Aktualne problemy zdrowotne u drobiu

Wiadomości Drobiarskie
Maj 2010
Dr Mariusz Urbanowski
Specjalista chorób drobiu
Aktualne problemy zdrowotne występujące u drobiu.
W ostatnich latach na świecie i w Polsce pojawiło się wiele nowych jednostek chorobowych
występujących u drobiu. Również znane wczesniej choroby są o wiele bardziej trudne do
zdiagnozowania i leczenia. Wynika to z faktu że obecnie zakażenia wirusowe są wikłane
przez zakazenia bakteryjne, co powoduje że objawy chorobowe jak i zmiany anatomopatologiczne są bardzo trudne do postawienia prawidłowej diagnozy.
W nowoczesnej produkcji drobiarskiej prawidłowa ochrona zdrowia ptaków odgrywa
kluczową rolę w osiąganiu dobrych wyników ekonomicznych. Bardzo często na współczesnych
fermach drobiarskich pojedynczy czynnik nie wywołuje chorób układu oddechowego lub
pokarmowego ale raczej występują zakażenia wywołane przez wiele czynników
chorobotwórczych. Lekarz weterynarii aby określić prawidłowo przyczyny choroby powinien
wysyłac chore lub padłe ptaki do badań laboratoryjnych.
Na zdrowotność i wyniki produkcyjne ptaków wpływają różne aspekty produkcyjne takie jak
środowisko, warunki chowu, genetyka, prawidłowe żywienie i zarządzanie fermą, higiena i
właściwa dezynfekcja oraz ochrona biologiczna fermy. Również stosowanie określonych
szczepionek i programów szczepień, jak również podawanie odpowiednich leków oraz sytuacja
epizootyczna występująca na fermie i w okolicy ma znaczący wpływ na zapobieganie lub
występowanie różnych jednostek chorobowych pochodzenia bakteryjnego lub wirusowego.
Choroby bakteryjne
Choroby bakteryjne we współczesnej intensywnej produkcji drobiarskiej stanowią ciągle
poważny problem dla lekarzy jak i hodowców drobiu. W wyniku nieprawidłowego stosowania
antybiotyków obecnie mamy do czynienia z coraz większą ilością nowych szczepów bakterii
opornych na większość antybiotyków. Wzrasta również zakażenie drobiu pałeczkami Salmonella
jak również drobnoustrojami z rodzaju Camphylobacter. Stanowi to poważne zagrożenie
epizootyczne dla ludzi, gdyż choroby te mogą być również przenoszone na osoby mające
kontakt z zakażonym drobiem i w ten sposób powodować ciężkie objawy chorobowe u
zakażonych osób. Przyczyny chorób bakteryjnych występujących obecnie u drobiu są najczęściej
złożone. Wynika to z faktu że obok drobnoustrojów bezwzględnie chorobotwórczych
równocześnie w zakażeniu i powstawaniu procesu chorobotwórczego mogą brać udział bakterie
warunkowo chorobotwórcze takie jak Escherichia coli. Bardzo często w intensywnej hodowli
drobiu zwłaszcza na dużych obiektach gdzie występuje wiele kurników i ptaki są w różnym
wieku występują „ zespoły chorobowe” w powstawaniu których uczestniczy jednocześnie kilka
drobnoustrojów. Najczęściej infekcje wirusowe które stanowią pierwotna przyczynę są wikłane
przez zakażenia bakteriami. Zakażenie wirusem zakaźnego zapalenia oskrzeli jest bardzo często
wikłane przez bakterie Escherichia coli i Mycoplasma spp. Zakażenia wywołane bakteriami
beztlenowymi z rodzaju Clostridium bardzo często jest dodatkowo wikłane przez Escherichia coli
jak również przez kokcydiozę. Powoduje to z jednej strony bardzo trudną diagnozę co do
rzeczywistej przyczyny choroby, a z drugiej bardzo ciężki przebieg jak również trudne i
zazwyczaj długotrwałe leczenie, które nie zawsze jest skuteczne. W takich przypadkach
niezbędne jest stosowanie odpowiednich antybiotyków dopiero po określeniu antybiotykogramu ,
gdyż często bakterie w takich zakażeniach wykazują dużą lekooporność na niektóre antybiotyki.
