozmowy

W NUMERZE:
Szanowni Czytelnicy !
Rozmowy
2
Po raz kolejny podejmujemy na łamach naszego magazynu proble-
z Alicją Siemieniec
Rola BOŚ S.A. w osiąganiu europejskich
standardów w ochronie środowiska przez
samorządy lokalne
matykę szeroko rozumianego rozwoju infrastruktury komunalnej,
a zwłaszcza kwestie warunków i możliwości rozbudowy i moderniza-
Dokumenty
cji infrastruktury drogowej. Nie tylko z perspektywy kierowcy, ale
4
Ekologizacja kryteriów zamówień publicznych
– wytyczne komisji europejskiej
6
Instalacje nowoczesnego systemu
zagospodarowania odpadów
zatrważający. Jednocześnie, dzięki perspektywom otwartym dzięki
8
Partnerstwo dla selektywnej gospodarki
odpadami komunalnymi
integracji Polski z Unią Europejską otworzyły się wręcz historyczne
wszystkich innych użytkowników polskich dróg, ich stan jest na dzisiaj
szanse dokonania dynamicznego przełomu w tej dziedzinie. Niestety,
12 Wszystkie kolory recyklingu – ogólnopolska
kampania outdoorowa
także z ostatnich raportów NIK wynika, że pozyskiwanie środków UE
14 SUCHOWOLA – najbardziej efektywna
energetycznie gmina w Polsce
na infrastrukturę drogową i komunikacyjną i wykorzystywanie tych
16 WIELISZEW – zielone zacisze pod Warszawą
środków jest wciąż minimalne. Mamy nadzieję, że analizy, raporty
18 Miedziane rury instalacyjne – rury przyszłości
i ekspertyzy publikowane w niniejszym wydaniu „GMINY” pozwolą
20 Pomocny Excel
we właściwym kontekście spojrzeć na możliwości i zadania samorzą-
21 Rozwój infrastruktury wodociągowej
– stanowisko Izby Gospodarczej „Wodociągi
Polskie”
dów lokalnych i regionalnych w zakresie rozwoju infrastruktury, nie
tylko drogowej, ale i budowlanej, wodociągowej, energetycznej, de-
23 Małopolska Agencja Doradczo Edukacyjna
(MADE)
24 Planowanie zrównoważonego rozwoju w gminie
cydującej przecież zasadniczo o jakości życia i satysfakcji obywateli.
Życząc pożytecznej lektury publikowanych materiałów, szczególnie
26 Niepełnosprawni w gminie
– problem aktywizacji zawodowej.
Projekt Partnerstwa na rzecz Rozwoju
IW EQUAL
rekomendujemy artykuły prezentujące praktyczne doświadczenia
28 Etykieta energetyczna dla budynków szkolnych
Dołącz do szkół z najwyższą klasą!
Oszczędzaj energię!
du i pozytywnego wzoru może i powinna zachęcić do działania i śmia-
30 Rozwój budownictwa mieszkaniowego
konkretnych samorządów, m.in. Suchowoli i Wieliszewa. Siła przykła-
łego podjęcia trudnych, ale koniecznych wyzwań.
31 Rządowy Program budowy autostrad
– przyszłość polskiego drogownictwa
Adolf Reut
WYDAWCA: Fundacja Promocji Gmin Polskich
czasopismo dla wójtów,
burmistrzów,
prezydentów miast,
starostów
partner Programu
Informacyjnego Wsparcia
Samorządów Terytorialnych
www.samorzad.pap.pl
magazyn otrzymują
wszystkie polskie gminy
Za treść ogłoszeń
i artykułów sponsorowanych
redakcja nie odpowiada
Prezes – Adolf Reut
Dyrektor Generalny – Adam Lech Bartnik
ul. Jaworzyńska 7/3, 00-634 Warszawa,
tel./faks: 827 19 99, 827 98 10, 622 71 15
e-mail: [email protected]
http://www.cigg.pl
www.ingmina.pl
Redaktor odpowiedzialny – Mikołaj Niedek
Współpraca redakcyjna – Włodzimierz Kaleta
Opracowanie graficzno-techniczne – Omedia Sp. z o.o.
DZIAŁ MARKETINGU I REKLAMY:
Dyrektor Marketingu – Przemysław Rogucki
tel. kom. 0 606 586 334, tel. 827 19 99 w. 20
Andrzej Piotr Uszyński
FOTOSKŁAD: Omedia Sp. z o.o.
e-mail: [email protected]
ISSN 1429-6195
www.ingmina.pl
1
Rola BOŚ S.A. w osiąganiu europejskich
standardów w ochronie środowiska
przez samorządy lokalne
Jak BOŚ S.A. ocenia miniony okres
piętnastolecia swojego działania ?
BOŚ S.A. jest aktywnym uczestnikiem rynku finansowania ochrony środowiska od chwili rozpoczęcia działalności,
tj. od 15 lat. W ciągu tego okresu bank,
realizując swoją misję, współfinansował
wiele przedsięwzięć inwestycyjnych
z zakresu infrastruktury komunalnej,
przyczyniając się w ten sposób do poprawy stanu naszego środowiska naturalnego. Od początku swego istnienia
bank współpracuje z jednostkami samorządu terytorialnego, które stanowią
strategiczną grupę klientów banku. Jesteśmy partnerem co trzeciego samorządu w Polsce. Samorządy należą do
najlepszych, solidnych i najbardziej wiarygodnych klientów banku.
Jakie efekty przyniosła gminom
wieloletnia współpraca z BOŚ S.A.?
Mamy tę satysfakcję, że długoletnia
współpraca Banku Ochrony Środowiska S.A. z gminami przyniosła konkretne rezultaty. W wielu gminach w Polsce
wybudowano sieć wodociągową i kanalizacyjną, oczyszczalnie ścieków, zamieniono oświetlenie na energooszczędne,
wybudowano i unowocześniono wysypiska odpadów.
BOŚ posiada duże doświadczenie we
współfinansowaniu przedsięwzięć inwestycyjnych w ochronie środowiska.
W okresie od 1991r. do końca 2005 r.
bank udzielił około 37 tys. kredytów finansujących przedsięwzięcia w ochronie
środowiska w kwocie – ogółem – 6,3 mld
zł. Sfinansowano ponad 22 tys. zadań
inwestycyjnych o łącznej wartości około 24 mld zł. W wyniku realizacji zadań
uzyskano następujące efekty ekologiczne: zredukowana została emisja pyłów
o 128 Mg/a, emisja gazów o 477,6 Mg/a,
zwiększyła się przepustowość oczyszczalni ścieków o około 2,5 mln m3/dobę.
Długość sieci kanalizacyjnej wzrosła
o 5,4 tys. km, a pojemność składowisk odpadów o 15,5 mln m3.
Tylko w ubiegłym roku bank udzielił
ponad 3,3 tys. kredytów na finansowanie
inwestycji w ochronie środowiska na
łączną kwotę około 800 mln zł. Zdecy-
2
www.ingmina.pl
dowaną większość stanowiły kredyty
udzielane we współpracy z Narodowym
Funduszem Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej oraz Wojewódzkimi
Funduszami Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej.
Co od momentu wstąpienia Polski
do UE, szczególnie zmieniło się
w sposobie finansowania inwestycji
w ochronie środowiska przez BOŚ?
proekologicznych, żeby osiągnąć
przynajmniej średni poziom europejski. Jaka jest rola BOŚ w rozwiązy waniu tych problemów,
w kontekście oferty programów
europejskich – ZPORR i Funduszu
Spójności?
Podstawowe zadania stojące przed
samorządami wynikają z Narodowej
Strategii Spójności oraz regionalnych
Rozmowa:
z Alicją Siemieniec,
zastępcą dyrektora Departamentu Projektów
Ekologicznych i Obsługi Samorządów
w Banku Ochrony Środowiska S.A.
Bank, tak przed wstąpieniem Polski do
UE, jak i po wstąpieniu, stanowi ważne
ogniwo w finansowaniu ochrony środowiska w Polsce. Możliwość absorpcji
środków z funduszy pomocowych pozwala nadal aktywnie nam uczestniczyć
we współfinansowaniu projektów inwestycyjnych wspieranych funduszami UE.
W tym celu bank proponuje samorządom
EUROPEJSKĄ OFERTĘ. Oferta ta obejmuje kredyty pomostowe udzielane na
pokrycie kwalifikowanych kosztów inwestycji refundowanych z funduszy strukturalnych i Funduszu Spójności oraz kredyty uzupełniające na pokrycie części tych
kosztów (kwalifikowanych i niekwalifikowanych), które nie będą finansowane ze
środków UE.
Partnerami BOŚ S.A. w tej ofercie są
również banki zagraniczne: Nordic Investment Bank, Bank Rozwoju Rady
Europy, Europejski Bank Inwestycyjny.
Okres kredytowania w ramach współpracy z tymi bankami może wynosić
nawet 15 lat.
Wiemy, że nadal polskie samorządy mają duże zaległości w rozwoju infrastruktury ochrony środowiska i realizacji przedsięwzięć
programów operacyjnych. Podejmowane przez bank działania w zakresie
współfinansowania inwestycji realizowanych przy udziale środków UE zaowocowały udzieleniem Zakładowi
Wodociągów i Kanalizacji w Szczecinie kredytu konsorcjalnego (411 mln
zł) na uzupełnienie środków potrzebnych do realizacji największego w Polsce projektu dofinansowanego z Funduszu ISPA. Projekt ten dotyczy uporządkowania gospodarki wodno –
ściekowej w skali całego miasta i osiągnięcia standardów UE w tym zakresie. Aktualnie bank współfinansuje
projekty zatwierdzone do dofinansowania z Funduszu Spójności, dotyczące przede wszystkim gospodarki
wodno – ściekowej, realizowane
przez spółki komunalne.
Bank aktywnie uczestniczy we współfinansowaniu projektów realizowanych z
udziałem środków unijnych w ramach
ZPORR, udzielając kredytów pomostowych i uzupełniających dla inwestorów
sięgających po dotacje unijne m.in. projekty dotyczące oczyszczalni ścieków
i kanalizacji, zagospodarowania odpadów.
Jakie zadania w ochronie środowiska są obecnie dla samorządów najważniejsze?
Najważniejsze zadania, jakie stoją
przed samorządami wynikają z zobowiązań określonych w Traktacie Akcesyjnym i dotyczą przede wszystkim realizacji inwestycji objętych Krajowym
Programem Oczyszczania Ścieków, polegających na budowie oczyszczalni ścieków i kanalizacji oraz budowie obiektów
służących poprawie jakości wody do picia. Priorytetowe są zadania określone
w Krajowym Planie Gospodarki Odpadami.
Aktualnie największą część wydatków inwestycyjnych samorządy ponoszą na zadania służące zaspokojeniu
potrzeb podstawowych. Wiele projektów dotyczy budowy i modernizacji
dróg, inwestycji z zakresu gospodarki
komunalnej oraz oświaty i wychowania.
W jaki sposób BOŚ wychodzi naprzeciw potrzebom i możliwościom
inwestycyjnym polskich samorządów
w finansowaniu przedsięwzięć ekologicznych
Kompleksowa oferta banku dla samorządów i spółek komunalnych obejmuje zarówno kredyty o charakterze
komercyjnym, jak i preferencyjne.
Szczególną formą działalności banku są
kredyty preferencyjne. Przedmiotem
kredytowania preferencyjnego mogą
być objęte wszelkiego rodzaju inwestycje wpływające na poprawę stanu
jakości wody, powietrza i gleby, zmierzające do rozwiązania problemów
gospodarki wodno-ściekowej, zagospodarowania odpadów, przedsięwzięcia z zakresu energoefektywności
oraz rozwoju agroturystyki na terenach wiejskich.
Wśród samorządów bardzo dużym
zainteresowaniem cieszą się kredyty
preferencyjne udzielane we współpracy
z Wojewódzkimi Funduszami Ochrony
Środowiska i Gospodarki Wodnej na zadania mieszczące się w priorytetach lokalnych. Najwięcej kredytów Bank
udziela na finansowanie budowy kanalizacji sanitarnej oraz termomodernizacji
budynków.
Od wielu lat partnerem banku w preferencyjnym kredytowaniu inwestycji
realizowanych przez samorządy jest
Europejski Fundusz Rozwoju Wsi Polskiej „Counterpart Fund”. Z tych środków udzielamy także kredytów na bieżące potrzeby polskich samorządów,
takie jak inwestycje w zakresie zbiorowego zaopatrzenia w wodę wsi i miast
liczących do 10 tys. mieszkańców oraz
budowy, modernizacji i remontu dróg
publicznych, czy na przedsięwzięcia
związane z agroturystyką.
Na jaką, poza czysto finansową,
formę wsparcia może liczyć samorządowy klient BOŚ, zainteresowany osiągnięciem europejskich standardów ekologicznych na swym terenie?
W ramach EUROPEJSKIEJ OFERTY
bank proponuje pomoc w zakresie oceny
kwalifikacji projektu do uzyskania dotacji,
doradztwa oraz przygotowania wniosku
o dotację (we współpracy z firmami partnerskimi), opracowania montażu finansowego, najlepiej spełniającego oczekiwania inwestora pod względem długości
okresu kredytowania, harmonogramu
wypłat i spłat, okresu karencji.
Oprócz finansowej formy wsparcia
w postaci kredytów, bank proponuje
emisje obligacji komunalnych. Środki
pochodzące z emisji jednostki samorządu terytorialnego przeznaczają w większości na poprawę i rozbudowę infrastruktury komunalnej, w tym również
na inwestycje związane z ochroną środowiska. Traktowane są przez UE jako
wkład własny umożliwiający ubieganie
się o finansowanie ze środków funduszy
unijnych.
Rozmawiał: Mikołaj Niedek
www.ingmina.pl
3
EKOLOGIZACJA KRYTERIÓW
ZAMÓWIEŃ PUBLICZNYCH
– WYTYCZNE KOMISJI EUROPEJSKIEJ
Za najbardziej efektywny sposób
osiągania europejskich standardów
ochrony środowiska, także w dziedzinie
gospodarki komunalnej, uznaje się obecnie stymulowanie proekologicznych
działań przedsiębiorstw ze strony nabywców dóbr i usług, zarówno indywidualnych, jak i zbiorowych – publicznych.
Uwzględnianie przez nabywców produktów i usług aspektów ekologicznych
zakupywanych produktów i preferowanie tych o najbardziej proekologicznych
charakterystykach, staje się coraz bardziej znaczącym czynnikiem ekonomicznym, wymuszającym proekologiczną
transformację działalności gospodarczej.
W perspektywie koncepcji zrównoważonego rozwoju (sustainable development) działania te określa się jako równoważenie wzorców produkcji i konsumpcji.
Minęły już prawie dwa lata od opublikowania przez Komisję Europejską wytycznych w tym zakresie pt. „Zielone
zakupy” – Roboczy przewodnik Komisji
po proekologicznych zamówieniach publicznych. Wytyczne te – opublikowane
w formie praktycznego podręcznika dla
władz administracji publicznej (w języku
angielskim) stanowią kompleksowy
przewodnik po zagadnieniu ekologizacji
kryteriów zamówień publicznych, jako
sposobie stymulowania zrównoważonego ekologicznie rozwoju gospodarczego
metodami ekonomicznymi. Wyróżniającym atutem tego przewodnika jest zgodność jego sugestii z bieżącym prawodawstwem UE w zakresie zamówień
publicznych, w szczególności z dyrektywami 2004/18/EC i 2004/17/EC. Przewodnik powstał na podstawie wyników
projektu RELIEF, współfinansowanego
przez UE, poświęconego badaniom
możliwości ekologizacji zamówień publicznych. Dla przykładu, gdyby wszystkie instytucje publiczne w UE korzystały
z energii elektrycznej pochodzącej ze
źródeł odnawialnych, spowodowałoby
to redukcję CO2 o 60 mln ton, co stano-
4
www.ingmina.pl
wi 18% europejskiego zobowiązania
wynikającego z protokołu z Kioto.
Komisja Europejska stwierdziła, że
ekologizacja kryteriów zamówień publicznych – sugerowana w przewodniku
– nie wymaga zmian strukturalnych
w samych procedurach. Najważniejsze
są zmiany w: procesie planowania strategicznego zamówień, w szkoleniu kadr
decydentów i przeprowadzających zamówienia, w dostępie do informacji
o proekologicznych rozwiązaniach oraz
ustalenie priorytetów ekologicznych.
Komisja zwróciła uwagę na konieczność
szerokiego informowania przez instytucję publiczną, o wprowadzanych preferencjach proekologicznych, szerokich
zainteresowanych grup: przedsiębiorstw, dostawców, wykonawców. Komisja zaleca rozpoczęcie działań od zidentyfikowania i wyeliminowania funkcjonujących w dotychczasowych specyfikacjach zamówień rozwiązań nieekologicznych i wprowadzania innowacyjnych
ekologicznie rozwiązań metodą drobnych kroków: używania papieru proekologicznego (z zawartością makulatury
i bielonego bezchlorowo), energooszczędnych sprzętów biurowych, itp.).
Kryteria ekologiczne powinny wszakże
opierać się zawsze na badaniach i potwierdzeniach naukowych oraz spełniać
następujące wymogi: a) być związane
z przedmiotem zamówienia, b) nie powodować zbytniej dowolności wyboru
ofert, c) być wyraźnie i transparentnie
wyartykułowane w szczegółowych warunkach udzielenia zamówienia, d) być
zgodne z podstawowymi wymogami
prawa UE. Formalnie, spośród dwóch
głównych zasad oceny ofert w procedurze przyznawania zamówienia publicznego – 1) z uwagi na koszty i 2) z uwagi
na korzyści ekonomiczne – zastosowanie kryteriów ekologicznych możliwe
jest w ramach drugiej opcji, jako subkryteriów ekonomicznych. Do innych kryteriów tej opcji należą, poza ceną: jakość, wartość techniczna, właściwości
funkcjonalne i estetyczne, koszty bieżą-
cej obsługi, efektywność kosztowa, serwis, terminy/okresy dostarczeń i wykonania. Kryteria zamówień powinny zawsze respektować zasadę efektywności
finansowej „value for money”. Kwestia
kosztowa prezentuje się w innym świetle, jeśli konsekwentnie uwzględnia się
zasadę „zanieczyszczający płaci”.
W przyznawaniu zamówień publicznych,
jak również w podejmowaniu przedsięwzięć partnerstwa publiczno-prywatnego, strona publiczna może postawić warunek egzekwowania tej zasady. Dotyczy to działów gospodarki, których ta
zasada jeszcze w całości nie obejmuje
(gospodarka wodą, transport, energetyka). Kwestie ekonomiczne i ekologiczne
mogą i powinny być w niektórych przypadkach połączone – np. oszczędność
energii czy wody w danym przedsięwzięciu z zakresu gospodarki komunalnej przekłada się równolegle na korzyści
ekologiczne i finansowe.
