Model profilaktyki i promocji - informacje

Starostwo Powiatowe w Olecku
ul. Kolejowa 32, 19-400 Olecko
tel. 87 520 24 75, fax 87 520 32 19
www.powiat.olecko.pl
[email protected]
MODEL PROGRAMU PROMOCJI ZDROWIA
I PROFILAKTYKI CHORÓB
W POWIECIE OLECKIM
Informacje podstawowe
Celem strategicznym projektu jest poprawa jakości zarządzania zdrowiem publicznym
w powiecie oleckim na rzecz zmniejszenia zagrożenia utraty zdrowia i życia przez jego
mieszkańców spowodowanych przyczynami zewnętrznymi, co wpłynie na zapobieganie
lub zmniejszanie zachorowalności na choroby związane ze stylem życia. Cel ten stanowi
odzwierciedlenie dokonanych w ocenie potrzeb zdrowotnych, analiz i wyborów, w tym grupy
docelowej i obszaru problemowego „przyczyny zewnętrzne” wynikającego z analizy SMR.
Na etapie oceny potrzeb zdrowotnych ustalono, że obszar problemowy „przyczyny
zewnętrzne” dotyczy ogólnej grupy ryzyka. Brak jest danych umożliwiających szczegółową
analizę prowadzącą do zawężenia grupy odbiorców wsparcia, potencjalnych samobójców, czy
sprawców wypadków.
Cała populacja mieszkańców powiatu oleckiego 34 959 osób, w tym 17 544 kobiety, 17415
mężczyzn, począwszy od życia prenatalnego
aż do ustania oznak życia, narażone
są na zagrożenia prowadzące do umieralności z powodu „przyczyn zewnętrznych”.
I tak kolejno, stan psychiczny kobiety w ciąży może być dla dziecka szansą
na prawidłowy rozwój lub zagrożeniem dla jego zdrowia psychicznego. W okresie ciąży
i w pierwszych latach życia dziecka rodzice, zwłaszcza ze środowisk zubożałych lub cierpiący
na zaburzenia psychiczne, mogą mieć więcej problemów ze zdrowiem psychicznym. Ten okres
jest trudny nie tylko dla kobiety ale również dla ojca dziecka. Stan taki wskazuje, że istnieje
większe prawdopodobieństwo, że nie zapewnią zdrowego startu życiowego swoim dzieciom, co
z kolei może prowadzić do zwiększenia problemów ze zdrowiem psychicznym i zaburzeń
u dzieci. Problemy te mogą utrzymywać się w okresie dojrzewania i w wieku dorosłym.
Okres przedszkolny i szkolny: atmosfera rywalizacji, sposób oceniania, rygor, kary,
nieprawidłowa postawa nauczyciela może powodować zagrożenie dla równowagi psychicznej
u dzieci zwłaszcza wrażliwych, nieśmiałych. Wymownym przykładem są tu fobie szkolne, lęki
nocne, jąkanie się, moczenie nocne dziecka. Dodatkowym obciążeniem może być postawa
rodziców, którzy wymagają od dziecka osiągnięć przerastających jego możliwości.
Nieodpowiednie oddziaływania wychowawcze grożą zachwianiem równowagi psychicznej
dziecka i nieprawidłowym ukształtowaniem jego psychiki.
Okres dojrzewania: dzieci mogą mieć trudności z ukształtowaniem wzorców zachowań
związanych z płcią, normami społecznymi, wyborem dalszego kierunku nauki. Aktywne
uczestnictwo w grupie rówieśników może być przyczyną zagrożeń związanych z uzależnieniami
(alkohol, narkotyki, tytoń). Problemem jest również narastające zjawisko przemocy.
Ludzie dorośli: kłótnie w rodzinie, niepowodzenia w pracy, nauce, nałogi, rozwody, utrata pracy
lub zasobów materialnych, śmierć najbliższych może spowodować kryzys psychologiczny.
