nastolatek - Miejski Informator Rodzinny

Transkrypt

nastolatek
MIEJSKI
MIEJSKI INFORMATOR
INFORMATOR RODZINNY
RODZINNY
w warszawie
Wydawca: Miasto Stołeczne Warszawa
Redakcja i koordynacja projektu: Marta Widz
Centrum Komunikacji Społecznej Urzędu m.st. Warszawy
Tekst: Zespół redakcyjny
Konsultacja medyczna: dr Andrzej Kaczorowski, dr n. med. Anna Gordon
Opracowanie i konsultacja prawna: radca prawny Agnieszka Nowakowska
Konsultacja psychologiczna: mgr Joanna Rezler, psycholog; mgr Filip Ossowiecki,
psycholog, terapeuta
Konsultacja dietetyczna: dr hab. Jadwiga Hamułka, prof. nadzw. SGGW
Uaktualnienie i korekta: Barbara Jarząbek
Skład i łamanie: Bożena Kamińska
Opracowanie graficzne: Media Project Group
ISBN 978-83-63269-72-2
Zebrane dane, stan prawny na dzień 25 kwietnia 2016 r.
Warszawa 2016 r.
Kolejne wydania będą poprawiane i aktualizowane zgodnie z sugestiami czytelników.
Zapraszamy do zgłaszania spostrzeżeń i propozycji pocztą elektroniczną na adres
[email protected] lub listownie na adres:
Centrum Komunikacji Społecznej, ul. Senatorska 27, 00-099 Warszawa
Drodzy Rodzice nastolatków,
z przyjemnością przedstawiam Wam kolejną, trzecią część Miejskiego Informatora Rodzinnego,
tym razem poświęconą młodzieży.
Wasze dzieci rozpoczynają kurs ku dorosłości.
Podejmują decyzje i dokonują wyborów, które niewątpliwie wpłyną na ich przyszłe życie.
Chcą poznać smak samodzielności, jednak nadal potrzebują wsparcia i opieki dorosłych.
Jak zachować równowagę między respektowaniem potrzeb rozwojowych młodego człowieka,
a jego bezpieczeństwem? Jakie są regulacje prawne w tym zakresie?
W informatorze staraliśmy się zawrzeć odpowiedzi na nurtujące Was pytania.
Aby mądrze i świadomie towarzyszyć swoim dzieciom w dorastaniu,
warto znać możliwości, z których mogą korzystać warszawscy gimnazjaliści i licealiści
– w zakresie wyboru szkoły odpowiadającej ich zdolnościom i zainteresowaniom,
rozwijania pasji, jak również opieki zdrowotnej i psychologicznej.
W informatorze znajdziecie szeroką ofertę edukacyjną, sportową i kulturalną.
Przygotowaliśmy również kalendarz roku szkolnego z aktualnymi terminami rekrutacji,
harmonogramem egzaminów gimnazjalnych i maturalnych.
Aktualizowaną na bieżąco publikację znajdziecie Państwo w wersji elektronicznej
na stronie internetowej Urzędu m.st. Warszawy www.um.warszawa.pl
Zachęcam Państwa do korzystania z Miejskiego Informatora Rodzinnego
Prezydent m.st. Warszawy
Hanna Gronkiewicz-Waltz
Rozdział I
Spis treści
Zdrowie
I. ZDROWIE
Rozwój nastolatka
Zdrowie fizyczne
Zdrowe zęby
Odżywianie i zaburzenia odżywiania
Leczenie specjalistyczne
Substancje psychoaktywne
Zdrowie psychiczne
Seksualność nastolatków
Uzależnienia behawioralne
6-44
6
9
14
15
17
31
39
43
43
II. EDUKACJA Gimnazjum
Baza gimnazjów
Edukacja ponadgimnazjalna
Liceum ogólnokształcące
Technikum
Zasadnicza szkoła zawodowa
Edukacja nastolatka ze specjalnymi potrzebami edukacyjnymi
Program pomocy uczniom zdolnym
Nauczanie domowe
Wsparcie i dofinansowanie nauki
Baza liceów
Baza techników Baza zasadniczych szkół zawodowych
46-94
46
53
58
60
65
67
68
77
82
83
87
91
93
III. SZCZĘŚLIWY NASTOLATEK
Kalendarz imprez cyklicznych
Kultura
Nauka
Sport
Działalność społeczna
Działalność samorządowa
96-171
96
105
143
150
168
170
IV. ŚWIADOMY RODZIC, ŚWIADOMY NASTOLATEK
Prawa i obowiązki ucznia
Odpowiedzialność cywilnoprawna
Prawo pracy a nastolatek
Odpowiedzialność karna
Nastolatek a prawo rodzinne
Agresja i przemoc
Opieka nad niepełnosprawnym nastolatkiem
Subkultury i sekty
Inicjacja seksualna nastolatków
Ucieczka z domu
Poradnictwo
174-201
174
178
180
182
185
187
192
194
197
199
200
Rozwój nastolatka
Rozwój fizyczny
Rozwój psychiczny
Zdrowie fizyczne
Higiena
Opieka zdrowotna nad uczniem
Bilanse zdrowia
Badania diagnostyczne
Szczepienia
Zdrowe zęby
Wzrok
Słuch
Ortopedia
Dermatologia
Ginekologia
Urologia, andrologia
Endokrynologia
Onkologia
Reumatologia
Diabetologia
Gastrologia
Neurologia
Nefrologia
Alkohol
Palenie tytoniu
Narkotyki i dopalacze
Lekomania
Zdrowie psychiczne
Depresja
Autoagresja
Próby samobójcze
Zdrowie
Rozwój nastolatka
Dojrzewanie jest to całość przemian, którym podlega organizm dziecka, przeobrażając się w organizm
osoby dorosłej. Zmiany te zachodzą jednocześnie w budowie i wyglądzie ciała (dojrzewanie biologiczne), psychice – kształtowaniu osobowości (dojrzewanie psychiczne), postawach wobec własnej i drugiej płci (dojrzewanie psychoseksualne), pełnieniu roli społecznej (dojrzewanie społeczne). Dziewczęta
w Polsce zaczynają dojrzewać w wieku 8-12 lat, chłopcy w wieku 9-13 lat. Rozwój każdego człowieka
przebiega indywidualnie. U niektórych zmiany są powolne i łagodne, dla innych natomiast jest to czas
burzliwy i gwałtowny. Pierwszym sygnałem, że twoje dziecko weszło w okres dorastania są zmiany
w jego wyglądzie.
Rozwój fizyczny
Wszystkie fizyczne zmiany mogą powodować okresowe bóle głowy, pleców, brzucha, uczucie ociężałości czy niezgrabności. Dolegliwości (nie tylko fizyczne) mogą doskwierać szczególne dziewczętom podczas miesiączek. Okres dorastania charakteryzuje się też obniżeniem odporności organizmu,
z czym mogą być związane schorzenia reumatologiczne, pokarmowe, metaboliczne, układu moczowego, krążenia. Charakterystyczne zmiany w rozwoju fizycznym1:
•W
zrost ciała (między 13. a 17. rokiem życia u chłopców występuje tzw. skok wzrostowy;
dziewczęta rosną najszybciej między 12. a 14. rokiem życia).
• Intensywny rozwój układu kostnego (wydłużenie kości długich – rąk oraz nóg, stóp, szyi,
poszerzenie ramion).
• Zmienia się dotychczasowa waga.
• Z mieniają się proporcje twarzy, szczególnie zauważalne jest to u chłopców (wydłuża się głowa,
grubieją rysy twarzy, powiększa się szczęka, nos, łuki brwiowe); chłopcy w wyniku powiększania
się krtani przechodzą mutację.
• Z większa się owłosienie ciała w obrębie narządów płciowych, pod pachami; u chłopców pojawia
się na twarzy meszek, później zarost, włosy mogą wystąpić także na klatce piersiowej i tułowiu,
ale to kwestia genetyczna.
•N
astępuje bardzo szybki rozwój narządów płciowych i związanych z nimi funkcji;
u chłopców powiększają się narządy płciowe (występują pierwsze erekcje, nocne polucje),
dziewczętom powiększają się piersi, zaokrąglają biodra (występuje pierwsza miesiączka, choć
szybciej dojrzewające dziewczynki mogły ją dostać już wcześniej); pojawia się też napięcie
seksualne, szczególnie u chłopców.
• Pojawiają się zmiany skórne (trądzik), zwiększa potliwość.
Pamiętaj, że wszystkie zmiany mogą być dla dziecka niepokojące i mogą obniżać jego poczucie własnej wartości. Trudno może być na przykład dziewczętom, które wcześniej zaczynają miesiączkować
lub szybciej powiększają im się piersi – ich wygląd budzi szczególne zainteresowanie rówieśników, co
nie jest dla nich komfortową sytuacją. Chłopcy, którzy wcześniej zaczynają dojrzewać, nie mają takich
problemów. Ich pozycja w grupie przeważnie rośnie, ponieważ wzbudzają większy respekt. Problemy
mogą mieć oni raczej z powodu późniejszego dojrzewania, gdyż często są wtedy niżsi i mają jeszcze
dziecięcy wygląd. Naraża ich to na drwiny ze strony rówieśników. Wsparcie, które dasz swojemu
nastolatkowi w tym czasie, na pewno ułatwi mu zaakceptowanie „nowego” ciała.
Rozwój psychiczny
Czas dorastania i dojrzewania młodego człowieka uznawany jest za najtrudniejszy okres, jeśli chodzi
o jego relacje z otoczeniem. Ma on silną potrzebę zaznaczenia swojej odrębności i indywidualności,
poszukuje własnej tożsamości. Niestety, często tym poszukiwaniom towarzyszy bunt. Nastaw się więc
na to, że twoja cierpliwość niejednokrotnie zostanie wystawiona w tym czasie na próbę. Aby dojść do
porozumienia z nastolatkiem, konieczny jest przemyślany i spokojny dialog, bez oceniania i narzucania swojego zdania. Pamiętaj również o takiej wartości, jaką jest kompromis.
Opracowano na podstawie D. Becelewska, Repetytorium z rozwoju człowieka, Jelenia Góra 2006.
1
6
Nastolatek
Zdrowie
Charakterystyczne zmiany2:
• Szukanie własnej tożsamości: w okresie dojrzewania rodzi się w człowieku potrzeba określenia
swojej osoby, pojawiają się pytania: kim jestem?, dokąd zmierzam?, jakie są moje potrzeby?
Aby odpowiedzieć sobie na te pytania, nastolatek musi uniezależnić się psychicznie od rodziców.
Często przybiera to postać buntu, surowej krytyki, negacji wszystkiego, co reprezentują sobą
dorośli. Charakterystyczna dla tego wieku jest przekora i chęć postawienia na swoim. Czasem
możesz spotkać się wręcz z aroganckim czy agresywnym zachowaniem, ale mimo wszystko pamiętaj,
że dziecko doznaje w tym okresie wewnętrznych rozterek, czuje się zagubione i zaniepokojone
zmianami, jakich doświadcza. Dlatego ważna jest twoja postawa, która nie powinna być ani zbyt
uległa, ani zbyt autorytarna wobec zachowań dziecka. Istotna jest też konsekwencja.
• Zainteresowania i światopogląd: mogą się krystalizować lub radykalnie zmienić dotychczasowy
charakter. W okresie dojrzewania rozwija się myślenie abstrakcyjne, które może powodować
powstawanie rozterek dotyczących sensu istnienia, wolności, cierpienia. Twoje dziecko może
buntować się przeciw wyniesionej z domu doktrynie religijnej, może kwestionować wiarę,
autorytety religijne, może buntować się przeciw wpajanym wartościom.
•M
anifestacje swojej indywidualności: musisz być przygotowany, że na każdym kroku dziecko
będzie chciało podkreślać swoją odrębność. Zazwyczaj przejawia się to poprzez inne niż
dotychczas zachowanie, inny sposób mówienia, nowy wygląd (makijaż, włosy, kolczyki, tatuaże
itp.), nowy styl ubierania. Nastolatek zaczyna też domagać się praw, jakie przysługują dorosłym,
chce podejmować własne decyzje.
• B urza uczuć: typowymi cechami uczuć nastolatków są zmienność (w jednej chwili śmiech
i optymizm przemienić się może w płacz i rozpacz), skrajność (widzenie świata w czarno-białych barwach, potrzeba towarzystwa, po czym chęć samotności, działanie z wielką energią,
by za chwilę popaść w lenistwo); przy tym uczucia te są bardzo intensywne i nastolatek jest
przede wszystkim skupiony na własnych przeżyciach, a mniej chętnie wczuwa się w emocje
dorosłych. Częste są złe humory, drażliwość, płaczliwość, wybuchy złości i agresja. Nastolatek
doświadcza obniżenia nastroju, uczucia przygnębienia – jest to związane z tzw. kryzysem
rozwojowym, gdy traci dziecięce wyobrażenia o rzeczywistości i napawa go lęk przed przyszłością
i dorosłością. Bacznie obserwuj swoje dziecko, gdyż przedłużające się obniżenie nastoju może
być pierwszym sygnałem pojawienia się depresji. Więcej na ten temat znajdziesz w rozdziale
poświęconym zdrowiu psychicznemu.
• Z mienność uwagi: przez dorosłych określana jako „roztrzepanie”, zapominanie o obowiązkach.
•D
oniosłe znaczenie grupy: nastaw się, że dla twojego dziecka opinia grupy rówieśniczej może być
ważniejsza niż twoja. Nastolatek bardzo mocno odczuwa potrzebę akceptacji i przynależności.
Niestety, minął już czas, gdy tylko rodzice mogli tę potrzebę zaspokoić. Teraz to zadanie
przejmują rówieśnicy, którzy dają poczucie przyjaźni i wspólnoty. Problem może się pojawić
wtedy, gdy młody człowiek nie jest akceptowany przez rówieśników (np. w klasie), ponieważ
istnieje wówczas prawdopodobieństwo wystąpienia negatywnych zachowań, takich jak ucieczka
w używki czy agresja.
• Z ainteresowanie płcią odmienną: okres dojrzewania to czas pierwszych zauroczeń. Hormony
dają o sobie znać w specyficzny sposób. U dziewcząt ma to charakter bardziej platoniczny; marzą
o miłości, fantazjują o swoich idolach, mogą prowadzić długie rozmowy z koleżankami na temat
chłopców, piszą miłosne wiersze. Chłopcy natomiast odczuwają silne pobudzenie seksualne, które
bardziej chce wyrazić się w działaniu niż platonicznych uczuciach.
• S eksualność: przed nastolatkiem stoi trudne zadanie polegające na zaakceptowaniu swojego ciała
i zmian, jakie w nim zachodzą.
Co możesz zrobić wobec tak wielu zmian, jakich doświadcza twoje dziecko? Przede wszystkim zachować
spokój, rozmawiać, dzielić się swoimi doświadczeniami z tego okresu. Na pewno warto przypomnieć
sobie swoje dorastanie, problemy i rozterki, wówczas łatwiej będzie zrozumieć dziecko.
Tamże.
2
Nastolatek
7
Zdrowie
Podstawowe osiągnięcia rozwojowe wieku dojrzewania
Okres dojrzewania nie kończy się wraz z osiągnięciem pełnoletności, ale jest tylko etapem przed kolejnymi
zmianami, przed jeszcze głębszym poznawaniem siebie i świata. Wartości, poglądy, ideologie mogą przecież ewoluować przez całe życie. Możemy jednak wyróżnić pewne specyficzne osiągnięcia, które umożliwiają wejście młodego człowieka w dorosłe życie3.
Fizyczne:
• Osiągnięcie
dojrzałości fizycznej, która przekłada się na możliwość posiadania potomstwa.
Psychologiczne:
•O
kreślanie swojej tożsamości, zadawanie sobie pytań: kim jestem?, czego pragnę?, jak chcę
kształtować swoje życie? Chęć podjęcia kontroli nad własnym życiem.
•U
niezależnienie się od autorytetów, szukanie swojej drogi, swojego sposobu na życie.
• Krytyczne myślenie – młody człowiek zaczyna widzieć wiele perspektyw, zaczyna też dostrzegać,
że rzeczywistość jest bardziej złożona, niż mu się wydawało i często oparta na sprzecznościach.
Zaczyna poddawać w wątpliwość „zastane oczywiste prawdy”, szuka na własną rękę uzasadnień
różnych twierdzeń.
• Intensywny rozwój umysłowy prowadzi do doskonalenia poznawania, zapamiętywania,
logicznego i abstrakcyjnego myślenia. Następuje szczególny rozwój fantazji i wyobraźni.
Społeczne:
• Umiejętność nawiązywania kontaktów społecznych: nastolatek staje przed koniecznością
wchodzenia w nowe role społeczne, staje się coraz bardziej samodzielny. Ma możliwość
uczestnictwa w większej ilości wydarzeń. Szczególnymi relacjami są kontakty z płcią odmienną.
Duchowe:
• Poszukiwanie nowych wartości, idei, ideologii. Szukanie własnego spojrzenia na rzeczywistość.
Czego możesz spodziewać się po nastolatku?
Nikt nie zna twojego dziecka lepiej niż ty sam. Jednak okres dojrzewania rządzi się swoimi prawami i może
się okazać, że w pewnym momencie nie będziesz poznawać swojego nastolatka. Dlatego bardzo ważny
jest dobry kontakt z dzieckiem i niedopuszczenie do tego, aby wasze emocjonalne drogi się rozeszły. Niektóre zachowania nastolatka mogą cię złościć, niepokoić czy nawet szokować, ale pamiętaj, że są potrzebne,
aby twoje dziecko mogło dorosnąć.
• Bunt: przeciw zakazom, nakazom, obowiązkom, poglądom, aspiracjom.
• Krytyka: może dotknąć ciebie łącznie z wytykaniem niesprawiedliwości i niekonsekwencji,
jak i wszystkiego, co wiąże się ze światem dorosłych; krytyka ideologii, religii, wyznawanych
wartości, norm. Pozytywną kwestią są dyskusje, które możesz przeprowadzać z dzieckiem,
ponieważ jego wyobraźnia i rozwój umysłowy umożliwiają wymianę argumentów, zatem również
dochodzenie do kompromisów.
• Zmiana wizerunku: zmianie może ulec zachowanie, ubiór, fryzura, sposób odżywiania. Zmiany te
mogą być też sygnałem wpływu jakiejś grupy.
• Huśtawka emocjonalna: twoje dziecko rano może być radosne i tryskać energią, a wieczorem
pogrążać się w rozpaczy; emocje są przeżywane ze zwielokrotnioną siłą. Bądź przygotowany na
płacz, rozdrażnienie, złość, przygnębienie, agresję, ale też na uczucia pozytywne.
• Grupa rówieśnicza: w życiu nastolatka akceptacja w grupie i znalezienie w niej swojego miejsca
jest bardzo ważne, zatem chęć spotkań i wspólnego spędzania czasu jest jak najbardziej
zrozumiałe. Ponieważ młody człowiek jest w stanie wiele poświęcić i zmienić, aby tylko uzyskać
akceptację rówieśników, dobrze jest poznać osoby, z którymi się spotyka, aby wiedzieć, kto i jaki
ma na niego wpływ. Możesz też dyskretne ukierunkowywać jego zainteresowania, podsuwając
pomysł zapisania się na jakiś kurs, do klubu sportowego, na wolontariat itp.
• Zakochanie i miłość: okres dojrzewania to czas pierwszych flirtów, zauroczeń, zakochania.
Pamiętaj, że w tej delikatnej materii dużo może się zdarzyć, zatem spokojna rozmowa, a nie
przesłuchanie czy wykład, jest właściwym podejściem.
Opracowano na podstawie: A. Matczak, Zarys psychologii rozwoju, Warszawa 2003.
3
8
Nastolatek
Zdrowie
• Problemy z seksualnością: jeśli dojrzewanie fizyczne przebiega burzliwie, dziecko doświadczyło
jakichś nieprzyjemnych sytuacji lub nie radzi sobie psychicznie ze zmianami, mogą wystąpić
problemy z akceptacją ciała, płci, seksualności. Jeśli nie czujesz się na siłach, aby pomóc dziecku,
możesz zwrócić się do specjalisty – psychologa, seksuologa.
• „ Pierwsze razy”: przygotuj się, że młody człowiek może zacząć interesować się alkoholem,
papierosami, różnego rodzaju substancjami, narkotykami, tematyką seksu itp. Warto już wcześniej
rozmawiać na te tematy.
Jeśli masz problemy w nawiązaniu kontaktu z dzieckiem lub czujesz, że już go straciłaś/eś, musisz
zwrócić uwagę na możliwość pojawienia się problemów typu: alkohol, narkotyki, depresja, wczesne
podjęcie współżycia seksualnego itp. Więcej informacji na ten temat znajdziesz w rozdziale o zdrowiu
psychicznym.
Zdrowie fizyczne
Higiena
Bardzo ważną kwestią w wieku dojrzewania jest higiena osobista. Istotne są nawyki, które dziecko
już sobie przyswoiło. Jednak ciało nastolatka funkcjonuje inaczej niż ciało dziecka, dlatego wymaga
też nowych sposobów pielęgnacji.
• Skóra
Typowym problemem wieku dorastania jest wzmożona potliwość. W związku ze zmianą składu chemicznego potu, jego zapach staje się dość intensywny. Może to być źródłem dyskomfortu dla młodego
człowieka, dlatego ważna jest odpowiednia higiena – codzienne mycie ciała (najlepiej prysznic) i stosowanie odpowiednich kosmetyków. Warto polecać produkty, które nie zatykają gruczołów potowych
i są delikatne dla skóry (najlepiej te dla alergików). Nie gań swojego nastolatka za stosy ubrań do
prania. W związku z szybszym poceniem się, częściej sięga po czyste rzeczy. Nastolatkom, którzy
intensywnie uprawiają sport lub mają problem z przykrym zapachem stóp, można zaproponować
specyfiki do butów, które absorbują niemiłą woń. Zmorą wielu nastolatków jest trądzik. Dla chłopców
jest to szczególnie trudny temat, gdyż często nie wiedzą, jak należy dbać o skórę twarzy. Dziewczęta natomiast często maskują niedoskonałości skóry kosmetykami. Dobrym pomysłem będzie wizyta
u kosmetyczki, która wyjaśni skutki stosowania kosmetyków niedostosowanych do tak młodej skóry
oraz poleci te odpowiednie.
•W
łosy
W okresie dojrzewania organizm produkuje większą ilość łoju, co szczególnie widać na skórze głowy,
ponieważ włosy szybko się przetłuszczają. Warto zaproponować nastolatkowi delikatny szampon do
tego typu włosów. Dziewczętom należy zwrócić uwagę, aby nie pożyczały swoich szczotek do włosów, ze względu na łupież lub inne niespodzianki. Przyczyną łupieżu, uczuleń i problemów ze skórą
głowy mogą być też niektóre kosmetyki i środki do stylizacji włosów. Warto wówczas umówić wizytę
u dermatologa.
• Miejsca intymne
Higiena miejsc intymnych jest szczególnie ważną kwestią w okresie dorastania. Najlepiej już wcześniej
porozmawiać z dzieckiem na ten temat. Jeśli krępują cię takie rozmowy, może powinieneś wybrać
się z dzieckiem do ginekologa/urologa, który wyjaśni wszelkie problemy związane z dojrzewaniem
i higieną. Dziewczętom niezbędna jest wiedza o higienie w czasie miesiączki. Możesz też pomóc córce
w doborze odpowiednich produktów higienicznych. Ważne jest uzmysłowienie dorastającej dziewczynie skutków braku lub nadmiaru higieny i stosowania nieodpowiednich do tego celu kosmetyków.
Chłopcom także należy wytłumaczyć, w jaki sposób należy myć intymne miejsca. Warto zachęcać
chłopców do noszenia bielizny wygodnej, niezbyt obcisłej i wykonanej najlepiej z naturalnych tkanin,
a także nauczyć, że jej codzienna zmiana jest koniecznością. Bielizna, która pozwala skórze oddychać,
ale spełnia też swoją funkcję ochronną, na pewno przyczyni się do zachowania odpowiedniej higieny
okolic intymnych.
Nastolatek
9
Zdrowie
Należy uczulić nastolatka na przestrzeganie zasad higieny w miejscach publicznych, takich jak toaleta
publiczna, basen, prysznic czy przebieralnia. W domu natomiast koniecznością jest własny ręcznik (dodatkowy, przeznaczony tylko do miejsc intymnych). Higiena to także dbanie o zęby, odpowiednie odżywianie i spędzanie wolnego czasu, ale te kwestie szerzej są omówione w oddzielnych rozdziałach.
Opieka zdrowotna nad uczniem
Rozporządzenie Ministra Zdrowia stanowi, że profilaktyczną opiekę zdrowotną nad uczniem sprawują4:
– lekarz rodzinny w przychodni wybranej przez rodziców;
– lekarz dentysta;
– wykwalifikowana pielęgniarka albo higienistka szkolna;
– w przypadku osób objętych indywidualnym nauczaniem – wykwalifikowana pielęgniarka.
Zgodnie z rozporządzeniem profilaktyczną opiekę nad uczniem może sprawować także wykwalifikowana położna, która ma co najmniej pięcioletni staż pracy w środowisku nauczania i wychowania.
Pielęgniarka, higienistka szkolna albo położna sprawują profilaktyczną opiekę nad uczniami w znajdującym się na terenie szkoły gabinecie profilaktyki zdrowotnej i pomocy przedlekarskiej. W przypadku braku na terenie szkoły takiego gabinetu, profilaktyczną opiekę zdrowotną sprawują lekarz
i pielęgniarka w przychodni wybranej przez rodziców. Pielęgniarka, higienistka szkolna albo położna
powiadamiają opiekunów prawnych lub faktycznych ucznia o:
• terminach i rodzajach świadczeń z zakresu profilaktycznej opieki zdrowotnej nad uczniami
(np. o szczepieniach lub badaniach okresowych);
• możliwościach i sposobie kontaktowania się w związku ze sprawowaną opieką zdrowotną nad
uczniami5.
Profilaktyczną opieką zdrowotną objęci są uczniowie do 19. r.ż., a składają się na nią m.in.:
• profilaktyczne badania lekarskie (bilanse zdrowia), które przeprowadza lekarz podstawowej opieki
zdrowotnej;
• profilaktyczne badania stomatologiczne, które przeprowadza lekarz dentysta;
• testy przesiewowe, które wykonuje pielęgniarka/higienistka szkolna.
Na bilanse zdrowia i badania stomatologiczne będziesz musiał udać się z dzieckiem do przychodni,
w której dziecko jest zapisane. Pielęgniarka szkolna:
1. przeprowadza i interpretuje testy przesiewowe do wykrywania zaburzeń:
– rozwoju fizycznego – pomiary: wysokości i masy ciała, w tym określenie współczynnika masy ciała
(Body Mass Index – BMI);
– układu ruchu, w tym bocznego skrzywienia kręgosłupa (skoliozy) i nadmiernej kifozy piersiowej;
– ostrości wzroku; zeza (Cover test, test Hirschberga); widzenia barw;
– słuchu (badanie orientacyjne szeptem);
– ciśnienia tętniczego krwi;
2. kieruje postępowaniem poprzesiewowym oraz sprawuje opiekę nad uczniami z dodatnimi
wynikami testów;
3. służy poradą uczniom z problemami zdrowotnymi;
4. sprawuje opiekę nad uczniami z chorobami przewlekłymi i niepełnosprawnością;
5. udziela pomocy przedlekarskiej w przypadku nagłych zachorowań, urazów i zatruć;
6. doradza dyrektorowi szkoły w sprawie warunków bezpieczeństwa uczniów, organizacji posiłków
i warunków sanitarnych w szkole;
7. edukuje uczniów w zakresie zdrowia jamy ustnej;
8. bierze udział w planowaniu, realizacji i ocenie edukacji zdrowotnej uczniów6.
4
Źródło: Rozporządzenie Ministra Zdrowia z dnia 28 sierpnia 2009 r. w sprawie organizacji profilaktycznej opieki
zdrowotnej nad dziećmi i młodzieżą (Dz.U. 2009 Nr 139, poz. 1133), www.isap.sejm.gov.pl.
5
Źródło: Ministerstwo Zdrowia, Departament Matki i Dziecka, Stanowisko w sprawie możliwości podawania leków
dzieciom przez nauczycieli w szkole i przedszkolu, www.mz.gov.pl/zdrowie-i-profilaktyka/.
6
Źródło: Rozporządzenie Ministra Zdrowia z dnia 24 września 2013 r. w sprawie świadczeń gwarantowanych z zakresu podstawowej opieki zdrowotnej (Dz.U. 2013, poz. 1248), www.isap.sejm.gov.pl.
10
Nastolatek
Zdrowie
Bilanse zdrowia
Do uzyskania pełnoletności nastolatek poddany będzie trzem badaniom profilaktycznym: jedno
odbędzie się w gimnazjum, dwa w szkole ponadgimnazjalnej. O dokładnych terminach i zakresie
wykonywanych badań profilaktycznych powiadomi cię pielęgniarka/higienistka szkolna. Ona wyda
także „Kartę profilaktycznego badania lekarskiego ucznia”7, aby wpisać do niej informacje dotyczące
zdrowia i rozwoju dziecka. Do momentu uzyskania przez nie pełnoletności badania powinny odbywać
się w twojej obecności.
I klasa gimnazjum (13. r.ż.)
•w
bilansie zdrowia lekarz zwróci szczególną uwagę na rozwój fizyczny, psychospołeczny, układ
ruchu, dojrzałość płciową, tarczycę, skórę i jamę ustną;
• lekarz wystawi opinię o kwalifikacji do zajęć wychowania fizycznego oraz możliwości uczestnictwa
dziecka w zawodach sportowych;
• lekarz dentysta oceni stan uzębienia, stopień choroby próchnicowej, zwróci uwagę na
nieprawidłowości zgryzu, ewentualnie zakwalifikuje do szczególnej opieki stomatologicznej;
•w
testach przesiewowych zbadane zostaną: wzrost, waga, wzrok, słuch, ciśnienie tętnicze oraz
układ ruchu;
• d ziecko zostanie zapytane o informacje dotyczące palenia tytoniu, picia alkoholu, stosowania
używek, miesiączkowania, ale już nie w twojej obecności;
• na badanie nastolatek zgłasza się z wypełnioną przez rodziców „Kartą”.
I klasa szkoły ponadgimnazjalnej (16. r.ż.)
•w
dziecka w zawodach sportowych oraz wystawi opinię dotyczącą dalszego kształcenia i wyboru
zawodu;
nieprawidłowości zgryzu, ewentualnie zakwalifikuje do szczególnej opieki stomatologicznej;
• w testach przesiewowych zbadane zostaną: wzrost, waga, wzrok, ciśnienie tętnicze oraz układ
ruchu;
• na badanie nastolatek zgłasza się z wypełnioną przez rodziców „Kartą”.
Ostatnia klasa szkoły ponadgimnazjalnej (do ukończenia 19. r.ż.)
•w
dziecka w zawodach sportowych oraz wystawi opinię dotyczącą dalszego kształcenia, wyboru
zawodu oraz przyszłego rodzicielstwa;
nieprawidłowości zgryzu, oceni stan jamy ustnej (przyzębie, błony śluzowe);
• w testach przesiewowych zbadane zostaną: wzrost, waga, wzrok, ciśnienie tętnicze;
• na badanie nastolatek zgłasza się sam z wypełnioną przez siebie „Kartą”.
Wszelkie informacje na temat badań profilaktycznych i bilansów zdrowia ucznia możesz znaleźć na
stronie Ministerstwa Zdrowia www.mz.gov.pl w zakładce Zdrowie matki i dziecka/Zdrowie ucznia.
Jeśli twoje dziecko jest kandydatem do szkoły prowadzącej naukę zawodu, powinno być zbadane
przez lekarza w poradni medycyny pracy. Skierowanie na takie badanie wystawia szkoła ponadgimnazjalna. Lekarz po przeprowadzeniu odpowiednich badań, wydaje zaświadczenie o braku przeciwwskazań zdrowotnych lub informuje, jakie są przeciwwskazania do podjęcia lub kontynuowania nauki
lub wyboru zawodu. Na badanie będziesz musiał udać się z dzieckiem. Warto wziąć: ważną legitymację szkolną, twój dowód osobisty, książeczkę zdrowia, kserokopie: kart informacyjnych z pobytów
w szpitalach oraz wyniki badań przeprowadzonych w ciągu ostatnich 6 miesięcy.
Wzór karty jest dostępny na stronie www.mz.gov.pl.
7
Nastolatek
11
Zdrowie
Zdrowie
GABINETY MEDYCYNY PRACY DLA UCZNIÓW
MOKOTÓW
Centrum Medyczne Scanmed
al. Niepodległości 107/109
tel. 22 629 88 00, 801 462 988
Przychodnia Lekarska J. J. Capricorn
ul. Bukowińska 26b
tel. 22 831 86 69, 22 831 76 07
www.jjcapricorn.com
OCHOTA
NZOZ Otomed Przychodnia Rejonowa nr 1
ul. Grójecka 38, tel. 22 357 52 32, 22 468 08 33
www.nzoz-otmed.mylekarze.pl
PRAGA POŁUDNIE
Petra Medica Sp. z o.o.
ul. Grochowska 166
tel. 22 740 20 20, 22 740 01 05
www.petramedica.pl
PRAGA PÓŁNOC
Corten Medic Praga Tomasz Sikora Sp. j.
ul. Kijowska 1
tel. 22 270 30 70, 22 270 30 71
www.cortenmedic.pl
Specjalistyczna Przychodnia Lekarska Vitamed
ul. Wileńska 18, tel. 22 473 89 37, 22 473 87 94
www.splvitamed.pl
ŚRÓDMIEŚCIE
NZOZ MEDICOR
ul. Czerniakowska 106/124, tel. 22 627 11 00
www.medicor.com.pl
URSYNÓW
Centrum Medyczne Corten Medic Tomasz Sikora
ul. Pasaż Ursynowski 9, tel. 22 270 30 20 (21)
www.cortenmedic.pl
WAWER
SZPZLO Warszawa Wawer Przychodnia nr 1
ul. Strusia 4/8, budynek B
tel. 22 812 03 94, 22 613 01 20
www.zoz.wawer.waw.pl
ŻOLIBORZ
Mazowiecki Wojewódzki Ośrodek Medycyny
Pracy Oddział w Warszawie
al. Wojska Polskiego 25
tel. 22 560 00 70, 695 141 145
www.mwomp.pl
Źródło: Mazowiecki Wojewódzki Ośrodek Medycyny Pracy, www.mwomp.pl (dostęp: 3.04.2016 r.)
Lista placówek nie jest stała. Co roku organizowane są przetargi na badania uczniów. Więcej informacji możesz uzyskać w Mazowieckim Wojewódzkim Ośrodku Medycyny Pracy, a wykaz aktualnych
placówek na stronie internetowej Ośrodka: www.mwomp.pl.
Badania diagnostyczne
Coraz bardziej zanieczyszczone środowisko, siedzący tryb życia, niechęć do aktywności fizycznej, niewłaściwe odżywianie mogą przyczynić się do wystąpienia wielu schorzeń, które we wstępnej fazie
są często ukryte. Warto zatem zadbać o wczesne wykrycie nieprawidłowości. Służą temu badania
diagnostyczne, które są dobrym uzupełnieniem profilaktycznej opieki zdrowotnej. Skierowanie na
badania uzyskasz u pediatry bądź lekarza rodzinnego. Badania ze skierowaniem są bezpłatne8, jeśli
jednak lekarz z jakiegoś powodu odmówi jego wystawienia, możesz zrobić badania na własny koszt.
O jego wysokości możesz dowiedzieć się w swojej przychodni zdrowia lub prywatnych laboratoriach.
• Badanie krwi
– warto zrobić raz na rok;
– robimy je, gdy dziecko ma skłonność do krwotoków z nosa, łatwego siniaczenia;
– powinno się zbadać poziom cukru we krwi, jeśli twoje dziecko skarży się na problemy
z koncentracją, pije bardzo dużo płynów, jego waga spada (prawdopodobieństwo cukrzycy);
– szczególną uwagę należy zwrócić na poziom żelaza, gdyż jego niski poziom może świadczyć
o anemii (dziecko często jest blade, osłabione, ma sine wargi);
– dzięki badaniu można wcześnie wykryć białaczkę i inne choroby hematologiczne.
• Badanie moczu
– warto zrobić raz na rok;
– badanie daje informację o ogólnym stanie zdrowia;
– należy je wykonać koniecznie, jeśli twoje dziecko stosuje diety, głodówki lub prowokuje wymioty;
– dzięki badaniu można wykryć ewentualną infekcję dróg moczowych, problemy z nerkami.
Wykaz refundowanych badań diagnostycznych znajdziesz na stronach www.zip.nfz.gov.pl oraz www.mz.gov.pl/
leczenie/podstawowa-opieka-zdrowotna/bezplatne-badania/.
8
12
Nastolatek
• Badanie zębów
– kontrola powinna odbywać się co pół roku;
– dopilnuj wizyt u stomatologa szczególnie wtedy, gdy dziecko ma stwierdzoną chorobę próchnicową,
ma problemy z dziąsłami lub zgryzem oraz jeśli je dużo słodyczy i pije słodzone napoje;
– regularne kontrole pomogą na bieżąco leczyć zęby oraz zmniejszą ryzyko wystąpienia
poważniejszych ubytków.
• Badanie wzroku
– warto zrobić raz na rok, gdyż młodzi ludzie coraz więcej czasu spędzają przed komputerem;
– należy je wykonać koniecznie, jeśli dziecko ma już problemy z oczami lub zaczyna się na nie
skarżyć (pamiętaj, że krótkowzroczność często ujawnia się właśnie w wieku dojrzewania);
– wczesne wykrycie zmian czy zaburzeń, i co za tym idzie podjęcie leczenia, daje większe
prawdopodobieństwo zatrzymania negatywnych procesów i zachowania dobrego wzroku;
– bez skierowania.
• Badanie postawy ciała
– do ortopedy warto wybrać się raz na rok;
– szczególnie, jeśli twoje dziecko miało lub ma problemy z kręgosłupem, wykazuje niechęć do
ćwiczeń fizycznych, spędza dużo czasu w pozycji siedzącej;
– wykrycie zmian w postawie ciała umożliwi podjęcie rehabilitacji i uniknięcie większych problemów
z kręgosłupem czy postawą;
– skierowanie do ortopedy uzyskasz od pediatry lub lekarza rodzinnego.
• Badanie USG (profilaktyka nowotworowa)
– raz na rok warto wykonać USG jamy brzusznej;
– warto robić je, gdy ktoś w twojej rodzinie miał nowotwór lub gdy dziecko ma problemy
z narządami wewnętrznymi;
– badanie umożliwia wczesne wykrycie guzów lub zmian nowotworowych oraz ocenę
prawidłowego rozwoju narządów wewnętrznych.
• Badanie kału
– warto wykonać raz na rok;
– warto je zrobić szczególnie wtedy, gdy w domu jest zwierzę lub dziecko ma kontakt ze zwierzętami;
– badanie to pozwoli wykryć pasożyty.
• Badania ginekologiczne i urologiczne
– wykonanie badania ginekologicznego czy urologicznego zalecane jest przynajmniej raz na rok;
– od momentu rozpoczęcia współżycia zalecane jest także wykonanie badania cytologicznego
(najlepiej raz na rok);
– jeśli podejrzewasz, że twoja córka rozpoczęła współżycie seksualne, zalecana jest wizyta
u ginekologa (do ukończenia przez dziecko 16. r.ż. nie musi być zgody dziecka, o badaniu decydujesz
ty, jeśli natomiast dziewczyna skończyła 16 lat, ale nie ukończyła 18. r.ż., musi być jej zgoda);
– mimo że profilaktykę raka piersi poprzez samobadanie zaleca się od 20. r.ż., to warto uświadomić
wcześniej nastolatkę w tej kwestii;
– chłopców należy uczulić na profilaktykę raka jąder, tu również przez samobadanie (wszelkie
informacje uzyskacie u urologa);
– badania pomogą określić prawidłowy rozwój narządów płciowych i wykryć ewentualne zaburzenia.
Szczepienia
Kalendarz obowiązkowych szczepień dobiega końca. Do czasu uzyskania pełnoletności twoje dziecko będzie musiało przejść już tylko 2 szczepienia – przeciw błonicy i tężcowi. Warto zastanowić się jednak nad
zalecanymi szczepieniami, szczególnie przeciw grypie w sezonie większej zachorowalności oraz przeciw
kleszczowemu zapaleniu opon mózgowych, gdy w planach jest obóz, kolonie lub wyjazd pod namiot.
• Szczepienia obowiązkowe (bezpłatne)
Szczepienie przeciw błonicy i tężcowi
– w 14. roku życia;
– druga dawka przypominająca;
– podskórnie lub domięśniowo szczepionką dTap.
Nastolatek
13
Zdrowie
Szczepienie przeciw błonicy i tężcowi
– w 19. roku życia lub ostatniej klasie szkoły ponadgimnazjalnej;
– nie powinno być wykonane wcześniej niż po upływie 5 lat od ostatniej dawki szczepionki Td;
– trzecia dawka przypominająca;
– podskórnie lub domięśniowo szczepionką Td.
• Szczepienia zalecane (płatne)
Dzieciom i młodzieży szkolnej w wieku 14-19 lat zaleca się dodatkowe szczepienia, które jednak nie są
refundowane z budżetu NFZ. W zależności od szczepionki koszt waha się od kilkunastu do kilkuset złotych. Więcej informacji na temat dodatkowych szczepień możesz uzyskać u pediatry i lekarza rodzinnego.
Szczepienie przeciw grypie
– zalecane w stanach obniżonej odporności;
– dla dzieci i młodzieży zdrowej do 18. roku życia; domięśniowo lub podskórnie.
Szczepienie przeciw wirusowemu zapaleniu wątroby typu A (WZW typu A)
– zaleca się dzieciom w wieku szkolnym i młodzieży, które nie chorowały na WZW typu A i nie były
wcześniej szczepione;
– domięśniowo.
Szczepienie przeciw ospie wietrznej
– zaleca się osobom, które nie chorowały na ospę wietrzną i nie zostały wcześniej zaszczepione
w ramach szczepień obowiązkowych lub zalecanych;
– podskórnie.
Szczepienie przeciw zakażeniu Neisseria meningitidis (wywołującemu zapalenie opon mózgowo-rdzeniowych)
– domięśniowo lub podskórnie.
Szczepienie przeciw kleszczowemu zapaleniu mózgu
– szczególnie zalecane uczestnikom obozów i kolonii, młodzieży odbywającej praktyki oraz turystom.
Szczepienie przeciw wirusowi brodawczaka ludzkiego (HPV)
– zalecane jest szczególnie dziewczętom, które nie rozpoczęły współżycia seksualnego a nie zostały
zaszczepione wcześniej;
– wirus ten jest jedną z głównych przyczyn powstawania raka szyjki macicy.
Program szczepień obowiązkowych i zalecanych dostępny jest na stronie internetowej Państwowego
Inspektoratu Sanitarnego www.gis.gov.pl.
Wojewódzka Stacja Sanitarno-Epidemiologiczna w Warszawie
ul. Żelazna 79, tel. alarmowy 502 171 171, www.wsse.waw.pl
Powiatowa Stacja Sanitarno-Epidemiologiczna w Warszawie
ul. J. Kochanowskiego 21, tel. 22 310 79 00, www.pssewawa.pl
Zdrowe zęby
Wśród nastolatków powszechna jest choroba próchnicowa i coraz częstsze choroby dziąseł. Wynika to głównie
z niedostatecznej higieny jamy ustnej we wcześniejszych latach i utrwalonych złych nawyków higienicznych
oraz z nieprawidłowego odżywiania. Pod względem manualnym młody człowiek potrafi doskonale posługiwać
się szczotką do zębów, ale czy został nauczony prawidłowego mycia zębów (warto dobrać metodę szczotkowania u stomatologa np. podczas przeglądu)? Czy szczotkuje zęby minimum 2 razy dziennie? Zwróć uwagę na
to, jakiej pasty do zębów używa. Młodzież sięga często po pasty silnie wybielające, a nawet pasty dla palaczy,
które mają silne właściwości ścierne, negatywnie wpływające na szkliwo i stosowanie takich past może przynieść więcej szkód niż korzyści. Dbaj o wymianę szczoteczki co 3 miesiące lub częściej, gdy widać uszkodzone
włókna szczotki. Ze względu na większą precyzję czyszczenia warte stosowania są szczotki elektryczne. Używanie nici dentystycznych pomoże w pozbyciu się płytki nazębnej z trudno dostępnych miejsc – powierzchni międzyzębowych (jest ona jedną z przyczyn powstawania nieprzyjemnego oddechu). Na świeży oddech możesz
zaproponować swojemu dziecku naturalny środek, jakim jest natka pietruszki. Oprócz tego, że zawiera duże
ilości witaminy C i żelaza, to skutecznie likwiduje niemiły zapach z ust. O płyny do płukania ust najlepiej zapytać
14
Nastolatek
Zdrowie
stomatologa, gdyż ich skład (zawartość alkoholu) i przeznaczenie mogą mijać się z potrzebami nastolatka.
Istotną kwestią jest także ograniczenie jedzenia słodyczy i picia słodzonych napojów, pokarmów kwaśnych
i ostrych, które przyczyniają się do powstawania choroby próchnicowej. W diecie nastolatka nie powinno natomiast zabraknąć nabiału, który dostarczy odpowiednią ilość wapnia. Dopilnuj wizyt kontrolnych u stomatologa
mniej więcej co 6 miesięcy, najlepiej 2-3 razy w roku. Jeśli twoje dziecko choruje na anoreksję lub bulimię,
musisz szczególnie czuwać nad stanem jego uzębienia. Kwasy, które powstają na skutek wymiotów, niszczą
szkliwo i osłabiają zęby, co może prowadzić do powstawania ubytków. W okresie dojrzewania nastolatki manifestując swoją niezależność i indywidualność, przekłuwają sobie różne części ciała (tzw. piercing, który jest
zaliczany do jednej z praktyk tzw. modyfikacji ciała). Jeśli nastolatek postanowi założyć sobie kolczyk na wardze
lub przekłuć język, zwróć mu uwagę, z jakimi zagrożeniami może się to wiązać: infekcje, uszkodzenia zębów
(ukruszenia, pęknięcia), uszkodzenia dziąseł, a nawet nerwów. Wiek dorastania charakteryzuje się także wzmożonym przeżywaniem stresu, może się więc okazać się, że młody człowiek zacznie pod jego wpływem zgrzytać
zębami lub silnie je zaciskać. Doprowadza to zazwyczaj do uszkodzenia powierzchni szkliwa (patologicznego
starcia szkliwa) i zmian w stawach skroniowo-żuchwowych. Trzeba wówczas skorzystać nie tylko z pomocy
dentysty, ale też psychologa. Do psychologa warto też się udać z nastolatkiem, który przesadnie dba o higienę jamy ustnej, gdy zbyt silnie, wręcz agresywnie szczotkuje zęby. Może to świadczyć o nerwicy natręctw.
Pojawiają się wówczas problemy z krwawiącymi dziąsłami i odsłoniętymi szyjkami zębowymi. Dla młodych
sportowców, szczególnie narażonych na kontuzje twarzy, niezbędne stają się tzw. szyny ochronne. Skończył się
czas bezpłatnego leczenia ortodontycznego (przysługuje ono do ukończenia 12. roku życia). Jeśli twoje dziecko
nosi aparat, to do ukończenia 13. roku życia ma zapewnioną kontrolę wyników leczenia oraz raz w roku kalendarzowym naprawę aparatu ortodontycznego, wykonanego w ramach świadczeń gwarantowanych.
Konsultacja: dr n. med. Anna Gordon
„Zdrowy uczeń”
Od kilku lat szkoły gimnazjalne i ponadgimnazjalne (również podstawowe), a także szkoły specjalne
oraz ośrodki szkolno–wychowawcze i domy dziecka, dla których organem prowadzącym jest m.st.
Warszawa, realizują program edukacyjny dotyczący zdrowego stylu życia i kształtowania postaw prozdrowotnych „Zdrowy uczeń”. Tematyka programu została opracowana w oparciu o Narodowy Program Zdrowia oraz wytyczne Światowej Organizacji Zdrowia i odnosi się do m.in.: higieny osobistej,
w tym jamy ustnej, jako czynników mających ścisły związek pomiędzy prawidłowym myciem zębów
a chorobami przyzębia i występowaniem próchnicy. Zajęcia prowadzone są w formie wykładów, pogadanek, pokazów filmów, konkursów, ćwiczeń i pokazów praktycznych, gier testów i in.
Rodzice stają przed coraz trudniejszym wyzwaniem – jak zdrowo odżywiać swoje dziecko? Kluczową
kwestią jest czuwanie nad urozmaiconą dietą nastolatka oraz sposobem spożywania posiłków – ich
liczbą i częstotliwością oraz formą. Codzienny jadłospis powinien być bogaty w warzywa, owoce,
pełnoziarniste pieczywo, kasze, ryż, nabiał (dostarczenie wapnia szybko rosnącym kościom), chude
mięsa, ryby (tłuszcze wspomagające rozwój i funkcjonowanie mózgu). Niezwykle ważne jest dbanie
o zjadanie przez dziecko urozmaiconych śniadań – pierwszego przed wyjściem z domu oraz drugiego
w szkole. Aby uniknąć porannego pośpiechu warto wieczorem wspólnie z nastolatkiem przygotować
śniadanie. Ugotować kaszę, jajko, zrobić sałatkę, kanapki. Atrakcyjną alternatywą dla kanapek są sałatki z kaszą, makaronem, serem, mięsem, koniecznie z dodatkiem warzyw lub owoców. Bardzo ważnym aspektem jest unikanie napojów słodzonych, zwłaszcza gazowanych, nadmiernej ilości soków,
natomiast pragnienie powinno się gasić wodą, co zapobiega „wypijaniu” nadmiernej ilości kalorii.
W ramach przekąsek warto zaproponować dziecku owoce sezonowe i suszone, orzechy, migdały, pestki
słonecznika, dyni. Nastolatki, przebywając dużą część dnia poza domem, często dysponują budżetem pozwalającym im kupować posiłki lub przekąski. Warto porozmawiać z dzieckiem o dokonywanych wyborach
produktów i potraw, zwracaniu uwagi na etykiety, datę przydatności do spożycia, wartość odżywczą. Przekonaj nastolatka, że lepiej wybrać świeżo przygotowane danie obiadowe zamiast dania typu fast-food,
np. pierogi zamiast hot-doga, na śniadanie kanapkę zamiast chipsów czy batona, sałatkę zamiast frytek,
Nastolatek
15
Zdrowie
na przekąskę owoce zamiast cukierków. Te codzienne wybory wpływają na zdrowie i samopoczucie dziecka teraz i w przyszłości. Świadomość konsekwencji nadmiernego jedzenia tzw. „niezdrowych” przekąsek,
prowadzącego do gromadzenia się tkanki tłuszczowej, zaburzeń gospodarki węglowodanowej, w tym
cukrzycy typu II, nadciśnienia tętniczego, problemów z zaparciami oraz różnego rodzaju alergii, pomaga
w pilnowaniu jadłospisu na co dzień. Najlepszą profilaktyką zaburzeń odżywiania jest nasz dobry przykład
– wspólne przyrządzanie i spożywanie posiłków przy stole, a nie przed komputerem czy telewizorem.
Oczywiście dla zachowania zdrowia i zgrabnej sylwetki istotna jest również codzienna aktywność fizyczna.
Zaburzenia odżywiania
Najczęstszymi zaburzeniami odżywiania w okresie dojrzewania są anoreksja i bulimia. Mają one
zazwyczaj podłoże emocjonalne i mogą być związane z nieakceptowaniem swojego ciała, wyglądu.
Problem ten najczęściej dotyczy dziewcząt. Co powinno cię zaniepokoić?
• bardzo szybka utrata masy ciała lub spore przybranie na wadze w krótkim czasie;
• unikanie wspólnego spożywania posiłków;
• drastyczna zmiana diety, stosowanie diet eliminacyjnych, obsesyjne liczenie kalorii;
• napady obżarstwa;
• prowokowanie wymiotów, stosowanie środków przeczyszczających;
• nadmierna koncentracja na swoim wyglądzie, ciągłe pomiary masy ciała;
• nadmierna aktywność fizyczna wynikająca głównie z chęci schudnięcia;
• częste wyrażanie niezadowolenia ze swojego wyglądu.
Do grupy podwyższonego ryzyka należą osoby bardzo ambitne, które chcą być najlepsze we wszystkich dziedzinach, a także osoby, dla których bardzo ważna jest prezencja. Wiele informacji na temat
anoreksji i bulimii znajdziesz w internecie. Najlepiej jednak umówić dziecko na wizytę w poradni
zdrowia psychicznego lub poradni dietetycznej. Pamiętaj też, że tego typu choroby są skutkiem zmian
emocjonalnych i psychologicznych, dlatego tak ważne jest twoje wsparcie i pomoc. Terapia przynosi
najlepsze efekty w pierwszym roku trwania choroby, natomiast z czasem problem jest coraz trudniejszy do opanowania. Innym dość częstym problemem wśród nastolatków jest kompulsywne jedzenie,
czyli tzw. zajadanie problemów. Młody człowiek mimo tego, że nie odczuwa głodu, pochłania duże ilości jedzenia w niekontrolowany sposób. Jest to najczęściej próba rozładownia stresu i poprawienia sobie nastroju. Ale takim napadom nadmiernego jedzenia towarzyszy nadwaga i otyłość, a zachowania te są typowe
dla osób, które nie odczuwają wsparcia ze strony bliskich. W takiej sytuacji należy przeprowadzić spokojną
rozmowę, podsunąć sposoby na radzenie sobie ze stresem, a także skonsultować się ze specjalistą (psychologiem lub psychiatrą oraz dietetykiem). Nastolatki zaniepokojone zmianą swojego ciała i przybieraniem
na wadze chętnie stosują różnego rodzaju diety. Niestety, kończą się one zazwyczaj niedoborami składników
odżywczych i pogorszeniem stanu zdrowia. Co zrobić jeśli córka pewnego dnia oświadczy: „przechodzę na
dietę”? Zakazy i próby wyperswadowania pomysłu mogą nie odnieść skutku. Dobrym posunięciem będzie
wówczas wspólne wybranie się do dietetyka, aby ustalić dietę, która będzie zgodna z zapotrzebowaniem
młodego organizmu. Nastolatka przejdzie na „dietę”, ale nie będzie to zagrażało jej zdrowiu, a będzie się też
czuła zrozumiana przez ciebie i świadoma twojego wsparcia. Wspólne bieganie, zapisanie się na siłownię lub
fitness także jest warte przemyślenia. Jeśli twoje dziecko zaczęło stosować jakąś bardzo rygorystyczną
lub specyficzną dietę, zainteresuj się tym, gdyż może to być pierwszy sygnał, że nastolatek ma jakieś
problemy. Dorastający chłopcy dbają o swoją sylwetkę zazwyczaj poprzez ćwiczenia. Ruch i wysiłek
fizyczny jest jak najbardziej wskazany, a chęć posiadania bardziej męskiej postury – naturalna. Jednak
coraz popularniejszym sposobem na szybkie uzyskanie muskulatury jest stosowanie sztucznych środków,
czyli sterydów anabolicznych. Sterydy powodują co prawda szybki przyrost mięśni, ale mają liczne skutki
uboczne, takie jak zaburzenia gospodarki hormonalnej, łysienie, zahamowanie wzrostu, zmiany zwyrodnieniowe stawów, uszkodzenia wątroby, obciążenie serca (ryzyko zawału). Jeśli zauważysz, że twój
syn przesadnie ćwiczy na siłowni, zastanów się, czy nie trzeba z nim porozmawiać. Dowartościowany
i szczęśliwy nastolatek nie potrzebuje „pancerza ochronnego” w postaci nadmiernie umięśnionego ciała.
Konsultacja: dr hab. Jadwiga Hamułka, prof. nadzw. SGGW
16
Nastolatek
Zdrowie
„Wiem, co jem”
Kampania społeczna „Wiem, co jem”, której celem jest organizacja prawidłowego żywienia w placówkach oświatowych oraz edukacja o zdrowym stylu życia, jest organizowana przez m.st. Warszawa.
Szczegółowe informacje o kampanii dostępne na stronie www.wiemcojem.um.warszawa.pl.
PORADNIE DIETETYCZNE
MOKOTÓW
Ogólnopolskie Centrum Dietetyki Instytutu Żywności i Żywienia
ul. Powsińska 61/63, tel. 22 550 98 58, www.izz.waw.pl/pl/
URSYNÓW
Wydział Nauk o Żywieniu Człowieka i Konsumpcji SGGW, Poradnia Dietetyczna
ul. Nowoursynowska 159c, tel. 22 593 70 20, 780 133 784, www.poradnia_dietetyczna.sggw.pl
WAWER
Instytut „Pomnik – Centrum Zdrowia Dziecka”, Poradnia Żywienia
al. Dzieci Polskich 20, tel. 22 815 72 79, www.czd.pl
WOLA
Instytut Matki i Dziecka, Poradnia Gastroenterologiczna
ul. M. Kasprzaka 17a, tel. 22 327 73 66, www.imid.med.pl
Współczesny nastolatek jest coraz bardziej narażony na występowanie wielu chorób. Przyczyniają się
do tego zanieczyszczone środowisko, siedzący tryb życia, nieodpowiednie odżywianie. Wielu chorobom i dolegliwościom można zapobiec, ale trzeba mieć świadomość zagrożeń.
Wzrok
Krótkowzroczność jest najczęstszą wadą wzroku, jaka pojawia się w okresie dojrzewania. Ma to związek z nienadążaniem soczewki w przystosowaniu się do intensywnie rosnącej gałki ocznej. Niestety,
młodzi ludzie często ignorują problemy ze wzrokiem. Trzeba mieć świadomość, że bóle głowy (nadwyrężanie osłabionych oczu) i pogorszenie wyników w nauce (niedowidzenie tego, co nauczyciel napisał
na tablicy), może mieć związek właśnie z problemami ze wzrokiem. Jeśli nastolatek nie chce nosić
okularów, zaproponuj mu soczewki. Okulista musi potwierdzić, że nie ma co do tego przeciwwskazań.
Jeśli są, to daj dziecku swobodę w wyborze oprawek do okularów. Brak higieny wzroku – czytanie
w nieodpowiednio oświetlonym i niewywietrzonym pomieszczeniu, długie oglądanie telewizji czy
wpatrywanie się w monitor komputera, nie sprzyjają zdrowiu oczu. Coraz częściej w szkole wymagane są też prace napisane na komputerze, młodzież relaksuje się oglądając filmy lub grając w gry
komputerowe. Okazuje się zatem, że przez kilka godzin dziennie oczy nastolatka są poddane wielkiemu wysiłkowi. Jeśli wystąpi zaczerwienienie oczu, pieczenie, wrażenie piasku w oku, może to być
tzw. zespół suchego oka, który spowodowany jest głównie zbyt długim wpatrywaniem się w monitor.
Skonsultuj wówczas dziecko z lekarzem. Pomoc w problemach ze wzrokiem otrzymasz w poradniach
okulistycznych, do których jest potrzebne skierowanie od lekarza pierwszego kontaktu.
PORADNIE OKULISTYCZNE
BEMOWO
SZPZLO Warszawa Bemowo-Włochy
Poradnia Okulistyczna dla Dzieci
ul. W. Czumy 1
tel. 22 664 10 14, 22 664 58 93
www.zozbemowo.pl
MOKOTÓW
SZPZLO Warszawa Mokotów
Przychodnia Specjalistyczna dla Dzieci i Młodzieży
ul. Kielecka 27, tel. 22 849 96 81 w. 101
www.zozmokotow.pl
Nastolatek
17
Zdrowie
Zdrowie
OCHOTA
SZPZLO Warszawa Ochota
ul. Sanocka 6, tel. 22 822 47 18
www.szpzlo-ochota.pl
PRAGA POŁUDNIE
NZOZ Zakład Lecznictwa Specjalistycznego
i Rehabilitacji Optimed
ul. A. Kordeckiego 49/31, tel. 22 612 49 14
www.optimed.waw.pl
Szpital Dziecięcy im. prof. dr. med. Jana
Bogdanowicza SPZOZ
ul. Niekłańska 4/24, tel. 22 617 11 92
www.nieklanska.pl
PRAGA PÓŁNOC
SZPZLO Warszawa Praga Północ
Gabinet Okulistyczny dla Dzieci
ul. Dąbrowszczaków 5a, tel. 22 619 34 81
www.szpzlo.pl
ŚRÓDMIEŚCIE
NZOZ Centralna Przychodnia
Rehabilitacyjno-Lecznicza
Jednostka Polskiego Związku Niewidomych
Gabinet Okulistyczny dla Dzieci
ul. Karmelicka 26, tel. 22 635 67 02
www.pzn.org.pl
Warszawski Szpital dla Dzieci SPZOZ
Poradnia Okulistyczna
al. Wyzwolenia 6, tel. 22 830 54 99
www.wsdz.pl
TARGÓWEK
SZPZLO Warszawa Targówek
ul. Poborzańska 6, tel. 22 518 26 66
www.zoztargowek.waw.pl
WAWER
Instytut „Pomnik – Centrum Zdrowia Dziecka”
al. Dzieci Polskich 20, Międzylesie
tel. 22 815 16 15,
infolinia 801 051 000 lub 22 815 10 00
www.czd.pl
WOLA
SPZOZ Warszawa Wola-Śródmieście
ul. Szlenkierów 10
tel. 22 632 37 94, 22 632 42 50
www.zozwola.pl
ŻOLIBORZ
SPZZLO Warszawa Żoliborz
ul. W. Kochowskiego 4, tel. 22 839 47 36
www.spzzlo.pl
Źródło: www.zip.nfz.gov.pl/GSL/GSL/PrzychodnieSpecjalistyczne (dostęp: 2.03.2016 r.)
LECZENIE ZEZA
Centralna Wojskowa Przychodnia Lekarska
„CePeLek” SPZOZ
Gabinet Leczenia Zeza
ul. Koszykowa 78, tel. 22 429 11 05
www.cepelek.mil.pl
tel. 22 815 16 15,
infolinia 801 051 000 lub 22 815 10 00
www.czd.pl
Bogdanowicza SPZOZ
Poradnia Leczenia Zeza
ul. Niekłańska 4/24
tel. 22 509 85 70, 22 509 85 71
www.nieklanska.pl
Szpital Kliniczny Dzieciątka Jezus
Poradnia Leczenia Zeza
ul. W. Lindleya 4
tel. 22 502 10 87
www.dzieciatkajezus.pl
Słuch
Hałas jest wszechobecny – miejski zgiełk, hałas w szkole – w związku z czym coraz częściej młodzież
ma problemy ze słuchem. Przebywanie w hałasie może powodować nie tylko uszkodzenia słuchu, ale
może także odbijać się na układzie nerwowym: dzieci stają się drażliwe i niespokojne. Zamiłowanie
młodych ludzi do słuchania głośnej muzyki może okazać się zgubne dla ich uszu. Szczególnie niebezpieczne jest słuchanie muzyki przez słuchawki tzw. wewnątrzuszne, których młodzież używa najczęściej.
18
Nastolatek
Warto pomyśleć o bezpieczniejszych, dobrej jakości słuchawkach „nausznych”, oczywiście z certyfikatem. Najbezpieczniejsze jest jednak słuchanie muzyki płynącej z głośników. Jeśli zauważysz, że dziecko
często prosi o powtarzanie słów, jakie do niego kierujesz lub często prosi o zwiększenie głośności np.
telewizora, to może być sygnał, że zaczęło mieć problemy ze słuchem. Pomoc w problemach ze słuchem uzyskasz w poradniach otolaryngologicznych, laryngologicznych, foniatrycznych i audiologicznych. Potrzebne jest skierowanie od lekarza rodzinnego. Dzieci z Warszawy i okolic mogą znaleźć specjalistyczną opiekę w Instytucie Fizjologii i Patologii Słuchu, ul. M. Mochnackiego 10, tel. 22 356 03 01,
www.whc.ifps.org.pl. W 2012 r. zostało otwarte w pobliżu Warszawy Światowe Centrum Słuchu
– jednostka resortowa Instytutu Fizjologii i Patologii Słuchu, która zapewnia kompleksową opiekę
osobom ze schorzeniami wad wrodzonych i nabytych narządu słuchu, głosu, mowy i równowagi.
To unikalna, pierwsza tego typu placówka w skali międzynarodowej.
Światowe Centrum Słuchu Instytutu Fizjologii i Patologii Słuchu, ul. Mokra 17, Kajetany,
05-830 Nadarzyn, tel. 22 356 03 66, www.whc-root.ifps.org.pl
PLACÓWKI LECZĄCE ZABURZENIA SŁUCHU
BEMOWO
Poradnia Laryngologiczna dla Dzieci
ul. gen. W. Czumy
tel. 22 666 10 14, 22 664 58 93
www.zozbemowo.pl
BIAŁOŁĘKA
SPZOZ Warszawa Białołęka
Poradnia Specjalistyczna
ul. Milenijna 4, tel. 22 519 33 00
www.zozbialoleka.waw.pl
BIELANY
Szpital Bielański im. ks. Jerzego Popiełuszki
SPZOZ
Przychodnia Przyszpitalna Poradnia
Otolaryngologiczna
ul. Cegłowska 80, tel. 22 569 04 70 (196, 382)
www.bielanski.med.pl
Poradnia Otolaryngologiczna
ul. J. Kochanowskiego 19, tel. 22 633 10 11
www.spzzlo.pl
MOKOTÓW
ACS Słuchmed Sp. z o.o.
ul. Bobrowiecka 9, tel. 22 826 53 31
www.sluchmed.pl
Centralny Szpital Kliniczny MSW w Warszawie
• P oradnia Otolaryngologiczna I
ul. Wołoska 137, tel. 22 508 17 00
• P oradnia Otolaryngologiczna Kliniki
Otolaryngologii
ul. Wołoska 137, tel. 22 508 17 66
www.cskmswia.pl
Centrum Medyczne Medicenter
ul. Wołoska 88, tel. 22 646 86 08
www.medicenter.pl
NZOZ Sana
Gabinet Laryngologiczny
ul. S. Batorego 31a, tel. 22 825 14 70, 22 825 22 13
www.sana.medserwis.pl
Szpital Czerniakowski SPZOZ
ul. Stępińska 19/25, tel. 22 318 62 23
www.szpitalczerniakowski.waw.pl
ul. Kielecka 27
tel. 22 849 68 58 w. 101, 22 849 96 81 w. 101,
22 849 98 68 w. 101, 22 646 54 36
www.zozmokotow.pl
Zespół Zakładów Opieki Zdrowotnej
ul. Samochodowa 5
tel. 22 585 62 29, 22 585 72 19
ZNZOZ Rekol-Med
Poradnie Otolaryngologiczne
• ul. J.S. Bacha 2, tel. 22 843 68 28, 22 843 68 13
• ul. Bernardyńska 3, tel. 22 840 35 45
www.rekolmed.pl
OCHOTA
Centrum Leczniczo-Rehabilitacyjne i Medycyny
Pracy Attis Sp. z o.o.
Poradnie Laryngologiczne
• ul. Nowogrodzka 62a, tel. 22 463 80 90
• ul. Pawińskiego 2, tel. 22 257 04 15
www.attis.com.pl
Nastolatek
19
Zdrowie
Zdrowie
Instytut Fizjologii i Patologii Słuchu
Przychodnia Warszawa
Poradnia Otorynolaryngologiczna
ul. M. Mochnackiego 10, tel. 22 356 03 01
www.ifps.org.pl
REMBERTÓW
Przychodnia Lekarska AON SPZOZ
al. gen. A. Chruściela „Montera” 103
tel. 261 813 350, 261 814 444
www.spzozaon.pl
Samodzielny Publiczny Dziecięcy Szpital Kliniczny
ŚRODMIEŚCIE
Poradnia Otolaryngologiczna dla Dzieci
i Młodzieży
„CePeLek” SPZOZ
ul. Żwirki i Wigury 63a, tel. 22 317 91 88 (89)
• Gabinet Otolaryngologiczny dla Dzieci
www.spdsk.edu.pl
• Gabinet Otolaryngologiczny
SP Centralny Szpital Kliniczny
www.cepelek.mil.pl
ul. S. Banacha 1a, tel. 22 599 25 52
www.spcsk.amwaw.edu.pl
• Poradnia Otorynolaryngologiczna dla Dzieci
ul. Śliska 5, tel. 22 620 70 95 w. 110, 112
ul. Sanocka 6, tel. 22 823 05 45
www.attis.com.pl
• Poradnia Otorynolaryngologiczna
ul. Szczęśliwicka 36, tel. 22 823 00 03
NZOZ Centrum Medyczne MML
PRAGA POŁUDNIE
ul. Bagno 2/3 E, tel. 22 406 54 22
Centrum Leczniczo-Rehabilitacyjne i Medycyny www.mml.com.pl
Samodzielny Publiczny Szpital Kliniczny
Poradnia Laryngologiczna
im. prof. Witolda Orłowskiego CMKP
ul. Grochowska 278, tel. 22 813 68 83 w. 101
www.attis.com.pl
ul. Czerniakowska 231, tel. 22 584 12 26
Centrum Medyczne Saska Kępa
www.szpital-orlowskiego.pl
Specjalistyczna Przychodnia Lekarska
ul. Marokańska 16, tel. 22 678 78 57
dla Pracowników Wojska SPZOZ
www.cm-saska-kepa.pl
Poradnie Otolaryngologiczne
Wojskowy Instytut Medyczny
www.spl.pl
• ul. Nowowiejska 5, tel. 22 526 41 67
• ul. Nowowiejska 31
ul. Szaserów 128, tel. 261 817 666
tel. 22 526 44 44, 698 631 739
www.wim.mil.pl
• ul. gen. W. Andersa 16
PRAGA PÓŁNOC
tel. 22 526 44 66, 22 526 44 90
Centrum Medyczne
Polskiego Związku Głuchych Sp. z o.o.
ul. Radzymińska 101/103, tel. 883 359 594
ul. E. Plater 21, tel. 22 657 38 18
www.pzg.waw.pl
Gabinet Otolaryngologiczny
ul. Wileńska 18, tel. 22 473 89 37
www.splvitamed.pl
Szpital Solec Sp. z o.o.
ul. Solec 99, tel. 22 625 05 23
www.cmsolec.pl
Gabinet Otolaryngologiczny da Dzieci
ul. Dąbrowszczaków 5a, tel. 22 619 34 81
www.szpzlo.pl
Zakład Opieki Zdrowotnej „Starówka”
ul. gen. W. Andersa 37, tel. 22 831 00 02
www.starowkanzoz.pl
20
Nastolatek
TARGÓWEK
Mazowiecki Szpital Bródnowski w Warszawie
Sp. z o.o.
ul. L. Kondratowicza 8, tel. 22 326 52 15
www.brodnowski.pl
• P oradnia Otolaryngologiczna dla Dzieci
• P oradnia Otolaryngologiczna
ul. Łojewska 6, tel. 22 518 26 66
URSUS
NZOZ Hipokrates Sp. z o.o.
pl. Czerwca 1976 1, tel. 22 478 28 26
Przychodnia Lekarsko Stomatologiczna
Amodent
ul. Dzieci Warszawy 29U XI/XII, tel. 22 303 69 69
www.amodent.pl
SZPZLO Warszawa Wawer
ul. J. Strusia 4/8, tel. 22 590 09 23
www.zoz-wawer.waw.pl
WOLA
ul. Górczewska 89, tel. 22 321 12 15
www.attis.com.pl
Instytut Matki i Dziecka
ul. M. Kasprzaka 17a
tel. 22 327 70 50, 22 327 70 51
www.imid.med.pl
NZOZ Ośrodek Pomocy Zdrowiu Żanna Kiesner
ul. J. Bellottiego 1, tel. 22 838 86 30
www.opz.waw.pl
ul. gen. K. Sosnkowskiego 18
tel. 22 662 60 36 (38) w. 33
URSYNÓW
Centrum Medyczne Corten Medic Tomasz Sikora
Pasaż Ursynowski 9
tel. 22 648 35 35, 22 648 74 74
www.cortenmedic.pl
Zakład Opieki Zdrowotnej Starówka
ul. Obozowa 63/65, tel. 22 877 22 77
www.starowkanzoz.pl
SPZOZ Warszawa Ursynów
ul. E. Romera 4, tel. 22 641 65 64 w. 244
www.zozursynow.pl
WAWER
Infolinia 801 051 000
• P oradnia Laryngologiczna, bud. RB
tel. 22 815 10 00
• P oradnia Foniatryczno-Audiologiczna, bud. RB
tel. 22 815 10 00
www.czd.pl
www.spzzlo.pl
Międzyleski Szpital Specjalistyczny w Warszawie
ul. Bursztynowa 2, tel. 22 473 53 48
www.mssw.pl
ŻOLIBORZ
„CePeLek” SPZOZ
Gabinet Otolaryngologiczny
ul. S. Żeromskiego 33, tel. 22 685 22 45
www.cepelek.mil.pl
Wojskowy Instytut Medycyny Lotniczej
ul. Z. Krasińskiego 54/56, tel. 261 852 966
www.wiml.waw.pl
ŁOMIANKI k. Warszawy
SZPZOZ im. Dzieci Warszawy w Dziekanowie
Leśnym
• Poradnia Otolaryngologiczna
• Poradnia Audiologiczno-Foniatryczna
ul. M. Konopnickiej 65, Łomianki
tel. 22 765 72 10, 22 765 72 30
www.szpitaldziekanow.pl
Nastolatek
21
Zdrowie
Zdrowie
Ortopedia
Stan kręgosłupa ocenia lekarz w trakcie bilansu zdrowia, ale o profilaktykę na co dzień powinniśmy
dbać sami, ucząc dziecko prawidłowych zachowań względem swojego ciała. Wady postawy mogą się
rozwijać także w okresie dojrzewania. Siedzący tryb życia, brak lub niewystarczająca ilość ruchu odbija
się negatywnie na stanie kręgosłupa. Mogą pojawić się bóle pleców. Spróbuj nakłonić latorośl do aktywności fizycznej. Basen jest świetnym rozwiązaniem, ponieważ jest małe prawdopodobieństwo urazu,
a w ruch zaangażowane są wszystkie mięśnie grzbietu. Dziewczęta dodatkowo można zainteresować
fitnessem lub aerobikiem, a chłopców siłownią. Należy kontrolować pozycję ciała, w jakiej dziecko odrabia lekcje. Zwróć uwagę na to, czy biurko i krzesło nie są już za niskie. Być może to one są przyczyną
garbienia się. Warto zadbać o odpowiednią dietę młodego człowieka. Teraz, kiedy układ kostny rozwija
się tak intensywnie, nie może zabraknąć wapnia i witaminy D – to one są głównymi sprzymierzeńcami zdrowych kości i zębów. Pomoc w problemach z kręgosłupem, postawą ciała lub urazach uzyskasz
w poradniach ortopedycznych, wad postawy i chirurgii urazowo-ortopedycznej. Potrzebę takiej wizyty
skonsultuj wcześniej z lekarzem pierwszego kontaktu. Wizyta w poradni wymaga skierowania.
OŚRODKI LECZENIA WAD POSTAWY
BEMOWO
Poradnia Wad Postawy
ul. W. Czumy 1
tel. 22 664 58 93, 22 666 10 14
www.zozbemowo.pl
OCHOTA
ul. Sanocka 6
tel. 22 822 47 18
PRAGA POŁUDNIE
NZOZ Reh-Medica
Poradnia Wad Postawy dla Dzieci
ul. Mlądzka 27a
tel. 22 613 76 81
www.reh-medica.pl
Szpital Dziecięcy im. prof. dr. med.
