Empfehlungen zur Patienteninformation Polnisch

37
Ostra schizofrenia
Akute Schizophrenie
Str. 37–39
?
Jak zachowują się chorzy?
?
Wie ist das Verhalten der Erkrankten?
Rodzice lub partner zauważają zwykle jako pierwsi
zmiany stanu psychicznego i zachowania członka rodziny. Rozpoczynające się epizody schizofrenii zapowiadają się u pacjentów na różne sposoby: występują
zmiany w nastroju, często w sensie zwiększonego niepokoju i lęku, „nerwowości“, rzadziej w formie euforycznie podniesionego samopoczucia. Uwagę zwracać mogą zmiany w myśleniu, w rodzaju dziwnych
pomysłów, osobliwych rozmyślań lub nawet wypowiedzi o uczuciu krzywdy, zupełnego niezrozumienia
lub wręcz prześladowania przez innych. Czasem jednak
chorzy nie rozmawiają o „osobliwych“ przeżyciach, zatrzymują dla siebie, że słyszą głosy (tzw. omamy
słuchowe), że oni sami i otoczenie wydają im się dziwnie zmienione. Ludzie ze schizofrenią przestają rozumieć świat innych, zamykają się coraz bardziej we własnym świecie, w swojej prywatnej rzeczywistości.
?
Co jest przyczyną choroby?
?
Wie entsteht die Krankheit?
Psychozy schizofreniczne są uwarunkowane dziedzicznie. Prawie 1 % społeczeństwa posiada odpowiednią
gotowość do reagowania w pewnych sytuacjach objawami schizofrenii. Ktoś kogo choroba ta nie dotyczy
może wyobrazić sobie następujący jej model:
Proszę pomyśleć, że znaleźliście się Państwo nagle
bez znajomości języka i kultury w odległym kraju np.
w Tybecie. Wiele z tego czego tam doznacie wyda wam
się obce, niebezpieczne, wywoła lęki, ewentualnie tendencję izolowania się od innych. W podobny sposób
ograniczeni są ludzie zagrożeni schizofrenią. Nie potrafią oni prawidłowo rozszyfrować subtelnych sygnałów otoczenia, chociaż rozumieją każde pojedyncze
słowo. Każdy z nas wie na przykład, że przyłączając się
do grupy obcych ludzi możemy z ich mimiki, gestów i
pojedynczych słów odczytać jaka „atmosfera“ panuje
właśnie w grupie, i że powinniśmy może trzymać się
najpierw na uboczu. Takie rozszyfrowanie wieloznacznych, ale dla kontaktów międzyludzkich bardzo ważnych sygnałów w mimice, gestach i słowach sprawia
ludziom ze skłonnością do schizofrenii zazwyczaj lub
przynajmniej od czasu do czasu duże trudności; powodem są zaburzenia w systemach odbierających i przetwarzających bodźce w mózgu. Wiele objawów schizofrenii można wytłumaczyć za pomocą tego modelu:
tendencję do niedostępności i izolacji (tzw. autyzm) jak
również do fałszywej interpretacji troskliwej uwagi
otoczenia, uczucie zagrożenia i niezrozumienia. W
ostrych okresach choroby dotknięci schizofrenią
zupełnie nie rozumieją otaczającego ich świata,
przeżywają go jako zagrażający i wrogi (paranoidalne,
błędne przetwarzanie przeżyć).
Podobnie zaburzone jak postrzeganie, przeżywanie i
myślenie są u ludzi ze schizofrenią również wola i
zdolność podejmowania decyzji. Często spotyka się
głębokie wahania (tzw. ambiwalencję), równocześnie z
dziwacznym trzymaniem się raz wybranych poglądów
i sposobów widzenia, aż do prawie zupełnego braku
możliwości ich skorygowania.
Zalecenia do informacji pacjentów
U. Trenckmann B. Bandelow
psychiatria i psychoterapia
© Steinkopff Verlag, Darmstadt 2002
38
Ostra schizofrenia
?