Najczęściej występujące choroby bakteryjne u drobiu to salmonellozy, mykoplazmoza,
kolibakterioza, pastereloza. Z nowych jednostek chorobowych pochodzenia bakteryjnego coraz
większy problem stanowi zakażenie górnych dróg oddechowych indyków i kurcząt wywołane
przez Ornithobacterium rhinotracheale.
-Salmonelloza zwana dawniej paratyfusem. Stanowi ciągle duży problem w produkcji kur i
indyków. Obecnie wyróżnia się 2489 serowarów czyli wariantów serologicznych. Większość z
nich stanowią pałeczki orzęsione. Salmonelle występujące wyłącznie u drobiu to Salmonella
Pulorum wywołująca pulorozę czyli białą biegunka piskląt oraz Salmonella Galinarum
wywołująca tyfus kur. Są one przenoszone drogą pionowa poprzez jaja wylęgowe jak również
poziomą przez paszę , wodę, ściółkę, gryzoni. Zakażenie tymi salmonellami powoduje wysoką
zachorowalność oraz długotrwałe nosicielstwo i szewstwo. Występują też Salmonelle patogenne
nie tylko dla ptaków ale również mogące wywołać chorobę u innych gatunków jak również
wywołać zatrucia u ludzi Najważniejsze znaczenie mają Salmonella Entritidis, S.
Typhimurium, S. Infantis, S. Virchow i S. Hadar. Serotypy te są również zoonozami i w
związku z tym niebezpieczne dla ludzi. Począwszy od 2007 roku we wszystkich państwach
członkowskich Unii Europejskiej wprowadzone są krajowe programy zwalczania tych
salmonelloz w stadach hodowlanych gatunku Gallus Gallus. Ogólne zasady dotyczące
wykrywania oraz kontroli pałeczek Salmonella u zwierząt zostały określone w rozporządzeniu
Unii Europejskiej nr 2160/2003 Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 17 listopada 2003 r. w
sprawie zwalczania salmonelli i innych określonych odzwierzęcych czynników
chorobotwórczych przenoszonych przez żywność. W Polsce zasady realizacji programu
zwalczania Salmonelloz w stadach hodowlanych zostały określone w rozporządzeniu Rady
Ministrów z dnia 28 marca 2007 r. w sprawie wprowadzenia „ Krajowego programu zwalczania
niektórych serotypów Salmonelli w stadach hodowlanych gatunku kura ( Gallus Gallus) na lata
2007-2009. Dnia 12 maja 2009 roku zostało podpisane Rozporządzenie Rady Ministrów w
sprawie wprowadzenia „ Krajowego programu zwalczania niektórych serotypów Salmonella w
stadach brojlerów gatunku kura ( Gallus Gallus) oraz „ Krajowy program zwalczania niektórych
serotypów Salmonella w stadach niosek gatunku kura ( Gallus Gallus) na 2009.r. Do
zapobiegania i zwalczania salmonelloz Unia Europejska rekomenduje stosowanie szczepionek
żywych i inaktywowanych. Jako że w zakażeniach największy udział mają bakterie Salmonella
Enteritidis oraz Salmonella Typhimurium również szczepionki wprowadzone do używania w
Polsce są skierowane do zapobiegania zakażeniom tymi serotypami. Kontola stad drobiu polega
na okresowym przesyłaniu prób do laboratoriów diagnostycznych oraz przeprowadzania
monitoringu serologicznego.