Implementacja kryteriów proekologicznych do procedury zamówień publicznych obejmuje wszystkie trzy etapy:
1. określenie przedmiotu zamówienia, 2.
ustalenie specyfikacji technicznych i parametrów produktu/prac/usług. 3. wybór najlepszej oferty. Kryteria ekologiczne mogą być integralnie związane
z przedmiotem zamówienia lub mieć
charakter dodatkowy. W pierwszym
przypadku zamiar ich uwzględnienia powinien znaleźć wyraz już w tytule zamówienia, np. „zamówienie na ekologiczne
oczyszczanie dzielnicy/budynków”, „zamówienie na ekologiczny catering/zaopatrzenie stołówek w obiektach publicznych”, „tworzenie energooszczędnych mieszkań”. W określaniu przedmiotu zamówienia ważne jest właściwe
rozpoznanie przez podmiot publiczny
oferty rynkowej rozwiązań proekologicznych, szczególnie w zakresie dostaw,
świadczenia usług, w tym usług budowlanych. Uwagę powinno się przykładać
do rodzaju materiałów (surowców, substancji, tworzyw), z których będzie wykonany przedmiot zamówienia, w aspek-
cie oddziaływania na środowisko (w tym
możliwości recyklingu materiałów),
trwałości oraz sposobu jego wykonania
(energo-, transporto-, materiałooszczędność). Komisja Europejska prowadzi bazę danych dotyczącą aspektów
środowiskowych produktów. Dla właściwej oceny całkowitych kosztów
przedsięwzięcia komisja zaleca stosowanie całościowej analizy cyklu życia LCC
zamawianego produktu lub usługi. Zalecaną przez nią formą preferowania
aspektów proekologicznych jest przyznawanie dodatkowych punktów ofercie, która spełnia wyższe wymogi w danym aspekcie środowiskowym, niż ustalone w specyfikacji zamówienia minimum. Zasada ta powinna być każdorazowo „expressis verbis” wyrażona
w warunkach udzielenia zamówienia.
W przypadku specyfikacji technicznych, istnieje możliwość sporządzenia
szczegółowych wymagań technicznych
(standardów) lub wyznaczenie ogólnych
parametrów, które powinny być osiągnięte. Komisja optuje za ustalaniem dolnych parametrów technicznych, a sposoby ich osiągania sugeruje pozostawić
wykonawcom zamówienia. Stanowi to
duże pole dla konkurencji podmiotów
gospodarczych, ubiegających się o przyznanie zamówienia. Udzielający zamówienia może określić wymóg przedstawiania proekologicznych wariantów
ofert, z wyszczególnieniem aspektów
ekologicznych i podaniem informacji, iż
będą one brane pod uwag w procesie
oceny ofert. Rozwiązania bardziej ekologiczne powinny otrzymywać dodatkowe
punkty. W przypadku oznakowań ekologicznych (eco-labels), których posiadaniem mogą legitymować się oferenci, nie
mogą one, zdaniem komisji, stanowić wystarczającej podstawy do ich wyboru,
lecz – o ile zostały przyznane w oparciu
o kryteria naukowe, w trybie konsultacji
międzysektorowych i są ogólnie dostępne – mogą służyć za potwierdzenie spełniania przez dany produkt wymogów
ekologicznych, będących integralną częścią zamówienia. Komisja zastrzega, iż
w ogłoszeniu zamówienia nie mogą być
nigdy wymagane konkretne oznakowania
(certyfikaty) ekologiczne, w tym certyfikacja systemów zarządzania środowiskowego ISO 14001 czy EMAS.
W procesie wyboru ofert istotne
znaczenie ma przeszłe doświadczenie
rozpatrywanego wykonawcy zamówienia (firmy). Przypadki łamania prawnych
wymogów ochrony środowiska przez
dany podmiot gospodarczy mogą być
podstawą do odrzucenia jego oferty.
Doświadczenia firmy w zakresie przeprowadzania przedsięwzięć uwzględniających aspekty ekologiczne stanowią
ważny atut w procesie oceny. Dotyczy
to w szczególności technicznych zdolności firmy do spełnienia ekologicznych
wymagań, określonych w zamówieniu.
Każdorazowo oferent powinien móc
udowodnić zdolność do ich spełnienia,
w czym pomocne mogą być certyfikowane systemy zarządzania środowiskowego i znaki ekologiczne.
Opublikowany przewodnik ma służyć
władzom publicznym, choć – jak zaznacza komisja – może on być także wykorzystywany przez podmioty gospodarcze składające oferty wykonywania zadań publicznych. Wymogi ekologiczne
świadczenia usług i wykonywania zadań
i zamówień publicznych powinny być
skoordynowane i skorelowane z możliwościami i proekologiczną ofertą firm
składających oferty przetargowe.
Mikołaj Niedek
www.ingmina.pl
5
Instalacje nowoczesnego systemu
zagospodarowania odpadów
W systemie selektywnej gospodarki
odpadami funkcjonować może wiele
różnego rodzaju instalacji. Nie jest
możliwe podanie rekomendacji dotyczącej rodzaju urządzeń, które powinny być preferowane, chociaż można
z całą stanowczością stwierdzić, że budowa składowisk powinna być rozważana jako ostateczność. Możliwe typy
instalacji to: zakłady wstępnej obróbki
odpadów, zakłady segregacji odpadów
(sortownie), zakłady odzyskiwania surowców (które mogą także obejmować
transfer i segregację odpadów), zakłady unieszkodliwiania (zmniejszające
ilość/objętość odpadów, jak i ich własności toksyczne), kompostownie, spalarnie odpadów z odzyskiem energii
i w ostateczności składowiska odpadów.
Lokalne punkty zbiorcze i stacje
przeładunkowe odpadów
Wielkość i struktura systemu selektywnej zbiórki odpadów może wymagać budowy lokalnych zbiornic i stacji
przeładunkowych, będących elementem pośrednim między wytwórcami
odpadów, a miejscem docelowym.
Stacje pr zeładunkowe powinny
uwzględniać takie aspekty:
• Usytuowanie i organizacja stacji
przeładunkowej powinny zapewniać
jak najmniejszą uciążliwość dla środowiska i okolicznych zabudowań. Szczególną uwagę należy zwrócić na zapewnienie odpowiednich warunków
higieniczno-sanitarnych.
• W przypadku powstawania dużych
ilości odcieków istnieje potrzeba ich
ujmowania i oczyszczania.
• Najbardziej efektywną metodą sortowania odpadów jest sortowanie
ręczne.
• Stacja przeładunkowa powinna być
wyposażona w urządzenia do prasowania i zgniatania odpadów. Zmniejsza
to ich objętość i jest wymagane przez
większość odbiorców (zwłaszcza huty
i papiernie).
• Na stacji przeładunkowej można
jednocześnie zorganizować dosortowywanie zebranych materiałów wtórnych. W wielu przypadkach odbiorcy
6
www.ingmina.pl
wymagają, aby dostarczany surowiec
posiadał wysoki stopień czystości.
• Niektóre z surowców uzyskuje się
podczas selektywnej zbiórki w stosunkowo niewielkich ilościach (dotyczy to np. metali), należy je magazynować do momentu zebrania odpowiedniej ilości.
Proces pośredniego zagospodarowania odpadów składa się z etapów:
• surowce wtórne trafiają do zbiornicy lub stacji przeładunkowej, gdzie są
sortowane, magazynowane i odwożone do sortowni/kompostowni;
• odpady szczególnie szkodliwe dla
środowiska trafiają do miejsca ich utylizacji;
• odpady resztkowe i wielkogabarytowe po wysortowaniu zawartych
w nich odpadów szkodliwych dla środowiska trafiają na wysypisko.
Koszty przeładunku i transportu
w całkowitych kosztach selektywnej
zbiórki oceniane są na ok. 60–80%.
Ważne jest więc, aby były one prowadzone w sposób jak najbardziej optymalny. Na koszty transportu wpływa wiele
czynników. Najważniejsze z nich to:
• wielkość obszaru, z którego zbierane są odpady;
• struktura tego obszaru (typ zabudowy, infrastruktura, topografia terenu);
• przyzwyczajenia ludności (poprawność segregacji);
• istniejący system zbiórki (donoszenie, odbiór).
W stacji przeładunkowej można dodatkowo zagęszczać odpady np. zbijając
makulaturę w tzw. „bele”, aby obniżyć
koszty transportu.
Uzdatnianie surowców wtórnych
Zwiększenie możliwości zbytu surowców wtórnych oraz poprawę wyniku finansowego można uzyskać poprzez
wprowadzenie dodatkowych procesów
uzdatniających. Do najczęściej stosowanych takich procesów należą:
• rozdrabnianie – granulowanie tworzyw sztucznych, w które zaopatrują
się najczęściej drobne warsztaty wykonujące różne przedmioty i części
z tworzyw sztucznych,
• regeneracja olejów przepracowanych w małych instalacjach na oleje
smarowe lub opałowe,
• pranie i rozwłóknianie włókienniczych surowców wtórnych, w wyniku
czego uzyskuje się gotowe włókna do
przerobu na przędzę, włókniny, wykładziny,
• regeneracja akumulatorów ołowiowych,
• regeneracja części zamiennych,
• wytwarzanie różnych części i przedmiotów z metali, zwłaszcza kolorowych,
• wytwarzanie brykietów do kominków z trocin i innych drzewnych odpadów,
• regeneracja wyeksploatowanych
opon samochodowych,
• wytwarzanie pasz z odpadów spożywczych.
Sortownie
Organizację i budowę rejonowych
instalacji do sortowania odpadów, najlepiej powierzyć wyspecjalizowanym firmom, organizacjom odzysku lub powołać w tym celu partnerstwo publiczno-prywatne. Generalna kontrola funkcjonowania sortowni powinna być zadaniem
samorządu. Dla umożliwienia realizacji
pełnego zakresu zadań sortowni powinny one posiadać odpowiednią bazę materialno-techniczną. Przede wszystkim
muszą dysponować odpowiednio dużym
ogrodzonym terenem, na którym powinny być zlokalizowane:
• baza parku różnych kontenerów,
pojemników i środków transportowych,
• miejsce do składowania odpadów
dostarczonych przez mieszkańców,
• miejsce do składowania i rozbierania odpadów wielkogabarytowych na
poszczególne elementy,
• linia sortownicza z odpowiednio
przygotowanym personelem,
• magazyny surowców wtórnych
i odpadów do unieszkodliwienia,
• zaplecze socjalno-techniczne i biurowe.
Sortownie powinny znajdować się
w dalekiej odległości od budynków
mieszkalnych i innych zabudowań.
Powinny być oddzielone pasem zieleni
(zadrzewień) od otoczenia. Należy
przewidzieć ich rozbudowę w przyszłości i instalację dodatkowych urządzeń, np. do utylizacji odpadów niebezpiecznych, takich jak: wyeksploatowane
lampy i termometry rtęciowe, zużyty
sprzęt RTV i AGD, akumulatory, opakowania po substancjach niebezpiecznych, itp.
Sortownie (organizacje odzysku)
zawierają umowy z odbiorcami poszczególnych asortymentów surowców wtórnych, przedsiębiorstwami
zajmującymi się unieszkodliwianiem
odpadów niebezpiecznych, z zakładem
składowania odpadów itp. Do sortowni dostarcza się tylko te odpady, które
podlegają dalszej obróbce, tj. sortowaniu, uzdatnianiu, belowaniu itp. Wszystkie przyjmowane odpady są ważone,
a wyniki pomiarów są rejestrowane
w komputerze, z odnotowaniem ich rodzaju i pochodzenia. Pomiary te stanowią podstawę obciążeń za usługi oraz
rozliczenia surowców wtórnych.
Instalacja do sortowania odpadów
zbudowana jest głównie z transporterów taśmowych i kilku pojemników,
do których oddzielnie wkłada się wysortowane odmiany surowców wtórnych, a do jednego pojemnika różne
ciała obce – zanieczyszczenia. Wzdłuż
jednego transportera usytuowanego na
podwyższeniu zorganizowane są stanowiska sortowaczy, którzy ręcznie sortują surowce na odmiany. Poszczególne
odmiany surowców wtórnych wrzucane są do pojemników ustawionych
pod transporterem. Surowce wtórne
pozyskane w ramach systemu selektywnej zbiórki dostarczane są wprost
z samochodów na transporter zasilający, który przemieszcza je do odpowiedniego pojemnika zlokalizowanego
obok transportera ze stanowiskami
sortowników. Wysortowane poszczególne odmiany surowców wtórnych są
kolejno przemieszczane do prasy, gdzie
są belowane, a następnie ważone, opisywane i transportowane do magazynu. Pozyskane w ramach selektywnej
zbiórki odpady, doczyszczone podczas
segregacji wtórnej, kierowane są do:
fabryk papieru i celulozy (papier i tektura), hut szkła (szkło), zakładów tworzyw sztucznych (plastiki, tekstylia), hut
żelaza i stali (złom stalowy), zakładów
przemysłu elektomaszynowego i hut
metali nieżelaznych (złom metali nieżelaznych), ewentualnie do kompostowni
i zakładów metanizacji – biogazowni
(odpady organiczne).
Komunalne pojemniki na zbiórkę kilkunastu rodzajów odpadów. Lokalna
stacja selektywnej zbiórki odpadów w Boras, Szwecja, fot. M. Niedek 2005
Kompostownie
Biologiczna utylizacja odpadów organicznych jest metodą sprawdzoną i stosowaną na całym świecie. Niestety polska
gospodarka odpadami ma w tym względzie poważne braki. Istnieją dwie podstawowe metody przeróbki bioodpadów:
produkcja kompostu przez proces tlenowy i produkcja kompostu przez proces
beztlenowy, z jednoczesnym wytwarzaniem biogazu. W obu przypadkach powstają produkty, które mogą znaleźć lokalne zastosowanie lub być sprzedawane:
kompost i biogaz. Instalacje do biologicznego przetwarzania mogą mieć strukturę
centralną lub zdecentralizowaną, opartą
na sieci mniejszych, lokalnych kompostowni. Ta druga forma jest bardziej ekonomiczna, gdyż wymaga mniejszych nakładów transportowych. Idealnym rozwiązaniem są kompostownie przydomowe. Korzyści z wydzielania frakcji organicznej ze strumienia odpadów komunalnych i ich biologicznej utylizacji są następujące:
• nie zajmują cennej przestrzeni na
wysypiskach (ewentualnie w spalarniach) odpadów, powodując obniżenie
kosztów składowania odpadów,
• kompostowanie frakcji organicznej
powoduje jej redukcję wagową o 40-60% i objętościową o 70%,
• dzięki wydzieleniu części organicznych następuje podniesienie wartości
opałowej (kaloryczności) frakcji odpadów przeznaczonych do spalania (odzysku energii).
Standardową formą kompostowania
jest składowanie bioodpadu w pryzmach (wys. ok 2 m, szer. ok. 3 m).
W procesie tym stosuje się różne urządzenia do obróbki wstępnej i końcowej.
Ich celem jest: odseparowanie ewentualnych części metalowych i innych niepożądanych zanieczyszczeń, rozdrobnienie większych kawałków, napowietrzanie pryzm, przesiewanie ostatecznego produktu, napełnianie pojemników (worków) kompostem. Czas produkcji kompostu wynosi od 4 do 8
miesięcy i zależy od składu odpadów,
kompostowalności, okresów miedzy
przewracaniem kompostowanego materiału, biologicznej obróbki wstępnej,
rozdrobnienia, klimatu i sezonowej
zmienności temperatury. Kompostowanie systemem beztlenowym wymaga specjalnych instalacji do pozyskiwania i produkcji biogazu. Z uwagi na emisję zapachów, kompostownie powinny
być usytuowane w miejscach ustronnych, a ich prowadzenie najlepiej zlecić
wyspecjalizowanym formom. Koszty
prowadzenia kompostowni mogą być
wysokie, zależą jednak od ogólnej ilości
przerobu bioodpadów i stopnia ich wysegregowania od odpadów nieorganicznych, cen składowania odpadów niesortowanych na wysypisku, popytu na
kompost/biogaz. Ten system utylizacji
odpadów cechują wszakże najmniejsze
koszty ekologiczne. Do zapewnienia
wysokiej jakości i odpowiedniej ilości
produktu finalnego – kompostu, konieczne jest selekcjonowanie odpadów
organicznych u źródła, czyli w gospodarstwach domowych, oczywiście na
odpowiednią skalę.
Mikołaj Niedek
www.ingmina.pl
7
Partnerstwo dla selektywnej
gospodarki odpadami komunalnymi
Według Programu Wykonawczego do
II Polityki Ekologicznej Państwa na lata
2002–2010 do końca roku 2006 powinien zostać opracowany, a do roku 2010
wdrożony przez jednostki samorządowe system dwupojemnikowej (z wydzieleniem frakcji organicznej) zbiórki
odpadów domowych i dostarczania odpadów organicznych do kompostowni
o mocy przerobowej 10,30 i 50 tys. t/
rok. Jako jednostki odpowiedzialne za
terminowe wdrożenie tych zadań, wyznaczone zostały władze samorządowe
oraz przedsiębiorstwa specjalistyczne.
Nie jest to tylko wymóg formalny, gdyż
bez ekonomicznej i finansowej kooperacji samorządów z sektorem prywat-
wych pojemników do selektywnej zbiórki odpadów cechuje się średnio 30%
skutecznością pozyskiwania surowców
wtórnych ze strumienia odpadów wytwarzanych w gospodarstwach domowych na danym obszarze. Pozostała ich
część trafia niezagospodarowana na wysypisko (ewentualnie do spalarni), powodując wielkie marnotrawstwo surowców, które mogłyby być wykorzystane
gospodarczo. Największą skutecznością
cechują się systemy selektywnej zbiórki
odpadów usytuowane możliwie najbliżej
źródła ich wytwarzania, czyli w gospodarstwach domowych lub biurach. Stopień odzyskiwania surowców ze strumienia wyrzucanych odpadów może
dochodzić wtedy do 80–90%. Na
wysypisko lub do spalarni trafiają
wtedy jedynie tzw. odpady resztkowe, których dostępne rozwiązania
techniczne i technologiczne nie potrafią jeszcze zagospodarować i przemysłowo wykorzystać. Ze strumienia
odpadów powinny zostać także wydzielone odpady niebezpieczne.