Jana Bogdanowicza SPZOZ
Poradnia wad postawy
ul. Niekłańska 4/24, tel. 22 509 85 70 (71)
www.nieklanska.pl
ŚRÓDMIEŚCIE
ul. M. Kopernika 43
tel. 22 830 53 33 (34)
www.wsdz.pl
WOLA
Mazowieckie Centrum Rehabilitacji
im. prof. M. Weissa Stocer Sp. z o.o.
ul. Ożarowska 75a
tel. 22 836 05 13
www.stocer.pl
Dermatologia
Młodzi ludzie są szczególnie wrażliwi na punkcie swojego wyglądu, a problemy ze skórą przysparzają im
chyba najwięcej kłopotów. Najczęstszym problemem jest trądzik, który powstaje pod wpływem zmian
hormonalnych. Intensywny trądzik może pojawić się również wskutek stosowania leków sterydowych,
a także podczas przyjmowania sterydów anabolicznych w celu zwiększenia masy mięśniowej. Jeśli twój
nastolatek ma łagodną postać trądziku, drobne krostki, zaskórniki, można się z nim uporać samemu,
dzięki odpowiedniej higienie, zabiegom kosmetycznym i diecie. Gdy zmiany są nasilone i obejmują większe partie ciała, należy udać się do dermatologa. Nieleczone zmiany po trądziku mogą powodować
blizny i nieestetyczny wygląd. Pamiętaj, że od niego zależy dobre samopoczucie dziecka.
Często u nastolatków pojawia się tzw. rumień młodzieńczy (czerwone „pajączki”, popękane naczynka włosowate), który spowodowany jest napięciem naczyń krwionośnych na twarzy (widoczny jest
szczególnie pod wpływem stresu, zawstydzenia). Jeśli jest on nasilony, odwiedź z dzieckiem dermatologa, który doradzi, jakie kosmetyki stosować na wrażliwą i naczynkową cerę.
22
Nastolatek
Rozstępy – pod wpływem intensywnego wzrostu ciała, skóra zaczyna się rozciągać, co może spowodować powstanie rozstępów. U dziewcząt mogą pojawić się zmiany na biodrach, udach, pośladkach,
piersiach, czasem brzuchu, u chłopców natomiast na plecach. Jeśli zmiany są intensywne, warto wybrać się do dermatologa, aby np. przedyskutować z nim kwestię stosowania kremów na rozstępy.
Łupież – najczęstsza przypadłość, która wiąże się ze zmianami hormonalnymi. Towarzyszyć mu może
łojotok.
Grzybice – jeśli twoje dziecko chodzi na basen, uprawia sport i korzysta z publicznych przebieralni
i szatni, trzeba zwrócić uwagę na profilaktykę grzybicy skóry.
Pomoc w problemach z cerą i skórą uzyskasz w poradniach dermatologicznych. Potrzebne jest skierowanie.
PORADNIE DERMATOLOGICZNE
BIAŁOŁĘKA
Lux Med Sp. z o.o.
Centrum Medyczne Medycyna Rodzinna
ul. Myśliborska 95
tel. 22 332 28 88, 22 889 03 35
www.luxmed.pl
SPZOZ Warszawa Białołęka
Poradnia Specjalistyczna
ul. Milenijna 4, tel. 22 519 33 00
www.zozbialoleka.waw.pl
MOKOTÓW
Centralny Szpital Kliniczny MSW
• P oradnia Dermatologiczna I
ul. Wołoska 137
tel. 22 508 15 52, 22 508 17 00
• P oradnia Dermatologiczna Kliniki Dermatologii
ul. Wołoska 137
tel. 22 508 15 52, 22 508 14 81
www.cskmswia.pl
Centrum Medyczne Medicenter
Poradnia Dermatologiczna
ul. Wołoska 88, tel. 22 646 86 08
www.medicenter.pl
Magodent Sp. z o.o.
ul. L. Narbutta 83 lok. U2, tel. 22 403 80 56
www.magodent.com.pl
ul. Kielecka 27
tel. 849 96 81 w. 101, 22 646 54 36
www.zozmokotow.pl
Zespół Zakładów Opieki Zdrowotnej
ul. Samochodowa 5
tel. 22 585 62 29, 22 585 72 19
ZNZOZ Rekol-Med
Poradnie Dermatolologiczne
• ul. J. S. Bacha 2, tel. 22 843 68 13 (28)
• ul. Bernardyńska 3, tel. 22 840 35 45
www.rekolmed.pl
OCHOTA
ul. A. Pawińskiego 2
tel. 22 257 04 15, 22 321 12 11
www.attis.com.pl
Lux Med Sp. z o.o.
Centrum Medyczne Medycyna Rodzinna
ul. Żwirki i Wigury 39
tel. 22 823 89 45, 22 33 22 888
www.luxmed.pl
ul. S. Skarżyńskiego 1, tel. 22 822 48 47,
22 823 06 56, 22 823 22 07, 22 822 57 36
PRAGA POŁUDNIE
Centrum Medyczne Saska Kępa
ul. Marokańska 16
tel. 22 610 10 57, 22 672 78 57
www.cm-saska-kepa.pl
SZPZLO Warszawa Praga Południe
ul. Saska 61, tel. 22 617 30 01 (do 04), 22 617 94 75
www.szpzlo.praga-pld.pl
ul. Szaserów 128
tel. 261 817 666 (328), 22 810 80 89
www.wim.mil.pl
Nastolatek
23
Zdrowie
Zdrowie
PRAGA PÓŁNOC
• Poradnia Dermatologiczna
Sp. z o.o.
ul. Koszykowa 82a
tel. 22 502 13 00, 22 502 18 04
Gabinet Dermatologiczny
ul. Wileńska 18, tel. 22 473 89 37, 22 473 87 94 • Poradnia Dermatologii i Wenerologii
ul. Koszykowa 82a
www.splvitamed.pl
tel. 22 502 13 84
Wojewódzka Stacja Pogotowia Ratunkowego
ul. Dąbrowszczaków 5a
i Transportu Sanitarnego Meditrans SPZOZ
tel. 22 619 34 81 w. 6, 22 619 09 45
www.szpzlo.pl
ul. Poznańska 22, Tel. 22 525 13 55
REMBERTÓW
www.meditrans.waw.pl
Przychodnia Lekarska AON SPZOZ
ZOZ Starówka
tel. 261 813 350, 261 814 444
ul. gen. W. Andersa 37, tel. 22 831 00 02
www.spzozaon.pl
www.starowkanzoz.pl
ul. Na Uboczu 5
tel. 22 648 77 98, 22 649 65 05 (06) w. 123
www.zozursynow.pl
WAWER
Poradnia Dermatologiczna, bud. C
tel. 22 815 16 20
infolinia 801 051 000 lub 22 815 10 00
www.czd.pl
ŚRÓDMIEŚCIE
„CePeLek” SPZOZ
ul. Koszykowa 78
tel. 22 429 11 16, 22 429 11 03 (do 106)
www.cepelek.mil.pl
TARGÓWEK
Mazowiecki Szpital Bródnowski
w Warszawie Sp. z o.o.
ul. L. Kondratowicza 8
tel. 22 326 54 64, 22 326 52 26
www.brodnowski.pl
SZPZLO Warszawa Wawer
ul. J. Strusia 4/8, tel. 22 590 09 99
www.zoz-wawer.waw.pl
ul. Śliska 5, tel. 22 321 12 11
www.attis.com.pl
Poradnia Dermatologiczna dla Dzieci
Mariańska Sp. z o.o.
ul. Mariańska 1, tel. 22 737 50 50, 22 620 49 55
www.cmp.med.pl
Specjalistyczna Przychodnia Lekarska
dla Pracowników Wojska SPZOZ
tel. 22 526 44 66, 22 526 44 90
tel. 22 526 41 67, 602 519 388
tel. 22 526 44 44, 698 631 739
www.spl.pl
al. Wyzwolenia 6, tel. 22 830 54 99
www.wsdz.pl
24
Nastolatek
URSUS
Lecznica Ursus Sp. z o.o.
Gabinet Lekarski Dermatologia
ul. Dzieci Warszawy 11/U1, tel. 22 668 43 17
www.lecznica-ursus.com.pl
NZOZ Hipokrates Sp. z o.o.
pl. Czerwca 1976 1, tel. 22 478 28 26
tel. 22 662 60 36 (38) w. 23
URSYNÓW
Centrum Medyczne Corten Medic
Tomasz Sikora
Pasaż Ursynowski 9, tel. 22 270 30 20 (21)
www.cortenmedic.pl
Międzyleski Szpital Specjalistyczny
w Warszawie
ul. Bursztynowa 2, tel. 22 473 51 34
www.mssw.pl
WESOŁA
SZPZLO Warszawa Wesoła
Gabinet Lekarza Dermatologa
ul. J. Kilińskiego 50
tel. 22 773 53 63, 22 773 56 51
www.szpzlowesola.waw.pl
WŁOCHY
ul. Cegielniana 18
tel. 22 863 91 42, 22 371 64 71, 22 863 87 65
www.zozbemowo.pl
WOLA
ul. Górczewska 89
tel. 22 321 12 11 (15)
www.attis.com.pl
NZOZ Ośrodek Pomocy Zdrowiu
Żanna Kiesner
ul. J. Bellottiego 1
tel. 22 838 86 30, 22 838 73 64, 794 692 762
www.opz.waw.pl
ŻOLIBORZ
„CePeLek” SPZOZ
ul. S. Żeromskiego 33
tel. 261 852 245 (246)
www.cepelek.mil.pl
Poradnia Dermatologiczna dla Dzieci
• ul. W. Kochowskiego 4
tel. 22 839 47 36
• ul. K. Szajnochy 8
tel. 22 833 58 80, 22 833 14 70 (do 75) w. 0667
www.spzzlo.pl
Wojskowy Instytut Medycyny Lotniczej
ul. Z. Krasińskiego 54/56, tel. 261 852 873
www.wiml.waw.pl
Ginekologia
Do ginekologa (nie jest potrzebne skierowanie) warto pójść, gdy nastolatka/córka zacznie miesiączkować, szczególnie, jeśli towarzyszą temu silne bóle. Dla młodej dziewczyny badanie może być
bardzo stresujące, dlatego należy wcześniej porozmawiać z nią, wyjaśnić cel wizyty i omówić sposób przeprowadzenia badania. Jeśli wiesz lub podejrzewasz, że córka zaczęła współżyć, wizyta jest
koniecznością. Infekcje, upławy, grzybice, zapalenia pęcherza, choroby przenoszone drogą płciową
mogą zdarzyć się także nastolatkom, dlatego tak ważne jest uświadomienie, jak istotna jest higiena
miejsc intymnych (więcej na ten temat w rozdziale o higienie). Jeśli zauważysz, że miesiączkująca córka od jakiegoś czasu nie stosuje środków higienicznych, możesz zaproponować wizytę u ginekologa
(w przypadku młodych dziewcząt przerwy w miesiączkach są naturalne, natomiast jeśli córka miesiączkuje już regularnie, może to być oznaka ciąży lub problemów ze zdrowiem). Do ginekologa
należy zwrócić się także, gdy dziewczyna nie zaczęła miesiączkować, a skończyła już 16 lat.
Nastolatek
25
Zdrowie
Zdrowie
PORADNIE GINEKOLOGICZNE DLA DZIEWCZĄT
BIELANY
Szpital Bielański im. ks. J. Popiełuszki SPZOZ
Poradnia Ginekologiczna dla Dziewcząt
ul. Cegłowska 80
tel. 22 569 05 00, 22 569 04 70 (196, 382)
ul. M. Kopernika 43, tel. 22 83 0 53 33 (34)
www.wsdz.pl
OCHOTA
Poradnia Ginekologiczna
www.spdsk.edu.pl
WAWER
Poradnia Ginekologii Dziecięcej, bud. RC
infolinia 801 051 000, 22 815 10 00
www.czd.pl
ŚRÓDMIEŚCIE
Szpital Kliniczny im. ks. Anny Mazowieckiej
ul. Karowa 2
tel. 22 596 61 00, 22 596 63 01 (02, 03)
www.szpitalkarowa.pl
WOLA
Poradnia Ginekologii dla Dziewcząt
tel. 22 327 70 50 (51)
www.imid.med.pl
Urologia, andrologia
Chłopcom także zdarzają się dolegliwości miejsc intymnych, takie jak stany zapalne przejawiające
się zaczerwienieniem, pieczeniem, opuchnięciem członka, infekcje, grzybice. W wieku dojrzewania może ujawnić się problem ze stulejką lub odnowić w przypadku nieprawidłowej higieny. Jeśli
twój syn intensywnie uprawia sport może pojawić się tzw. „skręt jądra”, którego konsekwencją
jest utrudniony przepływ krwi. Objawami są: silny ból jądra (szczególnie w nocy), powiększony
worek mosznowy, nudności, wymioty. W przypadku takich objawów udaj się z dzieckiem niezwłocznie na ostry dyżur, gdyż odsunięcie w czasie interwencji lekarskiej może doprowadzić
do amputacji jądra. Jeśli twój syn uprawia sport, uświadom go o konieczności i przydatności
zakładania na krocze ochraniaczy. Do urologa potrzebne jest skierowanie.
PORADNIE UROLOGICZNE DLA DZIECI I MŁODZIEŻY
OCHOTA
Poradnia Chirurgiczno-Urologiczna
dla Dzieci i Młodzieży
www.spdsk.edu.pl
WAWER
Poradnia Urologiczna
al. Dzieci Polskich 20, tel. 22 815 72 89
www.czd.pl
ŚRÓDMIEŚCIE
ul. M. Kopernika 43, tel. 22 830 53 33 (34)
www.wsdz.pl
Nukleomed NZOZ Krzysztof Toth
Poradnia Urologii Dzieci
ul. Żegańska 46a
tel. 22 613 05 10, 22 812 13 89
www.nukleomed.eu
26
Nastolatek
Endokrynologia
Głównym problemem wynikajcym z burzy hormonalnej w przypadku dziewcząt jest nadmierne owłosienie, szczególnie na twarzy, rękach, brzuchu, plecach, nogach czy pośladkach. Taka przypadłość jest
bardzo krępująca i jeśli zauważysz, że zmiany te są znaczne i bardzo widoczne, warto zapisać córkę do
endokrynologa. Obfite owłosienie oraz otyłość mogą być symptomem zespołu policystycznych jajników.
U chłopców problem może stanowić tzw. ginekomastia, czyli powiększenie sutków na skutek rozrostu
tkanki gruczołowej, włóknistej i tłuszczowej. Zjawisko to jest jak najbardziej naturalne i przejściowe
(szczególnie u chłopców w wieku 13-14 lat), natomiast jeśli syn skarży się na ból sutków i zauważysz,
że gruczoły są znacznie powiększone, warto odwiedzić lekarza specjalistę. Dość częstym problemem
młodych ludzi (szczególnie dziewcząt) są problemy z tarczycą. W okresie dojrzewania może dojść do
powiększenia się gruczołu tarczycy – powstaje wówczas tzw. wole. Często ma to związek z niedoborem
jodu w pożywieniu. Lekarz podczas bilansu zdrowia zwraca szczególną uwagę na ten gruczoł. Jeśli
zauważysz, że twoje dziecko stało się nadpobudliwe, szybko się męczy, ma problemy z koncentracją,
tyciem lub chudnięciem mimo odpowiedniej diety, ma objawy depresyjne, warto zwrócić się do pediatry.
Jeśli uzna on, że objawy mogą dotyczyć problemów z tarczycą, wypisze skierowanie do endokrynologa.
PORADNIE ENDOKRYNOLOGICZNE DLA DZIECI I MŁODZIEŻY
OCHOTA
Samodzielny Publiczny Dziecięcy
Szpital Kliniczny
Poradnia Endokrynologiczna dla Dzieci i Młodzieży
www.spdsk.edu.pl
ŚRÓDMIEŚCIE
Poradnia Endokrynologiczna dla Dzieci
ul. M. Kopernika 43
tel. 22 830 53 33 (34)
www.wsdz.pl
PRAGA POŁUDNIE
Szpital Dziecięcy im. prof. dr. med.Jana
Bogdanowicza SPZOZ
Poradnia Endokrynologiczna dla Dzieci i Młodzieży
www.nieklanska.pl
WAWER
al. Dzieci Polskich 20
tel. 22 815 70 66
www.czd.pl
Onkologia
Niezależnie od wieku dziecka należy regularnie, przynajmniej raz w roku, wykonywać badanie morfologiczne krwi z rozmazem, pozwalające ocenić ilość i stadium rozwoju komórek krwi. Regularnie
wykonywane badania ultrasonograficzne brzucha i węzłów chłonnych pozwalają wcześnie wykryć
zmiany, które nie dają jeszcze żadnych objawów i są niedostrzegalne w rutynowym badaniu.
ALARMUJĄCE OBJAWY CHOROBY
NOWOTWOROWEJ U DZIECI
CO MOŻEMY ZROBIĆ, ŻEBY WCZEŚNIE
WYKRYĆ NOWOTWÓR U DZIECKA
anemia, wybroczyny, łatwe męczenie się
wykonaj morfologię krwi!
narastające bóle głowy, nudności, poranne wymioty,
zaburzenia równowagi, zaburzenia chodu, utykanie,
niedowłady
wykonaj tomografię komputerową
mózgu!
powiększenie węzłów chłonnych, duszność, chrypka,
kaszel bez cech infekcji
wykonaj RTG klatki piersiowej!
powiększenie obwodu brzucha, wyczuwalny guz,
krwiomocz, zaparcia
wykonaj USG jamy brzusznej i miednicy!
Nastolatek
27
Zdrowie
Zdrowie
narastające bóle kości bez urazu, pojawienie się
guzka/guza i jego powiększanie się
wykonaj RTG odpowiedniej okolicy!
zez, biały odblask źrenicy oka
wykonaj badanie dna oka!
wylewy okularowe, wytrzeszcz gałek ocznych
zgłoś się do pediatry onkologa!
Opracowano na podstawie www.czd.pl
Najlepsza profilaktyka nowotworowa to, oprócz badań, odpowiednia dieta oraz uświadomienie nastolatka o możliwych zagrożeniach związanych z paleniem tytoniu, zażywaniem narkotyków, dopalaczy itp.
Coraz częstszym problemem młodych ludzi jest chłoniak, który początkowo daje objawy przeziębienia.
Jego pierwszym symptomem są powiększone węzły chłonne, które mimo leczenia nie powracają do
naturalnych rozmiarów. Chłopcy coraz częściej chorują na raka jąder (już nawet 15-latki). Jeśli twój
syn powiadomi cię o takich symptomach, jak zmiana wyglądu jąder (szczególnie zmniejszenie bądź
znaczne powiększenie), zmiana ciężkości jednego z jąder lub wyczucie guzków, zwróć się o poradę do
specjalisty. Pomoc w problemach nowotworowych uzyskasz w poradniach onkologicznych i hematologicznych bez skierowania.
PORADNIE ONKOLOGICZNE I HEMATOLOGICZNE
BIELANY
Szpital Bielański im. ks. Jerzego Popiełuszki SPZOZ
Poradnia Hematologiczna dla Dzieci
ul. Cegłowska 80, tel. 22 569 04 70
OCHOTA
Poradnia Onkologiczna
Poradnia Hematologiczna
ul. Żwirki i Wigury 63a
tel. 22 317 91 88 (89), 22 317 96 21
www.spdsk.edu.pl
WAWER
Poradnia Onkologiczna dla Dzieci i Młodzieży
tel. 22 815 70 48
www.czd.pl
WOLA
Poradnia Onkologiczna dla Dzieci
tel. 22 327 70 50 (51)
www.imid.med.pl
Reumatologia
Problemy ze stawami i kośćmi utożsamiane są przeważnie z osobami starszymi. Jednak młodych ludzi,
szczególnie przed 16. rokiem życia, może dotknąć tzw. młodzieńcze reumatoidalne zapalenie stawów.
Atakuje ono głównie kolana, nadgarstki, kostki, stawy palców i stóp, a także stawy kręgosłupa, ramion i bioder. Choroba objawia się długotrwałym obrzękiem chorego stawu, pojawiają się problemy
z poruszaniem, a co za tym idzie, zmniejszona jest aktywność fizyczna. Dodatkowo występuje apatia
i brak apetytu. Należy jak najszybciej zwrócić się do lekarza, aby nie doszło do deformacji stawów
i niepełnosprawności. Pomoc znajdziesz w poradniach reumatologicznych, do których musisz mieć
skierowanie.
PORADNIE REUMATOLOGICZNE DLA DZIECI I MŁODZIEŻY
MOKOTÓW
Narodowy Instytut Geriatrii, Reumatologii i Rehabilitacji im. prof. dr hab. med. Eleonory Reicher
Poradnia Reumatologiczna dla Dzieci
ul. Spartańska 1, tel. 22 646 78 91, www.spartanska.pl
28
Nastolatek
Diabetologia
Cukrzyca typu I może pojawić się już ok. 10 roku życia. Charakterystycznymi objawami są wzmożone
pragnienie, częste oddawanie moczu, chudnięcie przy jednoczesnym wzmożonym apetycie, a także
ogólne osłabienie organizmu i rozdrażnienie. Przy okazji profilaktycznego badania krwi warto zwrócić
uwagę na poziom cukru we krwi. Jeśli w twojej rodzinie jest osoba chora na cukrzycę, badania wykonuj regularnie. Nadwaga, brak ruchu, zła dieta coraz częściej są przyczyną zachorowań młodych ludzi
na cukrzycę typu II. Pomoc uzyskasz w poradniach diabetologicznych. Potrzebne jest skierowanie od
lekarza rodzinnego.
PORADNIE DIABETOLOGICZNE DLA DZIECI I MŁODZIEŻY
OCHOTA
Poradnia Diabetologiczna dla Dzieci i Młodzieży
tel. 22 317 91 88 (89, 64)
www.spdsk.edu.pl
WAWER
Poradnia Diabetologiczna
www.czd.pl
WOLA
Poradnia Diabetologiczna dla Dzieci
ul. M. Kasprzaka 17a, tel. 22 327 70 60
www.imid.med.pl
Poradnia Diabetologiczna dla Dzieci
ul. Szlenkierów 10
tel. 22 632 42 50
www.zozwola.pl
Gastrologia
Problemy gastrologiczne u młodzieży pojawiają się często pod wpływem stresu lub złej diety. Do
specjalisty należy się udać, jeśli dziecko skarży się na problemy z trawieniem, ma biegunki, zaparcia,
problemy z wypróżnianiem, które utrzymują się przez dłuższy czas lub mają gwałtowny przebieg.
Pomoc (potrzebne jest skierowanie) znajdziesz w poradniach gastroenterologicznych.
PORADNIE GASTROENTEROLOGICZNE DLA DZIECI I MŁODZIEŻY
OCHOTA
Poradnia Gastroenterologiczna dla Dzieci i Młodzieży
ul. Żwirki i Wigury 63a, tel. 22 317 91 88 (89, 64)
www.spdsk.edu.pl
WAWER
Poradnia Diabetologiczna
www.czd.pl
PRAGA POŁUDNIE
Bogdanowicza SPZOZ
Poradnia Neurochirurgiczna dla Dzieci
www.nieklanska.pl
WOLA
Poradnia Gastroenterologiczna dla Dzieci
www.imid.med.pl
Neurologia
W wieku dojrzewania może ujawnić się padaczka, zespół niespokojnych nóg, a także bezdech senny
i zespół hiperwentylacji. Przejściowymi problemami neurologicznymi mogą być zaburzenia uwagi,
omdlenia, migreny, tiki. Często okazuje się, że niepokojące objawy wystąpiły pod wpływem stresu,
jednak nie bagatelizuj objawów, gdyż mogą być one sygnałem, że dziecko ma problemy z układem
nerwowym. Po konsultacji z lekarzem rodzinnym idź ze skierowaniem do specjalisty neurologa.
Nastolatek
29
Zdrowie
Zdrowie
PORADNIE NEUROLOGICZNE DLA DZIECI I MŁODZIEŻY
MOKOTÓW
SZPZLO Warszawa Mokotów Przychodnia
Specjalistyczna dla Dzieci i Młodzieży
Poradnia Neurologiczna dla Dzieci
ul. Kielecka 27
tel. 22 849 96 81, 22 849 78 11
www.zozmokotow.pl
Ośrodek Wczesnej Interwencji
ul. Pilicka 21
tel. 22 844 44 29, 22 844 06 37
www.owi.itp.net.pl
OCHOTA
Samodzielny Publiczny Dziecięcy Szpital
Kliniczny
Poradnia Neurologiczna dla Dzieci i Młodzieży
tel. 22 317 91 88 (89)
www.spdsk.edu.pl
ul. Sanocka 6, tel. 22 822 47 18
PRAGA POŁUDNIE
Bogdanowicza
Poradnia Neurologiczna
ul. Niekłańska 4/24, tel. 22 509 85 70 (71)
www.nieklanska.pl
PRAGA PÓŁNOC
ul. Dąbrowszczaków 5a
tel. 22 619 28 40, 22 619 34 81 w. 8
www.szpzlo.pl
ŚRÓDMIEŚCIE
ul. M. Kopernika 43, tel. 22 830 53 33 (34)
www.wsdz.pl
TARGÓWEK
URSYNÓW
ul. E. Romera 4, tel. 22 643 87 70
www.zozursynow.pl
WAWER
Poradnia Neurologiczna i Epileptologiczna
al. Dzieci Polskich 20, bud. C
tel. 22 815 17 05, 22 815 17 11
www.czd.pl
WOLA
ul. Szlenkierów 10, tel. 22 632 42 50
www.zozwola.pl
www.imid.med.pl
ŁOMIANKI k. Warszawy
SZPZOZ im. „Dzieci Warszawy”
w Dziekanowie Leśnym
ul. M. Konopnickiej 65, Łomianki
tel. 22 765 72 10 (30)
www.szpitaldziekanow.pl
Nefrologia
Zapalenie pęcherza i nerek są najczęstszymi dolegliwościami ze strony układu moczowego u nastolatków. Mogą one być wywołane nadmierną higieną lub jej brakiem. Gdy dziecko skarży się na ból
i pieczenie przy oddawaniu moczu, ma silne parcie na mocz, choć niewiele go oddaje, może przechodzić zapalenie pęcherza. Jeśli dodatkowo odczuwa ból w okolicy nerek i ma gorączkę, objawy mogą
świadczyć o zapaleniu nerek. Do nefrologa potrzebne jest skierowanie.
30
Nastolatek
PORADNIE NEFROLOGICZNE DLA DZIECI I MŁODZIEŻY
BIELANY
Szpital Bielański im. ks. Jerzego Popiełuszki
SPZOZ
Poradnia Nefrologiczna dla Dzieci
ul. Cegłowska 80, tel. 22 569 04 70 (196, 382)
OCHOTA
Poradnia Nefrologiczna Dzieci
www.spdsk.edu.pl
PRAGA POŁUDNIE
Poradnia Nefrologiczna dla Dzieci
ul. Szaserów 128, tel. 261 816 278
www.wim.mil.pl
ŚRÓDMIEŚCIE
„CePeLek” SPZOZ
Gabinet Nefrologiczny dla Dzieci
www.cepelek.mil.pl
Poradnia Nefrologiczna
ul. M. Kopernika 43
tel. 22 830 53 33 (34)
www.wsdz.pl
WAWER
Poradnia Nefrologii i Nadciśnienia Tętniczego
tel. 22 815 13 04, 22 815 13 21
www.czd.pl
WOLA
Poradnia Nefrologiczna dla Dzieci i Młodzieży
tel. 22 327 71 50 (54)
www.imid.med.pl
Trzeba sobie zdawać sprawę, że substancje psychoaktywne, czyli substancje, które mają wpływ na działanie układu nerwowego, są elementem życia we współczesnym świecie. Zamiast zaprzeczać i nie dostrzegać ich wzrastającej obecności i wpływu na nasze dzieci, lepiej dowiedzieć się, czym są i jak sobie
radzić z problemami, które powodują. Warto wiedzieć, że substancje psychoaktywne, to zarówno te, których sprzedaż jest dozwolona i regulowana przez prawo, czyli używki (kawa, papierosy, alkohol) oraz leki
psychotropowe, stosowane w leczeniu zaburzeń psychicznych, jak i te, które są przez prawo zabronione,
czyli narkotyki. Praktycznie wszystkie substancje psychoaktywne mogą prowadzić do uzależnienia.
Używki
Używki, głównie alkohol i papierosy, są dopuszczone do sprzedaży i używania wyłącznie dla osób pełnoletnich. Niestety, średni wiek rozpoczynania eksperymentów z alkoholem czy papierosami to 13 lat i stale
się obniża. Młodzi ludzie uzależniają się szybciej niż dorośli, a używki silniej wyniszczają ich organizm,
ponieważ ciało i psychika rozwijającego się jeszcze człowieka inaczej reagują na toksyczne substancje.
Powody, dla których młodzi ludzie sięgają po używki:
• c iekawość działania substancji, poszukiwanie nowych wrażeń, wzmocnienie doznań w zabawie;
• p resja rówieśników, potrzeba bycia akceptowanym przez grupę – strach przed odrzuceniem, chęć
zaistnienia w grupie;
• c hęć poczucia się dorosłym;
• p ozytywne skojarzenia, które wiążą się z często pozytywnym wizerunkiem używek w kulturze
masowej, dodają poszukiwanej wartości budującemu swoją tożsamość nastolatkowi;
• samotność, poczucie niezrozumienia;
• nieumiejętność radzenia sobie z problemami, trudność w sięganiu po pomoc;
• chęć oderwania się od rzeczywistości, ucieczka od problemów;
• potrzeba ulgi, odprężenia, wyluzowania;
• pokonanie nieśmiałości, dodanie sobie odwagi w sytuacjach społecznych, często w intymnych relacjach;
Nastolatek
31
Zdrowie
Zdrowie
• naśladowanie dorosłych, np. którzy „radzą” sobie z trudnymi emocjami za pomocą używek;
• buntowanie się przeciw rodzicom i nauczycielom, przekraczanie narzuconych granic – „zakazany
owoc, lepiej smakuje”.
Sięganiu po używki sprzyja:
• niska świadomość szkodliwości używek;
• łatwy dostęp do środków odurzających, mimo prawnych zakazów sprzedaży tych środków
młodzieży do 18. roku życia.
Alkohol
Zastanów się, w jaki sposób w twojej rodzinie traktuje się alkohol. Czy jest to nieodłączny towarzysz
uroczystości i świętowania? Czy jest traktowany jako zwykły środek spożywczy, np. konieczny wspomagacz odpoczynku po pracy? Czy zdarza ci się nadużywać alkoholu przy dziecku? Czy pobłażliwie
traktujesz kierowców, którzy zamierzają kierować samochodem po alkoholu? Czy przypadkiem nie
należysz do tych rodziców, którzy sami proponują dorastającemu dziecku pierwszy kieliszek? Czy rozmawiałeś na temat picia alkoholu ze swoim dzieckiem? Zwracaj uwagę na to, w jakim stanie twój syn
czy córka wraca z imprezy: czy ma problemy z koordynacją, czy mówi wyraźnie, jak wyglądają oczy,
czy można wyczuć woń alkoholu? Zwracaj uwagę na to, jak twój nastolatek wypowiada się o alkoholu. Czy traktuje ten temat poważnie? Jeżeli odkryjesz, że młody człowiek pił alkohol – konieczna
jest na ten temat rozmowa. Nie podejmuj jej jednak od razu, jeśli jesteś pod wpływem silnych emocji,
szczególnie unikaj rozmowy w gniewie. Ale też nie czekaj zbyt długo, bo rozmowa straci żywy kontekst, którego dotyczy. Wcześniej zasięgnij rady psychologa lub zadzwoń do odpowiedniej placówki
z prośbą o wskazówki, jak taką rozmowę przeprowadzić. W niżej wymienionych instytucjach uzyskasz
więcej informacji na temat spożywania alkoholu przez młodzież, sposobów wykrywania tego zjawiska
oraz możliwości pomocy.
MOKOTÓW
Poradnia Profilaktyczno-Rehabilitacyjna
dla Osób Uzależnionych i Współuzależnionych
m.st. Warszawy i Województwa Mazowieckiego
Ośrodek Rehabilitacji Dziennej
ul. Jana III Sobieskiego 112, tel. 22 844 44 30
Poradnia Profilaktyczno-Rehabilitacyjna dla
Osób Uzależnionych i Współuzależnionych m.st.
Warszawy i Województwa Mazowieckiego
Poradnia Leczenia Uzależnień dla Dzieci
ul. Nowogrodzka 62a, tel. 22 844 44 30
OCHOTA
Państwowa Agencja Rozwiązywania
Problemów Alkoholowych PARPA
Al. Jerozolimskie 155, tel. 22 250 63 25
www.parpa.pl
ŚRÓDMIEŚCIE
Komisja Rozwiązywania Problemów
Alkoholowych m.st. Warszawy
ul. Niecała 2, tel. 22 443 07 70
www.krpa.um.warszawa.pl
W ramach Komisji działają Dzielnicowe Zespoły Realizacji Programu Profilaktyki
i Rozwiązywania Problemów Alkoholowych m.st. Warszawy
BIAŁOŁĘKA
Punkt informacyjno-konsultacyjny
ul. Modlińska 61, tel. 22 431 28 30
BIELANY
32
Nastolatek
WAWER
ul. Włókiennicza 54, tel. 22 872 20 37
WESOŁA
ul. 1 Praskiego Pułku 21a, tel. 22 773 70 23
WILANÓW
ul. F. Klimczaka 4, budynek B, tel. 22 443 50 79
WŁOCHY
ul. Centralna 25, tel. 22 846 82 38
WOLA
ul. Syreny 18, tel. 22 631 26 92
ŻOLIBORZ
ul. A. Mickiewicza 17/15, tel. 22 869 40 29
Źródło: www.krpa.um.warszawa.pl (dostęp: 4.04.2016 r.)
•8
01 14 00 68 „pomarańczowa linia” – to program informacyjno-konsultacyjny dla rodziców dzieci
pijących alkohol i zażywających narkotyki (pn.-pt. 14.00-20.00), www.pomaranczowalinia.pl.
Program zapewnia również porady i konsultacje on-line: [email protected]
•2
2 842 26 00 – telefon zaufania dla osób z problemem alkoholowym (pn.-pt. 15.00-20.00)
•w
ww.uzaleznienia.org.pl – warszawski informator o pomocy dla osób uzależnionych i ich bliskich
POMOC W PROBLEMIE ALKOHOLOWYM
BEMOWO
ul. W. Borowego 8, tel. 22 533 78 55
PRAGA PÓŁNOC
ul. Jagiellońska 60/90, tel. 22 741 38 10
REMBERTÓW
tel. 22 515 18 43
ŚRÓDMIEŚCIE
ul. Krucza 6/14a, tel. 22 502 29 25
TARGÓWEK
Punkty informacyjno-konsultacyjne
ul. św. Wincentego 87, tel. 22 443 87 32
URSUS
pl. Czerwca 1976 r. 1
tel. 22 478 41 17, 22 478 41 18
URSYNÓW
ul. Dereniowa 52/54
tel. 22 649 96 97, 22 649 72 59, 22 648 83 36
MOKOTÓW
• ul. J. P. Woronicza 30, tel. 22 646 82 99
• ul. J. Gagarina 27, tel. 22 841 93 49
OCHOTA
ul. Białobrzeska 32, tel. 22 822 56 92
PRAGA POŁUDNIE
ul. L. M. Paca 39, tel. 22 671 51 41
Palenie tytoniu
O szkodliwości palenia mówi się sporo, ale mało kto zdaje sobie sprawę, że nikotyna zawarta w papierosach jest jedną z najsilniej uzależniających substancji. Spośród ludzi, którzy zaczęli palić, olbrzymia większość z nich się uzależnia. Odsetek uzależnień śmiało konkuruje z najsilniej uzależniającymi
narkotykami. Najczęstsze motywy palenia tytoniu przez osoby nastoletnie, to chęć podkreślenia swojej dorosłości, zaistnienia w grupie rówieśników, czasem chęć schudnięcia (najczęściej w przypadku
dziewcząt) czy po prostu naśladowanie rodziców. Jednym z objawów, że dziecko pali papierosy jest
charakterystyczny zapach ubrań, włosów i skóry. Poza tym możesz poczuć nieświeży oddech, zauważyć szybkie męczenie się, suchy kaszel, wychodzenie z domu „na chwilę”. Twoje przypuszczenia, że
dziecko pali papierosy potwierdzać mogą znajdowane w jego ubraniach lub w pokoju zapalniczki,
zapałki, czasem paczki papierosów, bibułki, filtry, maszynki do „skrętów” czy paczki z tytoniem (do
skręcania). Z każdym dzieckiem rodzice powinni przeprowadzić spokojną, rzeczową rozmowę o szkodliwości palenia papierosów. Kiedy nabierzesz podejrzeń, że problem dotyczy twojego dziecka, taka
rozmowa jest konieczna. W internecie możesz znaleźć przemawiające do wyobraźni zdjęcia i filmy
pokazujące osoby uzależnione lub już chore na raka płuc, żołądka, krtani. Filmy te pokazują, do czego
prowadzi palenie. Możesz także umówić nastolatka z psychologiem.
POMOC W PROBLEMIE PALENIA TYTONIU
Poradnia Pomocy Palącym przy Centrum Onkologii. Instytut im. Marii Skłodowskiej-Curie
ul. W. K. Roentgena 5, tel. 22 643 92 34, 22 643 92 86, www.coi.pl
• 801 108 108, 22 211 80 15 – Telefoniczna Poradnia Pomocy Palącym (pn.-pt. 11.00-19.00)
• www.jakrzucicpalenie.pl
Nastolatek
33
Zdrowie
Zdrowie
Narkotyki
Narkotyki wywołują najwięcej lęku i obaw wśród rodziców. Przyczyny, które powodują, że dzieci sięgają po
narkotyki w większości pokrywają się z przyczynami sięgania po używki. Wiemy, że narkotyki są szkodliwe,
uzależniające, że prowadzą do wielu tragedii, ale mało kto zadaje sobie trud zapoznania się z podstawową
wiedzą o narkotykach. Jakie są ich rodzaje, jak rozpoznać, że dziecko zaczęło stosować środki odurzające9?
nazwa
objawy zażycia
zwróć uwagę na
marihuana
haszysz
kaszel, przekrwione oczy, zwiększony
apetyt, zwłaszcza na słodycze, suchość
w ustach, słodkawy zapach ubrania,
włosów, z ust, euforia, gadatliwość
zielone zwinięte w mały kłębek liście,
fifki, zapalniczki, bibułki papierosowe,
kawałki brązowej substancji podobnej
do twardej plasteliny
amfetamina
rozszerzone źrenice, brak apetytu,
znaczne pobudzenie, spora dawka
energii, siły połączona z agresją,
bezsenność, zwiększone wydalanie moczu
igły, strzykawki, tabletki, kapsułki,
małe plastikowe woreczki zawierające
biały proszek lub kryształy
kokaina
crack
rozszerzone źrenice, katar,
nadpobudliwość, wybuchy agresji,
bezsenność, niepokój psychoruchowy,
gadatliwość
biały proszek lub bezbarwne
przezroczyste kryształy bez zapachu
o gorzkim smaku, rurki do wdychania
oparów, igły, strzykawki
heroina
ślady nakłuć, słaba reakcja źrenic lub jej
brak na zmianę światła, zwężenie źrenic,
wodniste spojrzenie, brak apetytu, senność,
niepokój ruchowy, spowolnienie reakcji
igły, strzykawki, rurki do wdychania
oparów, brązowe waciki, łyżki,
sreberka pokryte brunatnym nalotem
LSD
rozszerzone źrenice, halucynacje
wzrokowe, lęk, panika, brak koncentracji,
niespójność wypowiedzi, zimne dłonie
i stopy, potliwość
małe tubki z płynem, bibułki
nasączone roztworem, opłatki, cukier
w kostkach, silny zapach potu
ekstaza
(ekstazy,
ecstazy)
(HTC)
rozszerzone źrenice, silne pobudzenie
ruchowe, po którym następuje
wyczerpanie, senność, ból głowy, problemy
z koordynacją, przyspieszenie pracy serca,
wysoka temperatura ciała (nawet do 41°C)
białe lub kolorowe tabletki
z wytłoczonym sercem, kółkiem,
napisami
inhalaty
(benzyna,
kleje, gaz
z zapalniczek,
rozpuszczalniki)
charakterystyczny zapach kleju, acetonu
na ubraniu, we włosach, ból głowy,
wymioty, krwawienie z nosa; do
śmiertelnych zatruć może prowadzić
wprowadzanie gazu lub aerozolu
bezpośrednio do gardła i połykanie go
słoiki, puszki po kleju, pojemniki
z aerozolem, zapalniczki
Oprócz narkotyków zagrożeniem dla nastolatka mogą być również dopalacze10. Są to produkty psychoaktywne, które mają wywoływać działanie takie, jak narkotyki, tyle że według producentów są naturalne,
bezpieczne i nie uzależniają, co jest nieprawdą. W istocie często są jedynie niewielką modyfikacją chemiczną znanych narkotyków i mogą powodować tak samo jak one groźne dla zdrowia skutki oraz uzależniać.
9
Tabelę opracowano na podstawie: M. Pasek, Narkotyki przy tablicy, Warszawa 2000 oraz M. Pasek, Narkotyki? Na
pewno nie moje dziecko!, Warszawa 1998.
10
Ustawa z dnia 24 kwietnia 2015 r. o zmianie ustawy o przeciwdziałaniu narkomanii oraz niektórych innych ustaw (Dz.U.
2015 poz. 875). Ustawa m.in. ma na celu skuteczną walkę z dopalaczami i dotyczy m.in. objęcia kontrolą ustawową substancji chemicznych, które w 2010 r. były przedmiotem obrotu handlowego w sklepach z tzw. dopalaczami, a w ostatnim
czasie również przedmiotem obrotu w sklepach internetowych. Nowe regulacje definiują dopalacze jako środki zastępcze
i zakazują obrotu nimi na terenie całego kraju.
34
Nastolatek
Zwracaj więc uwagę na podobne ślady i objawy jak w przypadku wyżej wymienionych narkotyków. Z tematem dopalaczy możesz zaznajomić się na stronie www.dopalaczeinfo.pl. Jeśli masz
wątpliwości, jakie substancje zażywa twoje dziecko i czy w ogóle to robi, skonsultuj się z poradnią ds. uzależnień bądź zadzwoń pod podane na str. 38 numery telefonów zaufania. Syntetycznym narkotykiem jest także GHB (kwas 4-hydroksybutanowy), czyli tzw „pigułka gwałtu”. Jest to
narkotyk bezbarwny, bezwonny, łatwo rozpuszczający się w wodzie i alkoholu, ma postać białego
proszku lub tabletek, czasami bezbarwnego płynu, o bardzo słabo wyczuwalnym słonym posmaku. Działa obezwładniająco, powodując częściową utratę przytomności. GHB w większych dawkach
(4-6 g) może powodować stany nieświadomości i amnezji bez utraty przytomności. Dodatkowo wchodzi w silne interakcje z alkoholem. O tym narkotyku należy porozmawiać przede wszystkim z córką,
gdyż to właśnie dziewczęta są ofiarami nieświadomego zażycia GHB. Ryzyko zwiększa się, gdy towarzystwo, z którym bawi się dziecko jest przypadkowe, a więc na dyskotece czy w klubie. Nastolatka
powinna wiedzieć, w jakich sytuacjach może dojść do podania GHB:
– pozostawiona butelka lub szklanka z napojem;
– podanie otwartego napoju;
– napój przygotowany poza zasięgiem wzroku.
W przypadku, gdy istnieje podejrzenie popełnienia przestępstwa dokonanego z użyciem GHB, należy
jak najszybciej zgłosić się na policję, a także wykonać badanie krwi na obecność GHB.
Lekomania
Mało nagłaśnianym problemem jest zjawisko lekomanii. Coraz częściej leki zastępują młodzieży tradycyjne narkotyki lub są wstępem do ich zażywania. Wiele środków dostępnych bez recepty (np. leki
zawierające pseudoefedrynę, często stosowane w infekcjach górnych dróg oddechowych) wywołuje
stan podobny, jak po narkotykach. Jednak ceną za dobre samopoczucie, mocny sen, spokój i zabawę
jest ryzyko poważnego zatrucia. Przy stosowaniu leku bez zaleceń i kontroli lekarza może się to skończyć uzależnieniem, które jest w przebiegu podobne do narkomanii. Dawaj dobry przykład i nie sięgaj
po leki z byle powodu, np. gdy boli cię głowa, gdy nie możesz zasnąć, gdy jesteś zdenerwowany.
Ucz swojego nastolatka poważnego i odpowiedzialnego podejścia do swojego zdrowia poprzez zdrowy tryb życia, profilaktykę, badania, konsultacje lekarskie i ścisłe przestrzeganie zaleceń dotyczących
przyjmowania jakichkolwiek leków.
Zainteresuj się, jeśli zauważysz, że dziecko przyjmuje tabletki, o których działaniu i przeznaczeniu nic nie
wiesz. Jeśli problem się potwierdzi, zwróć się do poradni ds. uzależnień, podsuń telefon zaufania dla młodzieży lub zadzwoń po poradę. Młodzi ludzie łatwiej niż dorośli uzależniają się od substancji psychoaktywnych.
Poznaj charakterystyczne zachowania dla poszczególnych etapów procesu uzależniania się11.
• Inicjacja – ten pierwszy etap uzależnienia dotyczy wszystkich tych osób, które chociaż raz
spróbowały jakiegoś narkotyku.
•O
kazjonalne eksperymentowanie – ciekawość, bunt i przełamanie lęku. Pojawiają się drobne
kłamstwa najczęściej dotyczące spóźnień, towarzystwa, w którym nastolatek przebywa, miejsc,
gdzie wychodzi, sposobu wydawania pieniędzy. Zmiany w wyglądzie i zachowaniu na tym etapie
to: dziwny zapach włosów i ubrań, nadmierne używanie środków zapachowych, zaczerwienione
oczy, rozszerzone źrenice, utrzymujący się katar. Nastolatek jest wyraźnie nadpobudliwy lub
ospały, czasem dziwnie euforyczny, unika kontaktu, po powrocie do domu przemyka do pokoju.
•R
egularne używanie substancji – znaczna zmiana środowiska i zachowania. Pojawiają się nowi
znajomi. Młody człowiek zamyka się w sobie, izoluje od rodzinnych spotkań, zamyka się w pokoju.
Coraz częściej występują złe nastroje, smutek, agresja słowna oraz wyszukane kłamstwa. Porzuca
hobby i dotychczasowe zainteresowania. Pogarszają się oceny w szkole, zaczynają wagary.
Podejmuje prace zarobkowe, a jednocześnie wciąż brakuje mu pieniędzy, więc zaczyna się
pożyczanie lub pierwsze kradzieże. Nastolatek zaczyna posługiwać się slangiem, szczególnie
w rozmowach przez telefon. Można zaobserwować dziwny strój lub inne młodzieżowe symbole
buntu. Zdarza się częstsze przebywanie w łazience, ale też zaniedbanie nawyków higienicznych.
Źródło: www.cinn.gov.pl, www.kbpn.gov.pl, www.narkomania.org.pl.
11
Nastolatek
35
Zdrowie
Zdrowie
• Używanie szkodliwe – najważniejsze to być na haju za wszelką cenę – przyjmowanie substancji staje się
priorytetem, mimo rosnących szkód. Nastolatek zrywa kontakt z towarzystwem osób, które nie biorą.
Zamiast tego codziennie lub bardzo często odurza się z nowymi znajomymi lub sam. Wzrasta tolerancja
organizmu na substancję, więc pojawiają się pierwsze przedawkowania, zatrucia, zasłabnięcia,
utrata przytomności. Dla zdobycia pieniędzy pożycza, wyłudza, kradnie lub handluje narkotykami.
Zdarza się, że rzuca szkołę. Zaczynają się konflikty z prawem, kłótnie, bijatyki z domownikami.
Występuje ogólne pogorszenie zdrowia, a także symptomy po odstawieniu substancji – niepokój,
lęki, złość, apatia, depresja, nerwowość, podniecenie, pojawiają się dolegliwości somatyczne.
• Uzależnienie – używam substancji, żeby czuć się normalnie – jest to faza, w której szkody
zdrowotne są już ewidentne. Nie są jednak w stanie odstręczyć od przyjmowania substancji
psychoaktywnych. Szczególnie dokuczliwe są objawy abstynencyjne, które są charakterystyczne
dla różnych rodzajów substancji. Nasila się głód, czyli subiektywny przymus brania za wszelką
cenę, ponieważ akceptowalne samopoczucie występuje dopiero po przyjęciu substancji.
To powoduje najczęściej porzucenie innych aktywności poza tymi, które prowadzą do zaspokojenia
głodu. Dodatkowymi skutkami są narastająca agresja, chroniczne depresje, niskie poczucie
własnej wartości, myśli i działania samobójcze, stany psychotyczne, konflikty z prawem, utrata pracy.
Wiek nastolatka to okres trudny dla niego samego i jego otoczenia. Towarzyszą mu olbrzymie zmiany
w sensie psychologicznym i społecznym. Nie każda zmiana musi świadczyć, że dzieje się coś złego.
Buntowanie się nastolatka jest w zasadzie czymś normalnym. Dlatego tak ważne jest, żeby znać swoje
dziecko, aby korzystając z tej wiedzy móc obserwować czy zmiany, które w nim zachodzą, mieszczą
się w naszych o nim wyobrażeniach. Może się wiele zmienić, ale zasadnicze zręby osobowości raczej
się nie zmienią. Mogą się zmieniać zainteresowania, ale raczej w kierunku rozwijania potencjałów czy
dotychczasowych hobby, ewentualnie w ramach mody. Może się zmieniać i towarzystwo, więc dobrze
byłoby poznać znajomych nastolatka. Jeżeli, kierując się znajomością swojego dziecka i miłością intuicja
podpowiada ci, że dzieje się coś niedobrego – działaj. Nie ulegaj lękowi, panice czy czarnowidztwu.
Nie wstydź się, jeśli czujesz się bezradny, nie wahaj się korzystać z pomocy osób, które wiedzą jak
pomagać. Im szybsza będzie reakcja, tym większe szanse, że twoje dziecko uniknie nałogu. Pamiętaj, że
najlepszą profilaktyką jest dobry kontakt z dzieckiem. Miłość rodzicielska to nie jest coś, co rozumie się
samo przez się, uczucia trzeba sobie wzajemnie okazywać. Dziecko musi się czuć kochane, wspierane
i akceptowane, co nie oznacza akceptacji wszystkich jego zachowań. Dąż do tego, aby zasady w twoim
domu były czytelne i przez wszystkich przestrzegane, a granice każdego szanowane. Jako rodzic jesteś
wzorem dla swojego dziecka. Od ciebie uczy się ono, jak się bawić, spędzać wolny czas, radzić sobie
z problemami, rozwiązywać konflikty, szanować wartości i autorytety, rozwijać pasje. Wspieraj rozwój
osobisty swojego dziecka. Wszystko to pomoże ci uchronić je przed sięganiem po używki i narkotyki.
Konsultacja: mgr Filip Ossowiecki, psycholog, terapeuta
POMOC W PROBLEMIE UZALEŻNIEŃ
BEMOWO
Bemowskie Stowarzyszenie Trzeźwościowe
Reduta
ul. Synów Pułku 6, tel. 22 665 08 00
OCHOTA
Stowarzyszenie Monar
Poradnia Profilaktyki, Leczenia i Terapii Uzależnień
ul. Powstańców Wielkopolskich, tel. 22 823 65 31
SZPZLO Warszawa Bemowo
Poradnia Terapii Uzależnienia od Alkoholu
ul. gen. W. Czumy 1, tel. 22 664 58 95
www.zozbemowo.pl
MOKOTÓW
Centrum Medyczne Medicenter Sp. z o.o.
Poradnia Terapii Uzależnienia
i Współuzależnienia od Alkoholu
ul. Wołoska 88, tel. 22 646 86 09
BIELANY
Stowarzyszenie Pomocy Dzieciom Gniazdo
ul. J. Kasprowicza 37
tel. 22 834 53 31, 606 499 239
www.spdgniazdo.pl
36
Nastolatek
Młodzieżowa Poradnia Profilaktyki i Terapii
Poza Iluzją
ul. J. Dąbrowskiego 75a, tel. 22 844 94 61
www.pozailuzja.pl
Poradnia Uzależnień Ordo Ex Chao
ul. Woronicza 30a, tel. 22 22 646 39 91
www.ordoexchao.org.pl
Program Metadonowy Zespołu Profilaktyki
i Leczenia Uzależnień Instytutu Psychiatrii
i Neurologii w Warszawie
www.ipin.edu.pl
ul. Belgijska 4, tel. 22 845 46 49
www.zozmokotow.pl
PRAGA PÓŁNOC
Centrum Leczenia Uzależnień PPL Mały Rycerz
ul. Brzeska 13, tel. 22 670 02 26
NZOZ Centrum Interwencji Kryzysowej
Stowarzyszenia Karan
• P oradnia Terapii Uzależnienia od Alkoholu
i Współuzależnienia Uzależnień
• P oradnia Terapii Uzależnienia od Substancji
Psychoaktywnych
ul. Grodzieńska 65, tel. 22 618 65 97
bezpłatna infolinia 800 120 289
www.karan.pl
NZOZ Dzienny Ośrodek Readaptacyjno-Rehabilitacyjny Stowarzyszenia Ordo Ex Chao
ul. Mazowiecka 12 lok. 34, tel. 22 826 62 34
www.ordoexchao.org.pl
Ośrodek Psychoterapii i Terapii Uzależnień
Olcha
Al. Jerozolimskie 99/44
tel. 22 621 62 61, 506 194 980
www.olcha.waw.pl
Polskie Towarzystwo Zapobiegania
Narkomanii. Ośrodek Profilaktyki Uzależnień
• ul. Bielańska 9/16, tel. 22 828 26 73
• ul. Chmielna 10a/21, tel.22 827 22 43
• ul. Rokosowska 10, tel. 22 822 28 95
www.ptzn-waw.org.pl, www.ptzn.org.pl
Powiślańska Fundacja Społeczna
• Poradnia Rodzinna
ul. Mokotowska 55, tel. 22 622 99 09
• Poradnia Rodzinna
ul. Dobra 5 lok. 15/16, tel. 22 627 07 25
www.pfs.pl
ul. Solec 30a, tel. 22 628 37 46
Stowarzyszenie Aslan
Ośrodek Terapii Uzależnień Alkoholowych SPZOZ ul. Nowolipie 17, tel. 22 636 49 04
www.aslan.org.pl
ul. Jagiellońska 34, tel. 22 619 60 65
ul. Wileńska 18, tel. 22 473 79 07
www.splvitamed.pl
ŚRÓDMIEŚCIE
Centrum Odwykowe SPZOZ
Al. Jerozolimskie 47/3, tel. 22 629 25 85
Centrum Psychologicznej Pomocy Rodzinie
Towarzystwa Rodzin i Przyjaciół Dzieci
Uzależnionych Powrót z U
ul. S. Noakowskiego 16/1, tel. 22 621 33 71
Centrum Psychologicznej Pomocy Rodzinie
ul. Wspólna 35/8, tel. 22 621 11 51
Mazowieckie Centrum Neuropsychiatrii Sp. z o.o.
w Zagórzu k. Warszawy
Poradnia Uzależnień w Warszawie
ul. Dzielna 7, tel. 22 468 25 47
www.centrumzagorze.pl
Stowarzyszenie Eleuteria
ul. Dzielna 7, tel. 22 831 78 43
Stowarzyszenie Klub Rodzin Abstynenckich Serce
ul. Poznańska 13/5, tel. 22 628 74 37
Stowarzyszenie Monar
ul. Nowolipki 9b
tel. 22 635 95 09, 22 635 13 26, 22 635 94 37
www.monar.pl
• Poradnia Profilaktyki, Leczenia i Terapii Uzależnień
ul. Hoża 57, tel. 22 621 13 59
www.poradnia-monar.pl
Stowarzyszenie Opta
ul. Marszałkowska 85/34
tel. 22 622 52 52, 22 424 09 89
www.opta.org.pl
Stowarzyszenie Promocji Abstynenckiej
Klub Uzależnień od A do Z U Pima
ul. Nowy Zjazd 1, tel. 22 826 87 83
www.upima.pl
Nastolatek
37
Zdrowie
Towarzystwo Pomocy Młodzieży
• ul. Nowolipki 2, tel. 22 887 88 05
www.tpm.org.pl
URSUS
tel. 22 823 48 05
URSYNÓW
Krajowe Biuro ds. Przeciwdziałania Narkomanii
ul. Dereniowa 52/54
tel. 22 641 15 01, 22 855 54 58, 22 855 54 69
www.kbpn.gov.pl, www.narkomania.gov.pl
NZOZ Centrum Terapii Dialog
ul. Stryjeńskich 19/18U
tel. 22 436 83 50
www.terapiadialog.pl
ul. Zamiany 13, tel. 22 648 66 57
www.zozursynow.pl
Stowarzyszenie Profesjonalistów
Psychoterapii i Psychoedukacji Wspólna
ul. X. Dunikowskiego 4
tel. 22 644 95 15
www.stowarzyszeniewspolna.pl
WŁOCHY
Stowarzyszenie Rodzin Abstynenckich
Warszawa Włochy Źródło
ul. Robotnicza 15
Tel. 607 454 448
Zdrowie
WOLA
Fundacja Maraton Poradnia
Profilaktyki Środowiskowej
ul. Elektoralna 26, tel. 22 620 64 35
www.fundacja-maraton.pl
Fundacja Redukcji Szkód Drop-In Port
ul. Górczewska 15a, Tel. 517 504 761
www.redukacjaszkod.pl
NZOZ Ośrodek Pomocy Zdrowiu
Poradnia Uzależnień
ul. J. Bellottiego 1, tel. 22 838 86 30
SPZLO Warszawa Wola-Śródmieście
ul. Elektoralna 26a, tel. 22 620 35 24
www.zozwola.pl
SWZPZ Psychiatrycznej Opieki Zdrowotnej
ul. Kolska 2/4, tel. 22 838 93 60
Szpital Wolski im. dr. Anny Gostyńskiej SPZOZ
Poradnia Terapii Uzależnień i Współuzależnień
ul. M. Kasprzaka 17, tel. 22 389 48 09
www.wolski.med.pl
Towarzystwo Rodzin i Przyjaciół Dzieci
Uzależnionych Powrót z U
Poradnia Profilaktyki Środowiskowej Kontakt
ŻOLIBORZ
www.spzzlo.pl
• 801 199 990 – ogólnopolski telefon zaufania „Narkotyki – narkomania” (codziennie 16.00-21.00)
• 22 844 44 70 – telefon zaufania dla rodzin z problemem uzależnienia (poniedziałek-piątek
10.00-20.00, sobota 10.00-15.00)
• 801 109 696 – infolinia „Pogotowie Makowe” (poniedziałek-piątek 10.00-20.00, sobota 10.00-19.00)
• www.narkomania.org.pl – chat dostępny w strefie pomocy (wtorek, czwartek, piątek 17.00-20.00)
• www.narkotyki.pl
Źródło: www.kbpn.gov.pl; www.uzaleznienia.org.pl; www.um.warszawa.pl/ksiazka-adresowa/
opieka-zdrowotna-1766/placowki-terapii-uzaleznien-1767 (dostęp: 5.04.2016 r.)
Zdrowie psychiczne
Wiek dojrzewania jest chyba najbardziej burzliwym okresem w całym rozwoju psychicznym człowieka.
Młoda osoba przechodzi od akceptacji swojego zmieniającego się ciała, przez nowej jakości relacje
z otoczeniem, po szukanie sensu swojego życia i miejsca w świecie. Nastolatek musi zmierzyć się
z wieloma nowymi sytuacjami, nabyć nowe umiejętności, nauczyć się radzenia sobie z trudnościami.
Dochodzą do tego wymagania szkolne, aspiracje rodziców wobec nastolatka, burza hormonalna. Obciążenie psychiczne w tym wieku jest więc ogromne.
Depresja
Depresja jest stanem dojrzewającym i bardzo często zaczyna się od obniżenia nastroju. Stany przeddepresyjne można jednak przerwać i pomóc z nich wyjść odczuwającemu je nastolatkowi. Konieczna jest
jednak wizyta u specjalisty. Właściwą depresję leczy się już farmakologicznie (stosując odpowiednie leki)
oraz uczęszczając na psychoterapię. Tylko takie połączenie daje oczekiwane rezultaty. Należy w tym miejscu podkreślić, że depresja jest rozpoznaniem medycznym. Tak więc, podobnie jak inne choroby, musi
być leczona i nie powinna być powodem do odczuwania wstydu czy też pojawienia się poczucia winy.
Symptomy depresji u młodzieży odbierane są często jako arogancja, lenistwo, zły humor lub młodzieńczy
bunt. Wynika to w wielu przypadkach z niedostatecznej wiedzy na ten temat. Warto więc poznać typowe
objawy depresji młodzieńczej, aby móc jak najszybciej udzielić nastolatkowi pomocy:
– rozdrażnienie, irytacja, wrogość, złość (co wiąże się z dużą wrażliwością na krytykę);
– obniżenie nastroju, smutek;
– niskie poczucie własnej wartości, poczucie winy;
– utrata dotychczasowych zainteresowań i płynącej z nich radości;
– wycofanie z kontaktów społecznych (szukanie samotności);
– brak energii, zmniejszona aktywność, szybka męczliwość;
– zmniejszona koncentracja, brak zdecydowania;
– problemy ze snem;
– zmniejszony/zwiększony apetyt (znaczny spadek lub znaczny wzrost wagi ciała);
– pesymistyczne wizje dotyczące życia;
– myśli i czyny związane ze śmiercią, samobójstwem.
Aby stwierdzić depresję, musi wystąpić minimum 5 z wymienionych objawów i muszą one utrzymywać się przez co najmniej 2 tygodnie12.
Źródłem depresji może być:
• niskie poczucie własnej wartości;
• p roblemy w komunikacji z rodzicami (brak porozumienia, problemy w rodzinie – alkohol, przemoc,
autorytarny styl wychowania, koncentracja na porażkach dziecka);
• silne stresy (osierocenie, rozwód rodziców, wypadki);
• utrata czegoś lub kogoś ważnego (zmiana miejsca zamieszkania, zerwanie przyjaźni);
• problemy w szkole (brak akceptacji ze strony rówieśników, trudności w nauce);
• trudności w nawiązywaniu kontaktów;
• burza hormonalna, emocjonalna;
• obciążenie genetyczne (ktoś w rodzinie chorujący na depresję).
Młodzież coraz częściej choruje na depresję. Ryzyko zachorowania w okresie dojrzewania jest znacznie
większe w przypadku dziewcząt. Pamiętaj, że depresja jest często tłem dla innych problemów, takich
jak anoreksja czy bulimia. Co możesz zrobić? Przede wszystkim nie bagatelizuj problemu. Jeśli niepokoi cię zachowanie dziecka, porozmawiaj z nim, ale nie wywieraj presji ani nie obwiniaj. Powiedz,
że martwisz się o nie i chcesz mu pomóc. Twoje wsparcie i zainteresowanie może sprawić, że zacznie
ono postrzegać siebie i świat znacznie pozytywniej. Obserwuj, a jeśli nie jesteś pewien czy kłopoty
twojego dziecka są przejściowe, czy może problem jest już poważniejszy, zasięgnij porady specjalisty.
W ramach NFZ można korzystać z usług psychologów, psychoterapeutów oraz psychiatrów (tylko
12
Opracowano na podstawie klasyfikacji DSM-IV oraz ICD-10, za: A. Carr, Depresja i próby samobójcze młodzieży,
Gdańsk 2004.
38
Nastolatek
Nastolatek
39
Zdrowie
w przypadku psychiatry nie potrzebne jest skierowanie). Przy zapisie do konkretnej placówki należy
zaznaczyć, że chodzi o osobę młodą, niepełnoletnią – by twoim dzieckiem zajął się odpowiedni
specjalista. Czasami oprócz terapii dla nastolatka zalecana jest terapia obejmująca całą rodzinę,
a wówczas twoja postawa i zaangażowanie mogą okazać się znaczącym czynnikiem ułatwiającym
powrót do zdrowia twojego dziecka. Stany depresyjne pojawiające się w życiu nastolatka nierzadko
rzutują na całą rodzinę i zaburzają jej funkcjonowanie, dlatego ważne jest, by wszyscy jej członkowie
podeszli do sprawy poważnie i zaangażowali się w pomoc temu, który tego potrzebuje. Dla twojego
dziecka będzie to sygnał, że nie jest sam i bliscy interesują się jego sprawami.
Autoagresja
Z cierpieniem psychicznym, którego wynikiem jest depresja, może łączyć się także autoagresja. Polega
ona na samookaleczeniu się poprzez: bicie się, obijanie się o twarde przedmioty, wyrywanie włosów,
drapanie do krwi, rozdrapywanie ran, cięcie skóry, wbijanie ostrych przedmiotów w ciało, połykanie
ich, łamanie kości, przypalanie. Autoagresja może mieć także postać werbalną, gdy młody człowiek
sam siebie poniża, stosuje wobec siebie ostrą krytykę, wmawia sobie, że jest niewiele wart. Autoagresją może być również świadome narażanie się na utratę zdrowia lub życia, czyli np. picie dużych
ilości alkoholu, zażywanie leków bez potrzeby, prowokowanie przypadkowych kontaktów seksualnych, inicjowanie wypadków czy też głodzenie się, wyniszczanie swojego organizmu, co prowadzić
może do chorób takich jak anoreksja czy bulimia. Do samookaleczenia się młodzi ludzie używają
żyletek, nożyczek, zadając sobie rany w mało widocznych miejscach, takich jak nogi, ramiona, nadgarstki. Aby ukryć rany, zakładają grube opaski lub dużą ilość bransoletek. Siniaki lub blizny maskują
ubraniami. Unikają sytuacji, kiedy muszą się rozebrać, np. wizyt na basenie. Ubierają się niestosownie
do pogody. Na pytania dotyczące zadrapań, siniaków lub ran odpowiadają niechętnie. Ewidentnym
sygnałem, że dzieje się coś złego, są ślady krwi na odzieży nastolatka. Wszystkie te sytuacje powinny
wzbudzić twoją czujność. Dlaczego młodzi ludzie to robią? Głównie po to, by rozładować negatywne
emocje, złagodzić frustracje, złość, wyciszyć strach i lęk. Są tacy, którzy w ten sposób karzą siebie,
chcąc uwolnić się od poczucia winy. Takie praktyki mają swoje źródło w przeżywanych problemach,
w kontaktach z rodzicami, zawodzie miłosnym, kłopotach w szkole, brakiem akceptacji w grupie rówieśniczej, poczuciu samotności, izolacji. Samookaleczenie przynosi ulgę szybko, ale na krótko. Jest
niebezpieczne, ponieważ uzależnia, podobnie jak uzależniają narkotyki. Dlatego istotne jest szybkie
rozpoznanie problemu. Nie jest to łatwe, bo akty autoagresji są ukrywane. Jednak jako rodzic powinieneś mieć świadomość, że takie zagrożenie istnieje. Jeśli odkryjesz problem, niezwłocznie zapisz
dziecko do specjalisty. Terapia obejmuje często całą rodzinę, gdyż zazwyczaj źródło problemu tkwi
właśnie w relacjach rodzinnych. Zachowaj spokój, okaż wsparcie i chęć pomocy. Bądź czujny, bo
przedłużające się samookaleczenie, oprócz blizn fizycznych, zostawia coraz głębsze ślady w psychice.
Próby samobójcze13
Nierozwiązane i nawarstwione problemy mogą popchnąć nastolatka do próby samobójczej. Należy
zaznaczyć, że większość młodych ludzi, podejmujących taką próbę, tak naprawdę nie chce zakończyć
swojego życia, ale przede wszystkim chce rozładować negatywne emocje. Często mówi się, że próba
samobójcza jest rozpaczliwym „wołaniem o pomoc” nastolatka, który inaczej nie potrafi okazać swojego cierpienia. Trzeba jednak pamiętać, że mimo, iż nastolatek może nie chcieć tak naprawdę odebrać
sobie życia, to stan w jakim się znajduje (wahania nastrojów, depresja), może go do tego doprowadzić
(poprzez np. wzięcie za dużej ilości leków, spowodowanie wypadku).
Przyczyny, dla których młodzi ludzie decydują się na taki krok:
• próby samobójcze podejmowane są często pod wpływem depresji, kiedy młody człowiek ma obniżone
poczucie własnej wartości, jest smutny, rozdrażniony, wrażliwy na krytykę i chwiejny emocjonalnie;
• poczucie bezsensu istnienia, nastolatek wątpi w sens swojego życia, nie odczuwa przy tym radości
życia;
Opracowano na podstawie: A. Carr, dz. cyt.
13
40
Nastolatek
Zdrowie
• poczucie osamotnienia, izolacji, braku oparcia – zarówno ze strony członków rodziny, jak i rówieśników;
• s ytuacja, która wydaje się beznadziejna, bez wyjścia (np. niechciana ciąża, przemoc, alkoholizm
w rodzinie);
• niepowodzenia (zawody miłosne, porażka podczas egzaminu);
• czasem decyzja o próbie samobójstwa jest spowodowana chęcią zemsty, wzbudzenia w kimś poczucia
winy, ale także wymierzeniem sobie kary;
• najczęściej jest to próba zwrócenia na siebie uwagi, sygnał nieradzenia sobie z problemami.
Próba samobójcza jest zawsze związana z utratą poczucia bezpieczeństwa przez nastolatka oraz poszukiwaniem szybkiego zakończenia narastającego cierpienia (czy to poprzez faktyczne odebranie
sobie życia, czy przez natychmiastowe udzielenie pomocy przez rodzinę, lekarzy). Wsparcie (w każdej
sytuacji i w każdym niepowodzeniu) jest niezwykle istotne i kluczowe dla rozwoju twojego nastolatka
i przeżywanych przez niego kryzysów. Pamiętaj, że większość osób, chcących podjąć próbę samobójczą, wysyła ostrzeżenia, alarmuje: „potrzebuję pomocy!” Zwróć uwagę na sygnały takie jak:
• rozmowy lub żarty na temat śmierci;
• otwarte mówienie: „wolałbym nie żyć, nie urodzić się”, „nie chce mi się żyć”, „chcę się zabić”, „lepiej dla
wszystkich by było, gdym się zabił”, „nie będę już więcej robić problemów”, „wszystko jest bez sensu”;
• pisanie wierszy na temat śmierci lub samobójstwa;
• p isanie pożegnalnych listów, żegnanie się z rodziną, przyjaciółmi, jakby miało to być ostatnie
pożegnanie, rozdawanie swoich rzeczy.
Ryzyko podjęcia próby samobójczej przez nastolatka zwiększa się, gdy:
• ktoś z jego rodziny popełnił samobójstwo;
• nastolatek sięga po alkohol i narkotyki;
• cierpi na chroniczną chorobę (lub ktoś z bliskich);
• rodzina bagatelizuje problemy, poddaje w wątpliwość ostrzeżenia;
• nastolatek już wcześniej podejmował takie próby;
• miał kontakt z próbą samobójczą (np. rówieśnika lub słyszał w mediach o takim zdarzeniu).
Najgorsze, co ty jako rodzic możesz zrobić, to zbagatelizować wysyłane przez dziecko sygnały lub
– w przypadku podjęcia przez nie nieskutecznej próby samobójczej – zachowywać się tak, jak gdyby
nic się nie stało. Często rodzice wstydzą się, że taka sytuacja wydarzyła się w ich rodzinie i wręcz ją
ukrywają, zarzucając nastolatkowi niewdzięczność i zostawiając go w jeszcze większej rozpaczy i bez
pomocy. Groźby odebrania sobie przez dziecko życia traktuj poważnie – lekceważenie ich i brak reakcji
z twojej strony może skończyć się tragicznie. Jak najwcześniej należy zgłosić dziecko do psychologa
lub psychiatry. Im wcześniej zareagujesz, tym mniejsze prawdopodobieństwo targnięcia się na swoje
życie. Jeśli jednak dojdzie do takiej sytuacji, jak najszybciej wezwij pogotowie ratunkowe (telefon 999
lub 112). W szpitalu zostanie udzielona fachowa pomoc. Zazwyczaj po wyjściu ze szpitala zalecana
jest wizyta u psychologa lub psychiatry, która ma na celu ustalenie odpowiedniej terapii. Jeśli próba
samobójcza jest już kolejną, wówczas młody człowiek umieszczany jest w szpitalu psychiatrycznym na
obserwacji. Jeśli chodzi o to, co ty możesz zrobić, to na pewno nie wzbudzać w dziecku jeszcze większego poczucia winy słowami „jak mogłeś nam to zrobić”. Depresja, autoagresja, próby samobójcze
oraz inne problemy, które wiążą się z wiekiem dorastania dziecka, obciążają psychicznie także rodziców. Nie zapominaj o swoim zdrowiu psychicznym. Jeśli czujesz, że nie radzisz sobie z problemami,
zwróć się do psychologa. Pomoc uzyskasz także pod numerem telefonu zaufania 116 123, który jest
czynny od poniedziałku do piątku w godzinach 14.00-22.00. Otrzymasz tam wsparcie we wszelkich
problemach, szczególnie, gdy jesteś rodzicem samotnie wychowującym dziecko, przeżywasz kryzys
lub sam rozważasz samobójstwo. Jeśli twoje dziecko nie chce z tobą rozmawiać, a widzisz, że ma
problem, z którym sobie nie radzi, podsuń mu telefon zaufania dla dzieci i młodzieży 116 111. Tam
nastolatek może zadzwonić w każdej sprawie i znajdzie pomoc psychologiczno-pedagogiczną. Telefon
jest bezpłatny. Działa od poniedziałku do niedzieli w godzinach 12.00-20.00. Pomoc w opisanych
problemach uzyskacie także w poradniach zdrowia psychicznego dla dzieci i młodzieży.
Konsultacja: mgr Joanna Rezler, psycholog
Nastolatek
41
Zdrowie
Zdrowie
PORADNIE ZDROWIA PSYCHICZNEGO
MOKOTÓW
SWZPZ Psychiatrycznej Opieki Zdrowotnej
Przychodnia Zdrowia Psychicznego dla Dzieci
i Młodzieży
ul. Puławska 87/89, tel. 22 845 26 54
www.szpitalnowowiejski.pl
Ośrodek Wczesnej Interwencji
Poradnia Zdrowia Psychicznego dla Dzieci
i Młodzieży
ul. Pilicka 21, tel. 22 844 06 37
www.owi.itp.net.pl
Instytut Psychiatrii i Neurologii
Poradnia Zdrowia Psychicznego dla Młodzieży
www.ipin.edu.pl
OCHOTA
Samodzielny Publiczny Dziecięcy Szpital
Kliniczny
i Młodzieży
www.spdsk.edu.pl
Poradnia Zdrowia Psychicznego Dzieci
i Młodzieży
ul. Wileńska 18, tel. 22 473 89 37, 22 473 87 94
www.vitamed.pl
ŚRÓDMIEŚCIE
Mazowieckie Centrum Neuropsychiatrii Sp. z o.o.
i Młodzieży
ul. Dzielna 7, tel. 22 468 25 47
www.centrumzagorze.pl
„CePeLek” SPZOZ
i Młodzieży
www.cepelek.mil.pl
URSYNÓW
ul. Zamiany 13, tel. 22 644 83 18
www.zozursynow.pl
i Młodzieży
ul. A. Pawińskiego 2, tel. 22 822 83 35
www.
