Publicystyka sejmu 4-letniego - Epoki

Publicystyka sejmu 4-letniego
Informacje o przyczynach przebiegu i skutkach sejmu czteroletniego:
Zaczął się w 1798r. i trwał do 1792r. W czasie jego obrad 3 maja 1792r. uchwalono
Konstytucję. Sejm obradował na zasadach konfederacji dlatego decyzje podejmowano
większością głosów. Głosowania Sejmu podjęto w czasie świąt Wielkanocy, gdyż większość
konserwatywnych przeciwników wyjechała na święta. Przeciw Konstytucji zawiązano
konfederację targowicką. Wybuchła wojna z udziałem Rosji a król przeszedł na stronę
targowiczan. Tak doszło do II rozbioru Polski.
Tezy propagowane przez publicystykę Sejmu 4-letniego.
1. Od sposobu wychowania i kształcenia zależy jakość państwa, stąd konieczne rycerskie o
obywatelskie wychowanie.
2. Wola większości powinna decydować w Sejmie (zniesienie liberum veto)
3. Demokracja najlepszym ustrojem oświeconych narodów
4. Władza sądownicza powinna być nieustająca
5. Suwerenność państwa zapewnia spokój i bezpieczeństwo obywateli
6. Szlachcic nie może być panem i sędzią
7. Prawa cywilne i polityczne powinny być zgodne z naturalnymi prawami, które stworzył
Bóg, czyniąc wszystkich równymi i wolnymi
8. Najwięcej zła w Polsce wyrządzili magnaci
9. Pierwszym zadaniem państwa - wyzwolenie
10. Rolnictwo podstawą dobrobytu
11. Mieszczaństwu należy nadać wszelkie prawa
12. Należy określić kompetencje organów państwa oraz ukrócić nieład i przywileje
Stanisław Stasic (1755-1826) Urodził się w rodzinie mieszczańskiej. Był synem burmistrza
Piły. Po ukończeniu seminarium duchownego w Poznaniu wyjechał na studia zagraniczne. W
Paryżu poświęcił się fizyce i przyrodzie, poznał filozofa Buffona. Po powrocie do kraju został
wychowawcą synów Andrzeja Zamojskiego, który był wybitnym politykiem, człowiekiem
wykształconym i prawym. To właśnie jemu zalecano zredagowanie kodeksu Praw, wraz z J.
Wybickim. Otrzymał stanowisko kanclerza koronnego, którego funkcji się zrzekł. W czasach
sejmu Wielkiego przebywał w Warszawie, współpracował z Zamojskim w działaniach
politycznych, z krótkimi przerwami na wyjazdy zagraniczne do Wiednia i Włoch. Po III rozbiorze
zajął się badaniami geograficznymi i geologicznymi, które zaowocowały pierwszą mapą złóż
geologicznych południa Polski. Przyczynił się do rozwoju szkolnictwa zawodowego w dziedzinie
hutnictwa i górnictwa. W 1800r. został członkiem a potem prezesem towarzystwa przyjaciół
nauk, sfinansował budowę siedziby towarzystwa, tzw. pałac Staszyca. Był założycielem
towarzystwa rodzinnego Chrubieszawskiego, a chłopem w swoich posiadłościach nadał ziemię
na własność.
1/3
Publicystyka sejmu 4-letniego
Napisał:
- Uwagi nad życiem Jana Zamojskiego (wydane anonimowo w Warszawie w 1787r.) Autor
szczegółowo opisuje nędzę chłopską. Opisuje co jedzą chłopi, jak wyglądają, domy połączone z
zagrodami, choroby niemowląt, które szybko umierają. Opisuje też winy państwa, czyli
nieuczciwość na sejmikach, łapówkarstwo, dbanie o własne dobra i zapominanie o tym co
najważniejsze, czyli o kraju, który uległ rozbiorom. Stwierdza, że ludzie utracili narodowy
charakter, nie kochają ojczyzny i nie chcą jej wolności. Autor ukazuje Andrzeja Zamojskiego
jako męża pełnego cnoty, a Rejtana jako bohatera. Na koniec apeluje do odbiorców, aby
opamiętali się bo przecież najważniejsze jest dobro ojczyzny.