Im dalej od źródła wytwarzania odpadów – gospodarstw domowych,
biur, obiektów użyteczności publicznej
– tym trudniej jest wysegregować surowce wtórne, z uwagi na rosnący
stopień ich wymieszania. Skoro największą efektywność segregacji można uzyskać u samego źródła, szczególnym obiektem zainteresowania
powinien stać się kuchenny kosz
W Polsce wiele niezagospodarowanych odpadów ląduje na polach lub w lasach na śmieci. Istnieje już szereg efektywnych rozwiązań, praktykowanych od
nym, a także – jak zakłada prezentowa- Problemy recyklingu tkwią
wielu lat, szczególnie w krajach skandyny tu model – z sektorem pozarządo- w naszych nawykach
nawskich, pozwalających na optymalną
wym na zasadach partnerstwa, trudno
Obok barier o charakterze ściśle eko- selekcję odpadów u samego źródła.
będzie samorządom wywiązać się nomicznym, które spowalniają rozwój Szczególne znaczenie ma tutaj wydzielez tych zobowiązań.
selektywnej gospodarki odpadami, do nie frakcji organicznej (bioodpadów),
Promowanie partnerskiej współpracy których należą stosunkowo niskie ceny gdyż mieszanie jej z odpadami nieorgaw rozwoju lokalnych, proekologicznych surowców wtórnych na rynku odpadów, nicznymi powoduje praktyczną nieprzysystemów zagospodarowania odpadów poważnym problemem jest uzyskanie datność gospodarczą takiej mieszanki
kontynuuje już od dwóch lat Fundacja właściwej skali „podaży” wysegregowa- i szereg problemów związanych z jej zaPromocji Gmin Polskich, opierając się na nych odpadów. Opłacalność przedsię- gospodarowaniem i utylizacją. Niestety
doświadczeniach i funkcjonujących do- wzięć gospodarki odpadami dla celów w ten sposób utylizowana jest jeszcze
brych przykładach polskich i zagranicz- recyklingu zależy w dużej mierze od ilo- ogromna większość odpadów komunalnych. Szczególną uwagę przywiązujemy ści pozyskiwanych surowców, stopnia nych w Polsce. Istnieją wprawdzie techdo społecznych aspektów naszej inicja- i zakresu ich wysegregowania (czysto- nologie, tzw. mechaniczno-biologicznej
tywy, a konkretnie do tworzenia wielu ści). Z dotychczasowych doświadczeń utylizacji niesegregowanych odpadów
nowych, tzw. „zielonych miejsc pracy”, wynika, że system osiedlowych, koloro- komunalnych, jednak z uwagi na duży
8
www.ingmina.pl
szczególnie dla grup zagrożonych społeczną marginalizacją. Nowoczesna, selektywna gospodarka oferuje niezmiernie duże możliwości w zakresie rozwoju
„zielonego” rynku pracy (np. demontaż
zużytych urządzeń AGD). Samorządy
nie mogą sobie pozwolić na nie wykorzystanie tej szansy, tym bardziej, że
bezrobocie stanowi największy problem
lokalny, jak i krajowy. Polska posiada olbrzymi, niewykorzystany potencjał społeczno-gospodarczy w zakresie rozwoju
rynku odzysku i nowoczesnej, zgodnej
z wysokimi i stale podwyższanymi standardami europejskimi, proekologicznej
utylizacji odpadów komunalnych i pozostałych.
stopień zużycia wody, w tym procesie nie
można ich uznać za rozwiązania proekologiczne. Naśladując dobre przykłady,
najbardziej optymalną formą preselekcji odpadów domowych (biurowych) jest wprowadzenie trójdzielnych kuchennych koszy na śmieci
(pojemników) lub specjalnych zestawów wieszakowo-workowych. Wyrzucane odpady powinny być dzielone na
trzy frakcje: 1) odpadów organicznych,
2) surowców wtórnych, 3) odpadów
resztkowych. Spośród wyrzucanych odpadów powinny zostać wydzielone odpady niebezpieczne (baterie, przeterminowane leki i środki chemii gospodarczej
i in.) i dostarczone do specjalnych punktów zbiórki lub utylizacji. Gospodarka
odpadami zaczyna się w takim systemie
już w gospodarstwach domowych (biurach, obiektach użyteczności publicznej,
zakładach pracy). Odpady, podzielone na
trzy frakcje są następnie odbierane przez
wyspecjalizowane firmy. Frakcja bioodpadów kierowana jest docelowo do kompostowni dla celów recyklingu organicznego. Frakcja surowców wtórnych (papier, metal, plastik, szkło) kierowana jest
do sortowni dla celów recyklingu materiałowego. Odpady resztkowe kierowane
są zaś do spalarni lub na składowisko
(patrz poniższy rysunek). Worki lub pojemniki z wysegregowanymi odpadami
mogą być wystawiane przed drzwi domów i odbierane w wyznaczonych terminach przez specjalnie zatrudnione brygady. System 3-frakcyjnej segregacji odpadów, z organizacją ich odbioru sprzed
drzwi domostw przez specjalnie zatrudnianą grupę pracowników stanowi podstawę prezentowanego tu modelu 3S-GO (trójsektorowej publiczno-prywatno-społecznej gospodarki odpadami dla
celów recyklingu). Bardzo ważnym ele-
Edukacja recyklingowa powinna zaczynać się od najmłodszych lat.
mentem tego systemu powinno być
wprowadzenie gratyfikacji finansowej dla
gospodarstw domowych, które dokonują preselekcji odpadów u źródła. Przy
ewentualnym wprowadzeniu tzw. podatku śmieciowego przez gminy zadanie to
będzie znacznie łatwiejsze i powinno polegać na odpowiednich obniżkach tego
podatku, z tytułu segregacji odpadów
u źródła. Może stanowić to silny (finansowy) impuls motywacyjny do efektywnego
segregowania odpadów. Segregacja obniża koszt utylizacji odpadów, co powinno
znaleźć odzwierciedlenie w wysokości
opłat wnoszonych przez wytwórców odpadów, mających pokrywać rzeczywiste
koszty ich utylizacji. Wymaga to jednak
wprowadzenia specjalnego systemu ewidencji.
Podstawowy problem wdrożenia
efektywnego zagospodarowania odpadów dla celów recyklingu materiałowego i organicznego nie ma jednak charakteru ekonomicznego, lecz mentalny.
Wzorowy pod względem ekologicznym system selektywnego zagospodarowania odpadów.
Papierowe pojemniki na odpady organiczne były popularne w Skandynawii już w latach 70-tych.
Segregacja odpadów u źródła wymaga
odpowiedniego poziomu świadomości
ekologicznej, początkowo dużego wysiłku i dobrej woli, aby przyswoić sobie
codzienne, praktyczne nawyki ich segregowania. Na pozór wydaje się to proste.
W praktyce wymaga jednak długotrwałej i konsekwentnej, praktycznej edukacji ekologicznej. W prezentowanym projekcie funkcje edukacji społeczności lokalnej w zakresie preselekcji odpadów
u źródła pełnią lokalne organizacje ekologiczne, w ramach trójsektorowego
partnerstwa samorządu gminnego, firmy gospodarki odpadami i organizacji
pozarządowych. Praktyczna edukacja
w dziedzinie domowego segregowania
odpadów powinna być zaadresowana do
dzieci i młodzieży szkolnej. Dzieci są bowiem często bardziej wrażliwe na problemy ochrony środowiska i podatne na
innowacyjne rozwiązania, niż ich rodzice
i to one mogą być „liderami zielonej
www.ingmina.pl
9
rewolucji” segregowania odpadów w gospodarstwach domowych dla celów
efektywnego recyklingu.
Dlaczego warto połączyć siły?
Zaangażowanie organizacji i instytucji
trzech sektorów – sektora publicznego
(samorządowego), prywatnego i pozarządowego – w prezentowanym projekcie partnerstwa międzysektorowego,
ma na celu komplementarne wykorzystanie możliwości, kompetencji, potencjałów i zasobów organizacji sektorowych dla celów zorganizowania efektywnego systemu zagospodarowania
odpadów komunalnych. Wysoki stopień
odzysku surowców wtórnych i wymagane przez UE, ciągle rosnące poziomy
recyklingu, niezmiernie trudno będzie
osiągnąć podejmując nieskoordynowane
działania. Działając w pojedynkę samorząd, firma czy organizacja ekologiczna
niewiele zdziała na tym polu. Jedynie poprzez połączenie wysiłków można
zwiększyć efektywność działania i osiągnąć tzw. efekt synergii. Samorządy,
które w lokalnych Planach Gospodarki
Odpadami przewidują partnerstwo mięOrganizacja/Instytucja
uczestnicząca
w Partnerstwie
można osiągnąć równolegle cele gospodarcze, społeczne i ekologiczne, zgodnie
z koncepcją zrównoważonego rozwoju.
Wszystkie te elementy powinna zawierać i opisywać specjalnie sporządzona
wielostronna umowa partnerska (partnerstwa publiczno-prywatno-społecznego), biorąca pod uwagę lokalne uwarunkowania, cele i możliwości. Do przykładowych zadań partnerstwa powinny
należeć:
1. Społeczne akcje integracyjno-ekologiczne likwidacji leśnych i dzikich wysypisk pt. „Czysta Gmina”;
2. Systematyczny (cykliczny) proces
edukacji ekologicznej społeczności lokalnych w zakresie segregowania odpadów
domowych na frakcję organiczną i surowców wtórnych. pt. „segregując odpady tworzysz miejsca pracy”, prowadzony w placówkach oświatowych,
spółdzielniach mieszkaniowych i instytucjach publicznych;
3. Organizacja Ośrodków Integracji
Społeczno-Ekologicznej OISEE przez
pozarządowe organizacje społeczne
i ekologiczne (pożytku publicznego), np.
w formie ekologicznych Centrów Inte-
teczności publicznej z podziałem na
frakcje: organiczną i surowców wtórnych; zatrudnienie wspierane grupy
docelowej w procesie odbioru worków
z odpadami organicznymi i surowcami
wtórnymi sprzed gospodarstw domowych, ich transportu, sortowania i utylizacji w miejscach docelowych (sortownie i kompostownie).
Należy przeprowadzić szeroką
mobilizację lokalnego i regionalnego
potencjału organizacji pozarządowych, ekologicznych, społecznych
i konsumenckich, do przeprowadzania cyklicznych akcji edukacyjnych
dla młodzieży szkolnej i społeczności
lokalnej z zakresu praktyki segregowania odpadów w gospodarstwach
domowych i pośredniczenia, przez
to, w procesie tworzenia miejsc pracy „przyjaznych środowisku” dla grupy docelowej. Jedynie długotrwały
i systematyczny proces edukacji ekologicznej społeczności lokalnej w zakresie recyklingu, pozwoli osiągnąć
standardy europejskie i cele polityki
ekologicznej w tym zakresie. Solidarne zaangażowanie społeczności lo-
Odpowiedzialność/Zadania
w ramach działania partnerstwa
inwentaryzacja lokalnych potrzeb, możliwości i uwarunkowań rozwoju selektywnej
gospodarki odpadami na potrzeby recyklingu materiałowego i organicznego
Samorządy gminne
– prowadzenie polityki sprzyjającej współpracy międzysektorowej, poprzez działania,
i powiatowe
strategie i programy, promujące partnerstwo w zagospodarowaniu odpadów
i dobre przykłady
wiedza z zakresu rozwiązań i praktyk proekologicznych; propagowanie rozwiązań
Lokalne organizacje
korzystnych dla społeczeństwa i środowiska – nauka praktyki segregowania odpadów
ekologiczne
u źródła wśród społeczności lokalnej
kontakt z grupą docelową (długotrwale bezrobotni), prowadzenie ośrodków integracji
Lokalne organizacje społeczne społecznej i organizacja prac społecznych o charakterze akcyjnym, okresowym
i systematycznym;
Firma gospodarki odpadami/ potencjał techniczno-logistyczny; „know-how” w zakresie odzysku i recyklingu
Organizacja odzysku
materiałowego i organicznego, rozwiązania logistyczne; potrzebne inwestycje (formuła PPP);
kontakt z grupą docelową i jej organizacja; zasoby finansowe na wspieranie zatrudnienia
Powiatowy Urząd Pracy
socjalnego do czasu wypracowania ekonomicznej samowystarczalności systemu;
tworzenie pozytywnego wizerunku; promowanie i tworzenie społecznego
Media lokalne i regionalne
zainteresowania i poparcia dla lokalnej inicjatywy partnerskiej
Zakres odpowiedzialności i zadań uczestników partnerstwa międzysektorowego na rzecz rozwoju selektywnej
i społecznej gospodarki odpadami.
dzysektorowe, mają o wiele większą
szansę powodzenia w ich realizacji. Każdy z partnerów wnosi do partnerstwa
wkład i kompetencje, których nie jest
w stanie dostarczyć inny partner i pełni
w jego ramach właściwą funkcję. Istotę
partnerstwa stanowi odpowiedni podział odpowiedzialności, kompetencji,
zasobów, zadań, ryzyka, kosztów i korzyści. Działając w sposób zintegrowany
i skoordynowany – w partnerstwie –
10
www.ingmina.pl
gracji Społecznej – instytucji wprowadzonej ustawą o zatrudnieniu socjalnym
z 2003 r. – prowadzących rekrutację
osób zagrożonych społeczną marginalizacją (długotrwale bezrobotni, niepełnosprawni umysłowo) do prac związanych
ze zbiórką i segregacją odpadów;
4. Organizacja systemu zbiórki,
transportu i zagospodarowania odpadów, wyselekcjonowanych w gospodarstwach domowych i obiektach uży-
kalnych w projekt budowy lokalnego,
społecznego systemu zagospodarowania odpadów, poprzez selektywną
zbiórkę w gospodarstwach domowych, jest formą demokratycznej partycypacji mieszkańców w społeczno-gospodarczej inicjatywie rozwojowej
ich regionu.
Odpowiedzialność za realizację celu
partnerstwa powinna być rozłożona na
poszczególnych partnerów, stosownie
do ich potencjału organizacyjno-merytorycznego i posiadanych zasobów. Poszczególni partnerzy będą odpowiedzialni za efektywne wypełnienie podjętych
zadań, jako główni organizatorzy danego
komponentu modelu.
Do ogólnych, społeczno-gospodarczych i ekologicznych korzyści podejmowania inicjatyw partnerskich na rzecz
selektywnego zagospodarowania odpadów komunalnych można zaliczyć:
• aktywizację społeczną i gospodarczą
regionu i poprawę jakości lokalnego
środowiska naturalnego;
• tworzenie nowych, „zielonych miejsc
pracy” („zielonego rynku pracy”);
• wypracowanie dobrych, możliwych
do powielania praktyk w zakresie organizacji proekologicznych, międzysektorowych systemów zagospodarowania odpadów;
• wdrożenie najbardziej efektywnego
ekonomicznie i ekologicznie systemu gospodarki odpadami – systemu
selektywnej zbiórki odpadów u źródła;
• umożliwienie osiągnięcia wysokich
wymogów UE w zakresie poziomów
odzysku i recyklingu do roku 2007
(do końca okresu przejściowego);
• poprawę relacji miedzy sektorem publicznym (rządowym i samorządowym), prywatnym i pozarządowym
– przełamanie barier współpracy
w osiąganiu wspólnych celów zrównoważonego rozwoju – rozwój partnerstwa międzysektorowego. Syntetycznie działanie międzysektorowego
systemu partnerskiego na rzecz selektywnego zagospodarowania odpadów prezentuje schemat.
Mikołaj Niedek
Podział zadań pomiędzy partnerów w modelu międzysektorowego systemu zbiórki i zagospodarowania odpadów
dla celów recyklingu (M. Niedek)
www.ingmina.pl
11
Wszystkie kolory recyklingu –
ogólnopolska kampania outdoorowa
Selektywna zbiórka odpadów będzie
tym efektywniejsza i tańsza, im powszechniej będzie stosowana. Na polskich ulicach i podwórkach pojawia się
coraz więcej pojemników do selektywnej zbiórki – to cieszy. Ale jednocześnie
musi być prowadzona powszechna edukacja i informowanie o zasadach i korzyściach wynikających z segregacji
odpadów. W tym celu od tego roku
prowadzony jest ogólnopolski Program
Publicznej Edukacji Ekologicznej w zakresie gospodarki odpadami, zaprojektowany i realizowany przez Koalicję
Edukacji Ekologicznej. Koalicję tworzą
Fundacja Nasza Ziemia i najpoważniejsze Organizacje Odzysku: BIOSYSTEM,
BRANŻOWA, CZYSTE ŚRODOWISKO, EKO-PUNKT, KOBA, POLSKI
SYSTEM RECYKLINGU, REBA, REKOPOL i STOLICA.
Częścią programu jest kampania promocji zewnętrznej „Wszystkie kolory
recyklingu” promująca zasady selektywnej zbiórki odpadów, skierowana do najważniejszego użytkownika systemu zagospodarowania odpadow – czyli do
tzw. „przeciętnego Kowalskiego”.
Od grudnia 2005 do czerwca 2006,
na 1.500 bilbordach i citylightach w całej
Polsce pojawią się plakaty z grafiką Andrzeja Pągowskiego, obrazującą że se-
lektywna zbiórka i recykling odpadów
jest w naszych rękach. Ważnym elementem plakatów jest „instrukcja obsługi”
– informacja do jakich pojemników należy wrzucać poszczególne rodzaje odpadów. Na plakatach promowany jest też
wortal www.recykling.pl, zawierający
informacje prawne, techniczne, materiały edukacyjne i nowości na temat selektywnej zbiórki, recyklingu i zagospodarowania
odpadów.
Kampania outdorowa
„Wszystkie kolory recyklingu” możliwa jest do
przeprowadzenia dzięki
zaangażowaniu i pomocy wielu partnerów:
Narodowego Funduszu
Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej, Clear Channel Poland Sp. z o.o.,
Vattenfall AB SA i PTK Centertel SA,
operatora sieci telefonii komówrkowej
Orange.
Narodowy Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej, od lat
wspierający ogólnopolskie programy
edukacyjne i informacyjne fundacji, sfinansował druk plakatów typu bilbord.
Pozostali partnerzy nie są związani
z branżą gospodarki odpadami, ale są
firmami odpowiedzialnymi społecznie
i dlatego angażują się w potrzebne
i dobre projekty, które służą dobru
wspólnemu.
Clear Channel Poland, firma reklamy
zewnętrznej, już czwarty raz za darmo
udostępnia Fundacji „Nasza Ziemia”
powierzchnie reklamowe na nośnikach.
W 2004 roku Clear Channel Poland
została wyróżniona statuetką Przyjaciel Ziemi, którą Fundacja
„Nasza Ziemia” honoruje
firmy dbające o środowisko i wspierające edukacje
ekologiczną.
Vattenfall AB SA to jeden
z największych europejskich koncernów energetycznych, od 1992 roku także na rynku polskim. Firma
realizuje projekt elektrowni bezodpadowej. Od 2005 roku Vattenfall AB SA znalazł sie w gronie głównych sponsorów
kampanii „Sprzątanie świata – Polska”.
PTK Centertel, operator sieci telefonii komórkowej Orange, od trzech lat
wspiera kampanie outdorowe Fundacji
Nasza Ziemia, a od 2005 roku jest
głównym sponsorem „Sprzątanie świata – Polska”. PTK Centertel jest także
partnerem Konkursu Grantowego
„Orange dla Ziemi” (www.naszaziemia.
pl/konkursgrantowy) realizowanego
w ramach programu edukacyjnego Koalicji Edukacji
Ekologicznej.
Vattenfall AB SA i PTK
Centertel sfinansowały druk
plakatów typu citylight, wyklejanie i konserwację nośników.
Serdecznie dziękujemy partnerom kampanii. A wszystkich
Czytelników zachęcamy do
wykorzystania w swoich działaniach faktu, że do czerwca
na naszych ulicach będą wisiały dodatkowe „instrukcje obsługi segregacji odpadów”!
Sławomir Brzózek,
Fundacja „Nasza Ziemia”,
[email protected],
(22) 622 8118
12
www.ingmina.pl
SUCHOWOLA
– najbardziej efektywna
energetycznie gmina w Polsce
Burmistrz Suchowoli Jerzy Omielan
– Laureat I Nagrody Konkursu KAPE
Gmina Suchowola, zlokalizowana
w środkowej części województwa podlaskiego, jest jedną z większych jednostek samorządowych Powiatu Sokólskiego. Zajmuje łączną powierzchnię
255 km2, z czego 11,5 % należy do otuliny Biebrzańskiego Parku Narodowego
(obszar NATURA 2000). Gminę zamieszkuje łącznie ok. 7800 osób i składa
się na nią 50 miejscowości.