WAWER
Poradnia Psychiatryczna dla Dzieci i Młodzieży
www.czd.pl
PRAGA POŁUDNIE
SZPZLO Warszawa Praga Południe
Poradnia Zdrowia Psychicznego
dla Dzieci i Młodzieży
ul. gen. L. Kickiego 24, tel. 22 810 44 36
www.szpzlo.praga-pld.pl
WOLA
i Młodzieży
ul. M. Kasprzaka 17a, tel. 22 327 73 33 (22)
www.imid.med.pl
Bogdanowicza SPZOZ
Poradnia Zdrowia Psychicznego
www.nieklanska.pl
ul. Szlenkierów 10
tel. 22 632 42 50, 22 632 37 94
www.zozwola.pl
PRAGA PÓŁNOC
Gabinet PZP dla Dzieci
ul. Jagiellońska 34
tel. 22 619 47 27, 22 619 42 31
www.szpzlo.pl
ŻOLIBORZ
i Młodzieży
www.spzzlo.pl
42
Nastolatek
Dojrzewanie fizyczne młodzieży nie zawsze idzie w parze z dojrzałością psychiczną. Od ciebie w dużym stopniu zależy, czy sfera seksualności rozwinie się prawidłowo, bo to ty jesteś odpowiedzialny za
uświadomienie swojego dziecka w tej kwestii.
Wczesna inicjacja seksualna
Inicjacja seksualna jest istotnym wydarzeniem w życiu każdego nastolatka oraz jednym z ważniejszych
momentów rozwoju jego osobowości14. Średni wiek inicjacji seksualnej w Polsce wynosi w przypadku
dziewcząt 16 lat i 10 miesięcy, natomiast w przypadku chłopców 16 lat i 6 miesięcy15 i stale się obniża.
Czynniki mające wpływ na coraz wcześniejsze wchodzenie dzieci w świat seksualności:
– brak umiejętności zapanowania nad popędem;
– chęć przeżycia przygody;
– rozluźnienie więzów rodzinnych;
– coraz swobodniejszy dostęp do środków masowego przekazu i prezentowanych tam treści;
– kult ciała, rozwiązłość utożsamiana z wolnością.
Zazwyczaj kontakty te nie są planowane, a młodzi ludzie przeżywają je spontanicznie, często po
spożyciu alkoholu, zażyciu narkotyków, które osłabiają hamulce moralne i dodają odwagi. Najniebezpieczniejsze jest to, że nastolatki nie zdają sobie sprawy z konsekwencji podjętych działań, stąd często samotne macierzyństwo czy choroby przenoszone drogą płciową (HIV, grzybice, infekcje, WZW).
Podjęcie życia seksualnego we wczesnym wieku, szczególnie przez dziewczęta, może powodować
późniejsze problemy psychiczne w postaci niskiej samooceny, depresji czy prób samobójczych16.
W szkole mogą być prowadzone zajęcia na temat seksualności, antykoncepcji, ale ich jakość jest
różna. Przede wszystkim ty musisz rozmawiać z dzieckiem: i o konsekwencjach, i o emocjonalnej
stronie zbliżeń, i o innych sposobach okazywania uczuć drugiej osobie. Przygotuj się do takiej rozmowy. Możesz skorzystać ze strony internetowej organizacji zajmującej się edukacją seksualną:
www.ponton.org.pl.
Konsultacja: Zuzanna Włodarczyk, koordynator projektów z obszaru edukacji seksualnej
Uzależnienia behawioralne czy zachowania nałogowe są to te aktywności o ewidentnych cechach
uzależnienia, które nie wiążą się z zażywaniem substancji psychoaktywnych (alkoholu, narkotyków).
W pewnych okolicznościach nałogową i niebezpieczną formę mogą przyjmować zachowania związane z odżywianiem się, życiem seksualnym, z wykonywaniem pracy, z ćwiczeniami fizycznymi, a nawet
z uprawianiem gier. Jakie wspólne elementy można odkryć, porównując tak różne odmiany nałogowych zaburzeń:
– uporczywe dążenie do wykonywania określonych czynności, które jest subiektywnie odczuwane
jako nieodparty przymus wewnętrzny;
– uporczywe powtarzanie tych czynności mimo szkód, które powodują, a w przypadku
podejmowania prób powstrzymania się od tego, co szkodzi, doznawanie niepowodzeń
i załamywanie się kontroli nad tym postępowaniem;
– pojawianie się bardzo przykrych stanów psychicznych i dolegliwości fizycznych, kiedy przedłuża
się okres przerwy i powstrzymywania się od nałogowych czynności oraz silne doznawanie
oczekiwanej ulgi po zakończeniu przerwy17.
Por. Z. Lew-Starowicz, Polski pejzaż seksualny, 2011; www.pulsmedycyny.pl oraz Badanie Zbigniewa Izdebskiego
i Polpharmy Seksualność Polaków 2011, Świat Medycyny i Farmacji z 01.01.2012 r.
Źródło: www.cinn.gov.pl.
16
W. Wróblewska, Psychospołeczne i demograficzne następstwa wczesnej inicjacji seksualnej, Zakład Demografii
Instytut Statystyki i Demografii SGH w Warszawie; www.czytelniamedyczna.pl, Nowa Medycyna.
17
Źródło: www.psychologia.edu.pl.
14
15
Nastolatek
43
Notatki
Niżej przedstawiamy pokrótce symptomy, które mogą świadczyć o tym, że młody człowiek jest uzależniony:
• Telefon komórkowy (fonoholizm): korzystanie z telefonu przez cały czas, ciągłe rozmowy, pisanie
sms-ów, częste sięganie do kieszeni lub torebki po telefon, ciągłe sprawdzanie, czy ktoś dzwonił,
czy nadszedł sms, brak odpowiedzi wywołuje niepokój, zdenerwowanie; stała gotowość do
odebrania połączenia, natychmiastowego odpisywania na wiadomości tekstowe, telefon cały czas
w zasięgu ręki (noszenie do toalety, wkładanie pod poduszkę).
• Komputer/gry komputerowe: ekscytacja podczas spędzania czasu przed komputerem; raptowne,
silne zmiany emocji, jedyna rozrywka; zatracanie poczucia czasu, a w związku z tym spóźnienia,
problemy z organizacją czasu, pogorszenie ocen; trudności w koncentracji na lekcji; pogorszenie
kontaktów z otoczeniem; bóle pleców, zaburzenia snu, zespół suchego oka; brak kontaktu
z komputerem traktowane jako tragedia.
• Internet (siecioholizm): ciągła potrzeba „bycia w sieci” na bieżąco ze wszystkimi informacjami,
obsesja śledzenia, co się dzieje w sieci, przeciążenie informacyjne, udział w kilku forach
dyskusyjnych na raz, socjomania internetowa – uzależnienie od wirtualnego życia towarzyskiego
przy zerwaniu kontaktów bezpośrednich; problemy z organizacją czasu, ciągłe „niewyrabianie
się”, ukrywanie przejawów swojego zaabsorbowania internetem, poczucie relaksu i zadowolenia,
gdy siada się przed komputerem; silne negatywne emocje w sytuacji ograniczania internetu.
• Patologiczny hazard: mimo strat i zakłócenia funkcjonowania powtarzające się epizody grania
hazardowego dające silnie pozytywne doznania – ekscytację, zaangażowanie w ryzyko, obietnicę
wygranej, ucieczkę; silny, nie do opanowania popęd do grania i niezdolność do zaprzestania gry;
natrętne myśli o graniu, wyobrażanie sobie grania; traktowanie porażki w grze jako osobistej,
którą trzeba wyrównać; pożyczanie, wyłudzanie, kradzieże, aby zdobyć pieniądze na grę;
narastające stany frustracji i złości na zmianę z euforią, kiedy pojawia się możliwość grania; iluzja
kontroli – gracz uważa, że efekty gry zależą od jego umiejętności, kontrolowanych okoliczności
czy rytuałów. Ważne: dziś hazard można uprawiać przez internet, nie muszą to być „maszynki”
czy kasyno.
• Zakupy (zakupoholizm): euforia przy dokonywaniu zakupów; podnoszenie poczucia własnej
wartości przez nabywanie nowych rzeczy; zakupy jako lek na negatywne emocje; kupowanie
rzeczy zbędnych; zadłużanie się, pożyczanie/kradzież pieniędzy, aby móc kupować.
• Solarium (tanoreksja): nałogowe opalanie się zarówno w solarium, jak i w sposób naturalny;
obsesyjne utrzymywanie opalenizny przez cały rok; liczne przebarwienia na skórze; odczuwanie
potrzeby opalania się, mimo istniejącej już znacznej opalenizny; stosowanie dużej ilości środków
pomagających zdobyć i utrzymać opaleniznę.
Po pomoc warto udać się do poradni psychologiczno-pedagogicznej lub poradni zdrowia psychicznego dla dzieci i młodzieży.
Ponadto Instytut Psychologii Zdrowia Polskiego Towarzystwa Psychologicznego prowadzi Telefon zaufania dla osób uzależnionych behawioralnie i ich bliskich: tel. 801 889 880, czynny codziennie, także
w weekendy, w godz. 17.00-22.00. Działalność telefonu zaufania obejmuje:
– prowadzenie konsultacji telefonicznych dla osób cierpiących z powodu uzależnień behawioralnych
i ich bliskich;
– rozwijanie i udostępnianie bazy informacji o lokalnie działających specjalistach i instytucjach
prowadzących terapię uzależnień behawioralnych;
– prowadzenie działań informacyjnych i edukacyjnych na temat uzależnień behawioralnych.
Konsultacje telefoniczne prowadzą doświadczeni specjaliści Instytutu Psychologii Zdrowia PTP, przeszkoleni w zakresie problematyki uzależnień behawioralnych.
Konsultacja: mgr Filip Ossowiecki, psycholog, terapeuta
44
Nastolatek
Rozdział II
Edukacja
Gimnazjum
Jakie gimnazjum wybrać, czym się kierować przy wyborze gimnazjum?
Podział gimnazjów
Rekrutacja do publicznych gimnazjów prowadzonych przez m.st. Warszawę
Olimpiady i konkursy
Po lekcjach
Test gimnazjalny
Baza gimnazjów
Co ułatwi wybór?
Liceum Ogólnokształcące
Szkoły artystyczne
Szkoły sportowe
Licea z klasami dwujęzycznymi
Matura Międzynarodowa (IB)
Egzamin maturalny
Technikum
Kierunki do wyboru
Nauka w technikum
Europass
Zasadnicza Szkoła Zawodowa
Kierunki do wyboru
Nauka w zasadniczej szkole zawodowej
Szkoły specjalne
Szkoły w podmiotach leczniczych
Nauczanie indywidualne
Specjalistyczne Punkty Konsultacyjne (SPK)
Poradnie specjalistyczne
Dzielnicowe Centra ds. Integracji
Warszawski System Wspierania Uzdolnionych
Indywidualny program i tok nauki
Stypendia
Instytucje działające na rzecz dzieci zdolnych
Zajęcia międzyszkolne
Nauczanie domowe
Baza liceów
Baza techników
Baza zasadniczych szkół zawodowych
Edukacja
Gimnazjum
Nauka w gimnazjum jest drugim obowiązkowym poziomem kształcenia w polskiej oświacie. Podobnie jak szkoły podstawowe gimnazja są szkołami obwodowymi, tzn. każdemu z nich przypisany jest
pewien obszar miasta wyznaczony przez określone ulice lub ich części. Gimnazja prowadzone przez
m.st. Warszawę tworzą tzw. sieć szkół pokrywającą cały obszar Warszawy. Sieć publicznych gimnazjów oraz granice ich obwodów uchwala Rada m.st. Warszawy z uwzględnieniem zasady, aby droga
ucznia z domu do szkoły nie przekraczała 4 km. Jednak nastolatek nie musi chodzić do gimnazjum
obwodowego, może starać się o miejsce w innym gimnazjum. Należy pamiętać, że szkoła, która nie
jest szkołą obwodową dziecka, przyjmie je tylko wtedy, gdy ma wolne miejsca po przyjęciu wszystkich
kandydatów z obwodu, którzy chcą się w niej uczyć. Kształcenie w gimnazjum ma charakter ogólny,
trwa 3 lata i kończy się ogólnopolskim egzaminem. Po ukończeniu szkoły absolwent otrzymuje świadectwo i posiada wykształcenie gimnazjalne.
Jakie gimnazjum wybrać, czym się kierować przy wyborze gimnazjum?
• Na pewno trzeba brać pod uwagę zdanie dziecka. Być może ono już wie, do której szkoły chce
chodzić, jakie chce mieć zajęcia pozalekcyjne, jakich kolegów w szkole.
• Dobrze, jeśli szkoła jest w miarę blisko domu. Zapewnia to dziecku szybki kontakt z domem i z rodzicami,
a także nie traci ono zbyt wiele czasu na dojazd do i ze szkoły. Ma to istotne znaczenie szczególnie
wtedy, gdy dziecko musi po południu nie tylko odrobić lekcje, ale znaleźć czas na zajęcia dodatkowe.
• Sprawdzenie wyników egzaminu gimnazjalnego w poprzednim roku może dać nam pogląd o poziomie
nauczania w gimnazjum (wyniki są dostępne na stronie Okręgowej Komisji Egzaminacyjnej).
Można też porównać wyniki z wcześniejszych lat, żeby sprawdzić, czy szkoła robi postępy.
• Część gimnazjów wprowadza w poszczególnych klasach zwiększoną liczbę godzin w tygodniu
z niektórych przedmiotów, np. z matematyki, informatyki, języków obcych. Jeśli twoje dziecko
wykazuje zainteresowanie matematyką, warto sprawdzić, czy szkoła proponuje kandydatom klasę
z dodatkową lekcją tego przedmiotu.
• Możemy też dowiedzieć się, czy szkoła przystępuje do konkursów kuratoryjnych. Wysokie
lokaty w tych konkursach zapewniają gimnazjalistom dodatkowe punkty przy rekrutacji do szkół
ponadgimnazjalnych.
• Ważnym kryterium może być dla nas to, jakie zajęcia dodatkowe szkoła zapewnia swoim uczniom.
Dobrze, jeśli będą wśród nich również takie, które nie są związane z przedmiotami szkolnymi,
np. kółko teatralne, taneczne, zespół muzyczny itp. Takie zajęcia będą dla nastolatka bardziej
rozrywką niż nauką, tam nie będzie czuł się ciągle oceniany.
• Przed wyborem gimnazjum warto:
– przeprowadzić rozmowy ze znajomymi, rodziną, uczniami, którzy mogą coś powiedzieć
o interesującej nas szkole;
– przejrzeć informatory o gimnazjach lub bazę szkół;
– uczestniczyć w dniach otwartych, które organizowane są przeważnie w marcu i w kwietniu;
– zadawać konkretne pytania na forach internetowych – jak są nauczane poszczególne przedmioty,
czy jest dobra atmosfera, itd.;
– dowiedzieć się, jakie programy lub projekty realizowane przez szkołę mogą rozwijać
zainteresowania naszego nastolatka.
Postępowanie rekrutacyjne do szkół gimnazjalnych m.st. Warszawy dokonywane jest z wykorzystaniem Elektronicznego Systemu Rekrutacji, który jest udostępniany w maju pod adresem
www.gimnazja.edukacja.warszawa.pl. Informacji na temat rekrutacji i ofert poszczególnych gimnazjów udzielają pracownicy urzędów dzielnic.
Podział gimnazjów
Warszawska młodzież może kształcić się w publicznych gimnazjach prowadzonych przez m.st. Warszawę. Dodatkowo, absolwenci szkół podstawowych mogą kontynuować edukację w gimnazjach
publicznych prowadzonych przez inne organy oraz w gimnazjach niepublicznych. (Wykaz tych gimnazjów znajduje się na stronie www.edukacja.warszawa.pl).
46
Nastolatek
Edukacja
Publiczne gimnazja dzielą się na: ogólnodostępne, sportowe, dwujęzyczne, integracyjne, specjalne
oraz gimnazja z oddziałami sportowymi, dwujęzycznymi i integracyjnymi.
•G
imnazjom ogólnodostępnym wyznacza się obwód. Mogą być w nich prowadzone oddziały:
– Oddział ogólny jest oddziałem obwodowym, do którego z urzędu przyjmowani są uczniowie mieszkający
w obwodzie danego gimnazjum. Uczniowie spoza obwodu, jeżeli są wolne miejsca, są przyjmowani
zgodnie z zasadami określonymi w ustawie o systemie oświaty oraz przepisami wykonawczymi.
Dodatkowo, w gimnazjach ogólnodostępnych mogą być organizowane oddziały specjalistyczne,
w których nie obowiązuje obwód, a więc kandydaci przyjmowani są na podstawie kryteriów statutowych:
– Oddział dwujęzyczny, w którym co najmniej dwa zajęcia edukacyjne prowadzi się w dwóch
językach: polskim oraz obcym nowożytnym. W języku obcym nowożytnym nie są prowadzone
jednak zajęcia obejmujące język polski, część historii dotyczącą historii Polski i część geografii
dotyczącą geografii Polski. Przyjmowani są do niego kandydaci, którzy zaliczą sprawdzian
uzdolnień kierunkowych. Sprawdzian ten nie wymaga znajomości języka obcego, ma
natomiast na celu zbadanie umiejętności logicznego myślenia, kojarzenia i zapamiętywania
informacji niezbędnych podczas nauki przedmiotu w języku obcym. Głównym celem nauczania
dwujęzycznego jest zapewnienie uczniom możliwości opanowania obcego słownictwa z różnych
dziedzin wiedzy.
– Oddział sportowy – prowadzone są w nim zajęcia sportowe obejmujące szkolenie sportowe
w jednej lub kilku dyscyplinach sportu. W oddziale tym uczniowie realizują programy szkolenia
sportowego równolegle z programem nauczania uwzględniającym podstawę programową
kształcenia ogólnego. Jest to oddział dla młodzieży sprawnej fizycznie, lubiącej zdrową rywalizację
i chcącej osiągać sukcesy sportowe. Kandydaci do takiego oddziału powinni prezentować bardzo
dobry stan zdrowia potwierdzony orzeczeniem lekarskim o zdolności do uprawiania danego
sportu wydanym przez lekarza specjalistę medycyny sportowej lub innego uprawnionego lekarza.
W ramach rekrutacji kandydaci muszą zaliczyć próbę sprawności fizycznej zorganizowaną przez
komisję rekrutacyjną szkoły oraz przedstawić pisemną zgodę rodziców.
– Oddział integracyjny, w którym uczniowie posiadający orzeczenie o potrzebie kształcenia
specjalnego uczą się i wychowują razem z pozostałymi uczniami. Oddział liczy 15-20 uczniów,
w tym 3-5 uczniów posiadających orzeczenia o potrzebie kształcenia specjalnego.
Istnieją również gimnazja, którym nie wyznacza się obwodu, są to:
• Gimnazja sportowe
To gimnazja, w których prowadzone jest szkolenie sportowe w jednej lub kilku dyscyplinach sportowych.
Wszystkie oddziały w tych gimnazjach to oddziały sportowe. Szkoły te niejednokrotnie dysponują doskonałym zapleczem obiektów sportowych (hale sportowe, sale gimnastyczne, siłownie, boiska). Korzystają
również z obiektów miejskich klubów sportowych, z którymi często współpracują. Kandydaci do takich gimnazjów powinni prezentować bardzo dobry stan zdrowia potwierdzony orzeczeniem lekarskim
o zdolności do uprawiania danego sportu, wydanym przez lekarza specjalistę medycyny sportowej lub
innego uprawnionego lekarza. W ramach rekrutacji kandydaci muszą zaliczyć próbę sprawności fizycznej
zorganizowaną przez komisję rekrutacyjną oraz przedstawić pisemną zgodę rodziców.
• Gimnazja dwujęzyczne
Są to gimnazja, w których wszystkie oddziały są oddziałami dwujęzycznymi. Przyjmowani są do nich
kandydaci, którzy zaliczą sprawdzian uzdolnień kierunkowych. Sprawdzian ten nie wymaga znajomości języka obcego, ma natomiast na celu zbadanie umiejętności logicznego myślenia, kojarzenia
i zapamiętywania informacji niezbędnych podczas nauki przedmiotu w języku obcym. Nauczanie
prowadzone jest w dwóch językach: polskim oraz obcym nowożytnym będącym drugim językiem
nauczania. W dwóch językach odbywają się co najmniej dwa zajęcia edukacyjne. Głównym celem
nauczania dwujęzycznego jest zapewnienie uczniom możliwości opanowania obcego słownictwa
z różnych dziedzin wiedzy.
Nastolatek
47
Edukacja
• Gimnazja integracyjne
W gimnazjach integracyjnych wszystkie oddziały są integracyjne i liczą od 15 do 20 uczniów, w których uczy się od 3 do 5 uczniów posiadających orzeczenie o potrzebie kształcenia specjalnego. Ze
względu na potrzeby edukacyjne dzieci niepełnosprawnych, praca z nimi wymaga obecności na lekcji
drugiego nauczyciela, czyli nauczyciela wspomagającego, który pomaga organizować lekcję tak, aby
dostosować ją do potrzeb i możliwości tych właśnie uczniów. W skład zespołu specjalistów pracujących w tego typu szkołach wchodzą nauczyciele posiadający specjalne przygotowanie pedagogiczne
oraz specjaliści prowadzący zajęcia rewalidacyjne.
• Gimnazja specjalne
Kształcą i wychowują młodzież z zaburzeniami lub niepełnosprawnościami, której potrzeby edukacyjne i wychowawcze wymagają znacznego dostosowania programu i metod dydaktycznych, a także
warunków nauki do możliwości psychofizycznych uczniów.
• Szkoły artystyczne na poziomie kształcenia gimnazjalnego
Po ukończeniu szkoły podstawowej uczniowie mają możliwość podjęcia nauki w ogólnokształcących szkołach muzycznych II stopnia. Są to szkoły o sześcioletnim cyklu nauczania, w których oprócz
kształcenia muzycznego realizowane jest również kształcenie ogólne w zakresie gimnazjum i liceum
ogólnokształcącego. W szkołach tych prowadzi się kształcenie na kilku wydziałach, umożliwiających
uzyskanie wykształcenia w następujących specjalnościach:
– muzyk-instrumentalista – po ukończeniu cyklu kształcenia na wydziale instrumentalnym;
– muzyk-wokalista – po ukończeniu cyklu kształcenia na wydziale wokalistyki;
– muzyk-wokalista jazzowy – po ukończeniu cyklu kształcenia na wydziale wokalistyki jazzowej;
– muzyk-wokalista estradowy – po ukończeniu cyklu kształcenia na wydziale wokalistyki estradowej;
– nauczyciel rytmiki – po ukończeniu cyklu kształcenia na wydziale rytmiki;
– muzyk-lutnik – po ukończeniu cyklu kształcenia na wydziale lutnictwo (wyłącznie w Poznańskiej
Ogólnokształcącej Szkole Muzycznej II stopnia).
Na podstawie egzaminów wstępnych są do nich przyjmowani kandydaci, którzy w danym roku kończą nie więcej niż 14 lat i ukończyli 6-letnią ogólnokształcącą szkołę muzyczną I stopnia lub 6-letnią
szkołę podstawową. Nauka w takiej szkole umożliwia uzyskanie tytułu zawodowego oraz uzyskanie
świadectwa maturalnego w ramach zewnętrznego systemu egzaminowania.
SZKOŁY MUZYCZNE
Zespół Państwowych Szkół Muzycznych nr 1
• Ogólnokształcąca Szkoła Muzyczna II stopnia im. Zenona Brzewskiego
• Państwowa Szkoła Muzyczna II stopnia im. Józefa Elsnera
• Państwowa Ogólnokształcąca Eksperymentalna Zintegrowana Szkoła Muzyczna
ul. Miodowa 22 c-d, tel. 22 831 16 23, www.miodowa.edu.pl
Zespół Państwowych Szkół Muzycznych nr 2 im. Fryderyka Chopina
• Państwowa Szkoła Muzyczna II stopnia nr 2 im. Fryderyka Chopina
ul. Bednarska 11, tel. 22 826 63 14, 22 827 71 32
• Policealne Studium Jazzu im. Henryka Majewskiego, ul. Połczyńska 56, tel. 22 523 43 21
www.szkola.bednarska.art.pl
Zespół Państwowych Ogólnokształcących Szkół Muzycznych I i II stopnia nr 3 im. Grażyny Bacewicz
Państwowa Ogólnokształcąca Szkoła Muzyczna II stopnia
ul. E. Tyszkiewicza 42, tel. 22 632 10 09 w. 107, www.bacewicz.edu.pl
Zespół Państwowych Szkół Muzycznych nr 4 im. Karola Szymanowskiego
• Ogólnokształcąca Szkoła Muzyczna II stopnia
• Szkoła Muzyczna II stopnia
ul. Z. Krasińskiego 1, tel. 22 839 18 78, www.szymanowski.edu.pl
48
Nastolatek
Edukacja
Ogólnokształcąca Szkoła Baletowa im. Romana Turczynowicza jest 9-letnią szkołą artystyczną przygotowującą uczniów do uzyskania dyplomu zawodowego tancerza w specjalności „taniec sceniczny”.
Co prawda do tej szkoły należy zapisywać dzieci w wieku 10 lat, po ukończeniu trzeciej klasy szkoły
podstawowej, ale zdarza się, że przyjmowane są również nastolatki. Wymaga się od nich predyspozycji i bardzo dużo samozaparcia.
Ogólnokształcąca Szkoła Baletowa im. Romana Turczynowicza
ul. Moliera 4/6, tel. 22 827 25 92, www.baletowa.pl
Zespół Państwowych Szkół Plastycznych im. Wojciecha Gersona to jedyna w Warszawie państwowa
szkoła plastyczna. W skład Zespołu wchodzą:
– 6-letnia Ogólnokształcąca Szkoła Sztuk Pięknych (OSSP), przyjmująca absolwentów szkół
podstawowych (warunkiem jest nieprzekroczony 14. rok życia) oraz
– 4-letnie Liceum Plastyczne (LP) dla absolwentów gimnazjów.
Egzaminy wstępne, obok kryteriów typowych dla zwykłych szkół, obejmują sprawdzian praktyczny
z malarstwa, rysunku i rzeźby oraz rozmowę kwalifikacyjną. Uczniowie OSSP po trzech latach nauki
zdają egzamin gimnazjalny. Absolwenci obu szkół przystępują do matury. Uwieńczeniem umiejętności
zdobytych w trakcie nauczania przedmiotów artystycznych jest egzamin dyplomowy. Organem prowadzącym jest Ministerstwo Kultury i Dziedzictwa Narodowego. Pozostałe szkoły plastyczne to szkoły
prywatne oraz prywatne posiadające uprawnienia szkół publicznych.
Zespół Państwowych Szkół Plastycznych im. Wojciecha Gersona
ul. Smocza 6, tel. 22 838 92 01, www.zpsp.smocza.edu.pl
Rekrutacja do publicznych gimnazjów prowadzonych przez m.st. Warszawę18
Rekrutacja do gimnazjów odbywa się zgodnie z przepisami prawa. Kandydaci do oddziałów ogólnodostępnych zamieszkali w obwodzie danego gimnazjum przyjmowani są z urzędu na podstawie
zgłoszenia. Kandydaci spoza obwodu, podobnie jak kandydaci do oddziałów specjalistycznych, muszą
złożyć wniosek. Przyjmowani będą oni na postawie kryteriów zawartych w rozporządzeniu Ministra
Edukacji Narodowej oraz w uchwale Rady m.st. Warszawy.
Dodatkowo, w postępowaniu rekrutacyjnym do:
– oddziału dwujęzycznego kandydaci powinni przystąpić do sprawdzianu uzdolnień kierunkowych;
– oddziału sportowego kandydaci powinni zaliczyć próbę sprawności fizycznej organizowaną przez
szkołę. Trzeba jednak pamiętać, że przed terminem sprawdzianu należy wykonać badania lekarskie
i dostarczyć zaświadczenie od lekarza medycyny sportowej o braku przeciwwskazań do uprawiania
sportu.
PORADNIE MEDYCYNY SPORTOWEJ
Katarzyna Zielińska Clinical Med
Poradnia Medycyny Sportowej
ul. W. Syrokomli 16
tel. 22 676 78 71
NZOZ Carolina Medical Center
Poradnia Medycyny Sportowej
ul. Pory 78, tel. 22 355 82 00
www.carolina.pl
Lecznica Ursus Sp. z o.o.
Gabinet lekarski medycyny sportowej
ul. Dzieci Warszawy 11/U1, tel. 22 668 43 17
www.lecznica-ursus.pl
SPZOZ Centralny Ośrodek Medycyny Sportowej
ul. Pory 78, tel. 22 355 86 00 (05)
www.coms.pl
18
Kwestie dotyczące przyjmowania uczniów do gimnazjów publicznych regulują przepisy ustawy o systemie oświaty
wraz z aktami zmieniającymi, wykonawczymi i aktami prawa miejscowego.
Nastolatek
49
Edukacja
Do gimnazjów integracyjnych oraz do oddziałów integracyjnych w gimnazjach ogólnodostępnych na
wniosek rodziców (opiekunów prawnych) przyjmowani są kandydaci posiadający orzeczenie o potrzebie kształcenia specjalnego, wydane przez zespół orzekający działający w publicznej poradni psychologiczno-pedagogicznej. Terminy przeprowadzania postępowania rekrutacyjnego na dany rok szkolny
będą ustalone w rozporządzeniu Ministra Edukacji Narodowej. Na podstawie tego rozporządzenia
oraz zapisów ustawy o systemie oświaty Biuro Edukacji przygotowuje szczegółowy harmonogram postępowania kandydata, który przed rozpoczęciem postępowania rekrutacyjnego zamieszczany jest na
stronie www.edukacja.warszawa.pl. Nabór do warszawskich samorządowych gimnazjów odbywa się
za pomocą elektronicznego systemu rekrutacji. Szczegółowe instrukcje dla kandydatów na dany etap
postępowania dostępne są na stronie www.edukacja.warszawa.pl oraz w elektronicznym systemie
rekrutacji. Postępowanie rekrutacyjne przeprowadza komisja rekrutacyjna powołana przez dyrektora
każdej szkoły. Laureaci lub finaliści ogólnopolskiej olimpiady przedmiotowej oraz laureaci konkursów
przedmiotowych organizowanych przez kuratorów oświaty przyjmowani są w pierwszej kolejności.
Laureaci tych konkursów, którzy ubiegają się o przyjęcie do oddziału sportowego muszą jednak uzyskać pozytywny wynik próby sprawności fizycznej organizowanej przez szkołę.
Kalendarz roku szkolnego 2015/2016:
1 września 2015 – rozpoczęcie roku szkolnego
24 czerwca 2016 – koniec roku szkolnego
Przerwy w nauce:
23-31 grudnia 2015 – zimowa przerwa świąteczna
1-14 lutego 2016 – ferie zimowe w województwie mazowieckim
24-29 marca 2016 – wiosenna przerwa świąteczna
18-20 kwietnia 2016 – e gzamin gimnazjalny
4-27 maja 2016 – egzamin maturalny
25 czerwca – 31 sierpnia 2016 – ferie letnie
Często gimnazja na swojej stronie internetowej zamieszczają aktualny na dany rok kalendarz szkolny.
Znajdziemy tam datę rozpoczęcia i zakończenia roku szkolnego, terminy przerw świątecznych, ferii
zimowych, rekolekcji, egzaminów, dni wolnych od zajęć dydaktycznych. Poza tym na stronie internetowej szkoły znajdziemy: plany lekcji i zajęć pozalekcyjnych, datę ślubowania klas pierwszych, balu
gimnazjalnego, terminy zebrań z rodzicami, informacje o wycieczkach i wyjazdach, itd. Każda szkoła
zamieszcza również wszelkie niezbędne informacje związane z rekrutacją, w tym m.in. terminy składania dokumentów.
Olimpiady i konkursy
Uczniowie gimnazjum mogą spróbować swoich sił w konkursach i olimpiadach przedmiotowych. Konkursy mogą być organizowane jako:
– konkursy przedmiotowe – obejmujące i poszerzające treści jednego przedmiotu;
– k onkursy interdyscyplinarne – obejmujące elementy kilku przedmiotów lub bloków
przedmiotowych, np. Konkurs Kultury Klasycznej;
– k onkursy tematyczne – związane z wybranym przedmiotem lub blokiem tematycznym, np.
Ogólnopolski konkurs historyczny „Losy żołnierza i dzieje oręża polskiego”.
Uprawnienia zwycięzców konkursów i olimpiad przedmiotowych19:
– L aureaci konkursów przedmiotowych o zasięgu wojewódzkim oraz laureaci i finaliści olimpiad
przedmiotowych otrzymują z danych zajęć edukacyjnych celującą roczną (semestralną) ocenę
klasyfikacyjną.
– L aureaci konkursów przedmiotowych o zasięgu wojewódzkim lub ponadwojewódzkim oraz
laureaci i finaliści olimpiad przedmiotowych z zakresu jednego z grupy przedmiotów objętych
19
Podstawowe uprawnienia zwycięzców konkursów i olimpiad przedmiotowych zostały uregulowane w ustawie
z dnia 20 lutego 2015 r. o zmianie ustawy o systemie oświaty oraz niektórych innych ustaw (Dz.U. 2015 poz. 357).
50
Nastolatek
Edukacja
egzaminem gimnazjalnym, są zwolnieni z odpowiedniej części egzaminu gimnazjalnego na
podstawie zaświadczenia stwierdzającego uzyskanie odpowiedniego tytułu. Zaświadczenie
przedkłada się przewodniczącemu szkolnego zespołu egzaminacyjnego. Zwolnienie jest
równoznaczne z uzyskaniem z odpowiedniej części egzaminu gimnazjalnego najwyższego wyniku.
Przy czym laureaci konkursów przedmiotowych z języków obcych z najwyższym wynikiem na
poziomie podstawowym i rozszerzonym są zwolnieni z trzeciej części egzaminu gimnazjalnego pod
warunkiem, że uczyli się tego języka w gimnazjum jako przedmiotu obowiązkowego20.
– Laureaci i finaliści ogólnopolskich olimpiad przedmiotowych oraz laureaci konkursów o zasięgu
wojewódzkim i ponadwojewódzkim, których program obejmuje w całości lub poszerza treści
podstawy programowej co najmniej jednego przedmiotu, przyjmowani są do wybranej szkoły
ponadgimnazjalnej w pierwszej kolejności, przy czym kandydaci ubiegający się o przyjęcie do
oddziału sportowego muszą uzyskać pozytywny wynik próby sprawności fizycznej21.
Konkursy przedmiotowe organizowane przez Mazowieckiego Kuratora Oświaty dla szkół gimnazjalnych: konkurs polonistyczny, matematyczny, informatyczny LOGIA, fizyczny, chemiczny,
biologiczny, geograficzny, historyczny, wiedzy o społeczeństwie, języka angielskiego, języka
niemieckiego, języka rosyjskiego, języka francuskiego. W połowie września kuratorium oświaty
podaje na stronie www.kuratorium.waw.pl wykaz konkursów i olimpiad ogólnopolskich, których
laureaci i finaliści są zwalniani z egzaminu lub nagradzani dodatkowymi punktami w procesie
rekrutacji.
Więcej informacji o konkursach przedmiotowych znajduje się na stronie Mazowieckiego Samorządowego Centrum Doskonalenia Nauczycieli www.centrum.mscdn.pl.
Po lekcjach
Warszawskie gimnazja oferują szeroką gamę zajęć dodatkowych, które umożliwiają uczniom rozwijanie zainteresowań oraz poszerzanie wiedzy ogólnej. Są to zajęcia związane z nauczanymi przedmiotami, a także artystyczne lub sportowe. Korzyści, które płyną z tych zajęć, procentują przez całe
życie. Młody człowiek poznaje inne osoby o podobnych zainteresowaniach, uczy się funkcjonować
w grupie, wymienia doświadczenia, odkrywa potencjał, którego być może wcześniej u siebie nie
dostrzegał. Wielką zaletą zajęć dodatkowych jest to, że choć wymagają twórczego myślenia i kreatywności, to eliminują stres związany ze szkolnym ocenianiem. Żeby jednak spełniały swoje zadanie
– wspomaganie osobistego rozwoju nastolatka – muszą być dobrane do jego wieku i predyspozycji.
Oczywiście nie może też być ich za dużo.
Zajęcia dydaktyczno-wyrównawcze służą wyrównywaniu braków edukacyjnych, powtarzaniu
i utrwalaniu wiadomości. Są pomocne uczniom zagrożonym niepowodzeniami szkolnymi wynikającymi z opóźnienia w opanowaniu programu danego przedmiotu. Umożliwiają im osiąganie
sukcesów na miarę ich możliwości. Mogą to być zajęcia z języka polskiego, matematyki, biologii itp.
Koła przedmiotowe np. matematyczne, chemiczne, geograficzne, biologiczne nie tylko rozwijają zainteresowania, ale też przygotowują do różnego rodzaju konkursów i olimpiad. Aby odpowiednio
przygotować uczniów do egzaminu gimnazjalnego, często organizowane są zajęcia dodatkowe dla
klas III, z których mogą również korzystać chętni gimnazjaliści z klas niższych. Są to zajęcia przygotowujące do egzaminu humanistycznego, matematyczno-przyrodniczego oraz z języka obcego.
Szkolne Kluby Sportowe (SKS), w ramach których uczniowie rozwijają swoje pasje sportowe, przygotowują też młodzież do międzyszkolnych zawodów sportowych.
Koła artystyczne: zespoły muzyczne, zespoły wokalne, teatry szkolne, koła taneczne rozwijają talenty
sceniczne uczniów, w ich ramach uczniowie przygotowują programy prezentowane w czasie imprez
i uroczystości szkolnych, a także w zewnętrznych projektach edukacyjno-wychowawczych.
Koła zainteresowań: miłośników poezji, dziennikarskie, ekologiczne, biblioteczne zapewniają
wszechstronny rozwój uczniom wykazującym zainteresowania w danej dziedzinie. Coraz częściej wprowadzane do szkół, rozwijają zdolności społeczne ucznia, które uczą wchodzenia w kontakty z innymi,
Ustawa z dnia 20 lutego 2015 r., dz. cyt.
Tamże.
20
21
Nastolatek
51
Edukacja
zachowań asertywnych, radzenia sobie ze stresem oraz rozpoznawania i wyrażania emocji. Informacje na temat zajęć pozalekcyjnych znajdują się na stronach internetowych poszczególnych szkół.
Ponadto każdego roku w ramach otwartego konkursu grantowego ogłaszanego przez Biuro Edukacji
Urzędu m.st. Warszawy organizacje pozarządowe realizują dla uczniów dwieście kilkadziesiąt projektów edukacyjnych. W ramach programu „Lato w Mieście” i „Zima w Mieście” w czasie ferii i wakacji
gimnazjaliści mogą uczestniczyć w szeregu bezpłatnych zajęć organizowanych w stu kilkudziesięciu
tzw. „wakacyjnych punktach specjalistycznych” zlokalizowanych w obiektach sportowych, rekreacyjnych, kulturalnych i edukacyjnych.
Test gimnazjalny
Przystąpienie do egzaminu gimnazjalnego jest warunkiem ukończenia gimnazjum. Wynik egzaminu
z części humanistycznej, matematyczno-przyrodniczej oraz z języka obcego na poziomie podstawowym będzie miał wpływ na przyjęcie ucznia do wybranej przez niego szkoły ponadgimnazjalnej. Aby
pomóc uczniom i nauczycielom w przygotowaniach do egzaminu, opracowywane są zestawy zadań,
na podstawie których gimnazja mogą, na zasadach dobrowolności, przeprowadzić diagnozę wiadomości i umiejętności uczniów klas trzecich, potocznie nazywaną egzaminem próbnym. Właściwy
egzamin gimnazjalny odbywa się w kwietniu i trwa 3 dni. Harmonogram ustala Dyrektor Centralnej
Komisji Egzaminacyjnej i ogłasza na swojej stronie internetowej. Przystąpienie do egzaminu jest warunkiem ukończenia gimnazjum, ale nie ma określonego minimalnego wyniku, jaki zdający powinien
uzyskać, dlatego egzaminu nie można nie zdać. Egzamin ma formę pisemną.
Część humanistyczna składa się z zadań z języka polskiego oraz z zadań z historii i wiedzy o społeczeństwie. Zadania z języka polskiego mogą mieć formę zamkniętą lub otwartą. Zadania z historii i wiedzy
o społeczeństwie mają wyłącznie formę zamkniętą. Cały egzamin humanistyczny trwa 150 minut.
Część matematyczno-przyrodnicza składa się z zadań z matematyki oraz zadań z przedmiotów
przyrodniczych: biologii, chemii, fizyki i geografii. Zadania z matematyki mają formę zamkniętą lub
otwartą. Zadania z przedmiotów przyrodniczych mają wyłącznie formę zamkniętą. Ta część egzaminu
trwa 150 minut.
W części dotyczącej nowożytnego języka obcego gimnazjalista wybiera jeden z siedmiu języków:
angielski, francuski, hiszpański, niemiecki, rosyjski, ukraiński lub włoski, z zastrzeżeniem, że może to
być tylko ten język, którego uczył się obowiązkowo w gimnazjum. Rodzice ucznia składają dyrektorowi
szkoły pisemną deklarację wskazującą język obcy, z którego uczeń będzie zdawał trzecią część egzaminu gimnazjalnego. Ta część egzaminu ma dwa poziomy: podstawowy i rozszerzony. Każdy poziom
trwa po 60 minut. Wynik egzaminu gimnazjalnego z języka obcego nowożytnego na poziomie podstawowym liczy się przy rekrutacji do szkół ponadgimnazjalnych. Zadania na poziomie podstawowym
są obowiązkowe dla każdego zdającego. Zadania na poziomie rozszerzonym są obowiązkowe tylko
dla uczniów, którzy w gimnazjum kontynuowali naukę języka obcego rozpoczętą w szkole podstawowej. Uczniowie, których obowiązuje poziom rozszerzony, muszą najpierw zdawać poziom podstawowy. Do poziomu rozszerzonego mogą przystąpić także pozostali gimnazjaliści, jeśli zechcą sprawdzić
poziom swoich umiejętności językowych. Prace egzaminacyjne sprawdzane są według jednolitych
kryteriów. Każdy zdający w czerwcu otrzymuje zaświadczenie o szczegółowych wynikach swojego egzaminu. Dla każdego z przedmiotów podane są dwie liczby: wynik procentowy oraz wynik centylowy.
Wynik procentowy to odsetek punktów, które zdający zdobył za zadania mierzące wiadomości i umiejętności z danego zakresu. Wynik centylowy to odsetek liczby gimnazjalistów, którzy uzyskali z danego
zakresu wynik taki sam lub niższy niż zdający. Wyniki egzaminacyjne są ostateczne i nie mogą być podważone na drodze sądowej. Dla uczniów III klas gimnazjów, którzy z przyczyn zdrowotnych lub losowych nie
mogli przystąpić do egzaminu w kwietniu, organizowany jest dodatkowy termin w czerwcu. W terminie
dodatkowym egzamin piszą także ci gimnazjaliści, których egzamin unieważniono z powodów formalnych (na przykład podczas egzaminu nie były przestrzegane procedury) oraz złapani na ściąganiu. Dodatkowy egzamin gimnazjalny przeprowadzany jest w szkołach, w których na co dzień uczą się przystępujący do niego uczniowie. Bazę gimnazjów znajdziesz również na stronie internetowej Biura Edukacji
www.edukacja.warszawa.pl w zakładce Edukacja warszawska/Szkoły i placówki publiczne.
52
Nastolatek
Edukacja
BAZA GIMNAZJÓW
BEMOWO
Gimnazjum nr 81 im. Profesora Witolda
Doroszewskiego
ul. Rozłogi 10, tel. 22 666 53 46
www.gimnazjum81.pl
BIELANY
Gimnazjum Integracyjne nr 70
Zespół Szkół z Oddziałami Integracyjnymi nr 56
ul. A. Fontany 1, tel. 22 834 65 68
www.zs56.pl
Gimnazjum z Oddziałami Integracyjnymi nr 82
im. prof. Tadeusza Kotarbińskiego
ul. gen. W. Czumy 8, tel. 22 665 14 38
www.gim82bem.edupage.org/
Gimnazjum nr 71 im. Krzysztofa Kamila
Baczyńskiego
Zespół Szkół nr 119
ul. B. Zuga 16, tel. 22 633 85 15
www.zs119waw.pl
Gimnazjum z Oddziałami Dwujęzycznymi nr 83
im. Konstancji Markiewicz
ul. M. E. Andriollego 1, tel. 22 638 24 55
www.markiewicz.edu.pl
im. Antoniego Bolesława Dobrowolskiego
ul. S. Przybyszewskiego 45
tel. 22 834 06 73, 22 663 49 99
www.gim72.com
Gimnazjum nr 85
Zespół Szkół nr 48 im. Armii Krajowej
ul. K. Irzykowskiego 1a, tel. 22 664 61 93
www.zs48.edupage.org/
Gimnazjum nr 86 im. płk Ignacego
Augusta Boernera
ul. gen. W. Thomméego 1, tel. 22 666 94 04
www.zs46bemowo.pl
BIAŁOŁĘKA
Gimnazjum nr 121 im. Wojciecha
Zawadzkiego
ul. Płużnicka 4, tel. 22 811 26 08
www.gim121wawa.edupage.org/
Gimnazjum nr 122 z Oddziałami
Dwujęzycznymi im. gen. Charlesa de Gaulle’a
ul. V. van Gogha 1, tel. 22 884 43 80
www.zs.waw.pl
Gimnazjum nr 73 im. Jerzego Huberta Wagnera
ul. J. Conrada 6, tel. 22 669 75 81
www.gimnr73.edu.pl
Gimnazjum nr 74 im. Wojciecha Górskiego
ul. L. Tołstoja 2, tel. 22 835 95 58
www.gorski.edu.pl
Gimnazjum nr 75 z Oddziałami Integracyjnymi
im. Aleksandra Fredry
ul. Wrzeciono 24, tel. 22 835 17 50
www.gimnazjum75.pl
im. gen. Stanisława Maczka
Zespół Szkół nr 55 im. gen. Stanisława Maczka
ul. Gwiaździsta 35, tel. 22 833 02 58
www.maczek.waw.pl
Gimnazjum nr 77 im. Ignacego Domeyki
Zespół Szkół nr 51 im. Ignacego Domeyki
Gimnazjum nr 123 z Oddziałami Dwujęzycznymi ul. L. Staffa 3/5, tel. 22 864 08 91
i Oddziałami Integracyjnymi im. Jana Pawła II
www.domeyko.edu.pl
ul. Strumykowa 21, tel. 22 587 09 90, 22 587 09 81
www.strumyk21.edu.pl
Gimnazjum nr 78 im. Powstańców Wielkopolskich
Gimnazjum nr 124 im. Polskich Noblistów
ul. Szegedyńska 11, tel. 22 834 54 23
ul. Przytulna 3, tel. 22 811 06 84
www.zs52.edu.pl
www.gimnazjum.waw.pl
Gimnazjum Sportowe nr 79
Gimnazjum nr 125
Zespół Szkół Sportowych nr 50 im. Janusza
Kusocińskiego
ul. Kobiałka 49, tel. 22 741 70 48
ul. S. B. Lindego 20, tel. 22 834 21 57, 22 834 86 58
www.zs43waw.edupage.org/
www.kusy.edu.pl
Nastolatek
53
Edukacja
Edukacja
Gimnazjum nr 165
ul. Kiwerska 3, tel. 22 833 13 33
www.lelewel.waw.pl
Gimnazjum nr 11 im. Ignacego
Jana Paderewskiego
ul. Podbipięty 2, tel. 22 843 47 11
www.gim11.pl
Zespół Szkół nr 12 im. Olimpijczyków Polskich
ul. Siennicka 40, tel. 22 277 14 16
MOKOTÓW
Gimnazjum nr 1 z Oddziałami Dwujęzycznymi
im. Roberta Schumana
ul. Tyniecka 25, tel. 22 844 05 57
www.gimnazjum1.net
Zespół Szkół Integracyjnych nr 62
im. Raoula Wallenberga
ul. św. Bonifacego 10, tel. 22 642 98 44
www.zsi62.waw.pl
im. gen. Piotra Szembeka
ul. Boremlowska 6/12, tel. 22 610 59 92
www.gimnazjum22.waw.pl
Gimnazjum nr 2 im. Kawalerów Orderu
Wojennego Virtuti Militari
ul. L. Narbutta 65/71
tel. 22 848 49 23, 22 849 96 43
www.gimnazjum2.warszawa.pl
Gimnazjum Dwujęzyczne nr 59
Zespół Szkół nr 61 im. Tadeusza Reytana
ul. Wiktorska 30/32 tel. 22 646 34 10
www.reytan.edu.pl
OCHOTA
Gimnazjum nr 13 im. Stanisława Staszica
ul. Nowowiejska 37a, tel. 22 825 15 21
www.gim.staszic.waw.pl
Gimnazjum nr 3 im. Marszałka
Józefa Piłsudskiego
ul. Chełmska 23, tel. 22 841 16 43
www.gim3.waw.pl
Gimnazjum nr 4 im. Władysława Broniewskiego im. Leopolda Staffa
ul. F. Joliot-Curie 13, tel. 22 845 02 92
ul. Barska 32, tel. 22 822 58 76
www.gimna4.pl
www.gim14.internetdsl.pl
Gimnazjum nr 5 im. Tadeusza Kościuszki
al. Niepodległości 27, tel. 22 843 05 24
www.nowa.5gim.x.pl
Gimnazjum nr 6 im. Pułku Armii Krajowej
„Baszta”
ul. P. Gruszczyńskiego 12, tel. 22 843 23 01
www.gim6m.waw.ids.pl
„Przy Łazienkach Królewskich”
ul. Podchorążych 49/61, tel. 22 841 71 61
Gimnazjum Sportowe nr 8 im. Eugeniusza
Lokajskiego
Zespół Szkół Sportowych nr 58
ul. Piaseczyńska 114/116, tel. 22 841 66 81
www.zss58.sportowa.waw.pl
im. Sandro Pertiniego
www.zs59.waw.pl
Gimnazjum nr 10 im. gen. Władysława
Sikorskiego
ul. B. Limanowskiego 9, tel. 22 842 42 76
www.gim10.wordpress.com
54
Nastolatek
Gimnazjum nr 15 im. gen. dyw. Stefana
Roweckiego „Grota”
ul. J. Siemińskiego 6, tel. 22 822 31 29
www.gym15.republika.pl
im. Obrońców Barykady Września 1939 roku
ul. S. Skarżyńskiego 8, tel. 22 822 99 89
www.gim16.pl
ul. Powstańców Wielkopolskich 4
tel. 22 822 66 08
www.dabrowska.edupage.org/
PRAGA POŁUDNIE
im. Ignacego Jana Paderewskiego
ul. Angorska 2, tel. 22 617 57 24
www.gim18.edupage.org/
im. Bolesława Prusa
ul. Zwycięzców 7/9, tel. 22 617 74 13
www.prus.edu.pl
Gimnazjum nr 20 im. Bohaterów Olszynki
Grochowskiej
ul. Afrykańska 11, tel. 22 617 68 03
www.gim20.edu.pl
Gimnazjum nr 23 im. Ireny Sendlerowej
ul. Tarnowiecka 4, tel. 22 612 51 79
www.g23.waw.pl
im. Czesława Niemena
ul. Zwycięzców 44, tel. 22 617 63 28
www.zs84.pl
Dwujęzycznymi im. Orląt Lwowskich
ul. gen. R. Abrahama 10, tel. 22 671 08 42
www.gimnazjum27.edupage.org/
Gimnazjum nr 28
im. gen. bryg. Franciszka Sznajdego
ul. W. Umińskiego 11, tel. 22 613 93 44
www.g28.waw.pl
im. Janusza Korczaka
ul. S. Bartosika 5, tel. 22 671 33 72
www.zsi75.waw.pl
PRAGA PÓŁNOC
Gimnazjum nr 30 im. gen. Kazimierza Pułaskiego
ul. J. Szanajcy 17/19, tel. 22 619 79 60
www.gimnazjum30.edu.pl
im. Rotmistrza Witolda Pileckiego
ul. J. Sierakowskiego 9, tel. 22 619 21 86
www.gimnazjum31waw.ehost.pl
im. Adama Asnyka
ul. Otwocka 3, tel. 22 619 02 66
www.zs112warszawa.superszkolna.pl
Dwujęzycznymi im. Władysława IV
www.wladyslaw.edu.pl
REMBERTÓW
Gimnazjum z Oddziałami Integracyjnymi
nr 126 im. Bohaterów Westerplatte
ul. gen. K. Ziemskiego „Wachnowskiego” 22
tel. 22 673 42 83, 22 611 93 39
www.gim126.waw.pl
Gimnazjum nr 127
ul. Niepołomicka 26, tel. 22 879 80 18
www.zs74.pl
nr 128 im. Marszałka Józefa Piłsudskiego
ul. Dwóch Mieczy 5, tel. 22 611 95 66
www.zs76.edu.pl
ŚRÓDMIEŚCIE
im. Stefana Batorego
ul. Myśliwiecka 6, tel. 22 628 21 01
www.nowa.batory.edu.pl
im. Narcyzy Żmichowskiej
ul. Klonowa 16, tel. 22 849 37 34
www.zmichowska.pl
im. gen. broni Władysława Andersa
ul. Konwiktorska 5/7, tel. 22 831 67 53
www.anders.edu.pl
Gimnazjum nr 36 im. Krzysztofa Kieślowskiego
ul. Polna 7, tel. 22 825 02 52
www.gim36.pl
im. Krzysztofa Kamila Baczyńskiego
ul. Niska 5, tel. 22 831 14 97
Gimnazjum Sportowe nr 57 im. Królowej Jadwigi
Gimnazjum nr 38 im. Marii Skłodowskiej-Curie
ul. Świętokrzyska 18a, tel. 22 826 97 92
www.gim38.waw.pl
www.warszawa.zs45.edu.pl
Nastolatek
55
Edukacja
Gimnazjum nr 39 im. Agaty Mróz-Olszewskiej
ul. Hoża 11/15, tel. 22 628 50 18
www.gim39.pl
im. Żołnierzy Armii Krajowej Grupy Bojowej
„Krybar”
ul. Drewniana 8, tel. 22 827 87 28
www.zs69.x.pl
Gimnazjum nr 41 im. gen. Mariusza Zaruskiego
ul. S. Sempołowskiej 4, tel. 22 629 25 15
www.zs60.waw.pl
im. Bohaterek Powstania Warszawskiego
ul. Twarda 8/12, tel. 22 620 25 06
www.twardagim.edu.pl
Gimnazjum nr 43 im. Wojska Polskiego
ul. Hoża 88, tel. 22 621 40 20, 22 628 05 45
www.gimnazjum43.pl
Edukacja
Gimnazjum nr 145 im. Jana Pawła II
ul. Krasiczyńska 4/6, tel. 22 675 63 03
www.gim5.webserwer.pl
URSUS
im. Jana Pawła II
ul. Orłów Piastowskich 47, tel. 22 667 46 54
www.zespolszkol80.edupage.org/
Gimnazjum nr 131 im. Krzysztofa Kamila
Baczyńskiego
ul. M. Drzymały 1, tel. 22 662 73 15
www.gimnazjum131ursus.waw.pl
ul. Dzieci Warszawy 42, tel. 22 662 75 81
www.gim132waw.pl
im. ks. Stefana Kardynała Wyszyńskiego
ul. Warszawska 63, tel. 22 667 09 32
www.g133wawa.edupage.org/
URSYNÓW
Gimnazjum nr 91 im. Stanisława Staszica
Gimnazjum nr 44 im. gen. Pawła Chrzanowskiego ul. Kajakowa 10, tel. 22 644 84 61
ul. Smolna 30, tel. 22 827 89 47
www.gim44.edu.pl/nowa/
Gimnazjum nr 92 im. Juliana Ursyna Niemcewicza
ul. Koncertowa 4, tel. 22 643 65 34
Gimnazjum nr 166
www.gimnazjum92.internetdsl.pl
www.sobieski.edu.pl/web/
TARGÓWEK
Gimnazjum nr 141 im. Majora Henryka
Dobrzańskiego „Hubala”
ul. Trocka 4, tel. 22 678 01 80
www.gim141.waw.pl
im. Księżnej Izabeli Czartoryskiej
ul. S. Szolc-Rogozińskiego 2, tel. 22 643 20 33
Gimnazjum nr 94 im. Cichociemnych
Spadochroniarzy Armii Krajowej
ul. Na Uboczu 9, tel. 22 649 37 36
Gimnazjum nr 142 z Oddziałami Dwujęzycznymi www.gim94.edupage.org/
nr 95 im. Ignacego Jana Paderewskiego
ul. Olgierda 35/41, tel. 22 511 95 00
ul. E. Lokajskiego 3, tel. 22 816 80 01
www.zs113.pl
www.gimnazjum95.pl
Gimnazjum nr 143 z Oddziałami Integracyjnymi Gimnazjum nr 96 im. Krystyny Krahelskiej
ul. Wokalna 1, tel. 22 643 47 97
ul. Bartnicza 8, tel. 22 811 19 12
www.gimnazjum96.pl
www.gim143.waw.pl
WAWER
Gimnazjum nr 101
Integracyjnymi im. Szarych Szeregów
ul. Turmoncka 2, tel. 22 811 19 08
ul. Poezji 5, tel. 22 872 92 71
www.gim144.waw.pl
www.zs111.manifo.com/
56
Nastolatek
Gimnazjum nr 102
ul. Wichrowa 4, tel. 22 812 01 28
www.g102.edupage.org/
WŁOCHY
Gimnazjum nr 112im. Króla Jana III Sobieskiego
ul. Solipska 17/19, tel. 22 863 77 87
www.gimnazjum112.pl
i Oddziałami Dwujęzycznymi
im. ks. Jana Twardowskiego
ul. Alpejska 16, tel. 22 277 11 10
www.zs114.edu.pl
im. Zawiszaków Proporca „Victoria”
Zespół Szkół nr 17 im. Zawiszaków Proporca „Victoria”
ul. Promienista 12a, tel. 22 863 73 04
www.promienista.waw.pl
Gimnazjum nr 104 z Oddziałami Dwujęzycznymi ul. Malownicza 31a, tel. 22 846 22 02
www.gim114.waw.pl
ul. Wilgi 19, tel. 22 615 26 06, 723 771 683
WOLA
Gimnazjum nr 105 im. Olimpijczyków Polskich
im. Powstania Warszawskiego
ul. Żelazna 71, tel. 22 620 24 44
ul. Króla Maciusia 5, tel. 22 812 18 67, 22 812 46 11 www.gim45warszawa.edupage.org/
Gimnazjum nr 46 im. Szarych Szeregów
Gimnazjum nr 106 im. 19. Pułku Ułanów
ul. M. Kasprzaka 1/3, tel. 22 632 23 17
Wołyńskich
www.gim46.pl
ul. Bajkowa 17/21, tel. 22 615 73 43, 22 615 58 83 Gimnazjum nr 47 z Oddziałami Dwujęzycznymi
im. Marszałka Józefa Piłsudskiego
www.bajkowa.waw.pl
ul. Grenady 16, tel. 22 632 14 60
WESOŁA
www.gim47.pl
Gimnazjum nr 118 im. Pierwszej Kompanii
Kadrowej
Gimnazjum nr 48 im. Jana Pawła II
ul. Deotymy 25/33, tel. 22 836 03 41
ul. Krótka 1, tel. 22 773 42 04
www.gim48.pl
www.zs94.waw.pl
Gimnazjum nr 119 im. Marszałka Józefa
Dwujęzycznymi im. Stefana Starzyńskiego
Piłsudskiego
ul. Smocza 19, tel. 22 838 11 05
ul. Klimatyczna 1, tel. 22 773 29 87
www.gimnazjum119.waw.pl/nowa/
Gimnazjum nr 120 im. Noblistów Polskich
im. gen. Władysława Sikorskiego
ul. Armii Krajowej 39
tel. 22 773 97 61
ul. J. Bema 76, tel. 22 632 75 70
www.gimnazjum120warszawa.superszkolna.pl
www.gim50.kopernik.edu.pl
WILANÓW
Gimnazjum nr 116 im. Husarii Rzeczypospolitej
ul. Uprawna 9/17, tel. 22 842 99 89
www.zs123warszawa.edupage.org/
Gimnazjum nr 51 im. Bolesława Prusa
ul. J. Olbrachta 48/56, tel. 22 836 64 18
www.gim51.edupage.org/
Gimnazjum nr 117 im. Wandy Rutkiewicz
Zespół Szkół nr 2 im. Wandy Rutkiewicz
ul. Gubinowska 28/30
tel. 22 842 93 60, 22 842 98 55
www.zs2rutkiewicz.edupage.org/
Zespół Szkół Integracyjnych nr 71 im. Edmunda
Bojanowskiego
ul. Deotymy 37, tel. 22 836 03 12
www.zsi71.edu.pl
Nastolatek
57
Edukacja
Edukacja
im. Ireny Sendlerowej
ul. Elekcyjna 21/23
tel. 22 836 47 64
www.sp236gim61.edu.pl
ŻOLIBORZ
im. Stefanii Sempołowskiej
ul. ks. J. Popiełuszki 5
tel. 22 663 68 94
www.sempolowska.eu/
Gimnazjum nr 54 im. Adama Kazimierza
ks. Czartoryskiego
ul. Elbląska 51, tel. 22 633 24 04
im. Jana Bytnara ps. „Rudy”
al. Wojska Polskiego 1a, tel. 22 839 07 45
www.gim55.waw.pl
Gimnazjum nr 56 im. Macieja Aleksego
Dawidowskiego ps. „Alek”
ul. Filarecka 2, tel. 22 839 79 63
Źródło: www.edukacja.warszawa.pl/placowki/gimnazja (dostęp: 4.04.2016 r.)
Absolwent gimnazjum może podjąć dalszą naukę w:
• trzyletnim liceum ogólnokształcącym – ukończenie tej szkoły umożliwia uzyskanie świadectwa
dojrzałości po zdaniu egzaminu maturalnego i dalszą edukację w szkole wyższej lub w szkole
policealnej;
• czteroletnim technikum – po jego ukończeniu uczeń otrzymuje dyplom potwierdzający
kwalifikacje zawodowe po zdaniu egzaminów potwierdzających kwalifikacje w danym zawodzie
oraz świadectwo dojrzałości po zdaniu egzaminu maturalnego; po ukończeniu technikum uczeń
może kontynuować naukę na uczelni lub podjąć pracę;
• trzyletniej zasadniczej szkole zawodowej – po tej szkole można uzyskać dyplom potwierdzający
kwalifikacje zawodowe (na podstawie egzaminów potwierdzających kwalifikacje w danym zawodzie)
oraz można kontynuować naukę począwszy od klasy drugiej liceum ogólnokształcącego dla dorosłych.
Uczniowie z niepełnosprawnością intelektualną w stopniu umiarkowanym lub znacznym oraz z niepełnosprawnościami sprzężonymi mogą kształcić się w trzyletniej szkole specjalnej przysposabiającej do pracy.
Co ułatwi wybór?
Przy wyborze szkoły ponadgimnazjalnej warto skorzystać z dodatkowych źródeł informacji. Fundacja Edukacyjna „Perspektywy” wspólnie z Biurem Edukacji Urzędu m.st. Warszawy organizują co
roku Międzynarodowy Salon Edukacyjny, w tym prezentacje liceów i techników. Podczas Salonu
uczniowie gimnazjów mogą zapoznać się z ofertą szkół ponadgimnazjalnych, uzyskać porady doradców zawodowych, zapoznać się ze specyfiką wybranych zawodów w „Miasteczku Zawodów”,
uczestniczyć w debacie „Wybieraj z głową” oraz uzyskać informacje, jak przygotować się do egzaminu, jak poradzić sobie z testami i jak wybrać odpowiednią szkołę. Mogą tu również uzyskać informacje o ofercie szkół wyższych oraz wymaganiach rekrutacyjnych. Impreza odbywa się w marcu
w Pałacu Kultury i Nauki w Warszawie, pl. Defilad 1. Więcej informacji na www.perspektywy.pl oraz
www.salon.perspektywy.pl.
Z kolei Ośrodek Rozwoju Edukacji i Ministerstwo Edukacji Narodowej przygotowały kampanię informacyjną, której celem jest m.in. pomoc gimnazjalistom i ich rodzicom w wyborze ścieżki dalszego
kształcenia. Na stronie internetowej ORE www.ore.edu.pl dostępne są w Oświatowym ABC materiały omawiające egzamin i wybór ścieżki dalszego kształcenia gimnazjalistów: „Egzaminy”, „Co po
gimnazjum. Szkoły zawodowe”, „Co po gimnazjum. Zaplanuj swoją karierę”, „Zanim wybierzesz
liceum…”.
W Pałacu Młodzieży działa Centrum Informacji i Doradztwa Młodzieżowego, www.pm.waw.pl.
58
Nastolatek
Rekrutacja22
Postępowanie rekrutacyjne do szkół ponadgimazjalnych m.st. Warszawy dokonywane jest z wykorzystaniem Elektronicznego Systemu Rekrutacji, który jest udostępniany w maju pod adresem
www.warszawa.edu.com.pl (kandydat może wybrać nie więcej niż trzy szkoły, a w nich zaznaczyć
dowolną liczbę oddziałów). Wszystkie czynności należy wykonywać zgodnie z terminarzem rekrutacji, co roku ustalanym przez Mazowieckiego Kuratora Oświaty.
Terminy rekrutacji na rok szkolny 2016/2017 przedstawiają się następująco:
1. Od 6 do 20 maja kandydat składa wypełniony, wydrukowany, podpisany przez siebie i rodziców
wniosek oraz dokumenty potwierdzające spełnianie dodatkowych warunków lub kryteriów
w szkole pierwszego wyboru.
2. Od 19 do 31 maja przystąpienie do próby sprawności fizycznej w terminie wyznaczonym przez
szkołę dla kandydatów do oddziałów sportowych, mistrzostwa sportowego.
3. Od 20 do 31 maja przeprowadzany jest sprawdzian kompetencji językowych dla danego języka
dla kandydatów do oddziałów dwujęzycznych, międzynarodowych w liceach ogólnokształcących.
4. Od 28 maja do 3 czerwca przeprowadzany jest sprawdzian uzdolnień kierunkowych dla
kandydatów do oddziałów dwujęzycznych w liceach ogólnokształcących.
5. Kandydaci do oddziałów, w których obowiązują sprawdziany uzdolnień kierunkowych przystępują
do sprawdzianów zgodnie z terminami ustalonymi przez szkoły.
6. Od 17 do 21 czerwca kandydaci mogą dokonywać zmiany wyboru szkół/oddziałów (na tym etapie
brak możliwości wyboru szkoły, do której przeprowadzany jest sprawdzian uzdolnień kierunkowych,
kompetencji językowych, próba sprawności fizycznej, jeśli kandydat nie przystąpił do nich w maju).
7. Od 23 do 28 czerwca kandydaci wprowadzają do systemu rekrutacji oceny ze świadectwa, wyniki
egzaminu gimnazjalnego oraz informacje o innych osiągnięciach odnotowanych na świadectwie.
8. Od 24 do 28 czerwca kandydaci składają w szkołach pierwszego wyboru kopię świadectwa
i kopię zaświadczenia o wynikach egzaminu gimnazjalnego oraz inne wymagane dokumenty.
9. Do 15 lipca do godz. 16.00 szkolne komisje rekrutacyjne ogłaszają listy kandydatów
zakwalifikowanych i niezakwalifikowanych do przyjęcia.
10. Od 18 do 19 lipca kandydaci do szkół zawodowych otrzymują ze szkoły skierowanie na badania
do lekarza medycyny pracy, w celu uzyskania zaświadczenia o braku przeciwwskazań zdrowotnych
do podjęcia praktycznej nauki zawodu (wykaz przychodni znajduje się na stronie internetowej
www.edukacja.warszawa.pl oraz na w rozdziale I – Gabinety medycyny pracy dla uczniów.
11. Od 3 do 6 lipca zakwalifikowani kandydaci składają oświadczenia potwierdzające wolę
podjęcia nauki w danej szkole wraz z oryginałem świadectwa i oryginałem zaświadczenia
o szczegółowych wynikach egzaminu gimnazjalnego (oraz zaświadczenia lekarskiego o braku
przeciwwskazań zdrowotnych do podjęcia praktycznej nauki zawodu).
12. Do 26 lipca do godz. 16.00 szkolne komisje rekrutacyjne ogłaszają listy kandydatów przyjętych
i nieprzyjętych.
13. Od 27 lipca do 26 sierpnia szkoły przeprowadzają rekrutację uzupełniającą.
W postępowaniu rekrutacyjnym do publicznej szkoły ponadgimnazjalnej o przyjęciu kandydatów do
klasy pierwszej decydują kryteria uwzględniające:
– wyniki z egzaminu gimnazjalnego;
– oceny z języka polskiego i matematyki oraz z dwóch wybranych obowiązkowych zajęć edukacyjnych branych pod uwagę w postępowaniu rekrutacyjnym do danego oddziału wybranej szkoły;
– świadectwo ukończenia gimnazjum z wyróżnieniem;
– szczególne osiągnięcia wymienione na świadectwie ukończenia gimnazjum: uzyskanie wysokiego
miejsca w zawodach wiedzy, artystycznych i sportowych, organizowanych przez kuratora oświaty
albo organizowanych co najmniej na szczeblu powiatowym; osiągnięcia w zakresie aktywności
społecznej, w tym na rzecz środowiska szkolnego, w szczególności w formie wolontariatu;
– wyniki sprawdzianu uzdolnień kierunkowych (dotyczy kandydatów do oddziałów dwujęzycznych
i międzynarodowych lub oddziałów wymagających szczególnych indywidualnych predyspozycji);
Źródło: www.edukacja.warszawa.pl.
22
Nastolatek
59
Edukacja
Edukacja
– pozytywny wynik próby sprawności fizycznej kandydata do szkoły sportowej, mistrzostwa
sportowego lub szkoły z oddziałami sportowymi, określone przez polskie Związki Sportowe dla
danej dyscypliny sportowej.
Laureaci i finaliści ogólnopolskiej olimpiady przedmiotowej oraz laureaci konkursu przedmiotowego
o zasięgu wojewódzkim lub ponadwojewódzkim przyjmowani w pierwszej kolejności.
– zaświadczenie lekarskie o braku przeciwwskazań zdrowotnych do kształcenia w określonym
zawodzie (dotyczy kandydatów ubiegających się o przyjęcie do szkoły prowadzącej kształcenie
zawodowe);
– orzeczenie o potrzebie kształcenia specjalnego wydanego z tytułu niepełnosprawności przez
poradnię psychologiczno-pedagogiczną (dotyczy kandydatów do części integracyjnej oddziałów
integracyjnych).
W przypadku równorzędnych wyników uzyskanych w postępowaniu rekrutacyjnym, na drugim etapie
postępowania rekrutacyjnego są brane pod uwagę łącznie kryteria takie kryteria, jak:
• wielodzietność rodziny kandydata – na podstawie oświadczenie;
• niepełnosprawność kandydata lub jednego lub obojga rodziców lub rodzeństwa kandydata
– na podstawie orzeczenia o potrzebie kształcenia specjalnego wydanego ze względu na
niepełnosprawność, orzeczenia o niepełnosprawności lub o stopniu niepełnosprawności lub
orzeczenia równoważnego23;
• samotne wychowywanie kandydata w rodzinie – na podstawie prawomocnego wyroku sądu
rodzinnego orzekającego rozwód lub separację lub aktu zgonu oraz oświadczenia o samotnym
wychowywaniu dziecka oraz niewychowywaniu żadnego dziecka wspólnie z jego rodzicem;
• objęcie kandydata pieczą zastępczą – na podstawie dokumentu poświadczającego objęcie dziecka
pieczą zastępczą24.
W dalszej kolejności brane jest pod uwagę kryterium dochodu na osobę w rodzinie kandydata.
Wymienione dokumenty można składać: w oryginale; notarialnie poświadczonej kopii albo w postaci
urzędowo poświadczonego odpisu lub wyciągu z dokumentu; kopii poświadczonej za zgodność z oryginałem przez rodzica kandydata lub pełnoletniego kandydata.
Powyższe kryteria stosuje się odpowiednio do postępowania rekrutacyjnego do klasy pierwszej
publicznej szkoły ponadgimnazjalnej integracyjnej lub oddziału integracyjnego w publicznej szkole
ponadgimnazjalnej ogólnodostępnej, w przypadku dzieci nieposiadających orzeczenia o potrzebie
kształcenia specjalnego wydanego ze względu na niepełnosprawność.
Szkoły artystyczne
Szkolnictwo artystyczne w Warszawie umożliwia uzdolnionej artystycznie młodzieży zindywidualizowane kształcenie w poszczególnych dziedzinach sztuki. Jest nadzorowane przez Ministra Kultury
i Dziedzictwa Narodowego. Po ukończeniu szkoły absolwenci uzyskują wykształcenie średnie, otrzymują dyplom potwierdzający uzyskanie tytułu zawodowego, a po zdaniu egzaminu maturalnego,
także świadectwo dojrzałości. Jednak kształcenie w części tych szkół, np. w szkołach baletowych,
odbywa się już od wczesnych lat.
• Kształcenie muzyczne
Kształcenie muzyczne na poziomie średnim jest zakończone egzaminem dyplomowym umożliwiającym
uzyskanie tytułu zawodowego.
Po ukończeniu gimnazjum uczeń może rozpocząć naukę w szkole muzycznej II stopnia, jako kontynuację
kształcenia muzycznego w innym trybie (np. popołudniowym). Do szkół muzycznych II stopnia przyjmowani są kandydaci, którzy nie przekroczyli 21. roku życia oraz zdali pomyślnie egzamin wstępny. Egzaminy
odbywają się co roku w maju lub czerwcu i obejmują egzamin praktyczny z przygotowanych utworów
muzycznych, egzamin z kształcenia słuchu oraz dodatkowe egzaminy związane z kierunkiem kształcenia.
• Szkoły plastyczne25
Uzdolniony plastycznie absolwent gimnazjum może starać się o przyjęcie do liceum plastycznego.
Nauka trwa 4 lata, a przyjmowani są do niego absolwenci gimnazjów, którzy nie mają więcej niż
17 lat. Kandydaci do szkoły plastycznej muszą zdać egzamin praktyczny, który obejmuje kilka dyscyplin artystycznych – malarstwo, rysunek, modelowanie przestrzenne. Po części praktycznej odbywa
się zazwyczaj egzamin teoretyczny (ustny) ze znajomości zagadnień związanych z różnymi dziedzinami
sztuk plastycznych w zakresie objętym podstawą programową kształcenia ogólnego dla gimnazjum.
W szkołach plastycznych realizowane jest kształcenie ogólne i kształcenie artystyczne. Przedmioty
artystyczne to: historia sztuki, podstawy projektowania – kompozycja, rysunek i malarstwo, rzeźba,
podstawy fotografii i filmu oraz, w zależności od specjalności, główny przedmiot kierunkowy, będący
jednocześnie nazwą specjalności. Po zakończeniu kształcenia w szkole plastycznej uczeń przystępuje
do egzaminu dyplomowego, który składa się z części praktycznej oraz teoretycznej. Po uzyskaniu dyplomu uczniowie przystępują do zewnętrznego egzaminu maturalnego. Kończąc naukę uczeń uzyskuje tytuł zawodowy – plastyk, poświadczony dyplomem ukończenia szkoły oraz świadectwo maturalne.