- Przestrogi dla Polaków (1790r)
Hugo Kołłątaj (1750-1812) Urodził się w Derkałach Wielkich na Wołyniu, w niezamożnej
rodzinie szlacheckiej. Był wybitnym politykiem i publicystą. Uniwersytet w Krakowie ukończył ze
stopniem doktora filozofii. Studiując we Włoszech otrzymał doktorat z teologii, przyjął święcenia
kapłańskie. Był członkiem Komisji Edukacji Narodowej i twórcą planu rozbudowy szkół w całym
kraju. W 1777r. dokonał reformy Uniwersytetu Jagiellońskiego. Przeniósł się do Warszawy w
1786r. i tam utworzył prężny zespół publicystów, zwany kuźnią kołłątajowską. W 1794r.
aresztowany przez Austriaków, przebywał w więzieniu do 1802r. Później udał się na Wołyń,
gdzie pomagał w założeniu liceum w Krzemieńcu. W kręgu jego zainteresowań
publicystycznych szczególne miejsce zajmowały nauka, oświata i wychowanie. Zmarł w
opuszczeniu po długiej i ciężkiej chorobie, w 1812 w Warszawie. Pozostawił po sobie wiele
utworów publicystycznych m.in:
- O ustanowieniu i upadku Konstytucji 3 maja
- Uwagi nad tą częścią ziemi polskiej, którą od Traktatu Tylżyckiego zwać poczęto
Księstwem Warszawskim
- Stan oświecenia w Polsce w ostatnich latach panowania Augusta III
- Rozbiór krytyczny zasad historii o początkach rodu ludzkiego, czyli racjonalistycznie
pojęty wstęp do historii
- Do Stanisława Małachowskiego, referendarza koronnego, o przyszłym sejmie anonima
listów kilka. Jest to zbiór listów ukazujących się w latach 1788-1789, w których Kołłątaj zawarł
swoje uwagi dotyczące programu reform społecznych i ustrojowych. Autor dzieła, który
odgrywał znaczącą rolę s stronnictwie politycznym, wyznawał poglądy w wielu puntach zbieżne
z postulatami Staszica. W swoim traktacie epistolarnym postulował m.in. konieczność
stworzenia rządów republikańskich opartych na antymagnackim sojuszu szlachty i
mieszczaństwa, zlikwidowanie poddaństwa chłopów i zastąpienie go umową dzierżawną,
wzmocnienie królewskiej władzy i zniesienie liberum veto, wprowadzenie mieszczan do sejmu
2/3
Publicystyka sejmu 4-letniego
Franciszek Salezy Jezierski (1740-1791) Był członkiem zgromadzenia misjonarzy w
Warszawie. Po uzupełnieniu studiów we Włoszech otrzymał rozmaite godności kościelne.
Działał aktywnie w Komisji Edukacji Narodowej. Był najbliższym współpracownikiem Kołłątaja
w czasie sejmu Wielkiego. Ze względu na ostrość pióra nazywano go
Wulkanem gromów kuźnicy
. Napisał
Katechizm o tajemnicach rządu Polskiego
. Katechizm jako utwór religijny podaje prawdy wiary w formie formie pytań i odpowiedzi.
Wydany po raz pierwszy w 1790r. aż pięciokrotnie, wydawany był anonimowo.
Publicystyka oświecenia:
Przyczyniła się w dużej mierze do uchwalenia Konstytucji, choć nie weszła ona w życie.
Stanowiła rodzaj testamentu dla przyszłych pokoleń.
Gatunki publicystyczne oświecenia:
-
rozprawy,
apele,
listy otwarte,
modlitwy religijne,
formy naśladujące katechizm.
Środki stylistyczne publicystyki oświecenia:
-
porównania,
apostrofa,
pytania retoryczne,
inwokacje,
obrazki rodzajowe,
emocjonalne opisy,
inwektywy (obraźliwe wyrażenia, obelgi)
3/3