Siedzibą władz samorządowych jest
miasteczko Suchowola liczące ok.
2,5 tys. mieszkańców. Jest ono również
miejscem, gdzie skupiły się główne podmioty gospodarcze i firmy usługowe.
W Suchowoli krzyżują się ważne szlaki turystyczne, tj. Białystok – jeziora mazurskie oraz stary trakt handlowy wiodący niegdyś z Korony na Litwę. Przepływa przez nią malownicza rzeka Olszynka (II klasa czystości wód).
Jest obszarem typowo rolniczym,
ogromną część jej powierzchni zajmują
lasy, grunty orne i użytki zielone.
Z historią Suchowoli nierozerwalnie
wiąże się fakt wyznaczenia w niej „Geograficznego Środka Europy”. Uczynił to
w 1775 r. Szymon Antoni Sobiekrajski
(astrolog i kartograf królewski) biorąc pod
14
www.ingmina.pl
uwagę linie proste przecinające wzdłuż
i wszerz kontynent europejski, a łączące
najbardziej odległe punkty Europy. Miejsce
to symbolizuje obecnie ogromny głaz narzutowy umieszczony w Parku Miejskim,
w centrum miasteczka. Na kamieniu znajduje się herb Suchowoli oraz
napis w języku łacińskim. Nieopodal znajdują się dwie kamienne tablice przybliżające
najważniejsze wydarzenia
w historii miasta.
Fakt umiejscowienia
„Geograficznego Środka Europy” oraz bliskość Biebrzańskiego Parku Narodowego czynią Suchowolę miejscem szczególnym.
Zobowiązuje to władze samorządowe do wysiłków na rzecz ochrony środowiska i zachowania tych jakże unikalnych przyrodniczo obszarów. Urozmaicony krajobraz, bogactwo flory i fauny
oraz czyste, niczym nieskażone powietrze to naturalne bogactwo gminy. Od
wielu lat prowadzone są liczne inwestycje zmierzające do unowocześnienia
infrastruktury technicznej, z zachowaniem procedur ochrony środowiska.
Suchowola „z lotu ptaka”
Obecnie z fazie wdrażania jest Biebrzański System Gospodarki Odpadami. Działanie to realizowane jest we
współpracy z 14 gminami Kotliny Biebrzańskiej oraz Biebrzańskim Parkiem
Narodowym. Ma na celu m.in. wprowadzenie zasad selektywnej
zbiórki odpadów komunalnych i ich racjonalne zagospodarowanie.
Prace na rzecz ochrony
środowiska to również działalność edukacyjna, w szczególności wśród dzieci i młodzieży, która bierze udział w
licznych akcjach i konkursach
ekologicznych. Można tu wymienić chociażby Wojewódzki
Happening Ekologiczny w Kurowie dla
uczniów Gminy Suchowola oraz konkurs
„Zbiórka surowców wtórnych”, organizowany przez Związek Gmin „Kumiałka
– Biebrza”.
Wysiłki władz samorządowych na
rzecz środowiska naturalnego i zachowania jego najcenniejszych walorów
zostały dostrzeżone, co potwierdzają
liczne nagrody, wyróżnienia i tytuły.
Do najważniejszych osiągnięć należą:
nagroda NFOŚiGW za najlepszą realizację zadań zgłoszonych do I edycji
konkursu na „Zagospodarowanie odpadów na terenach wiejskich” – w ramach Związku Gmin „Kumiałka – Biebrza” w 1997 r., nagrody prezesa
NFOŚiGW w konkursach „Mała retencja na terenach wiejskich” i „Najlepiej
rozwiązana gospodarka wodno-ściekowa” w 2001 r., tytuł „Lidera Polskiej
Ekologii” w VI edycji Konkursu Mini-
stra Środowiska w 2002 r., nagroda za
działania na rzecz ochrony środowiska
z NFOŚiGW za udział w I edycji konkursu „Nasza Gmina w Europie”
w 2003 r., tytuł „Gmina Przyjazna Środowisku” w konkursie pod patronatem
Prezydenta RP Aleksandra Kwaśniewskiego w 2004 r. no i ta ostatnia – tegoroczna pierwsza nagroda w I edycji
konkursu na „Najbardziej Efektywną
Energetycznie Gminę w Polsce”.
Nowoczesna kotłownia na biomasę
w Urzędzie Miejskim w Suchowoli.
Park Miejski w Suchowoli po modernizacji oświetlenia ulicznego.
Zamontowany kolektor słoneczny do podgrzewania wody – Szkoła Podstawowa w Suchowoli
Dane teleadresowe:
Urząd Miejski w Suchowoli
Plac Kościuszki 5
16-150 Suchowola
tel. (085) 7229 400 fax (085) 7229 419
e-mail: [email protected]
www.suchowola.com.pl
www.ingmina.pl
15
WIELISZEW
– zielone zacisze pod Warszawą
Wójt Gminy Wieliszew
mgr inż. Edward Trojanowski
Gmina Wieliszew – położona nad
Zalewem Zegrzyńskim i Narwią, niespełna 30 km na północ od centrum
stolicy – stawia na turystykę i rekreację, stwarza także atrakcyjne warunki rozwoju budownictwa i przedsiębiorczości. W ciągu ostatnich 15 lat
wybudowano sieć wodociągową, kanalizacyjną, drogową i telefoniczną,
przekształcając teren gminy w atrakcyjne miejsce do zamieszkania i inwestowania, co spowodowało, że Wieliszew plasuje się w czołówce najzaradniejszych polskich samorządów.
Obejmująca ponad 100 km2, licząca
około 8 tys. mieszkańców gmina położona jest w środkowej części województwa
mazowieckiego na Jeziorem Zegrzyń-
Urząd Gminy w Wieliszewie
16
www.ingmina.pl
skim. Ośrodkiem gminnym jest najliczniejsza (około 3 tys. mieszkańców) i najsilniejsza ekonomicznie wieś – Wieliszew,
mogąca pochwalić się ponad 700-letnią
historią, która od 1993 roku jest siedzibą
władz gminnych.
Ze swoimi dużymi zespołami leśnymi, licznymi pomnikami przyrody, łąkami, jeziorami,
Gmina Wieliszew stanowi jedyną w swoim rodzaju enklawę z
doskonałymi warunkami dla
wypoczynku i rekreacji. Gmina
Wieliszew to doskonałe miejsce do uprawiania turystyki
weekendowej, zarówno dla osób spędzających czas aktywnie, jak i szukających
spokoju i wytchnienia wśród pięknej, często nieskażonej cywilizacją przyrody. Każdy znajdzie tu coś dla siebie – miłośnicy
sportów wodnych największy zbiornik
wodny na Mazowszu – Zalew Zegrzyński,
wędkarze – obfitujące w wiele gatunków
ryb łowiska dzikiej Narwi, rowerzyści
oraz ci, którzy w wolnym czasie lubią wędrować – kilometry malowniczych tras
oraz dwa szlaki turystyczne. Na terenach
rekreacyjnych położonych głównie wzdłuż
Narwi, znajduje się ok. 5 tys. działek letniskowych. W każdy letni weekend wypoczywa tu ok. 12 tys. ludzi.
Życie kulturalne skupia się wokół
działających prężnie 2 zespołów artystycznych odnoszących sukcesy na
arenie ogólnopolskiej i stanowiących
kulturalną wizytówkę gminy: młodzieżowego Chóru „Marzenie” (50 człon-
Wieliszew „z lotu ptaka”
ków) i dziecięcego Zespołu Tańca Ludowego „Promyki” (100 członków).
Działają także 3 piłkarskie kluby sportowe: AKS Impet Łajski, KS Dąb Wieliszew i AKS Mewa Krubin oraz wiejskie kluby i koła sportowe. Organizowane są również imprezy
cykliczne o zasięgu zarówno
lokalnym jak i ogólnopolskim: Turniej Tańców Polskich w Formie Towarzyskiej (kwiecień), Majówka
Europejska (maj), Święto
Strażaka (maj), Otwarte
Amatorskie Mistrzostwa
Zalewu Zegrzyńskiego w Siatkówce
Plażowej (lipiec, sierpień), Dożynki
(sierpień), Festiwal Pieśni i Tańców
Polskich (listopad). Największym jednak dorocznym wydarzeniem kulturalno-rozrykowym jest organizowane w
czerwcu Święto Gminy, którego obchody uświetniały jak dotychczas takie
gwiazdy polskiej sceny muzycznej jak
Stachursky, Łzy, Kombi, w tym roku
– 24 czerwca, wystąpi w Wieliszewie
zespół Perfect.
Zalety Wieliszewa doceniło już wielu mieszkańców Warszawy i okolic oraz
szereg firm polskich i zagranicznych,
które zdecydowały się tu zainwestować. Wśród nich firmy ARS Altmann
Polska, ACO Plastmo oraz przedsiębiorstwo RAVIMED, które jest laureatem Nagrody Gospodarczej Prezydenta RP dla Najlepszego Małego Przedsiębiorstwa w Polsce.
Wójt o gminie
Szanowni Państwo
Mam przyjemność zaprosić Państwa
do gościnnej Gminy Wieliszew, położonej niedaleko Warszawy, nad Zalewem
Zegrzyńskim.
Obszar o najwyższej aktywności
gospodarczej pobliskiej aglomeracji
warszawskiej obejmuje również gminę
Wieliszew, która konsekwentnie rozbudowuje infrastrukturę techniczną i
społeczną. Kolejność i zakres tych inwestycji określa strategia rozwoju
gminy uchwalona już w 1996 roku
i zaktualizowana w roku 2005. Gmina
posiada również studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania
przestrzennego oraz Plan Rozwoju
Gminy, pochwalić się może doskonałym przygotowaniem planów inwestycyjnych oraz zagospodarowania przestrzennego uwzględniających wymogi
ochrony środowiska.
Na terenie gminy znajdują się tak
atrakcyjne obiekty jak: zespół pałacowo
– parkowy w Górze z XVIII i XIX w. – pamiątka po rodach Poniatowskich i Gutakowskich, klasycystyczna kaplica na
cmentarzu parafialnym w Wieliszewie
z 1834 roku, grupa forteczna Janówek –
usytuowany w pobliżu wsi Janówek, po-
Zespół tańca ludowego „PROMYKI”
z Wieliszewa
rośnięty lasem zespół trzech rozległych
fortów wchodzących w skład umocnień
Twierdzy Modlin, czy zapora wodna na
Narwi, tworząca Jezioro Zegrzyńskie.
Jesteśmy stałymi uczestnikami zestawień najzaradniejszych polskich gmin, prowadzonych przez takie tytuły prasowe jak
„Wprost”, „Wspólnota” czy „Rzeczpospolita”, w tym siedmiokrotnym laureatem
Złotej Setki Samorządów. Możemy pochwalić się także tytułami „Mistrza Zrównoważonego Rozwoju” (2003 i 2004 r.)
oraz „Gminy Fair Play” (r. 2004 i 2005).
Wieliszew to jedno najpiękniejszych
i najczystszych miejsc w okolicach Warszawy. Miejsce spokojne, bez walk
o władzę, zarządzane przez ludzi z wizją
rozwoju. Na terenach uzbrojonych
w sieć gazową, łączność telefoniczną,
wodociągi, kanalizację i bocznice kolejowe, znajdziecie Państwo doskonałe warunki do wypoczynku oraz atrakcyjne
tereny inwestycyjne. Plany miejscowe
przewidują wielofunkcyjny rozwój zabudowy mieszkaniowej jedno- i wielorodzinnej, zabudowy rekreacyjnej i sportowej oraz wszechstronnej działalności
gospodarczej.
Gmina Wieliszew, zgodnie z niezależnym audytem przeprowadzonym w ramach konkursu „Gmina Fair Play” zarówno pod względem obsługi, doradztwa inwestycyjnego i bezpieczeństwa
lokowania inwestycji plasuje się na poziomie powyżej średniej ogólnopolskiej.
Serdecznie zapraszam do odwiedzenia gościnnej Gminy Wieliszew!
Dane adresowe:
Urząd Gminy Wieliszew
ul. Modlińska 1; 05-135 Wieliszew
Sekretariat, tel./fax:
0 22 782 27 32 ; 782 27 22
Biuro Obsługi Klienta, tel.:
0 22 782 20 22
e-mail: [email protected]
www.wieliszew.pl
www.ingmina.pl
17
Miedziane rury instalacyjne
– rury przyszłości
Miedź ma zastosowanie w bardzo
wielu dziedzinach, a ostatnio nawet
w podboju kosmosu. 4 lipca 2005 r.
amerykańscy naukowcy miedzianym pociskiem trafili z odległości 133 milionów
kilometrów w ciało niebieskie o średnicy
6 km. Ale zejdźmy na ziemię, do naszych
domów.
Jakimi kryteriami powinniśmy kierować się, kiedy podejmujemy decyzję
o wyborze instalacji sanitarnej lub
grzewczej? Czy decydująca ma być opinia znajomych, publikacje w fachowych
pismach, a może moda lub cena (niska
lub wysoka)? Jednak zważywszy na postęp techniczno-technologiczny, na dostępną różnorodność materiałów instalacyjnych, najgorszym argumentem wyboru byłoby przyzwyczajenie wykonawcy lub też brak doświadczenia z innym
materiałem.
W tym artykule wymienię te najbardziej podstawowe cechy miedzi.
• Uniwersalność stosowania wyrobów - rury i łączniki z miedzi, jeżeli tylko
spełniają wymagania jakościowe, niezależnie od jakiego pochodzą producenta
mogą być wzajemnie łączone. Dotyczy
to także lutów i topników dopuszczonych do stosowania w budownictwie.
W przypadku tworzyw sztucznych, istnieje duża ilość różnych systemów, co
sprawia, że nie mogą być ze sobą łączone. Ponadto, pasty i płyny lutownicze
stosowane przy połączeniach instalacji
miedzianych – to dzisiaj środki o działaniu czasowym, całkowicie rozpuszczalne
w wodzie. Przy zachowaniu prawidłowego wykonania montażu i dokładnego
18
www.ingmina.pl
wypłukania instalacji po montażu – wyeliminowany jest ich dostęp do wody
pitnej. Takiej możliwości nie dają połączenia w tworzywach sztucznych, gdzie
agresywne kleje nie dają się usunąć ani
wypłukać z wnętrza rury.
• Bakteriostatyczność miedzi oznacza, że w instalacjach z miedzi ma miejsce zahamowanie rozwoju i niszczenie
bakterii i drobnoustrojów znajdujących
się w wodzie. Bakteriostatyczne oddziaływanie miedzi zapobiega nie tylko biologicznemu porastaniu rur miedzianych,
ale także rozwojowi szeregu chorobotwórczych bakterii.
• Trwałość wynikająca z faktu wysokiej odporności korozyjnej samej miedzi.
Miedź należy do grupy metali szlachetnych i szybkość korozji miedzi jest bardzo mała, a skutecznym sposobem przeciwdziałania jest powstanie ochronnej
warstewki tlenku miedzi na wewnętrznej powierzchni rur. W krajach zachodnich miedź
na instalacje wodne
i gazowe stosowana
jest od dawna, są więc
podstawy do doskonałego rozpoznania tego
materiału, np. w Anglii
stosowane są od ok. 90
lat, w Niemczech – od
45 lat.
• Wysoka oporność miedzi na wysokie temperatury. Dla tworzywa sztucznego PVC-C temperatura zapłonu wynosi 4330C przy granicznym wskaźniku
zawartości tlenu wynoszącym 42%, co
sprawia, że własności „pożarowe” obu
materiałów są nieporównywalne (miedź
jest niepalna, a temperatura topnienia
miedzi wynosi 10830C).
• 3,5-krotnie niższy współczynnik
rozszerzalności cieplnej miedzi w porównaniu z tworzywem sztucznym.
Oznacza to, że jeden metr rury z PVC-C
przy nagrzaniu od 200C do 600C wydłuży się o 2,6 mm, podczas gdy z miedzi tylko o 0,74 mm. Ta różnica rozszerzalności cieplnej stanowi poważny problem przy montażu instalacji z tworzyw
sztucznych, gdyż musi być zapewniona
kompensacja cieplnych wydłużeń przewodów rurowych oraz odpowiednio
zastosowana większa ilość mocowań,
a także zastosowana kompensacja w formie naturalnej przez odpowiednie prowadzenie tras rurociągów, co podwyższa koszty instalacji.
• Odporność miedzi na działanie skrajnych (wysokich i niskich) temperatur, co
oznacza, że instalacje z miedzi mogą być
stosowane w różnych warunkach temperaturowych i klimatycznych. Tworzywa
sztuczne mają małą odporność na działanie niskich i wysokich temperatur. Najmniej odporne na niską temperaturę jest
PVC-C, PVC, PVC-U – do 00C.
Udarność tworzyw sztucznych w niskich temperaturach sprawia, że pod
wpływem uderzenia łatwo pękają.
• Wysoka wytrzymałość miedzi na
rozciąganie. Wytrzymałość miedzi na
rozciąganie wynosi odpowiednio: 220
MPa – dla rur w stanie rekrystalizowanym, 250 MPa - dla rur w stanie półtwardym, 290 MPa - dla rur w stanie
twardym, zaś dla tworzywa sztucznego,
np. PVC-C (chlorowany polichlorek winylu -dopuszczony spośród kilku rodzaju
tworzyw sztucznych do kontaktu z wodą) wytrzymałość na rozciąganie wynosi tylko 56 MPa.
• Wysoka sprężystość miedzi pozwala nawet na wielokrotne zamarzanie bez
uszkodzenia instalacji. Można to rozpoznać po niezmiennym kształcie połączeń
rurowych z miedzi. Wzrost sprężystości
miedzi w przypadku obniżania się temperatury oznacza, że złącza i rury z miedzi mogą być poddawane obróbce także
w wypadku najniższych temperatur zimowych, bez ryzyka tworzenia się pęknięć. W przypadku tworzyw sztucznych,
wraz z obniżeniem temperatury tracą
one swą elastyczność.
• Miedź jest niezbędna do syntezy
hemoglobiny w organizmie człowieka.
Z niedoborem miedzi wiąże się wiele
chorób, szczególnie u dzieci. Jednym
z objawów niedoboru miedzi jest
opóźnienie rozwoju umysłowego, choroby krwi (anemia), nieprawidłowy
rozwój kości i włosów. Pojawiają się
przypuszczenia, że również arterioskleroza wieńcowa i choroby naczyniowe serca mogą być związane z niedoborem miedzi.
• Miedź stanowi nieprzekraczalną
barierę dla trucizn i szkodliwych czynników zewnętrznych, i jest całkowicie gazoszczelna, czego nie można powiedzieć
o tworzywach sztucznych. Praktycznie
każde tworzywo sztuczne ma własności
przenikania przez jego ścianki atomów
tlenu. Ponadto, tworzywa sztuczne mają niską odporność na działanie promieniowania UV, co sprawia, że pod jego
wpływem tracą swoje pierwotne własności.
• Miedź (w przeciwieństwie do tworzyw sztucznych) stanowi cenny surowiec wtórny, co w chwili obecnej nie jest
brane pod uwagę na etapie podejmowania decyzji o wyborze materiału. Jednak
problem zagospodarowania odpadów
instalacyjnych (np. po wymianie instalacji) będzie stopniowo narastał, jeżeli nie
zostanie rozwiązana sprawa utylizacji
zestarzonych tworzyw sztucznych.