Ludzie w wieku podeszłym: ich zdrowie psychiczne bywa szczególnie narażone. Ludzie starsi
stają często przed problemem samotności, bezużyteczności lub odrzucenia. Osoby starsze,
zarówno kobiety jak i mężczyźni, z uwagi na wiek i stan zdrowia charakteryzują się
Projekt opracowany w ramach Programu Operacyjnego PL13: „Ograniczanie społecznych nierówności w zdrowiu" dofinansowanego
z Norweskiego Mechanizmu Finansowego 2009-2014 oraz z budżetu państwa.
Project developed within Operational Programme PL 13: “Reduction of social inequalities in health sector” supported
by the Norwegian Financial Mechanism 2009-2014 and state budget.
Starostwo Powiatowe w Olecku
ul. Kolejowa 32, 19-400 Olecko
tel. 87 520 24 75, fax 87 520 32 19
www.powiat.olecko.pl
[email protected]
postępującym ograniczeniem samodzielności życiowej i stopniowym nasilaniem się zależności
od otoczenia. U tych osób wykształcają się często postawy powodujące dodatkowe trudności
w integracji społecznej. Należą do nich przekonanie o niemożności osiągnięcia celu, niezależnie
od starań, niechęć do zmian, roszczeniowe nastawienie do życia. Z drugiej strony pojawia się
poczucie odtrącenia, wykluczenia społecznego, często w parze z niską samooceną i brakiem
wiary we własne możliwości. Seniorzy mają słabszą odporność na choroby przewlekłe, zapadają
na choroby wieku starszego, jednocześnie niewystarczającą wiedzę na ten temat, odczuwają lęk,
obawę o swoje zdrowie zarówno fizyczne jak i psychiczne. Nie znają zasad funkcjonowania
systemu ochrony zdrowia oraz praw pacjenta. Osoby starsze cechuje niski poziom świadomości
i nawyku zdrowego stylu życia. Są to osoby często samotne. Po przejściu na emeryturę wiele
osób odczuwa pustkę, nie wie jak zagospodarować czas, jak zachować zdrowie i sprawność
fizyczną i psychiczną.
W oparciu o analizę sytuacji zdrowotnej oraz wykorzystaną literaturę i publikacje
internetowe wyłoniono grupy podwyższonego ryzyka, do których poza działaniami kierowanymi
do całej populacji mieszkańców powiatu oleckiego, będą adresowane specyficzne formy
wsparcia. Wyłonione zostały następujące grupy:
 mężczyźni, szczególnie w wieku produkcyjnym,
 osoby w wieku produkcyjnym, szczególnie wykonujący zawody narażone na stres,
 dzieci i młodzież,
 osoby z zaburzeniami psychicznymi,
 osoby wykluczone społecznie, w tym osoby bezrobotne, niepełnosprawne, objęte pomocą
społeczną,
 osoby starsze, w tym przewlekle chore,
 kobiety ciężarne i młode matki.
Zdrowie publiczne definiuje się jako […] zorganizowany wysiłek społeczeństwa na rzecz
ochrony, promowania i przywracania ludziom zdrowia, a wszelkie programy, świadczenia
i instytucje zajmujące się tą problematyką są ukierunkowane na zapobieganie chorobom
i potrzeby zdrowotne populacji jako całości. ( J. B. Karski (red.), Promocja zdrowia, Warszawa
1999).
Podstawowym warunkiem osiągnięcia tych celów, w tym na poziomie lokalnym jest
wielosektorowa współpraca, włączenie się do działań na rzecz zdrowia organów administracji
samorządowej, podmiotów działalności leczniczej, placówek oświatowych, pomocy społecznej,
służb ratunkowych i prewencji, organizacji pozarządowych, a przede wszystkim samych
obywateli.