Mykoplazmoza jest często diagnozowaną chorobą u drobiu. Wywoływana jest przez różne typy
mykoplazm. Mykoplazma gallisepticum występuje u kur, indyków, pawi i bażantów. Wywołuje
postać choroby zatokową i mieszaną. Najbardziej wrażliwe są ptaki w wieku 6-10 tygodni
szczególnie w wielkostadnych i wielowiekowych fermach kur i indyków. Mycoplasma
synoviae występuje głownie u kur i indyków. Wywołuje głownie zakażenie stawów. Najbardziej
wrażliwe są ptaki od 2 do 20 tygodnia życia. Mycoplasma meleagridis występuje głownie u
indyków i pawi. Powoduje stany zapalne worków powietrznych. Najbardziej wrażliwe są indyki
w wieku 3-4 miesiący, choruja również starsze ptaki. Mycoplasma anatis i Mycoplasma anseris
występują u kaczek oraz gęsi i wywołują objawy chorobowe ze strony układu oddechowego.
Objawy kliniczne występują u ptaków od 3 tygodnia życia. Straty dotyczą głównie stad
reprodukcyjnych jak i towarowych kur oraz brojlerów kurzych oraz brojlerów indyczych.
Zakażenie następuje najczęściej drogą erogenna poprzez układ oddechowy. Mikoplazmy wnikają
do worków powietrznych oraz płuc, wywołując stan zaplny. Z układu oddechowego przenikają
do układu krwionośnego i rozprzestrzeniają w całym organizmie. Mikoplazmy maja wyjątkowa
zdolność do przenoszenia drogą pionową na potomstwo. Ma to olbrzymie znaczenie w szerzeniu
się choroby w stadzie. Pisklęta po wylęgu są już zakażone przez nioski, które przekazują zarazki
do żółtka . Zarazki te po wykluciu są zdolne do namnożenia się i rozprzestrzenienia w
organizmie pisklęcia. Mykoplazmy jeżeli po raz pierwszy zakażają stado najczęściej utrzymują
się w nim przez cały czas, dlatego stanowią bardzo poważny problem w hodowli drobiu.
Zwłaszcza na fermach gdzie nie przestrzega się zasady all in all out mykolazmoza wystepuje
stacjonarnie wywołując duże straty w produkcji. Często zakażenie mykoplazmami jest wikłane
dodatkowo innymi zarazkami np. Escherichia coli, Haemophilus paragalinarum czy wirusami
atakującymi górne drogi oddechowe. U indyków czynnikiem wikłającym może być zakażenie
wirusem zakaźnego zapalenia nosa i tchawicy TRT.W wielu krajach są wprowadzane programy
mające na celu eliminacje z hodowli zakażonych stad drobiu w oparciu o min badania
serologiczne . Mimo dużych nakładów i stosowania od lat programów uwalniania stad drobiu od
zakażeń mykoplazmami nie uzyskano w pełni pozytywnych rezultatów. Obecnie od kilku lat są
wprowadzone na polski rynek żywe szczepionki służące ochronie ptaków przed zakażeniem
Pastereloza- dawniej nazywana cholerą drobiu wywołyłan jest przez pałeczkę posocznicy
krwotocznej Pasteurella multocida należąca do rodzaju Pastorella. Pastereloza jest wysoce
zaraźliwą chorobą ptaków domowych oraz bażantów i kuropatw. Przebieg choroby jest
zazwyczaj ostry, posocznicowy. Występuje duża zachorowalność i wysoka śmiertelność. Może
również występować przebieg chroniczny z mniejszymi upadkami, ale wtedy choroba ma
najczęściej charakter nawracający. W Polsce w ostatnich latach choroba występuje stacjonarnie
głównie w dużych stadach indyków oraz gęsi. Choroba ma charakter sezonowy. Pasterelloza
która jest warunkowo chorobotwórcza uzjadliwia się najczęściej w okresie jesienno- zimowym
oraz wczesno-wiosennym. Rozwój choroby sprzyja niska temperatura i wysoka wilgotność.