Niemniej ważna jest estetyka wykonywanej instalacji. Miedziane instalacje
są dużo mniejsze, cieńsze i dają się położyć w sposób zdecydowanie mniej widoczny. Montaż armatury i przyłączy na
rurociągach miedzianych daje efekt proporcjonalności wymiarów rury i złączek.
W instalacjach wykonanych z tworzywa
sztucznego wszystkie kształtki przejściowe na gwinty są zdecydowanie grubsze i optycznie przewymiarowane.
W Polsce producentem miedzianych
rur instalacyjnych jest HUTMEN S.A. Rury wrocławskiego wytwórcy posiadają
m.in. certyfikat zgodności z Polską Normą PN 1057, certyfikaty niemieckich stowarzyszeń jakościowych DVGW i RAL,
rosyjskiego GOST, atest higieniczny PZH.
Wysoka jakość oraz pełna dostępność
całego asortymentu (od 10 do 54 mm)
sprawiają, że marka ta ma uznanie i jest
ceniona przez instalatorów.
Urszula Wróbel
Literatura:
„Miedź i stopy miedzi na instalacje wodne
w budownictwie” – doc. dr inż. K. Joszt, Instytut
Metali Nieżelaznych w Gliwicach.
„Miedź” – Mirosław Wiktorczyk – „Magazyn
Instalatora”
www.ingmina.pl
19
Pomocny Excel
W ostatnich artykułach przybliżyliśmy
Państwu problematykę funkcjonowania
różnych aplikacji, które usprawniają pracę
e-urzędu. W dzisiejszym artykule omówimy przydatne możliwości programu
Excel. Zawiera on setki funkcji, a dzięki
gotowym formułom można łatwo wykonywać skomplikowane działania na liczbach, datach, godzinach lub tekście. Nie
sposób omówić wszystkich zalet w ramach jednej, krótkiej publikacji. Najlepszym źródłem wiedzy, a także miejscem,
które umożliwia praktycznego sprawdzenia swoich umiejętności, jest witryna Microsoft Office Online (http://office.microsoft.com), gdzie w Dziale Szkolenia znajdziemy odpowiedzi na wiele pytań. Dzisiaj
przybliżymy tylko kilka z funkcji.
Często zdarza się, że w trakcie przewijania arkusza znikają tytuły kolumn. Zastanawiamy się wówczas, co oznaczają
liczby w poszczególnych kolumnach.
Aby tytuły były zawsze widoczne, należy podzielić arkusz, blokując tytuły w ich
własnym okienku. Zablokowane okienko
tytułu pozostanie na swoim miejscu podczas przewijania pozostałej części arkusza. Okienka blokuje się, zaznaczając wybrany obszar arkusza, a następnie klikając
polecenie Zablokuj okienka w menu
Okno. Efekt tej czynności można zobaczyć na ilustracji. Tytuły, oddzielone poziomą linią od danych arkusza, są widoczne nad wierszem nr 10.
Blokować można nie tylko tytuły kolumn, ale również tytuły wierszy. Można
również zablokować tytuły kolumn i wierszy jednocześnie. Aby to zrobić nie trzeba
zaznaczać samych tytułów. Aby zablokować:
· tytuły kolumn – należy zaznaczyć
pierwszy wiersz poniżej tytułów,
20
www.ingmina.pl
· tytuły wierszy – pierwszą kolumnę po
prawej stronie,
· tytuły kolumn i tytuły wierszy – należy kliknąć komórkę znajdującą się jednocześnie poniżej tytułów kolumn i po prawej stronie tytułów wierszy.
To tylko jedna z funkcji, które pozwalają na efektywną pracę na arkuszu kalkulacyjnym. Kolejna, to możliwość porównywania zawartości dwóch różnych skoroszytów. Dzięki funkcji Porównanie
obok siebie można np. porównać budże-
ty dwóch działów znajdujące się w dwóch
skoroszytach. Oba skoroszyty są wyświetlane w tym samym oknie. Podczas przewijania jednego arkusza kalkulacyjnego
program Excel może automatycznie przewijać drugi arkusz o taką samą liczbę komórek. Dzięki temu możemy jednocześnie przeglądać te same lokalizacje w obydwu arkuszach. Załóżmy, że mamy dwa
skoroszyty dotyczące różnych działów,
chcemy je porównać, żeby poznać różnice w planowanych wydatkach. Jak widać
na ilustracji, menu Okno potwierdza, że
oba skoroszyty są już otwarte. Ponieważ
wyświetlony jest np. skoroszyt Marketing,
nazwa drugiego skoroszytu (np. Sprzedaż) jest wyświetlona koło polecenia
Obok siebie. Aby wyświetlić oba skoroszyty jednocześnie, wystarczy kliknąć
polecenie Porównaj obok siebie z Sprzedaż. Arkusze obu skoroszytów zostaną
otwarte – jeden w górnej, a drugi w dolnej części okna. W programie Excel „obok
siebie” oznacza „jeden nad drugim”, jednak orientację można zmienić na „jeden
obok drugiego”. Arkusz w górnej części
okna jest tym arkuszem, który będzie widoczny po kliknięciu polecenia Obok siebie. Można poruszać się pomiędzy górnym i dolnym arkuszem. Kliknięcie w arkusz, do którego chcemy przejść, spowoduje uaktywnienie pasków przewijania
w tym arkuszu. Można również przybliżać dane, powiększając oba arkusze
w tym samym czasie, klikając polecenie
Powiększenie w oknie Widok.
W czasie np. tworzenia budżetów
bardzo przydatną zaletą tej aplikacji jest
możliwość szybkiego sumowania. Po za-
znaczeniu potrzebnych do zsumowania
liczb program Excel automatycznie je zlicza i wyświetla wynik na pasku stanu. Co
najważniejsze, zaznaczane liczby nie muszą znajdować się w jednym wierszu lub
kolumnie. Można sumować liczby z dowolnych miejsc arkusza, naciskając klawisz
CTRL, a następnie zaznaczając kolejne
liczby.
Wiemy, jak uciążliwe jest ciągłe wpisywanie takich samych list czy kopiowanie
list z jednego miejsca i wklejanie ich w innym. Ten problem można rozwiązać dzięki funkcji programu Excel umożliwiającej
automatyczne uzupełnianie list miesięcy,
dni tygodnia, a nawet nazwisk. Załóżmy,
że po raz kolejny wpisujemy nazwy
pierwszych sześciu miesięcy. Wystarczy
wpisać „Styczeń”, aby dać znać programowi Excel o swoich zamiarach.
Aby wypełnić pozostałe pola, zaznaczamy komórkę z tekstem „Styczeń”,
a następnie umieszczamy wskaźnik myszy
nad prawym dolnym rogiem komórki, aż
pojawi się czarny znak plus (+). Następnie
przeciągamy uchwyt wypełniania nad zakresem, który chcemy wypełnić. Podczas
przeciągania etykietka ekranowa będzie
informować, jaki tekst znajdzie się w kolejnych komórkach. Zwalniamy przycisk
myszy, aby umieścić w komórce serię potrzebnych nam danych. Jednak w przypadku pewnych list, aby określić model
wypełniania, konieczne jest podanie
dwóch wpisów. Na przykład, aby uzupełnić serię liczb takich jak 3,6,9, musimy
wpisać dwie pierwsze liczby, zaznaczyć
obie komórki, a następnie przeciągnąć
uchwyt wypełniania. Można również
przeciągać w górę lub w lewo, albo w dół
lub w prawo. To nie jedyne ułatwienia
w pracy na arkuszu kalkulacyjnym. W sytuacji gdy będzie konieczne wpisanie takiego samego wyrazu wiele razy, na przykład „Zakończono” w 10 kolejnych wierszach, po prostu wpisujemy go w jednej
komórce, a następnie przeciągamy
uchwyt wypełniania w dół lub wzdłuż kolumn, aby wprowadzić ten sam tekst bez
konieczności wpisywania go ręcznie. Program Excel zawiera wiele rodzajów list,
które można uzupełniać za pomocą
uchwytu wypełniania: 1,2,3; Pn, Wt; 9:
00,10: 00; Kwartał 1, Kwartał 2 lub styczeń, luty. Jednak program może również
uzupełniać listy niestandardowe utworzone przez użytkownika, takie jak np. lista
nazwisk. Aby to zrobić, wprowadzamy
nazwiska, zaznaczamy je i wybieramy
kartę Listy niestandardowe w oknie dialogowym Opcje (Narzędzia/Opcje),
a następnie klikamy przycisk Importuj.
Następnym razem, gdy będzie konieczne
utworzenie listy, wystarczy wpisać pierwsze nazwisko, a następnie użyć uchwytu
wypełniania, aby uzupełnić listę. Jeśli lista
jest niemożliwa do zaimportowania, możemy wpisać ją bezpośrednio w oknie
dialogowym Listy niestandardowe.
Inną, wartą omówienia funkcją programu Excel jest możliwość formatowania
warunkowego. Dzięki niej interesujące
nas rodzaje dane będą się wyróżniać kolorem czy rodzajem czcionki. Wartości
ujemne mogą być na przykład automatycznie wyświetlane w kolorze czerwonym, a data starsza niż 30 dni będzie pisana kursywą. Podany przykład przedstawia
stan ilościowy książek. Okno dialogowe
Formatowanie warunkowe umożliwia
definiowanie wielu kombinacji warunków.
Po jego otwarciu może się wydawać
oknem z dużą liczbą pól i przycisków. Jednak posługiwanie się omawianą funkcją
jest bardzo proste. Najpierw wybieramy
warunki wartości komórki, aby zdefiniować formatowanie warunkowe. Jeśli przykładowo chcemy, żeby liczby mniejsze niż
15 były wyświetlane w kolorze czerwonym, to zaznaczamy pozycję mniejsza niż
i wpisujemy liczbę 15. Następnie klikamy
przycisk Formatuj, aby wybrać czerwony,
pogrubiony format czcionki dla wartości
mniejszych niż 15. Teraz program Excel
wie, że warunkiem determinującym czerwony, pogrubiony format czcionki jest
wystąpienie w kolumnie C wartości
mniejszej niż 15. W ten sposób możemy
zaprogramować wizualne wyróżnianie
istniejących danych, które szczególnie nas
interesują.
Przybliżyliśmy Państwu zagadnienia
prezentujące niektóre, naszym zdaniem
bardzo przydatne w pracy e-urzędu,
funkcje programu Excel. Jak już wspominaliśmy wielokrotnie, szersze omówienie
interesujących Państwa aplikacji można
znaleźć na stronie Microsoft Office Online
(http://office.microsoft.com)
Rozwój
infrastruktury
wodociągowej
– stanowisko
Izby Gospodarczej
„Wodociągi Polskie”
Izba Gospodarcza „Wodociągi Polskie” jest jedyną organizacją samorządu gospodarczego w branży wodno-kanalizacyjnej. Powstała w 1992 roku
i zrzesza 435 przedsiębiorstw, co stanowi 85% rynku wody pitnej w Polsce.
Izba zabiega o stworzenie dogodnych
warunków dla funkcjonowania sektora
wodno-kanalizacyjnego. Przedstawiciele i eksperci izby na bieżąco interpretują
i oceniają obowiązujące przepisy, monitorują propozycje zmian, uczestniczą
w tworzeniu prawa dotyczącego branży
i wprowadzaniu rozwiązań usprawniających funkcjonowanie branży. Jednym
z podstawowych zadań jest również
działanie na rzecz ochrony środowiska.
Od 1993 roku Izba Gospodarcza „Wodociągi Polskie” corocznie organizuje
Międzynarodowe Targi Maszyn i Urządzeń dla Wodociągów i Kanalizacji, najważniejsze w Polsce i jedne z głównych
w Europie. Co trzy lata organizowane
są Kongresy Wodociągowców Polskich,
wypowiadające się w najważniejszych
dla branży sprawach. Aktualnie izba
przygotowuje kompleksowy komentarz
do znowelizowanej 22.06.2005 r. Ustawy o zbiorowym zaopatrzeniu w wodę
i zbiorowym odprowadzaniu ścieków,
uczestniczy w pracach nad przygotowaniem aktów wykonawczych do
niej. W aspekcie ogromnych wydatków
związanych z wdrożeniem Krajowego
Programu Oczyszczania Ścieków Komunalnych izba na bieżąco informuje
swoich członków o źródłach finansowania inwestycji wodno-kanalizacyjnych, ponadto, rozpoczęła proces
opracowania zbioru reguł technicznych
w dziedzinie gospodarki wodno-ściekowej. Dobra jakość tych reguł, ogólna
dostępność, aktualność i uznanie przez
wszystkie branżowe środowiska zawodowe, mają zabezpieczyć inwestorom
oczekiwaną jakość wykonywanych
prac.
W okresie ostatnich trzech lat, nastąpiła istotna zmiana warunków prowadzenia działalności wodociągowo-kanalizacyjnej w kraju spowodowana
uzyskaniem członkostwa RP w Unii Europejskiej oraz pojawieniem się, obok
zjawisk korzystnych dla Wodociągowców Polskich, także nowych barier i nowych obszarów wymagających podjęcia
działań środowiska dla ich niwelacji lub
ograniczenia.
1. Jako pozytywne zjawiska rozwoju
branży należy uznać:
• postępujący proces przekształcania
form prawnych przedsiębiorstw i wzrastająca jakość zarządzania,
• wzrost liczby wystawców na Targach Wod-Kan będący odzwierciedleniem zainteresowania branżą jej partnerów gospodarczych,
• wzrost zapotrzebowania na szkolenia, konsultacje, jako proces podnoszenia kwalifikacji przedstawicieli branży,
• możliwość pozyskania nowych
środków na rozwój infrastruktury wodociągowo-kanalizacyjnej (krajowych
i zagranicznych), a w konsekwencji poprawa jakości świadczonych usług wraz
ze stopniowym ograniczaniem zjawisk
niekorzystnego oddziaływania na środowisko,
www.ingmina.pl
21
• uściślenie współpracy Wodociągowców Polskich (za pośrednictwem
Izby) z Ministerstwem Środowiska oraz
NFOŚiGW w zakresie możliwych źródeł
finansowania przedsięwzięć inwestycyjnych oraz realizacji zadań wynikających
z Krajowego Programu Oczyszczania
Ścieków Komunalnych,
• zmiana i rozszerzenie priorytetowych zadań realizowanych przez Izbę
Gospodarczą oraz ich dostosowywanie
do nowych realiów działalności przedsiębiorstw (m. in. standaryzacja, środki
pomocowe, nowe publikacje).
2. Podstawowe bariery utrudniające
zarządzanie przedsiębiorstwami wodociągowo-kanalizacyjnymi stanowią:
zabezpieczania pożyczek dla firm wodociągowych udzielanych przez Narodowy
Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej.
4. Należy doprecyzować i rozszerzyć
poszukiwanie alternatywnych form finansowania przedsięwzięć inwestycyjnych, np. współpraca branży z bankami
i instytucjami finansowymi na zasadach
szczególnych, emisja obligacji, PPP.
5. Dla poprawy jakości pracy przedsiębiorstw wodociągowo-kanalizacyjnych, konieczne jest stworzenie polskiego zbioru reguł technicznych w dziedzinie gospodarki wodno-ściekowej w podziale na standardy:
• w projektowaniu,
• problemy wynikające z dostosowywania w pośpiechu prawodawstwa polskiego do przepisów unijnych i w związku z tym: brak stabilizacji, brak ich spójności i niekonsekwencje oraz różnice
interpretacyjne, a także wprowadzenie
niekorzystnych dla branży rozwiązań,
• w wykonawstwie,
• w eksploatacji urządzeń,
• w szkoleniu kadr,
• w zakresie materiałów i kwalifikacji.
• brak polskiego zbioru branżowych
reguł technicznych,
• zbyt skomplikowane, budzące
wątpliwości procedury i dokumentacja
związana z pozyskaniem środków unijnych,
• skomplikowane, nie precyzyjne
procedury przetargowe,
• zmiana definicji przyłącza kanalizacyjnego rzutująca na możliwości realizacyjne przedsięwzięć inwestycyjnych:
techniczne, finansowe i terminowe,
• dostęp do środków pomocowych
dla małych przedsiębiorstw (gmin),
• zbyt mocne uzależnienie decyzji gospodarczych przedsiębiorstwa od decyzji politycznych.
3. Należy zintensyfikować rozpoczęte działania ułatwiające przedsiębiorstwom wodociągowo-kanalizacyjnym
(gminom) pozyskiwanie środków krajowych i zagranicznych na finansowanie
projektów i realizację przedsięwzięć inwestycyjnych, a także na odtworzenie
powstałej w ich wyniku infrastruktury
wodociągowo-kanalizacyjnej w przyszłości, szczególnie w odniesieniu do
małych przedsiębiorstw (gmin). Należy
rozważyć możliwość liberalizacji zasad
22
www.ingmina.pl
A także szerokie poparcie dla Izby
Gospodarczej, poprzez aktywizację
środowiska, szczególnie wsparcia w zakresie praktycznego doświadczenia
zawodowego i fachowego, w związku
z rozpoczęciem przez nią działań w tym
zakresie.
6. Zadaniem Izby Gospodarczej,
jako reprezentanta branży, powinno
stanowić wypracowanie i pilnowanie
przestrzegania zasad etyki zawodowej
i biznesowej w sektorze wodociągowo-kanalizacyjnym.
7. Należy podjąć zintensyfikowane
działania zmierzające do zmian w przepisach branżowych oraz przepisach
ogólnie obowiązujących zawierających
niekorzystne dla branży regulacje, dotyczących:
• przyłącza kanalizacyjnego w ustawie o zbiorowym zaopatrzeniu w wodę
i zbiorowym odprowadzaniu ścieków,
• braku uregulowań prawnych w zakresie opłat za wody deszczowe,
• modyfikacji, uproszczenia i spójności procedury przetargowej w ustawie
o zamówieniach publicznych oraz przepisów dotyczących pozyskiwania środków na przedsięwzięcia inwestycyjne
ze źródeł krajowych i unijnych, w tym
także w zakresie ujednolicenia stawek
opodatkowania podatkiem VAT,
• corocznych opłat za umieszczenie sieci wodociągowo-kanalizacyjnych
w pasie drogowym w ustawie o drogach
publicznych,
• uciążliwych oraz budzących nieporozumienia interpretacyjne podatkach
i opłatach, w tym dotyczących VAT,
opłat środowiskowych i podatku od
nieruchomości – tj. w ustawach: o podatku od towarów i usług, prawo ochrony środowiska, o podatkach i opłatach
lokalnych.
8. Należy szczególnie zintensyfikować
działania Izby Gospodarczej na ścisłą
współpracę z właściwymi ministerstwami, tj. Ministerstwem Infrastruktury, Ministerstwem Zdrowia i Ministerstwem
Środowiska w zakresie regulacji objętych rozporządzeniami wykonawczymi
do ustawy o zbiorowym zaopatrzeniu
w wodę i zbiorowym odprowadzaniu
ścieków, a także rozporządzeniami wykonawczymi do Prawa Ochrony Środowiska, szczególnie dotyczących jakości
ścieków.