Liceum ogólnokształcące
Szkoły sportowe
W szkołach sportowych oraz w szkołach mistrzostwa sportowego może kształcić się absolwent gimnazjum o uzdolnieniach sportowych oraz odpowiednich warunkach zdrowotnych. Zarówno szkoły sportowe, jak i szkoły mistrzostwa sportowego prowadzą szkolenie sportowe – w jednej lub kilku dyscyplinach
sportu – przez co najmniej trzy kolejne lata nauki. W szkole sportowej klasa musi liczyć minimum 15 uczniów. Klasy sportowe mogą być tworzone również w szkołach ogólnodostępnych. Klasą sportową jest
oddział, w którym prowadzone jest szkolenie sportowe w jednej lub kilku dyscyplinach sportu, przez
co najmniej trzy kolejne lata nauki dla przynajmniej 20 uczniów w oddziale. Szkoły, gdzie stawia się na
sport, dysponują zazwyczaj zapleczem obiektów sportowych (hale sportowe, sale gimnastyczne, siłownie, boiska). Korzystają też z obiektów miejskich klubów sportowych, z którymi często współpracują.
Uczniowie dwóch ostatnich klas szkoły mistrzostwa sportowego mogą uczestniczyć w kursie instruktorskim w uprawianej przez nich dyscyplinie sportu. Równolegle prowadzone jest nauczanie ogólnokształcące. Rekrutacja do klas i szkół sportowych oraz do szkół mistrzostwa sportowego odbywa się nieco
inaczej niż do szkół ogólnodostępnych. Kandydaci powinni spełniać następujące warunki:
1. mieć bardzo dobry stan zdrowia, potwierdzony orzeczeniem lekarskim o zdolności do uprawiania
danego sportu, wydanym przez lekarza specjalistę medycyny sportowej lub innego uprawnionego
lekarza (wykaz placówek, gdzie takie badania można wykonać – Poradnie medycyny sportowej);
Kształcenie w liceum ogólnokształcącym ma zapewnić absolwentowi gimnazjum uzyskanie wykształcenia ogólnego na poziomie średnim. Szkołę tego typu wybierają ci absolwenci gimnazjów, którzy
planują podjąć studia wyższe, a często także ci, którzy nie mają jeszcze sprecyzowanych planów dotyczących swojej drogi edukacyjnej i zawodowej. Nauka w liceum trwa trzy lata i kończy się egzaminem
maturalnym, który jest przepustką na studia. Twoje dziecko, decydując się na podjęcie nauki w liceum,
może w wielu szkołach wybrać przedmioty nauczane w zakresie rozszerzonym między innymi pod
kątem przyszłego egzaminu maturalnego. Absolwenci liceów mogą:
– po otrzymaniu świadectwa ukończenia liceum ogólnokształcącego – podjąć dalszą naukę w szkole
policealnej. Ukończenie szkoły policealnej i zdanie zewnętrznego egzaminu umożliwi im otrzymanie
dyplomu potwierdzającego kwalifikacje zawodowe;
– po zdaniu egzaminu maturalnego i otrzymaniu świadectwa dojrzałości – podjąć studia wyższe;
– u zyskać kwalifikacje zawodowe w formach pozaszkolnych, w szczególności na kwalifikacyjnych kursach
zawodowych organizowanych w publicznych szkołach ponadgimnazjalnych bądź w trakcie pracy zawodowej.
23
Orzeczenia równoważnego w rozumieniu przepisów ustawy z dnia 27 sierpnia 1997 r. o rehabilitacji zawodowej
i społecznej oraz zatrudnianiu osób niepełnosprawnych (Dz.U. 2011 Nr 127, poz. 721 ze zm.).
24
Zgodnie z ustawą z dnia 9 czerwca 2011 r. o wspieraniu rodziny i systemie pieczy zastępczej (Dz.U. 2013, poz.
135 ze zm.).
60
Nastolatek
Zespół Państwowych Szkół Plastycznych im. Wojciecha Gersona
ul. Smocza 6, tel. 22 838 92 01, www.zpsp.smocza.edu.pl
Źródło: www.mkidn.gov.pl.
25
Nastolatek
61
Edukacja
Edukacja
2. zaliczyć próby sprawności fizycznej, ustalone przez szkolną komisję rekrutacyjno-kwalifikacyjną lub trenera
albo instruktora. W przypadku kandydatów do szkół mistrzostwa sportowego obowiązuje zaliczenie
prób sprawności fizycznej zatwierdzonych przez polskie związki sportowe współpracujące z daną szkołą;
3. mieć pisemną zgodę rodziców (prawnych opiekunów).
Obok szczególnych warunków, które musi spełnić kandydat do klasy lub szkoły sportowej oraz szkoły
mistrzostwa sportowego, stosuje się ogólne zasady rekrutacji obowiązujące przy przyjmowaniu do
wszystkich szkół.
Licea z klasami dwujęzycznymi
Kandydat do klasy dwujęzycznej musi znać podstawy języka obcego pozwalające na czynne uczestniczenie w zajęciach prowadzonych w tym języku. W rekrutacji do klas dwujęzycznych uwzględniany jest
dodatkowo wynik sprawdzianu uzdolnień kierunkowych złożony z części pisemnej oraz części ustnej. Do
szkół dwujęzycznych z językiem angielskim i niemieckim obowiązuje wspólny egzamin uznawany przez
wszystkie komisje rekrutacyjne. Uczeń przystępuje do egzaminu w szkole z oddziałem dwujęzycznym
o najwyższej preferencji w elektronicznym systemie rekrutacji. O miejscu kandydata na liście decyduje
suma punktów uzyskanych ze sprawdzianu uzdolnień kierunkowych oraz punktów uzyskanych w postępowaniu rekrutacyjnym. Program nauczania języka w klasach dwujęzycznych jest znacznie rozszerzony,
a nauczyciele prowadzący zajęcia dwujęzyczne mają obowiązek zrealizowania podstawy programowej
swojego przedmiotu po polsku oraz poszerzania zakresu nauczania o terminologię w języku obcym.
W rozwijaniu umiejętności młodzieży pomagają organizowane zielone szkoły językowe oraz zajęcia
pozalekcyjne. Szkoły te prowadzą bardzo często wymianę zagraniczną, np. w ramach programu UE
Socrates-Comenius, Rotary International oraz biorą udział w różnych formach współpracy zagranicznej.
Matura międzynarodowa (IB)
Program Matury Międzynarodowej (IB) jest dwuletnim programem edukacyjno-wychowawczym dla młodzieży szkół średnich w wieku 16-19 lat. Wszystkie zajęcia prowadzone są w języku angielskim, dlatego
udział w programie wymaga od ucznia biegłej znajomości tego języka. Rodzice pokrywają koszt podręczników do dwuletniego nauczania, koszty związane z uczestnictwem szkoły w programie IB, jak również
koszty egzaminów końcowych. Absolwenci klas IB piszą egzaminy maturalne w maju. Praktycznie jednak
maturę zdają przez 2 lata trwania programu. W przypadku każdego przedmiotu uczeń jest zobowiązany do napisania pracy badawczej ocenianej przez nauczyciela prowadzącego przedmiot. Ocena pracy
stanowi z reguły 20% ostatecznego wyniku. Pozostałe 80% to ocena uzyskana z właściwego egzaminu
pisanego w maju. Wszystkie egzaminy (oprócz języka ojczystego i języków obcych) przeprowadzane są
w języku angielskim i w zależności od przedmiotu składają się z dwóch lub trzech części. Wyniki egzaminu
są zamieszczane w lipcu na stronie internetowej organizacji IB. Młodzież otrzymuje dyplomy na początku
września26. Kończąc szkołę maturą w języku obcym licealiści mogą starać się o przyjęcie na studia nie tylko
w Polsce, ale także na prestiżowe uczelnie świata (np. Oxford, Cambridge, London School of Economics).
Lista uniwersytetów przyjmujących kandydatów z dyplomem międzynarodowej matury bez egzaminów
znajduje się na oficjalnej stronie IB pod adresem www.ibo.org. Na wielu uczelniach wyniki uzyskane na
maturze IB pozwalają uzyskać punkty (credits) zwalniające od nauki określonych przedmiotów. Posiadacze
międzynarodowej matury prezentują bardzo wysoki poziom przygotowania do samodzielnych studiów.
LICEA Z KLASAMI DWUJĘZYCZNYMI
z angielskim
PRAGA POŁUDNIE
XCIX Liceum Ogólnokształcące z Oddziałami
Dwujęzycznymi im. Zbigniewa Herberta
ul. Fundamentowa 38/42, tel. 22 671 99 27
www.herbert99lo.edu.pl
XXXV Liceum Ogólnokształcące z Oddziałami
Dwujęzycznymi im. Bolesława Prusa
www.prus.edu.pl
26
W Polsce matura IB traktowana jest na zasadach świadectwa dojrzałości zgodnie z Zarządzeniem Ministra Edukacji
Narodowej z dnia 15 października 1997 r. w sprawie zasad i trybu nostryfikacji świadectw uzyskanych za granicą
(Monitor Polski, 1997 Nr 78, poz. 739).
62
Nastolatek
ŚRÓDMIEŚCIE
II Liceum Ogólnokształcące z Oddziałami
Dwujęzycznymi im. Stefana Batorego
Zespół Szkól nr 66
www.batory.edu.pl
TARGÓWEK
CXXXVII Liceum Ogólnokształcące z Oddziałami
Dwujęzycznymi
ul. Olgierda 35/41, tel. 22 511 95 00
www.liceum.zs113.pl
WŁOCHY
LXXIII Liceum Ogólnokształcące z Oddziałami
Dwujęzycznymi im. Zawiszaków Proporca
„Victoria”
WOLA
XXXIII Liceum Ogólnokształcące Dwujęzyczne
im. Mikołaja Kopernika
ul. J. Bema 76, tel. 22 632 75 70
www.kopernik.edu.pl
XL Liceum Ogólnokształcące z Oddziałami
Dwujęzycznymi im. Stefana Żeromskiego
ul. Platynowa 1, tel. 22 620 99 68
www.zeromski.waw.pl
z niemieckim
MOKOTÓW
XLIX Liceum Ogólnokształcące z Oddziałami
Dwujęzycznymi im. Johanna Wolfganga
Goethego
www.lo49.waw.ids.pl
XXXIV Liceum Ogólnokształcącego z Oddziałami
Dwujęzycznymi im. Miguela de Cervantesa
ul. Zakrzewska 24
tel. 22 841 06 93, tel. 22 841 00 66
www.cervantes.edu.pl
ŚRÓDMIEŚCIE
XVII Liceum Ogólnokształcące z Oddziałami
Dwujęzycznymi im. Andrzeja Frycza
Modrzewskiego
ul. Elektoralna 5/7
tel. 22 620 50 58, 22 620 38 33
www.frycz.edu.pl
TARGÓWEK
XLVI Liceum Ogólnokształcące
im. Stefana Czarnieckiego
ul. Żuromińska 4, tel. 22 811 02 63, 22 811 24 03
www.czarniecki.edu.pl
WŁOCHY
„Victoria”
z hiszpańskim
BIELANY
XXII Liceum Ogólnokształcące z Oddziałami
Dwujęzycznymi im. José Martí
ul. L. Staffa 111, tel. 22 834 03 57
www.josemarti.pl
TARGÓWEK
XLVI Liceum Ogólnokształcące z Oddziałami
Dwujęzycznymi im. Stefana Czarnieckiego
WŁOCHY
„Victoria”
z francuskim
ŚRÓDMIEŚCIE
XV Liceum Ogólnokształcące Dwujęzyczne
ul. Klonowa 16, tel. 22 849 37 34, 22 848 88 08
www.zmichowska.pl
ŻOLIBORZ
XVI Liceum Ogólnokształcące z Oddziałami
Dwujęzycznymi im. Stefanii Sempołowskiej
ul. ks. J. Popiełuszki 5, tel. 22 663 68 94
www.zs53.waw.pl
z rosyjskim
TRAGÓWEK
XIII Liceum Ogólnokształcące z Oddziałami
Dwujęzycznymi im. płk. Leopolda Lisa-Kuli
ul. Oszmiańska 23/25
tel. 22 679 38 62, 22 679 34 57
www.liceum13.edu.pl
Źródło: www.edukacja.warszawa.pl/placowki/szkoly-ponadgimnazjalne (dostęp: 4.04.2016 r.)
Nastolatek
63
Edukacja
Egzamin maturalny
Aby pomóc uczniom i nauczycielom w przygotowaniach do egzaminu maturalnego, opracowywane
są zestawy zadań, na podstawie których szkoły mogą przeprowadzić diagnozę wiadomości i umiejętności uczniów klas trzecich, potocznie nazywaną maturą próbną. Taki egzamin przeprowadzany
jest w listopadzie. Właściwy egzamin maturalny odbywa się w maju. Począwszy od roku szkolnego
2014/2015 obowiązuje w nowej formule absolwentów liceów ogólnokształcących, zaś absolwentów
techników od roku szkolnego 2015/2016. Informacje na temat nowej matury można znaleźć na
stronach internetowych Centralnej Komisji Egzaminacyjnej www.cke.edu.pl oraz Okręgowej Komisji
Egzaminacyjnej www.oke.waw.pl. Do egzaminu maturalnego mogą przystąpić (egzamin nie jest obowiązkowy) absolwenci liceów ogólnokształcących i techników, a przeprowadzany jest raz w roku. Uczniowie, którzy chcą do niego przystąpić, składają pisemną deklarację dotyczącą wyboru zdawanych
przedmiotów: wstępną – do 30 września, ostateczną – do 7 lutego roku szkolnego, w którym zdający
zamierza przystąpić do egzaminu maturalnego. Egzamin składa się z części ustnej, ocenianej w szkole
przez powołany zespół egzaminacyjny, oraz z części pisemnej, ocenianej przez egzaminatorów wpisanych do ewidencji egzaminatorów i obejmuje przedmioty obowiązkowe i przedmioty dodatkowe.
Przedmioty obowiązkowe:
– język polski (część ustna i pisemna);
– język obcy nowożytny – do wyboru: angielski, francuski, hiszpański, niemiecki, rosyjski lub włoski
(część ustna i pisemna);
– język mniejszości narodowej – dla absolwentów szkół lub oddziałów z nauczaniem języka danej
mniejszości narodowej (część ustna i pisemna);
– matematyka (część pisemna).
Egzamin maturalny z przedmiotów obowiązkowych uczniowie zdają na poziomie podstawowym,
z tym, że dla części ustnej egzaminu nie określa się poziomu. W przypadku egzaminu maturalnego z przedmiotów dodatkowych absolwent przystępuje obowiązkowo do jednego egzaminu
w części pisemnej. Ma również prawo przystąpić do egzaminu z nie więcej niż pięciu kolejnych
przedmiotów oprócz przedmiotu z części pisemnej. Wybór przedmiotu nie jest zależny od typu
szkoły, do której absolwent uczęszczał, ani od przedmiotów, których uczył się w zakresie rozszerzonym w tej szkole.
Przedmioty dodatkowe:
– w części ustnej: język obcy nowożytny, język mniejszości etnicznej, język mniejszości narodowej,
język regionalny;
– w części pisemnej: biologia, chemia, filozofia, fizyka, geografia, historia, historia muzyki,
historia sztuki, informatyka, język łaciński i kultura antyczna, język mniejszości etnicznej, język
mniejszości narodowej, język obcy nowożytny, język polski, język regionalny, matematyka, wiedza
o społeczeństwie, wiedza o tańcu.
Egzamin maturalny z przedmiotów dodatkowych jest zdawany na poziomie podstawowym lub rozszerzonym. Z egzaminu maturalnego z danego przedmiotu mogą być zwolnieni laureaci i finaliści
olimpiad przedmiotowych, także wtedy, gdy przedmiot nie był objęty planem nauczania w danej
szkole. Absolwent będzie miał na świadectwie dojrzałości w rubryce danego przedmiotu wpisane
słowo „zwolniony/a”, maksymalny wynik, tj. „100%” (wynik procentowy) oraz „100” (wynik na skali
centylowej), oraz informację o uzyskanym tytule laureata lub finalisty. Aby zdać egzamin maturalny,
absolwent musi otrzymać co najmniej 30% punktów możliwych do uzyskania z egzaminu z każdego przedmiotu obowiązkowego w części ustnej i w części pisemnej, a także przystąpić do egzaminu z jednego przedmiotu dodatkowego w części pisemnej. Na zdanie egzaminu maturalnego nie
mają wpływu wyniki z przedmiotów dodatkowych, do których absolwent podchodzi dobrowolnie.
Zdający ma prawo w szczególnych przypadkach losowych lub zdrowotnych, uniemożliwiających
przystąpienie zgodnie z harmonogramem do egzaminu z danego przedmiotu, zdawać egzamin
w terminie dodatkowym – w czerwcu. Zdający lub jego rodzice (prawni opiekunowie) najpóźniej
w dniu, w którym odbywa się egzamin z danego przedmiotu, składają do dyrektora macierzystej szkoły udokumentowany wniosek o umożliwienie przystąpienia do egzaminu w terminie dodatkowym.
64
Nastolatek
Edukacja
Absolwent, który zdał egzamin maturalny, otrzymuje świadectwo dojrzałości i jego odpis – koniec
czerwca, początek lipca. Absolwenci, którzy nie zdali egzaminu maturalnego wyłącznie z jednego
egzaminu obowiązkowego i żaden z egzaminów obowiązkowych nie został im unieważniony, mogą
złożyć dyrektorowi szkoły (w terminie 7 dni od daty ogłoszenia wyników egzaminu) oświadczenie
o ponownym przystąpieniu do egzaminu maturalnego z danego przedmiotu obowiązkowego w terminie poprawkowym – w sierpniu. Absolwent ma prawo ponownie przystąpić do egzaminu maturalnego, jeżeli: chce podwyższyć wynik zdanego egzaminu; chce zdać egzamin maturalny z przedmiotów
dodatkowych; nie zdał egzaminu z określonego przedmiotu lub przedmiotów, przed upływem 5 lat
od pierwszego egzaminu maturalnego. Centralna Komisja Egzaminacyjna na stronie internetowej
www.cke.edu.pl zamieszcza wszystkie informacje dotyczące organizacji i przebiegu egzaminu maturalnego.
Technikum
Nauka w technikum trwa cztery lata. Po zdaniu egzaminów potwierdzających kwalifikacje w danym
zawodzie i skończeniu szkoły odpowiedniego typu, uczniowie uzyskują dyplom potwierdzający kwalifikacje zawodowe. Zdobywa się tu także wykształcenie ogólne, podobnie jak w liceum. Absolwenci
technikum przystąpią w maju 2016 r. do egzaminu maturalnego przeprowadzonego na zmienionych
zasadach i w oparciu o wymagania egzaminacyjne określone w podstawie programowej kształcenia
ogólnego. Podobnie jak absolwenci liceum ogólnokształcącego, którzy już w maju 2015 r. przystąpili
do egzaminu maturalnego w nowej formule, absolwenci technikum:
– przystąpią do części ustnej egzaminu z języka polskiego, w której prezentację zastąpi wypowiedź
ustna na określony temat (zdający będzie losował zadanie egzaminacyjne);
– obowiązkowo przystąpią do części pisemnej egzaminu z jednego wybranego przedmiotu dodatkowego na poziomie rozszerzonym (zdający otrzyma świadectwo dojrzałości, jeśli uzyska co najmniej
30 proc. punktów możliwych do uzyskania z każdego przedmiotu obowiązkowego zdawanego
w części ustnej i w części pisemnej oraz przystąpi do egzaminu z co najmniej jednego przedmiotu
dodatkowego);
– egzaminy z przedmiotów dodatkowych w części pisemnej będą mogli zdawać wyłącznie na poziomie rozszerzonym, a w przypadku języków obcych nowożytnych – na poziomie rozszerzonym albo
dwujęzycznym;
– otrzymają informację o wynikach uzyskanych z poszczególnych przedmiotów w części pisemnej
w dwóch formach:
a) podobnie jak dotychczas – jako procent uzyskanych punktów,
b) jako pozycję na skali centylowej, wskazującą, jaki odsetek zdających uzyskał taki sam lub niższy wynik.
Można więc zdobyć w technikum dwa dyplomy: egzaminu maturalnego oraz egzaminu zawodowego.
Po technikum absolwenci mogą:
– po uzyskaniu dyplomu potwierdzającego kwalifikacje zawodowe – podjąć pracę w wyuczonym zawodzie;
– po zdaniu egzaminu maturalnego i uzyskaniu świadectwa dojrzałości – kontynuować naukę w szkole
wyższej;
– podjąć naukę w szkole policealnej i uzyskać kwalifikacje zawodowe.
Kierunki do wyboru
Warszawskie technika oferują młodzieży kształcenie w bardzo wielu branżach: budowlanej, ekonomicznej, elektronicznej, elektrycznej, gastronomicznej, hotelarskiej, informatycznej, mechanicznej,
samochodowej, turystycznej, a także fototechnicznej, fryzjerskiej, geologiczno-geodezyjno-drogowej,
księgarskiej, lotniczej, odzieżowej, ogrodniczej, poligraficznej. Zawody, które można uzyskać w technikach, to: fototechnik, kelner, technik analityk, technik architektury krajobrazu, technik awionik, technik
budownictwa, technik cyfrowych procesów graficznych, technik drogownictwa, technik ekonomista,
technik eksploatacji portów i terminali, technik elektroenergetyk transportu szynowego, technik elektronik, technik elektryk, technik energetyk, technik geodeta, technik geolog, technik handlowiec,
Nastolatek
65
Edukacja
technik hotelarstwa, technik informatyk, technik księgarstwa, technik logistyk, technik mechanik lotniczy, technik mechatronik, technik obsługi turystycznej, technik ochrony środowiska, technik ogrodnik,
technik organizacji reklamy, technik ortopeda, technik pojazdów samochodowych, technik procesów
drukowania, technik spedytor, technik technologii odzieży, technik technologii żywności, technik telekomunikacji, technik teleinformatyk, technik urządzeń sanitarnych, technik urządzeń i systemów
energetyki odnawialnej, technik usług fryzjerskich, technik żywienia i usług gastronomicznych.
Od 1 września 2015 r. technika mogą kształcić w czterech nowych zawodach: technik urządzeń dźwigowych, technik chłodnictwa i klimatyzacji, technik przemysłu mody oraz technik lotniskowych służb
operacyjnych. Więcej informacji na ten temat na www.edukacja.um.warszawa.pl. Na tej stronie znajdziesz również informator „Technika i zasadnicze szkoły zawodowe m. st. Warszawy”, który prezentuje
warszawskie szkoły zawodowe i ich ofertę – kierunki kształcenia, szkolne projekty i programy. Informacje
w nim zawarte są pomocne przy podejmowaniu decyzji o wyborze przyszłego zawodu i szkoły.
Nauka w technikum
Program nauczania w technikum obejmuje przedmioty ogólnokształcące oraz specjalizacyjne
przedmioty zawodowe. Uczeń wybiera 2 przedmioty ujęte w podstawie programowej w zakresie rozszerzonym, związane z kształceniem w określonym zawodzie. Jednym z nich musi być: matematyka, biologia, geografia, fizyka lub chemia. W większości przypadków uczniowie realizują
przedmiot uzupełniający: historia i społeczeństwo. Umiejętności praktyczne uczniowie zdobywają podczas zajęć w laboratoriach i pracowniach szkolnych, w centrum kształcenia praktycznego,
a także podczas praktyk zawodowych w zakładach pracy i firmach, które są potencjalnymi pracodawcami. Odbywają również praktyki i staże w ramach zagranicznych wyjazdów zorganizowanych (tzw.
europejskich ścieżek kształcenia). Uczniowie warszawskich techników biorą udział w olimpiadach,
a także w wielu ogólnopolskich i międzynarodowych konkursach, gdzie odnoszą znaczące sukcesy.
Na stronie internetowej Mazowieckiego Kuratora Oświaty www.kuratorium.waw.pl można znaleźć
wykaz turniejów i olimpiad zwalniających z etapu pisemnego egzaminu potwierdzającego kwalifikacje zawodowe lub z części pisemnej egzaminu potwierdzającego kwalifikacje w zawodzie.
Program Europass
Oprócz świadectwa dojrzałości oraz tytułu technika, absolwent technikum może uzyskać dodatkowe certyfikaty potwierdzające zdobyte umiejętności w określonej dziedzinie27. Najlepszą prezentację
kwalifikacji, umiejętności i kompetencji zawodowych w sposób jasny i zrozumiały w całej Europie daje
obecnie „Europass”. Obejmuje on pięć dokumentów funkcjonujących w takiej samej formie w krajach
członkowskich Unii Europejskiej:
Europass – Curriculm Vitae umożliwia przejrzyste zaprezentowanie swoich umiejętności i kwalifikacji.
Europass – Paszport Językowy pozwala na zaprezentowanie umiejętności językowych, niezbędnych
do nauki i pracy w Europie.
Europass – Mobilność to dokument potwierdzający zakres wiedzy i doświadczeń zdobytych podczas
nauki, szkolenia, praktyk oraz staży zagranicznych realizowanych za granicą w ramach wyjazdów
zorganizowanych (tzw. europejskich ścieżek kształcenia).
Europass – Suplement do Dyplomu otrzymuje absolwent studiów wyższych wraz z dyplomem
ukończenia studiów.
Europass – Suplement do Dyplomu Potwierdzającego Kwalifikacje Zawodowe może otrzymać każdy absolwent ponadgimnazjalnej szkoły zawodowej, który zdał egzaminy zewnętrzne potwierdzające
kwalifikacje w danym zawodzie. Wydawany jest bezpłatnie w języku polskim, a na życzenie absolwenta
także w języku angielskim przez okręgową komisję egzaminacyjną. Zawiera on szczegółowy opis umiejętności i kompetencji uzyskanych przez posiadacza dyplomu zawodowego wraz ze wskazaniem zawodów, do których wykonywania jest uprawniony. Suplement jest ściśle powiązany z zawodem, umożliwia
każdemu absolwentowi lepszą prezentację kwalifikacji i umiejętności zawodowych, dzięki czemu zwiększają się jego szanse na rynku pracy w Polsce i w Europie. Dokument nie zastępuje oryginału dyplomu
zawodowego jak również nie uprawnia do formalnego uznania dyplomu w innych krajach.
Źródło: www.edukacja.um.warszawa.pl.
27
66
Nastolatek
Edukacja
Zasadnicza szkoła zawodowa
Zasadniczą szkołę zawodową, w której nauka trwa trzy lata, powinni wybierać ci absolwenci gimnazjów, którzy chcą się szybko usamodzielnić i rozpocząć pracę zawodową. Absolwenci tych szkół mogą:
– po zdaniu egzaminów potwierdzających kwalifikacje w danym zawodzie – uzyskać dyplom
potwierdzający ich kwalifikacje zawodowe;
– kolejne kwalifikacje zawodowe mogą zdobywać na kwalifikacyjnych kursach zawodowych;
– uzupełnić wykształcenie średnie – wybierając liceum ogólnokształcące dla dorosłych. Mogą
rozpocząć tam naukę od razu od klasy drugiej. Po zdaniu egzaminu maturalnego mogą
kontynuować naukę na studiach wyższych.
Kierunki do wyboru
W warszawskich szkołach zawodowych uczniowie mogą kształcić się m.in. w zawodach: cukiernik,
drukarz, elektromechanik pojazdów samochodowych, fotograf, fryzjer, kucharz, lakiernik, mechanik
pojazdów samochodowych, monter elektronik, monter zabudowy i robót wykończeniowych w budownictwie, ogrodnik, sprzedawca, złotnik jubiler. Od 1 września 2015 r. zasadnicze szkoły zawodowe mogą kształcić w dwóch nowych zawodach: mechanik motocyklowy oraz przetwórca ryb. Począwszy od roku szkolnego 2015/2016 praktyczna nauka zawodu realizowana w formie zajęć praktycznych
może odbywać się u pracodawców, na zasadach dualnego systemu kształcenia – na podstawie umowy o pracę w celu przygotowania zawodowego, zawartej pomiędzy młodocianym a pracodawcą albo
umowy o praktyczną naukę zawodu, zawartej pomiędzy dyrektorem szkoły a pracodawcą przyjmującym uczniów na praktyczną naukę zawodu.
Nauka w zasadniczej szkole zawodowej
Od 1 września 2012 r. nauka w zasadniczej szkole zawodowej trwa trzy lata. Realizowane są tu w zakresie
podstawowym te same przedmioty ogólnokształcące, jak w liceum ogólnokształcącym i w technikum (język polski, matematyka, język obcy, historia, wiedza o społeczeństwie, podstawy przedsiębiorczości, geografia, biologia, chemia, fizyka, informatyka, edukacja dla bezpieczeństwa). Uczniowie mogą się kształcić w jednym spośród 76 zawodów. Wybierając zawód powinni się upewnić, że szkoła, w której zamierzają się
uczyć, kształci w tym zawodzie. W zasadniczej szkole zawodowej bardzo istotne jest kształcenie praktyczne.
W ciągu 3 lat stanowi ono 60% czasu przeznaczonego na kształcenie zawodowe. Praktyczna nauka odbywa
się u pracodawcy, w centrach kształcenia praktycznego lub warsztatach szkolnych. Zawody szkolnictwa
zawodowego są podzielone na kwalifikacje, od 1 do 3. Na poziomie zasadniczej szkoły zawodowej na ogół
zawody mają tylko jedną kwalifikację (np. fryzjer, murarz tynkarz, sprzedawca, stolarz). Rzadziej występują
zawody z dwiema kwalifikacjami i tylko jeden zawód z trzema kwalifikacjami, tj. monter zabudowy i robót
wykończeniowych w budownictwie. W trakcie nauki uczniowie zdają egzaminy zawodowe, jeden lub dwa
– zależności od liczby kwalifikacji. Po każdym zdanym egzaminie otrzymują świadectwo kwalifikacyjne. Po
zdaniu wszystkich egzaminów i ukończeniu szkoły otrzymują dyplom potwierdzający kwalifikacje zawodowe.
Egzamin zawodowy może być przeprowadzany w ciągu całego roku szkolnego w terminie ustalonym przez
dyrektora komisji okręgowej, który ogłasza termin egzaminu na stronie internetowej nie później niż na 5 miesięcy przed terminem egzaminu zawodowego. Egzamin zawodowy składa się z części pisemnej i części praktycznej. Do części pisemnej uczeń przystępuje w szkole, do której uczęszcza, natomiast do części praktycznej
w szkole, do której uczęszcza lub u pracodawcy, u którego odbywa praktyczną naukę zawodu. Laureaci i finaliści turniejów lub olimpiad tematycznych związanych z wybranym obszarem kształcenia zawodowego są
zwolnieni z części pisemnej egzaminu zawodowego na podstawie zaświadczenia stwierdzającego uzyskanie
tytułu odpowiednio laureata lub finalisty. Zaświadczenie przedkłada się przewodniczącemu zespołu egzaminacyjnego. Zwolnienie laureata lub finalisty turnieju lub olimpiady tematycznej z części pisemnej egzaminu
zawodowego jest równoznaczne z uzyskaniem z tej części egzaminu zawodowego wyniku 100% punktów
możliwych do uzyskania. Wykaz turniejów i olimpiad tematycznych dotyczący egzaminu potwierdzającego
kwalifikacje w zawodzie podany jest przez dyrektora Centralnej Komisji Egzaminacyjnej na stronie internetowej
www.cke.edu.pl. Zdający zdał egzamin potwierdzający kwalifikację w danym zawodzie, jeżeli uzyskał z części pisemnej co najmniej 50% punktów możliwych do uzyskania oraz z części praktycznej – co najmniej 75%
punktów możliwych do uzyskania.
Nastolatek
67
Edukacja
Zdający, który zdał egzamin potwierdzający kwalifikację w danym zawodzie otrzymuje świadectwo
potwierdzające kwalifikację w zawodzie wydane przez komisję okręgową. Ukończenie ZSZ nie zamyka
drogi do dalszej nauki. Więcej informacji na temat kształcenia zawodowego w technikach i zasadniczych szkołach zawodowych znajdziesz na stronie www.koweziu.edu.pl.
Uczeń zasadniczej szkoły zawodowej, który zawarł z pracodawcą umowę o pracę w celu przygotowania zawodowego, jest pracownikiem młodocianym. W ujęciu procentowym pensja ucznia na
przygotowaniu zawodowym realizowanym w celu nauki zawodu wynosi:
– w pierwszym roku nauki – nie mniej niż 4 proc. średniej płacy;
– w drugim roku nauki – nie mniej niż 5 proc. średniej płacy;
– w trzecim roku nauki – nie mniej niż 6 proc. średniej płacy.
Więcej szczegółów znajdziesz w rozdziale IV Świadomy rodzic.
Istnieje wiele możliwości kształcenia nastolatka o specjalnych potrzebach edukacyjnych w szkołach
i placówkach oświatowych Warszawy.
Szkoły specjalne
W Warszawie młodzież niepełnosprawna oraz niedostosowana społecznie i wymagająca stosowania
specjalnej organizacji nauki, może uczyć się w szkołach specjalnych (nie dłużej niż do 24. r.ż.). Rekrutacja
uczniów niepełnosprawnych do szkół specjalnych odbywa się na powszechnie obowiązujących zasadach. Dzieci zameldowane w Warszawie zapisują do konkretnej szkoły ich rodzice (prawni opiekunowie).
Aby dziecko mogło się uczyć w szkole specjalnej, musi przedstawić wystawione przez poradnię
psychologiczno-pedagogiczną tzw. orzeczenie o potrzebie kształcenia specjalnego. Orzeczenie takie
zawiera diagnozę oraz szczegółowe określenie potrzeb edukacyjnych dziecka wraz ze wskazaniem,
jaki rodzaj edukacji jest dla niego najlepszy. Decyzję o wyborze szkoły podejmują rodzice (prawni
opiekunowie). Do szkół warszawskich mogą uczęszczać także dzieci spoza stolicy, w tym jednak
wypadku przyjęcie następuje na podstawie skierowania Prezydenta m.st. Warszawy, wydanego
na wniosek starosty właściwego dla miejsca zamieszkania kandydata. Wszyscy uczniowie szkół
ponadgimnazjalnych (do 21. roku życia) niepełnosprawni ruchowo oraz umiarkowanie i znacznie
niepełnosprawni intelektualnie – korzystają z bezpłatnego specjalistycznego dowozu do szkoły,
finansowanego z budżetów dzielnic m.st. Warszawy28. Możliwe jest wykonywanie tego zadania
przez rodziców, na ich wniosek. Otrzymują oni wtedy zwrot poniesionych kosztów dowozu. Na
wszystkich poziomach edukacyjnych tworzy się i prowadzi klasy kilkuosobowe. W szkole dla uczniów niesłyszących lub słabo słyszących w oddziale jest od 6 do 8 dzieci, tyle samo w szkole dla
uczniów z niepełnosprawnością ruchową; w szkole dla uczniów z niepełnosprawnością intelektualną w stopniu lekkim – od 10 do 16, z niepełnosprawnością intelektualną w stopniu umiarkowanym
i znacznym – od 6 do 8; z autyzmem i niepełnosprawnościami sprzężonymi – od 2 do 4; w szkole
dla uczniów zagrożonych niedostosowaniem społecznym – od 10 do 16. Uczniami o specjalnych
potrzebach edukacyjnych zajmuje się wykwalifikowana kadra. Uczniowie szkół specjalnych piszą
sprawdziany oraz przystępują do egzaminów, w tym egzaminu gimnazjalnego, egzaminu maturalnego oraz egzaminu potwierdzającego kwalifikacje zawodowe, jednak formy i warunki przeprowadzania tych sprawdzianów i egzaminów dostosowuje się do specjalnych potrzeb edukacyjnych
ucznia oraz jego możliwości psychofizycznych, w szczególności:
– przedłużając czas przewidziany na przeprowadzenie sprawdzianu lub egzaminu, zapewniając przy tym
uczniowi korzystanie z odpowiedniego sprzętu specjalistycznego i środków dydaktycznych;
– w przypadku uczniów niesłyszących, słabosłyszących, niewidomych, słabowidzących
i z niepełnosprawnością intelektualną w stopniu lekkim przygotowując odpowiednio zestawy
zadań, zestawy albo arkusze egzaminacyjne dostosowane do rodzaju ich niepełnoprawności.
Na podstawie Zarządzenia Nr 1920/2008 Prezydenta m.st. Warszawy z dnia 4 sierpnia 2008 r. w sprawie realizacji
zadania polegającego na zapewnieniu transportu i opieki nad dziećmi niepełnosprawnymi w czasie przewozu na
trasie dom – szkoła – dom.
28
68
Nastolatek
Edukacja
• Zajęcia rewalidacyjne29
W każdym oddziale szkoły specjalnej dla uczniów niepełnosprawnych przeprowadzane są zajęcia
rewalidacyjne w wymiarze 10 godzin tygodniowo, zgodnie z potrzebami uczniów. Od 1 września
2012 r. wymiar zajęć rewalidacyjnych w klasie I gimnazjum i klasie I szkoły ponadgimnazjalnej wynosi
12 godzin tygodniowo na oddział. Zajęć rewalidacyjnych nie prowadzi się (i nie są one wpisane do
szkolnego planu nauczania) w szkołach organizowanych w podmiotach leczniczych.
• Zajęcia specjalistyczne
Zajęcia specjalistyczne są prowadzone zgodnie z indywidualnymi edukacyjnymi i rozwojowymi potrzebami ucznia. Obejmują one różnorodne formy pracy m.in.: w zakresie socjoterapii, logopedii, komunikacji alternatywnej, integracji sensorycznej, terapii manualnej, psychologicznej, pedagogicznej,
terapii ruchowej.
Szkoły w podmiotach leczniczych
Uczniowie szkół specjalnych organizowanych w podmiotach leczniczych nie muszą posiadać orzeczenia o potrzebie kształcenia specjalnego. Szkoły te są prowadzone dla uczniów z chorobami przewlekłymi i dla dzieci z zaburzeniami psychicznymi. Miasto stołeczne Warszawa jest organem prowadzącym dla 11 szpitalnych zespołów szkół i przedszkoli.
Nauczanie indywidualne30
Dzieci i młodzież, którym stan zdrowia uniemożliwia, znacznie utrudnia uczęszczanie do szkoły lub utrudnia funkcjonowanie w grupie rówieśników w szkole, może zostać objęta nauczaniem indywidualnym.
Takie nauczanie organizuje dyrektor szkoły za wiedzą i zgodą organu prowadzącego szkołę na podstawie orzeczenia o potrzebie indywidualnego nauczania, wydanego uczniowi na wniosek rodziców
przez zespół orzekający publicznej poradni psychologiczno-pedagogicznej. Zajęcia edukacyjne w ramach
indywidualnego nauczania prowadzi się w miejscu pobytu ucznia (np. w domu rodzinnym). Tygodniowy
wymiar godzin zajęć realizowanych bezpośrednio z uczniem wynosi:
– dla uczniów gimnazjum – od 10 do 12 godzin;
– dla uczniów szkół ponadgimnazjalnych – od 12 do 16 godzin.
Specjalistyczne Punkty Konsultacyjne (SPK)
Wszystkim osobom, które pracują i opiekują się dziećmi i młodzieżą o specjalnych potrzebach edukacyjnych, pomagają Specjalistyczne Punkty Konsultacyjne (SPK). W jedenastu miejscach w Warszawie doświadczeni specjaliści czekają na wszystkie osoby – nauczycieli, pedagogów, wychowawców, rodziców
i opiekunów, kuratorów sądowych oraz pracowników instytucji pomocowych – potrzebujących pomocy
w kontakcie z dziećmi i młodzieżą zagrożoną niedostosowaniem społecznym, z trudnościami okresu
dorastania, uczniami z niepełnosprawnością intelektualną, dysfunkcją widzenia, z dziećmi z niepełnosprawnością ruchową oraz złożonymi niepełnosprawnościami. Specjaliści SPK pomogą nazwać problem, poszukać jego przyczyny oraz zaproponują sposób rozwiązania trudnej sytuacji. Pomoc udzielana
w punktach jest bezpłatna. Nie obowiązuje rejonizacja. SPK mieszczą się w wybranych ośrodkach socjoterapii i zespołach szkół specjalnych. Każdy punkt specjalizuje się w określonej tematyce pomocy.
SPK Reymonta – Bielany, Młodzieżowy Ośrodek Socjoterapii nr 4, al. W. Reymonta 16, koordynator
punktu: Jolanta Morawska, tel. 22 834 86 84 oraz 22 834 63 02; e-mail: [email protected]
Obszar udzielanych konsultacji:
• t rudności dzieci i młodzieży w kontaktach społecznych: zaburzenia nastroju, zachowania
agresywne, lękowe, izolacja;
• p roblemy z nauką: problemy z koncentracją uwagi, wagary, nierealizowanie obowiązku
szkolnego, fobie szkolne;
• trudności wychowawcze: zachowania buntownicze, nieprzestrzeganie norm i zasad;
• p roblemy dotyczące eksperymentowania, używania i uzależnienia od środków psychoaktywnych;
• preorientacja zawodowa dla młodzieży zagrożonej niedostosowaniem społecznym;
• kryzys w rodzinie.
Źródło: „Informator. Szkoły i placówki specjalne prowadzone przez m.st. Warszawę”, Warszawa 2013,
www.edukacja.warszawa.pl.
30
Rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej z dnia 28 sierpnia 2014 r. w sprawie indywidualnego obowiązkowego
rocznego przygotowania przedszkolnego dzieci i indywidualnego nauczania dzieci i młodzieży (Dz.U. 2014, poz. 1157).
29
Nastolatek
69
Edukacja
SPK Rzymowskiego – Mokotów, Młodzieżowy Ośrodek Socjoterapii nr 1 „SOS”, ul. W. Rzymowskiego 36,
koordynator punktu: Monika Chałuda, tel. 694 474 181, 22 647 01 16; e-mail: [email protected]
• zaburzenia funkcjonowania rodziny związane z uzależnieniami np. od środków psychoaktywnych,
komputera;
• trudności szkolne wynikające z problemów ze zdrowiem psychicznym i fizycznym: nerwice,
psychozy, zaburzenia odżywiania, zaburzenia nastroju i emocji, przewlekłe choroby somatyczne;
• problemy szkolne i społeczne z powodu ADHD, Zespołu Aspergera;
• praca z uczniami demonstrującymi zachowania opozycyjno-buntownicze.
SPK Osowska – Praga Południe, Młodzieżowy Ośrodek Socjoterapii nr 7, ul. Osowska 81,
koordynator punktu: Konrad Mińko, tel. 22 516 98 20; e-mail: [email protected]
• zagrożenie niedostosowaniem społecznym;
• trudności wychowawcze: zachowania buntownicze, nieprzestrzeganie norm społecznych;
• problemy z nauką: problemy z koncentracją uwagi, wagary, nierealizowanie obowiązku szkolnego.
SPK Namysłowska – Praga Północ, Zespół Szkół Specjalnych nr 38, ul. Namysłowska 10, koordynator
punktu: Magdalena Sekuła, tel. 22 619 72 34 w. 1; e-mail: [email protected]
• wsparcie dla nauczycieli i specjalistów pracujących z osobami z niepełnosprawnością intelektualną;
• doradztwo zawodowe dla uczniów z niepełnosprawnością intelektualną;
• problemy emocjonalno-społeczne osób z niepełnosprawnością intelektualną i ich rodzin.
SPK Tarchomińska – Praga Północ, Zespół Szkół Specjalnych nr 97, ul. Tarchomińska 4,
koordynator punktu: Małgorzata Olmińska, tel. 22 619 05 05; e-mail: [email protected]
• strategie radzenia sobie z zachowaniami trudnymi uczniów z zaburzeniami ze spektrum autyzmu
w środowisku szkolnym i pozaszkolnym;
• realizowanie edukacji seksualnej wobec osób z wyzwaniami rozwojowymi;
• doskonalenie artykulacji i umiejętności komunikacyjnych dzieci i młodzieży z wyzwaniami rozwojowymi;
• wykorzystanie SI (integracji sensorycznej) i terapii polisensorycznej w edukacji osób
z zaburzeniami ze spektrum autyzmu, ze szczególnym uwzględnieniem zajęć z religii;
• pomoc w organizowaniu zajęć z muzykoterapii oraz konstruowaniu indywidualnych programów
terapeutycznych dla dzieci i młodzieży z zaburzeniami ze spektrum autyzmu.
SPK Koźmińska – Śródmieście, Specjalny Ośrodek Szkolno-Wychowawczy dla Dzieci Słabowidzących nr 8,
ul. Koźmińska 7, koordynator punktu: Agnieszka Rosiak, tel. 22 621 16 10; e-mail: [email protected]
• dobór środków dydaktycznych w ramach poszczególnych przedmiotów oraz przygotowanie
wskazówek do pracy z uczniami z dysfunkcją wzroku;
• obsługa i możliwości wykorzystania specjalistycznego sprzętu i programów komputerowych dla
osób niewidomych i słabowidzących;
• opracowanie wytycznych do pracy z uczniami z dysfunkcją wzroku;
• orientacja przestrzenna oraz samoobsługa osób niewidomych i słabowidzących.
SPK Elektoralna – Śródmieście, Zespół Szkół Specjalnych nr 85, ul. Elektoralna 12/14, koordynator
punktu: Małgorzata Dziekan, tel. 22 620 57 72: e-mail: [email protected]
• praca z dzieckiem z niepełnosprawnością intelektualną w stopniu umiarkowanym, znacznym i głębokim;
• praca z dzieckiem autystycznym;
• konstruowanie indywidualnych programów edukacyjno-terapeutycznych;
• alternatywne i wspomagające metody komunikacji;
• zakłócenia emocjonalne i trudności wychowawcze występujące u dzieci z niepełnosprawnością
intelektualną w stopniu umiarkowanym, znacznym i głębokim.
70
Nastolatek
Edukacja
SPK Bartnicza – Targówek, Zespół Szkół Specjalnych nr 98, ul. Bartnicza 2, koordynator punktu:
Anna Mitura, tel. 22 811 03 06; e-mail: [email protected]
• metody pracy z dziećmi i młodzieżą z niepełnosprawnością intelektualną w stopniu lekkim i umiarkowanym;
• praca z dzieckiem autystycznym;
• pomoc w opracowywaniu programów edukacyjno-terapeutycznych;
• określenie przyczyn trudności edukacyjnych i zaburzeń występujących u dzieci;
• a lternatywne i wspomagające metody komunikacji uczniów z niepełnosprawnością intelektualną
i autyzmem.
SPK Zorzy – Wawer, Młodzieżowy Ośrodek Socjoterapii nr 2 „Kąt”, ul. Zorzy 17, koordynator punktu:
Elżbieta Kucińska, tel. 22 812 58 11; e-mail: [email protected]
• diagnoza problemów wychowawczych;
• poradnictwo w zakresie rozwoju psychoseksualnego dzieci i młodzieży;
• p omoc nauczycielom matematyki, języka polskiego oraz pozostałym w wypracowaniu
narzędzi do pracy z uczniami o szczególnych potrzebach edukacyjnych (dyskalkulia, dysleksja,
nadpobudliwość, zaburzenia zachowania);
• zaburzenia funkcjonowania związane z różnego typu uzależnieniami;
• postępowanie z uczniem nadpobudliwym, Zespołem Aspergera, ADHD.
SPK Hafciarska – Wawer, Zespół Szkół Specjalnych nr 95, ul. Hafciarska 80/86, koordynator punktu:
Bożena Sirko, tel. 22 812 60 45, e-mail: [email protected]
•m
etody pracy z dziećmi niemówiącymi, ze złożonymi niepełnosprawnościami, w tym z dziećmi
z niepełnosprawnością ruchową;
• a lternatywne i wspomagające metody komunikacji dla dzieci niemówiących i z trudnościami
w porozumiewaniu się;
• praca z dziećmi z zaburzeniami rozwoju oraz zaburzeniami integracji sensorycznej;
• p omoc w rozwiązywaniu problemów związanych z seksualnością i okresem dojrzewania osób
niepełnosprawnych;
• sposoby opieki nad dziećmi niepełnosprawnymi.
SPK Brożka – Wola, Młodzieżowy Ośrodek Socjoterapii nr 6, ul. J. Brożka 26, koordynator punktu:
Kacper Pilczuk, tel. 22 836 78 73; e-mail: [email protected]
• zagrożenie młodzieży niedostosowaniem społecznym;
• trudności adaptacyjne w grupie rówieśniczej;
• używanie substancji psychoaktywnych;
• zaburzenia zachowania;
• poradnictwo w zakresie postępowania w sprawach nieletnich.
Informacje szczegółowe o Specjalistycznych Punktach Konsultacyjnych można uzyskać na stronie
spk.waw.pl
Poradnie specjalistyczne
Na terenie Warszawy działa kilka poradni specjalistycznych o zasięgu miejskim. Dzieci i młodzież posiadające takie dysfunkcje rozwojowe, jak: słabe widzenie, niewidzenie, słabe słyszenie i niesłyszenie oraz
autyzm, pozostają pod opieką specjalistycznych poradni psychologiczno-pedagogicznych, które orzekają
w sprawie ich edukacji.
Nastolatek
71
Edukacja
Edukacja
PORADNIE SPECJALISTYCZNE
DZIELNICOWE CENTRA INTEGRACJI
MOKOTÓW
Poradnia Specjalistyczna Młodzieżowy Ośrodek Profilaktyki i Psychoterapii MOP
ul. Boryszewska 4, tel. 22 646 57 25 (28), 515 103 831, www.mop-poradnia.pl
– zaburzenia emocjonalne i lękowe młodzieży,
– problemy z odżywianiem,
– problemy adaptacyjne,
– problemy w relacjach z rówieśnikami,
– problemy rodzinne.
BEMOWO
Wydział Oświaty i Wychowania
dla Dzielnicy Bemowo
Maria Zabłocka, tel. 22 666 17 73
dyżur: poniedziałki w godz. 16.00-18.00
Specjalistyczna Poradnia Profilaktyczno-Terapeutyczna dla Dzieci i Młodzieży ze Środowisk
Zagrożonych Alkoholizmem Opta
ul. Wiśniowa 56, tel. 22 826 39 16, 506 399 683, www.optaporadnia.pl
– pomoc dla rodzin dotkniętych problemem alkoholowym, dysfunkcyjnych, w szczególności
zagrożonym przemocą.
OCHOTA
Specjalistyczna Poradnia Psychologiczno-Pedagogiczna TOP
ul. Raszyńska 8/10, tel. 22 822 77 17, 22 822 36 01, www.poradnia-top.pl
– dysfunkcje rozwojowe u dzieci i młodzieży: wady słuchu, wzroku, zaburzenia komunikacji językowej.
Specjalistyczna Poradnia Psychologiczno-Pedagogiczna Uniwersytet dla Rodziców
ul. Raszyńska 8/10, tel. 22 822 24 46, 22 822 71 68, www.sppp-udr.org
– konsultacje i pomoc w zakresie rozwiązywania problemów wychowawczych, ADHD, trudności
wieku dojrzewania, relacje rodzice-dzieci, pomoc dla dzieci zdolnych.
ŚRÓDMIEŚCIE
Poradnia dla Osób z Autyzmem Dziecięcym w Warszawie Mazowieckiego Centrum
Neuropsychiatrii Sp. z o.o.
ul. Koszykowa 79a, tel. 22 468 25 01, www.centrumzagorze.pl
– całościowe zaburzenia rozwoju, autyzm dziecięcy oraz zespół Aspergera.
Ponadto opinie dla dzieci z autyzmem wydają:
BIELANY
Poradnia Psychologiczno-Pedagogiczna nr 10, ul. Wrzeciono 24, tel. 22 835 03 48, www.ppp10.waw.pl
MOKOTÓW
Poradnia Psychologiczno-Pedagogiczna nr 7, ul. Narbutta 65/71, tel. 22 849 99 98, www.ppp7.pl
PRAGA POŁUDNIE
Poradnia Psychologiczno-Pedagogiczna nr 4, ul. Mińska 1/5, tel. 22 810 20 29, www.ppp4.omedia.pl
Dzielnicowe Centra ds. Integracji
Centra zostały powołane przez Urząd m.st. Warszawy. Ich celem jest31:
– p omoc rodzicom w wyborze jak najlepszej formy kształcenia w szkole lub placówce oświatowej
dla dziecka z orzeczeniem o potrzebie kształcenia specjalnego;
– u powszechnianie wiedzy dotyczącej przepisów prawa oświatowego i zagadnień związanych
z problematyką integracji wśród dyrektorów placówek edukacyjnych na terenie dzielnicy;
– k oordynowanie działań psychologów i pedagogów szkolnych z poradniami psychologiczno-pedagogicznymi;
– s tworzenie systemu pomocy dziecku z orzeczeniem o potrzebie kształcenia specjalnego i jego
rodzinie na terenie danej dzielnicy.
Rodzice i nauczyciele, którzy potrzebują różnego rodzaju wsparcia lub porady, mogą umówić się na
spotkanie lub telefonicznie uzyskać pomoc i niezbędne informacje. Pomoc udzielana jest bezpłatnie.
TARGÓWEK
Poradnia Psychologiczno-Pedagogiczna nr 13
Marzenna Czarnocka, tel. 22 811 05 22
dyżur: czwartki w godz. 17.00-19.00
BIAŁOŁĘKA
Magdalena Bochenek, tel. 22 814 10 61/62
dyżur: wtorki w godz. 18.00-19.00
BIELANY
Kinga Kipa, Urszula Madejska, tel. 22 835 03 48
dyżur: środy w godz. 8.00-10.00,
piątki w godz. 15.00-16.00
URSUS
Anna Błaszczyk, tel. 22 886 73 28
dyżur: środy w godz. 10.00-12.00
URSYNÓW
dla Dzielnicy Ursynów
Magdalena Gogacz, tel. 22 443 72 16
dyżur: poniedziałek-piątek w godz. 8.00-16.00
WAWER
Agata Janicka, tel. 22 277 20 00
MOKOTÓW
dla Dzielnicy Mokotów
Violetta Pulwarska, tel. 22 565 19 34
WESOŁA
Wydział Oświaty, Kultury i Sportu
dla Dzielnicy Wesoła
Jarosław Szmytkowski, tel. 22 773 60 81
dyżur: środy w godz. 13.00-16.20
OCHOTA
dla Dzielnicy Ochota
Kontakt: tel. 22 823 20 30
PRAGA POŁUDNIE
Katarzyna Okulicz-Kozaryn, tel. 22 810 20 29
PRAGA PÓŁNOC
Ewa Sobocka, tel. 22 619 01 94
dyżur: piątki w godz. 12.00-14.00
REMBERTÓW
dla Dzielnicy Rembertów
Ilona Prejss-Iwanicka, tel. 22 515 16 07,
22 443 39 12
ŚRÓDMIEŚCIE
dla Dzielnicy Śródmieście
Marta Kleinschmidt, tel. 22 279 19 15
WILANÓW
Wydział Oświaty, Wychowania i Sportu
dla Dzielnicy Wilanów
Aneta Ufnal, tel. 22 443 50 10
WŁOCHY
Przedszkole Integracyjne nr 314
Hanna Basaj, tel. 22 886 08 88
WOLA
Alicja Melon, tel. 22 631 08 23
ŻOLIBORZ
Jolanta Załóg, tel. 22 839 48 67
Źródło: www.edukacja.warszawa.pl (dostęp: 7.04.2016 r.).
Baza szkół dla uczniów o specjalnych potrzebach edukacyjnych znajduje się również na stronie Biura Edukacji
Urzędu m.st. Warszawy www.edukacja.warszawa.pl w zakładce Informator o szkołach specjalnych.
Źródło: www.edukacja.um.warszawa.pl.
31
72
Nastolatek
Nastolatek
73
Edukacja
Edukacja
BAZA SZKÓŁ DLA UCZNIÓW Z NIEPEŁNOSPRAWNOŚCIAMI
Gimnazja specjalne dla uczniów
z niepełnosprawnością intelektualną
i z niepełnosprawnościami sprzężonymi:
Gimnazjum Specjalne nr 98 w Zespole Szkół
Specjalnych nr 92
ul. Szczęśliwicka 45/47, tel. 22 822 06 42
www.szczesliwa-szkola.waw.pl
Specjalnych nr 102
ul. Przedwiośnie 1, tel. 22 613 06 38
www.zssnr102.szkolnastrona.pl
Gimnazjum Specjalne nr 155 w Specjalnym
Ośrodku Szkolno-Wychowawczym nr 12
ul. Bełska 5, tel. 22 848 55 30
www.sosw-nr-12.waw.pl
Gimnazja specjalne dla uczniów autystycznych:
Specjalnych nr 91
ul. Weterynaryjna 3, tel. 22 810 07 82
www.strefa1.szkola.net/zs/zss14
Specjalnych nr 97
ul. Tarchomińska 4, tel. 22 619 05 05
www.zss97.waw.pl
Specjalnych nr 99
Gimnazja specjalne dla uczniów słabosłyszących:
ul. Różana 22/24
tel. 22 845 44 81, 22 845 05 71
Ośrodku Szkolno-Wychowawczym dla Dzieci
www.szkola.warszawa.pl
Słabosłyszących nr 15 im. Ottona Lipkowskiego
Gimnazjum Specjalne nr 62 im. Ireny Sendlerowej ul. Zakroczymska 6, tel. 22 831 32 00
www.osw15warszawa.edupage.org/
w Zespole Szkół Specjalnych nr 63
ul. Elektoralna 12/14, tel.22 620 39 31
www.zss63.pl
Specjalnych nr 101
ul. Karolkowa 56, tel. 22 632 23 86, 22 632 90 75
www.republika.pl/zss11
Specjalnych nr 98
www.zsspbartnicza.waw.pl
Ośrodku Szkolno-Wychowawczym nr 9
ul. J. Ch. Paska 10, tel. 22 834 21 33
www.sosw9.waw.pl
Specjalnych nr 90
ul. A. Kordeckiego 54, tel. 22 610 34 21
www.zss90.pl
Specjalnych nr 100
ul. S. Czarnieckiego 49, tel. 22 839 22 52
www.zss100waw.pl
Gimnazja specjalne dla uczniów niesłyszących:
Gimnazjum Specjalne nr 152 w Instytucie
Głuchoniemych im. Jakuba Falkowskiego
pl. Trzech Krzyży 4/6
tel. 22 628 63 08, 22 628 04 31
www.instytut-gluchoniemych.waw.pl
Gimnazja specjalne dla uczniów słabowidzących:
Ośrodku Szkolno-Wychowawczym dla Dzieci
Słabowidzących nr 8 im. dr Zofii Galewskiej
ul. Koźmińska 7, tel. 22 621 68 44, 22 629 16 10
www.kozminska.edu.pl
niepełnosprawnych ruchowo i ze sprzężeniami:
Gimnazjum Specjalne nr 161 im. dr Anny
Lechnowicz
ul. Białobrzeska 44, tel. 22 659 56 75, 22 659 05 61
www.zs109.edu.pl
Specjalnych nr 95
ul. Hafciarska 80/86, tel. 22 812 60 45
www.zss95waw.szkolnastrona.pl
Gimnazja specjalne prowadzone w podmiotach
leczniczych dla uczniów z chorobami przewlekłymi:
Gimnazjum Specjalne nr 146 im. Eunice Kennedy Gimnazjum Specjalne nr 137 w Zespole
Szkół Specjalnych nr 96 w Instytucie
Shriver w Zespole Szkół Specjalnych nr 85
Psychiatrii i Neurologii
ul. Elektoralna 12/14, tel. 22 620 57 72
ul. Jana III Sobieskiego 1/9, tel. 22 458 26 28
www.zssnr85.waw.pl
74
Nastolatek
Gimnazjum Specjalne nr 156 w Zespole
Szkół Specjalnych nr 103 w Samodzielnym
Publicznym Dziecięcym Szpitalu Klinicznym-Filii
www.spdsk.edu.pl
Specjalnych nr 104
w Instytucie Matki i Dziecka
ul. M. Kasprzaka 17a, tel.22 327 73 65
Specjalnych nr 87 w Samodzielnym Publicznym
Dziecięcym Szpitalu Klinicznym
www.spdsk.edu.pl
Specjalnych nr 94 w Instytucie Reumatologicznym
ul. Spartańska 1, tel. 22 844 42 41, 22 849 47 39
www.zss94.szkolnykatalog.pl
Specjalnych nr 93 w Szpitalu Bielańskim
im. ks. Jerzego Popiełuszki w SPZOZ
www.zss93.republika.pl
Specjalnych nr 86 w Samodzielnym Zespole
Publicznych Zakładów Opieki Zdrowotnej
im. prof. dr. Jana Bogdanowicza
www.nieklanska.edu.pl
Specjalnych nr 78 im. Ewy Szelburg-Zarembiny
w Instytucie „Pomnik – Centrum Zdrowia Dziecka”
tel. 22 815 11 23, 22 815 11 26
www.zss78.warszawa.pl
niedostosowanych społecznie:
Gimnazjum Specjalne nr 129 w Młodzieżowym
Ośrodku Wychowawczym nr 2
ul. Strażacka 57/59
tel. 22 673 48 29, 22 673 50 94
www.mowstrazacka.com
Gimnazjum Specjalne nr 140
w Młodzieżowym Ośrodku Wychowawczym
nr 3 im. dr. Grzegorza Maja
ul. Patriotów 90
tel. 22 872 92 97, 22 872 06 89
www.mow3.waw.pl
Ośrodku Wychowawczym nr 4
ul. Dolna 19, tel. 22 841 25 34
www.mowdolna.pl
Gimnazja specjalne dla uczniów zagrożonych
niedostosowaniem społecznym, zagrożonych
uzależnieniem i z zaburzeniami zachowania:
Ośrodku Socjoterapii nr 1 SOS
ul. W. Rzymowskiego 36, tel. 22 647 01 16
www.mossos1.pl
Ośrodku Socjoterapii nr 2 Kąt
ul. Zorzy 17, tel. 22 812 58 11, 22 613 35 76
www.moskat.pl
Ośrodku Socjoterapii nr 3 Dom na Trakcie
im. prof. dr. Stanisława Jedlewskiego
ul. Trakt Lubelski 40
tel. 22 872 93 67, 22 872 25 79
www.domnatrakcie.pl
Ośrodku Socjoterapii nr 4
al. W. Reymonta 16, tel. 22 834 86 84
www.zpow.eu
ul. J. Brożka 26, tel. 22 836 78 73, 22 836 11 25
www.mos6.edu.pl
ul. Osowska 81, tel. 22 516 98 26, 22 516 98 20
www.mos7.edu.pl
ul. Podmokła 4, tel. 22 615 27 50
www.mos8.radosc.edu.pl
Specjalnych nr 107
ul. H. Dembińskiego 1
tel. 22 353 01 09, 22 833 76 56
www.zss107.witrynaszkolna.pl
Specjalnych nr 108
ul. św. Bonifacego 81
tel. 22 842 60 29, 22 651 52 49
www.zss108.waw.pl
Nastolatek
75
Edukacja
Gimnazjum Specjalne nr 150
ul. Różana 22/24, tel. 22 635 44 27
www.gimnazjum150.zn.pl
Licea ogólnokształcące specjalne dla uczniów
słabo słyszących i niesłyszących:
CXXIV Liceum Ogólnokształcące Specjalne
w Instytucie Głuchoniemych im. Jakuba
Falkowskiego
tel. 22 628 63 08, 22 628 04 31
CXXXIX Liceum Ogólnokształcące Specjalne
w Specjalnym Ośrodku Szkolno-Wychowawczym
dla Głuchych im. Jana Siestrzyńskiego
ul. Łucka 17/23
tel. 22 620 62 85, 22 624 28 91 (tekstofon)
www.nowa.oswg-wawa.edu.pl
słabowidzących:
CXXXVI Liceum Ogólnokształcące
Specjalne w Specjalnym Ośrodku SzkolnoWychowawczym dla Dzieci Słabowidzących
nr 8 im. dr Zofii Galewskiej
ul. Koźmińska 7
tel. 22 621 68 44, 22 629 16 10
Licea ogólnokształcące specjalne w podmiotach
leczniczych dla uczniów z chorobami przewlekłymi:
CXXI Liceum Ogólnokształcące Specjalne
w Instytucie Psychiatrii i Neurologii
ul. Jana III Sobieskiego 1/9, tel. 22 458 26 28
Edukacja
CXLI Liceum Ogólnokształcące Specjalne
w Młodzieżowym Ośrodku Socjoterapii nr 4
al. W. Reymonta 16, tel. 22 834 63 02
www.zpow.eu
Zasadnicze szkoły zawodowe specjalne
dla uczniów z niepełnosprawnością intelektualną
w stopniu lekkim:
Zasadnicza Szkoła Zawodowa Specjalna nr 51
im. Marii Grzegorzewskiej w Zespole Szkół
Specjalnych nr 38
ul. Namysłowska 10, tel. 22 619 72 34
www.zs38.edu.pl
ul. Skaryszewska 8, tel. 22 619 00 80
www.zsznr89.internetdsl.pl
Zasadnicza Szkoła Zawodowa Specjalna
nr 54 w Zespole Szkół Specjalnych nr 105
im. Kazimierza Kirejczyka
ul. Długa 9, tel. 22 831 18 55
www.zss105.com.pl
dla uczniów słabosłyszących i niesłyszących:
w Instytucie Głuchoniemych im. Jakuba
Falkowskiego
tel. 22 628 63 08, 22 628 04 31
Zasadnicza Szkoła Zawodowa Specjalna
nr 52 w Specjalnym Ośrodku SzkolnoWychowawczym dla Głuchych im. Jana
CXXIII Liceum Ogólnokształcące Specjalne
Siestrzyńskiego
im. Ewy Szelburg-Zarembiny w Instytucie
ul. Łucka 17/23, tel. 22 624 28 91, 22 620 62 85
„Pomnik – Centrum Zdrowia Dziecka”
al. Dzieci Polskich 20, tel. 22 815 11 23 (26)
www.zss78.warszawa.pl
dla uczniów słabowidzących:
zagrożonych niedostosowaniem społecznym,
w Specjalnym Ośrodku Szkolnozagrożonych uzależnieniem i z zaburzeniami
-Wychowawczym dla Dzieci Słabowidzących
zachowania:
nr 8 im. dr Zofii Galewskiej
ul. Koźmińska 7, tel. 22 621 68 44, 22 629 16 10
LXI Liceum Ogólnokształcące Specjalne
www.kozminska.edu.pl
im. Janiny Zawadowskiej w Młodzieżowym
Ośrodku Socjoterapii nr 1 „SOS”
Zasadnicze szkoły zawodowe specjalne dla
uczniów zagrożonych niedostosowaniem
społecznym, zagrożonych uzależnieniem
www.mossos1.pl
i z zaburzeniami zachowania:
LXXXV Liceum Ogólnokształcące Specjalne
w Młodzieżowym Ośrodku Socjoterapii nr 2 „KĄT” w Młodzieżowym Ośrodku Socjoterapii nr 7
ul. Zorzy 17, tel. 22 613 55 76 (42)
ul. Osowska 81, tel. 22 516 98 20
www.moskat.pl/szkola
www.mos7.edu.pl
76
Nastolatek
Szkoły specjalne przysposabiające do pracy
dla uczniów z niepełnosprawnością intelektualną
w stopniu umiarkowanym i znacznym:
Szkoła Specjalna Przysposabiająca do Pracy
nr 1 w Zespole Szkół Specjalnych nr 105
im. Kazimierza Kirejczyka
ul. Długa 9, tel. 22 831 18 55
www.zss105.com.pl
Szkoła Specjalna Przysposabiająca do Pracy nr 6
ul. ks. A. Kordeckiego 54, tel. 22 610 34 21
w Specjalnym Ośrodku Szkolno-Wychowawczym nr 12
ul. Bełska 5, tel. 22 848 55 30
www.sosw-nr-12.waw.pl
ul. Przedwiośnie 1
www.zs38.edu.pl
tel. 22 613 06 38, 22 815 20 59
Szkoła Specjalna Przysposabiająca do Pracy nr 3 www.zssnr102.szkolnastrona.pl
Technika specjalne dla uczniów słabosłyszących
ul. Skaryszewska 8, tel. 22 619 00 80
i niesłyszących:
www.zsznr89.internetdsl.pl
Technikum Specjalne nr 28 w Instytucie
Głuchoniemych im. Jakuba Falkowskiego
Szkoła Specjalna Przysposabiająca do Pracy
nr 4 w Instytucie Głuchoniemych im. Jakuba
tel. 22 628 63 08, 22 628 04 31
Falkowskiego
tel. 22 628 04 31, 22 625 47 20
Technikum Specjalne nr 31 w Specjalnym
Ośrodku Szkolno-Wychowawczym dla Głuchych
Szkoła Specjalna Przysposabiająca do Pracy nr 5 im. Jana Siestrzyńskiego
ul. Łucka 17/23
tel. 22 624 28 91, 22 620 62 85
ul. Elektoralna 12/14, tel. 22 620 57 72
www.zssnr85.waw.pl
Źródło: Uchwała Nr LXXXIX/2263/2014 Rady Miasta Stołecznego Warszawy z dnia 28 sierpnia 2014 r.
zmieniająca uchwałę w sprawie ustalenia planu sieci publicznych szkół specjalnych w m.st. Warszawie.
Warszawski System Wspierania Uzdolnionych
Program adresowany jest do szkół, które chcą odkrywać talenty swoich uczniów, a także współpracować
z nimi i ich wspierać. Celem Programu jest stworzenie systemu wymiany doświadczeń szkół, nauczycieli
i rodziców po to, by wspólnie pomagać dzieciom w ich rozwoju. Certyfikat Prezydenta m.st. Warszawy
WARS i SAWA przyznawany jest szkole, która osiągnie określony standard pracy w dziedzinie wspierania
uczniów uzdolnionych. Jeśli jest to szkoła publiczna, może ona wtedy korzystać z oferty zajęć prowadzonych na podstawie porozumień z wyższymi uczelniami, z zajęć organizowanych przez organizacje
pozarządowe, z preferencyjnego dofinansowania tematycznych projektów Warszawskich Inicjatyw Edukacyjnych. Szkoły niepubliczne, dzięki uzyskanemu certyfikatowi, mogą włączyć się w miejski system
wspierania uzdolnionych, a także promować swoją szkołę jako miejsce przyjazne rozwojowi uzdolnionych uczniów. Certyfikat Prezydenta m.st. Warszawy WARS i SAWA jest jakościowym znakiem pracy
warszawskich szkół, dlatego warto się dowiedzieć, czy szkoła uczestniczy w tym programie.
Indywidualny program i tok nauki
Indywidualnym programem nauki może zostać objęty uzdolniony nastolatek. Oznacza to, że będzie
się kształcił w zakresie jednego, kilku lub wszystkich obowiązujących zajęć edukacyjnych, przewidzianych w szkolnym planie nauczania dla danej klasy, według programu dostosowanego do jego uzdolnień,
zainteresowań i możliwości. Uczeń może realizować indywidualny program nauki na każdym etapie
edukacyjnym i w każdym typie szkoły.
Nastolatek
77
Edukacja
Wniosek o zezwolenie na indywidualny program nauki mogą składać: uczeń (uczeń niepełnoletni za
zgodą rodziców lub prawnych opiekunów), rodzice niepełnoletniego ucznia, wychowawca klasy, nauczyciel prowadzący zajęcia edukacyjne, których dotyczy wniosek. Dyrektor szkoły po udzieleniu zezwolenia
na indywidualny program nauki wyznacza uczniowi nauczyciela – opiekuna i ustala zakres jego obowiązków. Zezwolenie udziela się na czas określony, nie krótszy niż jeden rok. Ocenianie, klasyfikowanie
i promowanie ucznia realizującego indywidualny program nauki odbywa się na warunkach oraz w sposób określony w przepisach prawa oświatowego oraz zgodnie z wewnątrzszkolnym systemie oceniania
danej szkoły, tj. na takich samych zasadach co innych uczniów.
Indywidualny tok nauki przewidziany jest dla uczniów zdolnych. Jest modyfikacją systemu klasowo-lekcyjnego i zakłada ukończenie nauki w skróconym czasie, dzięki możliwości klasyfikowania i promowania ucznia w ciągu całego roku szkolnego. Uczeń realizujący indywidualny tok nauki kształci się według systemu innego niż udział w obowiązkowych zajęciach edukacyjnych w zakresie jednego, kilku lub
wszystkich obowiązujących zajęć edukacyjnych, przewidzianych w szkolnym planie nauczania dla danej
klasy. Może on realizować w ciągu jednego roku szkolnego program nauczania z zakresu dwóch lub
więcej klas. Uczeń może realizować indywidualny tok nauki na każdym etapie edukacyjnym i w każdym
typie szkoły. Procedura uzyskania zezwolenia na indywidualny tok nauki jest taka sama, jak w przypadku
indywidualnego programu nauczania. Dyrektor szkoły po udzieleniu zezwolenia na indywidualny tok nauki wyznacza uczniowi nauczyciela-opiekuna i ustala zakres jego obowiązków. Zezwolenie udziela się na
czas określony, nie krótszy niż jeden rok. Uczeń może uczęszczać na wybrane zajęcia edukacyjne do danej
klasy lub do klasy programowo wyższej w tej lub innej szkole, na wybrane zajęcia edukacyjne w szkole
wyższego stopnia albo realizować program w całości lub części we własnym zakresie. Jaka jest różnica
między indywidualnym programem nauki a indywidualnym tokiem nauki? Indywidualny program nauki
zakłada kształcenie się ucznia w zakresie jednego lub kilku zajęć edukacyjnych na podstawie programu,
który – realizując w całości podstawę programową – w maksymalnym stopniu uwzględnia zainteresowania, potrzeby i możliwości intelektualne ucznia. Natomiast indywidualny tok nauki jest modyfikacją
systemu klasowo-lekcyjnego, zakłada ukończenie nauki w skróconym czasie, dzięki możliwości klasyfikowania i promowania ucznia w ciągu całego roku szkolnego. Uczeń może realizować indywidualny
program nauki w indywidualnym toku.
Stypendia
• Regionalny program stypendialny dla uczniów szczególnie uzdolnionych32
Wsparcie finansowe dla uczniów szczególnie uzdolnionych, głównie z przedmiotów matematyczno-przyrodniczych i technicznych/zawodowych, których trudna sytuacja materialna jest barierą w rozwoju
edukacyjnym. Stypendium przyznawane jest uczniowi na 10 miesięcy, od 1 września do 30 czerwca roku
następnego. Jego łączna kwota wynosi 3 800 zł dla stypendysty (380 zł miesięcznie). Otrzymane środki pieniężne uczeń może przeznaczyć wyłącznie na cele edukacyjne. Dodatkowych informacji udzielają
pracownicy Biura Wspierania Szkolnictwa Ogólnego Departamentu Edukacji Publicznej i Sportu Urzędu
Marszałkowskiego Województwa Mazowieckiego w Warszawie, ul. B. Brechta 3, pok. nr 608, 609,
612A lub pod numerami telefonów: 22 597 94 49 (42, 47, 13, 30, 35), www.oeiizk.waw.pl/stypendia.
• Stypendium za wyniki w nauce lub za osiągnięcia sportowe
Stypendium za wyniki w nauce i osiągnięcia sportowe przyznaje dyrektor szkoły po zasięgnięciu opinii
rady pedagogicznej. Wartość tego stypendium uzależniona jest od budżetu szkoły, ustalana przez
szkołę i niezmienna w ciągu roku szkolnego. Takie stypendium otrzymują uczniowie, którzy oprócz
wysokich wyników w nauce i osiągnięć sportowych mają co najmniej dobrą ocenę z zachowania.
• Stypendium Prezesa Rady Ministrów
Jest to forma nagradzania uzdolnionych uczniów szkół średnich (publicznych i niepublicznych), które
umożliwiają uzyskanie świadectwa dojrzałości. Stypendystą Prezesa Rady Ministrów może zostać jeden
uczeń danej szkoły średniej, który w wyniku rocznej klasyfikacji uzyskał najwyższą średnią ocen, uprawJest to projekt systemowy Samorządu Województwa Mazowieckiego realizowany przez Departament Edukacji Publicznej
i Sportu Urzędu Marszałkowskiego Województwa Mazowieckiego w Warszawie, www.oeiizk.waw.pl/stypendia/.