Zakażenie następuje przez układ oddechowy i pokarmowy oraz przez uszkodzone powłoki
skórne, Często poprzez zranienie śródstopia. Wystąpieniu choroby sprzyjają niekorzystne
warunki środowiskowe, szczególnie zła wentylacja, znaczne wahania dobowe temperatury i
wilgotności,, zagęszczenie ptaków, niewłaściwa ściółka. Na wystąpienie choroby mogą mieć
wpływ niedobory witaminy A, czynniki stresowe takie jak transport i łapanie ptaków, przewlekłe
choroby górnych dróg oddechowych w tym mykoplazmoza. Po przechorowaniu ptaki stają się
nosicielami. Leczenie polega na stosowaniu odpowiednich antybiotyków. Zapobieganie polega
na stosowaniu profilaktycznie szczepionek lub w dużych obiektach zwłaszcza indyków
zastosowanie autoszczepionek na bazie wyizolowanych z danej fermy szczepów Pastorelli. W
stadzie gdzie wystapila pasterelloza wskazane jest prowadzenie monitoringu.
Kolibakterioza wywoływana jest przez pałeczki Escherichia coli. Wchodzi ona w skład flory
bakteryjnej przewodu pokarmowego. Może wystepować w paszy jak i w wodzie. Tylko niektóre
serotypy E. coli są chorobotwórcze. Może być również przyczyna zatruć pokarmowych u ludzi.
Kolibakterioza jest najczęściej wikłającą bakterią izolowaną z zakażeń mieszanych tak
bakteryjnych jak i wirusowych takich jak mykoplazmoza, choroba Gumboro, zakaźne zapalenie
oskrzeli, kokcydioza i inne. Choroba występuje w wyniku uszkodzenia układu oddechowego w
tym worków powietrznych jak również uszkodzenia układu pokarmowego w wyniku
kokcydiozy, zniszczeniu naturalnej flory bakteryjnej. Stres, zagęszczenie stada zwłaszcza pod
koniec okresu tuczu , nagła zmiana paszy, brak wentylacji, zarobaczenie stada. U młodych piskląt
przyczyna mogą być wadliwe lęgi piskląt. W ostatnim czasie obserwuje się wzrost oporności
szczepów Eschericha coli na antybiotyki co stanowi duże wyzwanie dla lekarzy weterynarii.
Choroby bakteryjne nie sa najczęściej pierwotną przyczyną powstania choroby.
Do powstania choroby dochodzi najczęściej w wyniku zakażenia przez wirusy takie jak wirus
choroby Gumboro, zakaźnego zapalenia oskrzeli, upośledzenia funkcji układu oddechowego w
wyniku np. złej wentylacji i nadmiaru amoniaku w powietrzu, złych warunków higienicznych.
Zarobaczenie ptaków również może być czynnikiem usposabiajacym do rozwoju choroby .
W wyniku stosowania przez ostatnie lata antybiotyków w dawkach profilaktycznych, lub bez
badań określajacych wrazliwość danej bakterii na antybiotyk powstało bardzo dużo szczepów
bakterii opornych na antybiotyki. Skutkiem tego zjawiska często zdarza się że leczenie nie jest
skuteczne.
Zmiany chorobowe są często nie swoiste i trudne do diagnozowania. Wskazane jest badanie
laboratoryjne włącznie z określeniem antybiotykogramu.
Kokcydioza
Choroba ciągle powodująca duże straty w produkcji kur jak i indyków wywoływana przez
pierwotniaki z grupy Eimeria. Kokcydioza jest choroba przede wszystkim ptaków młodych.
Wrażliwe są ptaki do 16 tygodnia życia, ale również starsze. Starsze nioski chorują najczęściej
bezobjawowo, ale stanowią zagrożenie ze względu na nosicielstwo. Wrażliwe są kury indyki gęsi
i kaczki. U kurcząt objawem typowym jest krwista biegunka, wychudzenie , objawy anemii U
indycząt kokcydioza trwa 5-7 dni , w nie leczonym stadzie 3-4 tygodnie. Indyczęta są najbardziej
podatne na zakażenie w wieku 3-6 tygodni. Cały czas trwania choroby występuje uporczywa
biegunka. U gęsi i kaczek w miarę nasilenia procesu chorobowego nasilają się objawy nerwowe.