9. Należy rozpocząć działania w zakresie uruchomienia praktycznej nauki
zawodu dotyczącego eksploatacji urządzeń wodociągowo-kanalizacyjnych
– np. powołanie szkoły.
10. Konieczna jest intensyfikacja i poszerzenie działalności wydawniczej Izby
Gospodarczej.
Izba Gospodarcza powinna wystąpić
do właściwego ministra w sprawie braku
realizacji postanowień art.7 ust.1 pkt 4
ustawy Prawo Budowlane, nakładającego obowiązek wydania rozporządzenia
w sprawie warunków technicznych jakim powinny odpowiadać urządzenia
wodociągowe i kanalizacyjne oraz ich
usytuowanie. Izba Gospodarcza Wodociągi Polskie cele i zadania Kongresu
traktować będzie jako najważniejsze
przedsięwzięcie strategiczne i dołoży
wszelkich starań, by branża mogła sprostać postawionym przed nią zadaniom
i z sukcesem rozwiązać problemy, które stawia przed nami akcesja i pragnące
czystej wody i zdrowego środowiska,
społeczeństwo.
Opr. na pdst. materiałów ze strony:
www.igwp.org.pl
Małopolska Agencja Doradczo
Edukacyjna (MADE)
Małopolska Agencja Doradczo Edukacyjna (MADE) powstała w 1998r.
z misją dostarczania najwyższej jakości
usług doradczych i szkoleniowych.
Tworzy ją obecnie ponad 100 współpracujących specjalistów z różnych
dziedzin.
Trzon MADE stanowi 30 wysokiej klasy ekspertów/specjalistów w zakresie wdrażania i doskonalenia Systemów
Zarządzania Jakością ISO 9001:2000; ISO 14001:2005;
EMAS, PN-N 18001; ISO 27001 i in., oraz 40 trenerów
z zakresu zarządzania, psychologii klasycznej, menedżerskiej i interpersonalnej. W naszym gronie spotkacie Państwo także biegłych rewidentów, finansistów, auditorów finansowych, doradców podatkowych, prawników, ekonomistów,
specjalistów BHP, ADR, Ppoż.
Wraz z Organizacjami Partnerskimi pragniemy Państwu
zaproponować kompetentną i komfortową obsługę szkoleniowo-doradczą, wykorzystującą najnowsze osiągnięcia naukowo-badawcze i innowacyjne metody wdrożeniowe. Jakość
naszych działań rekomenduje sześć niezależnych organizacji
certyfikacyjnych.
Staramy się tworzyć wielopłaszczyznową, interdyscyplinarną platformę współdziałania naukowców i praktyków, konceptualistów, ekspertów, eksperymentatorów i innych osób, dla
których odkrywanie nowych rozwiązań starych problemów,
stanowi życiową pasję.
Wszystkich, którym ta idea jest bliska –
zapraszamy do współpracy!
AKREDYTACJE, UPRAWNIENIA
Polska Agencja Rozwoju Przedsiębiorczości:
2002r.: PHARE 2000 3.07; 2004r.: PHARE 2002; 2004r.
SPO WKP 2.1 „Wzrost konkurencyjności przedsiębiorstw
przez doradztwo”; SPO WKP 2.1. „Prowadzenie przedsiębiorstwa na terenie Unii Europejskiej”
Fundacja Edukacji Ekonomicznej:
2004 r. Akredytacja w Krajowym Systemie Przygotowań
do Funduszy Strukturalnych
Instytucja Szkoleniowa Wojewódzkiego Urzędu Pracy w Krakowie (nr 2.12/00203/2005)
ADR: Uprawnienia do prowadzenia kursów dokształcających, początkowych i doskonalących dla kierowców przewożących towary niebezpieczne (wpis Gl.V.5437/1-28/06)
NAGRODY I WYRÓŻNIENIA:
2003 r. Wyróżnienie „Konsultant Roku” TÜV Rheinland
Polska
2005 r. Nagroda: „Srebrny Partner TÜV” TÜV Rheinland Polska
2005 r. 9-te miejsce w Polsce w zakresie skuteczności
pozyskiwania funduszy strukturalnych w rankingu pisma „Fundusze Europejskie”
REKOMENDACJE ORGANIZACJI
CERTYFIKACYJNYCH:
TÜV Rheinland Polska,
KEMA Quality Polska,
SGS Polska,
DEKRA Intertek,
PIHZ – Certyfikacja,
MOODY International Polska;
DOŚWIADCZENIE:
Ponad 5000 przeszkolonych osób
Dotacje UE pozyskane dla 140 przedsiębiorstw
150 wdrożonych systemów zarządzania jakością
PRZYNALEŻNOŚĆ
I ORGANIZACJE PARTNERSKIE
Członek Polskiej Izby Firm Szkoleniowych;
Partner Fundacji Promocji Gmin Polskich,
Partner Konsorcjum Polska w Unii Europejskiej.
Partner TÜV Rheinland Polska
Partner TUV NORD GROUP
Partner KEMA Quality Polska
Partner SGS Polska
Partner Dekra Intertek
Partner Polskiej Izby Handlu Zagranicznego
Partner Moody International Polska
Partner Forum Doradców Podatkowych
Partner Fundacji Rozwoju Regionu Rabka
Partner Małopolskiego Instytutu Neurolingwistycznego
Programowania (NLP)
www.ingmina.pl
23
Planowanie zrównoważonego
rozwoju w gminie
W obecnym podziale terytorialnym
kraju to właśnie gmina wydaje się być
najlepszym miejscem wdrażania zasad
i celów polityki ekologicznej, gdyż to tu
podejmuje się bezpośrednie działania
mające wpływ na jakość środowiska
i kształtowanie polskiej przestrzeni,
zgodnie z zasadą: Myśl globalnie – działaj lokalnie. W publikacji „Planowanie
zrównoważonego rozwoju gminy w praktyce” podjęto temat planowania zrównoważonego rozwoju, w powiązaniu
z uwarunkowaniami formalno-prawnymi. Przeprowadzono badania aktywności (zaangażowania) wszystkich gmin
w Polsce w proces tego planowania.
Chciano uzyskać w ten sposób wiarygodne dane, ukazujące w jakim stopniu
samorządy lokalne po ponad 10 latach
funkcjonowania (od 1990 roku) korzystają ze swoich uprawnień i w jakim
stopniu wywiązują się z obowiązków
realizacji zasad zrównoważonego rozwoju, ujętych głównie w polityce ekologicznej państwa.
Koncepcja i potrzeba takich badań
zrodziła się po kilkuletnich obserwacjach pracy urzędów gminnych, gdzie
autorka często spotykała się z zaniedbywaniem planowania rozwoju zgodnego
z założeniami ekorozwoju i brakiem koordynacji działań na rzecz ochrony środowiska, lub wręcz ich zaniechaniem.
Badania wykazały, że gminy nie potrafią
lub nie są w stanie zaplanować swojego
rozwoju, ponieważ proces ten jest bardzo skomplikowany i wymaga wielu zintegrowanych działań oraz przygotowanej do tego merytorycznie kadry urzędników. Wiele gmin nie sporządza opracowań strategiczno-planistycznych.
Dlatego tym bardziej zdecydowano się
na przeprowadzenia szerokiej i kompleksowej analizy aktywności wszystkich polskich gmin w procesie planowania zrównoważonego rozwoju, co jest
istotne w kontekście przystąpienia do
Unii Europejskiej i sprostaniu jej wymagań dotyczących zachowania odpowiedniej jakości środowiska.
Omawiana książka jest skierowana przede wszystkim do samorządów
24
www.ingmina.pl
lokalnych i ma formę z jednej strony
pewnych rozważań teoretycznych
i prezentujących badania, a z drugiej
strony formę bardzo praktycznego
poradnika metodycznego, który, jak
autorka ma nadzieję, pomoże gminom
odnaleźć drogę do realizacji i dobrego
zaplanowania w długim okresie lokalnego zrównoważonego rozwoju. W poradniku czytelnik znajdzie m.in. informacje na temat tego, co powinno składać się na realizację tego obowiązku,
jakimi narzędziami go realizować, jakie
dokumenty strategiczno-planistyczne
powinna wykonać gmina, a które mogą być uzupełnieniem. Wobec chaosu
metodologicznego, dowolności interpretacji dokumentów i niejasności ich
zawartości, autorka zaprezentowała algorytm ich wyboru – wersję minimum
i maksimum, jak również konkretne
schematy zawartości dokumentów,
poparte przykładami z wielu gmin. Dokumenty omówione w poradniku to
m.in.: inwentaryzacja przyrodnicza,
ekofizjografia, program ochrony środowiska, plan gospodarki odpadami, strategia rozwoju, plan rozwoju lokalnego
oraz studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy (w sumie omówiono ich 13
oraz warunki zawiązania stowarzyszeń
gminnych). Poradnik zawiera również
charakterystykę 5 modeli planowania
zrównoważonego rozwoju oraz omawia najbardziej popularne metody
z nimi związane. Prezentacja każdego
modelu poparta jest przykładami z konkretnych gmin, które go wykorzystały.
Książka prezentuje również jakie czynniki determinują, a jakie ograniczają aktywność gmin na tym polu. Czytelnik
może zatem dokonać pewnych porównań wynikających z jego doświadczeń
w pacy w strukturach samorządowych.
Ponadto, w niniejszym poradniku, każdy odnajdzie „swoją gminę” i zobaczy
jak wygląda jej zaangażowanie w planowanie zrównoważonego rozwoju. Jest
to możliwe dzięki specjalnym mapom,
które zostały umieszczone w publikacji.
Poradnik ma także wątek finansowy. Zawiera informacje na temat pieniężnego
zaangażowania gmin w przedsięwzięcia
prośrodowiskowe. Zaprezentowano
przykłady z 10 konkretnych gmin województwa lubelskiego. Czytelnik będzie
mógł zobaczyć ośmioletnią dynamikę
GFOŚiGW jak i wydatki budżetowe.
Książka składa się z 6 rozdziałów.
Rozdział I prezentuje podstawowe założenia realizacji zrównoważonego rozwoju na szczeblu krajowym i lokalnym,
przede wszystkim na tle Polityki ekologicznej państwa [2000]. Przedstawia
działania składające się na proces planowania zrównoważonego rozwoju gminy. Opisuje zasady, narzędzia i instrumenty wdrażanie tego rozwoju w gminie. Wymienia zadania gminy względem
ochrony środowiska wynikające z dokumentów nadrzędnych oraz z implementacji prawa ochrony środowiska
Unii Europejskiej.
Rozdział II to szczegółowa prezentacja i charakterystyka opracowań strategiczno-planistycznych, które związane
są z planowaniem zrównoważonego
rozwoju gminy. Uchwycono tu także
relacje między nimi. Zaproponowano
autorską koncepcję algorytmu wyboru
dokumentów, które gmina powinna
opracować. Zwrócono również uwagę
na to jak powinno wyglądać zarządzanie dokumentami, ten watek często jest
pomijany przez inne publikacje. W rozdziale wykorzystano wiele przykładów
z gmin, z własnego doświadczenia au-
torki, jak również pokazano propozycje
wszystkich dostępnych poradników.
Rozdział III prezentuje pięć modeli
planowania zrównoważonego rozwoju:
przyrodniczy, społeczny, ekonomiczny,
przyrodniczo-społeczny i Agendy 21
oraz ich warianty. Pokazano praktyczne
przykłady zastosowania tych modeli
przez konkretne gminy. Omówiono najważniejsze metody tworzenia modeli,
m.in. SWOT, ZOOP, metody eksperckie i społeczne.
Rozdział IV to przedstawienie ankietowych wyników badań autorki na temat aktywności wszystkich polskich
gmin w procesie planowania zrównoważonego rozwoju. Zostały one pokazane także w formie tabelarycznej
i graficznej (mapy aktywności gmin).
W rozdziale tym dokonano oceny aktywności według województw oraz
przeprowadzono analizę zależności
między aktywnością gmin, a posiadaniem przez nie opracowań strategiczno-planistycznych, wykształceniem
przyrodniczym kadry gminnej, obecnością samodzielnego inspektora do spraw
ochrony środowiska oraz przynależnością do związku bądź stowarzyszenia
gmin. Zaprezentowano najbardziej aktywne gminy w Polsce (ranking gmin)
oraz najbardziej aktywne województwa
(z podziałem na dwie strefy regionalnej
aktywności). W rozdziale tym, jako załączniki, umieszczono również spis tytułów opracowań ekorozwojowych
wykonanych przez gminy w Polsce oraz
wykaz związków i stowarzyszeń gminnych zawiązanych w Polsce.
Rozdział V przedstawia finansowe
zaangażowanie 10 wybranych gmin województwa lubelskiego na rzecz ochrony środowiska. Zebrano dane o wydatkach funduszu celowego od początku
jego powołania, czyli od 1993 roku.
Analizie poddano również sprawozdania budżetowe za lata 1990-2000. Zaprezentowano źródła i cele wydatkowanych kwot na ochronę środowiska.
Wielkość wydatków i umiejętność montażu finansowego porównano z aktywnością gmin.
Rozdział VI opisuje, na podstawie badań własnych i doświadczeń autorki,
czynniki ograniczające aktywność gmin
w procesie planowania zrównoważonego rozwoju, związane z trzema głównymi determinantami: prawodawstwem, kompetencjami kadry urzędni-
czej i ilością pieniędzy przeznaczanych
na rzecz ochrony środowiska. W rozdziale zaproponowano także szereg
postulatów, które warunkowałyby tę
aktywność. Badania autorki porównano
z innymi analizami nawiązującymi do
podjętego tematu.
Rozdział VII to podsumowanie,
w którym zaproponowano także postulaty, umożliwiające lepsze planowanie ekorozwoju gminy.
W pacy wykorzystano obszerną literaturę przedmiotu. Skorzystano z opracowań monograficznych, opinii i ekspertyz. Przeanalizowano wiele materiałów źródłowych (dokumenty strategiczno-planistyczne, sprawozdania finansowe, statuty i uchwały gmin).
Wiele informacji zdobyto za pomocą
internetu.
Problemy związane z pracą dotyczyły głównie trudności, polegających na
zachęceniu samorządów lokalnych do
współpracy, wzięcia udziału w ogólnopolskiej ankiecie i udostępnienia materiałów źródłowych.
Autorka żywi nadzieję, że informacje
i wyniki badań zawarte w publikacji
okażą się pomocne dla władz samorządowych, jak i rządowych do zharmonizowania oraz ujednolicenia schematu
planowania zrównoważonego rozwoju,
gdyż pokazują jego stan w każdej gminie w Polsce, czego w taki sposób jeszcze nie zaprezentowano. Opisują zestaw podstawowych zmiennych, za
pomocą których możliwa jest analiza
i ocena stanu aktywności gmin w procesie planowania zrównoważonego
rozwoju.
Należy zaznaczyć, że prezentowana
publikacja (poradnik) powstała na bazie
rozprawy doktorskiej, obronionej przez
autorkę w Szkole Głównej Handlowej
w Warszawie w grudniu 2003. Uzupełniono ją o nowe, aktualne treści praktyczne, a zrezygnowano z większości
rozważań teoretycznych, aby praca była bliższa formie PORADNIKA, ponieważ autorce zależy na tym, aby ta książka okazała się pomocna dla gmin – właśnie w wymiarze praktycznym.
Dr Klaudia Giordano
Katedra Ochrony Środowiska
Wydział Matematyczno-Przyrodniczy
Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego
Jan Pawła II
www.ingmina.pl
25
Niepełnosprawni w gminie – problem aktywizacji zawodowej.
Projekt Partnerstwa
na rzecz Rozwoju IW EQUAL
Specyficzną cechą zasobów ludzkich
w Polsce jest brak mobilności, wynikający
z ograniczeń utrudniających zmianę miejsca zamieszkania stosownie do możliwości zatrudnienia. Stan ten sprawia, iż osoby
zamieszkujące tereny objęte stagnacją gospodarczą skazane są w praktyce na wykluczenie z życia zawodowego. Jedyną
szansą na zmianę ich osobistej sytuacji jest
ożywienie gospodarcze w najbliższym rejonie ich miejsca zamieszkania. Sytuacja ta
szczególnie mocno dotyka osób z orzeczonym znacznym lub umiarkowanym
stopniem niepełnosprawności, gdyż ich
uzależnienie od rodziny oraz ograniczenia
funkcjonalne organizmu jeszcze bardziej
obniżają ich mobilność. W sytuacji drastycznie wysokiego bezrobocia nie mają
one praktycznie szans na zatrudnienie.
Część z tych osób jest w stanie rozpocząć
samodzielną działalność gospodarczą, pod
warunkiem, iż nie pozostaną bez wsparcia
w zakresie konsultingu.
Odpowiedzialność za realizację zadań
związanych ze wspieraniem aktywizacji
zawodowej osób niepełnosprawnych
w polskim systemie powierzone zostały
przede wszystkim samorządom powiatowym oraz samorządom wojewódzkim.
W związku z tym podstawowe komórki
organizacji społeczności lokalnej, jakimi są
gminy, pozostają mało aktywne w tym
zakresie. Sytuacja taka sprawia, iż wsparcie, mające obecnie charakter prawie wyłącznie finansowy, może trafić do stosunkowo niewielkiej grupy osób niepełnosprawnych.
Osoby niepełnosprawne, zwłaszcza
zamieszkujące słabo rozwinięte gospodarczo regiony, które ze względu na stopień swojej niepełnosprawności i łączącą
się z tym znacznie obniżoną produktywnością nie mają szans na zatrudnienie lub
utrzymanie zatrudnienia w przedsiębiorstwach działających na zasadach
rynkowych, zagrożone są pełnym wykluczeniem, z powodu braku możliwości
rehabilitacji poprzez pracę w zakładach
produkcyjnych i usługowych. Szczególnie
doskwiera brak dostatecznej liczby
miejsc pracy w zakładach typu „non profit”, które nie są nastawione na pogoń za
zyskiem.
26
www.ingmina.pl
W 1997 roku znowelizowaną ustawą
o rehabilitacji zawodowej wprowadzono
w Polsce nową formę jednostek organizacyjnych na chronionym rynku pracy – Zakłady Aktywności Zawodowej (ZAZ).
W odróżnieniu od zakładów pracy chronionej funkcjonują one wg zasady „non
profit”. Zgodnie z wymogami prawnymi,
w strukturze pracowniczej tych zakładów
musi być co najmniej 75% osób o znacznym stopniu niepełnosprawności. Dotychczas utworzono 24 takich zakładów,
w całości sfinansowanych ze środków
PFRON, z nich również finansowana jest
część działalności bieżącej. Średni koszt
utworzenia zakładu aktywności zawodowej w 2004 roku wynosił ponad 1 200
tys. zł. W zakładach tych znalazło pracę
prawie 600 osób najbardziej poszkodowanych przez los. Zakłady Aktywizacji Zawodowej (ZAZ) jak dotychczas są najbardziej znaną z funkcjonujących w Polsce
form gospodarki społecznej („non profit”)
stworzonej specjalnie w związku z potrzebami osób niepełnosprawnych. Niestety jest ich mało, a koszt utworzenia wysoki. Umocowanie prawne ZAZ-ów
oraz ich sposób finansowania sprawia, iż
decyzje o wsparciu inicjatywy powoływania takich zakładów mogą być podejmowane na szczeblu regionalnym i uzależnione są w pełni od możliwości finansowania
ze środków PFRON. To sprawia, iż liczba
takich zakładów nie może być duża na tyle, aby potrzeby w tym obszarze były
choć w niewielkim stopniu zaspokojone.