32
78
Nastolatek
Edukacja
niającą do otrzymania świadectwa promocyjnego z wyróżnieniem (wymagana średnia ocen wynosi
minimum 4,75) i co najmniej dobrą ocenę z zachowania. Stypendystą może zostać także uczeń o wybitnych, wyraźnie ukierunkowanych uzdolnieniach, poświadczonych ocenami celującymi w jakiejś dziedzinie wiedzy i mający co najmniej oceny dobre z pozostałych przedmiotów. Stypendium w wysokości
2580 zł przyznawane jest na 10 miesięcy, od września do czerwca danego roku szkolnego. Wypłacane
jest ze środków budżetu państwa w dwóch ratach. Kwota stypendium podlega corocznie waloryzacji.
• Stypendium ministra właściwego do spraw oświaty i wychowania
Jest to stypendium jednorazowe, adresowane do wybitnie uzdolnionych uczniów szkół średnich (szkół
publicznych lub szkół niepublicznych o uprawnieniach szkół publicznych) uzyskujących najwyższe wyniki w nauce według indywidualnego programu lub toku nauki oraz dla olimpijczyków i uczniów
uzyskujących wysokie wyniki we współzawodnictwie krajowym lub międzynarodowym. Kandydat
do stypendium powinien mieć roczne oceny klasyfikacyjne nie niższe niż dobre. Wniosek o przyznanie stypendium składa kuratorowi oświaty rada pedagogiczna szkoły, której kandydat jest uczniem.
Wysokość stypendium nie jest określona w przepisach oświatowych. Od 2011 roku to ok. 3000 zł.
Stypendium wypłaca minister właściwy do spraw oświaty i wychowania w postaci jednorazowej nagrody. Wnioski kandydatów ze szkół artystycznych kierowane są do Ministra Kultury i Dziedzictwa
Narodowego.
• Stypendium ministra właściwego do spraw kultury i ochrony dziedzictwa narodowego
Stypendystą może zostać uczeń szkoły artystycznej prowadzącej kształcenie w zawodzie artystycznym,
który ukończył pierwszy rok nauki w danym typie szkoły artystycznej, a w szczególności uczeń, który
uzyskał w okresie (semestrze) bardzo dobrą średnią ocen z przedmiotów artystyczno-zawodowych
oraz uczeń – laureat międzynarodowego lub krajowego konkursu artystycznego. Dyrektor szkoły
przedstawia wniosek o przyznanie stypendium ministrowi właściwemu do spraw kultury i ochrony
dziedzictwa narodowego, który wypłaca je jednorazowo. Wysokość stypendium nie jest określona
w przepisach. W 2012 r. wynosiło ono 4200 zł.
• Stypendium m.st. Warszawy im. Jana Pawła II
Uczniowie i studenci, którzy uczą się w Warszawie, mogą ubiegać się o stypendium im. Jana Pawła II.
Średnia ocen ucznia nie może być niższa niż 4,0; ponadto miesięczny dochód netto na jednego członka
gospodarstwa domowego nie powinien przekraczać 1100 zł. Wsparcie dla stypendysty może wynieść
nawet 1500 zł miesięcznie w zależności od dochodu rodziny, osiągnięć naukowych, artystycznych czy
sportowych, a także zaangażowania stypendysty w działania charytatywne i społeczne. Aby złożyć
wniosek o Stypendium m.st. Warszawy im. Jana Pawła II, należy wypełnić formularz dostępny na
stronie www.centrumjp2.pl, a następnie pełną dokumentację w formie papierowej wysłać pocztą lub
dostarczyć do biura Centrum Myśli Jana Pawła II, ul. Foksal 11, lok. 30, 00-372 Warszawa.
• Stypendium edukacyjne „Sapere Auso”
O stypendium mogą się ubiegać uczniowie warszawskich gimnazjów oraz szkół ponadgimnazjalnych
zarówno publicznych, jak i niepublicznych. Stypendium przyznawane jest jednorazowo uczniom,
którzy uzyskali znaczące wyniki w nauce (średnia ocen: gimnazjaliści minimum 5,0, uczniowie szkół
ponadgimnazjalnych minimum 4,75). Muszą oni też być laureatami krajowych lub międzynarodowych
konkursów, olimpiad przedmiotowych, mieć własny dorobek naukowy bądź realizować indywidualny
program lub tok nauki. Wysokość stypendium to 1000 zł dla gimnazjalisty oraz 2000 zł dla ucznia
szkoły ponadgimnazjalnej (wypłacane w dwóch ratach). Uczniów do stypendium zgłaszają szkoły.
Instytucje działające na rzecz dzieci zdolnych
Jeżeli zauważysz, że twój nastolatek wykazuje duże zdolności w jakiejś dziedzinie, zgłoś to wychowawcy lub szkolnemu pedagogowi. Możesz też skonsultować się w jednej z poradni psychologiczno-pedagogicznych pracujących w ramach programu wspierającego dzieci uzdolnione. W każdej
z poradni znajduje się psycholog – lider Warszawskiego Programu Wspierania Uzdolnionych „Wars
i Sawa”. Ponadto usługi w tym zakresie dla szkół z rejonu całej Warszawy świadczy Specjalistyczna
Poradnia Psychologiczna Uniwersytet dla Rodziców.
Nastolatek
79
Edukacja
Edukacja
PORADNIE PSYCHOLOGICZNO-PEDAGOGICZNE PRACUJĄCE W RAMACH PROGRAMU
WSPIERAJĄCEGO DZIECI UZDOLNIONE
BEMOWO
ul. Powstańców Śląskich 17, tel. 22 666 17 73 (74) Al. Jerozolimskie 30 lok. 5, tel. 22 825 18 15
www.ppp20.pl
www.poradnia11.waw.pl
BIAŁOŁĘKA
ul. Marywilska 44, tel. 22 814 10 61 (62)
www.pp-p.waw.pl
BIELANY
www.ppp10.waw.pl
MOKOTÓW
ul. L. Narbutta 65/71, tel. 22 849 99 98 (03)
www.ppp7.pl
• ul. Stępińska 6/8, tel. 22 841 14 23
• ul. Kaspijska 16a, tel. 22 642 69 20
www.ppp8.pl
OCHOTA
ul. Radomska 13/21, tel. 22 822 28 87
ul. Raszyńska 8/10, tel. 22 822 71 68
www.sppp-udr.org
PRAGA POŁUDNIE
ul. Mińska 1/5, tel. 22 810 20 29
www.ppp4.omedia.pl
www.ppp16.waw.pl
PRAGA PÓŁNOC
ul. Otwocka 3, tel. 22 619 01 94, 22 619 81 59
www.ppp5.pl
ŚRÓDMIEŚCIE
ul. Świętokrzyska 18a, tel. 22 826 99 86
www.ppp1.waw.pl
ul. Dzielna 1a, tel. 22 636 66 99
www.ppp12.waw.pl
TARGÓWEK
ul. św. J. Odrowąża 75, tel. 22 811 05 22
URSUS
www.poradnia15.pl
URSYNÓW
ul. Koncertowa 4, tel. 22 643 78 08, 22 855 64 00
www.ppp18war.home.pl
ul. Migdałowa 4, klatka D, lok. 46
tel. 22 648 68 37
www.ppp19.eu
WAWER
ul. Żegańska 1a, tel. 22 277 20 00
www.poradniawawer.pl
WESOŁA
ul. 1 Praskiego Pułku 8, tel. 22 760 03 87
WŁOCHY
ul. Malownicza 31a, tel. 22 846 19 18
www.ppp22.waw.pl
WOLA
ul. Księcia Janusza 45/47, tel. 22 836 70 88
Zespół Poradni Psychologiczno-Pedagogicznych nr 1
ul. Zawiszy 13, tel. 22 631 08 23, 22 631 57 73
www.zppp1.waw.pl
ŻOLIBORZ
al. A. Felińskiego 15, tel. 22 839 48 67
www.poradnia-nr3.pl
Źródło: www.edukacja.warszawa.pl (dostęp: 4.04.2016 r.)
80
Nastolatek
Na rzecz uzdolnionych młodych ludzi działają fundacje, stowarzyszenia, poradnie. Organizują one
zajęcia służące wszechstronnemu rozwojowi ucznia zdolnego i utalentowanego, przyznają stypendia,
udzielają porad rodzicom, wspierają szkoły.
INNE INSTYTUCJE DZIAŁAJĄCE NA RZECZ DZIECI ZDOLNYCH
Krajowy Fundusz na Rzecz Dzieci
ul. L. Pasteura 5a
tel. 22 848 24 68, 22 848 23 98
www.fundusz.org
Centrum Informacyjno-Konsultacyjne ds. Dzieci
Zdolnych przy Specjalistycznej Poradni
Psychologiczno-Pedagogicznej Uniwersytet
dla Rodziców
ul. Raszyńska 8/10
tel. 22 822 71 68, 22 822 24 46
www.sppp-udr.org
Towarzystwo Szkół Twórczych
ul. J. Conrada 21/78
tel. 22 663 64 65, 22 663 64 17
Stowarzyszenie Szkół Aktywnych
Siedziba: IV Liceum Ogólnokształcące
im. Adama Mickiewicza
ul. Saska 59, tel. 22 617 85 83
www.ssa.edu.pl
Ośrodek Promocji Talentów
ul. Elbląska 51, tel. 22 633 24 04
www.gimnazjum54.waw.pl /OPT
Fundusz Pomocy Młodym Talentom
Jolanty i Aleksandra Kwaśniewskich
Fundacja Porozumienie bez barier
al. Przyjaciół 8 lok. 1a, tel. 22 849 96 62
www.fpbb.pl
Fundacja im. Stefana Batorego
ul. Sapieżyńska 10a, tel. 22 536 02 00
www.batory.org.pl
Centrum Edukacji Artystycznej
ul. Brzozowa 35, tel. 22 421 06 21, 22 421 06 17
www.cea.art.pl
Fundacja Ewy Czeszejko-Sochackiej
Promocja talentu
www.talent.pl
Zajęcia międzyszkolne
Niemal każda szkoła organizuje w ramach zajęć pozalekcyjnych koła zainteresowań, gdzie uczniowie mogą
rozwijać swoje pasje. Koła przedmiotowe – polonistyczne, fizyczne, biologiczne, chemiczne, matematyczne
lub informatyczne często prowadzone są jako przygotowanie do olimpiad lub do matury. Funkcjonują
również międzyszkolne koła naukowe, które zazwyczaj przygotowują uzdolnionych i zainteresowanych
uczniów do konkretnych konkursów lub olimpiad. Wykaz takich międzyszkolnych zajęć dofinansowanych
w danym roku szkolnym przez m.st. Warszawa można znaleźć na stronie www.edukacja.um.warszawa.pl.
Sieć Międzyszkolnych Otwartych Kół (SMOK)
OCHOTA
XIV Liceum Ogólnokształcące im. Stanisława
Staszica
www.staszic.waw.pl
– Koło Olimpijskie WOS, zajęcia przygotowujące
do Olimpiady Wiedzy o Polsce i Świecie
Współczesnym
– Międzyszkolne Koło Robotyki przygotowujące
do konkursu Robomaticin i innych konkursów
robotyki
www.staszic.waw.pl
– Kółko przygotowujące do startu w Olimpiadzie
Informatycznej Gimnazjalistów
PRAGA POŁUDNIE
Gimnazjum nr 19 im. Bolesława Prusa
www.prus.edu.pl
– Koło Matematyczne przygotowujące uczniów
do Wojewódzkiego Konkursu Matematycznego
oraz Międzynarodowego „Kangura”
Gimnazjum nr 20
im. Bohaterów Olszynki Grochowskiej
ul. Afrykańska 11, tel. 22 617 68 03
www.gim20.edu.pl
– Koło fizyczne przygotowujące do Wojewódzkiego
Konkursu z Fizyki organizowanego przez
Mazowieckiego Kuratora Oświaty oraz
konkursów i olimpiad ogólnopolskich: Olimpus,
Multitest, Lwiątko
Nastolatek
81
Edukacja
XXIII LO im. Marii Skłodowskiej-Curie
ul. Naddnieprzańska 2/4
tel. 22 610 63 61
www.liceum23.waw.pl
– Warsztaty edukacyjne dla młodzieży
uzdolnionej językowo przygotowujące do
Ogólnopolskiej Olimpiady Języka Angielskiego
oraz ogólnopolskiego konkursu jęz. Angielskiego
FOX pod hasłem „The More You Search, The
More You Know”
ŚRÓDMIEŚCIE
XXVII Liceum Ogólnokształcące
im. Tadeusza Czackiego
ul. Polna 5, tel. 22 825 64 09
www.strona.czacki.edu.pl
– Koło literackie oraz Koło wiedzy o teatrze
przygotowujące do Olimpiady Literatury
i Języka Polskiego
TARGÓWEK
ul. Żuromińska 4, tel. 22 811 02 63
– Międzyszkolne zajęcia dla młodzieży
uzdolnionej językowo: przygotowanie
do Olimpiady Języka Niemieckiego, matury
rozszerzonej i egzaminu DSD II
– Międzyszkolne zajęcia dla młodzieży
uzdolnionej językowo: przygotowanie
do Olimpiady Języka Hiszpańskiego, matury
rozszerzonej oraz konkursów
WOLA
XXIV LO im. Cypriana Kamila Norwida
ul. Obozowa 60, tel. 22 836 42 92
www.norwid.waw.pl
– Zajęcia międzyszkolne z wykorzystaniem
e-nauczania z geografii dla uczniów
startujących w konkursach geograficznych
i przyrodniczych
Edukacja
ul. J. Bema 76, tel. 22 632 75 70
www.kopernik.edu.pl, www.gim50.kopernik.edu.pl
– Przygotowanie do Olimpiady Języka
Francuskiego i konkursów przedmiotowych
– Termodynamika fenomenologiczna w fizyce
i w chemii, przygotowanie do wybranych
olimpiad i konkursów z dziedziny fizyki i chemii
– Międzyszkolne Koło przygotowujące do udziału
w Olimpiadzie Fizycznej, Konkursie Fizycznym
i matury z fizyki
– Chemia matematyczna – przygotowanie do
wybranych konkursów z chemii dla uczniów
gimnazjów
ŻOLIBORZ
LXIV Liceum Ogólnokształcące
im. Stanisława Ignacego Witkiewicza
ul. Elbląska 51, tel. 22 633 24 04
www.liceum64.pl
– Koło Chemiczne przygotowujące do udziału
w I etapie Olimpiady Chemicznej
– Olimpijskie koło filozoficzne przygotowujące
do udziału w XXVIII Olimpiadzie Filozoficznej
– Koło przygotowujące uczniów rożnych klas
do Olimpiady Literatury i Języka Polskiego
– Koło przygotowujące uczniów do Olimpiady
Języka Rosyjskiego
– Koło Olimpijskie Języka Angielskiego
przygotowujące uczniów do Olimpiady Języka
Angielskiego
– Międzyszkolne Koło Teologiczne
przygotowujące uczniów do olimpiad
i konkursów: Olimpiada Teologii Katolickiej,
Olimpiada Wiedzy Biblijnej, Ogólnopolska
Franciszkańska Olimpiada Wiedzy
o św. Maksymilianie Marii Kolbe, Ogólnopolski
Konkurs Wiedzy Biblijnej, Misyjna Olimpiada
Znajomości Afryki
– Zajęcia z zakresu przedsiębiorczości
przygotowujące uczniów do olimpiad
i konkursów ekonomicznych, w tym: Olimpiada
Przedsiębiorczości, Olimpiada Wiedzy
Ekonomicznej, Olimpiada Wiedzy o Bankach
Nauczanie domowe
Nauczanie domowe (określane jako „spełnianie obowiązku szkolnego poza szkołą”) jest to nauczanie dzieci przez ich rodziców lub opiekunów oraz wyznaczone przez nich osoby, odbywające się
poza systemem edukacji szkolnej. Dzieci uczące się w domu nie chodzą do zwykłej szkoły, ale mają
prawo uczestniczyć w szkole w nadobowiązkowych zajęciach pozalekcyjnych. Nauka domowa jest
uzupełniana edukacją w terenie, podróżami, zwiedzaniem, uprawianiem rozmaitych rodzajów hobby
i sportów. Rodzice danej grupy dzieci dzielą się odpowiedzialnością za edukację dzieci w określonych
tematach lub wynajmują nauczyciela specjalizującego się w wybranym przedmiocie. Nauczanie domowe dziecko może rozpocząć w każdym momencie edukacji – w dowolnej klasie i momencie roku
szkolnego. Może być nim objęty każdy uczeń, począwszy od klasy „0” poprzez szkołę podstawową,
82
Nastolatek
gimnazjum aż do szkoły ponadgimnazjalnej. Zawsze możliwy jest też powrót do tradycyjnej nauki
w szkole. Edukacja domowa jest rozwiązaniem dopuszczonym w polskim systemie prawnym33, ale
praktykowanym przez niewielką liczbę polskich rodzin. Na wniosek rodziców dyrektor gimnazjum
lub szkoły ponadgimnazjalnej, do której dziecko zostało przyjęte, może zezwolić na spełnianie przez
dziecko obowiązku nauki poza szkołą oraz określa jego warunki.
Zezwolenie, o którym mowa może być wydane przed rozpoczęciem roku szkolnego albo w trakcie
roku szkolnego, jeżeli do wniosku o wydanie zezwolenia dołączono:
– opinię poradni psychologiczno-pedagogicznej;
– oświadczenie rodziców o zapewnieniu dziecku warunków umożliwiających realizację podstawy
programowej obowiązującej na danym etapie kształcenia;
– zobowiązanie rodziców do przystępowania w każdym roku szkolnym przez dziecko spełniające
obowiązek nauki do rocznych egzaminów klasyfikacyjnych.
Nastolatek może uzyskać świadectwo ukończenia poszczególnych klas danej szkoły lub ukończenia
tej szkoły na podstawie egzaminów klasyfikacyjnych przeprowadzonych przez szkołę, której dyrektor
zezwolił na taką formę nauki. Zakres i forma egzaminów zależy od dyrektora szkoły. Po zdaniu egzaminów dzieci otrzymują świadectwo ukończenia danej klasy lub szkoły, przy czym nie ustala się oceny
z zachowania. Więcej informacji o edukacji domowej możesz uzyskać w Stowarzyszeniu Edukacji
w Rodzinie, ul. Polnej Róży 6/59, tel. 603 939 866, www.edukacjadomowa.pl.
• Dodatek do zasiłku rodzinnego z tytułu rozpoczęcia roku szkolnego34
Dodatek przysługuje rodzinom uprawnionym do zasiłku rodzinnego na częściowe pokrycie wydatków
związanych z rozpoczęciem nowego roku szkolnego. Dodatek przysługuje raz w roku i wynosi 100 zł.
Wniosek o wypłatę dodatku składa się w nieprzekraczalnym terminie do 31 października w odpowiednim ośrodku pomocy społecznej.
•D
odatek do zasiłku rodzinnego z tytułu podjęcia przez dziecko nauki w szkole poza miejscem
zamieszkania35:
1. w związku z zamieszkiwaniem w miejscowości, w której znajduje się siedziba szkoły ponadgimnazjalnej
lub szkoły artystycznej, w której realizowany jest obowiązek szkolny i obowiązek nauki, a także szkoły
podstawowej lub gimnazjum w przypadku dziecka lub osoby uczącej się, legitymującej się orzeczeniem
o niepełnosprawności lub o stopniu niepełnosprawności – w wysokości 105 zł miesięcznie na dziecko albo
2. w związku z dojazdem z miejsca zamieszkania do miejscowości, w której znajduje się siedziba
szkoły, w przypadku dojazdu do szkoły ponadgimnazjalnej, a także szkoły artystycznej, w której
realizowany jest obowiązek szkolny i obowiązek nauki w zakresie odpowiadającym nauce
w szkole ponadgimnazjalnej – w wysokości 63 zł miesięcznie na dziecko.
Dodatek przysługuje rodzinom uprawnionym do zasiłku rodzinnego przez 10 miesięcy w roku w okresie pobierania nauki od września do czerwca następnego roku kalendarzowego.
• Dofinansowanie posiłków36
Rodzice w trudnej sytuacji materialnej oraz w szczególnie uzasadnionych przypadkach losowych mogą
wystąpić o dofinansowanie obiadów dziecka w szkole (gdy nie jest możliwe uzyskanie dofinansowania
posiłków w stołówce szkolnej z pomocy społecznej). Wniosek w sprawie zwolnienia z opłat za posiłki powinien zostać złożony przez rodzica do dyrektora szkoły, który jest upoważniony przez Prezydenta m.st.
Warszawy do udzielenia takiego wsparcia. Do wniosku należy dołączyć zaświadczenie o wysokości dochodów oraz zaświadczenia z instytucji pomocy społecznej lub opinię pedagoga szkolnego, potwierdzające trudną sytuację materialną ucznia. Jeżeli uczeń pochodzi z rodziny znajdującej się w trudnej sytuacji
materialnej, a szkoła nie prowadzi własnej stołówki, może on otrzymać stypendium „Posiłek dla ucznia”.
33
Tego typu nauczanie jest możliwe w Polsce dzięki Ustawie z dnia 7 września 1991 roku, która pozwala na uczenie dziecka
w domu za zgodą dyrektora szkoły. Nowa ustawa z dnia 19 marca 2009 r. o zmianie ustawy o systemie oświaty oraz o zmianie
niektórych innych ustaw wprowadziła korzystniejsze przepisy, zgodnie z którymi dyrektor szkoły, do której zostało przyjęte
dziecko (niekoniecznie rejonowej) wydaje zgodę na nauczanie domowe (Dz.U. z 2015 r. poz. 2156 oraz z 2016 r. poz. 35 i 64).
34
Źródło: www.mpips.gov.pl.
35
Tamże.
36
Źródło: Zarządzenie Prezydenta m.st. Warszawy nr 766/2015 z dnia 28 maja 2015 r.
Nastolatek
83
Edukacja
Stypendium przyznaje się na wniosek kierowany do dyrektora szkoły, którego wzór37 stanowi załącznik
do uchwały nr XXXVIII/970/2012 Rady m.st. Warszawy z dnia 20 czerwca 2012 r. w sprawie określenia
zasad udzielania stypendiów „Posiłek dla ucznia”.
• Stypendium szkolne38
W zależności od potrzeb uczniów stypendia szkolne są udzielane w następujących formach: zakup podręczników, lektur, encyklopedii, innych książek pomocnych w realizacji procesu dydaktycznego, zakup pomocy
dydaktycznych, w tym specjalistycznych edukacyjnych programów komputerowych, zakup wyposażenia
osobistego bezpośrednio związanego z realizacją procesu dydaktycznego, w tym zeszytów, długopisów,
piórników, plecaków, tornistrów, zakup stroju sportowego na zajęcia wychowania fizycznego, zakup rzeczy
i przedmiotów niestanowiących pomocy dydaktycznych, ale mających wpływ na realizację procesu edukacyjnego lub wykonywanie obowiązku szkolnego przez ucznia, pokrycie kosztów transportu środkami
komunikacji zbiorowej do i ze szkoły, w której uczeń pobiera naukę, całkowitego lub częściowego pokrycia kosztów udziału w zajęciach edukacyjnych. O stypendium dla dziecka mogą się starać rodzice będący
w trudnej sytuacji finansowej, bezrobotni, niepełnosprawni, uzależnieni i w innych sytuacjach losowych.
Wniosek o przyznanie stypendium składa rodzic do Prezydenta m.st. Warszawy lub upoważnionego do
wydawania decyzji administracyjnych w tych sprawach pracownika Urzędu m.st. Warszawy za pośrednictwem dyrektora szkoły w terminie do 15 września danego roku szkolnego. Miesięczna wysokość dochodu
na osobę w rodzinie ucznia uprawniająca do ubiegania się o stypendium szkolne nie może być większa
niż 514 zł (od października 2015 r.). W przypadku uzyskania w ciągu 12 miesięcy poprzedzających miesiąc
złożenia wniosku lub w okresie pobierania świadczenia z pomocy społecznej dochodu jednorazowego
przekraczającego pięciokrotnie kwotę 514 zł, a w przypadku osoby samotnie gospodarującej 634 zł kwotę
tego dochodu rozlicza się w równych częściach na 12 kolejnych miesięcy, poczynając od miesiąca, w którym
dochód został wypłacony. W przypadku uzyskania jednorazowo dochodu należnego za dany okres, kwotę
tego dochodu uwzględnia się w dochodzie osoby lub rodziny przez okres, za który uzyskano ten dochód.
W okresie 1 listopada 2015 r. – 30 czerwca 2016 r. miesięczna wysokość stypendium nie może być niższa
niż 94,40 zł; jeżeli dochód na osobę w rodzinie wynosi od 411,20 zł do 514 zł wysokość stypendium nie
powinna przekroczyć miesięcznie kwoty 177 zł; jeżeli w rodzinie występują bezrobocie, niepełnosprawność, ciężka lub długotrwała choroba, wielodzietność, brak umiejętności wypełniania funkcji opiekuńczo-wychowawczych, alkoholizm lub narkomania, także gdy rodzina jest niepełna lub wystąpiło zdarzenie
losowe – stypendium może wynosić powyżej 177 zł, ale nie więcej niż 236 zł; jeżeli dochód na osobę w rodzinie wynosi mniej niż 411,20 zł wysokość stypendium nie może przekroczyć miesięcznie kwoty 236 zł.
• Zasiłek szkolny39
Zasiłek szkolny może być przyznany uczniowi znajdującemu się przejściowo w trudnej sytuacji materialnej z powodu zdarzenia losowego. Wniosek o przyznanie zasiłku składa rodzic do Prezydenta m.st. Warszawy lub upoważnionego do wydawania decyzji administracyjnych w tych sprawach
pracownika Urzędu m.st. Warszawy za pośrednictwem dyrektora szkoły lub pedagoga szkolnego.
Wysokość dochodów rodziców powinna zostać potwierdzona zaświadczeniem lub oświadczeniem.
O zasiłek szkolny można ubiegać się w terminie nie dłuższym niż 2 miesiące od wystąpienia zdarzenia
uzasadniającego przyznanie tego zasiłku. Wysokość zasiłku szkolnego nie może przekroczyć jednorazowo kwoty 590 zł (od 1 listopada 2015 r.).
• Karta Młodego Warszawiaka i Karta Warszawiaka
Karta Młodego Warszawiaka i Karta Warszawiaka umożliwiają przede wszystkim korzystanie z ulg
w stołecznym transporcie. Ale dzięki nim możesz mieć również zniżki do wielu teatrów, na baseny
i do innych instytucji związanych z kulturą czy sportem. Kartę Warszawiaka mogą otrzymać osoby,
które mieszkają w Warszawie i rozliczają w warszawskim urzędzie skarbowym podatek dochodowy
(PIT) – bez względu na to, czy osiągają dochód. Karta Młodego Warszawiaka przysługuje ich dzieciom do ukończenia 20. roku życia lub studentom do ukończenia 26. roku życia. Wnioski najlepiej
składać drogą elektroniczną na www.ztm.waw.pl. Można je również składać w Punktach Obsługi
Pasażerów ZTM i w Wydziałach Obsługi Mieszkańców. Po odbiór karty zgłaszamy się z Warszawską
Źródło: www.szkola.batory.edu.pl.
Źródło: www.edukacja.warszawa.pl.
Tamże.
37
38
39
84
Nastolatek
Edukacja
Kartą Miejską lub inną kartą akceptowaną przez ZTM, ponieważ na niej umieszczany jest hologram
uprawniający do zniżek. Papierowe hologramy będą ważne jedynie do 30 września 2016 r. Po tym
okresie zostaną zastąpione przez elektroniczny zapis na karcie, czyli tzw. e-hologram. Żeby więc od
października 2016 r. móc korzystać z uprawnienia do ulg i zniżek w ramach Karty Warszawiaka i Karty Młodego Warszawiaka oraz mieć możliwość zakupu tańszych biletów długookresowych, należy
do końca września wgrać na kartę e-hologram. Jak to zrobić? Najprościej, bez konieczności wizyty
w POP-ie lub w WOM-ie, będzie to można zrobić w biletomacie znajdującym się w autobusie MZA lub
w automacie stacjonarnym, w którym można kodować bilety długookresowe. E-hologramu nie będzie
można wgrać jedynie w 36 automatach ZTM stojących na stacjach II linii metra. Wgrane w tym roku
e-hologramy będą ważne do 30 września roku 2017. Więcej informacji o e-hologramie warszawiaka
na stronie www.ztm.waw.pl. Natomiast szczegółowe informacje na temat Karty Warszawiaka znajdują się na www.karta.um.warszawa.pl, łącznie z wykazem instytucji, w których możesz korzystać z ulg.
• Ulgi na przejazdy w komunikacji miejskiej
Wszyscy uczniowie szkół gimnazjalnych i ponadgimnazjalnych są upoważnieni do korzystania
z 50% ulgi w opłacie za przejazd komunikacją miejską. Dzieci z rodzin wielodzietnych, w których jest
czworo i więcej dzieci uczących się i będących na utrzymaniu rodziców, mieszkające stale na terenie
m.st. Warszawy, nie dłużej niż do ukończenia przez nie 20. roku życia, mogą skorzystać z bezpłatnego imiennego biletu. Imienną kartę wydaje ZTM po przedłożeniu dowodów stwierdzających spełnienie warunków uprawniających do ulg: dowodu osobistego rodzica/opiekuna; ważnych legitymacji
szkolnych dzieci, podpisanych przez nie i prolongowanych przez szkołę; zdjęć dzieci podpisanych na
odwrocie nazwiskiem i imieniem oraz z datą urodzenia. Po złożeniu dokumentów przez rodzica/opiekuna oraz wypełnieniu odpowiedniego formularza w Punktach Obsługi Pasażerów zlokalizowanych
w bliskim sąsiedztwie większości stacji metra oraz na terenie Lotniska Chopina i Dworca Wschodniego (główny POP, ul. Żelazna 61 przy siedzibie ZTM) odbierzemy spersonalizowane bilety. Bilet jest
ważny do 30 września (daty ważności legitymacji). Aktualne informacje na stronie www.ztm.waw.pl.
Jeżeli dzieci zamierzają korzystać z uprawnień wynikających z programu Karta Młodego Warszawiaka, ich
rodzice muszą wnioskować do ZTM o wydanie hologramu, spełniając jednoczenie warunki wynikające
z uchwały, tj. zamieszkiwać na terenie Warszawy oraz rozliczać podatek dochodowy od osób fizycznych
w urzędzie skarbowym na terenie Warszawy. Nowa taryfa biletowa obowiązująca od 1 stycznia 2014 r.40
przewiduje również specjalny imienny bilet dla dzieci z rodzin posiadających troje i więcej dzieci. Taki bilet
może otrzymać dziecko do ukończenia 20. roku życia, jeśli ono i jego rodzice lub opiekunowie prawni
mieszkają w stolicy, a ponadto rodzice rozliczają się z podatków w warszawskim urzędzie skarbowym. Bilet uprawniający do nieograniczonej liczby przejazdów przez rok kosztuje 99 zł. Bilety te można kupować
jedynie w Punktach Obsługi Pasażerów ZTM. Są kodowane na spersonalizowanej Warszawskiej Karcie
Miejskiej, na którą nakleja się hologram, czyli na Karcie Młodego Warszawiaka. Dlatego rodzina z trójką
(i więcej) dzieci, która spełnia wszystkie warunki i będzie chciała, by dzieci korzystały z takich biletów, musi
złożyć w tej sprawie wniosek o wydanie karty i hologramów. Utrata uprawnień przez jedno z dzieci nie
pozbawia pozostałych dzieci nabytych uprawnień. Jeśli jedno z dzieci straci swoje uprawnienia, np. skończy
20 lat albo wyprowadzi się z Warszawy, pozostałe dzieci nadal będą mogły z takiego biletu korzystać.
• Dofinansowanie wyprawki szkolnej
„Wyprawka szkolna” to program pomocy uczniom, którzy znajdują się w trudnej sytuacji ekonomicznej lub życiowej, polegający na dofinansowaniu zakupu podręczników i materiałów edukacyjnych. W trwającym roku szkolnym 2015/2016 taka pomoc została skierowana do uczniów uczniów
m.in. klas III ogólnokształcącej szkoły muz. I st., a także do uczniów, którzy kontynuują naukę
według nowej podstawy programowej na poziomie klasy IV technikum (pomoc będzie przysługiwała uczniom pochodzącym z rodzin, w których dochód na osobę w rodzinie nie przekracza 574 zł
oraz uczniom pochodzącym z rodzin niespełniających kryterium dochodowego na podstawie decyzji
dyrektora szkoły, uwzględniającej lokalne warunki ekonomiczne i społeczne). Kwota uprawniająca
do otrzymania pomocy wynosi 574 zł na osobę w rodzinie.
Źródło: Uchwała Rady m.st. Warszawy nr LXVI/1807/2013 z dnia 3 października 2013 r.
40
Nastolatek
85
Edukacja
Ponadto pomocą mogą być objęci, bez względu na sytuację materialną i życiową, uczniowie: słabowidzący,
niesłyszący, słabosłyszący, z niepełnosprawnością ruchową (w tym afazją), z autyzmem (w tym z zespołem
Aspergera), z niepełnosprawnością intelektualną w stopniu lekkim, umiarkowanym lub znacznym, z niepełnosprawnościami sprzężonymi, w przypadku gdy jedną z niepełnosprawności jest niepełnosprawność
wymieniona wyżej, posiadający orzeczenie o potrzebie kształcenia specjalnego, uczęszczający w roku
szkolnym do gimnazjów i szkół ponadgimnazjalnych41. Uczniowie z niepełnosprawnością intelektualną
w stopniu umiarkowanym lub znacznym oraz uczniowie z niepełnosprawnościami sprzężonymi, w przypadku gdy jedną z niepełnosprawności jest niepełnosprawność intelektualna w stopniu umiarkowanym lub
znacznym, mają możliwość uzyskania wsparcia finansowego nie tylko na zakup podręczników, ale również
zakup materiałów edukacyjnych. Wnioski o dofinansowanie zakupu podręczników należy składać w szkołach w terminie do dnia 10. września danego roku szkolnego. Do wniosku należy dołączyć zaświadczenie
o zarobkach. Rodzice uczniów niepełnosprawnych, słabowidzących, niesłyszących, upośledzonych, którym
przysługuje prawo do dofinansowania, powinni pamiętać, że do wniosku muszą dołączyć kopię orzeczenia
o potrzebie kształcenia specjalnego wydanego przez poradnię psychologiczno-pedagogiczną.
Program Rodzina 500 plus
Program Rodzina 500 plus wystartował 1 kwietnia 2016 r. Z pomocy w ramach programu skorzystają
rodzice oraz opiekunowie dzieci do 18. roku życia. Rodzina z dwojgiem niepełnoletnich dzieci będzie
mogła otrzymać 500 zł na drugie i kolejne dziecko niezależnie od dochodu. W przypadku rodzin
z dochodem poniżej 800 zł netto na osobę wsparcie otrzyma rodzina także na pierwsze lub jedyne
dziecko. Dodatkowe wsparcie w wysokości 500 zł otrzymają także rodziny zastępcze oraz rodzinne
domy dziecka na każde dziecko, na podstawie ustawy o wspieraniu rodziny i systemie pieczy zastępczej. Dla rodzin z dzieckiem niepełnosprawnym kryterium dochodowe jest wyższe i wynosi 1200 zł
netto. Świadczenie otrzymają rodziny, w których rodzice są w związku małżeńskim jak i rodziny niepełne oraz rodzice pozostający w nieformalnych związkach. W przypadku rodziców rozwiedzionych
wsparcie otrzyma ten rodzic, który faktycznie sprawuje opiekę nad dzieckiem. Jeżeli partnerzy żyją
w związku nieformalnym i mają dzieci z poprzednich związków oraz wychowują co najmniej jedno
wspólne dziecko, to wówczas świadczenie wychowawcze na pierwsze dziecko będzie uzależnione
od kryterium dochodowego, a na pozostałe dzieci bez względu na dochód. Dziecko do 25. r.ż., które
pozostaje na utrzymaniu rodziców, jest uwzględniane przy obliczaniu dochodu na osobę w rodzinie.
Dzięki temu jego młodszy brat lub siostra może nadal otrzymywać wsparcie, jeśli dochód na osobę
nie przekroczy 800 zł (1200 zł w przypadku wychowywania w rodzinie dziecka niepełnosprawnego).
Świadczenie wychowawcze będzie realizowane w gminach. Wnioski można składać od 1 kwietnia
2016 r. Jeśli wniosek zostanie złożony w ciągu pierwszych 3 miesięcy, rodzice dostaną wyrównanie
wstecz od 1 kwietnia. Do programu będzie można dołączyć w dowolnym momencie. Świadczenie
wychowawcze 500 zł nie będzie podlegać opodatkowaniu; nie będzie też liczone do dochodu przy
ustalaniu prawa do świadczeń z innych systemów wsparcia, dotyczy to w szczególności świadczeń
z pomocy społecznej, funduszu alimentacyjnego, świadczeń rodzinnych, dodatków mieszkaniowych.
Od 1 stycznia 2016 r. obowiązuje przepis art. 5 ust. 3 ustawy o świadczeniach rodzinnych, który
wprowadza nowy sposób ustalania wysokości przysługujących zasiłków rodzinnych wraz z dodatkami w przypadku przekroczenia kryterium dochodowego uprawniającego do zasiłku rodzinnego.
Rodziny, które przekroczą próg dochodowy nie stracą wsparcia finansowego państwa. Wprowadzona
została zasada „Złotówka za złotówkę”, dzięki której świadczenia będą stopniowo obniżane wraz ze
wzrostem dochodów, co oznacza, że świadczenia nie będą już odbierane po przekroczeniu progu, ale
stopniowo obniżane wraz ze wzrostem dochodu. Za każde przekroczenie progu o 1 zł, łączna kwota
świadczeń przysługujących rodzinie będzie pomniejszana o 1 zł. W przypadku gdy wysokość zasiłków
rodzinnych wraz z dodatkami przysługująca danej rodzinie, ustalona zgodnie z powyższym mechanizmem, jest niższa niż 20,00 zł, świadczenia te nie przysługują (Dz.U. z 2015 r., poz. 995).
41
Źródło: Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 23 czerwca 2015 r. w sprawie szczegółowych warunków udzielania pomocy finansowej uczniom na zakup podręczników i materiałów edukacyjnych (Dz.U. 2015 poz. 938),
www.dziennikustaw.gov.pl.
86
Nastolatek
Edukacja
Bazę liceów ogólnokształcących, techników i zasadniczych szkół zawodowych znajdziesz również
na stronie Biura Edukacji Urzędu m.st. Warszawy www.edukacja.warszawa.pl w zakładce Warszawska edukacja/Szkoły i placówki publiczne.
BAZA LICEÓW
BEMOWO
LXXVIII Liceum Ogólnokształcące
im. Marii Pawlikowskiej-Jasnorzewskiej
ul. A. Krzywoń 3, tel. 22 664 40 49
www.pawlikowska.edu.pl
BIAŁOŁĘKA
CV Liceum Ogólnokształcące
im. Zbigniewa Herberta
ul. V. van Gogha 1, tel. 22 884 43 80
www.zs.waw.pl
BIELANY
XXII Liceum Ogólnokształcące z Oddziałami
Dwujęzycznymi im. José Martí
ul. L. Staffa 111, tel. 22 834 03 57
www.josemarti.pl
XXXIX Liceum Ogólnokształcące
im. Lotnictwa Polskiego
ul. B. Zuga 16, tel. 22 834 60 33
www.zs119waw.pl
XLI Liceum Ogólnokształcące
im. Joachima Lelewela
ul. Kiwerska 3, tel. 22 833 13 33
www.lelewel.waw.pl
LII Liceum Ogólnokształcące
im. Władysława Stanisława Reymonta
www.reymontowka.wer.pl
XCIV Liceum Ogólnokształcące
im. gen. Stanisława Maczka
ul. Gwiaździsta 35, tel. 22 833 02 58
www.maczek.waw.pl
CXXII Liceum Ogólnokształcące
im. Ignacego Domeyki
ul. L. Staffa 3/5, tel. 22 864 08 91
www.domeyko.edu.pl
MOKOTÓW
VI Liceum Ogólnokształcące
im. Tadeusza Reytana
ul. Wiktorska 30/32, tel. 22 844 13 68
www.reytan.edu.pl
X Liceum Ogólnokształcące im. Królowej Jadwigi
ul. J. P. Woronicza 8, tel. 22 854 09 10
www.krolowka.pl
XXVIII Liceum Ogólnokształcące
im. Jana Kochanowskiego
ul. Wiktorska 99, tel. 22 844 29 21
www.kochanowski.waw.pl
XXXIV Liceum Ogólnokształcącego z Oddziałami
Dwujęzycznymi im. Miguela de Cervantesa
ul. Zakrzewska 24
tel. 22 841 06 93, tel. 22 841 00 66
www.cervantes.edu.pl
XLII Liceum Ogólnokształcące
im. Marii Konopnickiej
ul. A. J. Madalińskiego 22, tel. 22 849 69 64
www.lokonopnicka.edupage.org
LIX Liceum Ogólnokształcące Mistrzostwa
Sportowego im. Janusza Kusocińskiego
XLIII Liceum Ogólnokształcące
ul. S. B. Lindego 20, tel. 22 834 21 57, 22 834 86 58 im. Kazimierza Wielkiego
www.kusy.edu.pl
ul. M. Gandhiego 13, tel. 22 844 00 85
www.lo43.edu.pl
LX Liceum Ogólnokształcące
XLIV Liceum Ogólnokształcące
im. Wojciecha Górskiego
im. Antoniego Dobiszewskiego
ul. Dolna 6, tel. 22 840 36 48
ul. L. Tołstoja 2, tel. 22 835 95 58
www.lo44.edu.pl
www.gorski.edu.pl
Nastolatek
87
Edukacja
Edukacja
XLIX Liceum Ogólnokształcące
z Oddziałami Dwujęzycznymi
im. Johanna Wolfganga Goethego
www.lo49.waw.ids.pl
PRAGA POŁUDNIE
IV Liceum Ogólnokształcące
im. Adama Mickiewicza
ul. Saska 59, tel. 22 617 85 83
www.mickiewicz.edu.pl
PRAGA PÓŁNOC
VIII Liceum Ogólnokształcące im. Władysława IV
www.wladyslaw.edu.pl
XVII Liceum Ogólnokształcące
im. Andrzeja Frycza Modrzewskiego
ul. Elektoralna 5/7, tel. 22 620 50 58, 22 620 38 33
www.frycz.edu.pl
LXV Liceum Ogólnokształcące z Oddziałami
Integracyjnymi im. gen. Józefa Bema
ul. Marynarska 2/6, tel. 22 843 37 13
www.bem.waw.pl
XIX Liceum Ogólnokształcące
im. Powstańców Warszawy
ul. Zbaraska 1, tel. 22 810 38 29
www.lo19.waw.ids.pl
XVIII Liceum Ogólnokształcące
im. Jana Zamoyskiego
ul. Smolna 30, tel. 22 827 89 49
www.zamoyski.edu.pl
LXVIII Liceum Ogólnokształcące
im. Tytusa Chałubińskiego
ul. L. Narbutta 31, tel. 22 646 52 76
www.68lo.edu.pl
XX Liceum Ogólnokształcące
im. Bolesława Chrobrego
ul. Objazdowa 3, tel. 22 619 45 40
www.zs40.pl
XXIII Liceum Ogólnokształcące
im. Marii Skłodowskiej-Curie
ul. Naddnieprzańska 2/4, tel. 22 516 91 61
www.liceum23.waw.pl
L Liceum Ogólnokształcące z Oddziałami
Integracyjnymi im. Ruy Barbosy
ul. W. Burdzińskiego 4, tel. 22 619 23 71
www.lo50.edu.pl
XXVII Liceum Ogólnokształcące
im. Tadeusza Czackiego
ul. Polna 5, tel. 22 825 01 72
www.czacki.edu.pl
LXXX Liceum Ogólnokształcące
im. Leopolda Staffa
Zespół Szkół Licealnych i Technicznych nr 1
ul. Wiśniowa 56, tel. 22 646 44 99
www.staff.edu.pl
CX Liceum Ogólnokształcące
ul. Jana III Sobieskiego 68
tel. 22 842 47 92, www.zs59.waw.pl
OCHOTA
VII Liceum Ogólnokształcące
im. Juliusza Słowackiego
ul. Wawelska 46, tel. 22 825 05 53
www.liceum7.edu.pl
XIV Liceum Ogólnokształcące
im. Stanisława Staszica Zespół Szkół nr 82
www.staszic.waw.pl
XXI Liceum Ogólnokształcące
im. Hugona Kołłątaja
ul. Grójecka 93, tel. 22 822 21 02
www.21lo.waw.pl
XLVIII Liceum Ogólnokształcące
im. Edwarda Dembowskiego
ul. Szczęśliwicka 50/54, tel. 22 822 06 58
www.lo48.waw.pl
LXIX Liceum Ogólnokształcące z Oddziałami
Integracyjnymi im. Bohaterów Powstania
Warszawskiego 1944
ul. Urbanistów 3, tel. 22 822 20 31
www.zs26.edu.pl
88
Nastolatek
LXXVI Liceum Ogólnokształcące
ul. Kowelska 1, tel. 22 619 30 83
www.pilsudski.edu.pl
XXXII Liceum Ogólnokształcące
im. Stefana Grota-Roweckiego
Zespół Szkół Licealnych i Ekonomicznych nr 1
ul. Stawki 10, tel. 22 831 16 83
www.zslie1.edu.pl
REMBERTÓW
LI Liceum Ogólnokształcące
im. Tadeusza Kościuszki
ul. Kadrowa 9, tel. 22 611 93 91
www.lilo.edu.pl
XXXVII Liceum Ogólnokształcące
im. Jarosława Dąbrowskiego
ul. Świętokrzyska 1, tel. 22 827 95 77
www.37lo.edu.pl
ŚRÓDMIEŚCIE
II Liceum Ogólnokształcące z Oddziałami
Dwujęzycznymi im. Stefana Batorego
www.batory.edu.pl
LVIII Liceum Ogólnokształcące
ul. Górnośląska 31, tel. 22 621 13 50
www.baczynski.edu.pl
V Liceum Ogólnokształcące
im. ks. Józefa Poniatowskiego
ul. Nowolipie 8, tel. 22 831 48 04
www.vlo.edu.pl
LXII Liceum Ogólnokształcące Mistrzostwa
Sportowego im. gen. broni Władysława Andersa
ul. Konwiktorska 5/7, tel. 22 831 67 53
www.anders.edu.pl
XCVII Liceum Ogólnokształcące
im. Olimpijczyków Polskich
www.zs12.edupage.org
IX Liceum Ogólnokształcące
im. Klementyny Hoffmanowej
ul. Hoża 88, tel. 22 628 05 45
www.hoffmanowa.pl
LXVII Liceum Ogólnokształcące
im. Jana Nowaka-Jeziorańskiego
ul. Hoża 11/15, tel. 22 629 70 63
www.jezioranski.edu.pl
XCIX Liceum Ogólnokształcące z Oddziałami
Dwujęzycznymi im. Zbigniewa Herberta
ul. Fundamentowa 38/42, tel. 22 671 99 27
www.herbert99lo.edu.pl
XI Liceum Ogólnokształcące im. Mikołaja Reja
pl. S. Małachowskiego 1
tel. 22 828 63 15
www.rej.edu.pl
CXI Liceum Ogólnokształcące z Oddziałami
Integracyjnymi im. Stefana Kisielewskiego
ul. Szczawnicka 1, tel. 22 810 54 23
www.zs5.edupage.org
XV Liceum Ogólnokształcące Dwujęzyczne
ul. Klonowa 16, tel. 22 849 37 34, 22 848 88 08
www.zmichowska.pl
LXXV Liceum Ogólnokształcące
im. Jana III Sobieskiego
www.sobieski.edu.pl
XXXV Liceum Ogólnokształcące z Oddziałami
Dwujęzycznymi im. Bolesława Prusa
www.prus.edu.pl
XLVII Liceum Ogólnokształcące
im. Stanisława Wyspiańskiego
ul. Międzyborska 64/70, tel. 22 810 22 01
www.47lo.waw.pl
LXXII Liceum Ogólnokształcące
im. gen. Jakuba Jasińskiego
ul. Grochowska 346/348, tel. 22 619 13 60
www.jasinski.edu.pl
XCVI Liceum Ogólnokształcące
im. Agnieszki Osieckiej
al. Stanów Zjednoczonych 24, tel. 22 871 35 76
www.zs37.waw.pl
LXXXI Liceum Ogólnokształcące
im. Aleksandra Fredry
ul. Miła 7, tel. 22 831 14 54
www.fredro.pl
Nastolatek
89
Edukacja
LXXXIII Liceum Ogólnokształcące
im. Emiliana Konopczyńskiego
ul. E. Konopczyńskiego 4, tel. 22 826 43 80
www.konopczynski.com
TRAGÓWEK
XIII Liceum Ogólnokształcące z Oddziałami
Dwujęzycznymi im. płk. Leopolda Lisa-Kuli
tel. 22 679 38 62, 22 679 34 57
www.liceum13.edu.pl
CII Liceum Ogólnokształcące z Oddziałami
Integracyjnymi im. ks. Józefa Woźniaka
www.zs41.cba.pl
CXXXVII Liceum Ogólnokształcące
ul. Olgierda 35/41, tel. 22 511 95 00
www.liceum.zs113.pl
URSUS
LVI Liceum Ogólnokształcące
im. Leona Kruczkowskiego
www.56lo.waw.pl
URSYNÓW
LXIII Liceum Ogólnokształcące
im. Lajosa Kossutha
ul. L. Hirszfelda 11, tel. 22 643 10 77
www.liceum63.edu.pl
Edukacja
XXVI Liceum Ogólnokształcące
im. gen. Henryka Jankowskiego „Kuby”
ul. Alpejska 16, tel. 22 277 11 10
www.zs114.edu.pl
WILANÓW
XXXVIII Liceum Ogólnokształcące
im. Stanisława Kostki Potockiego
ul. Wiertnicza 26, tel. 22 842 24 33
www.kostka-potocki.edu.pl
WŁOCHY
„Victoria”
LXXXIV Liceum Ogólnokształcące
im. Bohaterów Narwiku
Zespół Szkół im. Bohaterów Narwiku
ul. Gładka 16, tel. 22 846 09 42
www.narwik.edu.pl
WOLA
III Liceum Ogólnokształcące
im. gen. Józefa Sowińskiego
ul. Rogalińska 2, tel. 22 632 07 53
www.lo3.waw.prv.pl
XII Liceum Ogólnokształcące
im. Henryka Sienkiewicza
ul. Sienna 53, tel. 22 620 82 60
www.12lo.warszawa.pl
XXIV Liceum Ogólnokształcące
im. Cypriana Kamila Norwida
ul. Obozowa 60, tel. 22 836 42 92
www.norwid.waw.pl
LXX Liceum Ogólnokształcące
im. Aleksandra Kamińskiego
ul. E. Dembowskiego 1, tel. 22 641 82 90
www.kamyk.warszawa.pl
XXX Liceum Ogólnokształcące
im. Jana Śniadeckiego
ul. Wolność 1/3, tel. 22 838 50 82
www.trzydziestka.edu.pl
CIX Liceum Ogólnokształcące z Oddziałami
Integracyjnymi im. Heleny Modrzejewskiej
ul. E. Warchałowskiego 4, tel. 22 643 57 56
www.cixlowarszawa.edupage.org
XXXIII Liceum Ogólnokształcące
Dwujęzyczne im. Mikołaja Kopernika
ul. J. Bema 76, tel. 22 632 75 70
www.kopernik.edu.pl
WAWER
XXV Liceum Ogólnokształcące
im. Józefa Wybickiego
ul. Halna 20, tel. 22 277 11 01
www.wybicki.net
90
Nastolatek
XL Liceum Ogólnokształcące z Oddziałami
Dwujęzycznymi im. Stefana Żeromskiego
ul. Platynowa 1, tel. 22 620 99 68
www.zeromski.waw.pl
XLV Liceum Ogólnokształcące
im. Romualda Traugutta
ul. Miła 26, tel. 22 838 35 32
www.traugutt.edu.pl
LXXXVI Liceum Ogólnokształcące
im. Batalionu „Zośka”
ul. K. Garbińskiego 1, tel. 22 836 48 38
www.zoska.waw.pl
LXXXVIII Liceum Ogólnokształcące
im. Michała Konarskiego
Zespół Szkół im. Michała Konarskiego
ul. Okopowa 55a, tel. 22 838 60 63
www.konar.info
XCII Liceum Ogólnokształcące
z Oddziałami Integracyjnymi
ul. Ożarowska 71, tel. 22 836 40 62
www.zs32.edu.pl
CXIX Liceum Ogólnokształcące
im. Jacka Kuronia
ul. Złota 58, tel. 22 620 11 41
www.zlota58.edu.pl
CXXV Liceum Ogólnokształcące
im. Waldemara Milewicza
ul. Chłodna 36/46, tel. 22 620 93 44
www.zs7.eu
ŻOLIBORZ
I Liceum Ogólnokształcące
z Oddziałami Integracyjnymi
im. Bolesława Limanowskiego
ul. A. Felińskiego 15, tel. 22 839 48 13
www.jedynka.org
XVI Liceum Ogólnokształcące z Oddziałami
Dwujęzycznymi im. Stefanii Sempołowskiej
www.zs53.waw.pl
LXIV Liceum Ogólnokształcące im. Stanisława
Ignacego Witkiewicza „Witkacego”
ul. Elbląska 51, tel. 22 633 24 04
www.liceum64.pl
BAZA TECHNIKÓW
BIELANY
Technikum Ekonomiczne nr 5
Zespół Szkół nr 35 im. Zofii Jaroszewicz „Kasi”
ul. S. Żeromskiego 22/28, tel. 22 834 32 64
Technikum Mechatroniczne nr 1
Zespół Szkół Licealnych i Technicznych nr 1
ul. Wiśniowa 56, tel. 22 646 44 99
www.staff.edu.pl
Technikum Odzieżowe i Fryzjerskie
im. Marii Bratkowskiej
Zespół Szkół Odzieżowych, Fryzjerskich
i Kosmetycznych nr 22
ul. Kazimierzowska 60, tel. 22 849 62 18
Technikum Księgarskie im. Stefana Żeromskiego www.zso.edu.pl
Technikum Ogrodnicze
Zespół Szkół nr 39im. prof. Edmunda Jankowskiego
www.technikum.zs18.edu.pl
ul. Bełska 1/3, tel. 22 848 53 86
MOKOTÓW
www.zs39.waw.pl
OCHOTA
Zespół Szkół nr 3 im. 2 Armii Wojska Polskiego
Technikum nr 7
Zespół Szkół im. inż. Stanisława Wysockiego
www.zsnr3.edu.pl
d. Kolejówka
Technikum Hotelarsko-Turystycznowww.swysocki.edu.pl
-Gastronomiczne nr 21
Zespół Szkół Hotelarsko-TurystycznoTechnikum nr 10
-Gastronomicznych nr 1
Zespół Szkół nr 4 im. EugeniuszaKwiatkowskiego
ul. Krasnołęcka 3, tel. 22 840 48 96
www.zse4.waw.ids.pl
www.zshg.waw.ids.pl
Technikum nr 25 im. Stanisława Staszica
ul. W. Perzyńskiego 10, tel. 22 833 28 68
www.zs10.pl
Nastolatek
91
Edukacja
Technikum nr 24
ul. Urbanistów 3, tel. 22 822 20 31
www.zs26.edu.pl
Technikum Samochodowe nr 1
im. Romana Macieja Pijanowskiego
Zespół Szkół Samochodowych i Licealnych nr 1
www.zssamoch.internetdsl.pl
PRAGA POŁUDNIE
Technikum nr 2 z Oddziałami Integracyjnymi
Zespół Szkół nr 5 im. Stefana Kisielewskiego
ul. Szczawnicka 1, tel. 22 810 54 23
www.zs5.edupage.org
Technikum nr 12
Zespół Szkół nr 12 im. Olimpijczyków Polskich
Technikum nr 27 im. prof. Józefa Zawadzkiego
ul. Saska 78, tel. 22 617 33 74
www.technikum27.edu.pl
Technikum Gastronomiczno-Hotelarskie nr 2
im. prof. Stanisława Bergera
Zespół Szkół Gastronomiczno-Hotelarskich
ul. Majdańska 30/36, tel. 22 810 04 89
www.zsgh.edu.pl
Technikum Łączności
im. prof. dr. inż. Janusza Groszkowskiego
Zespół Szkół nr 37 im. Agnieszki Osieckiej
www.zs37.waw.pl
Edukacja
Technikum Geologiczno-Geodezyjno-Drogowe
im. prof. dr. Stanisława Kluźniaka
ul. J. Szanajcy 5, tel. 22 619 47 13
www.zs14.pl
Technikum Mechaniczne nr 5
im. Stefana Starzyńskiego
Zespół Szkół nr 40 im. Stefana Starzyńskiego
www.zs40.pl
ŚRÓDMIEŚCIE
im. Mikołaja Kopernika
Zespół Szkół Licealnych i Ekonomicznych nr 1
ul. Stawki 10, tel. 22 831 11 68
www.zslie1.edu.pl
Technikum Elektryczno-Elektroniczne nr 1
Zespół Szkół nr 22 im. Emiliana Konopczyńskiego
ul. E. Konopczyńskiego 4, tel. 22 826 43 80
www.konopczynski.com
Technikum Architektoniczno-Budowlane
im. Stanisława Noakowskiego
Zespół Szkół Architektoniczno-Budowlanych
i Licealnych
ul. Przyrynek 9, tel. 22 831 06 96
www.tab.edu.pl
Technikum Budowlane nr 1
im. Zdzisława Mączeńskiego
www.zs23.edu.pl
Technikum nr 30
Zespół Szkół nr 34 im. Mieszka I
ul. Mieszka I 7, tel. 22 744 24 15
www.zs34.pl
URSUS
Technikum nr 8 im. Jana Karskiego
www.zsnr42.edu.pl
WŁOCHY
Technikum nr 9 Lotnicze im. Bohaterów Narwiku
Zespół Szkół im. Bohaterów Narwiku
ul. Gładka 16, tel. 22 846 09 42
www.narwik.edu.pl
WOLA
Technikum nr 3 im. Ludwika Krzywickiego
Zespół Szkół nr 7 im. Szczepana Bońkowskiego
ul. Chłodna 36/46, tel. 22 620 93 44
www.zs7.eu
Technikum nr 23 im. Fryderyka Skarbka
www.zs32.edu.pl
Technikum nr 26
ul. Okopowa 55a, tel. 22 838 60 63
www.konar.info
Technikum nr 29
Zespół Szkół Stenotypii i Języków Obcych
ul. Ogrodowa 16, tel. 22 620 50 51
www.ogrodowa.edu.pl
Technikum Elektroniczne nr 1
Zespół Szkół nr 36 im. Marcina Kasprzaka
www.kasprzak.edu.pl
Technikum Gastronomiczno-Hotelarskie nr 1
Zespół Szkół Gastronomicznych
im. prof. Eugeniusza Pijanowskiego
ul. Poznańska 6/8, tel. 22 628 56 28
www.zsg.edu.pl
BAZA ZASADNICZYCH SZKÓŁ ZAWODOWYCH
PRAGA PÓŁNOC
Technikum nr 6
ul. Targowa 86, tel. 22 619 34 86, 22 619 37 89
www.zs33.pl
Technikum Poligraficzne
Zespół Szkół Poligraficznych
ul. Stawki 14, tel. 22 831 52 61
www.zspoligraf.pl
BIELANY
Zasadnicza Szkoła Zawodowa nr 18
Zespół Szkół nr 35 im. Zofii Jaroszewicz „Kasi”
ul. S. Żeromskiego 22/28, tel. 22 834 32 64
zs35.edupage.org
Technikum nr 20
Zespół Szkół nr 11 im. Władysława Grabskiego
ul. Ratuszowa 13, tel. 22 619 94 91, 22 619 30 58
www.zs-11.edu.pl
TARGÓWEK
Technikum nr 11 im. Piotra Wysockiego
Zespół Szkół im. Piotra Wysockiego
ul. św. J. Odrowąża 75, tel. 22 811 01 13
www.wysocki.edu.pl
MOKOTÓW
Zasadnicza Szkoła Ogrodnicza
Zespół Szkół nr 39 im. prof. Edmunda Jankowskiego
ul. Bełska 1/3, tel. 22 848 53 86
www.zs39.waw.pl
Technikum Spożywczo-Gastronomiczne
im. Jana Pawła II
Zespół Szkół Spożywczo-Gastronomicznych
ul. Komorska 17/23, tel. 22 610 35 88
www.zssgil.edu.pl
92
Nastolatek
Technikum Budowlane nr 5
im. prof. Stefana Bryły
Centrum Kształcenia Zawodowego
i Ustawicznego nr 1
www.ckziu1.edu.pl
Technikum Fototechniczne
Zespół Szkół Fototechnicznych
ul. Spokojna 13, tel. 22 838 70 91
www.fotospokojna.com
im. Czesława Orłowskiego
al. Jana Pawła II 69, tel. 22 838 04 61
www.zssam2.waw.pl
ŻOLIBORZ
Technikum Elektroniczne nr 3
im. Żołnierzy Armii Krajowej „Żywiciel”
Zespół Szkół Elektronicznych i Licealnych
ul. gen. J. Zajączka 7, tel. 22 839 12 23
www.zseil.edu.pl
Technikum Elektryczne nr 2 im. Synów Pułku
www.zs28.waw.pl
Technikum Mechaniczne nr 7 im. Jana Kilińskiego
Zespół Szkół nr 31 im. Jana Kilińskiego
www.zs31.waw.pl
ul. Włościańska 35, tel. 22 663 30 38
www.wloscianska.strefa.pl
Zespół Szkół Odzieżowych, Fryzjerskich
i Kosmetycznych nr 22
ul. Kazimierzowska 60, tel. 22 849 62 18
www.zso.edu.pl
Nastolatek
93
Edukacja
Zespół Szkół Hotelarsko-Turystyczno-Gastronomicznych nr 1
ul. Krasnołęcka 3, tel. 22 841 23 62
www.zshg.waw.ids.pl
OCHOTA
Zasadnicza Szkoła Samochodowa nr 2
www.zssamoch.internetdsl.pl
PRAGA POŁUDNIE
Zasadnicza Szkoła Spożywczo-Gastronomiczna
im. Jana Pawła II
Zespół Szkół Spożywczo-Gastronomicznych
ul. Komorska 17/23, tel. 22 610 35 88
www.zssgil.edu.pl
im. prof. Stanisława Bergera
Zespół Szkół Gastronomiczno-Hotelarskich
ul. Majdańska 30/36, tel. 22 810 04 89
www.zsgh.edu.pl
Zespół Szkół nr 37 im. Agnieszki Osieckiej
www.zs37.waw.pl
PRAGA PÓŁNOC
ul. Targowa 86 , tel. 22 619 34 86, 22 619 37 89
www.zs33.pl
im. Stefana Starzyńskiego
Zespół Szkół nr 40 im. Stefana Starzyńskiego
www.zs40.pl
ŚRÓDMIEŚCIE
Zasadnicza Szkoła Gastronomiczna
Zespół Szkół Gastronomicznych
im. prof. Eugeniusza Pijanowskiego
ul. Poznańska 6/8, tel. 22 628 56 28
www.zsg.edu.pl
Zasadnicza Szkoła Poligraficzna
Zespół Szkół Poligraficznych
ul. Stawki 14,tel. 22 831 52 61
www.zspoligraf.pl
TARGÓWEK
Zespół Szkół nr 34 im. Mieszka I
ul. Mieszka I 7, tel. 22 744 24 15
www.zs34.pl
URSUS
im. Jana Karskiego
www.zsnr42.edu.pl
WOLA
Zasadnicza Szkoła Fototechniczna
Zespół Szkół Fototechnicznych
ul. Spokojna 13, tel. 22 838 70 91
www.fotospokojna.com
Zasadnicza Szkoła Samochodowa nr 1
www.zssam2.waw.pl
im. Michała Konarskiego
ul. Okopowa 55a, tel. 22 838 60 63
www.konar.info
Zespół Szkół nr 32 im. Krzysztofa Kamila Baczyńskiego
www.zs32.edu.pl
Zespół Szkół nr 36 im. Marcina Kasprzaka
www.kasprzak.edu.pl
Centrum Kształcenia Zawodowego i Ustawicznego nr 1
www.ckziu1.edu.pl
ŻOLIBORZ
Zasadnicza Szkoła Elektroniczna nr 2
Zespół Szkół Elektronicznych i Licealnych
www.zseil.edu.pl
ul. Włościańska 35, tel. 22 663 30 38
www.wloscianska.strefa.pl
www.zs28.waw.pl
Zespół Szkół nr 31 im. Jana Kilińskiego
www.zs31.waw.pl
94
Nastolatek
Rozdział III
Szczęśliwy nastolatek
Kultura
Muzea
Kina
Teatry
Muzyka
Nastolatek czyta
Taniec
Ogniska i placówki edukacji pozaszkolnej
Biblioteki i domy kultury
Młodzieżowe ośrodki kultury
Nauka
Centrum Nauki Kopernik
Muzea naukowe
Festiwal Nauki
Piknik Naukowy
Festiwal młodych naukowców
Sport
Uczniowskie kluby sportowe
Międzyszkolne ośrodki sportowe
Aquaparki i baseny
Badminton
Korty tenisowe
Lodowiska
Rowery i ścieżki rowerowe
Skate parki
Parki linowe
Ścianki do wspinaczki
Paintball
Kręgle
Parkour i freerunning
Sztuki walki
Badminton
Rekreacja
W dziedzinie kultury i rozrywki warszawski nastolatek ma naprawdę duży wybór. Nowoczesne muzea, zajęcia i warsztaty pozalekcyjne w domach kultury i bibliotekach, pływalnie, sporty ekstremalne.
Wszystkim rodzicom polecamy stronę internetową www.kulturalna.warszawa.pl, na której można
znaleźć informacje o wszystkich imprezach ogólnomiejskich.
STYCZEŃ
Festiwal Witolda Lutosławskiego Łańcuch
Festiwal poświęcony jednemu z największych
kompozytorów XX wieku, podczas którego
prezentowane są wybrane utwory artysty.
www.lutoslawski.org.pl
luty
Międzynarodowy Konkurs Wiolonczelowy
im. Witolda Lutosławskiego
Prezentacja najważniejszych utworów Witolda
Lutosławskiego w wykonaniu młodych
wiolonczelistów.
www.lutoslawski-cello.art.pl
MARZEC
Przegląd Kinematografii Europejskiej „Kanon“
Prezentacja najciekawszych filmów państw
członkowskich Unii Europejskiej.
www.kinoswit.pl
Festiwal Filmowy „Wiosna Filmów”
Jedyna tego rodzaju impreza w Europie
Środkowo-Wschodniej skoncentrowana wokół
zagadnień związanych ze scenariuszem
filmowym. W programie m.in.: konkurs na
film z najlepszym scenariuszem, konkurs
etiud studenckich, konkurs kina niezależnego,
przeglądy tematyczne, retrospektywy mistrzów,
koncerty, debaty, wystawy.
www.wiosnafilmow.pl
Festiwal Filmowy Muzyki Krzysztofa Komedy
Prezentacja muzyczno-filmowej twórczości
jednego z najwybitniejszych polskich
kompozytorów muzyki filmowej.
www.ikaart.pl
Festiwal Filmów Afrykańskich „AfryKamera”
Prezentacja najciekawszych afrykańskich filmów
fabularnych i dokumentalnych o charakterze
Tydzień Kina Hiszpańskiego
społeczno-kulturowym.
Prezentacje najnowszych hiszpańskich filmów
fabularnych, dokumentalnych, krótkometrażowych www.afrykamera.pl
oraz klasyki hiszpańskiej kinematografii.
Festyn z okazji Dnia Ziemi
www.manana.pl
Impreza promująca ekologiczne przedsięwzięcia,
warsztaty segregacji odpadów, zabawy ekologiczne
Warszawskie Spotkania Teatralne
i edukacyjne, prezentacje licznych organizacji
Jeden z najstarszych festiwali teatralnych
pozarządowych, punkt zbiórki zużytego sprzętu
w Polsce, podczas którego prezentowane
elektronicznego oraz baterii, koncerty.
są najciekawsze spektakle ubiegłego roku
www.dzienziemi.org.pl
w wykonaniu teatrów z całej Polski.
www.teatrdramatyczny.pl
Jarmark Floriański
Występy zespołów, koncerty, pokazy cyrkowe,
Wielkanocny Festiwal Ludwiga
sprzedaż produktów regionalnych (sery, wędliny,
van Beethovena
miody, nalewki i inne), rzemiosło artystyczne,
Program Festiwalu obejmuje koncerty
symfoniczne oraz kameralne, recitale z udziałem warsztaty garncarskie i rzeźbiarskie, pchli targ
(rękodzieła, starocie) i wiele innych atrakcji.
najsłynniejszych światowych orkiestr i chórów
Odbywa się na warszawskiej Pradze.
oraz szereg imprez towarzyszących.
www.praga-pn.waw.pl
www.beethoven.org.pl
Mazowsze w Koronie. Staropolskie wieczory
KWIECIEŃ
w zabytkach architektury mazowieckiej
Półmaraton Warszawski
Cykl koncertów muzycznych w mazowieckich
Bieg ulicami Warszawy na dystansie
21 km i 97,5 m. Udział bierze kilka tysięcy
zabytkach architektury świeckiej i sakralnej
uczestników z całego świata.
z epoki średniowiecza, renesansu i baroku.
www.polmaratonwarszawski.pl
www.mazowszewkoronie.pl
96
Nastolatek
Nightskating Warszawa
Jedna z najpopularniejszych imprez rolkowych
w Warszawie. Wieczorny przejazd odbywa
się ulicami, po których na co dzień jeżdżą
samochody.
www.nightskating.waw.pl
Juwenalia
Tradycyjne i unikalne na światową skalę majowe
święto kultury studenckiej. W programie
m.in.: pokazy filmowe i taneczne, przeglądy
teatralne, zmagania sportowe.
www.juwenalia.waw.pl
Święto Niemego Kina
Festiwal prezentuje filmy epoki kina niemego
z towarzyszeniem specjalnie skomponowanej
muzyki wykonywanej na żywo przed kinowym
ekranem. Jest adresowany do miłośników
dobrego kina i wspaniałej muzyki.
www.fn.org.pl
Koncerty Chopinowskie
Są wizytówką Warszawy i jedną
z najważniejszych imprez kulturalnych
odbywających się w kraju. Miłośnicy twórczości
Fryderyka Chopina spotykają się pod pomnikiem
kompozytora w Łazienkach Królewskich,
by posłuchać pianistów światowej sławy.
www.estrada.com.pl
Warszawskie Spotkania Teatralne
Jeden z najstarszych festiwali teatralnych
w Polsce, podczas którego prezentowane
są najciekawsze spektakle ubiegłego roku
w wykonaniu teatrów z całej Polski.
www.teatrdramatyczny.pl
MAJ
Bieg Konstytucji
Bieg na dystansie 5 km w celu uczczenia
Konstytucji 3 Maja 1791 roku.
www.wosir.waw.pl
Festiwal Filmowy „Planete Doc Review”
Prezentacja najwybitniejszych filmów
dokumentalnych ostatnich dwóch lat,
laureatów nagród na najważniejszych
festiwalach na świecie oraz polskich premier.
www.docreview.pl
Festiwal Folkowy Polskiego Radia
„Nowa Tradycja”
Występy gwiazd polskiej i zagranicznej sceny
muzycznej, warsztaty, konkurs na najciekawszy
„Folkowy Fonogram Roku”.
www.polskieradio.pl/nowatradycja/
Free Form Festival
Festiwal prezentuje nowoczesną i niezależną
muzykę oraz sztukę w środowisku miejskim,
a jego celem jest wskazywanie nowych
światowych trendów muzycznych i artystycznych.
W programie znajdują się m.in.: koncerty, live
acty, sety DJskie, pokazy audiowizualne, pokazy
filmowe krótko- i pełnometrażowe, video art oraz
stałe ekspozycje młodego polskiego designu.
www.freeformfestival.pl
Międzynarodowy Festiwal Filmowy
„Żydowskie motywy”
Festiwal poświęcony narodowi żydowskiemu,
jego tradycji, tożsamości narodowej
i kulturowej oraz historii zarówno
współczesnej, jak i na przestrzeni dziejów.
www.jewishmotifs.org.pl
Międzynarodowy Festiwal Pianistyczny
„Floralia Muzyczne – Muzyka w Kwiatach”
Cykl niedzielnych koncertów muzyki poważnej
odbywających się w Ogrodzie Botanicznym
w Powsinie na tarasie zabytkowego dworku
Fangorów, pośród okalających go krzewów
ozdobnych, wiekowych dębów i lip.
www.ogrod-powsin.pl
w Warszawie. Wieczorny przejazd odbywa się
ulicami, po których na co dzień jeżdżą samochody.
Noc Muzeów
Podczas majowej nocy kilkadziesiąt muzeów,
galerii, instytucji kulturalnych i innych obiektów
zaprasza zwiedzających do późnych godzin
nocnych. Oprócz wystaw na uczestników akcji
czekają liczne atrakcje: koncerty, spotkania
z artystami, warsztaty, happeningi, pokazy
filmowe oraz przedstawienia teatrów ulicznych.
www.nocmuzeow.pl
Nastolatek
97
Parada Schumana
Barwna manifestacja poparcia dla idei
europejskiej integracji. Wydarzenie to wieńczy
cykl wydarzeń popularno-naukowych,
kulturalnych i społecznych odbywających się
w ramach Polskich Spotkań Europejskich.
www.schuman.org.pl
Piknik Naukowy Polskiego Radia i Centrum
Nauki Kopernik
Największa w Europie plenerowa impreza
popularyzująca naukę. Co roku instytucje
naukowe, uczelnie, instytuty badawcze,
muzea i instytucje kultury, fundacje związane
z nauką oraz koła naukowe prezentują tu
swoje osiągnięcia oraz odsłaniają kulisy swojej
codziennej pracy.
www.pikniknaukowy.pl
Święto Saskiej Kępy
Happeningi, parady, koncerty, wystawy, pokazy
filmowe oraz atrakcje odbywające się na ulicy
Francuskiej.
www.saskakepa.info
Warszawskie Spotkania Muzyczne
„Muzyka Dawna – Muzyka Nowa”
Festiwal prezentuje ważne dzieła muzyki dawnej
oraz promuje nowe utwory współczesnych
kompozytorów, które w dużej części tworzone są
dla Festiwalu.
www.wsm.art.pl
Warszawskie Targi Książki
Impreza o międzynarodowym charakterze
poświęcona książce. W programie
m.in.: spotkania branżowe, spotkania
z autorami książek, lekcje literatury, animacje,
przedstawienia teatralne, konkursy, warsztaty.
www.targi-ksiazki.waw.pl
CZERWIEC
Festiwal im. Franciszka Wybrańczyka
„Sinfonia Varsovia Swojemu Miastu”
Prezentacja wielkich dzieł światowej i polskiej
muzyki w mistrzowskich wykonaniach w
warszawskich kościołach, salach koncertowych
oraz na wolnym powietrzu.
www.sinfoniavarsovia.org
Festiwal Mozartowski
Jedyny festiwal w Europie, podczas którego
prezentowany jest cały dorobek sceniczny
Wolfganga Amadeusza Mozarta. W programie
Festiwalu znajdują się również wybrane utwory
koncertowe.
www.operakameralna.pl
98
Nastolatek
Festiwal Teatrów Tańca Europy Środkowej
„Zawirowania”
Przegląd teatrów tańca z kilkunastu państw, mający
na celu popularyzację współczesnego teatru tańca.
www.zawirowania.pl
Filmowa Stolica Lata
Festiwal kin plenerowych odbywający się
w największych warszawskich parkach. W każdym
z parków prezentowane są inne gatunki filmowe.
www.filmowastolica.pl
Są wizytówką Warszawy i jedną z najważniejszych
imprez kulturalnych odbywających się w kraju.