Eimeria truncata wywołuje u gąsiąt porażenia chwiejny chód, skręty głowy, brak koordynacji
ruchów. W przypadku wystąpienia kokcydiozy w stadzie drobiu ptaki wyraźnie się różnicują
pod względem wagowym. Ze względu na grubą ścianę komórkową , która chroni oocyty przed
działaniem czynników zewnętrznych zwalczanie kokcydiozy jest bardzo trudne. Z drugiej strony
przechorowanie kokcydiozy nie daje trwałej odporności na ponowne zakażenie i ptaki mogą
chorować wielokrotnie. Kokcydioza wywołuje duże straty ekonomiczne z powodu upadków, jak
również zmniejszonych przyrostów masy ciała, wzrostem spożycia , paszy, obniżeniem nieśności
u niosek. Zakażenie kokcydiozą może stanowić wrota zakażenia dla wirusów i bakterii . Jest
chorobą która może spowodować immunosupresję czyli uszkodzenie układu odpornościowego
ptaków. W zapobieganiu kokcydiozy od lat stosuje się kokcydiostatyki. Za każdym razem
wprowadzanie kokcydiostatyków powinno być skonsultowane z lekarzem weterynarii w celu
przygotowania właściwego programu stosowania różnych kokcydiostatyków aby nie dopuścić do
powstania szczepów opornych. Obecnie są dostępne szczepionki zapobiegające powstawaniu
kokcydiozy.
Choroby wirusowe
Choroby wirusowe związane z górnymi drogami oddechowymi
Zakaźne zapalenie oskrzeli, zakaźne zapalenie krtani i tchawicy, pomór rzekomy, Pneumowirusy,
Inne choroby wirusowe występujące u drobiu - choroba Gumboro, choroba Mareka, Influenza
ptaków, krwotoczne zapalenie jelit u indyków, ospa ptaków, zakaźne zapalenie mózgu i rdzenia
kręgowego kur, zakaźny syndrom dużej głowy SHS i zakaźne zapalenie nosa i tchawicy u
indyków wywołane przez pneumowirus z rodzaju Paramyxowirus.
Diagnozowanie chorób wirusowych jest bardzo trudne, gdyż najczęściej występuje równocześnie
zakażenie mieszane z zakażeniami bakteryjnymi. Wirusy stanowią najcześciej pierwotną
przyczynę choroby, a bakterie wtórną. Często uzywa się terminu syndrom na określenie tego typu
zakażeń. Wraz ze wzrostem intensyfikacji produkcji drobiarskiej coraz większego znaczenia
nabiera wiedza dotycząca przyczyn i zapobiegania chorobom wirusowym poprzez właściwą
immunoprofilaktykę. Szczególne znaczenie ma zapobieganie chorobom, których czynnik
etiologiczny wykazuje silne działanie immunosupresyjne. Prawdopodobnie najlepiej znaną grupą
czynników mogących wywołać immunosupresję są wirusy immunosupresyjne do których należy
wirus choroby Gumboro i wirus choroby Mareka.
Choroba Gumboro
Wirus zakaźnego zapalenia torby Fabrycjusza (IBDV) uważany jest jako najważniejszy patogen
odpowiedzialny za zjawisko immunosupresji w stadach drobiu. Liczne badania wykazały , że
wirus IBD pozbawia ptaki zdolności do optymalnego reagowania przez wytwarzanie przeciwciał
.
Zakażenia w okresie pierwszych dwóch tygodniach życia powodują zwykle powstanie
trwałej i ciężkiej immunosupresji poprzez uszkodzenie torby Fabrycjusza. Zniszczenie lub
uszkodzenie torby Fabrycjusza możemy poznać poprzez wzrost śmiertelności, obniżenie
przyrostów, wzrost spożycia paszy, zahamowanie rozwoju, nie wyrównane stado a w
konsekwencji znaczne pogorszenie wyników hodowlanych stada. Uszkodzeniu ulega humoralna,
oparta na komórkach B część układu odpornościowego jak również komórkowy układ
odpornościowy oparty na limfocytach T. Znaczna atrofia torby Fabrycjusza przy braku
widocznych zmian zapalnych , jest typowa dla wariantowych szczepów choroby Gumboro.