Jakie kroki należy podjąć?
?
Jak przebiega leczenie?
?
Welche Maßnahmen müssen ergriffen werden?
?
Wie verläuft die Behandlung?
W ostrej fazie choroby członkowie rodziny są często
równie bezsilni jak sami chorzy. Chorzy najczęściej nie
wiedzą, że ich zaburzenie jest chorobą i odrzucają
początkowo pomoc. Czasem udaje się nawet ciężko
wzburzonych chorych na schizofrenię, poprzez ostrożnie
(ale zdecydowanie) prowadzoną rozmowę pozyskać dla
sojuszu terapeutycznego. Czasami pozostaje jedynie,
jako środek ostateczny, leczenie chorego wbrew jego
woli np. na podstawie ustawy o pomocy psychicznie
chorym (zobacz str. 101). Nie należy zwlekać zbyt długo
z podjęciem tego bolesnego kroku. Po skutecznym leczeniu chorzy są z reguły wdzięczni lekarzowi i rodzinie,
że zadecydowali za nich.
Schizofrenia jest chorobą ostrego lęku i niepewności, utratą dla nas oczywistej jednolitości odczuwania, myślenia i czynów (z greckiego: schizo – rozszczepiam, phren – rozum, serce), dlatego od rodziny i
lekarza wymagana jest wysoka doza jednolitości i jednoznaczności. W związku z tym niektóre reguły
postępowania:
Obchodzenie się z chorym powinno być tak normalne jak tylko możliwe. Nie należy brać udziału w
„obłąkaniu“!
Weźcie pod uwagę szczególną wrażliwość chorych
na schizofrenię. Dlatego najlepiej żadnych kroków
„za plecami“, lecz jak największa otwartość, zrozumiałość i jednoznaczność. Na przykład krewni nie
powinni okłamywać chorego, jeżeli nie widząc innego wyjścia wezwali lekarza lub służby medyczne.
Nie dajcie zarazić się pośpiechem, jeżeli chory jest
niespokojny zachowajcie spokój.
Bądźcie otwarci gdzie choroba dyktuje nieufność.
Spróbujcie również bardzo obłąkanym chorym dać
poczucie podstawowego bezpieczeństwa, że jesteście z nim i będziecie go wspierać.
Jeżeli pacjent nie dostrzega konieczności leczenia i
w wyjątkowych wypadkach niezbędne jest leczenie
przymusowe, lekarz i rodzina powinni również i to,
jasno i spokojnie mu oznajmić.
Zalecenia do informacji pacjentów
U. Trenckmann B. Bandelow
psychiatria i psychoterapia
© Steinkopff Verlag, Darmstadt 2002
Początkowo, w ostrej fazie choroby punkt ciężkości
stanowi terapia lekami. Neuroleptyki, tak nazywają się
odpowiednie leki (zobacz str. 67) są więcej niż tylko
środkami uspokajającymi. Działają one w miejscu zaburzonych procesów chemicznych w mózgu i normalizują stan (zbytniego) pobudzenia mózgu, tak że w najlepszym przypadku ciężko chorzy odnajdują stan
równowagi psychicznej. Ta regulacja zaburzeń schizofrenicznych wymaga czasu. Niezbędne jest więc regularne zażywanie stałej dawki leku (lub ewentualnie tzw.
zastrzyku depo, czyli o przedłużonym działaniu w
mięsień pośladkowy).
Ponadto najbliżsi chorego powinni pamiętać o tym,
że epizod ostrej schizofrenii jest schorzeniem ciężkim.