Miłośnicy twórczości Fryderyka Chopina spotykają
się pod pomnikiem kompozytora w Łazienkach
Królewskich, by posłuchać pianistów światowej sławy.
www.estrada.com.pl
Letni Festiwal Pieśni Kompozytorów Polskich
Prezentacja pieśni polskich kompozytorów oraz
polskich pieśni patriotycznych w Łazienkach
Królewskich oraz Wilanowie.
www.fit.waw.pl
Międzynarodowe Biennale Plakatu
Pierwsza i najbardziej prestiżowa impreza
na świecie prezentująca najciekawsze
osiągnięcia sztuki plakatu, autorstwa zarówno
najwybitniejszych grafików, jak również
debiutujących w tej dziedzinie. Odbywa się
co dwa lata w Muzeum Plakatu.
www.postermuseum.pl
Międzynarodowy Festiwal „Sztuka Ulicy”
Bogaty program Festiwalu obejmuje spektakle
teatralne i taneczne prezentowane w przestrzeniach
miasta: ulicach, parkach i pasażach.
www.sztukaulicy.pl
Międzynarodowy Festiwal Pianistyczny
„Floralia Muzyczne – Muzyka w Kwiatach”
Cykl niedzielnych koncertów muzyki poważnej
odbywających się w Ogrodzie Botanicznym
w Powsinie na tarasie zabytkowego dworku
Fangorów, pośród okalających go krzewów
ozdobnych, wiekowych dębów i lip.
www.ogrod-powsin.pl
Międzynarodowy Festiwal Szkół Teatralnych
Jedno z największych i najbardziej prestiżowych
tego typu wydarzeń na świecie, z udziałem
kilkunastu szkół teatralnych z całego świata.
www.festiwal.at.edu.pl
Międzynarodowy Plenerowy Festiwal
„Jazz na Starówce”
Jeden z najstarszych festiwali jazzowych
w Europie. Publiczność zgromadzona na Rynku
Starego Miasta ma możliwość wysłuchania
gwiazd muzyki jazzowej z całego świata.
www.jazznastarowce.pl
Mironalia
Święto ulicy Tarczyńskiej, poświęcone Mironowi
Białoszewskiemu. Przez cały dzień odbywają się
spotkania z zaproszonymi twórcami, recytacje
wierszy i koncerty.
Orange Warsaw Festiwal
Jest to festiwal, który gwarantuje nie tylko
muzyczną ucztę w wykonaniu gwiazd światowego
formatu, ale również zachwyca niebanalną
architekturą sceniczną i wykorzystaniem
najnowszych technologii multimedialnych.
www.orangewarsawfestival.pl
Noc Pragi
Impreza promująca praską stronę Warszawy.
Liczne koncerty, spektakle i wystawy nawiązują
do silnie związanej z Pragą kultury niezależnej.
www.twoja-praga.pl
LIPIEC
Bieg Powstania Warszawskiego
Bieg na dystansie 10 kilometrów dla uczczenia
rocznicy wybuchu powstania warszawskiego.
www.wosir.waw.pl
Festiwal „Ogrody Muzyczne“
Podczas Festiwalu na dziedzińcu Zamku Królewskiego
odbywają się projekcje najwybitniejszych
filmowych adaptacji oper, operetek i baletów,
koncerty oraz spotkania z ludźmi kultury.
www.ogrodymuzyczne.pl
Festiwal Filmowy Odjazdowe Kino. Lato
W programie Festiwalu, odbywającego się na
dziedzińcu Zamku Ujazdowskiego, znajdują
się pokazy filmów oraz koncerty. Każda edycja
poświęcona jest innej tematyce.
www.kinolab.art.pl
Festiwal Mozartowski
Jedyny festiwal w Europie, podczas którego
prezentowany jest cały dorobek sceniczny Wolfganga
Amadeusza Mozarta. W programie Festiwalu
znajdują się również wybrane utwory koncertowe.
www.operakameralna.pl
Festiwal kin plenerowych odbywający się
Warsaw Fashion Street
Całodniowa impreza na Nowym Świecie poświęcona się pod pomnikiem kompozytora w Łazienkach
modzie: pokazy mody, koncerty, konkursy.
www.estrada.com.pl
www.warsawfashionstreet.pl
Warszawski Piknik Archiwalny
Co roku, na początku czerwca archiwa
warszawskie, wspólnie z wieloma instytucjami
kultury i nauki, przygotowują imprezę
tematyczną, promującą ich działalność i zasoby.
www.apan.waw.pl
Wianki
Impreza nawiązują do prastarych obrzędów
świętojańskich poświęconych żywiołom wody
i ognia. Kiermasze, koncerty gwiazd, pokazy
i propozycje kulinarne, happening z Wiankiem,
wielki pokaz sztucznych ogni.
www.estrada.com.pl
Koncerty Letnie w Łazienkach Królewskich
Prezentacja wybitnych utworów kameralnych
i solowych kompozytorów polskich i światowych
w wykonaniu młodych utalentowanych artystów.
www.wtm.org.pl
Lato z Muzyką – niedzielne koncerty
w Ogrodzie Saskim
Cykl niedzielnych plenerowych koncertów,
podczas których kameralne zespoły muzyczne
prezentują m.in.: utwory klasyczne,
południowo-amerykańskie oraz ludowe.
www.wtm.org.pl
Nastolatek
99
Letni Festiwal Nowego Miasta
Weekendowe koncerty na Rynku Nowego Miasta
oraz w okolicznych kościołach, podczas których
usłyszeć można arcydzieła muzyki klasycznej.
www.fnok.pl
Letni Festiwal Pieśni Kompozytorów Polskich
Prezentacja pieśni polskich kompozytorów oraz
polskich pieśni patriotycznych w Łazienkach
Królewskich oraz Wilanowie.
www.fit.waw.pl
Puchar Świata „Szabla Kilińskiego”
Jeden z największych na świecie turniejów
szermierczych dla sportowców na wózkach.
www.integracyjny.pl
debiutujących w tej dziedzinie. Odbywa się co dwa
lata w Muzeum Plakatu, najbliższe w 2016 r.
www.postermuseum.pl
Warsaw Summer Jazz Days
Jeden z najlepszych festiwali muzyki jazzowej
na świecie. Uznani artyści prezentują tu
najnowsze trendy we współczesnym jazzie.
www.adamiakjazz.pl
SIERPIEŃ
Festiwal Filmowy Odjazdowe Kino. Lato
W programie Festiwalu, odbywającego się na
dziedzińcu Zamku Ujazdowskiego, znajdują
się pokazy filmów oraz koncerty. Każda edycja
poświęcona jest innej tematyce.
www.kinolab.art.pl
Festiwal Kultury Żydowskiej
„Warszawa Singera”
Festiwal odbywa się na ulicy Próżnej i w jej
okolicach, które na kilka dni ożywają klimatem
Międzynarodowy Festiwal „Sztuka Ulicy”
przedwojennej żydowskiej dzielnicy. Kultura
Bogaty program Festiwalu obejmuje spektakle
jidysz powraca poprzez przedwojenne filmy
teatralne i taneczne prezentowane w przestrzeniach i współczesne spektakle, warsztaty tańca
miasta: ulicach, parkach i pasażach.
i piosenki, ceramiki i kaligrafii hebrajskiej oraz
www.sztukaulicy.pl
wykłady i tematyczne grupy dyskusyjne.
www.festiwalsingera.pl
Międzynarodowy Festiwal Muzyki Organowej
„Organy Archikatedry”
Jeden z najpoważniejszych festiwali organowych Festiwal kin plenerowych odbywający się
w Europie. Każdego roku gości wybitnych
organistów-wirtuozów z całego świata.
www.kapitula.org
Międzynarodowy Festiwal Szachowy
im. Mieczysława Najdorfa
Jedna z większych i bardziej prestiżowych tego
typu imprez.
się pod pomnikiem kompozytora w Łazienkach
www.poloniachess.pl
www.estrada.com.pl
Koncerty Letnie w Łazienkach Królewskich
Prezentacja wybitnych utworów kameralnych
w Europie. Publiczność zgromadzona na Rynku
i solowych kompozytorów polskich i światowych
w wykonaniu młodych utalentowanych artystów.
www.wtm.org.pl
www.jazznastarowce.pl
100
Nastolatek
Lato z Muzyką – niedzielne koncerty
w Ogrodzie Saskim
Cykl niedzielnych plenerowych koncertów,
podczas których kameralne zespoły muzyczne
prezentują m.in.: utwory klasyczne,
południowo-amerykańskie oraz ludowe.
www.wtm.org.pl
Międzynarodowy Festiwal Sztuki Mimu
Jeden z najważniejszych tego typu festiwali.
Prezentacja współczesnej sztuki mimu
w wykonaniu teatrów pantomimy z całego świata.
www.mime.pl
Letni Festiwal Nowego Miasta
Weekendowe koncerty na Rynku Nowego Miasta w Europie. Publiczność zgromadzona na Rynku
oraz w okolicznych kościołach, podczas których
usłyszeć można arcydzieła muzyki klasycznej.
Pod względem ilości publiczności jest to
www.fnok.pl
największy festiwal jazzowy w Polsce.
Mazowsze w Koronie. Staropolskie wieczory www.jazznastarowce.pl
WRZESIEŃ
Festiwal literacki „Manifestacje poetyckie”
Kiermasz książki poetyckiej, prezentacje pism
artystycznych, instalacje plastyczno-literackie,
koncerty, spotkania autorskie, panele dyskusyjne,
debiutujących w tej dziedzinie. Odbywa się
co dwa lata w Muzeum Plakatu, najbliższe
wydarzenia artystyczne.
w 2016 r.
www.manifestacjepoetyckie.sdk.pl
www.postermuseum.pl
Festiwal Nauki
W programie Festiwalu, którego celem jest
Międzynarodowy Festiwal Muzyczny
popularyzacja nauki, są m.in.: wykłady, pokazy,
„Chopin i jego Europa”
filmy, wystawy, wycieczki oraz wiele innych atrakcji.
Przedstawienie twórczości Chopina w szerokim
www.festiwalnauki.edu.pl
kontekście kulturowym poprzez prezentację
dzieł europejskich od XVIII w. do współczesności Festiwal Warszawski „Skrzyżowanie Kultur”
w wykonaniu najwybitniejszych
Koncerty, spektakle teatralne, ciekawe propozycje
muzyków świata.
filmowe, warsztaty i spotkania dyskusyjne.
www.chopin.nifc.pl
www.festival.warszawa.pl
Międzynarodowy Festiwal Muzyki Organowej Koncerty Chopinowskie
Są wizytówką Warszawy i jedną
Jeden z najpoważniejszych festiwali
z najważniejszych imprez kulturalnych
organowych w Europie. Każdego roku
odbywających się w kraju. Miłośnicy twórczości
gości wybitnych organistów-wirtuozów
Fryderyka Chopina spotykają się pod pomnikiem
z całego świata.
kompozytora w Łazienkach Królewskich,
www.kapitula.org
by posłuchać pianistów światowej sławy.
Międzynarodowy Festiwal Organowy
www.estrada.com.pl
„Johann Sebastian Bach”
Prezentacja dzieł Johanna Sebastiana Bacha,
jak również muzyki z jego epoki, utworów
napisanych na cześć artysty oraz innych
wybitnych dzieł, które znakomicie brzmią
we wnętrzach Kościoła Seminaryjnego.
www.wtm.org.pl
Nastolatek
101
debiutujących w tej dziedzinie. Odbywa się co
dwa lata w Muzeum Plakatu, najbliższe w 2016 r.
www.postermuseum.pl
Święto Wisły
Wielka wodna impreza na Cyplu
Czerniakowskim. Na przybyłych czekają
liczne atrakcje, m.in. wyścigi łodzi żaglowych,
motorowych i wiosłowych, pokazy akrobacji
na skuterach wodnych, pokazy ratownictwa
wodnego, siatkówka plażowa, kajakowe kręgle,
atrakcje dla dzieci oraz wiele innych.
Międzynarodowy Festiwal Muzyki Organowej www.wislawarszawa.pl
Jeden z najpoważniejszych festiwali organowych Warszawski Festiwal Organowy
„Organy Śródmieścia”
w Europie. Każdego roku gości wybitnych
Cykl recitali organowych w wykonaniu organistóworganistów-wirtuozów z całego świata.
-wirtuozów w warszawskich kościołach.
www.kapitula.org
www.kapitula.org
Międzynarodowy Festiwal Muzyki
Wielka Warszawska
Współczesnej „Warszawska Jesień”
Prestiżowa gonitwa rozgrywana na Torze Wyścigów
Największy w Polsce festiwal o randze
Konnych Służewiec o nagrodę Prezydenta
międzynarodowej poświęcony muzyce
m.st. Warszawy, na dystansie 2600 metrów.
współczesnej.
www.torsluzewiec.pl
www.warszawska-jesien.art.pl
PAŹDZIERNIK
Międzynarodowy Festiwal Sztuki Cyrkowej
Podczas Festiwalu swoje umiejętności prezentuje Biegnij Warszawo – zielone światło
dla biegania
światowa czołówka cyrkowych aktorów
Największa impreza biegowa w Polsce (aż do
z całego świata.
10 000 uczestników). W 2009 roku otrzymała
www.cyrk-zalewski.com.pl
tytuł „najlepszej sportowej imprezy”. Uczestnicy
Międzynarodowy Festiwal Tańca
pokonują trasę 10 km. Limit czasu 2 godziny.
Współczesnego „Ciało/Umysł”
Prezentacja najnowszych i najciekawszych nurtów www.biegnijwarszawo.pl
polskiej i światowej sztuki tańca, nowych tendencji
w choreografii oraz wspieranie kreatywności,
progresywnych propozycji i nowej jakości.
www.cialoumysl.pl
Noc Pragi
Impreza promująca praską stronę Warszawy.
Liczne koncerty, spektakle i wystawy nawiązują
do silnie związanej z Pragą kultury niezależnej.
www.twoja-praga.pl
PZU Maraton Warszawski
Jedna z największych imprez biegowych
w Polsce i na świecie, podczas której uczestnicy
pokonują dystans 42,195 km. Wśród imprez
towarzyszących odbywają się m.in. spotkania
z gwiazdami, koncerty, targi sportowe oraz
wiele innych.
www.pzumaratonwarszawski.com
102
Nastolatek
Międzynarodowe Forum Niezależnych Filmów
Fabularnych im. Jana Machulskiego
Jeden z najważniejszych festiwali kina
niezależnego w Polsce, podczas którego
prezentowanych jest kilkadziesiąt najlepszych
filmów fabularnych, także animacji, jakie
powstały w kraju i za granicą.
www.cinemaforum.pl
Międzynarodowe Spotkania Sztuki Akcji
„Rozdroże”
Centrum Sztuki Współczesnej organizuje
unikalny w skali Polski interdyscyplinarny,
międzynarodowy festiwal prezentujący spektakle
z pogranicza teatru, tańca i sztuk wizualnych.
www.csw.art.pl
Międzynarodowy Festiwal Sztuki Cyrkowej
Podczas Festiwalu swoje umiejętności prezentuje
światowa czołówka cyrkowych aktorów
z całego świata.
www.cyrk-zalewski.com.pl
Międzynarodowy Festiwal Teatrów
dla Dzieci i Młodzieży – Korczak
Przegląd profesjonalnych i szkolnych
przedstawień teatralnych z różnych stron
świata i regionów Polski, skierowany
do dzieci i młodzieży.
www.korczak-festival.pl
Międzynarodowy Konkurs Pianistyczny
im. Fryderyka Chopina
Jeden z najstarszych i najbardziej prestiżowych
konkursów na świecie, poświęconych muzyce
wybitnego polskiego kompozytora. Prezentacjom
konkursowym towarzyszą koncerty okolicznościowe,
przedstawienia operowe i baletowe, spotkania,
dyskusje panelowe oraz wystawy. Odbywa się co
5 lat – najbliższa, XVII edycja, w 2015 r.
www.nifc.pl
Warszawski Festiwal Filmowy
Jedna z czołowych imprez filmowych w Europie
Środkowej i Wschodniej, w programie której
co roku znajduje się ponad sto nowych,
premierowych filmów z całego świata.
www.wff.pl
Warszawski Festiwal Organowy
„Organy Śródmieścia”
Cykl recitali organowych w wykonaniu
organistów-wirtuozów w kościołach.
www.kapitula.org
Wyścig Psich Zaprzęgów i Parazawody Jesień
Wspaniała zabawa dla czworonogów i ich
właścicieli, którzy muszą pokonać tor przeszkód
w jak najszybszym czasie.
www.czeneka.org
i pododdziały konne oraz przejeżdżają
zabytkowe pojazdy militarne. Widowiskowym
punktem programu jest pokaz musztry.
Bieg Niepodległości
Bieg na dystansie 10 kilometrów przez centrum
Warszawy w celu uczczenia odzyskania
niepodległości przez Polskę w 1918 roku,
odbywający się 11 listopada.
www.wosir.waw.pl
Festiwal Filmowy „Pięć Smaków”
Przegląd filmów fabularnych, dokumentalnych,
animowanych i krótkometrażowych, któremu
towarzyszą spotkania z twórcami, wykłady,
panele dyskusyjne, happeningi.
www.piecsmakow.pl
Festiwal Filmów Rosyjskich „Sputnik
nad Polską”
Przegląd kinematografii rosyjskiej, m.in.: kino
nieme, perły ZSRR, propaganda radziecka,
współczesne kino rosyjskie oraz bajki.
www.sputnikfestiwal.pl
Festiwal Muzyki Dawnej
Prezentacja dorobku polskich zespołów grających
muzykę dawną na instrumentach z epoki.
www.zamek-krolewski.pl
Międzynarodowe Spotkania Sztuki Akcji
„Rozdroże”
Centrum Sztuki Współczesnej organizuje
unikalny w skali Polski interdyscyplinarny,
międzynarodowy festiwal prezentujący spektakle
z pogranicza teatru, tańca i sztuk wizualnych.
www.csw.art.pl
Targi Książki Historycznej
Święto miłośników historii. W programie m.in.:
spotkania z wydawcami, spotkania autorskie,
promocje książek oraz pokazy filmów.
www.pwkh.pl
Warszawski Festiwal Filmów o Tematyce
Żydowskiej
Prezentacja filmów, dokumentów i fabuł
o tematyce żydowskiej, nagradzanych
i pokazywanych na najbardziej prestiżowych
LISTOPAD
światowych festiwalach filmowych. Festiwalowi
„Dotknij Niepodległości” – Defilada historyczna towarzyszą spotkania z aktorami, twórcami
i bohaterami prezentowanych filmów oraz
W Święto Niepodległości odbywa się szereg
wystawy.
imprez – jedną z najważniejszych jest defilada
www.wjff.pl
wojskowa. Ulicami miasta maszerują piesi
Nastolatek
103
GRUDZIEŃ
Festiwal Muzyki Dawnej
Prezentacja dorobku polskich zespołów grających
muzykę dawną na instrumentach z epoki.
www.zamek-krolewski.pl
Festiwal Slajdów Podróżniczych „Terra”
Pokazy slajdów z różnych zakątków świata
i spotkania z podróżnikami.
www.terra.waw.pl
International Jazz Festival Jazz Jamboree
Święto muzyki jazzowej w najlepszym
międzynarodowym wydaniu.
www.jazz-jamboree.pl
Międzynarodowy Festiwal Filmowy „Watch
Docs – Prawa Człowieka w Filmie”
Jeden z największych festiwali filmów
o prawach człowieka na świecie, podczas
którego prezentowane są najciekawsze filmy
dokumentalne z całego świata.
www.watchdocs.pl
Rajd Barbórki
Tzw. Kryterium Asów, odbywające się
w pierwszą sobotę grudnia na ulicy Karowej,
na zakończenie sezonu wyścigowego. Swoje
umiejętności prezentują w nim mistrzowie
kierownicy z całego świata.
www.barborka.pl
SZKOLNE FESTIWALE I INNE INICJATYWY
LUTY
Unikatowy Festiwal Offowy (UFO)
II LO z Oddziałami Dwujęzycznymi
im. Stefana Batorego, ul. Myśliwiecka 6
UFO to muzyka, tańce, przedstawienia, kabarety.
Oprócz klasycznych form sztuki promowana
jest również kultura alternatywna i „offowa”.
Na UFO można obejrzeć m.in.: filmy nakręcone
przez uczniów warszawskich szkół, zarówno te
pierwsze, amatorskie, jak i te, po których widać,
że są jedną z kolejnych udanych produkcji.
www.batory.edu.pl
Marzec
Międzyszkolne Dni Kultury
XIII LO z Oddziałami Dwujęzycznymi
im. płk. Leopolda Lisa-Kuli
Impreza ma na celu promowanie ciekawych zjawisk
kultury poprzez rywalizację konkursową (konkurs
plastyczny, recytatorski, wokalny, fotograficzny,
taneczny), warsztaty tematyczne oraz prezentację
dokonań twórczych młodzieży. Skierowana jest
do uczniów szkół podstawowych, gimnazjalnych
i ponadgimnazjalnych. Każdego roku Dni Kultury
poświęcone są innemu twórcy.
www.liceum13.edu.pl
KWIECIEŃ
Sceniczny Otwarty Festiwal Artystyczny SOFA
LXIV LO im. Stanisława Ignacego Witkiewicza
ul. Elbląska 51
Celem przedsięwzięcia jest prezentacja talentów
artystycznych (malarstwo, moda, fotografia, film,
teatr, muzyka) uczniów z warszawskich szkół
i placówek kulturalnych.
www.sofa.art.pl
104
Nastolatek
Konkurs poetycki „Rytmy nieskończoności”
Organizator: L LO im. Ruy Barbosy
ul. W. Burdzińskiego 4
Ogólnopolski Przegląd Twórczości Poetyckiej im. Jacka
Kaczmarskiego „Rytmy nieskończoności” adresowany
jest do uczniów szkół ponadgimnazjalnych
w Polsce oraz szkół średnich polonijnych.
www.rytmynieskonczonosci.pl
Kijem w mrowisko
Zespół Szkół nr 5 im. Stefana Kisielewskiego
ul. Szczawnicka 1
W konkursie „Kijem w mrowisko – młodzi
mistrzowie pióra i pięciolinii” można startować
w kategorii praca literacka,
kompozycja muzyczna, plakat i reportaż
fotograficzny. Konkurs skierowany jest do uczniów
szkół gimnazjalnych, ponadgimnazjalnych oraz
uczniów i studentów szkół muzycznych.
www.zs5.edupage.org
GRUDZIEŃ
Festiwal Teatralny
XXVII LO im. Tadeusza Czackiego, ul. Polna 5
Każda klasa przygotowuje sztukę teatralną,
a jury złożone z nauczycieli, dyrekcji i uczniów
wybiera zwycięzców poszczególnych kategorii
(m.in.: na najlepszą rolę męską i żeńską,
najlepszy scenariusz, scenografię, muzykę).
Główną nagrodą jest Duże Grand Prix, o które
walczą drugie i trzecie klasy. Pierwsze klasy
walczą o Małe Grand Prix. Za otrzymanie
Dużego lub Małego Grand Prix klasa otrzymuje
również nagrody pieniężne ufundowane przez
Radę Rodziców i Fundację Liceum Czackiego.
Najlepsze sztuki są co roku wystawiane
w jednym z warszawskich teatrów.
www.28.festiwalczacki.pl
Śródmiejski Festiwal Młodych Talentów
Festiwal odbywa się pod patronatem Burmistrza
Dzielnicy Śródmieście pod hasłem „Uwierz
w siebie i pokaż, co potrafisz”. Projekt realizują
placówki edukacji pozaszkolnej: Młodzieżowy
Dom Kultury „Muranów” i Młodzieżowy Dom
Kultury im. W. Broniewskiego przy wsparciu
Wydziału Oświaty i Wychowania oraz Wydziału
Kultury. W ramach Festiwalu organizowane
są konkursy: literacki, recytatorski, plastyczny,
fotograficzny, muzyczny, taneczny, teatralny, a od
ub. roku szkolnego także filmowy. Organizowane
są uroczyste podsumowania, koncerty,
wernisaże, wystawy, warsztaty fotograficzne,
muzyczne i taneczne. Uczniowie mają możliwość
zaprezentowania swoich dokonań na deskach
teatru Stara Prochownia oraz podczas uroczystej
Gali finałowej w Teatrze Palladium.
www.srodmiescie.edu.pl
Konfrontacje Artystyczne Dzieci i Młodzieży
SCEK, ul. Jezuicka 4
Konfrontacje Artystyczne to cykl prezentacji
teatralnych, plastycznych i literackich, promujący
osiągnięcia artystyczne dzieci i młodzieży (szkoły
podstawowe, gimnazjalne i ponadgimnazjalne)
Mazowsza oraz uczestników zajęć w ośrodkach
edukacji pozaszkolnej, w klubach i domach
kultury. Konfrontacje Artystyczne Dzieci
i Młodzieży realizowane są dwa razy w roku,
w edycji jesiennej i wiosennej.
www.scek.pl
Kultura
Muzea dla nastolatka
Do muzeów możecie się wybrać całą rodziną na wystawy stałe, czasowe, zajęcia warsztatowe, spotkania, wykłady. Oferta jest bogata i różnorodna. Wiele muzeów organizuje warsztaty połączone z wystawami czasowymi oraz lekcje muzealne, na które nastolatek przyjdzie ze swoją klasą.
Kultura dostępna – muzeum za złotówkę
Wiele warszawskich instytucji kulturalnych włączyło się do programu „Kultura dostępna”, realizowanego przez Ministerstwo Kultury i Dziedzictwa Narodowego. Program ma na celu zwiększenie dostępności do kultury społeczeństwa. Umożliwia m.in. uczniom (i studentom do 26. roku życia) zakup
biletów wejściowych za symboliczną złotówkę. Informacje o zniżkach lub bezpłatnych wejściówkach
do wybranych muzeów sztuki współczesnej i na spektakle teatralne czy tańszych biletów do kina i na
koncerty można znaleźć na stronie internetowej www.kulturadostepna.pl.
Zamek Królewski w Warszawie – Muzeum. Rezydencja Królów i Rzeczypospolitej
pl. Zamkowy 4, tel. 22 355 51 70, www.zamek-krolewski.pl. Godziny otwarcia poszczególnych
tras i wystaw – na stronie internetowej Zamku. W sezonie zimowym (od października do
kwietnia) w poniedziałki ekspozycja jest zamknięta. Ceny biletów – Trasa Zamek: normalny 23 zł,
ulgowy 15 zł, rodzinny (przysługuje dzieciom do lat 17 i ich rodzicom) 14 zł od osoby. „Muzeum
za złotówkę”: dzieci i młodzież do lat 16 zwiedzają za symboliczną złotówkę.
Oferta edukacyjna lekcji muzealnych przeprowadzanych w Zamku Królewskim jest niezwykle bogata
i dostosowana do obowiązującej podstawy programowej przyjętej przez MEN. Tematy lekcji nawiązują do stałej ekspozycji Zamku, ale istnieje też możliwość zrealizowania warsztatów według tematów
zaproponowanych przez szkołę. Uczniowie mogą wziąć udział w lekcjach poświęconych historii odbudowy Zamku, Konstytucji 3 Maja, poznać dwór Jagiellonów, historię pieniądza itp. Lekcje odbywają
się od poniedziałku do piątku i trwają od ok. 1,5 godziny do 2 godzin. Niektórym lekcjom towarzyszą
krótkie przedstawienia teatralne, trwające 30-50 min. Ponieważ spektakle z udziałem profesjonalnych
aktorów wymagają wcześniejszych przygotowań i ustaleń, dlatego rezygnacji z przedstawienia można dokonać nie później niż 10 dni przed terminem. Dodatkowe informacje pod nr. tel. 22 355 51 05.
Cena zajęć za lekcję muzealną – 150 zł od klasy, za zajęcia plastyczne – 160 zł od klasy. Lekcje połączone ze spektaklem teatralnym – 17 zł od osoby. Takie ceny obowiązują również klasy integracyjne.
Szkoły specjalne i ośrodki szkolno-wychowawcze rezerwują lekcje tak, jak szkoły zwykłe.
Nastolatek
105
Cena jednej lekcji wynosi 70 zł od klasy. Szkoły specjalne nie są zwolnione od opłat za lekcje z przedstawieniem i płacą 15 zł lub 17 zł od osoby. Lekcje można zamawiać pisemnie przez cały rok. W tym
celu należy wypełnić formularz zgłoszenia znajdujący się na stronie internetowej Zamku i przesłać pod
adresem: Dział Rezerwacji Zamku Królewskiego, pl. Zamkowy 4, 00-277 Warszawa. O terminie lekcji
otrzymujemy powiadomienie pisemne. Pod tym samym adresem można również zamawiać warsztaty
na Zamku, które zakładają osobisty, aktywny udział uczestników w zajęciach. Poszczególne tematy
zajęć inspirowane są wybranymi wydarzeniami z historii, elementami wnętrz zamkowych i eksponowanymi dziełami sztuki. Zajęcia prowadzi zespół doświadczonych pracowników Zamku.
Muzeum Łazienki Królewskie
ul. Agrykoli 1, tel. 22 506 00 24, 504 243 783, www.lazienki-krolewskie.pl
Obiekty Muzeum: Pałac na Wyspie, Stara Pomarańczarnia i Teatr Królewski, Pałac Myślewicki,
Podchorążówka, Biały Domek otwarte są 7 dni w tygodniu. Do ogrodów Muzeum zaprasza
codziennie od rana do wieczora. Czwartki wstęp bezpłatny, zwiedzanie wyłącznie indywidualne, nie
obowiązują rezerwacje. Zabytkowe obiekty Łazienek Królewskich są zamknięte dla zwiedzających:
1 stycznia, Wielki Piątek, Wielka Sobota, Wielka Niedziela, 1 listopada, 24, 25, 26 i 31 grudnia.
Bilety wstępu dostępne są w Pałacu na Wyspie, Starej Oranżerii i Podchorążówce. Ceny biletów
do poszczególnych obiektów można znaleźć na stronie internetowej Muzeum (dzieci i młodzież do
16. roku życia 1 zł w ramach programu „Kultura dostępna”). Muzeum honoruje Kartę Dużej Rodziny
– dzieci bilet za złotówkę, rodzice bilet ulgowy.
Lekcje muzealne odbywają się w autentycznych wnętrzach stanisławowskich. W Starej Pomarańczarni
uczniowie poznają tajemnice sceny i zaglądają za kulisy Teatru Stanisławowskiego. W Pałacu na Wyspie
przechadzając się po reprezentacyjnych salach i prywatnych apartamentach, odkrywają, że nic nie jest tu
przypadkowe, wszystko ma swoją symbolikę i ukryte znaczenie. Poza tym w czasie lekcji zapoznają się
z kolekcją króla i jego artystycznymi przedsięwzięciami, oceniają, czy wszystkie królewskie inicjatywy przyczyniły się do rozwoju polskiej sztuki, poznają życie towarzyskie Warszawy za czasów Stanisława Augusta.
To tylko niektóre propozycje lekcji muzealnych. Aby zamówić lekcję muzealną lub przyrodniczą, należy
wysłać formularz zgłoszeniowy (do pobrania na stronie Muzeum). Opłata za zajęcia (lekcje muzealne ok.
60 min, lekcje przyrodnicze ok. 100 min): 12 zł od ucznia lub 10 zł od ucznia w przypadku grupy z niepełnosprawnością. Grupa powinna liczyć nie mniej niż 15 osób.
Muzeum Łowiectwa i Jeździectwa w Łazienkach Królewskich
ul. Szwoleżerów 9, tel. 22 522 66 30, www.muzeum.warszawa.pl
Muzeum jest czynne w okresie wiosenno-letnim (1 maja – 30 września): wtorek-piątek 10.00-17.00,
sobota, niedziela 11.00-18.00; w okresie jesienno-zimowym (1 października – 30 kwietnia): środa-niedziela 10.00-15.00. Ceny biletów: Koszary Kanonistów – normalny 8 zł, ulgowy 5 zł; wystawa
czasowa – normalny 3 zł, ulgowy 2 zł; Stajnia Kubickiego – normalny 4 zł, ulgowy 2 zł. Czwartki
zwiedzanie bezpłatne, za wyjątkiem grup zorganizowanych.
Za okazaniem Karty Dużej Rodziny dorośli (rodzice) zwiedzają poszczególne ekspozycje po zakupieniu
biletów ulgowych; dzieci i studenci do 26. roku życia za 1 zł w ramach programu „Kultura dostępna”.
Lekcje muzealne mogą być przeprowadzane przez pracowników Muzeum na podstawie opracowań
autorskich, przez nauczycieli, którzy otrzymują bezpłatne materiały dydaktyczne, jak i przez samych uczniów, którym Muzeum udostępnia niezbędne do przygotowania się materiały. Zapisy i informacje: tel.
22 522 66 38. Koszt zajęć: 75 zł + 1 zł od osoby. Przykładowe tematy lekcji: „Opowieści dworu ziemiańskiego”, „Tropy i ślady zwierząt”, „Konne podróże – karetą, bryczką, saniami...” „Polowanie na zabytki”.
Muzeum Pałacu Króla Jana III w Wilanowie
ul. S. Kostki Potockiego 10/16, tel. 22 544 27 00, 22 544 28 50, www.wilanow-palac.pl
Godziny otwarcia: w sezonie turystycznym (16 kwietnia – 25 września) poniedziałek 9.30-20.00, wtorek,
piątek 9.30-16.00, środa, sobota, niedziela 9.30-18.00, w czwartek zwiedzanie wyłącznie indywidualne,
bezpłatnie, w godz. 9.30-16.00. Poza sezonem turystycznym (13 stycznia – 15 kwietnia i 26 września
– 16 grudnia) – poniedziałek, środa, piątek, sobota, niedziela 9.30-16.00, we wtorki pałac zamknięty
106
Nastolatek
dla zwiedzających, czwartki – zwiedzanie wyłącznie indywidualne, bezpłatnie w godz. 9.30-16.00. Ceny
biletów (bez przewodnika): normalny 20 zł, ulgowy 15 zł, edukacyjny 10 zł, Muzeum za złotówkę – 1 zł.
Koszt zwiedzania tematycznego: bilet normalny 20 zł, ulgowy 15 zł + 100 zł od grupy (do 25 osób). Ogrody
Pałacu są otwarte dla zwiedzających codziennie przez cały rok, od godz. 9.00 do zmierzchu. Koszt za
spacer tematyczny po parku: bilet normalny 5 zł, ulgowy 3 zł + 100 zł od grupy (do 25 osób).
Na warsztatach i lekcjach muzealnych w Muzeum w Wilanowie uczniowie mogą poszerzać wiedzę
o kulturze i naturze Wilanowa, jego mieszkańcach, a także o epoce, w której żył król Jan III Sobieski
– zarówno pod kątem historycznym, artystycznym, obyczajowym, jak i przyrodniczym. Zajęcia odbywają się na wybranych (zależnie od tematu lekcji) częściach ekspozycji stałej lub czasowej, w sali edukacyjnej lub na terenie parku. Tematy wszystkich zajęć można znaleźć na stronie Muzeum w zakładce
Edukacja. Zajęcia odbywają się w poniedziałki, środy, czwartki i piątki, a w sezonie turystycznym
również we wtorki. Rezerwacja pod nr. tel. 22 544 28 50 (od poniedziałku do piątku w godz. 9.00-16.00), e-mailowo: [email protected] lub poprzez formularz zgłoszeniowy dostępny na
stronie Muzeum. Informacji o spotkaniach muzealnych, przyrodniczych i warsztatach udziela Dział
Edukacji, tel. 22 544 27 58, e-mail: [email protected]. Koszt: lekcje w pałacu, warsztaty
historyczne oraz lekcje w ogrodzie i warsztaty przyrodnicze 10 zł od osoby + 100 zł od grupy.
Muzeum Fryderyka Chopina
Pałac Ostrogskich, ul. Okólnik 1, tel. 22 441 62 51 (52), www.chopin.museum/pl
Godziny otwarcia: wtorek-niedziela 11.00-20.00; poniedziałek nieczynne; 6 stycznia, 1 i 3 maja,
Zielone Świątki, Boże Ciało, 1 i 11 listopada w godzinach 11.00-20.00, 31 grudnia 11.00-16.00.
Ceny biletów: normalny 22 zł, ulgowy 13 zł, karta Dużej Rodziny: normalny 11 zł, ulgowy 6,50 zł;
grupowy (od 15 do 30 osób): normalny 18 zł, ulgowy 11 zł; rodzinny 62 zł, niedziela – wstęp wolny.
Usługa przewodnicka 50 zł. Muzeum może zwiedzać jednocześnie ok. 70 osób, dlatego dobrze
zarezerwować wcześniej termin i bilet.
Muzeum Chopina to miejsce niezwykłe – nowoczesne, interaktywne, pobudzające wszystkie zmysły
zwiedzających. Ideą Muzeum jest indywidualne zwiedzanie i doświadczanie Chopina, dostosowane do
wieku i preferencji odwiedzających. Lekcje muzealne organizowane są dla wszystkich poziomów nauczania. Godzinne zajęcia odbywają się od wtorku do piątku o godz. 9.00 i 10.00. Uczestnicy spędzają
pół godziny w przestrzeni warsztatowej oraz pół godziny na ekspozycji. Maksymalna liczebność grupy
to 25 osób. Na zajęciach uczniowie mogą dowiedzieć się o edukacji i wykształceniu Fryderyka Chopina,
pracy w Warszawie i w Paryżu, podróżach, przyjaciołach, fortepianach, pierwszych miłościach, zawodzie
nauczyciela i pianisty. Zobaczą też, w jaki sposób działa Muzeum i jak projektuje się wystawy. Cena lekcji
dla grupy zorganizowanej – 150 zł (w tym opiekunowie); w przypadku zapisów na 4 lekcje – 120 zł za
każdą. Szczegółowe informacje o programie i pomoc w wyborze tematu lekcji: tel. 22 441 62 59, rezerwacje: 22 441 62 51 oraz pod adresem: [email protected].
Muzeum Powstania Warszawskiego
ul. Grzybowska 79, tel. 22 539 79 05 (06), www.1944.pl
Godziny otwarcia: poniedziałki, środy i piątki 8.00-18.00, soboty i niedziele 10.00-18.00, czwartki
8.00-20.00, we wtorki nieczynne. Ceny biletów: normalny 18 zł, ulgowy 14 zł, w niedzielę wstęp
wolny. Bilet wstępu obejmuje także pokaz filmu „Miasto Ruin” 3D.
Muzeum Powstania Warszawskiego prowadzi lekcje muzealne z historii i języka polskiego. Zajęcia z młodzieżą gimnazjalną i licealną odbywają się w jednej z sal wykładowych i gwarantują rzetelną wiedzę
o dziejach Powstania Warszawskiego i o okresie II wojny światowej w Polsce. Zajęcia prowadzone są
z wykorzystaniem eksponatów, fragmentów ekspozycji oraz we współpracy z Powstańcami. Uczniowie łatwiej zapamiętują podawane informacje dzięki zastosowaniu nowoczesnej metodyki w postaci
gier dydaktycznych i innych form nauczania interaktywnego. Jest to muzeum z nowoczesną aranżacją wykorzystującą efekty multimedialne, gdzie na zwiedzającego oddziałuje obraz, światło i dźwięk.
Lekcje muzealne dla gimnazjalistów i uczniów szkół ponadgimnazjalnych odbywają się w poniedziałki,
Nastolatek
107
czwartki i piątki, o 9.15, 11.15, i 13.15. Dla grup szkolnych obowiązuje rezerwacja telefoniczna lekcji:
tel. 22 539 79 39 i 22 539 79 70. Następnie przyznane terminy lekcji należy potwierdzić w ciągu 7 dni
faksem pod nr. 22 539 79 71. Koszt lekcji to 100 zł. Ponadto Dział Edukacji Kulturalnej (Instytut Stefana Starzyńskiego) organizuje warsztaty i szkolenia skierowane do różnych grup wiekowych, także do
rodzin, których tematyka wiąże się z historią Warszawy oraz współczesnymi zjawiskami kulturowymi
stolicy. Do tej pory odbyły się warsztaty fotograficzne, komiksowe, muzyczne oraz warsztaty z filmu
animowanego. Warsztaty są prowadzone okolicznościowo. Informacje na temat bieżących wydarzeń
organizowanych przez Muzeum Powstania Warszawskiego znajdują się w zakładce Kalendarz Imprez.
awangardowych), Archiwa Sztuki Współczesnej prezentujące materiały dotyczące kluczowych polskich
artystów i zjawisk artystycznych po 1945 roku oraz nagrane na wideo wykłady, spotkania i dyskusje.
Muzeum organizuje dla młodzieży ponadgimnazjalnej bezpłatne lekcje muzealne, warsztaty, spacery po
wystawie, zajęcia dla maturzystów i in. Wejdź w Muzeum! – cykliczne warsztaty dla młodzieży ponadgimnazjalnej. Teoretyczno-praktyczne wprowadzenie w świat sztuki współczesnej. Podczas spotkań poruszane są najważniejsze zagadnienia aktualnej sceny artystycznej, choć nie brak również historii nurtów
i tradycji, które ukształtowały oblicze sztuki XX wieku. Kontakt i rezerwacja pod adresem mailowym:
[email protected]. Zgłoszenia grup za pomocą formularza internetowego.
Muzeum Narodowe
Al. Jerozolimskie 3, tel. 22 621 10 31 w. 246, 22 629 50 60, www.mnw.art.pl
Godziny otwarcia: poniedziałek nieczynne, wtorek-niedziela 10.00-18.00, czwartek 10.00-21.00.
Ceny biletów: galerie stałe – normalny 15 zł, ulgowy 10 zł, rodzinny 30 zł (2 osoby dorosłe + dzieci
do lat 18, maks. 6 osób), grupowy 10 zł od osoby (min. 10 osób), uczniowie i studenci do 26. roku
życia 1 zł, wtorek bezpłatny wstęp do galerii stałych; wystawy czasowe: bilet normalny 20 zł, ulgowy
15 zł, rodzinny 50 zł (2 osoby dorosłe + dzieci do lat 18, maks. 6 osób), bilet grupowy 15 zł od osoby
(min. 10 osób). Bilety wstępu na wystawy czasowe obowiązują jednocześnie do galerii stałych. Osobie
dorosłej posiadającej Kartę Dużej Rodziny przysługuje 50% zniżki. Dzieci i młodzież posiadające Kartę
Dużej Rodziny w wieku do lat 18 (włącznie) uprawnione są do nabycia biletu za 1 zł. Koszt lekcji
muzealnej 100 zł + bilety wstępu.
Centrum Sztuki Współczesnej Zamek Ujazdowski
ul. Jazdów 2, tel. 22 628 12 71-73, www.csw.art.pl
Godziny otwarcia: wtorek-niedziela 12.00-19.00, piątek 12.00-21.00. Ceny biletów: normalny 12 zł,
ulgowy 6 zł, rodzinny 20 zł, indywidualny wstęp do galerii dla okaziciela Karty Dużej Rodziny 5 zł,
indywidualny wstęp do Kina.Lab dla okaziciela Karty Dużej Rodziny 7 zł, uczniowie i studenci do 26.
roku życia 1 zł. Czwartki wstęp wolny.
Zbiory Muzeum Narodowego to dzieła sztuki polskiej i światowej od antyku do współczesności. Obejmują malarstwo, rzeźbę, rysunki oraz ryciny, fotografie, numizmaty, a także przedmioty sztuki użytkowej
i wzornictwo. Dział Edukacji Muzeum organizuje lekcje muzealne dostosowane do wszystkich poziomów
nauczania. Lekcje są prowadzone od wtorku do niedzieli o godz. 10.15, 12.00, 13.30, 15.00, 16.30.
Czas trwania zajęć zwykle waha się od 60 do 90 minut. Pełny program lekcji muzealnych na stronie
Muzeum. Zajęcia należy rezerwować z dwutygodniowym wyprzedzeniem – tel. 22 621 10 31 w. 246
od poniedziałku do piątku w godz. 9.00-15.00. Odpłatność za lekcję wynosi 100 zł od grupy oraz za
bilety wstępu do Muzeum na wystawę stałą bądź czasową. Wystawom towarzyszą liczne wydarzenia i pokazy tematyczne. „Urodziny mistrzów” to cykl spotkań w galeriach stałych, który jest okazją
do przyjrzenia się bliżej życiorysom twórców, których prace znajdują się w zbiorach Muzeum. Zbiórka
w holu głównym. Obowiązuje bilet wstępu do Muzeum. Spotkanie trwa ok. 45 minut.
Zachęta – Narodowa Galeria Sztuki, pl. Małachowskiego 3, tel. 22 556 96 00, www.zacheta.art.pl
Godziny otwarcia: wtorek-niedziela 12.00-20.00. Ceny biletów: normalny 15 zł, ulgowy 10 zł, rodzinny
18 zł (2 osoby dorosłe + 2 dzieci do lat 18 oraz posiadacze Karty Dużej Rodziny), uczniowie i studenci
do 26. roku życia 1 zł. Czwartki wstęp wolny.
Zachęta – Narodowa Galeria Sztuki to największa i najbardziej znana galeria sztuki współczesnej w Polsce. Przybliża publiczności prace uznanych artystów zagranicznych oraz promuje polskich młodych
twórców. Ważnym elementem oferty Zachęty jest edukacja. Na zwiedzanie z przewodnikiem Galeria
zaprasza młodzież w każdą niedzielę o godz. 12.15. Oprowadzanie w cenie biletu wstępu, spotkanie
w holu głównym. Zwiedzanie z przewodnikiem dla grupy można zamówić telefonicznie lub mailem
od poniedziałku do piątku, co najmniej 2 dni przed planowaną wizytą: [email protected]
lub telefonicznie: tel. 22 556 96 42. Koszt: 150 zł, grupa może liczyć maksymalnie 30 osób. Zachęta
organizuje warsztaty dla gimnazjalistów i dla młodzieży towarzyszące wystawom (wtorek i czwartek).
Zgłoszenia poprzez formularz dostępny na stronie internetowej. Koszt: 150 zł od grupy (do 30 osób).
Muzeum Sztuki Nowoczesnej, ul. Pańska 3, tel. 22 596 40 10, www.artmuseum.pl
Godziny otwarcia biura: poniedziałek-piątek 9.00-17.00. Godziny otwarcia wystaw: wtorek-niedziela
12.00-20.00. Wstęp wolny.
Muzeum Sztuki Nowoczesnej to nie tylko wystawy i działalność bieżąca, ale także ogromne zasoby udostępniane bezpłatnie online. Należą do nich: Filmoteka Muzeum (ponad 400 filmów polskich twórców
108
Nastolatek
Centrum Sztuki Współczesnej to instytucja kultury, w której różne dziedziny sztuki współistnieją, wzajemnie na siebie oddziałują i przekraczają własne granice, by tworzyć nowe jakości i zjawiska. Realizuje
projekty pozwalające na aktywny udział w nich m.in. młodych ludzi, którzy otrzymują szansę wykorzystania i rozwinięcia potencjału własnej kreatywności. Zajęcia dla młodzieży realizowane są w formie
warsztatów na wystawach (spacer po wystawie oraz działania plastyczne), zajęć edukacyjnych w sali
warsztatowej (lekcja muzealna i działania plastyczne) oraz lekcji w galerii (spacer po wystawie) przez
cały rok szkolny. Prowadzone zajęcia pozwalają to nie tylko zwrócić uwagę na różne kierunki i techniki
artystyczne, ale również zadawać pytania i prowadzić rozmowę o sprawach z nimi związanych. Zajęcia
trwają od 60 do 90 minut i przeznaczone są dla grup 25 osobowych. Opłata za warsztaty na wystawie
i zajęcia edukacyjne wynosi 140 zł od grupy. Opłata za lekcję o sztuce współczesnej prowadzonej w galerii to 100 zł od grupy. Zgłaszać się można na adres e-mail: [email protected] lub telefonicznie:
22 628 12 71 w. 108, 510 160 638 oraz przez formularz zgłoszeniowy dostępny na stronie Centrum. Program Edukacji Centrum proponuje również dla grup młodzieży szkolnej oraz grup rodziny czy przyjaciół
oprowadzanie kuratorskie po wystawach, podczas których uczestnicy rozmawiają o sztuce, zdobywają
wiedzę na temat artystów i nurtów prezentowanych w galerii. Wstęp wolny.
Państwowe Muzeum Etnograficzne
ul. Kredytowa 1, tel. 22 827 76 41 (do 46), www.ethnomuseum.pl
Godziny otwarcia: wtorek-piątek 9.00-17.00, sobota 10.00-18.00 (wstęp bezpłatny, oprowadzanie
płatne), niedziela 12.00-17.00. Nieczynne w poniedziałki i święta ustawowo wolne od pracy. Ceny
biletów: normalny 12 zł, ulgowy 6 zł, „Muzeum za złotówkę” 1 zł (do lat 16). Dla okaziciela Karty Dużej
Rodziny: bilet bezpłatny dla dzieci a dla rodziców bilet ulgowy.
Państwowe Muzeum Etnograficzne może poszczycić się największymi w kraju zbiorami z zakresu polskiej, europejskiej i pozaeuropejskiej kultury ludowej. W muzeum regularnie odbywają się spotkania,
pokazy, kiermasze i warsztaty z udziałem twórców ludowych, występy zespołów ludowych, widowiska
folklorystyczne i inne. Uczniom proponuje się tu bardzo wiele przeróżnych lekcji muzealnych, które są
uzupełnieniem szkolnego programu języka polskiego, historii, geografii i plastyki. Lekcje dla grup gimnazjalnych prowadzone są w salach wystawowych lub w pracowniach, ciekawie zilustrowane eksponatami i filmami. W ich trakcie można własnoręcznie wykonać pisankę techniką batikową czy woskową,
namalować obrazek na szkle czy przymierzyć strój ludowy. Zajęcia trwają ok. 60 minut. Koszt to 195 zł
+ 1 zł od każdego ucznia. Rezerwacje mailowe [email protected] oraz tel. 22 696 53 80.
Dodatkowe informacje tel. 22 827 76 41 w. 218.
Muzeum Azji i Pacyfiku
ul. Solec 24, tel. 22 629 67 24, www.muzeumazji.pl
Godziny otwarcia: wtorek-niedziela 12.00-18.00, wstęp wolny.
Nastolatek
109
Galeria Azjatycka, ul. Freta 5, tel. 22 635 28 11
Godziny otwarcia: wtorek-niedziela 11.00-17.00. Ceny biletów: normalny 5 zł, ulgowy 3 zł,
w czwartki wstęp wolny.
Proponowane przez Muzeum zajęcia są zgodne z najnowszą podstawą programową, a poszerzają wiedzę
uczniów z zakresu historii, nauk o społeczeństwie, kultury, sztuki i przyrody na wszystkich poziomach nauczania. Specjalna oferta dla szkół artystycznych. Lekcje podzielone są na 5 grup tematycznych: sztuka, kultura,
religie, przyroda i podróże. Zajęcia mogą być realizowane w Galerii Azjatyckiej lub w placówce zamawiającej.
Przybliżają one sylwetki polskich odkrywców i badaczy Azji, Australii i Oceanii, wprowadzają w świat
kultury arabskiej, tybetańskiej, Państwa Wielkich Mogołów i in. W ofercie są zajęcia na temat mody
orientalnej w Europie oraz mody i urody kobiecej w krajach Azji, spotkania poświęcone arcydziełom
sztuki i architektury miast świata orientalnego: Stambułu, Isfahanu, Lahore, Samarkandy i Buchary. Na
zajęciach można spróbować własnych sił w grze na instrumentach używanych w Indonezji lub w kaligrafii japońskiej. Rezerwacje: [email protected] oraz tel. 22 621 94 70 w. 123. Koszt: 10 zł
lekcja (dla grup liczących od 20 do 50 osób), 15 zł warsztaty (dla grup liczących od 10 do 30 osób).
Muzeum Literatury im. Adama Mickiewicza
Rynek Starego Miasta 20, tel. 22 831 40 61, www.muzeumliteratury.pl
Godziny otwarcia: poniedziałek, wtorek, piątek 10.00-16.00, środa i czwartek 11.00-18.00,
niedziela 11.00-17.00, w soboty oraz w ostatnią niedzielę miesiąca wystawy są nieczynne. Ceny
biletów: normalny 6 zł, ulgowy 5 zł, specjalny w ramach programu „Kultura dostępna” dla uczniów
i studentów do 26 roku życia1 zł, dla posiadaczy Karty Dużej Rodziny 5 zł. Lekcje warsztatowe 10 zł.
Oferta edukacyjna Muzeum Literatury przeznaczona dla uczniów gimnazjów i szkół ponadgimnazjalnych. Prowadzący odwołują się do dzieł sztuki i pamiątek, także cytatów literackich, objętych ekspozycją, dzięki czemu młodzi słuchacze systematyzują i rozszerzają swoją wiedzę. Dla gimnazjalistów Muzeum prowadzi również niekonwencjonalne zajęcia z elementami warsztatów twórczych, wspierające
aktywność uczniów. Zajęcia te są związane z charakterem zbiorów Muzeum i prowadzone niezależnie
od ekspozycji. Ich forma jest dość daleka od tradycyjnej formy oprowadzania, co ułatwia młodzieży
nie tyle bierne przyswojenie wiedzy na dany temat, ile skupienie uwagi na wybranych eksponatach
lub problemach. Lekcje muzealne i warsztaty prowadzone są wyłącznie dla grup, które zarezerwowały
wcześniej termin w Dziale Naukowo-Oświatowym: tel. 22 831 76 91. Warunkiem uczestnictwa jest
wykupiony bilet wstępu za 1 zł od osoby (w ramach programu „Kultura dostępna”). Muzeum zaprasza
również maturzystów na oryginalne cykliczne warsztaty w przestrzeniach wystawowych. Zajęcia prowadzone są z wykorzystaniem bogatych zasobów muzealnych, w swobodnej, wolnej od stresu atmosferze. Polegają na interpretacji zarówno tekstów literackich, jak dzieł sztuki (obrazów, rzeźb, plakatów,
fotografii) stanowiących ważny element ustnego egzaminu maturalnego. Każdy będzie miał możliwość
napisania próbnych wypracowań, rozwiązania zadań testowych oraz zmierzenia się z próbnym egzaminem ustnym. Omówione zostaną wszystkie lektury wskazane w aktualnej Podstawie programowej jako
obowiązkowe. Zajęcia – wyłącznie indywidualnych uczestników – odbywają się w środy 15.00-16.30.
Muzeum Sportu i Turystyki
Centrum Olimpijskie im. Jana Pawła II, ul. Wybrzeże Gdyńskie 4, tel. 22 560 37 80
www.muzeumsportu.waw.pl
Godziny otwarcia: wtorek-piątek 9.00-17.00, sobota-niedziela 10.00-17.00. W poniedziałki
nieczynne. Ceny biletów: normalny 12 zł, ulgowy 8 zł, grupowy (powyżej 5 osób) 6 zł od osoby,
rodzinny (w piątki i niedziele do 5 osób – min. 1 osoba dorosła i dzieci do ukończenia szkoły
podstawowej) 22 zł. W soboty wstęp wolny.
Muzeum prowadzi szeroko zakrojoną działalność edukacyjną skierowaną do młodzieży szkolnej.
Podczas lekcji muzealnych gimnazjaliści i uczniowie szkół średnich poznają historię sportu i igrzysk
olimpijskich, dowiadują się, co łączy turnieje rycerskie z dzisiejszymi zawodami sportowymi, uczą
się właściwego zachowania na boisku i stadionie, szukają odpowiedzi na pytanie, jak przestrzegać
zasady fair play w sporcie i życiu, a także dowiadują się skąd się wziął doping , jak wygląda procedura
110
Nastolatek
kontroli oraz jakie sankcje grożą za stosowanie metod i środków dopingowych. Lekcje muzealne
prowadzone są od wtorku do piątku w godz. 9.15-14.00 w grupach do 25 osób. Cena lekcji: w sali
edukacyjnej 100 zł/grupa, na ekspozycji stałej 100 zł + 6 zł bilet wstępu od osoby. Zgłoszenia przyjmuje i informacji udziela Dział Edukacji i Promocji, tel. 22 560 37 86 lub edukacja@muzeumsportu.
waw.pl od poniedziałku do piątku w godzinach 8.00-16.00.
Muzeum Warszawy
Rynek Starego Miasta 28/42, tel. 22 596 67 00 (64), www.muzeumwarszawy.pl
Lokalizacje: Muzeum Woli, Muzeum Warszawskiej Pragi, Muzeum – Miejsce Pamięci Palmiry,
Muzeum Drukarstwa Warszawskiego, Muzeum Farmacji, Muzeum Ordynariatu Polowego, Ośrodek
Dokumentacji Badań Korczakianum, Centrum Interpretacji Zabytku, Piwnice Staromiejskie. Muzeum
Woli, Muzeum Farmacji, Korczakianum, Piwnice Staromiejskie nieczynne do odwołania. Godziny
otwarcia poszczególnych lokalizacji oraz ceny biletów znajdziesz na stronie Muzeum Warszawy.
Muzeum Warszawy gromadzi zbiory poświęcone historii Warszawy. Proponuje duży wybór zajęć dla
młodzieży. Mogą to być zajęcia warsztatowe, stacjonarne, terenowe, prelekcje, kino. I tak np. w Muzeum Farmacji uczniowie poznają toksyczne właściwości różnych substancji i dowiedzą się, jak postrzegano w średniowieczu choroby. Kino (Rynek Starego Miasta 40) proponuje filmy, przeważnie 20-minutowe, które pokazują starą i współczesną Warszawę (od kwietnia 2016 r. Kino zawiesza działalność
na czas remontu, a filmy można będzie oglądać w Centrum Interpretacji Zabytku przy ul. Brzozowej
11/13). Natomiast zajęcia terenowe mają najczęściej formę spaceru (cykl „Spacerem z Muzeum Warszawy”). Lekcje muzealne dla grup szkolnych odbywają się od wtorku do piątku w godz. 9.00-14.00.
Trwają od 45 minut do 1,5 godziny. Koszt zajęć to 100 zł (netto). Lekcje należy zamawiać telefonicznie:
22 531 38 52 od poniedziałku do piątku w godz. 9.00-16.00 lub poprzez e-mail: [email protected].
Dom Spotkań z Historią, ul. Karowa 20, tel. 22 255 05 05, www.dsh.waw.pl
Godziny otwarcia: wtorek-niedziela 12.00-20.00, sobota-niedziela 11.00-20.00. Wstęp wolny.
Dom Spotkań z Historią (DSH) jest instytucją kultury m.st. Warszawy. Zajmuje się historią Europy Środkowo-Wschodniej w XX wieku. Organizuje wystawy, dyskusje, cykle spotkań varsavianistycznych, pokazy filmów fabularnych i dokumentalnych, warsztaty edukacyjne i in. Pokazuje historię wykorzystując
różnorodne, nowoczesne formy przekazu. Przedstawia najważniejsze wydarzenia XX wieku, historię
społeczną, ciekawe biografie, niezwykłe losy zwykłych ludzi. Lekcje muzealne w DSH mogą mieć różnorodne formy: warsztatu historycznego i plastycznego, gry miejskiej, pokazu filmowego, tematycznego
spaceru z przewodnikiem. Mogą z nich korzystać gimnazjaliści oraz uczniowie szkół ponadginazjalnych
w ramach lekcji wiedzy o społeczeństwie, wiedzy o kulturze, etyki, historii i języka polskiego. Odbywają
się w ramach programów: Warszawa XX wieku, Pamiętanie Peerelu, PRL dla początkujących (planszowa
gra plenerowa), Oblicza totalitaryzmu, Filmowy PRL, Ścieżki mniejszości, Polacy z wyboru, PRL na nowo,
a także warsztatów edukacyjnych: Historia stosunków polsko-żydowskich w opowieściach świadków
(…), Portrety Sprawiedliwych. Zajęcia prowadzone są także dla osób ze specjalnymi potrzebami edukacyjnymi: osoby niewidome i niedowidzące, niepełnosprawne intelektualnie i ruchowo. Zajęcia w DSH
odbywają się od wtorku do piątku w godzinach 10.00-17.00. rezerwacje mailowe: [email protected]
lub telefoniczne: 22 255 05 25. Udział w zajęciach jest bezpłatny.
Muzeum Historii Polski, ul. Mokotowska 33/35, tel. 22 211 90 02, www.muzhp.pl
Muzeum Historii Polski proponuje nastolatkom udział w wydarzeniach łączących w sobie elementy
wystawy z interaktywnością uczestników. Gimnazjaliści mogą uczestniczyć w lekcjach z cyklu „Dzieje
(się) na scenie!” realizowanych formie wykładów, analizy tekstów źródłowych, prezentacji, przedstawienia teatralnego, pogadanki, lekcji okolicznościowej czy wychowawczej. Natomiast młodzież
ze szkół ponagimnazjalnych może wziąć udział w podstawowym lub rozszerzonym kursie historii,
prowadzonym w formie wykładów połączonych z analizą tekstów źródłowych i ikonograficznych lub
prezentacją. Tematyka zajęć obejmuje zagadnienia z Podstawy programowej. Lekcje trwają od 45 do
90 minut. Odbywają się w tymczasowej siedzibie Muzeum Historii Polski, ul. Mokotowska 33/35.
Koszt to 80 zł za godzinę lekcyjną. Rezerwacja z tygodniowym wyprzedzeniem w Dziale Edukacyjnym,
tel. 22 211 90 47, e-mail: [email protected].
Nastolatek
111
Muzeum Techniki i Przemysłu NOT, Pałac Kultury i Nauki, pl. Defilad 1, tel. 22 656 67 47, www.mtip.pl
Godziny otwarcia: wtorek-piątek 9.00-17.00, sobota-niedziela 10.00-17.00, w poniedziałek
nieczynne. Ceny biletów: normalny 18 zł, ulgowy 10 zł, grupowy 9 zł od osoby (grupa co najmniej
10 osób), rodzinny 35 zł (rodzice z trojgiem dzieci), Planetarium 3 zł, Szklana Panienka 2 zł,
Laboratorium Fizyczne 10 zł.
To fascynujące miejsce z ciekawymi wystawami stałymi i czasowymi. Tu młodzież może zobaczyć zdobycze techniki z różnych dziedzin: astronomii, fizyki, komunikacji, życia codziennego oraz unikatowe, oryginalne zabytki techniki i kultury materialnej. Dla nastolatków Muzeum proponuje atrakcyjne lekcje muzealne, które pozwalają na realizację programu nauczania w sposób łączący wiedzę ze skorelowanych ze
sobą przedmiotów. Czas trwania lekcji to 30-60 min. Grupy młodzieży szkolnej mogą liczyć maksymalnie
25 osób. Tematy lekcji można znaleźć na stronie Muzeum. Ogromną atrakcją dla nastolatka może się
okazać Planetarium, w którym odbywają się prelekcje astronomiczne. Dzięki specjalnej aparaturze, na
wewnętrznej kopule Planetarium można odtworzyć obraz nieba widocznego z północnej półkuli ziemi,
w dowolnej porze doby i roku. Na pokaz obowiązuje dodatkowy bilet wstępu w cenie 3 zł od osoby.
Z kolei w trakcie pokazu w Szklanej Panience uczniowie wysłuchują komentarza wyjaśniającego budowę
i biologiczne funkcje organów wewnętrznych (z jednoczesną obserwacją tychże organów podświetlanych w szklanym modelu). Na pokaz obowiązuje dodatkowy bilet wstępu w cenie 2 zł od osoby. Natomiast w Laboratorium gimnazjalisty zrealizować można wszystkie obowiązkowe doświadczenia z całego
programu fizyki w gimnazjum. Zajęcia polecane są przede wszystkim uczniom klas III. Grupa na zajęcia
w Laboratorium nie może przekroczyć 15 osób. Rezerwacje miejsc tel. 22 656 67 47. Wszystkie lekcje,
pokazy i zajęcia należy zamawiać wyłącznie osobiście lub telefonicznie: 22 656 67 47 lub 690 900 751.
Lekcje muzealne oraz zwiedzanie z przewodnikiem są dodatkowo płatne 30 zł od grupy.
Muzeum Ziemi PAN
Aleja Na Skarpie 20/26 i 27, tel. 22 621 76 24, 22 629 80 63, www.mz.pan.pl
Godziny otwarcia: poniedziałek-piątek 9.00-16.00, niedziela 10.00-16.00, sobota – nieczynne. Ceny
biletów: normalny 5 zł, ulgowy 3 zł, niedziela – wstęp wolny. Wstęp wolny dla szkół i placówek
specjalnych obsługujących osoby niepełnosprawne, opiekunów wycieczek. Oprowadzanie po
wystawach stałych: 15 zł od grupy + bilety wstępu (grupy do 30 osób).
Lekcje muzealne odbywają się od poniedziałku do piątku. Ilustrowane są zestawami minerałów i skał, skamieniałościami, mapami, przezroczami, filmami. Można je zamówić telefonicznie: tel. 22 629 80 63 w. 204.
Pod tym samym numerem telefonu uzyskamy też więcej informacji o lekcjach. Przykładowe tematy lekcji
dla uczniów gimnazjów i szkół ponadgimnazjalnych: „Pochodzenie i budowa planet”, „Budowa Ziemi i dryf
kontynentów”, „Geologia i surowce mineralne Polski”, „Wulkany i trzęsienia ziemi”, „Co nam zostawił lodowiec?”, „Czy czeka nas potop?”, „Kiedy w Polsce rosły palmy”, „Właściwości bursztynu”. Lekcja muzealna
dla grupy do 30 osób - 30 zł + bilety wstępu. Warsztaty 50 zł od grupy do 30 osób + bilety wstępu.
Muzeum Geologiczne
ul. Rakowiecka 4, tel. 22 459 23 48, www.muzeum.pgi.gov.pl
Godziny otwarcia: poniedziałek-piątek 9.00-15.00, sobota – nieczynne, niedziela 10.00-14.00. Wstęp wolny.
Muzeum Geologiczne Państwowego Instytutu Geologicznego – Państwowego Instytutu Badawczego w Warszawie w swoich zbiorach przechowuje i eksponuje pełny zakres materiałów naukowych
dotyczących budowy geologicznej Polski. Różnorodność ekspozycji zainteresuje każdego: bogate
kolekcje skał, liczne okazy minerałów i skamieniałości, szkielety wymarłych zwierząt z epoki lodowcowej, rekonstrukcja polskiego dinozaura – dilofozaura, tropy dinozaurów zamieszkujących
kiedyś nasze ziemie, a także model pustyni i naturalnej wielkości rekonstrukcja jaskini. Ekspozycja
jest interesująca zarówno dla dzieci i młodzieży, jak i dla osób dorosłych. Zajęcia dla grup zorganizowanych odbywają się w określone dni miesiąca w sali nr 16. Opłaty za lekcje w formie wykładu
z prezentacją multimedialną wynoszą 5 zł, a warsztatu 10 zł od uczestnika, przy minimalnej ilości
10, a maksymalnej 50 osób na lekcji i 30 osób na warsztatach. Zapisy na poszczególne zajęcia z wyprzedzeniem prowadzi sekretariat Muzeum: tel. 22 459 27 17 w godz. 9.00-15.00. Muzeum proponuje uczniom także lekcje internetowe, które można pobrać bezpośrednio ze strony internetowej.
112
Nastolatek
Muzeum Ewolucji Instytutu Paleobiologii PAN
Pałac Kultury i Nauki, pl. Defilad 1, tel. 22 656 66 37, www.muzewol.pan.pl
Godziny otwarcia: wtorek-piątek 8.00-16.00, sobota 10.00-16.00, niedziela 11.00-16.00, poniedziałek
i dni świąteczne nieczynne. Ceny biletów: normalny 8 zł, ulgowy (dla młodzieży i grup zorganizowanych)
4 zł, grupa z przewodnikiem 7 zł, bilet rodzinny dla rodziców z co najmniej dwójką dzieci 20 zł.
Większą część Muzeum Ewolucji stanowi ekspozycja Instytutu Paleobiologii PAN. Trzon ekspozycji
paleontologicznej tworzą szkielety dinozaurów znalezione na pustyni Gobi w latach 60 i 70. XX wieku. Największą salę prawie całkowicie wypełnia masywny szkielet opistocelikaudii – przedstawiciela
roślinożernych dinozaurów, zwanych zauropodami. W sali tej można też podziwiać inne gobijskie
eksponaty, m.in. skamieniałe jaja dinozaurów, szczątki dinozaurów pancernych i prarogatych, a także
drobne czaszki prymitywnych ssaków, które żyły na Ziemi „w cieniu” wielkich dinozaurów. Ogromne
wrażenie na zwiedzających wywołują szkielety i czaszki krwiożerczych dinozaurów, odkrytych w kredowych skałach pustyni Gobi. Są one zgromadzone w osobnej sali. Dominuje tu wielki tarbozaur,
azjatycki krewniak amerykańskiego T. rexa. Muzeum Ewolucji oferuje dla nastolatków różnorodne formy zwiedzania. Od wtorku do piątku po wystawie Instytutu Paleobiologii „Ewolucja na lądach” oprowadzają przewodnicy. Cena: 7 zł od osoby. Grupa powinna liczyć przynajmniej 10 osób. Natomiast
lekcje muzealne proponowane przez Muzeum to 45-minutowe wykłady na wcześniej uzgodniony
z przewodnikiem temat. Zwykle tematy lekcji skupiają się na problemach współczesnego ewolucjonizmu takich jak pochodzenie człowieka, podbój lądów przez kręgowce oraz tajemnica zagłady dinozaurów. Omawiany też jest ogólny przebieg ewolucji na lądach, rezultaty wypraw aleontologicznych na
pustynię Gobi oraz rodzaje skamieniałości. Dla gimnazjalistów i uczniów szkół ponadgimnazjalnych
mogą to być: „Antropogeneza” (wykład i prezentacja multimedialna), „Podbój lądów przez kręgowce”
(ekspozycja muzealna) lub „Świat dinozaurów” (ekspozycja muzealna). Dla grup zorganizowanych
niezbędna jest rezerwacja: tel. 22 656 66 37.
Muzeum Archeologiczne, ul. Długa 52 – Arsenał, tel. 22 504 48 00, www.pma.pl
Godziny otwarcia: poniedziałek-piątek 9.00-16.00, w soboty nieczynne, niedziela 10.00-16.00.
Ceny biletów: w okresie eksponowania wystaw stałych bilet normalny 10 zł, ulgowy 5 zł; w okresie
eksponowania wystaw stałych i czasowych bilet normalny 12 zł, ulgowy 6 zł. Niedziela – wstęp wolny.
Muzeum Archeologiczne posiada bogatą kolekcję zbiorów z epoki paleolitu i mezolitu, neolitu,
brązu, żelaza, zabytki wykopaliskowe pochodzące z ziem bałtów, materiały i zabytki wywodzące się
z czasów wczesnego średniowiecza oraz zbiory numizmatyczne i materiały antropologiczne. Zajęcia
przeznaczone dla klas gimnazjalnych i licealnych to „Groby pierwszych władców i dostojników państwa polskiego”. Lekcja realizowana jest na wystawie Alfabet architektury romańskiej. Uczniowie
poznają historię i wyniki badań miejsc pochówków twórców naszego państwa, a także pierwszych
biskupów i opatów. Czas trwania lekcji ok. 45 min. Zajęcia i lekcje muzealne można zamawiać
telefonicznie 22 831 15 37 lub mailowo [email protected]. Koszt lekcji muzealnej 6,5 zł od osoby.
Noc Muzeów – nocne spotkanie z kulturą, www.nocmuzeow.pl
Nie masz czasu zwiedzać muzeów w dzień, a w weekendy często wyjeżdżacie z rodziną poza miasto?
Nic straconego. W Warszawie możecie zwiedzić wystawy w nocy! Co roku, w połowie maja, Warszawa, tak jak inne europejskie i polskie miasta, zaprasza na Noc Muzeów. W imprezie tej bierze udział
ponad 200 placówek kulturalnych, a wśród nich nie tylko stołeczne muzea i galerie, ale również Sejm
RP czy Giełda Papierów Wartościowych, które zachęcają do odwiedzin ciekawym programem, nierzadko dostępnym tylko w tę jedną noc. Podczas Nocy Muzeów muzea i galerie otwarte są od godz. 19.00
do 1.00 lub 3.00 w nocy. Wstęp do nich jest bezpłatny. Oprócz wystaw na uczestników akcji czekają
liczne atrakcje: koncerty, spotkania z artystami, kiermasze, warsztaty, happeningi, pokazy filmowe
oraz przedstawienia teatrów ulicznych. W czasie Nocy Muzeów Urząd m.st. Warszawy uruchamia
bezpłatny transport pomiędzy placówkami kulturalnymi a po ulicach Warszawy jeżdżą zabytkowe
autobusy i tramwaje. Dla każdego nastolatka taka noc może stać się niezapomnianą przygodą. Informacje na stronach www.nocmuzeow.pl oraz www.kulturalna.warszawa.pl.
Nastolatek
113
Miejski Ogród Zoologiczny, ul. Ratuszowa 1/3, tel. 22 619 40 41, www.zoo.waw.pl
Ceny biletów (czerwiec-sierpień): normalny 26 zł, z Kartą Warszawiaka 23 zł; ulgowy 16 zł, z Kartą
Młodego Warszawiaka 14 zł; rodzinny z Kartą Warszawiaka 52 zł (2+1). Ceny biletów (marzec-maj, wrzesień-październik)): normalny 25 zł, z Kartą Warszawiaka 23 zł; ulgowy 15 zł, z Kartą
Młodego Warszawiaka 13 zł; rodzinny z Kartą Warszawiaka 50 zł (2+1). Ceny biletów (listopad-luty): normalny 15 zł, z Kartą Warszawiaka 12 zł; ulgowy 10 zł, z Kartą Młodego Warszawiaka
9 zł; rodzinny z Kartą Warszawiaka 50 zł (2+1). Bilet roczny: normalny 70 zł, ulgowy 50 zł. Zoo jest
otwarte od godziny 9.00.
Zoo jest miejscem unikalnym, niezwykłym i pięknym. Jest nie tylko enklawą bezpieczeństwa dla zagrożonych gatunków zwierząt, ale także ostoją ciszy i spokoju dla ludzi. Kilkugodzinny pobyt z rodziną czy
przyjaciółmi zostaje w pamięci na długo. Zoo można zwiedzać na własną rękę, jak również poznawać
poprzez udział w licznych imprezach organizowanych przez Ogród. Przez cały rok w Miejskim Ogrodzie Zoologicznym prowadzone są zajęcia dla dzieci i młodzieży ze szkół podstawowych, gimnazjów,
szkół ponadgimnazjalnych i wyższych uczelni. Nastolatek może wraz z klasą zwiedzać najciekawsze
obiekty i zwierzęta w trakcie oprowadzenia po zoo z przewodnikiem. Czas oprowadzania ok. 2,5
godziny. Grupa do 25 osób. Może również wziąć udział w lekcji z udziałem zwierząt (Gady i płazy),
zajęciach połączonych z prezentacją multimedialną (Ptaki krajowe i egzotyczne, Ludzie i zwierzęta
w zoo, Zastanów się zanim...kupisz, Co i ile jedzą zwierzęta w zoo, Rola Ogrodów Zoologicznych –
ochrona zagrożonych gatunków) oraz w lekcji prowadzonej w małpiarni połączonej z prezentacją multimedialną (Małpy człekokształtne). Rezerwacja zajęć w Dziale Dydaktycznym, tel. 22 619 56 28 lub
22 619 40 41 w. 179 lub 189. Koszt zajęć: 120 zł od grupy + ulgowy bilet wstępu od każdego ucznia.