Szczepy te powodują ciężki stopień immunosupresji w pierwszych tygodniach życia , po której z
reguły następuje wzrost przypadków zaburzeń ze strony układu oddechowego. Stwierdzono, że
immunosupresja spowodowana przez wirus Gumboro zmniejsza odpowiedź na szczepionki
przeciwko pomorowi rzekomemu NDV, zakaźnemu zapaleniu oskrzeli IB , a nawet na
szczepienie piskląt jednodniowych przeciwko chorobie Mareka .
Choroba Mareka
Wirus choroby Mareka dostaje się do organizmu ptaka z wdychanym powietrzem. Poprzez
płuca dostaje się do narządów limfatycznych. Działanie immunosupresyjne wirusa polega na
bezpośrednim uszkodzeniu limfocytów, lub pośrednio poprzez aktywację komórek supresyjnych
w limfocytach T. Długotrwałą immunosupresją możemy obserwować u tych ptaków, u których
rozpoczął się już proces nowotworzenia i powstawanie guzów .Zakażenie wirusem choroby
Mareka upośledza odporność komórkową jak i humoralną. Zakażenie wirusem choroby Mareka
ma wpływ na wielkość takich ważnych narządów miąższowych jak torba Fabrycjusza i grasica.
W efekcie uszkodzeń i atrofii torba Fabrycjusza jest równa lub nawet mniejsza niż śledziona co
stanowi objaw immunosupresji u ptaków w badaniach anatomo-patologicznych jak również
histo-patologicznych.
Nie wszyscy hodowcy i lekarze zdają sobie sprawę z konsekwencji ekonomicznych zachorowań
na chorobę Mareka i dlatego do dziś wiele stad brojlerów nie jest szczepione i pozostają bez
ochrony immunologicznej. Tymczasem nawet w przypadku braku widocznych objawów
klinicznych zakażenie może wywołać poważne skutki dla produkcji drobiarskiej w związku z
uszkodzeniem układu odpornościowego u ptaków. Może to się przejawić w postaci zakażeń
innymi chorobami takimi jak ospa, zakażenie reowirusowe i kokcydioza. Uszkodzenie układu
odpornościowego sprawia, że ptaki są bardziej wrażliwe na choroby układu oddechowego np.
zapalenie worków powietrznych na tle E. coli.
Zapobieganie chorobom wirusowym polega na stosowaniu określonych programów szczepień
ochronnych. Leczenie jest tylko objawowe, gdyż antybiotyki nie działają na wirusy.
Zakażenia mikotoksynami
Mikotoksyny, znajdujące się w paszy wykazują również działanie immunosupresyjne.
Najczęściej występującą mikotoksyną o immunosupresyjnym działaniu jest aflatoksyna.
Wykazano, że obecność aflatoksyn powoduje wzrost podatności ptaków na zakażenia kokcydiozą
lub jej ciężkim przebiegiem, chorobą Mareka, salmonellozą, wtrętowym zapaleniem wątroby i
zakażeniem wirusem choroby Gumboro. Aflatoksyny powodują immunosupresję poprzez atrofię
torby Fabrycjusza, grasicy i śledziony ptaków . Inne mikotoksyny takie jak ochratoksyny mogą
powodować zanik grasicy i w efekcie brak właściwej odporności po szczepieniach jak również
wzrost zakażeń bakteryjnych – salmonelloz .
Szczepienia profilaktyczne
W nowoczesnej
produkcji drobiarskiej coraz większego znaczenia nabiera właściwa
immunoprofilaktyka poprzez stosowanie szczepień ochronnych. W wyniku regulacji Unii
Europejskiej, oraz presji konsumentów mięsa drobiowego oraz jaj zmiejsza się stosowanie
antybiotyków w leczeniu drobiu i zastępuje się je stosowaniem odpowiednich szczepionek.