Głównym celem takiego działania jest tworzenie wspierającego środowiska, które
umożliwia ludziom prowadzenie zdrowego stylu życia, zwiększenie kontroli nad swoim
zdrowiem i jego poprawę przez podejmowanie decyzji sprzyjających zdrowiu, kształtowanie
potrzeb i kompetencji do rozwiązywania problemów zdrowotnych oraz zwiększanie potencjału
zdrowia.
Podmioty, które działają w obszarze, w jakim prowadzony będzie program, posiadają istotne
z tego względu informacje czy doświadczenia oraz są zainteresowane wynikami jego wdrożenia
nazwane zostały Interesariuszami i zostały zaproszone do współpracy w podejmowanych
działaniach na rzecz zdrowia lokalnej społeczności w powiecie oleckim.
Projekt opracowany w ramach Programu Operacyjnego PL13: „Ograniczanie społecznych nierówności w zdrowiu" dofinansowanego
z Norweskiego Mechanizmu Finansowego 2009-2014 oraz z budżetu państwa.
Project developed within Operational Programme PL 13: “Reduction of social inequalities in health sector” supported
by the Norwegian Financial Mechanism 2009-2014 and state budget.
Starostwo Powiatowe w Olecku
ul. Kolejowa 32, 19-400 Olecko
tel. 87 520 24 75, fax 87 520 32 19
www.powiat.olecko.pl
[email protected]
Rysunek 1 Interesariusze zaproszeni do współpracy w podejmowanych działaniach na rzecz zdrowia lokalnej
społeczności w powiecie oleckim.
Samorządy lokalne jako wspólnota mieszkańców jest w stanie dobrze identyfikować lokalne
problemy zdrowia publicznego ze względu na małą liczbę mieszkańców oraz znajomość lokalnej
specyfiki zarówno ekonomicznej, społecznej, jak i kulturowej. Podsiadają szereg kompetencji
w prowadzeniu polityki prozdrowotnej.
Podmioty lecznicze, służby ratownictwa medycznego realizują świadczenia zdrowotne tj.
działania służące zachowaniu, ratowaniu, przywracaniu lub poprawie zdrowia oraz inne działania
medyczne wynikające z procesu leczenia. Służby ratownictwa medycznego współpracują
z jednostkami straży pożarnej i policji.
Placówki oświatowe, służby prewencyjne, PPIS prowadzą działania edukacyjne
i promocyjne wspierające wykształcenie nawyków dotyczących świadomych wyborów
zdrowotnych wśród obywateli, które pozwalają na dłuższe zachowanie sprawności zarówno
fizycznej, jak i umysłowej. Współpracują przy realizacji wielu programów edukacyjnych
i kampanii społecznych.
Pomoc społeczna jest instytucją polityki społecznej państwa mającą na celu umożliwienie
osobom i rodzinom przezwyciężanie trudnych sytuacji życiowych, których nie są one w stanie
pokonać, wykorzystując własne uprawnienia, zasoby i możliwości (Ustawa z dnia 12 marca
2004r. o pomocy społecznej (Dz. U. 2013 r., poz. 182). Choroba jest niewątpliwie sytuacją
trudną dla każdego człowieka.
Praca wywiera wpływ na całe życie człowieka, w tym jego zdrowie. Publiczne służby
zatrudnienia odgrywają ważną rolę w zwiększaniu szans na zatrudnienie osób bezrobotnych
i poszukujących pracy, dążą do stworzenia niepełnosprawnym warunków umożliwiających im
Projekt opracowany w ramach Programu Operacyjnego PL13: „Ograniczanie społecznych nierówności w zdrowiu" dofinansowanego
z Norweskiego Mechanizmu Finansowego 2009-2014 oraz z budżetu państwa.
Project developed within Operational Programme PL 13: “Reduction of social inequalities in health sector” supported
by the Norwegian Financial Mechanism 2009-2014 and state budget.