Kino
Sztuka filmowa na trwałe wpisała się w naszą kulturę, dlatego warto, aby obok edukacji literackiej,
plastycznej, muzycznej pojawiła się w szkole także edukacja filmowa, będąca wartościowym i nowoczesnym dopełnieniem kształcenia dzieci i młodzieży.
Iluzjon – kino Filmoteki Narodowej, ul. L. Narbutta 50a, tel. 22 462 72 70, www.iluzjon.fn.org.pl
Kasa czynna od godz. 11.00. Ceny biletów: filmy ze zbiorów Filmoteki – 14 zł normalny, 12 zł
ulgowy; filmy z dystrybucji 17 zł normalny, 15 zł ulgowy; filmy 3D 19 zł normalny, 16 zł ulgowy;
seanse z tablicą lub lektorem 16 zł, seanse z muzyką na żywo 17 zł.
Swój szczególny status Iluzjon zawdzięcza przynależności do Filmoteki Narodowej – instytucji dysponującej zbiorami (jednymi z największych w Europie) archiwaliów i filmów – przedwojennych,
powojennych, a także współczesnych. Tu odkryjesz klasykę filmową prezentowaną w retrospektywach, cyklach tematycznych, przeglądach, wystawach, na spotkaniach z twórcami filmowymi
i festiwalach. Uczniowie szkół gimnazjalnych oraz ponadgimnazjalnych mogą wziąć udział w pokazach złożonych z multimedialnej prelekcji oraz seansu filmowego (projekcje filmów należących do
kanonu polskiego oraz światowego kina, spotkania z dorobkiem najwybitniejszych twórców sztuki
ruchomego obrazu, Akademia Dokumentalna). Uczestnictwo w pokazach edukacyjnych jest szansą
na zapoznanie się z tymi unikalnymi zbiorami. Rezerwacja biletów: tel. 22 848 33 33, e-mail:
[email protected].
TR Warszawa
ul. Marszałkowska 8, tel. 22 480 80 08, 22 480 80 00, www.trwarszawa.pl
Kasa czynna: poniedziałek 11.00-16.00, wtorek-sobota 11.00-14.30 oraz 15.00-19.00,
niedziela 13.00-19.00. Możliwość zakupienia biletu online.
TR Warszawa to jeden z teatrów naszego miasta. Co wspólnego ma z kinem? Otóż jest miejscem,
w którym prezentowane są także inne dyscypliny, takie jak film, muzyka, sztuki plastyczne czy audiowizualne. TR Warszawa przedstawia głównie, często jeszcze przed polską premierą, ambitne kino
autorskie oraz filmy, które zdobyły nagrody i wyróżnienia na międzynarodowych festiwalach sztuki
filmowej. Rezerwacje biletów: tel. 22 480 80 08.
114
Nastolatek
Kino filmów szkolnych
Kino Świt, ul. P. Wysockiego 11, tel. 22 811 01 05, 22 811 11 09, www.dkswit.com.pl
Oferta Kina Świt skierowana jest do szkół na wszystkich poziomach kształcenia. Cykl „Kino filmów
szkolnych” umożliwia dzieciom i młodzieży spotkanie z kinem (zarówno z klasyką, jak i twórczością
współczesną), pogłębienie ich wiedzy z zakresu historii, sztuki, społeczeństwa, rozwija ich wrażliwość i przygotowuje do samodzielnego i świadomego obcowania z kulturą.Terminy i godziny projekcji można ustalać indywidualnie. Rezerwacja pod numerem: tel. 22 811 01 05 w. 107, e-mail:
[email protected]. Ceny biletów: 10 zł (dla grup powyżej 40 osób), 12 zł (dla grup do 40
osób). Wstęp dla opiekunów grup jest bezpłatny.
Filmowa Stolica Lata – Warszawskie Kina Plenerowe, www.filmowastolica.pl
Jest to wydarzenie, które na stałe wpisało się w wakacyjny krajobraz Warszawy. Przez ponad 10 tygodni lata można zobaczyć kilkadziesiąt filmów w kinach plenerowych, które znajdują się m.in. w takich
miejscach, jak Pole Mokotowskie, Park Skaryszewski, Centrum Nauki Kopernik, Park Henrykowski,
Park Bródnowski, Ogród Saski, amfiteatr Bemowo, Plaża Wilanów i inne. Repertuar filmowy znajdziesz
na stronie www.filmowastolica.pl/ksiazeczka.pdf.
Warsztaty filmowe i fotograficzne
Stołeczne Centrum Edukacji Kulturalnej, ul. Jezuicka 4, tel. 22 277 06 01, www.scek.pl
Podczas Warsztatów filmowych i fotograficznych uczestnicy poznają od strony praktycznej warsztat
artysty filmowego i fotografika oraz konsultują i realizują własne pomysły filmowe lub projekty fotograficzne. Wiedza i umiejętności zdobyte w trakcie warsztatów poszerzają horyzonty uczestników,
a także pogłębiają ich wrażliwość estetyczną i rozumienie sztuki. Zajęcia są pomocne przy egzaminach
do wyższych szkół artystycznych. Są finansowane przez m.st. Warszawa. W poniedziałki i piątki zajęcia
odbywają się w siedzibie SCEK, ul. Jezuicka 4; w czwartki – w Starej Prochowni SCEK, ul. Boleść 2.
Teatr
Warszawskie teatry mają w swoim repertuarze ciekawe i ambitne przedstawienia dla młodzieży – zarówno
komedie, musicale, jak i przedstawienia dramatyczne. Sprzedaż wejściówek jest prowadzona w zależności
od teatru: na godzinę lub pół przed spektaklem, na miejsca siedzące lub stojące, w niektórych teatrach
tylko w przypadku wyprzedania wszystkich miejsc siedzących, w innych tylko na wybrane spektakle. Poza
tym cena wejściówek na poszczególne spektakle może być różna, a ich ilość jest najczęściej ograniczona.
Dlatego, jeśli chcesz kupić tańszą niż bilet wejściówkę, dowiedz się, jakie są zasady sprzedaży. Nastolatek
nie musi być w teatrze tylko widzem. Wiele teatrów organizuje warsztaty teatralne, na których młodzi
ludzie mają możliwość tworzenia teatru. Takie zajęcia mają w swojej ofercie również niektóre domy kultury.
Teatr Kamienica
al. Solidarności 93, tel. 22 624 01 99, www.teatrkamienica.pl
Kasa czynna: poniedziałek-piątek 9.00-19.00, sobota-niedziela 11.00-19.00 – do rozpoczęcia
ostatniego przedstawienia. Bilety można też zakupić w systemie online. My, dzieci z dworca ZOO,
Ania z Zielonego Wzgórza
Teatr Narodowy
pl. Teatralny 3, tel. 22 692 06 04, 22 692 06 64, www.narodowy.pl
Kasa czynna: wtorek-sobota 11.00-14.30 i 15.00-19.00 lub do rozpoczęcia przedstawienia, niedziele
16.00-19.00 lub na dwie godziny przed spektaklem. Bilety można też zakupić w systemie online:
www.bilety.narodowy.pl. Kordian, Dziady, Pan Tadeusz, Tango
Teatr Polski im. Arnolda Szyfmana
ul. K. Karasia 2, tel. 22 826 92 71 (centrala), www.teatrpolski.waw.pl
Główna kasa biletowa: ul. Krakowskie Przedmieście 6, tel. 22 826 92 76, czynna poniedziałekpiątek 10.00-19.00, sobota-niedziela 12.00-19.00. Kasa Dużej Sceny, ul. Karasia 2 oraz kasa Sceny
Kameralnej, ul. Sewerynów, czynne na godzinę przez spektaklem. Zemsta, Emigranci, Król Lear
Nastolatek
115
Teatr Powszechny im. Zygmunta Hubnera
ul. J. Zamojskiego 20, tel. 22 818 25 16, www.powszechny.com
Kasa czynna: poniedziałek-sobota 12.00-18.00 lub do rozpoczęcia ostatniego spektaklu, w dni świąteczne
14.00-18.00 lub do rozpoczęcia ostatniego spektaklu. Fantazy, Lalka. Najlepsze przed nami, Juliusz Cezar
Teatr Rampa na Targówku
ul. Kołowa 20, tel. 22 679 89 76, www.teatr-rampa.pl
Kasa czynna: wtorek-piątek 9.30-11.30 oraz 17.00-19.30. W sobotę i niedzielę 14.00-19.00
(w dzień spektaklu). W poniedziałki kasa nieczynna. Książę czy żebrak, Rapsodia z demonem
Teatr Muzyczny Roma
ul. Nowogrodzka 49, 22 628 70 71, www.teatrroma.pl
Kasa czynna: poniedziałek-sobota 10.00-19.00, niedziela 13.00-18.00. Dział rezerwacji biletów:
tel. 22 628 89 98. Mamma mia!, Mały Książę, Alicja w krainie czarów
Teatr Polonia
ul. Marszałkowska 56, tel. 22 622 21 32, www.teatrpolonia.pl
Kasa czynna: poniedziałek-sobota 10.00-19.00, niedziela 12.00-19.00 lub do rozpoczęcia spektaklu.
Zemsta, Pan Jowialski, Alicja po drugiej stronie lustra
Teatr 6. piętro
PKiN, Plac Defilad 1 (wejście od ul. Marszałkowskiej), tel. 22 656 72 22, www.teatr6pietro.pl
Kasa czynna: poniedziałek-piątek 10.00-19.30, sobota 12.00-19.30, niedziele i święta 12.00-18.30
oraz w dniu spektaklu do godziny jego rozpoczęcia. Wujaszek Wania, Czechow żartuje
Teatr Studio im. Stanisława Ignacego Witkiewicza
pl. Defilad 1, tel. 22 656 69 41, www.teatrstudio.pl
Kasa czynna: poniedziałek-piątek 9.00-19.00, sobota-niedziela 11.00-19.00 (przerwa 15.00-15.30).
Rezerwacja biletów: tel. 22 656 69 41, 22 620 21 02, e-mail: [email protected].
Król Edyp, Następna Stacja rewolucja, Pustostan, Piotruś i Wilk. Reinterpretacja
Teatr Współczesny
ul. Mokotowska 13, tel. 22 825 59 79, www.wspolczesny.pl
Kasa czynna: wtorek-sobota od 12.00 do rozpoczęcia spektaklu, dni bez spektakli 12.00-17.00;
niedziela i święta od 13.00 do rozpoczęcia spektaklu. Hamlet, Posprzątane, Niepoprawni (Fantazy)
Teatr Żydowski im. Estery Rachel i Idy Kamińskich
Centrum Kultury Jidysz, pl. Grzybowski 12/16, tel. 22 850 56 56, www.teatr-zydowski.art.pl
Kasa czynna: poniedziałek-piątek 11.00-14.00 oraz 15.00-18.00, sobota 12.00-19.00, niedziela
14.00-18.00, w dni przedstawień kasa czynna do rozpoczęcia spektaklu. Dobrze żyjcie – to
najlepsza zemsta, Aktorzy żydowscy
Festiwale
Międzynarodowy Dzień Teatru, koordynacja w woj. mazowieckim: Instytut Teatralny
im. Zbigniewa Raszewskiego, ul. Jazdów 1, tel. 22 745 10 32, www.instytut-teatralny.pl
Z okazji obchodów Międzynarodowego Dnia Teatru w Warszawie (ogólnopolski projekt Dotknij Teatru organizowany z okazji Międzynarodowego Dnia Teatru, www.dotknij-teatru.pl) odbywają się specjalne spotkania i przedstawienia dla widzów, dni otwarte, wystawy, próby otwarte, koncerty, happeningi, warsztaty,
odczyty i konferencje, których zadaniem jest promocja i popularyzowanie teatru. Wiele wydarzeń jest adresowanych szczególnie do młodych ludzi – licealistów, studentów. Na część spektakli wstęp jest wolny, na
pozostałe wchodzimy z dużą zniżką. Warto więc śledzić wydarzenia przygotowane na obchody Międzynarodowego Dnia Teatru, które odbywają się co roku 27 marca w rocznicę otwarcia Teatru Narodów w Paryżu.
Międzynarodowy Festiwal Teatrów dla Dzieci i Młodzieży KORCZAK
organizator: Polski Ośrodek Międzynarodowego Stowarzyszenia Teatrów dla Dzieci i Młodzieży ASSITEJ,
ul. Bartycka 18, tel. 22 32 96 223, www.korczak-festival.pl
116
Nastolatek
Od kilkunastu lat na scenach warszawskich teatrów gości Międzynarodowy Festiwal Teatrów dla Dzieci i Młodzieży KORCZAK. Podczas Festiwalu można zobaczyć najciekawsze, o najwyższej wartości artystycznej wydarzenia teatralne z Polski i ze świata, nawiązujące do myśli Janusza Korczaka. W ramach
Festiwalu odbywają się warsztaty teatralno-lalkarskie, happeningi, spotkania z twórcami spektakli,
wystawy, konkursy. Festiwal składa się z dwóch części: międzynarodowej i regionalnej. W 2015 r.
Festiwal gościły m.in warszawskie teatry: Teatr 6.piętro, Teatr Roma, Teatr Lalka, Teatr Studio, Teatr
Rampa, Nowy Teatr, Teatr Baj. Termin XX Festiwalu to 1-12.10.2016 r.
Międzynarodowy Festiwal Sztuka Ulicy
Stowarzyszenie Scena 96, ul. Raszyńska 32/44 lok. 140, tel. 22 668 67 08, www.sztukaulicy.pl
To wydarzenie artystyczne o międzynarodowym zasięgu co roku gromadzi setki artystów z Polski i ze
świata oraz dziesiątki tysięcy widzów. Prezentacje z dziedziny sztuk performatywnych, a w szczególności teatru, tańca i cyrku odbywają się na otwartej scenie ulic, placów, skwerów i parków stolicy.
Przez dwa kolejne weekendy (czerwiec, lipiec) na Rynku Nowego Miasta, na pl. Zamkowym i w parku
Agrykola, można oglądać przedstawienia znanych polskich i zagranicznych teatrów. Młodych ludzi,
ale nie tylko, przyciąga ruchoma scenografia, efekty świetlne i projekcje multimedialne, przedstawienia z użyciem lalek, szczudeł i ognia, wspaniałe kostiumy i maski, akrobacje. Międzynarodowy Festiwal Sztuka Ulicy jest realizowany przez Stowarzyszenie Scena 96, grupujące artystów i animatorów
kultury, które od wielu lat organizuje spektakle teatralne i taneczne, festiwale, prowadzi zespoły teatralne i taneczne, warsztaty i przedsięwzięcia edukacyjne o charakterze artystycznym. XXIII Festiwal
Sztuka Ulicy odbędzie się w dniach 28.06. 2016 r. oraz 3-5.07.2016 r.
Warsztaty teatralne
Teatr Narodowy, pl. Teatralny 3, tel. 22 692 06 09 (kancelaria), www.narodowy.pl
Teatr Narodowy proponuje lekcje teatralne dostosowane do wieku uczestników i ich potrzeb. Lekcje
umożliwiają uczestnikom poznać teatr od kulis, spojrzeć na widownię z perspektywy aktora oraz porozmawiać z ludźmi teatru o ich pracy. Przeznaczone są dla grup zorganizowanych do 25 osób. „Za kulisami” to lekcje, w czasie których uczniowie poznają kulisy teatru, jego twórców i historię; poznają też
codzienną pracę ludzi współtworzących spektakle, oglądają scenę i widownię z perspektywy aktora.
Lekcje prowadzone są od poniedziałku do piątku w godz. 8.00-14.00. Każda lekcja trwa 90 min. Koszt
udziału 10 zł od osoby. „Przed spektaklem” to zajęcia teatralne dla grup zorganizowanych do 25 osób,
w czasie których uczniowie są wprowadzani w temat spektaklu; rozmawiają o problemach poruszanych w przedstawieniu; pogłębiają odbiór spektaklu; dowiadują się, jak powstaje widowisko teatralne: od pomysłu do realizacji; poznają postaci współtwórców: autor, reżyser, scenograf, kostiumolog,
kompozytor, choreograf, dramaturg, aktorzy. Lekcja trwa 60 min. Koszt udziału 10 zł od osoby. Lekcje
teatralne prowadzone są metodami aktywizującymi i angażującymi całą grupę przez teatrologów, animatorów, pedagogów teatru, artystów. Taka forma pozwala budować świadomość teatralną młodego
widza i przygotowuje do pełniejszego odbioru sztuki. Rezerwacja lekcji: [email protected].
Teatr Ochoty, ul. M. Reja 9, tel.22 825 52 94, www.teatrochoty.pl, www.ognisko.teatrochoty.pl
Ognisko Teatralne Teatru Ochoty, założone przez Halinę i Jana Machulskich, działa nieprzerwanie od 1970 r.
Zajęcia adresowane są do dzieci i młodzieży szkolnej, a od roku 2013 również dla dorosłych. Grupy działają
w systemie całorocznego projektu. Pierwsze 2-3 miesiące poświęcają na pracę warsztatową. Uczestniczą
obowiązkowo w Niedzielach Teatralnych, eliminacjach do Konkursów Recytatorskich, Pokazach Półmetkowych; każda grupa wystawia spektakl 3 razy (dla rodziców, dla szkół, na Festiwalu). Koszt zajęć dla grup
młodzieżowych mających 3-3,5h zajęć tygodniowo 170 zł/ miesiąc (w ferie 90 zł). Zniżki dla rodzeństwa
– 20% dla kolejnego dziecka z rodziny. Rekrutacja do Ogniska trwa 2 miesiące i odbywa się raz do roku
(lipiec-wrzesień). Wszyscy chętni, po zapoznaniu się z ofertą ogniska, wypełniają kartę zgłoszenia dostępną
na stronie internetowej Teatru i przesyłają ją na adres: [email protected]. We wrześniu odbywają się
rozmowy i warsztaty (forma rekrutacji jest różna dla różnych grup wiekowych). Koszt udziału w rekrutacji
wynosi 20 zł od osoby. Zajęcia zaczynają się w pierwszym tygodniu października. Wszelkich informacji
udziela sekretariat Ogniska, tel. 22 825 52 94, e-mail: [email protected].
Nastolatek
117
Teatr Powszechny, ul. J. Zamojskiego 20, tel. 22 818 25 16, www.powszechny.com
„Warsztaty do spektakli” to zajęcia praktyczne przeznaczone dla grup od 15 do 30 osób. Bazują na
połączeniu doświadczeń uczestników z tematami poruszanymi w przedstawieniu. Ich celem jest
wprowadzenie widzów w przestrzeń sztuki oraz wypracowanie umiejętności świadomego jej odbioru. Warsztaty, prowadzone przez pedagoga teatru, realizowane są na zamówienie, do każdego tytułu
w repertuarze. Mogą odbywać się przed lub po obejrzeniu spektaklu, także w scenografii spektaklu.
Czas trwania 2 godz. Koszt udziału: warsztaty w cenie biletu na spektakl. Szczegóły i rezerwacje:
[email protected], tel. 510 131 807.
TR Warszawa, ul. Marszałkowska 8, tel. 22 480 80 00, www.trwarszawa.pl
„EdukaToR” – dwugodzinne warsztaty lub wykłady powiązane tematycznie lub formalnie z konkretnym spektaklem z repertuaru TR, głównie dla grup zorganizowanych. Jest to projekt otwarty – można dołączyć do niego w każdej chwili, wziąć udział jednorazowo lub zgłaszać się na comiesięczne
warsztaty. EdukaToR skierowany jest do młodzieży oraz osób dorosłych. Warsztaty są bezpłatne dla
grup, które wykupują bilety na spektakl w TR. „Warsztaty otwarte w TR” to formuła wprowadzająca
do spektaklu poprzez cykl warsztatów organizowanych raz w miesiącu. Projekt adresowany jest do
szerokiego grona widzów i sympatyków teatru bez względu na wiek. Zajęcia prowadzone są przez
profesjonalnych performerów, pedagogów teatru i aktorów. Wstęp wolny po wcześniejszej rezerwacji
miejsc pod adresem [email protected]. „Audiodeskrypcja w TR” – warsztaty wiedzy o teatrze
prowadzone dla osób z niepełnosprawnością wzroku i słuchu, przygotowujące do odbioru spektaklu.
Zajęcia rozpoczynają się od wejścia na scenę, dotknięcia scenografii i rekwizytów i wstępnej opowieści o spektaklu. Następnie odbywają się warsztaty performatywne przygotowujące do odbioru
spektaklu. Na zakończenie dyskusja – niekiedy z udziałem aktorów. Zapisy: [email protected].
Teatr Studio im. Stanisława Ignacego Witkiewicza, pl. Defilad 1, tel. 22 656 69 41, www.teatrstudio.pl
„Lekcja teatralna” to okazja, aby oglądać teatr od kulis: od bufetu po pracownię akustyczną. Lekcje trwają 60 minut, przeznaczone są dla grup zorganizowanych od 15 do 30 osób. Terminy – od poniedziałku
do piątku w godzinach 8.00-17.00. Koszt lekcji wynosi 20 zł od osoby. Cykl warsztatów dla młodzieży
„Zabawa w teatr”: „Stwórz postać” to warsztaty aktorskie, podczas których uczestnicy uczą się, jak
wyraziście zbudować postać teatralną, sprawdzają działanie gestu scenicznego na poziomie emocji czy
sytuacji. „Wykreuj świat” to praktyczne zajęcia oparte na metodach improwizacji, podczas których każdy
uczestnik może spróbować swoich sił w budowaniu pojedynczych scen, ich dramaturgii oraz nowych
światów teatralnych. „Stwórz historię” to warsztaty poświęcone pracy nad pisaniem tekstu na scenie.
Wszystkie warsztaty z cyklu „Zabawa w teatr” przeznaczone są dla grup zorganizowanych od 15 do 30
osób. Czas trwania zajęć 120 minut. Terminy – do uzgodnienia. Koszt to 20 zł od osoby. „Charakteryzacja teatralna” – warsztaty pozwalające na poznanie tajników teatralnej metamorfozy i pracy charakteryzatora. Uczestnicy na własnej skórze doświadczą efektów teatralnej charakteryzacji. Poznają najważniejsze techniki przygotowania wyrazistego makijażu, ułożenia oryginalnej fryzury, doklejania wąsów,
bród i różnych części ciała. Lekcje przeznaczone są dla grup zorganizowanych od 10 do 12 osób. Terminy
– od poniedziałku do piątku w godz. 9.00-12.00. Czas trwania lekcji 60 minut. Koszt lekcji wynosi 20 zł/
od osoby. „Warsztaty do spektaklu” – to wprowadzenie uczestników w świat sztuki, którą będą mieli
okazję zobaczyć na scenie. Tematyka spektaklu oraz poruszane w nim problemy stanowią podstawę do
prowadzenia teatralnych gier i zabaw. Lekcje przeznaczone są dla grup zorganizowanych od 15 do 25
osób. Terminy – od poniedziałku do piątku w godz. 08.00-16.00. Czas trwania lekcji 60 minut. Koszt
lekcji wynosi 10 zł od osoby. Zgłoszenia na wybrane lekcje lub warsztaty należy wysyłać: magdalena.
[email protected], [email protected] lub rezerwować lekcje telefonicznie: 663 770 850.
Konsultacje polegają na pracy nad konkretnymi tekstami oraz nauce dykcji i postawy scenicznej. Zajęcia odbywają się: we wtorek w Starej Prochowni SCEK, ul. Boleść 2, w piątek w siedzibie Stołecznego
Centrum Edukacji Kulturalnej, ul. Jezuicka 4. „Warsztaty teatralne” to zajęcia oparte na nowoczesnych
metodach pedagogiki teatralnej, stosowanej w teatrach niemieckich i brytyjskich. Metody te w dużej
mierze czerpią z doświadczeń własnych uczestników, na bazie których powstają etiudy i miniatury
teatralne. W programie zajęć:
• r egularne wyjścia do teatrów na wybrane spektakle realizowane w różnych konwencjach
teatralnych (teatr dramatyczny, plastyczny, plenerowy, teatr lalek itd.);
• z apoznanie się z najlepszymi realizacjami Mistrzów Reżyserii w ramach wewnętrznych pokazów
w sali kinowej;
• p omoc przy realizacji Warszawskiego Festiwalu Teatralnego Młodych w Starej Prochowni (edycja
jesienna i wiosenna), organizowanego przez Stołeczne Centrum Edukacji Kulturalnej;
• g warantowany udział w Feryjnych Otwartych Spotkaniach Artystycznych – realizacji musicalu
prezentowanego w Sali Kongresowej PKiN.
Zajęcia odbywają się: we wtorek i w czwartek w Starej Prochowni SCEK, ul. Boleść 2, w środę w siedzibie Stołecznego Centrum Edukacji Kulturalnej, ul. Jezuicka 4. „Feryjne Otwarte Spotkania Artystyczne”
(FOSA) to interdyscyplinarne warsztaty adresowane do młodzieży w wieku 13-19 lat pozostającej
w okresie ferii zimowych w Warszawie. O przyjęciu na warsztaty decyduje kolejność zgłoszeń. Po
zamknięciu naboru organizowane jest wstępne przesłuchanie, w trakcie którego reżyser przydziela
uczestników do grup warsztatowych, na podstawie ich predyspozycji i zainteresowań. Każda grupa
kolejno bierze udział w warsztatach teatralnych, muzycznych i choreograficznych, w improwizacjach
aktorskich oraz w nagraniach ścieżki dźwiękowej w profesjonalnym studio nagrań. Warsztaty odbywają się w Stołecznym Centrum Edukacji Kulturalnej, przy ul. Jezuickiej 4 oraz przy ul. Boleść 2 – Stara
Prochownia. Uczestnicy projektu pracują przez dziesięć dni, po sześć godzin dziennie, a w przerwie
między zajęciami mają zapewnione wyżywienie – drugie śniadanie i obiad. Zwieńczeniem projektu jest spektakl wystawiany ostatniego dnia ferii zimowych dla młodych widzów, uczestników akcji
„Zima w Mieście”. Wszystkie zajęcia finansowane są przez Miasto Stołeczne Warszawa.
Teatr Fiakier, Ośrodek Działań Artystycznych dla Dzieci i Młodzieży DOROŻKARNIA
ul. Siekierkowska 28, tel. 22 841 72 17, www.dorozkarnia.pl
Zajęcia w ramach Teatru Fiakier przeznaczone są dla młodzieży od lat 16. Przyjęcia do grupy – po
indywidualnych konsultacjach. Młodzież uczy się m.in. analizowania własnych zachowań w kontakcie
z partnerem, otwartości, reagowania na gest, grę drugiej osoby. Dużo jest ćwiczeń rozwijających wyobraźnię i wpływających na koncentrację, które mają niebagatelne znaczenie dla budowania postaci.
W sezonie młodzi aktorzy pracują nad realizacją spektakli. Wpisowe 100 zł jednorazowo.
Warsztaty teatralne
Bemowskie Centrum Kultury
ul. Górczewska 201, tel. 798 992 039
www.bemowskie.pl
Młodzieżowy Dom Kultury Ochota
ul. Rokosowska 10, tel. 22 822 28 95
www.mdkochota.com
Białołęcki Ośrodek Kultury
ul. V. van Gogha 1, tel. 22 614 66 56
www.bok.waw.pl
Ośrodek Kultury Ochoty
ul. Grójecka 75, tel. 22 822 48 70, 22 822 74 36
www.oko.com.pl
Młodzieżowy Dom Kultury Bielany
www.mdkbielany.pl
Centrum Promocji Kultury
ul. Podskarbińska 2, tel. 22 277 09 02
www.cpk.art.pl
„Laboratorium teatralne” – warsztaty dla młodych ludzi, którzy chcieliby rozwinąć swoje umiejętności aktorskie i reżyserskie. Zajęcia skierowane są do uczniów szkół wszystkich typów, pomagają przygotować się do egzaminu wstępnego na wydział aktorski lub wokalno-aktorski.
Młodzieżowy Dom Kultury Mokotów
ul. Puławska 97, tel. 22 845 17 04
www.mdk-mokotow.pl
Dom Kultury Praga
ul. Dąbrowszczaków 2, tel. 22 618 41 51
www.dkpraga.pl
118
Nastolatek
Nastolatek
119
Dom Kultury Rembertów
ul. Komandosów 8, tel. 22 611 96 87
www.dkrembertow.waw.pl
Dom Kultury Śródmieście
Klub na Hożej 41,
ul. Hoża 41 lok. 2, tel. 22 621 95 32
www.dks.art.pl
Młodzieżowy Dom Kultury
im. Władysława Broniewskiego
ul. Łazienkowska 7, tel. 22 629 32 06
www.mdk.waw.pl
(teatr muzyczny)
Stołeczne Centrum Edukacji Kulturalnej
im. Komisji Edukacji Narodowej
ul. Jezuicka 4, tel. 22 277 06 15
www.scek.pl
Dom Kultury Świt
ul. P. Wysockiego 11, tel. 22 811 01 05
www.dkswit.com.pl
Dom Kultury Zacisze
ul. Blokowa 1, tel. 22 679 84 69
www.zacisze.waw.pl
Ośrodek Kultury Arsus
ul. Traktorzystów 14, tel. 22 478 34 54
www.arsus.pl
Młodzieżowy Dom Kultury
Muranów
ul. Stawki 10, tel. 22 635 01 40
www.mdk-muranow.waw.pl
Wolskie Centrum Kultury d. Dom Kultury
Działdowska
ul. Działdowska 6, tel. 22 632 31 91
www.dzialdowska.pl
Pałac Młodzieży
pl. Defilad 1 (PKiN), tel. 22 656 70 23
www.pm.waw.pl
Wolskie Centrum Kultury Ośrodek Kultury
im. Stefana Żeromskiego
ul. Obozowa 85, tel. 22 836 44 72, 22 836 22 15
www.okwola.pl
Staromiejski Dom Kultury
ul. Rynek Starego Miasta 2
tel. 22 831 23 75, 22 831 17 15
www.sdk.pl
Młodzieżowy Dom Kultury w Zespole Wolskich
Placówek Edukacji Kulturalnej
ul. J. Brożka 1a, tel. 22 836 13 13
www.zwpek.pl
Muzyka dla nastolatka
Teatr Wielki Opera Narodowa, pl. Teatralny 1, tel. 22 692 02 00, www.teatrwielki.pl
Kasy czynne poniedziałek-piątek 9.00-19.00, sobota-niedziela 11.00-19.00. Rezerwacja biletów:
poniedziałek-piątek 9.00-19.00, tel. 22 826 50 19 lub 22 692 02 08
Z myślą o młodych widzach i przyszłych miłośnikach opery i baletu Opera Narodowa organizuje dla
gimnazjalistów lekcje o operze mające na celu przybliżenie i poszerzenie wiedzy o gatunku operowym
jako dziele muzycznym i scenicznym. Uczestnicy zdobędą wiedzę nie tylko o artystach śpiewakach,
orkiestrze, dyrygencie, ale również o specjalistach, którzy biorą udział w tworzeniu spektaklu, a nie
są widziani przez widza. Lekcje umożliwiają również interaktywny udział w zajęciach oraz wysłuchanie najpiękniejszych i najbardziej znanych arii operowych w wykonaniu solistów. Lekcje operowe
odbywają się w Salach Redutowych Teatru Wielkiego – Opery Narodowej. Udział w projekcie jest
nieodpłatny. Czas trwania zajęć ok. 1,5 godziny.
Filharmonia Narodowa, ul. Jasna 5, tel. 22 55 17 102/103, www.filharmonia.pl
Kasy biletowe: ul. H. Sienkiewicza (Sala Koncertowa) poniedziałek-sobota 10.00-14.00 i 15.00-19.00,
niedziela od 16.00 do godziny koncertu, tel. 22 551 71 30 (31); ul. S. Moniuszki (Sala Kameralna) od
16.00 do godziny koncertu, tel. 22 551 71 32
Filharmonia Narodowa organizuje w każdym sezonie wiele koncertów symfonicznych, recitali i wieczorów kameralnych, których wykonawcami są najwybitniejsi muzycy polscy, jak również artyści z całego świata. Do filharmonii można wybrać się na pojedynczy koncert lub wykupić abonament na kilka
koncertów. Aktualny program dostępny jest na stronie internetowej Filharmonii. „Otwarte próby”
120
Nastolatek
– słuchacze uczestniczą w powstawaniu koncertu, obserwują pracę dyrygenta, solistów i orkiestry.
Program obejmuje spotkanie wprowadzające, udział w próbie oraz spotkanie z artystami po zakończeniu próby. Uczniowie gimnazjów i liceów mogą wziąć udział w projekcie wyłącznie jako grupy
zorganizowane z opiekunem. Wstęp jest bezpłatny. Pierwszeństwo udziału w projekcie mają uczniowie placówek edukacyjnych regularnie współpracujących z Filharmonią. „Po prostu... Filharmonia!”
to nowa formuła koncertowa adresowana w szczególności do licealistów, studentów i melomanów
zainteresowanych szerszym postrzeganiem muzyki klasycznej. W ramach cyklu odbywa się pięć kilkudniowych mini-festiwali, z których każdy opiera się na określonej idei programowej lub artystycznej.
Wśród wykonawców – obok artystów znanych i cenionych – spotkamy europejskich przedstawicieli
młodego pokolenia muzyków, prezentujących często ciekawy aczkolwiek mniej znany repertuar. Cena
biletu: 15 zł (młodzież szkolna, studenci do 26. roku życia), 30 zł (dorośli). „Spotkania z Muzyką” to
wyjazdowe koncerty edukacyjne filharmoników warszawskich organizowane z myślą o młodych melomanach. Spotkania są zaproszeniem do wysłuchania cyklu 10 audycji opowiedzianych dźwiękiem
i słowem. Opowieści wprowadzą słuchaczy w niezwykły świat muzyki poprzez poznawanie muzyki
twórców z całego świata, historii muzyki, biografii kompozytorów, budowy instrumentów muzycznych
itp. Na każdy sezon artystyczny przygotowanych zostaje dziesięć różnych programów, które są następnie prezentowane w ciągu roku szkolnego współpracującym szkołom. Każdy koncert trwa 45 minut,
a tematy są realizowane w różnych wersjach dostosowanych do wieku słuchaczy.
Fundacja Nowa Orkiestra Kameralna, ul. Białostocka 48 m 54, tel. 22 402 02 07, www.fnok.pl
Rezerwacja oraz wszelkie informacje na temat terminów koncertów: tel. 604 826 990 lub na stronie
www.fnok.pl.
Fundacja Nowa Orkiestra Kameralna promuje muzykę klasyczną orkiestrową i kameralną oraz operę
i teatr muzyczny. Od kilku sezonów prowadzi koncerty dla szkół podstawowych i gimnazjów. Kalendarz
koncertów Warsaw Camerata dostępny jest na stronie www.warsawcamerata.pl, natomiast repertuar
Chóru Warszawskiego (który jest drugim zespołem Fundacji), na stronie www.chorwarszawski.pl.
Fundacja organizuje również koncerty dla rodzin (przeznaczone dla słuchaczy od 1 do 100 lat), na których można wysłuchać utworów różnych epok i stylów oraz wspólnie muzykować. Koncerty odbywają
się w Centrum „Łowicka”, ul. Łowicka 21, tel. 22 845 56 75, 22 845 09 43, www.lowicka.pl w każdą
drugą niedzielę miesiąca, o godz. 11.00. Bilety: 20 zł (rodzic z dzieckiem), 30 zł (dla rodziny 3 i więcej
osobowej). Istnieje możliwość wykupienia karnetu rocznego.
Koncerty na Zamku Królewskim
Zamek Królewski, pl. Zamkowy 4, tel. 22 355 51 70, www.zamek-krolewski.pl
Zamek Królewski posiada długą tradycję życia muzycznego. Od lat organizuje m.in. cykliczne koncerty muzyki poważnej z cyklu „Młodzi Wirtuozi w Zamku Królewskim” w wykonaniu utalentowanych
stypendystów programu pomocy wybitnie zdolnym realizowanego przez Krajowy Fundusz na rzecz
Dzieci. Bilety na koncerty Młodych Wirtuozów w cenie 14 zł do nabycia w kasie Zamku.
Letnie Koncerty na Grochowskiej
Orkiestra Sinfonia Varsovia, ul. Grochowska 272, tel. 22 852 70 82, www.sinfoniavarsovia.org
Letnie koncerty muzyki klasycznej przeznaczone są zarówno dla melomanów, jak i osób dopiero oswajających
się z tego rodzaju muzyką. Każdy występ poprzedzony jest komentarzem, a zaproszeni artyści to laureaci wielu
konkursów (m.in. uczestnicy Międzynarodowego Konkursu Skrzypcowego im. Henryka Wieniawskiego w Poznaniu) oraz stypendyści Fundacji Sinfonia Varsovia. Koncerty odbywają się od maja do sierpnia. Wstęp wolny.
Koncerty na Uniwersytecie Muzycznym im. Fryderyka Chopina, Uniwersytet Muzyczny Fryderyka
Chopina, ul. Okólnik 2, tel. 22 827 72 41, fax 22 827 83 05, www.chopin.edu.pl
W każdym sezonie Uniwersytet Muzyczny daje możliwość wysłuchania koncertów zespołów orkiestrowych Uniwersytetu: orkiestry symfonicznej, kameralnej, dętej, big bandu. W prezentowanym repertuarze są wszelkie formy solowe, kameralne, wokalne, wokalno-instrumentalne i baletowe, ukazujące
pełne spektrum dydaktyczne uczelni. Koncerty z cyklu „Środa na Okólniku” odbywają się o godz. 19.00,
bilet wstępu 15 zł. „Koncerty poniedziałkowe” o godz. 19.00 zaś „Koncerty niedzielne” godz. 17.00.
Nastolatek
121
Na koncerty poniedziałkowe oraz niedzielne obowiązują bezpłatne karty wstępu. Ich dystrybucja odbywa
się w holu głównym uczelni od poniedziałku do piątku w godz. 16.00-19.00 oraz w niedzielę w godzinach 16.00-17.00. Koncerty odbywają się w Sali Koncertowej UMFC. Innym festiwalem organizowanym
przez Uniwersytet Muzyczny jest „Festiwal Letnie Wieczory Muzyczne – Dziekanka”. Koncerty odbywają
się w każdą środę o godz. 18.00 w lipcu i w sierpniu na dziedzińcu Domu Studenckiego „Dziekanka” przy
ul. Krakowskie Przedmieście 56/60 lub w Sali Koncertowej przy ul. Okólnik 2 (o godz. 18.30). Informacja
o miejscu koncertu dostępna jest w dniu koncertu na stronie www.chopin.edu.pl oraz pod numerami telefonów: tel. 22 827 72 41, 22 827 72 49, 22 846 49 19. Na wszystkie koncerty festiwalowe wstęp wolny.
koncerty kameralne, koncerty symfoniczne, jazzowe, opera, muzyka polska od Chopina do współczesności, przeboje muzyki klasycznej, wielcy wykonawcy, debiuty. Wszystko to w mistrzowskich
wykonaniach zarówno na instrumentach współczesnych jak i historycznych. Zakup biletów: na stronie www.bilety.nifc.pl oraz w kasach Muzeum Fryderyka Chopina (ul. Okólnik 1, czynne od wtorku do niedzieli w godz. 11.00-19.00). Informacje na temat biletów można uzyskać pod adresem
[email protected] oraz tel. 22 44 16 193.
Koncerty w parku pod Pomnikiem Chopina
Łazienki Królewskie, wejście główne od strony Alej Ujazdowskich
To jeden z najpopularniejszych festiwali jazzowych w kraju. Jest on wizytówką artystyczną stolicy oraz
atrakcją dla melomanów z Polski i z zagranicy. Podczas Festiwalu publiczność ma możliwość wysłuchania bezpłatnie gwiazd muzyki jazzowej. Koncerty odbywają się w lipcu i w sierpniu na Rynku Starego
Miasta, w soboty o godz. 19.00.
Koncerty w plenerze w Parku Łazienkowskim pod pomnikiem Chopina to letnie koncerty muzyki
klasycznej. Od roku 1959 na terenie Łazienek Królewskich można usłyszeć muzykę fortepianową
Fryderyka Chopina w wykonaniu pianistów z całego świata. W każdą niedzielę, od maja do września,
pod pomnikiem ustawiany jest fortepian i o godz. 12.00 oraz 16.00 z recitalami chopinowskimi
występują artyści z wielu krajów świata. Od kilku lat pod pomnikiem odbywa się także maraton
pianistyczny wieńczący coroczny Festiwal „Chopiniana”.
Festiwale
Szalone Dni Muzyki, Biuro Festiwalu: Orkiestra Sinfonia Varsovia
ul. Grochowska 272, tel. 22 582 70 82, www.szalonednimuzyki.pl
Teatr Wielki Opera Narodowa, pl. Teatralny 1, tel. 22 826 50 19, www.teatrwielki.pl
„Szalone Dni Muzyki” to polska edycja La Folle Journée, największego na świecie festiwalu popularyzującego muzykę klasyczną. Misją festiwalu jest przełamywanie stereotypów nieprzystępności muzyki klasycznej,
poprzez zachęcanie i ułatwianie udziału w koncertach szerokiej publiczności, przy jednoczesnym utrzymywaniu prezentacji muzyki na najwyższym poziomie. Każdy koncert, na który bilet wstępu kosztuje od 8 do
15 zł, trwa około godziny. W ciągu trzech festiwalowych dni kilkadziesiąt koncertów odbywa się od rana do
wieczora, jednocześnie w kilku salach Teatru Wielkiego Opery Narodowej oraz w namiocie koncertowym
ustawionym na pl. Teatralnym (wstęp wolny). Program koncertów jest zróżnicowany, dostosowany do potrzeb zarówno melomanów, jak i słuchaczy, dla których jest to pierwszy kontakt z muzyką poważną. Obok
tradycyjnych koncertów symfonicznych, kameralnych i solowych recitali, festiwal oferuje niecodzienne formy
prezentacji muzyki – animacje filmowe do muzyki na żywo, happeningi z udziałem publiczności, występy zespołów ludowych (w tym flamenco) oraz występy najlepszych zespołów ze szkół muzycznych. Program tegorocznego festiwalu pod hasłem „Gramy z pasją” związany jest tematycznie z pasją serca i duszy, z utworami
pasyjnymi i oratoryjnymi oraz z utworami poświęconymi miłości, pragnieniom, niepokojom czy smutkom.
Organizatorami „Szalonych Dni Muzyki” w Polsce jest Orkiestra Sinfonia Varsovia, C.R.E.A.
(ul. Grochowska 272, tel. 22 852 70 82, www.sinfoniavarsovia.org) i Fundacja Ogrody Muzyczne
(pl. T. W. Wilsona 4/77, tel. 22 839 54 67, www.ogrodymuzyczne.pl). Siódma edycja Szalonych Dni
Muzyki odbędzie się w dniach 23-25.09.2016 roku w Teatrze Wielkim Operze Narodowej.
Międzynarodowy Festiwal Muzyczny Chopin i Jego Europa
Koncerty odbywają się w Filharmonii Narodowej (ul. Jasna 5), w Studio Koncertowym
Polskiego Radia im. Witolda Lutosławskiego (ul. Z. Modzelewskiego 59), na Zamku Królewskim
(pl. Zamkowy 4), w Bazylice św. Krzyża (ul. Krakowskie Przedmieście 3) oraz w Żelazowej Woli
w Domu Urodzenia Fryderyka Chopina, www.pl.chopin.nifc.pl
Kilkanaście dni festiwalowych począwszy od 15 do 31 sierpnia 2016 roku to kolejna konfrontacja
twórczości Chopina z muzyką jemu najbliższych kompozytorów. Ideą Festiwalu jest przede wszystkim przybliżenie źródeł Chopinowskiego stylu, a także pokazanie, jak jego twórczość oddziaływała
na następne generacje twórców, począwszy od romantyków, a skończywszy na współczesnych artystach. 12. edycja Festiwalu „Z ziemi włoskiej do Polski – od Mozarta do Belliniego” to zapowiedź
wielkiego bogactwa różnorodnych stylów wykonawczych – zwłaszcza muzyki patrona festiwalu,
122
Nastolatek
Międzynarodowy Plenerowy Festiwal Jazz na Starówce
Organizator: Fundacja Jazz Art., tel. 501 140 523, 695 936 477, 22 769 77 59
Letni Festiwal Nowego Miasta, Fundacja Nowa Orkiestra Kameralna
ul. Białostocka 48 m. 54, tel. 22 402 02 07, www.lfnm.pl, www.fnok.pl
Letni Festiwal Nowego Miasta jest to wydarzenie poświęcone muzyce polskiej, odbywające się
w sierpniowe weekendowe popołudnia na warszawskim Nowym Mieście. Łączy muzykę polską,
edukację artystyczną z wiedzą krajoznawczą. W ramach Festiwalu odbywają się imprezy o zróżnicowanym charakterze: edukacyjne koncerty plenerowe i spacery po Nowym Mieście z przewodnikiem,
koncerty rodzinne Filharmonii Przedszkolaka, koncerty w nowomiejskich kościołach z komentarzem
historycznym. Sobotnie i niedzielne koncerty plenerowe odbywają się w ogrodzie Fundacji Sto Pociech
przy ul. Freta 20/24a. Festiwal popularyzuje muzykę klasyczną, historię i rodzinne uczestnictwo w wydarzeniach kulturalnych. Udział w wydarzeniach Festiwalu, ze względu na bardzo dużą różnorodność
występujących artystów i prezentowanych przez nich programów, stał się ciekawą formą spędzania
wolnego czasu w wakacje zarówno mieszkańców Warszawy, jak i turystów polskich i zagranicznych
przebywających w tym rejonie. Wstęp na wszystkie wydarzenia jest wolny.
Międzynarodowy Festiwal Muzyki Organowej Organy Archikatedry Warszawskiej
Bazylika Archikatedry św. Jana Chrzciciela, ul. Świętojańska 8, www.kapitula.org
Każdego roku Festiwal gości doskonałych organistów-wirtuozów z całego niemal świata. Koncertują tu wybitni profesorowie uczelni europejskich, laureaci międzynarodowych konkursów organowych, wielkie indywidualności muzyki organowej, doskonali improwizatorzy. Koncerty muzyki
organowej w ramach Międzynarodowego Festiwalu Muzyki Organowej odbywają się w Bazylice
Archikatedralnej w kolejne niedziele od lipca do września. Początek koncertów o godz. 16.00.
Wstęp na koncerty po nabyciu cegiełki za 10 zł na konserwację organów.
Warsztaty muzyczne
Ogniska muzyczne, Warszawskie Towarzystwo Muzyczne – Ogniska Muzyczne
ul. Wspólna 61, tel. 22 628 18 42, 22 629 68 99, www.wtm.org.pl
Ogniska Muzyczne to niepubliczna placówka oświatowa utworzona i prowadzona przez Warszawskie Towarzystwo Muzyczne im. Stanisława Moniuszki. Przez cały rok szkolny, bez limitu wieku,
prowadzone są zapisy do Ognisk Muzycznych I i II stopnia, a także do działu muzyki rozrywkowej. Proponowane klasy to: fortepian, skrzypce, akordeon, gitara klasyczna, gitara elektryczna,
flet poprzeczny i prosty, saksofon, syntezator, perkusja, śpiew solowy, piosenka, teoria. Kandydaci
przyjmowani są po sprawdzeniu ich predyspozycji słuchowo-manualnych. Ogniska kształcą również
w systemie bezegzaminacyjnym. Program nauki jest dostosowany wówczas do indywidualnych
możliwości ucznia. Ogniska umożliwiają granie w zespołach kameralnych, konsultacje i warsztaty muzyczne, udział w koncertach organizowanych m.in. w sali koncertowej WTM (Pałac Szustra,
ul. Morskie Oko 2). Wszystkie szczegółowe informacje oraz adresy Ognisk Muzycznych możesz
otrzymać w siedzibie Towarzystwa.
Nastolatek
123
Warsztaty wokalne (studio emisji głosu, śpiew klasyczny) przeznaczone są dla uzdolnionej wokalnie
młodzieży w wieku 16-23 lat. Uczestnicy wyłaniani są w drodze castingu. Zajęcia wokalne i dykcyjne
pomagają rozwinąć umiejętność posługiwania się głosem, zgodnie z fizjologią aparatu głosowego, na
poziomie mowy i śpiewu, przyczyniają się do korekty wad wymowy i korekty emisji głosu. Możliwość
konsultacji z emisji głosu, dykcji i śpiewu klasycznego. Zajęcia finansowane są przez Miasto Stołeczne
Warszawa. Odbywają się w siedzibie Stołecznego Centrum Edukacji Kulturalnej, ul. Jezuicka 4.
Dom Kultury Śródmieście, Klub na Hożej, ul. Hoża 41 lok. 2, tel. 22 621 95 32, www.dks.art.pl
„Studia piosenki” mają na celu ogólne umuzykalnienie poprzez pracę nad głosem, zdobywanie umiejętności wokalnych, umiejętności dotyczących pracy indywidualnej oraz pracy w zespole. Zajęcia
odbywają się w 2-3 osobowych grupach i obejmują ćwiczenia: rozgrzewające aparat artykulacyjny,
dykcyjne, rytmiczne oraz emisję głosu. Indywidualna praca z piosenką polega na umiejętności zastosowania techniki wokalnej na konkretnym materiale dźwiękowym, interpretacji piosenki, ruchu
scenicznym, pracy z mikrofonem. Uczestnicy zajęć mają możliwość sprawdzenia swoich umiejętności
podczas licznych koncertów i występów scenicznych organizowanych przez DKŚ, jak również występów gościnnych w innych instytucjach kultury w Warszawie. Cena pojedynczych zająć 20 zł x liczba
zajęć w danym miesiącu.
Taniec
Teatr Wielki Opera Narodowa, pl. Teatralny 1, tel.22 692 02 00, www.teatrwielki.pl
Kasy czynne poniedziałek-piątek 9.00-19.00, sobota-niedziela 11.00-19.00. Rezerwacja biletów:
poniedziałek-piątek 9.00-19.00, tel. 22 826 50 19 lub 22 692 02 08
Do obejrzenia m.in. największe dzieła Szekspira w wykonaniu tancerzy Polskiego Baletu Narodowego:
Burza, Romeo i Julia, Sen nocy letniej, Hamlet, Poskromienie złośnicy – w ramach Festiwalu Szekspirowskiego Polskiego Baletu Narodowego. VIII Dni Sztuki Tańca (9-28.04.2016).
Festiwale tańca
Międzynarodowy Festiwal Tańca Współczesnego Ciało/Umysł
Organizator: Fundacja Ciało/Strych na Wróble, ul. Chmielna 73b/15, www.cialoumysl.pl
Każdego roku jesienią (wrzesień) przez kilka dni pasjonaci zarówno teatru, jak i tańca mają możliwość
oglądania najnowszych prac zagranicznych choreografów i polskich artystów. Przez kilka dni mogą
spotykać się z najważniejszymi spektaklami współczesnej światowej sceny tańca. Miejsce: Teatr Studio
(pl. Defilad 1, tel. 22 656 69 41, www.teatrstudio.pl), Teatr Powszechny (ul. Jana Zamojskiego 20,
tel. 22 818 25 16, www.powszechny.com), Zachęta (pl. Małachowskiego 3, tel. 22 556 96 00,
www.zacheta.art.pl) i przestrzeń publiczna.
Festiwal Teatrów Tańca Europy Środkowej „Zawirowania”
Organizator: Fundacja Scena Współczesna, ul. Wspólna 61/101, tel. 780 555 280, www.zawirowania.pl
Przegląd teatrów tańca z kilkunastu państw, mający na celu popularyzację współczesnego teatru tańca. Odbywa się w czerwcu i listopadzie. Festiwalowi towarzyszą liczne wydarzenia artystyczne.
Ogólnopolskie Spotkania Taneczne Spontan
Dom Kultury Dorożkarnia, ul. Siekierkowska 28, tel.22 841 91 22, www.spontan.dorozkarnia.pl
Konkurs taneczny organizowany przez Dom Kultury Dorożkarnia w Warszawie dla amatorskich grup
tanecznych. W przeglądzie biorą udział dzieci i młodzież, zespoły i grupy taneczne (oprócz formacji
tańca towarzyskiego, zespołów folklorystycznych oraz grup cheerleaders) działające w ośrodkach
kultury, klubach i szkołach. Wiek uczestników – pow. 13 lat (uczniowie oraz studenci). Kategorie
taneczne: taniec nowoczesny (może zawierać elementy m.in. hip hop, break dance, street dance,
funky, showdance, disco dance, dancehall oraz new style itp.), etiuda taneczna oraz inne propozycje
taneczne (np. modern, jazz, musical, lyrical, contemporary).
124
Nastolatek
Warsztaty taneczne, zespoły taneczne
Warsztaty taneczne. Taniec jazzowy i nowoczesny. Warsztaty to praca nad układami choreograficznymi do spektakli oraz do pokazów i konkursów. Nauka techniki tańca jazzowego i ruchu scenicznego, choreografii, pracy z partnerem i pracy w grupie, zwalczania tremy, nauka koncentracji, praca
nad własnym ciałem. Warsztaty odbywają się w trzech grupach zaawansowania, w Starej Prochowni
SCEK, ul. Boleść 2. Zajęcia finansowane są przez m.st. Warszawa.
Zespół Pieśni i Tańca Uniwersytetu Warszawskiego „Warszawianka”
ul. S. Banacha 2b, tel. 22 554 07 18, www.warszawianka.uw.edu.pl
Zespół Pieśni i Tańca Uniwersytetu Warszawskiego „Warszawianka” jest grupą folklorystyczną największej polskiej wyższej uczelni. W „Warszawiance” tańczą jednak nie tylko studenci, ale także dzieci
i młodzież. Zajęcia prowadzone są w grupach wiekowych, raz lub dwa razy w tygodniu w zależności
od grupy. Opłata za zajęcia to ok. 150 zł miesięcznie. W swoim repertuarze „Warszawianka” posiada
tańce narodowe, obrazki sceniczne z różnych regionów kraju – oparte na polskich zwyczajach i obrzędach, widowiska związane z tematyką świąt Bożego Narodzenia oraz Wielkanocy. Nabór nowych
tancerzy odbywa się we wrześniu i w marcu.
Egurrola Dance Studio, ul. Żwirki i Wigury 99a, tel. 22 427 32 74, Infolinia tel. 22 824 02 01,
601 202 020, www.taniec.com.pl
Egurrola Dance Studio powstało z pasji do tańca. Oferta Studio jest bogata i różnorodna, dlatego każdy
młody człowiek zainteresowany tańcem znajdzie coś dla siebie. Zajęcia z hip hopu, jazzu, break dance’u,
tańca towarzyskiego, videoclip dance’u czy capoeiry dają możliwość nauki tańca wszystkim, którzy
wcześniej nie mieli z nim styczności, jak również pozwalają adeptom tańca na rozwój talentu i umiejętności. Zajęcia prowadzone są pod okiem profesjonalistów oraz wykwalifikowanych instruktorów z wieloletnim doświadczeniem. Lokalizacje: Ochota, ul. Żwirki i Wigury 99a, tel. 601 514 515; Śródmieście,
Al. Jerozolimskie 91, tel. 601 515 516; Tarchomin, ul. Mehoffera 53, tel. 601 528 529; Bródno, Galeria
Renova, ul. Rembielińska 20, tel. 601 513 514; Wawer, CH Ferio, ul. K. Szpotańskiego 4, tel. 601 527 527.
Warszawskie Stowarzyszenie Cheerleaders K-12
ul. Radzymińska 56 m. 4/4a, tel. 22 619 72 48, 606 854 785, www.k-12.pl
Stowarzyszenie Cheerleaders K-12 prowadzi zespoły, w których tańczy ok. 200 dziewcząt z całej Warszawy – od uczennic klas pierwszych, aż do studentek. Ich występy są atrakcją wielu meczów i wydarzeń sportowych, imprez charytatywnych i promocyjnych.
Nastolatek czyta
Czytanie dla dzieci i z dziećmi rozwija, jest twórcze i daje poczucie bliskości. Twoje dziecko jest już
jednak na tyle duże, że może samo sięgać po książki. Ty nadal możesz je zachęcać do czytania i podsuwać wartościowe pozycje zarówno z klasyki, jak i z nowości. Pomocą przy wyborze mądrej książki
może być Złota Lista książek opracowana przez Fundację „ABCXXI – Cała Polska czyta dzieciom”.
Lista ta nie jest ustanowiona raz na zawsze, dlatego warto zaglądać na stronę internetową Fundacji
www.calapolskaczytadzieciom.pl, aby sprawdzić, czy nie pojawiły się nowe tytuły.
Złota Lista książek opracowana przez Fundację „ABCXXI – Cała Polska czyta dzieciom”:
Wiek 12-14 lat:
Antologia pod red. Grzegorza Leszczyńskiego – Po schodach wierszy
H. Jackson Brown, Jr. – Mały poradnik życia
Jack Canfield, Mark Victor Hansen, Kimberly Kirberger – Balsam dla duszy nastolatka
Paulo Coehlo – Alchemik
Arthur Conan Doyle – Pies Baskerville’ów
Ursula K. le Guin – Czarnoksiężnik z Archipelagu
Barbara Kosmowska – Pozłacana rybka*; Sezon na zielone kasztany*
Géza Hegedüs – Żeglarz z Miletu
Nastolatek
125
Harper Lee – Zabić drozda
Joanna Rudniańska – Kotka Brygidy
Katarzyna Ryrych – Wyspa mojej siostry*
Dorota Terakowska – Córka czarownic
Anika Thor – Prawda czy wyzwanie
John Ronald Reuel Tolkien – Władca pierścieni
Beata Wróblewska – Jabłko Apolejki*
książki popularnonaukowe:
Edward de Bono – Naucz się myśleć kreatywnie
Tony Buzan – Rusz głową
Wiek 14-16 lat:
Pierre Boulle – Most na rzece Kwai
Anna Frank – Dziennik
Francis Scott Fitzgerald – Wielki Gatsby
Ruben Gallego – Białe na czarnym
Victor Hugo – Nędznicy
Leszek Kołakowski – 13 bajek z królestwa Lailonii (...) i inne bajki
Yann Martel – Życie Pi
Amos Oz – Jak uleczyć fanatyka
Bolesław Prus – Faraon
ks. Jan Twardowski – Wiersze
Nevil Shute – Ostatni brzeg
Leonie Swann – Sprawiedliwość owiec; Triumf owiec
Władysław Bartoszewski – Warto być przyzwoitym
książki popularnonaukowe
Sephen R. Covey – 7 nawyków skutecznego działania*
Dr Susan E. Brown, Larry Trivieri Jr. – Przewodnik odkwaszania organizmu
Atul Gawande – Potęga checklisty. Jak opanować chaos i zyskać swobodę w działaniu
Malcolm Gladwell – Punkt przełomowy; Poza schematem
Chip Heath, Dan Heath – Pstryk. Jak zmieniać, żeby zmienić
Spencer Johnson – Kto zabrał mój ser?
Daniel Pink – Całkiem nowy umysł
Ron Potter-Efron – Życie ze złością*
Wiek powyżej 16 lat:
Karen Blixen – Pożegnanie z Afryką; Uczta Babette
Dalajlama, Howard C. Butler – Sztuka szczęścia
Guareschi – Don Camillo i jego trzódka
Zbigniew Herbert – Martwa natura z wędzidłem; Barbarzyńca w ogrodzie; Pan Cogito
Khaled Hosseini – Chłopiec z latawcem; Tysiąc wspaniałych słońc
Ryszard Kapuściński – Cesarz; Imperium
George Orwell – Folwark zwierzęcy
Mario Vargas Llosa – Rozmowa w katedrze (i inne tytuły tego autora)
Gabriel Garcia Marquez – Sto lat samotności (i inne tytuły tego autora)
Mariusz Szczygieł – Gottland
Wisława Szymborska – Wiersze
Liao Yiwu – Prowadzący umarłych
książki popularnonaukowe:
Nathaniel Branden – 6 filarów poczucia własnej wartości*
Erich Fromm – Sztuka miłości; Mieć czy być*
Daniel Goleman – Inteligencja emocjonalna*; Inteligencja społeczna
Leszek Kołakowski – Mini wykłady o maxi sprawach
Morgan Scott Peck – Drogą mniej uczęszczaną*
Daniel Pink – Drive. Kompletnie nowe spojrzenie na motywację
Bruce Perry – O chłopcu wychowywanym jak pies
Manfred Spitzer – Cyfrowa demencja*
* książka nagrodzona w konkursie im. Astrid Lindgren organizowanym przez Fundację
Złota Lista książek opracowana przez Fundację „ABCXXI – Cała Polska czyta dzieciom”, ul. J. Rosoła 44a, tel. 22 648 38 91,
www.calapolskaczytadzieciom.pl
126
Nastolatek
Przewodnikiem po świecie mądrych książek jest też IBBY, czyli Stowarzyszenie Przyjaciół Książki dla
Młodych. IBBY należy do międzynarodowej organizacji jednoczącej ludzi książki z całego świata, którzy wierzą w jej ważną rolę w rozwoju dzieci i młodzieży. Stowarzyszenie regularnie organizuje konkurs dla twórców polskich na Książkę Roku (nagroda literacka, graficzna oraz za działania na rzecz
rozpowszechniania czytelnictwa). Warto zwracać uwagę na wyróżnienia IBBY, bo książki nominowane
i nagradzane przez Stowarzyszenie to prawdziwe perły literatury.
Polska Sekcja IBBY
Multimedialna Biblioteka dla Dzieci i Młodzieży nr XXXI, ul. Tyniecka 40, tel. 885 553 055, www.ibby.pl
Biblioteki
Dla młodzieży gimnazjalnej i licealnej biblioteki publiczne stanowią uzupełnienie procesu nauczania
(np. poprzez lektury, pomoc w realizacji zadań domowych, przygotowanie do prezentacji maturalnych,
rozrywkę intelektualną). Niektóre placówki organizują też zajęcia edukacyjne przygotowujące do matury. Takie zajęcia prowadzi np. Czytelnia Naukowa nr X przy ul. W. Skoczylasa 9. „Indywidualne konsultacje maturalne z języka polskiego” dla młodzieży z klas maturalnych odbywają się od stycznia do kwietnia (dokładne terminy do uzgodnienia z osobami zainteresowanymi). Obowiązują zapisy telefoniczne:
tel. 22 619 32 96 lub e-mailowe: [email protected]. Ponieważ misją bibliotek jest również rozbudzanie potrzeb edukacyjnych, poznawczych, informacyjnych, dlatego nie ograniczają się one tylko do
gromadzenia i udostępniania materiałów bibliotecznych, ale także prowadzą szeroką działalność kulturalną i edukacyjną. I tak np. Biblioteka dla Dzieci i Młodzieży nr 59, ul. Radzymińska 50 proponuje: „Znam
moje miasto – dzielnice Warszawy” – cykl zajęć dla młodzieży gimnazjalnej (13-16 lat), które mają na celu
w atrakcyjny i przystępny sposób przybliżać historię warszawskich dzielnic. W trakcie zajęć uczestnicy odbywają wirtualną wycieczkę po wybranej dzielnicy Warszawy. „Wirtualne spacery – poznajemy ciekawe
miejsca w Polsce i na świecie” – cykl zajęć edukacyjno-poznawczych dla młodzieży gimnazjalnej (13-16 lat),
podczas których wykorzystywane są informacje z książek i internetu. Obowiązują zapisy telefoniczne:
tel. 22 818 49 00 lub e-mailowe: [email protected]. Wiele bibliotek organizuje spotkania „z ciekawą książką”, z autorami, konkursy plastyczne, przedstawienia teatralne, warsztaty literackie, pikniki,
projekcje filmów, turnieje wiedzy historycznej, geograficznej itp. Wypożyczać tu można nie tylko książki,
ale również audiobooki, filmy, płyty. Ponadto w bibliotece można: korzystać z bogatego księgozbioru
podręcznego, poczytać czasopisma, odrobić lekcje, korzystać z edukacyjnych programów multimedialnych, skorzystać z komputera (większość bibliotek ma dostęp do internetu), skanować obrazy, zdjęcia
i dokumenty, korzystać z własnej przenośnej pamięci, drukować, wziąć udział w karaoke (niektóre biblioteki są wyposażone w ekran projekcyjny, projektor i mikrofon), zagrać w gry komputerowe.
BIBLIOTEKI I WYPOŻYCZALNIE
Biblioteka Publiczna m. st. Warszawy
Biblioteka Główna Województwa Mazowieckiego, www.koszykowa.pl
ul. Koszykowa 26/28, tel. 22 537 41 18
Wypożyczalnia czynna: poniedziałek-piątek 10.00-20.00, sobota 9.00-15.00
Bibliotek Narodowa, www.bn.org.pl
Czynna: poniedziałek-sobota 8.30-20.30
www.polona.pl – Cyfrowa Biblioteka Narodowa Polona udostępnia w postaci cyfrowej najważniejsze wydania tekstów literackich i naukowych, dokumentów historycznych, czasopisma, grafikę,
fotografię, nuty oraz mapy.
BEMOWO
Biblioteka Publiczna w Dzielnicy Bemowo
m.st. Warszawy
www.bemowo.e-bp.pl
Wypożyczalnia dla Dzieci i Młodzieży nr 29
ul. S. Konarskiego 6, tel. 22 665 95 88
Czynna: poniedziałek-środa, piątek 10.00-19.30,
czwartek 10.00-16.00
Nastolatek
127
Wypożyczalnia dla Dorosłych i Młodzieży nr 114
ul. Powstańców Śląskich 10, tel. 22 664 84 48
pl. Światowida 3, tel. 22 889 17 60
Czynna: poniedziałek, wtorek, czwartek 13.00-19.00, środa, piątek 10.00-15.00
ul. S. Konarskiego 6, tel. 22 665 95 92
Biblioteka dla Dzieci i Młodzieży nr 4
ul. J. Antalla 5, tel. 22 884 47 70
Czynna: poniedziałek-piątek 10.00-19.00
BIELANY
Wypożyczalnia dla Dorosłych i Młodzieży nr 113 Biblioteka Publiczna w Dzielnicy Bielany
ul. Powstańców Śląskich 108, tel. 22 405 39 51 m.st. Warszawy
Czynna: poniedziałek-środa, piątek 10.00-19.30, www.bibliotekabielany.waw.pl
Mediateka START-META
Wypożyczalnia dla Dzieci, Dorosłych i Młodzieży
nr 119
ul. gen. T. Pełczyńskiego 28c, tel. 22 304 82 80
BIAŁOŁĘKA
Biblioteka Publiczna w Dzielnicy Białołęka
m.st. Warszawy
www.bialoleka.e-bp.pl
Wypożyczalnia dla Dorosłych i Dzieci nr 124
Zielona
ul. L. Berensona 38, tel. 22 675 05 12
Multicentrum
ul. Porajów 14, tel. 22 614 60 70
Czynne: poniedziałek-piątek 10.00-19.00
sobota 10.00-15.00
www.multicentrum.warszawa.pl
Multimedialna Biblioteka dla Dzieci i Młodzieży
nr 56 „Nautilus”
ul. F. Pancera 18, tel. 22 614 60 80
ul. Szegedyńska 13 a, tel. 22 291 44 68
Czynna: poniedziałek-piątek 9.00-19.00,
sobota 10.00-16.00
Wypożyczalnia nr 15
ul. W. Bogusławskiego 6a, tel. 22 669 69 52
Czynna: poniedziałek, wtorek 10.00-16.00,
środa-piątek 12.00-19.00
ul. T. Duracza 19, tel. 22 639 80 48
MOKOTÓW
Biblioteka Publiczna w Dzielnicy Mokotów
m.st. Warszawy
www.bpmokotow.waw.pl
ul. Tuchlińska 2a, tel. 22 843 20 87
Czynna: poniedziałek 14.00-20.00, wtorek, piątek
14.00-19.00, środa i czwartek 11.00-16.00
ul. Puławska 238, tel. 22 844 66 43
14.00-19.00, środa i czwartek 11.00-16.00
ul. Górska 7, tel. 22 840 64 58
14.00-19.00, środa i czwartek 11.00-16.00
ul. T. Duracza 19, tel. 22 639 88 51
ul. Melsztyńska 4, tel. 22 849 37 98
14.00-19.00, środa i czwartek 11.00-16.00
al. Zjednoczenia 19, tel. 22 834 01 81
Środa-piątek 12.00-19.00
14.00-19.00, środa i czwartek 11.00-16.00
Biblioteka nr 43 Wypożyczalnia nr 96
ul. W. Perzyńskiego 3, tel. 22 835 18 43
14.00-19.00, środa i czwartek 11.00-16.00
14.00-19.00, środa, czwartek 11.00-16.00
ul. L. Narbutta 47, tel. 22 849 63 56
14.00-19.00, środa, czwartek 11.00-16.00
ul. Górska 7, tel. 22 841 26 95
Czynna: poniedziałek: 14.00-20.00, wtorek, piątek
14.00-19.00, środa, czwartek 11.00-16.00
ul. J. Bytnara „Rudego” 27, 22 844 86 81
14.00-19.00, środa, czwartek 11.00-16.00
Czynna: poniedziałek: 14.00-20.00, wtorek, piątek
14.00-19.00, środa, czwartek 11.00-16.00
ul. Z. Modzelewskiego 71, tel. 22 844 62 71
14.00-19.00, środa, czwartek 11.00-16.00
ul. P. Gruszczyńskiego 12, tel. 22 843 98 31
14.00-19.00, środa, czwartek 11.00-16.00
ul. Ludowa 4, tel. 22 840 29 01
14.00-19.00, środa, czwartek 11.00-16.00
Biblioteka nr 49 Wypożyczalnia nr 103
al. W. Reymonta 6, tel. 22 663 73 85
ul. Ludowa 4, tel. 22 851 64 24
14.00-19.00, środa i czwartek 11.00-16.00
ul. Puławska 43, tel. 22 849 25 28
14.00-19.00, środa, czwartek 11.00-16.00
ul. Rudzka 12/14, tel. 833 40 09
14.00-19.00, środa, czwartek 11.00-16.00
Wypożyczalnia dla Dorosłych i Młodzieży nr 42 ul. S. Petofiego 3, tel. 22 835 69 44
ul. J. Antalla 5, tel. 22 884 47 71
ul. Iberyjska 5, tel. 22 842 79 02
14.00-19.00, środa, czwartek 11.00-16.00
ul. W. Żuławskiego 4/6, tel. 22 627 42 22
14.00-19.00, środa, czwartek 11.00-16.00
ul. Czerniakowska 38a, tel. 22 841 33 58
14.00-19.00, środa, czwartek 11.00-16.00
ul. A. Kowalczyka 3, tel. 22 811 46 38
ul. ul. Wałuszewska 24, tel. 22 614 23 07
ul. Raciborska 20, tel. 22 676 59 00
Czynna: poniedziałek, środa, piątek 13.00-18.45,
wtorek, czwartek 10.00-15.00
128
Nastolatek
ul. Wiktorska 27, tel. 22 273 63 26
14.00-19.00, środa, czwartek 11.00-16.00
ul. Puławska 119, tel. 22 843 16 85
14.00-19.00, środa, czwartek 11.00-16.00
Nastolatek
129
Multimedialna Biblioteka dla Dzieci
i Młodzieży nr 31
ul. Tyniecka 40, tel. 22 646 46 49
Czynna: poniedziałek 14.00-19.00, worek-piątek
10.00-19.00, sobota 10.00-16.00
Biblioteka Przy Zawiszy
Al. Jerozolimskie 121/123, tel. 22 629 79 58
OCHOTA
Biblioteka Publiczna w Dzielnicy Ochota
m.st. Warszawy
www.bpochota.waw.pl
PRAGA POŁUDNIE
Biblioteka Publiczna w Dzielnicy Praga Południe
m.st. Warszawy
www.bppragapd.pl
ul. Grójecka 109, tel. 22 822 31 95
Czynna: poniedziałek-wtorek 10.00-15.00,
ul. Cz. Witoszyńskiego 2, tel. 22 671 88 48
Biblioteka Przystanek Książka
Wypożyczalnia dla Dorosłych i Młodzieży Nr 93
ul. Grójecka 42, tel. 22 822 38 06
Czynna: poniedziałek, wtorek, czwartek, piątek
10.00-19.00, środa 14.00-19.00
ul. Walewska 7a, tel. 22 810 87 99
Biblioteka Przy Baleya
ul. S. Baleya 9, tel. 22 823 51 37
Biblioteka Skarżyńskiego
ul. S. Skarżyńskiego 5, tel. 22 822 36 81
Biblioteka Baśniowa
ul. Grójecka 68, tel. 22 823 35 92
Biblioteka Białobrzeska
Biblioteka Pod Skrzydłami
ul. Grójecka 109, tel. 22 822 53 18
Biblioteka Przy Narutowicza
ul. Grójecka 35, tel. 22 668 94 37
Czynna: poniedziałek, wtorek: 10.00-15.00,
130
Nastolatek
ul. Biskupia 50, tel. 22 610 27 80
ul. Meksykańska 3, tel. 22 672 80 91
ul. L. M. Paca 46, tel. 22 810 02 57
ul. Egipska 7, tel. 22 672 06 92
Czynna: poniedziałek, wtorek, czwartek
14.00-19.00, środa, piątek 9.00-14.00
ul. al. J. Waszyngtona 2b, tel. 22 617 52 44
ul. Grochowska 118, tel. 22 610 52 58
ul. Cz. Witoszyńskiego 2, tel. 22 671 88 48
PRAGA PÓŁNOC
Biblioteka Publiczna w Dzielnicy Praga Północ
m.st. Warszawy
www.bppn.waw.pl
ul. L. M. Paca 46, tel. 22 810 02 57
ul. Ząbkowska 23/25, tel. 22 619 16 97
ul. Grochowska 333a, tel. 22 810 33 84
ul. W. Skoczylasa 9, tel. 22 619 32 96 w. 37
ul. Egipska 7, tel. 22 672 06 92
ul. Angorska 14, tel. 22 617 56 25
ul. Majdańska 5, tel. 22 813 27 22
ul. Rozłucka 11a, tel. 22 810 25 14
ul. Biskupia 50, tel. 22 610 17 55
ul. Meksykańska 3, tel. 22 672 80 91
ul. Radzymińska 50, tel. 22 818 49 00
ul. Radzymińska 50, tel. 22 818 75 65
ul. Strzelecka 21/25, tel. 22 619 15 26
Dzielnicowa Wypożyczalnia dla Dorosłych
i Młodzieży nr 41
ul. W. Skoczylasa 9, tel. 22 818 09 00
ul. Inżynierska 10, tel. 22 619 47 85
ul. Ząbkowska 23/25, tel. 22 619 81 22
ul. Jagiellońska 47e, tel. 22 404 55 55
ul. J. Szanajcy, tel. 22 619 03 52
ul. Zwycięzców 46, tel. 22 617 06 38
REMBERTÓW
Biblioteka Publiczna w Dzielnicy Rembertów
m.st. Warszawy
www.bprembertow.waw.pl
Czynna: poniedziałek, wtorek, czwartek 14.00-19.00, środa, piątek 9.00-14.00
ul. Gawędziarzy 8, tel. 22 255 39 96
sobota 9.00-15.00
Nastolatek
131
ul. Gawędziarzy 8, tel. 22 255 39 99
sobota 9.00-15.00
ul. Chełmżyńska 27/35 lok. 31, tel. 22 612 05 90
Czynna: poniedziałek, wtorek 12.00-19.00, środa
8.00-16.00, czwartek, piątek 8.00-19.00 oraz
w wybrane soboty 9.00-15.00
ul. M. Niedziałkowskiego 25, tel. 22 611 91 36
Czynna: poniedziałek, wtorek 8.00-19.00, środa,
piątek 12.00-19.00, czwartek 9.00-16.00 oraz
w wybrane soboty 9.00-15.00
ŚRÓDMIEŚCIE
Biblioteka Publiczna w Dzielnicy Śródmieście
m.st. Warszawy
www.biblioteka.waw.pl
ul. Wilcza 14, tel. 22 621 10 92
Czynna: poniedziałek, wtorek 10.00-15.00
ul. Dzika 4, tel. 22 831 29 80
ul. M. Anielewicza 2, tel. 22 831 80 76
ul. Litewska 11/13, tel. 22 629 64 12
ul. Nowy Świat 47a, tel. 22 827 42 48
ul. Świętojańska 5, tel. 22 828 64 59
ul. Browarna 4, tel. 22 468 11 65
ul. Śliska 3, tel. 22 620 90 89
132
Nastolatek
ul. Przechodnia 2, tel. 22 620 04 69
ul. Ludna 9, tel. 22 629 01 48
środa, czwartek, piątek 14.00-19.00
ul. Mokotowska 26, tel. 22 629 83 29
ul. Nowosielecka 20, tel. 22 841 49 35
ul. Marszałkowska 83, tel. 22 629 05 34
ul. Nowy Świat 47a, tel. 22 827 42 48
ul. Świętojańska 5, tel. 22 826 19 03
Al. Jerozolimskie 42, tel. 22 827 83 37
ul. Marszałkowska 9/15, tel. 22 825 77 49
ul. Browarna 4, tel. 22 468 11 65
Al. Ujazdowskie 37, tel. 22 629 48 01
ul. Śliska 3, tel. 22 620 90 89
ul. P. Skargi 54, tel. 22 678 55 22
(nieczynna z powodu przeprowadzki do nowej
lokalizacji przy ul. Smoleńskiej 94)
ul. Przechodnia 2, tel. 22 620 04 69
ul. Mieszka I nr 7, tel. 22 678 73 79
ul. Nowogrodzka 43, tel. 22 699 81 77
Czynna: poniedziałek 11.00-18.00,
wtorek-piątek 10.00-16.00
ul. Krasnobrodzka 11, tel. 22 675 17 11
ul. Czerniakowska 178a, tel. 22 629 60 95
ul. Kuflewska 6, tel. 22 679 70 57
ul. Suwalska 11, tel. 22 811 24 45
Wypożyczalnia dla Dorosłych i Młodzieży nr 105 Czynna: poniedziałek-piątek 10.00-19.00
ul. Dzika 4, tel. 22 831 29 80
TARGÓWEK
Biblioteka Publiczna w Dzielnicy Targówek
m. st. Warszawy
ul. L. Kondratowicza 23, tel. 22 811 18 57
www.multibiblioteka.waw.pl
ul. Kuflewska 6, tel. 22 679 14 49
ul. Suwalska 11, tel. 22 814 07 94
ul. Rembielińska 6a, tel. 22 811 57 16
ul. Bazyliańska 6, tel. 22 811 19 15
URSUS
Biblioteka Publiczna w Dzielnicy Ursus
m.st. Warszawy
www.portal.bpursus.waw.pl
ul. Plutonu Torpedy 47, tel. 22 662 70 01
sobota 10.00-15.00
Biblioteka dla Dorosłych i Młodzieży nr 116
ul. Plutonu Torpedy 47, tel. 22 662 70 01
sobota 10.00-15.00
Biblioteka Skorosze
ul. Dzieci Warszawy 27a, tel. 22 823 46 00
sobota 10.00-15.00
ul. Bazyliańska 6, tel. 22 814 07 83
Biblioteka Gołąbki
ul. Czerwona Droga 6, tel. 514 893 405
sobota 10.00-15.00
ul. Rembielińska 6a, tel. 22 675 11 45
Biblioteka Niedźwiadek
ul. M. Keniga 14, tel. 22 667 09 56
Nastolatek
133
URSYNÓW
Biblioteka Publiczna w Dzielnicy Ursynów
m.st. Warszawy
www.ursynoteka.pl
ul. Kłobucka 14, tel. 22 460 06 04
Czynna: poniedziałek, wtorek, czwartek 11.00-19.00, środa 11.00-15.00, piątek 14.00-19.00
WESOŁA
Biblioteka Publiczna w Dzielnicy Wesoła
m.st. Warszawy
www.wesola.e-bp.pl
ul. J. Wasilkowskiego 7, tel. 22 460 06 84
12.00-18.00, środa 11.00-15.00
al. KEN 21, tel. 22 44 621 65
Czynna: poniedziałek, wtorek, czwartek,
piątek 10.00-19.00, środa 11.00-15.00
Biblioteka Główna
ul. 1. Praskiego Pułku 31, tel. 22 773 40 08
Czynna: poniedziałek 12.00-19.00, wtorek,
czwartek, piątek 12.00-18.00, środa 10.00-15.00
ul. Barwna 8, tel. 22 641 03 26
12.00-18.00, środa 11.00-15.00
WAWER
Biblioteka Publiczna w Dzielnicy Wawer
m.st. Warszawy
www.bibliotekawawer.pl
ul. Fanfarowa 19, tel. 22 644 74 30
piątek 12.00-18.00, środa 11.00-15.00
Wypożyczalnia dla Dorosłych nr 87 w Aninie
ul. Trawiasta 10, tel. 22 815 33 21
sobota 10.00-14.00
• Filia nr 1 Stara Miłosna
ul. Jana Pawła II 25, tel. 22 773 83 66
Czynna: poniedziałek 12.00-20.00, wtorek, środa
12.00-18.00, czwartek 10.00-15.00, piątek 12.00-18.00 ul. S. Staszica 5a, tel. 22 632 27 52
środa- piątek 12.00-19.00
• Filia nr 2 Zielona
ul. Warszawska 55 lok. 207, tel. 22 489 72 89
Czynna: poniedziałek 12.00-19.00,
wtorek, czwartek 12.00-18.00, piątek 10.00-15.00 al. Solidarności 90, tel. 22 838 91 00
sobota 9.00-14.00
• Filia nr 3 Wola Grzybowska
ul. S. Starzyńskiego 21, tel. 22 773 42 97
Czynna: poniedziałek 13.00-19.00, wtorek 10.00- Biblioteka dla Dzieci i Młodzieży nr 25
ul. Żytnia 64, tel. 22 631 63 45
-15.00, środa, czwartek, piątek 13.00-18.00
Czynna: poniedziałek- piątek 9.00-19.00
WILANÓW
Biblioteka Publiczna w Dzielnicy Wilanów m. st. Biblioteka dla Dzieci i Młodzieży nr 32
ul. Twarda 64, tel. 22 620 97 83
Warszawy
www.bibliotekawilanowska.pl
Biblioteka Główna
ul. Kolegiacka 3, tel. 22 423 57 55
Czynna: poniedziałek, wtorek, czwartek 12.00-20.00, ul. Redutowa 48, tel. 22 836 77 44
środa, piątek, sobota 9.00-16.00
• Filia Radosna
ul. Lentza 3, tel. 22 374 95 84
Czynna: poniedziałek, środa, piątek 15.00-19.00, ul. Chłodna 11, tel. 22 624 06 33
• Filia w Powsinie
ul. Przyczółkowa 27a, tel. 22 648 25 03
Czynna: poniedziałek, wtorek, czwartek 12.00-19.00, ul. Wolska 75, tel. 22 632 03 02
Środa, piątek 12.00-16.00
WŁOCHY
Biblioteka Publiczna w Dzielnicy Włochy
m.st. Warszawy
ul. E. Ciołka 20, tel. 22 836 06 83
www.bpwlochy.waw.pl
ul. ks. J. Chrościckiego 2, tel. 22 863 89 61 (62) w. 102 ul. Młynarska 35a, tel. 22 632 09 86
ul. Na Uboczu 2, tel. 22 648 63 96
piątek 12.00-18.00, środa 11.00-15.00
ul. 6 Sierpnia 23, tel 22 899 18 83
piątek 11.00-19.00, środa 11.00-15.00
ul. ZWM 5, tel. 22 403 87 33
piątek 11.00-19.00, środa 11.00-15.00
ul. Koński Jar 10, tel. 22 643 77 59
piątek 10.00-19.00, środa 11.00-15.00
ul. Nugat 4, tel. 22 643 36 62
piątek 10.00-19.00, środa 11.00-15.00
w Marysinie Wawerskim
ul. Króla Maciusia 10, tel. 22 815 40 02
w Wawrze
ul. Błękitna 32, tel. 22 815 20 81
Czynna: poniedziałek 13.00-18.00,wtorek,
czwartek 11.00-16.00, środa, piątek 11.00-18.00
w Międzylesiu
ul. Żegańska 1, tel. 22 615 73 80
w Radości
ul. Izbicka 7, tel. 22 615 60 85
11.00-16.00, środa 13.00-18.00
ul. Braci Wagów 1, tel. 22 258 37 46
piątek 10.00-19.00, środa 11.00-15.00
w Miedzeszynie
ul. Agrestowa 1, tel. 22 872 43 78
Czynna: poniedziałek 13.00-19.00, środa, piątek
13.00-18.00, wtorek, czwartek 11.00-16.00
ul. J. Wasilkowskiego 7, tel 22 641 99 33
piątek 14.00-19.00, środa 11.00-15.00
w Falenicy
ul. Walcownicza 14, tel. 22 872 95 68
134
Nastolatek
ul. 1. Sierpnia 36a, tel. 22 846 17 16
ul. Żwirki i Wigury 1, tel. 22 846 03 51
WOLA
Biblioteka Publiczna w Dzielnicy Wola
m.st. Warszawy
www.bpwola.waw.pl
Nastolatek
135
al. Solidarności 90, tel. 22 838 39 91
Czynna: poniedziałek-piątek 9.00-19,
sobota 9.00-14.00
ŻOLIBORZ
Biblioteka Publiczna w Dzielnicy Żoliborz
m.st. Warszawy
www.bpzoliborz.pl
ul. M. Bielskiego 3, tel. 22 837 04 92
ul. W. Broniewskiego 9a, tel. 22 633 90 80
Czynna: poniedziałek, środa-piątek 11.00-19.00,
wtorek 8.00-16.00
ul. Żytnia 64, tel. 22 632 62 87
ul. Redutowa 48, tel. 22 836 77 44
ul. Chłodna 11, tel. 22 624 06 33
ul. Śmiała 24, tel. 22 839 04 20
wtorek 8.00-16.00
ul. J. Słowackiego 19a, tel. 22 833 21 83
Wypożyczalnia dla Dorosłych, Młodzieży
Wypożyczalnia dla Dorosłych i Młodzieży nr 106 i Dzieci nr 111
ul. A. Mickiewicza 65, tel. 22 400 94 24
ul. Twarda 64, tel. 22 620 97 83
wtorek 8.00-16.00
Domy kultury
Dla nastolatka dzielnicowy dom kultury (DK) może być wspaniałym miejscem edukacji i rozrywki.