Barierą rozwoju sieci ZAZ są wysokie
koszty utworzenia oraz niska, a nawet
ujemna rentowność. Należy zauważyć, że
krąg osób uprawnionych do zatrudnienia
w tych zakładach został zawężony przepisami prawa jedynie do osób z orzeczonym znacznym stopniem niepełnosprawności. Ponadto ograniczenie form zakładów o funkcjach gospodarki społecznej
tylko do ZAZ, utrudnia podejmowanie
inicjatyw na szczeblu lokalnym (gminy).
Istniejące w Polsce Spółdzielnie Inwalidów mają szereg cech formy gospodarki
społecznej, obok funkcji ekonomicznych
wypełniają również funkcje społeczne,
skupiają bowiem dużą liczbę osób niepełnosprawnych, które nie mają szans na
podjęcie pracy na otwartym rynku, i które przez znacznie obniżoną w wyniku niepełnosprawności produktywność nie są
w stanie sprostać warunkom wolnej konkurencji. Idea spółdzielczości inwalidów
(wypracowana w znacznej mierze w okresie międzywojennym) jest w dużym stopniu zbieżna z ideą gospodarki społecznej.
Mimo to uwarunkowania prawne zmuszają spółdzielnie inwalidzkie do uczestniczenia w grze rynkowej na równych z innymi
podmiotami zasadach. To jest przyczyną
nasilającego się zjawiska upadania spółdzielni inwalidów. Zjawisko to jest niekorzystne zarówno ze względów gospodarczych jak i społecznych.
Osoby niepełnosprawne ze znacznie
obniżoną produktywnością, które wobec
braku jakiejkolwiek szansy na zatrudnienie, zdecydowały się na rozpoczęcie samodzielnej działalności gospodarczej (i np.
zaciągnęły pożyczkę ze środków PFRON
na ten cel) bardzo często bankrutują
w efekcie czego znajdują się w dużo cięższej (czasem tragicznej) sytuacji w stosunku do stanu przed rozpoczęciem działalności gospodarczej. Ważną przyczyną tej
sytuacji jest brak, na poziomie gminy (lub
porozumienia gmin w przypadku gdy są
one małe lub słabo zaludnione), jakiegokolwiek systemowego, stałego wsparcia
dla osób niepełnosprawnych prowadzących działalność gospodarczą (porady
prawne, pomoc w promocji firmy, pomoc
w zdobyciu zbytu, porady przed założeniem firmy w wyborze rodzaju działalności itd.).Mimo istnienia wyżej opisanych
zjawisk w Polsce nie wypracowany został
model wspomagania aktywności zawodowej i gospodarczej osób niepełnosprawnych poprzez inicjowanie, organizowanie
i prowadzenie zakładów gospodarki społecznej – spółdzielni oraz wspomaganie
działalności osób niepełnosprawnych
przez podstawową komórkę organizacji
społeczności lokalnej, jaką jest gmina. Model, którego forma organizacji i zasady
funkcjonowania gwarantowałyby oszczędności w wydatkach na cele socjalne.
Jedną z najistotniejszych barier racjonalnego wdrażania modelu aktywnej roli gminy w sprawach zatrudniania osób niepełnosprawnych jest brak możliwości oceny
kompetencji osób niepełnosprawnych
(kwalifikacje, predyspozycje, uwarunkowania psychologiczne itd.). Wynika to
z faktu, iż w Polsce brak jest instytucji rynku pracy, która dysponowałaby wiedzą
i metodami pozwalającymi na zbadanie
i określenie potencjalnej produktywności
osoby niepełnosprawnej na określonym
stanowisku pracy oraz antycypacje potencjalnej wysokości dodatkowych kosztów
wynikających z zatrudniania lub samozatrudniania osoby niepełnosprawnej. Bez
takiej diagnozy utrudnione jest sterowanie
karierą osoby niepełnosprawnej. Na podstawie takiej diagnozy można byłoby trafnie doradzić czy osoba niepełnosprawna
powinna pracować na otwartym czy chronionym rynku pracy, w zakładach gospodarki społecznej, w pełni samodzielnie
prowadzić działalność gospodarczą czy też
prowadzić działalność gospodarczą wspomaganą np. przez gminę. Efektem współpracy gminy z taką instytucją pracy byłby
trafny wybór formy wsparcia dla każdej
z osób niepełnosprawnych oraz ustalenie
zakresu i wielkości wsparcia, zapewniający
racjonalne wykorzystanie środków publicznych.
Praca w Polsce zawsze była dobrem
trudno dostępnym dla osób niepełnosprawnych. W warunkach gospodarki
rynkowej osoby te napotykają na coraz
większe trudności w dostępie do otwartego rynku pracy. Ze szczególną mocą
trudności tych doświadczają niepełnosprawni mieszkańcy obszarów małomiasteczkowych i wiejskich. Wszystkie
wskaźniki ilustrujące sytuację na rynku
pracy są dla nich wysoce niekorzystne
i dowodzą pogłębiających się nierówności
w dostępie do pracy między osobami niepełnosprawnymi, a sprawnymi. Wysoce
alarmujące jest to, iż mimo działań podejmowanych przez państwo w zakresie
aktywizacji zawodowej i społecznej osób
niepełnosprawnych tendencją dominującą
w tej dziedzinie jest stałe pogarszanie się
sytuacji osób niepełnosprawnych w odniesieniu do sytuacji osób sprawnych.
Trwa systematyczne wypieranie osób niepełnosprawnych z otwartego rynku pracy,
nie wzrastają zasoby rynku pracy chronionej, który prawdopodobnie w istniejących
uwarunkowaniach prawnych osiągnął
maksimum swoich możliwości. Istnieje
potrzeba poszukiwania i wdrażania rozwiązań innowacyjnych. Jednym z nich mogą stać się spółdzielnie socjalne. W celu
stawieniu czoła tym problemom powstał
projekt „Kluczowa rola gminy w aktywizacji zawodowej osób niepełnosprawnych”, realizowany przez „Partnerstwo na
Rzecz Rozwoju” w ramach Inicjatywy
Wspólnotowej EQUAL. Jego głównym
zadaniem jest pomoc w aktywizacji społeczno-gospodarczej osób niepełnosprawnych z obszarów wiejskich i małomiasteczkowych, poprzez organizowanie
spółdzielni socjalnych w gminach. Projekt
ma na celu wypracowanie polskiego modelu spółdzielni socjalnej osób niepełnosprawnych, z wiodącą rolą samorządu
gminnego, jako lokalnego organizatora
przedsięwzięć gospodarki społecznej, jakimi są spółdzielnie socjalne. Projekt realizowany będzie w formule partnerskiej,
skoordynowanej współpracy takich organizacji jak: Państwowy Fundusz Rehabilitacji Osób Niepełnosprawnych, Krajowy
Związek Rewizyjny Spółdzielni Inwalidów
i Spółdzielni Niewidomych, Centralny Instytut Ochrony Pracy, Akademia Pedagogiki Specjalnej, Krajowa Izba Gospodarczo-Rehabilitacyjna, Związek Gmin Wiejskich RP, Polskie Forum Osób Niepełnosprawnych i Fundacja Promocji Gmin
Polskich. Administratorem projektu jest
Państwowy Fundusz Rehabilitacji Osób
Niepełnosprawnych. Projekt będzie realizowany do końca 2007 roku. Program
projektu zakłada formalne przystąpienie
do Partnerstwa 30 gmin o charakterze
wiejskim i małomiasteczkowym, bezpośrednio zainteresowanych utworzeniem
na swoim terenie spółdzielni socjalnych
dla miejscowych osób niepełnosprawnych. Pośrednio w projekt zaangażowanych jest 300 gmin, które zgłosiły już
wstępną deklarację uczestnictwa w projekcie. Dla osiągnięcia założeń projektu
mogą powstawać celowe związki gmin,
których celem będzie utworzenie modelowej spółdzielni socjalnej osób niepełnosprawnych. W 10-ciu planowanych spółdzielniach znajdą zatrudnienie osoby niepełnosprawne z orzeczonym znacznym
lub umiarkowanym stopniem niepełnosprawności, w równej mierze kobiety
i mężczyźni.
Polsce potrzebny jest model nowoczesnej spółdzielczości socjalnej, w którym
cele ekonomiczne służyłyby osiąganiu celów społecznych, zapewniona jest podmiotowość osoby niepełnosprawnej
i tworzone są warunki do jej aktywnego
włączenia się w życie swego środowiska.
Wprowadzenie takiej formy gospodarki
społecznej, jak spółdzielczość społeczna,
w „krwiobieg” lokalnego środowiska
otworzy przed osobami niepełnosprawnymi możliwość przejścia na otwarty rynek pracy, którego elementem będą spółdzielnie społeczne, umożliwi im zdobycie
przygotowania zawodowego i przezwycięży stan wykluczenia społecznego. Zasady, na jakich działać będzie spółdzielnia
społeczna, pozwolą na uświadomienie
sobie przez ich członków godności pracy,
na ich włączenie się do zarządzania swoim zakładem pracy, podjęcie odpowiedzialności za swój los, a więc proces
upodmiotowienia (empowerment). Jedną
z konsekwencji będzie podniesienie jakości pracy, wykonywanej z wykorzystaniem narzędzi nowych technologii. Dla
gminy utworzenie spółdzielni socjalnych
z udziałem osób niepełnosprawnych
oznaczać będzie:
· zmniejszenie bezrobocia w środowisku lokalnym,
· ograniczenie zjawiska wykluczenia
społecznego,
· zmniejszenia obciążenia gminnego
budżetu na opiekę socjalną oraz
ukształtowanie się w samorządzie i całej
społeczności lokalnej pozytywnego nastawienia do osób niepełnosprawnych.
Funkcjonowanie spółdzielni socjalnych
w środowisku wiejskim i małomiasteczkowym przyczyni się do lepszego zaspokajania coraz bardziej zróżnicowanych potrzeb tych środowisk, jak również do
kształtowania i zaspokajania nowych potrzeb, a tym samym do zwiększenia atrakcyjności lokalnego rynku usług. Doceniając
możliwości wielu modeli spółdzielni socjalnej partnerstwo skoncentruje się na
dwóch głównych typach:
1. spółdzielni organizowanej od podstaw
2. spółdzielni utworzonej z przekształcenia tradycyjnej formy spółdzielni inwalidów. Partnerstwo zakłada wykorzystanie
w celu doskonalenia modelu doświadczeń
włoskich, greckich, francuskich i holenderskich. Szczególna uwaga zostanie
zwrócona na typ spółdzielni służącej zatrudnieniu osób niepełnosprawnych oraz
typ spółdzielni:
· świadczącej usługi socjalne,
· związane z ochroną środowiska,
· związane z turystyką i rekreacją.
Partnerstwo zakłada, iż tak jak w modelu włoskim, rozwój spółdzielczości socjalnej przyniesie znaczny wzrost aktywności zawodowej niepełnosprawnych
mieszkańców wsi i małych miejscowości.
Zakładamy również, że proponowane
przez partnerstwo rozwiązania będą
funkcjonować jako przejściowo wspierane
rynki pracy, stanowiące przejście do
otwartego rynku pracy.
Opracowane na podstawie Strategii
PnR „Kluczowa rola gminy w aktywizacji
zawodowej osób niepełnosprawnych”
Mikołaj Niedek
Koordynator ds. Promocji
e-mail: [email protected]
www.ingmina.pl/niepelnosprawnym
www.ingmina.pl
27
Etykieta energetyczna
dla budynków szkolnych
DOŁĄCZ DO SZKÓŁ
Z NAJWYŻSZĄ KLASĄ!
OSZCZĘDZAJ ENERGIĘ!
4 stycznia 2006 r. weszły w życie
ustalenia Dyrektywy Europejskiej 2002/
91/ w sprawie charakterystyki energetycznej budynków. Ustalenia dyrektywy zmieniają standardy w projektowaniu, wznoszeniu, modernizacji budynków, a także ich eksploatacji. Dyrektywa
zobowiązuje kraje członkowskie do aktywnej promocji poprawy standardu
energetycznego budynków w obrębie
państw Wspólnoty m.in. poprzez egzekwowanie obowiązku wprowadzania
systemu oceny energetycznej. System
ten obejmował będzie wydawanie świadectw energetycznych dla budynków
nowych (oddawanych do użytkowania),
budynków istniejących podlegających
odsprzedaży lub wynajmowi oraz budynków poddawanych gruntownej modernizacji.
Świadectwo energetyczne budynku
jest to wydany przez upoważnionego eksperta dokument, w którym znajdą się:
- podstawowe dane i charakterystyka
zużycia energii na ogrzewanie, ciepłą
wodę, wentylację, klimatyzację i oświe-
ŚWIADECTWO ENERGETYCZNE BUDYNKU
NR 009/PS/2006
Rodzaj budynku:
Gimnazjum nr 5
Adres:
Tychy
ul. Młodzieżowa 1
tlenie oraz odpowiednie wskaźniki porównawcze,
- klasa energetyczna budynku w przyjętej skali ocen,
- propozycje możliwych usprawnień
zmniejszających zużycie energii, a więc
podwyższających klasę energetyczną
budynku, bez szkody dla jakości korzystania z budynku.
Etykieta energetyczna to graficzna
i liczbowa ilustracja zużycia energii potrzebnej do ogrzania budynku i wody,
jego oświetlenia i wentylacji.
ŚWIADECTWO ENERGETYCZNE BUDYNKU NR 009/PS/2006
str. 2
CHARAKTERYSTYKA TECHNICZNO-UŻYTKOWA BUDYNKU
Przeznaczenie budynku:
szkoła z sala gimnastyczną i jadalnią
Rok oddania do użytku:
1973
Liczba użytkowników:
700
Rodzaj konstrukcji:
prefabrykowana, częściowo murowana
Wartość zintegrowanego wskaźnika charakterystyki energetycznej:
EP =
1, 68
KLASA ENERGETYCZNA BUDYNKU
Rodzaj danych
Kubatura ogrzewanej części budynku [m3]:
Powierzchnia ogrzewanej części budynku [m2]:
System ogrzewania:
System przygotowania ciepłej wody użytkowej:
Opracował:
......................................
Adres:
......................................
Uprawnienia:
......................................
Podpis:
......................................
mgr inż. Piotr Sołtysek
Bielsko-Biała
kurs audytorów energet. KAPE/2003/187
Data wystawienia:
2006-03-10
Data ważności świad.: świadectwo próbne – przed wprowadzeniem rozwiązań prawnych
28
www.ingmina.pl
wartość / opis
16946
3814
instalacja c.o. zasilana z węzła cieplnego
wysokoparametrowego, otwarta, bez zaworów
termostatycznych i podpionowych, bez automatycznej regulacji,
zaprojektowana na wyższe parametry.
bojlery elektryczne
Gimnazjum nr 5 w Tychach
W budynkach komunalnych o łącznej
powierzchni użytkowej powyżej 1000
m2 etykieta powinna być umieszczona
w widocznym dla wszystkich miejscu.
Etykieta promowana przez Energie
Cités w Europie podobna jest do etykiet
energetycznych dla urządzeń gospodarstwa domowego przedstawiających
efektywność energetyczną w postaci
kolorowych pasków oznaczających klasy
– od najniższej G (kolor czerwony) do
najwyższej A (kolor zielony) oraz zawierająca informacje o zużyciu energii i wody.
Obecnie nie istnieją jeszcze przepisy
prawne regulujące sposób opracowania
i wykonania polskiej etykiety. Pilotażowe etykiety energetyczne zostaną opracowane dla wybranych budynków szkolnych w gminach członkowskich Stowarzyszenia Gmin Polska Sieć „Energie
Cités”: Bielsko-Biała, Bieruń, Cieszyn,
Dzierżoniów, Janów, Lubań, Miechów,
Ogrodzieniec, Raciechowice, Świerzawa, Tychy.
Dla budynków nowo wznoszonych,
to znaczy oddawanych do użytkowania,
obowiązek posiadania świadectwa enerŚWIADECTWO ENERGETYCZNE BUDYNKU NR 009/PS/2006
CHARAKTERYSTYKA ENERGETYCZNA BUDYNKU
budynek rzeczywisty
budynek referencyjny
Przegrody
Współczynnik przenikania U [W/m2/K]
ściany zewn. Z7
2, 290
0, 300
ściany zewn. z cegły
1, 400
0, 300
ściany zewn. podokienne
1, 298
0, 300
stropodach z płyt kanał.
0, 400
0, 300
stropodach DZ3
0, 380
0, 300
stropodach nad s.gimn.
0, 350
0, 300
okna w segm. A, B
2, 600
2, 000
okna sali gimn.
2, 600
2, 000
luksfery
3, 700
2, 000
drzwi zewn. metal.
0, 740
2, 600
drzwi zewn. drewn.
2, 380
2, 600
Instalacja c.o.
źródło ciepła
węzeł cieplny
węzeł cieplny
sprawn. wytwarzania
1, 000
1, 000
sprawn. przesyłania
0, 900
0, 950
sprawność regulacji
0, 880
0, 970
spr. wykorzystania
0, 950
0, 950
uwzględnienie przerw na ogrzewanie
1, 000
1, 000
współczynnik wagi w
1, 000
1, 000
Instalacja c.w.u.
dobowy strumień jednostkowy:
8 dm3/(j.o.)/d
źródło ciepła
bojlery elektrycz.
bojlery elektrycz.
spr. wytwarzania r) k
0, 930
0, 930
spr. przesyłania r|p
0, 800
0, 800
tc [°C] wody w podgrz.
60, 000
60, 000
wsp. korekcyjny kt
1, 000
1, 000
współczynnik wagi w
2, 500
2, 500
Zużycie energii na ogrzewanie
Eg [kWh/a] brutto
1 375 797
732 279
Eg1 [kWh/m2/a]
361
192
w
1, 00
1, 00
Ng
1, 88
Zużycie energii na c.w.u.
Ew1 [GJ/m3]
0, 288
0, 288
Ew [kWh/a]
163 717
163 717
w
2, 50
2, 50
Nw
1, 00
Zintegrowana charakterystyka energetyczna EP
fg
0, 771
fw
0, 229
Q [GJ/a]
6426
EP
1, 677
Klasa energetyczna
G
str. 3
getycznego wejdzie w życie z dniem
1 stycznia 2008 r.
Zgodnie z zasadą ogólną po przeprowadzeniu robót w budynku, których
koszt jest równy lub przekracza 25 %
wartości odtworzeniowej budynku, należy sporządzić nowe świadectwo energetyczne wówczas, gdy zakończone
zostaną wszystkie etapy modernizacji,
jednakże proces ten nie może trwać dłużej niż 5 lat.
Dla istniejących budynków niemodernizowanych, ale sprzedawanych i wynajmowanych, obowiązek posiadania świadectw energetycznych wejdzie w życie
z dniem 1 stycznia 2009 r. Tak więc
w przypadku budynków istniejących mamy do czynienia z trzyletnim, a w przypadku budynków nowo wznoszonych
z rocznym okresem przejściowym.
użytkowych, ale wykonany dokładnie wg
minimalnych wymogów. Takie podejście
pozwala uniknąć budowania różnych
skal klasyfikacji dla różnych typów budynków oraz konieczności korygowania
skali klasyfikacji z powodu zmian przepisów.