Szczepienie definiuje się najczęściej jako wprowadzenie osłabionego lub inaktywowanego
zarazka do żywego organizmu w celu wywołania reakcji immunologicznej, a w konsekwencji
wytworzenia pewnego stopnia odporności. Chociaż szczepienie jest od dawna uważane za
najlepszą metodę zapobiegania chorobom drobiu, wiele innych czynników również w istotnej
mierze przyczynia się do ostatecznego powodzenia programu szczepienia . Do czynników tych
należą; właściwe zarządzanie fermą, jakość paszy, warunki środowiskowe, presja szczepów
terenowych , oddziaływanie immunosupresyjne, rodzaj szczepu szczepionkowego,
zabezpieczenia przeciwepizootyczne, wiek, droga podania szczepionki, uwarunkowania
genetyczne.
Szczepienia oraz prawidłowe stosowanie szczepionek pełnią kluczową rolę w obniżeniu częstości
występowania chorób bakteryjnych i wirusowych w tym chorobom wywołującym
immunosupresję. Pierwszym krokiem jest zastosowanie odpowiedniego programu szczepień w
stadach rodzicielskich, co zapewnia przekazanie właściwego poziomu przeciwciał matczynych,
odpowiedzialnych za ochronę przed chorobami takimi jak choroba Gumboro.
U brojlerów szczepienie przeciwko chorobie Gumboro i chorobie Mareka powinno mieć miejsce
już w pierwszym dniu życia kurcząt najlepiej w zakładzie wylęgowym. Szczepienie w wylegarni
przeciwko chorobie Gumboro z jednoczesnym szczepieniem przeciwko chorobie Mareka
podskórnie, domięsniowo lub metodą in-ovo jest skuteczne i zabezpiecza ptaki przed tymi
wirusami.
Podsumowanie
Właściwa ochrona ptaków oraz uzyskanie wysokich wyników hodowli to główne cele
współczesnego przemysłu drobiowego. Właściwemu zarządzaniu oraz odpowiedniemu żywieniu
musi towarzyszyć właściwy program szczepień, odpowiednia diagnostyka oraz szybka
identyfikacja czynników chorobowych i immunosupresyjnych. Większość chorób drobiu jest
zwykle wynikiem współoddziaływania wielu czynników
Opracowując program szczepienia musimy uwzględnić nie tylko objawy kliniczne choroby,
której chcemy zapobiec, ale również te elementy, które mogłyby wywrzeć negatywny wpływ na
układ odpornościowy ptaków. Zapobiegając wpływowi czynników chorobotwórczych na ptaki
poprzez stosowanie odpowiedniego programu szczepień umożliwimy ptakom nabycie odporności
przeciwko chorobom i przyczynimy się do optymalnego wykorzystania przez nie paszy,
potencjału genetycznego. Przyczyni się to do obniżenia upadków, większych przyrostów
wagowych, poprawy wyrównania stada, skrócenia okresu produkcji i optymalizacji produkcji w
wyniku czego osiągniemy lepsze wyniki ekonomiczne .
Każdorazowo program szczepień dla poszczególnych ferm lub integracji przygotowuje lekarz
weterynarii nadzorujacy fermę po konsultacji z hodowcą. Program taki musi uwzgledniac
sytuacje zdrowotna na fermie. Wybranie określonej metody podania szczepionki w wodzie,
sprayu czy innej powinno odbywac się również po konsultacji lekarza weterynarii z hodowcą,
aby wybrac optymalna metodę warunkujacą szybkie dostarczenie szczepionki do organizmu
ptaku i wytworzenie przez jego organizm odporności przeciwko okreslonej jednostce
chorobowej. W celu okreslenia skuteczności szczepienia, oraz kontroli sytuacji zdrowotnej na
fermie wskazane jest wykonywanie okresowych badań serologicznych i monitoringu stad. Ułatwi
to wczesne diagnozowanie, wykrywanie i kontrolę zakażeń w stadzie.