Starostwo Powiatowe w Olecku
ul. Kolejowa 32, 19-400 Olecko
tel. 87 520 24 75, fax 87 520 32 19
www.powiat.olecko.pl
[email protected]
zaspokajanie potrzeb samodzielnie na równi z innymi obywatelami zarówno przez edukację jak
i aktywizację zawodową. Rehabilitację zawodową i zatrudnienie osób niepełnosprawnych uznaje
się za najważniejszy element w całym procesie ich powrotu do zdrowia i integracji
ze społeczeństwem. Pozwala ona na osiągnięcie niezależności ekonomicznej, wzbogaca kontakty
i formy uczestnictwa społecznego, pomaga w osiągnięciu poczucia przydatności społecznej.
Może, zatem pełnić funkcję ekonomiczną i samorealizacyjną oraz zapobiegać destrukcyjnemu
procesowi wykluczenia społecznego.
Organizacje pozarządowe są partnerem samorządów terytorialnych w definiowaniu różnych
problemów społecznych, jak również w szukaniu rozwiązań w przeciwdziałaniu ich
negatywnych skutków. Szczególnie w sferze ochrony zdrowia włączenie w działania „trzeciego
sektora” oznacza, że inicjatywy dotyczące problematyki szeroko pojętego zdrowia publicznego
mają charakter oddolny wychodzący ze wspólnoty obywatelskiej. Organizacje pozarządowe
mogą być partnerem w organizowaniu wolontariatu w podmiotach działalności leczniczej
(świadczenia zdrowotne mogą być udzielane w ramach wolontariatu, na zasadach określonych
w porozumieniu, o którym mowa w art. 44 ustawy z dnia 24 kwietnia 2003 r. o działalności
pożytku publicznego i o wolontariacie, Dz. U. z 2010 r. Nr 234, poz. 1536, zawartym
z wolontariuszem).
Nieodzownym w realizacji promocji i profilaktyki zdrowia jest połączenie działań
podmiotów różnego sektora z wykorzystaniem infrastruktury samorządowej. W celu
skutecznego dotarcia z informacją do wszystkich zainteresowanych wskazane jest dążenie do
intensyfikacji współpracy z lokalnymi mediami.
Lokalna polityka zdrowotna, służby medyczne i paramedyczne mają za zadanie stworzyć
warunki do zapobiegania lub zmniejszania zachorowalności na choroby związane ze stylem
życia, uświadomić, co jest korzystne dla podtrzymania dobrego stanu zdrowia i zapobiegania
chorobom. Ale za realizację tych celów odpowiada każdy z osobna człowiek. Sam podejmuje
decyzję, że np. od jutra rzuca palenie tytoniu; kończy z biernym wypoczynkiem, zwiększając
istotnie swoją aktywność ruchową; zaczyna racjonalnie się odżywiać czy pracuje nad redukcją
stresu. Aktywny udział społeczeństwa jest nieodzownym w osiąganiu poprawy jego zdrowia,
zapobiegania i zmniejszenia zachorowalności i umieralności na choroby związane ze stylem
życia.
W projekcie przewidziano sześć działań, dwa dotyczą zarządzania, informacji i promocji,
jedno to rezerwa na zadania nieprzewidziane. Trzy działania dotyczą merytorycznych zadań
ukierunkowanych na osiągnięcie założonych celów. Działania uzupełniają się wzajemnie,
skierowane są na osiągnięcie wspólnego celu strategicznego jakim jest zmniejszenie zagrożenia
utraty zdrowia i życia przez mieszkańców powiatu oleckiego spowodowanych przyczynami
zewnętrznymi, co wpłynie na zapobieganie lub zmniejszanie zachorowalności na choroby
związane ze stylem życia. Zadania realizowane w ramach poszczególnych działań będą
dostosowane do cech grupy odbiorców i ich potrzeb co przełoży się na powodzenie i skuteczność
programu zdrowotnego.
Poniższy rysunek stanowi schemat założonego modelu realizowanego w ramach projektu.