EP < 1 - budynek lepszy od minimalnych wymagań (klasy A - D)
EP = 1 - budynek spełniający minimalne wymagania (klasa D)
EP > 1 - budynek nie spełniający minimalnych
wymagań (klasy E - G)
Wzór na zintegrowaną charakterystykę energetyczną budynku
EP = Ng · fg + Nw · f w + Ns · fs + Nk · f k
Gdzie:
N - iloraz zapotrzebowania na określoną energię w budynku rzeczywistym
Polska metoda oszacowania
do takiego samego zapotrzebowania na
charakterystyki energetycznej
ten rodzaj energii w budynku referencyj(NAPE)
nym - tzw. wskaźnik charakterystyki
W innych europejskich metodach zin- zapotrzebowania energii na:
tegrowana charakterystyka energetycz- ogrzewanie i wentylację (g)
na jest wielkością posiadającą wymiar
- ciepłą wodę użytkową (w)
fizyczny, najczęściej ilość kWh zużywa- oświetlenie (s)
nych rocznie na 1 m2 powierzchni użyt- klimatyzację (k)
kowej budynku. Polska metoda spełniaf - udział określonej energii w całości
jąca wszystkie zalecenia dyrektywy, zapotrzebowania na energię.
różni się jednak od większości istniejąObiekt był poddany audytowi enercych metod w Europie miernikiem oce- getycznemu, a świadectwa wykonano
ny. Zintegrowana charakterystyka ener- dla przypadku przed wykonaniem mogetyczna budynku (EP) jest tu wielkością dernizacji oraz po planowanym wykonabezwymiarową odnoszącą się do tak niu modernizacji. Obiekt ten odpowiada
zwanego budynku referencyjnego. Bu- przeciętnym warunkom zaobserwowadynek referencyjny jest to „teoretyczny” nym na statystycznej próbce 20 badabudynek, identyczny z budynkiem rze- nych obiektów. Przed termomodernizaczywistym co do gabarytów i własności cją mieści się w klasie G natomiast po
termomodernizacji zaklasyfikuje
ŚWIADECTWO ENERGETYCZNE BUDYNKU NR 009/PS/2006
się do grupy D. Takie przejście
UWAGI O MOŻLIWOŚCIACH ZMNIEJSZENIA ZUŻYCIA ENERGII
obserwuje się w większości
przypadków klasycznych kompleksowych termomodernizacji.
W obecnie proponowanym polskim prawodawstwie przejście
do klasy C jest dość trudne
(20% przypadków), a do jeszcze
wyższych klas wymaga szczególnych wysiłków, szczególnie
jeśli mamy do czynienia z budynWAŻNE INFORMACJE
kami istniejącymi.
str. 4
1) dotyczące możliwych zmian w eksploatacji budynku
2) dotyczące ewentualnej termomodernizacji
docieplenie ścian zewnętrznych Z7
docieplenie ścian zewnętrznych z cegły
docieplenie ścian zewnętrznych podokiennych
docieplenie stropodachu z płyt kanałowych przez wdmuchiwanie granulatu
docieplenie stropodachu DZ3 przez wdmuchiwanie granulatu
docieplenie stropodachu sali gimnastycznej
wymiana okien w sali gimnastycznej
wymiana okien w segm. A-B
wymiana instalacji c.o., instalacja zaworów termostatycznych i podpionowych, regulacja automatyczna
pogodowa tygodniowa
modernizacja węzła cieplnego, układ zamknięty
1)
Niniejsze świadectwo energetyczne budynku zostało wydane na podstawie dokonanej oceny
energetycznej budynku zgodnie z przepisami Ustawy z dnia ...........................o ocenie energetycznej
budynków (Dz.U. nr... poz ..........) oraz Rozporządzenia Ministra ...............................z dnia
........................w sprawie zakresu i formy świadectwa energetycznego budynku ...........................(Dz.U.
nr ......... poz........... ).
2)
Świadectwo traci ważność po upływie terminu podanego na str.1 oraz w przypadku zmiany
przeznaczenia budynku lub wykonania modernizacji w dużym zakresie.
3)
Ustalona w świadectwie klasa energetyczna budynku wyraża porównanie jego charakterystyki
energetycznej z charakterystyką energetyczną budynku referencyjnego.
4)
Klasy energetyczne ustalono na podstawie obliczonego zintegrowanego wskaźnika
charakterystyki energetycznej w porównaniu do wskaźnika 1 wyrażającego zużycie energii w
budynku referencyjnym.
5)
Wyższą klasę energetyczną budynku można uzyskać przez poprawienie jego cech technicznych
wykonując odpowiednią modernizację.
INNE UWAGI
Niniejsze świadectwo energetyczne powstało na bazie projektu aktów prawnych dotyczących świadectw
energetycznych budynków, jeszcze przed ich uchwaleniem, w celu przetestowania zaproponowanej metody na
rzeczywistych budynkach. Nie jest ono zatem prawnie wiążące.
Ponadto świadectwo to nie uwzględnia energii elektrycznej zużywanej na cele oświetleniowe ponieważ jego
wykonanie opiera się jedynie na istniejącym audycie energetycznym. Do tej pory audyty energetyczne pomijały
zagadnienie oświetlenia budynku.
Piotr Sołtysek
Stowarzyszenie Gmin
Polska Siec „Energie Cités”
ul. Floriańska 55/7
31-019 Kraków
tel. +48 12 429 17 95
tel/fax +48 12 429 17 93
e-mail: [email protected]
www.ingmina.pl
29
Rozwój budownictwa
mieszkaniowego
„Wzrost o 5,5% liczby oddanych
mieszkań potwierdza wcześniejsze pozytywne oceny i prognozy formułowane w odniesieniu do budownictwa
mieszkaniowego.” W pierwszym numerze kwartalnego wydania Monitoringu Rynku Budowlanego 2006 ASM
przygotowało podsumowanie dotyczące efektów budownictwa w 2005 roku.
Według ostatecznych danych GUS,
liczba mieszkań oddanych do użytkowania w 2005 roku wyniosła 114 060,
stanowiąc tym samym 5,5% więcej niż
rok wcześniej. W stosunku do roku
2004, nastąpił wzrost lokali mieszkalnych budowanych głównie przez deweloperów, czyli z przeznaczeniem na
sprzedaż lub w ynajem (wzrost
o 38,4%) oraz mieszkań zaliczanych
do kategorii „pozostałe” (czyli łącznie
zakładowych, komunalnych i społecznych czynszowych) (wzrost o 1,9%).
Sprawdziły się wcześniej zaobserwowane tendencje dotyczące spadku znaczenia budownictwa indywidualnego.
Efekt 2005 roku pokazuje bowiem, że
inwestorzy indywidualni wybudowali
2,6% mniej mieszkań niż w roku poprzednim. Znacząco wpłynęło to na
strukturę mieszkań oddanych do użytku, w której budownictwo indywidualne „straciło” blisko 5 pkt. proc. na
rzecz budownictwa na sprzedaż lub
wynajem, realizującego w chwili obecnej blisko co trzeci oddawany do użytku lokal mieszkalny (wzrost o 9 pkt.
proc.). Opisywany trend potwierdza
również poniższa analiza dotycząca innych mierników „mieszkaniówki”, tj.
pozwoleń na budowę oraz rozpoczętych budów.
W okresie I-XI 2005 r. wydano 113,5
tys. pozwoleń na budowę, co oznacza
ponad 10% wzrost w porównaniu do
roku poprzedniego. Wydane zezwolenia w ponad połowie przypadków dotyczą budownictwa indywidualnego
(52%). Jednak daje się zauważyć znacząca zmianę ich struktury. Chodzi tu
o spadek udziału przedsięwzięć indywidualnych w ogólnej strukturze budownictwa na rzecz budownictwa realizowanego głównie przez developerów. W analizowanych okresach ilość
30
www.ingmina.pl
mieszkań, na które wydano pozwolenia w tej formie budownictwa zwiększyła się o ponad 11 tys., czyli blisko
8 pkt. proc.!
Systematycznie wzrasta liczba
mieszkań przeznaczonych na sprzedaż
i wynajem. Pierwsze lokale mieszkalne
tej formy własności pojawiły się w 1993
roku. W styczniu tego roku, w skali
kraju, przekazano do użytku zaledwie
3 mieszkania na sprzedaż lub wynajem,
natomiast w całym roku - 485. Cztery
lata później (w 1997 r.) na rynku pojawiło się ok. 5 tys. mieszkań tej formy
własności, a w 2000 r. już cztery razy
więcej. Rok ubiegły dał efekt w postaci
ponad 33,5 tys., co oznacza, że w roku
2005 oddano do użytku 38,4% więcej
tego typu mieszkań niż w roku poprzednim. Dzieje się tak, przede
wszystkim, dzięki pozycji jaką zajęli na
rynku deweloperzy, którzy przejęli
miejsce spółdzielni mieszkaniowych,
zajmujących w minionych dekadach
jedno z czołowych miejsc. Na początku lat 90-tych, spółdzielnie mieszkaniowe budowały ponad 60% wszystkich
lokali mieszkalnych przekazanych do
użytkowania. W 1991 r. było ich ponad
83,5 tys., a 10 lat później ponad trzykrotnie mniej. Spadek znaczenia budownictwa spółdzielczego dobitnie
ilustruje skala mieszkań przekazanych
do użytkowania w 2005 r., nie przekraczająca 8 tys.! Wzrost o 5,5% ilości
oddanych mieszkań potwierdza wcześniejsze pozytywne oceny i prognozy
formułowane w odniesieniu do budownictwa, w tym również mieszkaniowego. Z kolei wzrost gospodarczy na poziomie 3,2%, a produkcji budowlano-montażowej 7,4% świadczy o początku pozytywnej koniunktury zarówno
w całej gospodarce jak i sektorze budowlanym. Zresztą te dwa obszary są
ze sobą ściśle powiązane, choć efekt
poprawy na arenie gospodarczej kraju
nie od razu znajduje przełożenie na
sektor budowlany. Budownictwo później niż inne sektory gospodarki reaguje na poprawę, ale pozytywne jest to,
że zapoczątkowane w branży wzrostowe tendencje zaczynają się utrwalać.
W strukturze mieszkań oddanych do
użytku największy odsetek stanowi budownictwo realizowane przez inwestorów indywidualnych (ponad 55%).
Jednak stopniowo zauważamy spadek
jego udziału w ogólnej strukturze
mieszkalnictwa. W całym roku ubiegłym zanotowano około 5% spadek
budownictwa indywidualnego w strukturze nowych mieszkań. Kwartalnie był
to spadek rzędu ok. 4%. Skorzystały
na tym inne formy budownictwa,
zwiększając tym samym swoje udziały.
Natomiast aż o 7% procent więcej niż
w 2004 roku przybyło mieszkań przeznaczonych na sprzedaż lub wynajem,
dzięki czemu odgrywają one już znaczną rolę w strukturze (prawie 30%).
Jest to wyraz panujących na rynku
mieszkaniowym tendencji podporządkowanych względnie szybkiemu zaspokojeniu popytu, który wykorzystują
developerzy. Jednocześnie stopniowo
coraz mniej mieszkań oddają do użytkowania spółdzielnie mieszkaniowe
i łącznie: TBS-y, zakłady pracy i zarządcy komunalni.
Mieszkania, na których budowę wydano pozwolenia. Pozwolenia na budowę mieszkań są jednym z cennych indykatorów dotyczących kondycji budownictwa mieszkaniowego w dłuższym okresie, co najmniej kilkuletnim.
W całym 2005 r. wydano 123 863 pozwolenia na budowę mieszkań, co
oznacza blisko 8% wzrost w stosunku
do roku 2004. Najbardziej aktywni
w tym względzie są developerzy, którzy w 2005 r. uzyskali blisko jedną
trzecią więcej pozwoleń niż przed rokiem! Więcej w stosunku do roku poprzedniego (o 13%) wydano zezwoleń
na mieszkania komunalne. Pozostałe
formy mieszkalnictwa odnotowały stabilizację lub spadek. Widać więc, że
w ciągu najbliższych kilku lat nowe
mieszkania przeznaczone na sprzedaż
lub wynajem prawdopodobnie znacznie zwiększą swój rynkowy udział.
Zresztą już w samej strukturze pozwoleń z 2005 roku widać wyraźną poprawę pozycji budownictwa „developerskiego” w stosunku do roku poprzedniego (wzrost z ok. 29% do ponad
35%). Ta zwyżka oczywiście spowodowała zmniejszenie udziałów pozostałych kategorii.
Na podstawie:
Monitoring Rynku Budowlanego 2006
Nr 1 (styczeń 2006) i Nr 2 (kwiecień 2006)
ASM – Centrum Badań i Analiz Rynku
(skróty redakcji FPGP)
Rządowy Program
budowy autostrad
– przyszłość polskiego
drogownictwa
Główna bariera, aczkolwiek nie jedyna, która hamowała dotąd rozwój budownictwa autostradowego, została
przełamana dzięki wynegocjowaniu
przez rząd 10 mld euro ze środków unijnych, będących odtąd podstawowym
źródłem finansowania tego sektora. Program obejmujący lata 2006–2013 został
podzielony na 3 „podokresy”: do 2006
r., 2007–2009 r. i 2010–2013 roku. W
programie tym zaplanowano wydatki,
ich podział według źródeł finansowania
oraz przedstawiono docelowy stan ilościowy dróg krajowych w roku 2009 i
2013. Najbliższe „podokresy” – rok 2006
i 2007–2009 zostały określone bardziej
szczegółowo. Cały program bazuje na
prognozie ruchu na drogach międzynarodowych do 2013 roku (rys. 1).
Rys. 2. Stan ilościowy dróg krajowych w Polsce (2005 r.)
jezdni autostrady A 18 z Olsztyna do
Golnic (70 km), – rozpocznie się budowa
autostrady na wschód od Krakowa (27
km), – zakończona zostanie budowa
drogi ekspresowej S 1 z Bielska Białej do
Cieszyna (28 km). Nakłady na budownictwo drogowe według planu na rok
2006 z podziałem na źródła finansowania przedstawia rys. 3.
Rys. 1. Wzrost ruchu na drogach
międzynarodowych do roku 2013
Stan ilościowy dróg krajowych w Polsce ilustruje rys. 2.
Najbardziej dokładnie rysują się planowane działania w 2006 r. (w części
będące już w stadium realizacji):
– oddana zostanie autostrada A 2 od
Konina do Strykowa (105 km), – rozpocznie się budowa autostrady A 4 na
trasie Zgorzelec – Krzyżowa (50 km),
– zakończy się przebudowa autostrady
pomiędzy Legnicą i Wrocławiem (60
km), – zakończy się budowa północnej
Rys. 3. Wydatki na drogi krajowe wg
planu 2006 w mln zł (ogółem 9244
mln zł)
W porównaniu z rokiem 2005 następują znaczące różnice struktury tych
źródeł. Łącznie przewiduje się wydatki
o 48% większe. Zmniejsza się o około 25% środki budżetowe, natomiast
znacząco wzrosną środki z Krajowego
Funduszu Drogowego (wskaźnik wzrostu 229), środki unijne (wskaźnik 170)
i środki kredytowe z Banku Światowego
www.ingmina.pl
31
i Europejskiego Banku Inwestycyjnego
(wskaźnik 168). Dynamikę nakładów na
budownictwo drogowe ze wskazaniem
wydatków z budżetu centralnego w latach 1990–2006 ilustruje (rys. 4).
Rys. 7. Plan 2010–2013 w mln zł
(ogółem 51000 mln zł)
Rys. 4. Wydatki na zamiejskie drogi
krajowe do roku 2006
Program Rządowy Budowy Dróg
i Autostrad przewiduje, że pod koniec
2009 roku Polska posiadać będzie około
1100 km autostrad i 850 km dróg ekspresowych, a wśród nich: – autostradę
A 1 z Gdańska do Torunia i od Strykowa
do granicy z Czechami;
– autostradę A 2 z Warszawy do zachodniej granicy; – autostradę A 4 łączącą Tarnów z zachodnią granicą kraju
przez Kraków, Katowice i Wrocław –
drogi ekspresowe: – S 7 z Warszawy do
Radomia, – S 8 z Radzymina do Ostrowi
Mazowieckiej, – 17 z Warszawy do Garwolina, – S 22 łącząca Elbląg z przejściem granicznym z Rosją w Grzechotkach,
– S 69 z Żywca do granicy ze Słowacją
w Zwardoniu – Skalitem. Stan autostrad
i dróg ekspresowych do roku 2009 ilustruje rys. 5.
Zwraca uwagę znacząco rosnący
udział środków ze źródeł unijnych (do
50%). Zgodnie z Programem Rządowym w 2013 roku Polska posiadać będzie około 1600 km autostrad i około
1700 km dróg ekspresowych odpowiadających standardom europejskim. Stan
ilościowy dróg krajowych (autostrady),
drogi ekspresowe i pozostałe drogi krajowe) ilustruje rys. 8, a przebieg autostrad i dróg ekspresowych rys. 9. Rys. 10
ilustruje stagnację budownictwa auto-
strad i dróg ekspresowych do 2006 roku
i dynamicznie zaprogramowany rozwój
na lata 2007– 2013.
Rządowy program przewiduje niezależnie od budowy względnie przebudowy dróg ekspresowych i autostrad – modernizację istniejącej sieci drogowej będącej w złym stanie technicznym i nie
odpowiadającej standardom europejskim. Nasilenie rehabilitacji i odnowy
dróg nastąpi w latach 2006 –2009, na co
przeznaczy się około 4 mld zł. W jednym
tylko 2006 roku przewidywane jest wyremontowanie i modernizacja około
2 tys. km dróg krajowych. Zaprogramowane zmiany stanu technicznego dróg na
koniec poszczególnych „podokresów”
przedstawia tab. 1.
Tab. 1. Stan dróg w% w latach
2006–2013
Rys. 8. Stan ilościowy dróg krajowych w Polsce stan 2013
Nowe inwestycje oraz modernizacja
istniejącej sieci drogowej będą miały
znaczący wpływ na bezpieczeństwo ruchu drogowego. W programie znajdzie
się cały zestaw działań uzupełniających
prewencyjnych, edukacyjnych i informacyjnych, których realizacja wpłynie na
ograniczenie bardzo licznych w Polsce
wypadków drogowych.
Jerzy Bolkowski
„Forum Budowlane” 3/2006
(skrót redakcji FPGP)
www.budnet.pl/badania_i_raporty.php
Rys. 5. Autostrady i drogi ekspresowe do roku 2009
Rys. 9. Autostrady i drogi ekspresowe w realizacji do roku 2013
Nakłady inwestycyjne na lata 2007–
–2009 z podziałem na źródła finansowania przedstawia rys. 6, a na lata 2010–
–2013 rys. 7.
Rys. 6. Plan 2007–2009 w mln zł
(ogółem 38100 mln zł)
32
www.ingmina.pl
Rys. 10. Autostrady i drogi ekspresowe w sieci dróg publicznych do
roku 2013
www.ingmina.pl
33