Chorych należy oszczędzać i odciążać; w ostrej fazie
choroby chodzi przede wszystkim o odnalezienie równowagi psychicznej, normalizację snu, odprężenie, a
więc czasowe odłożenie codziennych obowiązków. W
związku z tym, w czasie psychicznego wzburzenia
szczególnie odradza się chorym na ostrą schizofrenię
podejmowania decyzji gruntownie zmieniających życie
np. o małżeństwie czy zawodowych. Rodzina i terapeuci
powinni wpłynąć na to, aby tego rodzaju decyzje,
wprawdzie ważne i prawdopodobnie w przyszłości niezbędne nie były podejmowane w ostrych okresach
choroby. W tych okresach istnieje duże niebezpieczeństwo, że chory błędnie oceni swoją sytuację.
W czasie ostrego epizodu choroby partner i rodzice
znajdują się często w rozterce. Czasami chory zarzuca
ich wyrzutami, konfrontuje z trudnymi lub niezrozumiałymi wypowiedziami i decyzjami, lub traktuje
szorstko i opryskliwie odpycha. Powinni oni w takich
trudnych sytuacjach spróbować pomyśleć, iż ostre epizody schizofrenii są chorobą i że ich bliski w stanie
lepszej równowagi psychicznej prawdopobobnie
mówiłby i decydował inaczej. Aby chronić samego
siebie przed wyrzutami i poczuciem winy ważny jest
pewien dystans, jak również mówienie choremu, że
wprawdzie nie podziela się wszystkich jego poglądów,
ale na pewno jest po jego stronie.
W ostrych epizodach schizofrenii niezbędne jest czasem leczenie w szpitalu psychiatrycznym lub na oddziale psychiatrycznym w szpitalu ogólnym. Ważne aby
rodzina sygnalizowała choremu, że popierają go, oraz
Ostra schizofrenia
taką formę leczenia. W miarę możliwości należy dać
choremu poczucie bezpieczeństwa i pewność, że również w okresach psychotycznego załamania może on
polegać na swoich bliskich. W przeciwieństwie do popularnej opinii („obłąkanym nie należy zaprzeczać“),
poparcie dla chorego nie oznacza nie przeciwstawiania
się, czy nawet dla świętego spokoju potwierdzania jego
psychotycznych lęków, urojeń lub uczucia prześladowania. Pacjentowi powinno się powiedzieć, że jest się innego zdania unikając przy tym długich i bezowocnych
sporów na temat chorobliwych obaw.
Przebieg i rokowanie
Verlauf und Prognose
Schorzenia schizofreniczne przebiegają często, ale nie
zawsze długotrwale. Spotyka się fazowy przebieg
choroby, z ograniczonymi w czasie epizodami chorobowymi, oddzielonymi wielomiesięcznymi lub wieloletnimi okresami zdrowia. Istnieją również niekorzystne
39
przebiegi z powolnym lub okresowo postępującym pogorszeniem choroby. W pojedynczych przypadkach
kończy się na jednym lub bardzo niewielu epizodach
choroby w ciągu całego życia. Ostatecznie nie ma na
dzień dzisiejszy żadnych pewnych i jednoznacznych
możliwości przepowiedzenia z góry przebiegu choroby.
Kilka ważnych reguł przezwyciężania choroby:
Psychozy schizofreniczne są niestety często chorobami nawracającymi. Neuroleptyki zażywane regularnie i przez długi czas, są zgodnie z badaniami
naukowymi ciągle jeszcze najpewniejszą metodą
zmniejszenia ryzyka nawrotu!
Schizofrenicznie zwiększona wrażliwość również w
okresie zdrowia bez widocznych objawów choroby
(= objawy pozytywe i negatywne), tak zwana
wrażliwość na zranienie, wymaga rozważnego
postępowania z samym sobą i zmusza do balansowania, unikając nadmiernego jak również zbyt
małego obciążenia w życiu codziennym.
O ile to możliwe, należy w rodzinie i w związku
partnerskim zawsze obchodzić się ze sobą otwarcie, jednoznacznie i przezornie.
Zalecenia do informacji pacjentów
U. Trenckmann B. Bandelow
psychiatria i psychoterapia
© Steinkopff Verlag, Darmstadt 2002