Projekt opracowany w ramach Programu Operacyjnego PL13: „Ograniczanie społecznych nierówności w zdrowiu" dofinansowanego
z Norweskiego Mechanizmu Finansowego 2009-2014 oraz z budżetu państwa.
Project developed within Operational Programme PL 13: “Reduction of social inequalities in health sector” supported
by the Norwegian Financial Mechanism 2009-2014 and state budget.
Starostwo Powiatowe w Olecku
ul. Kolejowa 32, 19-400 Olecko
tel. 87 520 24 75, fax 87 520 32 19
www.powiat.olecko.pl
[email protected]
MODEL PROGRAMU PROMOCJI ZDROWIA I PROFILAKTYKI CHORÓB
I UMIERALNOŚCI Z POWODU PRZYCZYN ZEWNĘTRZNYCH
W POWIECIE OLECKIM
I.
ZARZĄDZANIE PROJEKTEM
II.
REZERWA NA ZADANIA NIEPRZEWIDZIANE
III.
INFORMACJA I PROMOCJA PROGRAMU
IV. Zarządzanie ryzykiem
psychospołecznym (działanie
pilotażowe realizowane w
pięciu podmiotach
publicznych)
1. Monitorowanie ryzyka
psychospołecznego i zdrowia
2. Audyty polityki służące
zrozumieniu przyczyn
występowania ryzyka
3. Opracowanie planów
polityki ograniczania ryzyka
psychospołecznego,
programów szkoleniowych,
publikacji, materiałów
edukacyjnych i
promocyjnych
4. Wdrożenie planów
polityki ograniczania ryzyka,
w tym: Program promocji
zdrowia i Program
profilaktyki zewnętrznych
przyczyn umieralności
5. Ocena wdrożenia planu
polityki ograniczania ryzyka
psychospołecznego
Wdrożenie polityki ograniczania ryzyka
wśród społeczności lokalnej
V. Promocja zdrowia w
zakresie zewnętrznych
przyczyn zachorowalności i
umieralności
1. Zajęcia edukacyjne,
podnoszenie wiedzy,
umiejętności i świadomości, w
tym: organizacja powiatowej
bazy dla edukacji zdrowotnej
2. Kampanie zdrowotne
informacyjno promocyjne,
konkursy o tematyce
zdrowotnej, w tym:
- dystrybucja materiałów
informacyjnych,
- współpraca wielosektorowa
na rzecz promocji zdrowia
VI. Profilaktyka chorób i
umieralności z powodu
zewnętrznych przyczyn
1. Wzmocnienie
potencjału kadr różnego
sektora działającej na
rzecz zdrowia
mieszkańców
2. Zapobieganie,
wczesne wykrycie,
zahamowanie postępu
choroby, w tym:
- Usługi Poradni Zdrowia
Psychicznego
(środowiskowy zespół
domowego wsparcia
psychicznego)
- Usługi rehabilitacyjne
- Usługi w Szkole
Rodzenia
- Usługi
prawnika/doradcy w
Poradni Prawno
Obywatelskiej
- Powiatowe Centrum
Redukcji Stresu
- Zajęcia ruchowo
relaksacyjne
Schemat 1. Schemat założonego modelu programu promocji zdrowia i profilaktyki chorób i umieralności
z powodu przyczyn zewnętrznych realizowanego w powiecie oleckim w ramach projektu Program dla
zdrowia, pogody ducha i długich lat życia mieszkańców powiatu oleckiego.
Projekt opracowany w ramach Programu Operacyjnego PL13: „Ograniczanie społecznych nierówności w zdrowiu" dofinansowanego
z Norweskiego Mechanizmu Finansowego 2009-2014 oraz z budżetu państwa.
Project developed within Operational Programme PL 13: “Reduction of social inequalities in health sector” supported
by the Norwegian Financial Mechanism 2009-2014 and state budget.