Domy kultury prowadzą zajęcia plastyczne (np. malowanie, ceramika), muzyczne (np. nauka gry na
instrumencie, nauka śpiewu, udział w zespołach muzycznych), taneczne, teatralne, filmowe. Zajęcia są
zazwyczaj płatne, ale wykwalifikowana kadra zapewnia wysoki poziom lekcji. Wiele domów kultury
organizuje pikniki, kiermasze, koncerty, imprezy weekendowe, na które zaprasza całe rodziny.
DOMY KULTURY I KLUBY
BEMOWO
Bemowskie Centrum Kultury
• ul. Górczewska 201, tel. 798 992 039
• ul. gen. W. Czumy 8, tel. 506 878 882
www.bemowskie.pl
Ośrodek Kultury i Edukacji SM Wola
ul. Powstańców Śląskich 108a lok. 22
tel. 22 638 51 40
• 3 pokoje z kuchnią
ul. Głębocka 84, tel. 22 675 06 82
www.bok.waw.pl
Klub Arkona
ul. Nagodziców 3, tel. 22 811 15 43
www.rsmpraga.pl
• Filia Ośrodka Kultury i Edukacji Górce SM Wola
ul. Bolkowska 2c, tel. 22 436 34 20
www.smwola.com.pl
BIELANY
Bielański Ośrodek Kultury
ul. C. Goldoniego 1, tel. 22 834 65 47
www.bok-bielany.eu
BIAŁOŁĘKA
Białołęcki Ośrodek Kultury
ul. V. van Gogha 1, tel. 22 614 66 56
www.bok.waw.pl
• Filia Przy Estrady 112
ul. Estrady 112, tel. 22 835 54 44
www.bok-filia.eu
136
Nastolatek
Bielańskie Centrum Edukacji Kulturalnej
ul. Szegedyńska 9a, tel. 22 834 52 59
www.centrumszegedynska9a.pl
Świetlica Nowy Teatr
ul. A. J. Madalińskiego 10/16, tel. 22 379 33 00
www.nowyteatr.org/pl
Centrum Kultury Dobre Miejsce
Dom Rekolekcyjno-Informacyjny
ul. Dewajtis 3, tel. 22 561 01 23
www.dobremiejsce.org
OCHOTA
Dom Kultury Rakowiec
ul. Wiślicka 8, tel. 22 823 66 97
www.rakowiec.art.pl
Klub Piaski WSM Piaski
ul. W. Broniewskiego 71, tel. 22 669 52 52
www.wsm.pl
Klub Jedynka
ul. Gorlicka 1, tel. 22 823 18 54
www.wsmochota.com.pl
www.mdkbielany.pl
Klub Stokrotka
ul. W. Korotyńskiego 23, tel. 22 846 14 67
Młodzieżowy Dom Kultury im. Marii Gwizdak
ul. H. Ch. Andersena 4
tel. 22 835 98 45, 22 835 93 47
www.mdkandersena.pl
www.mdkochota.com
MOKOTÓW
Aktywny Dom Alternatywny
ul. Puławska 37
Centrum Łowicka
ul. Łowicka 21, tel. 22 845 50 62
www.lowicka.pl
Dom Kultury Dorożkarnia
ul. Siekierkowska 28, tel. 22 841 91 22
www.dorozkarnia.pl
Dom Kultury Kadr
ul. Gotarda 16, tel. 22 843 88 81
www.dkkadr.waw.pl
Klub Osiedlowy Arbuzowa
ul. Arbuzowa 16, tel. 22 651 93 07
www.smarbuzowa.pl
ul. Puławska 97, tel. 22 845 17 04
www.mdk-mokotow.pl
Ośrodek Edukacji Kulturalnej
Sadyba MSM Energetyka
ul. Korczyńska 6
tel. 22 642 59 08
www.oeksadyba.msmenergetyka.pl
Ośrodek Kultury Ochoty
ul. Grójecka 75, tel. 22 822 48 70, 22 822 74 36
www.oko.com.pl
• Klub Osiedlowy Surma
www.oko.com.pl
• Magazyn Sztuk
ul. Radomska 13/21, tel. 22 823 37 56
www.magazynsztuk.pl
• Pracownia Ceramiki Angoba
ul. Przemyska 18, tel. 22 822 48 70
www.angoba123.wordpress.com
www.oko.com.pl
PRAGA POŁUDNIE
Centrum Promocji Kultury
ul. Podskarbińska 2, tel. 22 277 09 02
www.cpk.art.pl
• Doświadczalna Pracownia Litografii
im. Pabla Picassa
ul. Obrońców 28/30, tel. 22 616 12 84
www.cpk.art.pl
• Klub Kultury Gocław
www.klubgocław.pl
Ośrodek Kultury Forma
ul. W. Żuławskiego 4/6, tel. 22 848 00 02
Dom Kultury Orion
ul. Egipska 7, tel. 22 672 02 30
www.sbm-atenska.pl
Służewski Dom Kultury
ul. J. S. Bacha 15, tel. 22 843 91 01
www.sdk.waw.pl
Klub Osiedlowy Groszek
SM Przyczółek Grochowski
ul. Ostrzycka 2/4, tel. 22 810 61 32
Nastolatek
137
Klub Osiedlowy Magia
al. Stanów Zjednoczonych 40
tel. 22 673 60 63, 22 514 04 59
www.sbm-grenadierow.com.pl
Klub Osiedlowy Relax
ul. Tarnowiecka 7, tel. 22 879 98 43
www.smo.waw.pl
Osiedlowe Centrum Plastyki Wilga
ul. F. Znanieckiego 5, tel. 22 613 64 80
Dom Towarowy Braci Jabłkowskich
ul. Chmielna 21 lok. 22b, tel. 22 826 36 44
www.dtbj.pl
Klub Dowództwa Garnizonu Warszawa
al. Niepodległości 141a, tel. 261 871 073
www.klubdgw.wp.mil.pl
Klub Osiedlowy Panorama SBM Torwar
www.sbmtorwar.pl
Prom Kultury Saska Kępa
ul. Brukselska 23, tel. 22 277 08 03
www.promkultury.pl
PRAGA PÓŁNOC
Dom Kultury Praga
ul. Dąbrowszczaków 2, tel. 22 618 41 51
www.dkpraga.pl
Klub Wzajemnej Pomocy AS
ul. Solec 63a, tel. 22 370 25 86
www.sbmtorwar.pl
Klub Kuźnia Osiedle Kijowska
ul. Ząbkowska 42, tel. 601 736 628
www.rsmpraga.pl
REMBERTÓW
Dom Kultury Rembertów
ul. Komandosów 8
tel. 22 611 96 87
www.dkrembertow.waw.pl
Młodzieżowy Dom Kultury im. Władysława
Broniewskiego
ul. Łazienkowska 7, tel. 22 629 32 06
www.mdk.waw.pl
Dom Kultury Wygoda
ul. Koniecpolska 14, tel. 22 812 06 33
www.dkwygoda.waw.pl
ŚRÓDMIEŚCIE
Centrum Kultury i Edukacji na Pięknej
ul. Piękna 24/26, kontakt: [email protected]
www.centrumnapieknej.pl
Dom Kultury Śródmieście
ul. Smolna 9, tel. 22 826 25 86
www.dks.art.pl
• Klub na Hożej 41
ul. Hoża 41 lok. 2, tel. 22 621 95 32
• Pracownie Artystyczne
ul. Foksal 11, tel. 22 828 18 21
• Pracownia STRATEG
ul. Foksal 11, tel. 512 083 522
• Rotacyjny Dom Kultury na Jazdowie
ul. Jazdów 3/18, tel. 22 826 25 86 w. 11
• Scena na Smolnej
ul. Smolna 9 (wejście od Al. Jerozolimskich 2)
tel. 22 826 25 86 (56)
Dom Spotkań z Historią
ul. Karowa 20, tel. 22 255 05 00
www.dsh.waw.pl
138
Nastolatek
Mazowiecki Instytut Kultury
www.mik.waw.pl
Młodzieżowy Dom Kultury Muranów
ul. Stawki 10, tel. 22 635 01 40
Pałac Młodzieży
pl. Defilad 1 (PKiN), tel. 22 656 70 23
www.pm.waw.pl
Państwowe Ognisko Artystyczne
ul. Nowolipki 9b, tel. 22 635 19 60
www.nowolipki.edu.pl
Staromiejski Dom Kultury
ul. Rynek Starego Miasta 2
tel. 22 831 23 75, 22 831 17 15
www.sdk.pl
• Piwnica na Wójtowskiej
Filia Staromiejskiego Domu Kultury
ul. Zakroczymska 11, tel. 22 635 46 47
www.piwnicanawojtowskiej.sdk.pl
ul. Jezuicka 4, tel. 22 277 06 15
www.scek.pl
• Stara Prochoffnia
Filia Stołecznego Centrum Edukacji Kulturalnej
ul. Boleść 2, tel. 22 635 89 64
www.staraprochoffnia.scek.pl
TARGÓWEK
Dom Kultury Świt
www.dkswit.com.pl
Dom Kultury Zacisze
ul. Blokowa 1, tel. 22 679 84 69
www.zacisze.waw.pl
Spółdzielczy Dom Kultury Jowisz
ul. Chodecka 4, tel. 22 674 60 62
www.sdkjowisz.waw.pl
Spółdzielczy Dom Kultury
Lira SM Bródno, ul. Łojewska 3
tel. 22 675 15 55
www.smbrodno.pl
Klub Kołatka RSM Praga
ul. Kołowa 2, tel. 22 679 75 85
www.rsmpraga.pl
Klub Osiedlowy Junona SM Bródno
ul. Bazyliańska 1 Ip. lok.1
tel. 22 811 99 56
www.klubjunona.pl
Klub Osiedlowy Podgrodzie SM Bródno
www.klubpodgrodzie.pl
Klub Pinokio RSM Praga
ul. Goławicka 1, tel. 22 679 78 72
www.rsmpraga.pl
Nasz Klub RSM Praga
ul. Zamiejska 1, tel. 22 679 58 52
www.rsmpraga.pl
URSUS
Ośrodek Kultury Arsus
ul. Traktorzystów 14, tel. 22 478 34 54
www.arsus.pl
• Dom Kultury Kolorowa
tel. 22 867 63 95
www.kolorowa.arsus.pl
• Dom Kultury Miś
ul. Zagłoby 17, tel. 22 667 92 18
www.mis.arsus.pl
URSYNÓW
Dom Kultury SMB Imielin
ul. Dereniowa 6,tel. 22 641 19 15
www.dkimielin.pl
• Galeria Działań
ul. Marca Polo 1, tel. 22 643 65 37
www.galeriadzialan.hg.pl
• Klub A4
ul. R. Amundsena 4, tel. 22 641 55 18
www.dkimielin.pl
Dom Kultury Stokłosy SBM Stokłosy
ul. W. Lachmana 5, tel. 22 855 35 17
www.stoklosy.art.pl
Dom Sztuki SBM Jary
ul. Wiolinowa 14, tel. 22 643 79 35
www.domsztuki.art.pl
Klub Kabaty SMB Osiedle Kabaty
ul. K. Bronikowskiego 2a, tel. 22 546 63 72
www.smb-osiedlekabaty.pl
Klub Przy Lasku
ul. Lasek Brzozowy 2, tel. 22 648 30 71
www.smprzymetrze.waw.pl
Natoliński Ośrodek Kultury SM Wyżyny
ul. Na Uboczu 3, tel. 22 648 65 81
www.nok.art.pl
WAWER
Wawerskie Centrum Kultury
ul. Żegańska 1a, tel. 22 443 70 75
www.wck-wawer.pl
• Filia Aleksandrów
ul. Samorządowa 10, tel. 22 612 63 85
• Filia Anin
ul. V Poprzeczna 13, tel. 22 815 41 40
• Filia Falenica
• Filia Marysin
ul. Korkowa 96, tel. 22 812 01 37
• Filia Radość
ul. Planetowa 36, tel. 22 615 73 28
• Filia Zastów
ul. Lucerny 13, tel. 22 815 67 63
WESOŁA
Ośrodek Kultury
ul. S. Starzyńskiego 21, tel. 22 773 61 88
www.domkulturywesola.net
• Ośrodek Działań Twórczych Pogodna
ul. Jana Pawła II 25, tel. 22 427 37 74
www.domkulturywesola.net
Nastolatek
139
WILANÓW
Centrum Kultury Wilanów
ul. Kolegiacka 3, tel. 22 651 98 20
www.kulturawilanow.pl
• Dom Pracy Twórczej
ul. Ptysiowa 3, tel. 22 894 43 69
• Filia w Powsinie
ul. Przyczółkowa 27a, tel. 22 648 22 24
WŁOCHY
Dom Kultury Włochy
ul. Bolesława Chrobrego 27, tel. 22 863 73 23
www.dkwlochy.pl
• Artystyczny Dom Animacji ADA
ul. ks. J. Chrościckiego 14, tel. 22 836 79 81
www.dkwlochy.pl
• Glinianka Pracownia Ceramiki, Batiku i Witrażu
ul. Astronautów 17, tel. 695 640 909
www.dkwlochy.pl
• Okęcka Sala Widowiskowa
ul. 1 Sierpnia 36a, tel. 22 868 02 01
www.dkwlochy.pl
WOLA
Wolskie Centrum Kultury d. Dom Kultury
Działdowska
ul. Działdowska 6, tel. 22 632 31 91
www.dzialdowska.pl
Wolskie Centrum Kultury Ośrodek Kultury
im. Stefana Żeromskiego
ul. Obozowa 85
tel. 22 836 44 72, 22 836 22 15
www.okwola.pl
• Klub Osiedlowy 13
ul. Chmielna 122, tel. 22 620 42 78
www.okwola.pl
• Świetlica Dziecięca Świetliki
ul. E. Gibalskiego 10, tel. 22 632 94 20
www.okwola.pl
Klub Stokrotka WSM Ochota
al. Krakowska 274, tel. 22 846 36 32
Młodzieżowy Dom Kultury w Zespole Wolskich
Placówek Edukacji Kulturalnej
ul. J. Brożka 1a, tel. 22 836 13 13
www.zwpek.pl
ŻOLIBORZ
Klub Promyk
ul. Promyka 5, tel. 500 614 401
www.wsm-zc.waw.pl
Studio Akcja
ul. Dwudziestolatków 3, tel. 502 659 993
www.studioakcja.pl
Klub Mieszkańców Szafir
ul. Dolnośląska 3, tel. 22 568 97 92
www.klub-szafir.pl
Źródło: Domy i Kluby Kultury Warszawy, www.domykultury.waw.pl, (dostęp: 22.04.2016 r.)
Ogniska i placówki edukacji pozaszkolnej
Po szkole twoje dziecko może brać udział w zajęciach organizowanych w ogniskach pracy pozaszkolnej, ogrodach jordanowskich i innych placówkach. Misją tych placówek jest stwarzanie dzieciom
i młodzieży jak najlepszych warunków do rozwoju, nauki i zabawy, wyrównywanie szans edukacyjnych i przeciwdziałanie patologiom. Dzieci i młodzież mogą brać udział w licznych zajęciach sportowych, plastycznych, muzycznych. Mogą uczyć się gry na instrumentach, doskonalić swoje umiejętności
sportowe, zgłębiać meandry informatyki, uczyć się tańczyć, malować, lepić czy rzeźbić. Często mogą
skorzystać z warsztatów socjoterapeutycznych, na których uczą się rozwiązywać konflikty w grupie
i poznają metody radzenia sobie z emocjami. Poza tym ogniska pracy pozaszkolnej organizują wycieczki, wyjścia na basen czy lodowisko, konkursy i turnieje. Ogniska, placówki pracy pozaszkolnej
i ogrody jordanowskie realizują także zajęcia w ramach akcji „Lato w mieście” i „Zima w mieście”.
Uczestnictwo w zajęciach jest bezpłatne. Na zajęcia w ognisku można zapisać dziecko w pierwszych
dniach września. Zajęcia odbywają się zazwyczaj od godz. 14.00 do ok. 19.00.
PLACÓWKI EDUKACJI POZASZKOLNEJ
BIELANY
www.mdkbielany.pl
140
Nastolatek
Młodzieżowy Dom Kultury im. Marii Gwizdak
ul. H. Ch. Andersena 4, tel. 22 835 93 47
www.mdkandersena.pl
Pozaszkolna Placówka Specjalistyczna
– Bielańskie Centrum Edukacji Kulturalnej
ul. Szegedyńska 9a, tel. 22 834 52 59
www.centrumszegedynska9a.pl
MOKOTÓW
ul. Puławska 97, tel. 22 845 51 21
www.mdk-mokotow.pl
Ognisko Pracy Pozaszkolnej nr 175
ul. Niegocińska 2, tel. 22 853 47 24
www.ognisko175.edu.pl
II Ogród Jordanowski
ul. A. E. Odyńca 6, tel. 22 844 01 58
www.ogrodjordanowski.pl
OCHOTA
Międzyszkolny Ośrodek Sportowy nr 7
ul. Geodetów 1, tel. 22 822 66 07
www.mosochota.waw.pl
ul. Rokosowska 10
tel. 22 822 28 95, 696 112 560
www.mdkochota.edu.pl
III Ogród Jordanowski
ul. Wawelska 3, tel. 22 825 14 44
www.ogrodjordanowski3.szkolnastrona.pl
PRAGA POŁUDNIE
ul. Wał Miedzeszynski 397
tel. 22 617 88 51, 22 616 33 93
www.mos2.pl
Ognisko Pracy Pozaszkolnej nr 1 Jordanek
ul. Kwatery Głównej 11, tel. 22 610 67 77
www.opp1.waw.pl
im. dr. Henryka Jordana
ul. A. Nobla 18/26, tel. 22 617 59 62
www.opp2.waw.pl
ul. J. Dwernickiego 29a, tel. 22 870 03 81
www.opp3.waw.pl
ul. M. Pawlikowskiego 3, tel. 22 613 55 46
www.opp4.waw.pl
PRAGA PÓŁNOC
VII Ogród Jordanowski
www.oj7.szkolnastrona.pl
ŚRÓDMIEŚCIE
Warszawskiego Centrum Sportu
Młodzieżowego Agrykola
ul. Myśliwiecka 9, tel. 22 622 91 07 (10, 11)
www.pozaszkolne.edu.pl/agrykola/
im. Janusza Kusocińskiego
ul. Międzyparkowa 4, tel. 22 831 17 66
www.mos3.pl
Młodzieżowy Dom Kultury im. W. Broniewskiego
ul. Łazienkowska 7, tel. 22 629 32 06, 22 621 68 32
www.mdk.waw.pl
www.facebook.com/mdklazienkowska
Młodzieżowy Dom Kultury Muranów
im. C. K. Norwida
ul. Stawki 10, tel. 22 635 01 40
Pałac Młodzieży
pl. Defilad 1, tel. 22 620 33 63, 22 656 70 23
www.pm.waw.pl
Państwowe Ognisko Artystyczne Nowolipki
ul. Nowolipki 9b, tel. 22 635 19 60
www.nowolipki.edu.pl
• ul. Jezuicka 4, tel. 22 277 06 01 (15)
• ul. Boleść 2 (Stara Prochownia), tel. 22 635 89 64
www.scek.pl
TARGÓWEK
VIII Ogród Jordanowski
ul. Suwalska 13, tel. 22 811 39 88
www.oj8.edu.pl
WOLA
ul. Rogalińska 2, tel. 22 631 49 89
www.moswola.pl
Młodzieżowy Dom Kultury Zespołu Wolskich
Placówek Edukacji Pozaszkolnej
ul. ks. J. Brożka 1a, tel. 22 836 13 13
www.zwpek.pl
V Ogród Jordanowski Zespołu Wolskich
Placówek Edukacji Pozaszkolnej
ul. Ludwiki 2/4, tel. 22 499 14 73
www.voj.zwpek.pl
ŻOLIBORZ
Ognisko Pracy Pozaszkolnej Żoliborz
www.oppzoliborz.waw.pl
Nastolatek
141
Placówki edukacji artystycznej
Fundacja Atelier, ul. Foksal 11, tel. 22 826 95 89, www.atelier.org.pl
Celem Fundacji Atelier jest tworzenie środowiska umożliwiającego aktywne uczestnictwo w sztuce
dzieci, młodzieży i dorosłych. Tutaj można uczyć się rysunku, malarstwa, kompozycji, rzeźby, historii
sztuki, uczestniczyć w zajęciach z fotografii, scenografii czy projektowania graficznego. Zajęcia są
otwarte dla wszystkich chętnych, a metody nauczania dostosowane do potrzeb uczniów.
– Warsztaty artystyczne dla gimnazjalistów – program warsztatów pozwala poznać, czym jest
malarstwo, rysunek, rzeźba i kompozycja. W ciągu miesiąca co tydzień odbywają się zajęcia
w innej technice artystycznej. Dzięki takiej formie zajęć młodzież nabywa różne umiejętności,
poznaje różnorodne środki wyrazu w sztuce.
– Warsztaty „Przekrój sztuki” zapoznają młodzież z najważniejszymi zagadnieniami z historii sztuki
poprzez próbę utożsamienia się z epoką i samodzielną interpretację tematu.
– Animacja komputerowa to poznawanie możliwości animacji komputerowej: malowania na ekranie,
sposobów przetwarzania fotografii i tekstu, tworzenia poruszających się postaci i obiektów.
– Warsztaty „Praca z fotografią cyfrową” – program obejmuje podstawy fotografii cyfrowej:
retuszowanie i poprawianie jakości zdjęć, fotomontaże i artystyczne przetwarzanie obrazu.
Warsztaty trwają 5 tygodni (zajęcia raz w tygodniu).
– Historia sztuki – wykłady, wspólne zwiedzanie wystaw, przygotowanie do egzaminów
maturalnych.
Zajęcia w Atelier pomagają również dobrze przygotować się do egzaminów wstępnych na wyższe
uczelnie artystyczne.
– Warsztaty projektowania – ćwiczenia egzaminacyjne. W ciągu 90 minut adepci rozwiązują zadania
rysunkowe i projektowe z egzaminów wstępnych na architekturę z ubiegłych lat. Warsztaty
prowadzone są w warunkach podobnych do egzaminacyjnych: z użyciem tego samego rodzaju
materiałów, w ściśle określonym czasie.
– Rysunek architektoniczny – tematy kursu uwzględniają wymagania Wydziału Architektury
Politechniki Warszawskiej.
– Kurs scenografii przygotowuje do egzaminów wstępnych na scenografię w ASP. Kurs obejmuje
dwa semestry i jest polecany przede wszystkim osobom planującym naukę na wyższych uczelniach
artystycznych. Program zajęć obejmuje zajęcia praktyczne ze scenografii, rysunek i malarstwo.
– Kurs z projektowania kostiumów ściśle wiąże się ze scenografią.
Centrum Artystyczne Sztukarnia, ul. Odolańska 60, tel. 692 870 303, www.sztukarnia.pl
Centrum czynne: poniedziałek-piątek 9.00-20.00, sobota-niedziela 9.00-19.00
Sztukarnia oferuje młodzieży szkolnej różnorakie warsztaty artystyczne i artystyczno-edukacyjne oraz
spotkania literackie. W ofercie dedykowanej amatorom fotografii, którzy chcą poszerzyć swoją wiedzę
w dziedzinie fotografii cyfrowej, są warsztaty z podstaw fotografii dla licealistów (kurs wakacyjny) .
Natomiast młodzież chętna do poszukiwania twórczych rozwiązań poprzez zgłębianie tajników rzeźby
może wziąć udział w kursie rzeźby. Program zajęć oparty został o klasyczne techniki pracy z materiałem, jakim jest glina. Zajęcia prowadzone są przez czynnych artystów.
Graffiti
Graffiti na murach można malować legalnie w miejscach oznaczonych przez Zarząd Dróg Miejskich.
Oznaczeniami są kwadratowe tabliczki z imitacją odrysowanej od szablonu niebieskiej puszki z rozpylaną farbą na żółtym, odblaskowym tle. Na tak oznakowanych obiektach można malować o każdej
porze, przez cały rok. Powierzchnie dostępne są zarówno dla artystów, jak i dla początkujących grafficiarzy. Dokładne lokalizacje tych miejsc można znaleźć na przygotowanej przez ZDM mapie – Miejsca
„Free Graffiti” w Warszawie: www.zdm.waw.pl. Co roku nowe graffiti na obiektach Zarządu Dróg
Miejskich powstają w ramach Festiwalu Street Art Doping. Ich twórcami są zarówno polscy, jak i zagraniczni artyści. Festiwal odbywa się w lipcu. Projekt jest realizowany dzięki wsparciu m.st. Warszawy. Więcej informacji na www.streetartdoping.org.
142
Nastolatek
Nauka
Stolica jest największym ośrodkiem akademickim w Polsce. Swoją siedzibę ma tu ponad 70 uczelni.
W Warszawie znajduje się również największe w Polsce centrum naukowe dla dzieci i młodzieży
– Centrum Nauki Kopernik. Nastolatek zainteresowany nauką bez trudu znajdzie szereg zajęć dodatkowych, wykładów otwartych i warsztatów.
Centrum Nauki Kopernik, ul. Wybrzeże Kościuszkowskie 20, tel. 22 596 41 00 (infolinia)
[email protected], www.kopernik.org.pl
Godziny otwarcia CNK: styczeń-marzec oraz wrzesień-grudzień: wtorek-piątek 9.00-18.00, sobota-niedziela 10.00-19.00; kwiecień-czerwiec: wtorek-piątek 8.00-18.00, sobota-niedziela 10.00-19.00;
lipiec-sierpień: wtorek-niedziela 9.00-19.00. W poniedziałki nieczynne. Ceny biletów na wystawy:
normalny 27 zł, ulgowy 18 zł, rodzinny (dla 4 osób) 72 zł, grupowy 13 zł od osoby, dzieci do lat 2
wstęp wolny. Dla posiadaczy Karty Dużej Rodziny: normalny 18 zł, ulgowy 15 zł (CNK). Dla posiadaczy
Karty Warszawiaka i Karty Młodego Warszawiaka zniżka 15 zł na zakup wszystkich pakietów
klubowych. Godziny otwarcia Planetarium Niebo Kopernika oraz cennik – na stronie internetowej.
Centrum Nauki Kopernik (CNK) to jeden z największych w Europie interaktywnych ośrodków edukacji
naukowej. Znajdziemy tam wystawy stałe, pracownie i laboratoria, sklepik i bistro. Ideą Centrum jest
zrozumienie zjawisk, a nie pokazywanie historii rozwoju nauki, dlatego CNK umożliwia zwiedzającym
samodzielne przeprowadzanie doświadczeń na różnorodnych interaktywnych urządzeniach, a przez to
poznanie zjawisk oraz praw rządzących światem. Zwiedzanie wystaw zajmuje od 3 do 5 godzin. CNK
realizuje projekt „Klub Młodego Odkrywcy” (KMO), w którym mogą uczestniczyć gimnazjaliści. KMO
to doświadczenia, zajęcia praktyczne, badania w terenie, modelowanie. Spotkania odbywają się popołudniami lub w soboty, trwają zazwyczaj od 4 do 8 godzin. Kluby Młodego Odkrywcy starają się
operować najprostszymi materiałami – łatwo dostępnymi, tanimi z odzysku, po to, żeby młody człowiek,
który na spotkaniu KMO wykonał eksperyment, mógł go powtórzyć w domu, na podwórku, pokazać
bratu czy siostrze. Aby założyć KMO w swojej szkole, należy zarejestrować go na stronie: www.kmo.
org.pl. Rejestracja i prowadzenie klubu nie wymagają żadnych opłat. Więcej informacji na www.kmo.
org.pl. Laboratorium chemiczne, biologiczne i fizyczne oraz pracownia robotyczna to miejsca, w których młodzież gimnazjalna i licealna w kilkuosobowych zespołach pod okiem specjalistów samodzielnie
przeprowadza fascynujące eksperymenty i doświadczenia. Zajęcia w laboratoriach odbywają od wtorku
do piątku o godz. 9.30 i 12.30, a bilety można kupić on-line. Wymagana jest wcześniejsza rezerwacja.
Cena biletu do laboratorium:190 zł/grupa + bilet wstępu do CNK. Cena biletu do pracowni robotycznej
140 zł/grupa + bilet do CNK. W Planetarium Niebo Kopernika na sferycznym ekranie można obejrzeć
szereg ciekawych filmów 2D i 3D opowiadających nie tylko o astronomii. Na pokazie na żywo prezenterzy planetarium opowiadają o gwiazdach, satelitach i konstelacjach. Dużą popularnością cieszą się też
koncerty pod gwiazdami, koncerty jazzowe (Orbita Jazzu) i muzyki klasycznej czy pokazy laserowe. Koncertom towarzyszą wizualizacje nieba na kopule Planetarium. Raz w miesiącu organizowane są także
multimedialne wykłady popularnonaukowe „Prosto z nieba”. O innych atrakcjach Planetarium możesz
dowiedzieć się ze strony www.niebokopernika.pl oraz stronie CNK. Bilety można zakupić on-line przez
stronę www.bilety.kopernik.org.pl oraz telefonicznie pod numerem infolinii 22 596 41 00 w godz. 8.00-16.00 od poniedziałku do piątku. CNK nie prowadzi sprzedaży biletów grupowych w kasach.
Rozwijanie aspiracji naukowych
Gdzie i jak szukać dodatkowych zajęć dla uzdolnionych nastolatków? Korzystajcie ze stron internetowych Urzędu m.st. Warszawy oraz www.kulturalna.warszawa.pl, zaglądajcie na strony i tablice ogłoszeniowe dzielnicowych bibliotek czy domów kultury. Szukajcie wykładów otwartych na warszawskich uniwersytetach i w szkołach wyższych. Sprawdzajcie ofertę domów kultury i pałacu młodzieży
– tam Wasze dziecko może znaleźć opiekuna naukowego. Warto też zaglądać na portale tematyczne
i strony komitetów olimpiad przedmiotowych. W wielu warszawskich instytucjach prowadzone są
bezpłatne wykłady, warsztaty, pokazy i seminaria.
Nastolatek
143
Nauki ścisłe i przyrodnicze
Interdyscyplinarne Centrum Modelowania Matematycznego i Komputerowego
Uniwersytetu Warszawskiego
Miejsce zajęć: Wydział Matematyki, Informatyki i Mechaniki, ul. S. Banacha 2, licealisci.icm.edu.pl
Projekt „Matematyka dla Ciekawych Świata” powstał w Interdyscyplinarnym Centrum Modelowania
Matematycznego i Komputerowego (ICM) na Uniwersytecie Warszawskim z myślą o rozwijaniu zainteresowań matematycznych uczniów szkół ponadgimnazjalnych. Przedsięwzięcie to realizowane jest
obecnie przy partnerskim zaangażowaniu m.st. Warszawy. Spotkania składają się z wykładów, ćwiczeń
praktycznych i ćwiczeń w pracowni komputerowej, wprowadzających w podstawy programowania. Prowadzą je pracownicy naukowi i studenci Uniwersytetu – Interdyscyplinarnego Centrum Modelowania
Matematycznego i Komputerowego, Wydziału Matematyki, Informatyki i Mechaniki oraz Wydziału Fizyki. W projekcie biorą udział uczniowie o ugruntowanych podstawach matematycznych, ponieważ jego
celem jest poruszanie tematów i ukazywanie metod wychodzących poza program szkolny. Uczestnictwo
w zajęciach jest bezpłatne. Zgłoszenie następuje poprzez formularz rejestracyjny na stronie internetowej
licealisci.icm.edu.pl. Liczba miejsc jest ograniczona. Na tej samej stronie można znaleźć więcej informacji
o projekcie. Równolegle prowadzony jest program dla gimnazjalistów, będący wyprawą w świat liczb.
Wydział Chemii Uniwersytetu Warszawskiego, ul. L. Pasteura 1, tel. 22 552 62 11 (12)
www.chem.uw.edu.pl
„Wykłady z ciekawej chemii” dla uczniów szkół ponadgimnazjalnych odbywają się w Auli Wydziału
Chemii UW. Informacje o wykładach na stronie internetowej w zakładce Popularyzacja.
Wydział Fizyki Uniwersytetu Warszawskiego, ul. L. Pasteura 5, tel. 22 553 20 00, www.fuw.edu.pl
Wydział Fizyki prowadzi działalność edukacyjną i popularyzatorską wśród młodzieży. Uczniowie mogą
bezpośrednio zetknąć się z warsztatem fizyka podczas zajęć w pracowni fizycznej i nowym interdyscyplinarnym laboratorium zaawansowanych metod pomiarowych. W ramach projektu „Zapytaj fizyka”
prowadzone są wykłady popularnonaukowe, wygłaszane przez wybitnych naukowców i popularyzatorów nauki. Wykłady odbywają się przeważnie raz w miesiącu (sala 0.03). Ponadto organizowane są:
• „Sobotnie wykłady otwarte ” stanowią doskonałe uzupełnienie lekcji szkolnych. Odbywają się
w sali wykładowej (0.03) Wydziału Fizyki, (ul. L. Pasteura 5), w soboty w godz. 10.00-11.30
oraz 12.00-13.30. Wstęp bezpłatny i nie wymaga wcześniejszej rejestracji.
• „Proste i efektowne doświadczenia fizyczne” to środowe zajęcia dla uczniów zainteresowanych fizyką
i ich nauczycieli. Na zajęciach prezentowane są efektowne i interesujące doświadczenia fizyczne,
które nie wymagają dużych nakładów finansowych. Zajęcia składają się z dwóch części: wykładu
(z elementami warsztatów) oraz doświadczeń przygotowanych przez uczniów i nauczycieli. Zajęcia
odbywają się w sali wykładowej (0.03a) Wydziału Fizyki (ul. L. Pasteura 5), w środy w godz.12.00-13.00 oraz 13.30-14.30. Ze względu na ograniczoną liczbę miejsc konieczna jest rezerwacja (tel.
694 753 005 lub 601 804 521oraz e-mail: [email protected] lub [email protected])
• „ Pracownia fizyczna dla uczniów” to oferta dla uczniów liceów i gimnazjów z Warszawy i okolic,
którzy są przygotowani do prowadzenia własnych eksperymentów. Uczniowie pracują w zespołach
dwuosobowych wykonując zadania uzgodnione i zaakceptowane przez nauczyciela. Zajęcia
odbywają się na II piętrze budynku Wydziału Fizyki (ul. Pasteura 7), w piątki w godz.9.30-12.00
oraz 12.15-14.45. Zajęcia bezpłatne. Rejestracja tel. 22 554 68 17 lub e-mail: [email protected]
• Wykłady w szkołach to wykłady z fizyki w formie prezentacji multimedialnych, z wykorzystaniem
prostych doświadczeń. Wykłady te są bezpłatne i odbywają się w szkołach na terenie Warszawy
i okolic. W celu zaproszenia wykładowcy do szkoły i ustalenia terminu wykładu należy pisać na
adres e-mailowy: [email protected]
Wydział Geografii i Studiów Regionalnych Uniwersytetu Warszawskiego
ul. Krakowskie Przedmieście 30, tel. 22 552 06 31, www.wgsr.uw.edu.pl
• „Ogarnij Gegrę!” – WGiSR UW specjalnie dla maturzystów zdających geografię. Jest to
kompleksowy wieczorny kurs powtarzający wszystkie najważniejsze zagadnienia, które mogą
pojawić się na majowym egzaminie.
144
Nastolatek
• „Geograficzne Spotkania na Krakowskim” – WGiSR jest otwarty również na przyszłych studentów.
Dla uczniów szkół średnich kilka razy w miesiącu organizowane są „Geograficzne Spotkania na
Krakowskim”. Są to wykłady, które mają na celu zainteresowanie otaczającym światem zarówno
bliskim, jak i dalekim, a poprzez atrakcyjne ujęcie treści programowych stanowią znakomite
przygotowanie do matury. Wykłady odbywają się w godz. 15.00-16.30 w sali 111 na Wydziale
Geografii i Studiów Regionalnych. Zgłoszenia należy kierować na adres e-mail: [email protected].
Uniwersytet Warszawski, Uniwersytet Otwarty
ul. Krakowskie Przedmieście 24, tel. 22 552 40 40, 22 552 15 29, www.uw.edu.pl
Na Uniwersytecie Warszawskim działa Uniwersytet Otwarty. Korzystać z niego mogą wszyscy, którzy
ukończyli 16 lat. Górnej granicy wieku nie ma. W jednej sali wykładowej spotkać się więc mogą licealiści i seniorzy. Prowadzone przez UO UW kursy oparte są na autorskich programach przygotowanych
przez uniwersyteckich wykładowców. Kursy obejmują sześć dziedzin: języki i narody; kultura i sztuka;
człowiek i społeczeństwo; biznes, gospodarka i prawo; człowiek i środowisko; nauka i technika. Na
zakończenie kursu każdy słuchacz otrzymuje dyplom poświadczający zdobytą wiedzę i umiejętności.
Rekrutacja uruchamiana jest trzy razy w roku: w sierpniu, grudniu i marcu. Za każdym razem do wyboru
jest ponad 200 zajęć, które trwają najczęściej 30 godzin i kosztują od 200 do 290 zł za cały kurs.
Wydział Matematyki i Nauk Informacyjnych Politechniki Warszawskiej
ul. Koszykowa 75, tel. 22 621 93 12, 22 234 79 88, www.akademia.mini.pw.edu.pl
• „ MiNI Akademia Matematyki” jest to cykl zajęć m.in. dla uczniów szkół ponadgimnazjalnych
organizowany przez Wydział Matematyki i Nauk Informacyjnych Politechniki Warszawskiej (MiNI).
Zajęcia są współfinansowane ze środków m.st. Warszawy, a prowadzone przez pracowników,
doktorantów i studentów Wydziału. Składają się z wykładu oraz warsztatów. Na wszystkie zajęcia
Akademii Matematyki MiNI obowiązuje rejestracja. Wstęp wolny.
• „ Liga zadaniowa” to konkurs adresowany do uczestników zająć MiNI Akademii Matematyki
i obejmujący treści prezentowane w trakcie zajęć w danym roku akademickim. Zwycięzca i laureaci
konkursu „Ligi zadaniowe” w trakcie uroczystości zakończenia roku akademickiego na MiNI
Akademii Matematyki otrzymują nagrody ufundowane przez sponsorów.
• „Powszechny internetowy konkurs dla uczniów szkół średnich – matematyka” Wydziału MiNI jest
otwarty dla wszystkich uczniów szkoły średniej. Udział w konkursie umożliwia: powtórzenie materiału
poprzez ćwiczenie w samodzielnym rozwiązywaniu zadań z różnych działów (co jest szczególnie
przydatne przed maturą czy egzaminami na uczelnie); przygotowanie do studiów na kierunku ścisłym
lub technicznym; zdobycie cennych nagród; zdobycie indeksu Politechniki Warszawskiej. Szczegółowe
informacje o konkursie dostępne na stronie www.konkurs.mini.pw.edu.pl
Centrum Studiów Zaawansowanych Politechniki Warszawskiej
pl. Politechniki 1, tel. 22 234 60 03, www.csz.pw.edu.pl
„Academia Scientiarum Principalium” to otwarte trzygodzinne sesje wykładowe z matematyki, fizyki lub
informatyki, odbywające się 2-3 razy w każdym roku akademickim. Są to niezależne od siebie spotkania
organizowane dla zainteresowanych matematyką grup licealistów. Zajęcia są ogólnodostępne. Odbywają się na ogół w sali 134 w Gmachu Głównym Politechniki Warszawskiej. Wstęp wolny.
PW Junior – Politechnika Warszawska
Na Politechnice Warszawskiej gimnazjalista może się poczuć tak, jak student uczelni. W ramach PW Junior regularne wykłady i ćwiczenia w aulach, pracowniach, laboratoriach i salach Politechniki Warszawskiej prowadzą pracownicy i studenci PW, a każdy uczestnik zajęć posiada własny indeks. W zależności
od wieku nastolatek zostaje przydzielony do grupy, w której uczestniczy w zajęciach przez cały rok.
W przystępny i praktyczny sposób poznaje zagadnienia związane z szeroko rozumianymi naukami
ścisłymi, a przy okazji odwiedza wiele wydziałów uczelni. Rok akademicki obejmuje 8 wykładów
i 8 zajęć ćwiczeniowych. Każdy wykład trwa godzinę lekcyjną. Zajęcia ćwiczeniowe dla uczniów gimnazjów trwają dwie godziny lekcyjne. Zajęcia odbywają się tylko w soboty, a terminy zajęć na cały rok
są ustalone i dostępne w zakładce Rekrutacja i Zajęcia na stronie www.pwjunior.edu.pl. Zajęcia są
płatne, za cały rok akademicki łączny koszt ponoszony przez rodzica wynosi 600 zł.
Nastolatek
145
Stowarzyszenie Studentów i Absolwentów Wydziału Chemicznego Politechniki Warszawskiej
KLATRAT, ul. Noakowskiego 3, pok. 301, tel. 22 412 28 37, www.klatrat.org
• „Obóz Naukowy PW” to oferta tygodniowego wakacyjnego obozu naukowo-rekreacyjnego dla
młodzieży gimnazjalnej i licealnej. Na uczestników edycji 2016 czekają wykłady popularno-naukowe
i warsztaty z dziedzin: architektura i „dizjan”, chemia kosmetyków i chemia z biochemią, fizyka przy
komputerze, fizyka ruchu, mechatronika, robotyka, matematyka w fizyce. Warsztaty (łącznie 25 godzin)
planowane są w godzinach porannych natomiast po południu odbywają się zajęcia integracyjne oraz
rekreacyjno- sportowe m.in. siatkówka, kajaki i piłka nożna. Zajęcia dydaktyczne prowadzone są
przez młodych pracowników naukowo-dydaktycznych Politechniki Warszawskiej, absolwentów oraz
studentów ostatnich lat studiów, działających w kołach naukowych uczelni. Zgłoszenia w udziału
w systemie elektronicznym dostępnym na stronie www.oboznaukowy.edu.pl
• „Open Lab - warsztaty chemiczne dla młodzieży na Politechnice Warszawskiej”. W ramach
projektu, w laboratoriach Wydziału Chemicznego PW w 2016/2017 r. przeprowadzone zostaną
34 czterogodzinne warsztaty. Każdy warsztat będzie trwał 4 godziny lekcyjne, w czasie których
młodzież będzie samodzielnie wykonywać szereg doświadczeń chemicznych, w ramach tematów
skorelowanych z podstawą programową realizowaną w szkołach na poziomie gimnazjum
i liceum. Do udziału w warsztatach klasę może zgłosić wyłącznie nauczyciel chemii. Będzie on
też brał aktywny udział w zajęciach realizowanych w laboratorium. Do wyboru pozostaje jeden
z proponowanych sześciu tematów. Warsztaty są dofinansowane przez Urząd m.st. Warszawy.
Opłata za pojedynczy warsztat wynosi 250 zł.
• „EkoMiasto” – projekt z zakresu edukacji ekologicznej skierowany m.in. do uczniów warszawskich
gimnazjów. Ideą programu jest zapoznanie uczestników z tak ważnymi w obecnych czasach tematami
dla mieszkańców dużych miast jak: zrównoważony transport i energetyka, przyjazna architektura
i urbanistyka oraz gospodarowanie i segregacja odpadów. W ramach projektu, w 2016/2017 r. odbędzie
się 50 trzygodzinnych warsztatów. Podczas każdego warsztatu uczniowie dowiedzą się jak tworzyć
bardziej zrównoważone miasta, które są przyjazne dla człowieka i przyrody. Będą tworzyć wizje miast
przyszłości, a z pomocą prowadzących zbudują makiety nowoczesnych miast, wykorzystujących
alternatywne źródła energii. Warsztaty są w całości dofinansowane przez Urząd m.st. Warszawy.
BioCentrum Edukacji Naukowej (BioCEN), ul. Grójecka 93, tel. 530 575 050, www.biocen.edu.pl
BioCen stwarza uczniom szkół gimnazjalnych i ponadgimnazjalnych niepowtarzalną okazja wizyty
w prawdziwym laboratorium biologii molekularnej. Młodzież uczestnicząca w naukowych warsztatach
na terenie profesjonalnie wyposażonego laboratorium samodzielnie wykonuje doświadczenia, poznaje
nowoczesne metody badawcze i osiągnięcia współczesnej biologii. Tematy warsztatów dla gimnazjalistów: Na tropach DNA, Czy wiesz co jesz?, Drożdże – żywe mikrofabryki, Enzymy. Tematy warsztatów
dla licealistów: Zbadaj swój DNA, Na tropach białek, Biotechnologia przeciwciał w klinice, Synergia
– wewnętrzne życie komórek, Superstruktury komórkowe. Zajęcia odbywają się w dni powszednie w laboratorium w budynku XXI LO im. Hugona Kołłątaja (ul. Grójecka 93). Minimalna liczba uczestników to
24 osoby. Koszt udziału wynosi od 5 zł do 35 zł od osoby – w zależności od tematu. Zapisy wyłącznie
przez internetowy kalendarz zgłoszeń. Informacje tel. 530 575 050, e-mail: [email protected]
Fundacja Marcelego Nenckiego Wspierania Nauk Biologicznych
Siedziba ul. L. Pasteura 3, www.nenckifoundation.eu
Fundacja ma na celu przybliżenie nauk biologicznych młodym ludziom, by ich zachęcić do twórczego
rozwijania tych nauk. Swoje działania kieruje przede wszystkim do uczniów i studentów oraz młodych
pracowników nauki. W ramach popularyzacji nauk neurobiologicznych prowadzi wykłady otwarte, które
odbywają się zwykle w Instytucie Biologii Doświadczalnej PAN, ul. L. Pasteura 3.
Centrum Astronomiczne PAN im. Mikołaja Kopernika
Polska Akademia Nauk, ul. Bartycka 18, tel. 22 841 00 41, www.camk.edu.pl
Młodzi ludzie mogą brać udział w wykładach popularnonaukowych z cyklu „Spotkania z Astronomią”. Wykłady są wygłaszane w poniedziałki, w okresie od października do czerwca, o godzinie 17.00, w dużej sali
wykładowej Centrum Astronomicznego (ul. Bartycka 18). Po wykładach, w pogodne wieczory, odbywają
się pokazy nieba organizowane przez Polskie Towarzystwo Miłośników Astronomii. Wstęp wolny.
146
Nastolatek
Wykłady otwarte Wszechnicy Polskiej Akademii Nauk
Pałac Kultury i Nauki, pl. Defilad 1, tel. 22 620 49 70, www.portalwiedzy.pan.pl
Polska Akademia Nauk wspólnie z Towarzystwem Naukowym Warszawskim organizuje wykłady popularnonaukowe przeznaczone dla szerokiego kręgu słuchaczy. Wykłady otwarte Wszechnicy odbywają się
w drugą środę miesiąca o godz. 17.30 w Sali Okrągłego Stołu w Pałacu Staszica przy ul. Nowy Świat 72
i trwają około 60 minut. Wstęp wolny, bez potrzeby dokonywania wcześniejszej rezerwacji. Do wygłaszania wykładów zapraszani są znakomici naukowcy i ludzie kultury z wielu ośrodków krajowych i zagranicznych. Wykłady Wszechnicy PAN są transmitowane w czasie rzeczywistym w sieci Internet.
Nauki humanistyczne
Zamek Królewski w Warszawie – Muzeum. Rezydencja Królów i Rzeczypospolitej
pl. Zamkowy 4, tel. 22 355 51 70, www.zamek-krolewski.pl
Młodzież zainteresowana sztuką znajdzie tu kursy malarstwa i rysunku, warsztaty fotograficzne, wykłady nauk humanistycznych, zajęcia i lekcje muzealne, w trakcie których aktywnie i twórczo uczestniczy. Zajęcia inspirowane są wybranymi wydarzeniami z historii, elementami wnętrz zamkowych
i eksponowanymi dziełami sztuki.
• „ Godzina ze sztuką w Zamku” to pomysł na ciekawe spędzenie czasu i nietypowe poznanie
zbiorów Zamku Królewskiego. To możliwość zadawania pytań i uczestniczenia w rozmowie
o najcenniejszych i najbardziej interesujących obiektach, które często umykają naszym oczom przy
zbyt pośpiesznym zwiedzaniu. Spotkania odbywają się raz w miesiącu, w niedzielne południe,
równolegle o godz. 12.00, 12.20, 12.40. Kolejność zwiedzania jest dowolna, każde spotkanie
trwa 15–20 minut. W niedzielę wstęp do Zamku Królewskiego w Warszawie jest bezpłatny.
• „ Zamkowe spotkania literackie” są inspirowane zamkowymi zbiorami sztuki. Każde spotkanie
składa się z krótkiego wprowadzenia oraz prezentacji tekstów literackich w wykonaniu aktorów
Teatru Atlantis. Odbywają się raz w miesiącu, w soboty, i trwają ok. 1 godz.
• „ Sobotnie spotkania ze sztuką i historią” są prowadzone przez pracowników i współpracowników
Pracowni Działań Muzealnych Zamku Królewskiego. Ich celem jest przybliżenie najcenniejszych
dzieł sztuki z zamkowej kolekcji i pomoc w odkryciu tych, które – mimo, że ciekawe i wartościowe
– nie są dostępne szerokiej publiczności. Każde spotkanie składa się z krótkiego wykładu oraz (nie
zawsze) zwiedzania fragmentu ekspozycji.
Spotkania i warsztaty w Domu Spotkań z Historią
ul. Karowa 20, tel. 22 255 05 00 (informacja), 22 255 05 05, (sekretariat), www.dsh.waw.pl
Zajęcia prowadzone w Domu Spotkań z Historią są interdyscyplinarne, mogą być wykorzystane w ramach
nauczania historii, języka polskiego, wiedzy o społeczeństwie, wiedzy o kulturze. Placówka oferuje warsztaty historyczne i plastyczne, gry miejskie, pokazy filmowe oraz tematyczne spacery w przewodnikiem.
Program edukacyjny skierowany jest nie tylko do uczniów wszystkich typów szkół i nauczycieli, ale też do
studentów, osób dorosłych i rodzin, słuchaczy uniwersytetów III wieku. Prowadzone są również zajęcia dla
osób ze specjalnymi potrzebami edukacyjnymi, z niepełnosprawnością wzrokową, intelektualną i ruchową,
dzieci i dorosłych z autyzmem. Warsztaty są bezpłatne. Grupy należy zgłaszać telefonicznie
w Dziale Edukacji tel. 22 255 05 25.
Muzeum Narodowe, Al. Jerozolimskie 3, tel. 22 621 10 31, www.mnw.art.pl
Muzeum Narodowe już od kilku lat organizuje kurs „Od piramid do abstrakcji”. Obejmuje on cały
zakres historii sztuki. Ze względu na przekrojowy charakter kurs polecany jest tym, którzy chcą rozpocząć przygodę z historią sztuki lub usystematyzować posiadane wiadomości – szczególnie młodzieży
szkół ponadgimnazjalnych przygotowującej się do egzaminów maturalnych z historii sztuki lub innych
przedmiotów humanistycznych. Wykłady odbywają się we wtorki o godz. 16.00 i 18.00 w Kinie MUZ
(Al. Jerozolimskie 3). Czas trwania wykładu: ok. 75-90 minut. Wejściówki dostępne w kasach (w godzinach ich otwarcia) w gmachu głównym MNW. Warunkiem otrzymania wejściówki jest wykupienie
biletu rocznego do Muzeum w cenie: 80 zł ulgowy, 100 zł normalny. Bilet ten uprawnia również do
wejścia do galerii stałych, na wystawy czasowe oraz do wszystkich oddziałów MNW.
Nastolatek
147
Muzeum Historii Polski, ul. Mokotowska 33/35, tel. 22 211 90 02, www.muzhp.pl
Muzeum organizuje wykłady, wystawy oraz imprezy plenerowe. „Przystanek Niepodległość” (11 listopada) to cykliczna impreza, w ramach której organizowane są fabularne gry przestrzenne, koncerty, gry
miejskie, czytanie dzieciom książek przez wybitnych aktorów itp. Z kolei „Piknik Historyczny” łączy w sobie
elementy wystawy z interaktywnością uczestników. Muzeum udostępnia uczniom gry przestrzenne, np.
„Odkryj II RP” i „Dekada 79-89” oraz grę internetową „Osamotnieni” (gra, która pozwoli uczestnikowi wcielić się w przedstawiciela rządu polskiego negocjatora wysyłanego na rozmowy z Francją, Rosją
bolszewicką i Wielką Brytanią pod koniec 1919 i w 1920 roku). Muzeum oferuje także gry miejskie, np.
Spacer pana Rocha oraz Warszawa przed powstaniem styczniowym. Aby zamówić grę przestrzenną bądź
umówić się na grę miejską, należy skontaktować się z Działem Edukacyjnym Muzeum Historii Polski, tel.
22 211 90 10, e-mail: [email protected]. Grę internetową można pobrać bezpośrednio ze strony MHP.
Staromiejski Dom Kultury w Warszawie, Rynek Starego Miasta 2, tel. 22 831 23 75, www.sdk.pl
Staromiejski Dom Kultury proponuje nastolatkom warsztaty historyczno-społeczne „Kim stajesz się, gdy
wojna osaczy twój umysł?”. Projekt powstał we współpracy z Muzeum Powstania Warszawskiego. Odpowiedzi na tytułowe pytanie uczestnicy będą szukać pod kierunkiem historyka, politologa, psychologa
i polonisty. Spotkania odbywają się raz w miesiącu, od lutego do czerwca, w piątki w godz. 9.00-11.00.
Informacja i rezerwacja dla szkół, tel. 501 754 916 lub 22 831 23 75 w.128 w poniedziałki i czwartki,
w godz. 10.00- 15.00, e-mail: [email protected]
Filozofia
„Socrates Cafe”, [email protected], www.sokratescafeblog.wordpress.com
„Sokrates Cafe” to rodzaj klubu dyskusyjnego o zmiennym składzie osobowym prowadzonego w formule otwartych i bezpłatnych spotkań (co drugi wtorek miesiąca). Spotkania są przeznaczone dla
wszystkich chętnych do dyskusji na ważne dla nich tematy. Temat dyskusji wybierany jest demokratycznie spośród pytań zgłoszonych przez osoby, które zjawią się na spotkaniu. Wszyscy obecni
dysponują równym prawem głosu. Uczestnicy spotykają się w kawiarni Tarabuk przy ul. Marszałkowskiej 7. Ponieważ sala jest udostępniona nieodpłatnie przez księgarnio-kawiarnię, mile widziane jest
dokonanie zakupu kawy, herbaty czy ciastka lub książki. Informacje o spotkaniach dostępne na stronie
Socrates Cafe oraz na stronie kawiarni Tarabuk www.tarabuk.pl
Stolica nauki
W Warszawie, która jest nie tylko stolicą Polski, ale również stolicą nauki, młodzi ludzie mają wiele możliwości wykazania się na polu naukowym. Mogą tworzyć własne projekty i prezentować je
szerszej publiczności, mogą startować w różnego rodzaju konkursach lub uczestniczyć w pokazach
związanych z nauką, gdzie mogą poznać kulisy pracy instytucji naukowych.
Konkurs naukowy E(x)plory, www.explory.pl
Organizator: Fundacja Zaawansowanych technologii, ul. Sapieżyńska 10, tel. 22 205 08 85, www.fzt.org.pl.
Konkurs Naukowy E(x)plory to konkurs dla młodych naukowców, czyli osób z pasją i pomysłami,
w wieku 13-20 lat (dla uczniów gimnazjów, liceów, techników i studentów pierwszego roku uczelni wyższych). Młody naukowiec może samodzielnie (poprzez formularz zgłoszeniowy) zgłosić swój
projekt naukowy do konkursu, ale może też stworzyć dwu- lub trzyosobowy zespół, który wspólnie
będzie pracował nad pomysłem. Projekty można zgłaszać przez formularz rejestracyjny dostępny na
stronie www.explory.pl we wrześniu i w listopadzie. W grudniu zostają ogłoszone wyniki – 150
najlepszych prac kwalifikuje się do Regionalnych Festiwali Naukowych E(x)plory, na których są prezentowane, i w czasie których wybierane są prace finałowe. Finał konkursu odbywa się na Międzynarodowym Festiwalu Naukowym E(x)plory. Dla laureatów przewidziane są stypendia, wyjazdy na
prestiżowe zagraniczne konkursy naukowe dla młodzieży (m.in. do USA, Holandii, Belgii i Rumunii),
udział w stażach, konferencjach naukowych oraz nagrody rzeczowe i finansowe. Laureaci otrzymujący wyróżnienia muszą płynnie posługiwać się językiem angielskim oraz umieć dokonać prezentacji
własnego projektu w języku angielskim, a także zobowiązać się do doskonalenia swoich umiejętności
językowych do czasu wyjazdu na konkursy międzynarodowe.
148
Nastolatek
Festiwal Nauki
Sekretariat Organizacyjny Festiwalu Nauki: Uniwersytet Warszawski
ul. Żwirki i Wigury 93, pok. 3095, tel. 22 554 08 05, www.festiwalnauki.edu.pl
To święto nauki organizowane w Warszawie od 1997 roku, zwykle we wrześniu (XX Festiwal Nauki, 24 września – 2 października 2016 r.). Jego animatorami są Wydział Fizyki UW, Instytut Biochemii
i Biofizyki PAN oraz Wydział Fizyki Politechniki Warszawskiej, a oficjalnym reprezentantem pozostaje od
początku Uniwersytet Warszawski. Festiwal Nauki to ok. 10 dni, w trakcie których odbywa się około 500
imprez przygotowanych przez ponad 100 placówek naukowych i edukacyjnych stolicy. Prezentowane
są filmy, pokazy i wystawy. Odbywają się wieczory z nauką, seminaria, pikniki naukowe. Propozycja dla
młodzieży ze szkół ponadgimnazjalnych to kluby młodzieżowe w formie warsztatów lub wykładów z pokazami – bez zaproszeń. Wstęp na Festiwal Nauki jest zazwyczaj bezpłatny, jednak na wybrane spotkania
warto zarezerwować miejsce. Informacje i program są dostępne na stronie www.festiwalnauki.edu.pl.
Konkurs Prac Młodych Naukowców UE (EUCYS)
Organizator polskiej edycji EUCYS: Krajowy Funduszu na rzecz Dzieci, ul. L. Pasteura 5a, www.fundusz.org
Młodzi nastoletni naukowcy – matematycy, informatycy, przyrodnicy, konstruktorzy, ekonomiści i socjologowie mogą zgłaszać (do 30 listopada każdego roku) swoje projekty badawcze do prestiżowego
„Konkursu Prac Młodych Naukowców UE” prowadzonego przez Komisję Europejską od 1989 roku. Do
konkursu można zgłaszać oryginalne prace nagrodzone w konkursie ogólnopolskim lub rekomendowane przez pracownika naukowego ze stopniem co najmniej doktora. Prace z nauk ścisłych, przyrodniczych,
technicznych, ekonomicznych i społecznych mogą mieć jednego, dwoje lub troje autorów. Muszą powstać jeszcze przed podjęciem przez nich studiów na wyższej uczelni. Prace należy przesyłać pocztą do
biura Krajowego Funduszu na rzecz Dzieci, ul. L. Pasteura 5a, 02-093 Warszawa, e-mail: [email protected]. Laureaci polskiej edycji otrzymują nagrody, a także indeksy na prestiżowe polskie uczelnie. Trzy
najlepsze projekty dostają nominacje do udziału w europejskim finale. EUCYS 2016 odbędzie się w Brukseli. Więcej o Konkursie na stronach: www.eucys.pl, www.fundusz.org/konkurs oraz www.naukowcy.eu
Piknik Naukowy, lokalizacja: Stadion Narodowy, al. Józefa Poniatowskiego 1, www.pikniknaukowy.pl
Co roku, zazwyczaj pod koniec maja lub na początku czerwca, możemy się wybrać na Piknik Naukowy
organizowany przez Polskie Radio i Centrum Nauki Kopernik. To największa w Europie plenerowa impreza
popularyzująca naukę. Za każdym razem przyciąga tłumy zwiedzających w każdym wieku, bo w sposób
niezwykle atrakcyjny i przystępny przybliża naukowe zagadnienia z wielu dziedzin – nauk ścisłych, przyrodniczych, społecznych i humanistycznych. Instytucje naukowe, uczelnie, instytuty badawcze, muzea, instytucje kultury, fundacje związane z nauką oraz koła naukowe prezentują tu swoje osiągnięcia i odsłaniają kulisy codziennej pracy. Pokazują naukę w sposób zrozumiały dla odbiorców w różnym wieku, wykorzystując
eksperymenty, pokazy, często także interaktywne eksponaty. Można dotykać, doświadczać, patrzeć, pytać
i aktywnie odkrywać tajemnice świata. Każdy Piknik ma swoje hasło przewodnie, np. „Wielki MikroŚwiat”,
„Wolność”, „Energia”, „Czas”. Temat wiodący 20. Pikniku Naukowego (7 maja 2016 r.) to „Zdrowie”. Wstęp
wolny. W ramach pikniku można też bezpłatnie zwiedzić część Stadionu Narodowego.
Noc Robotów
Organizator: Przemysłowy Instytut Automatyki i Pomiarów PIAP, Al. Jerozolimskie 202, tel. 22 874 00 15,
www.nocrobotow.pl. Noc Robotów odbywa się co dwa lata w maju, od godz.17.00 do 24.00. Wstęp wolny.
Warszawska Noc Robotów to projekt społeczno-medialny, promujący innowacyjne technologie, prezentujący najnowsze osiągnięcia polskich inżynierów i naukowców w dziedzinie robotyki. Jest to również
największa w kraju impreza popularnonaukowa tego typu, skierowana nie tylko do ludzi nauki, biznesu
i inżynierów, ale także do młodzieży i wszystkich pozostałych miłośników robotyki. Podczas imprezy
w jednym czasie i miejscu można zobaczyć unikatowe i niedostępne na co dzień maszyny. Podczas
ostatniej edycji Nocy Robotów uczestnicy mogli obejrzeć i dotknąć jedyne w swoim rodzaju roboty, których misją jest zapewnienie człowiekowi bezpieczeństwa. Wśród atrakcji były m.in. Park Robotów Pirotechnicznych, Park Robotów Latających, Park Technologii Kosmicznych, Park Robotów Studenckich, Park
Filmów Robotycznych, Park 3D-Design.Wśród specjalnych atrakcji Nocy Robotów można było podziwiać pokazy taneczne w wykonaniu Robo Dance połączone z nauką tańca robotycznego, porozmawiać
z Robotem Lemo, wejść na dmuchaną ściankę wspinaczkową... Ponieważ Noc Robotów nie odbywa się
każdego roku, warto śledzić informacje na www.piap.pl oraz www.nocrobotow.pl.
Nastolatek
149
Sport
Pałac Młodzieży, Pałac Kultury i Nauki, pl. Defilad 1, tel. 22 620 33 63, www.pm.waw.pl
Wspaniałym miejscem do rozpoczęcia lub kontynuowania przez młodzież przygody ze sportem jest
Pałac Młodzieży. Nastolatek może uczestniczyć tu w zajęciach z gimnastyki artystycznej (tylko dziewczęta), akrobatyki, tenisa stołowego, podstaw szermierki, sztuk walki, podstaw sportu i gier zespołowych, w zajęciach kulturystyki i fitness. Zajęcia w poszczególnych sekcjach sportowych kształtują
ogólną sprawność, rozwijają koordynację zdolności motorycznych, rozwijają zwinność, gibkość, równowagę, skoczność i wytrzymałość.
Uczniowskie kluby sportowe
Jeżeli nie jesteś zadowolony z proponowanej w najbliższej okolicy oferty sportowej dla swojego nastolatka lub jej brakiem, możesz wziąć sprawy w swoje ręce. Możesz wspólnie z 14 innymi dorosłymi
osobami (rodzicami, nauczycielami, wychowawcami) założyć uczniowski klub sportowy (UKS) działający przy szkole lub miejskim ośrodku sportu i rekreacji. Dobrze jest zaangażować do tego zadania
nauczyciela wychowania fizycznego, instruktora sportowego lub trenera. Procedura rejestracyjna UKS
jest bardzo prosta. Po przeprowadzeniu zebrania założycielskiego klubu należy złożyć wymagane dokumenty (wniosek) we właściwym ze względu na siedzibę klubu starostwie powiatowym, bowiem
uczniowski klub sportowy podlega wpisowi do ewidencji prowadzonej przez właściwego starostę.
Na terenie Warszawy wpisu dokonuje Prezydent m.st. Warszawy. Wzory dokumentów przydatne przy
zakładaniu i w działalności uczniowskich klubów sportowych znajdują się na stronie www.sportowa.
warszawa.pl w zakładce Stowarzyszenia/Formularze i wzory dokumentów. Uczniowski klub sportowy może zajmować się jedną lub kilkoma dyscyplinami sportu. Opiekę nad nim sprawują trenerzy
lub nauczyciele WF w szkole. W Warszawie zarejestrowanych jest obecnie ponad 460 uczniowskich
klubów sportowych, które funkcjonują we wszystkich dzielnicach miasta. W klubach działają liczne
sekcje różnych dyscyplin sportowych, jednak wiele z nich specjalizuje się wyłącznie w jednej dyscyplinie sportu. Możesz zatem wspierać rozwój fizyczny swojego nastolatka poprzez zachęcenie go
do treningów w interesującej go dziedzinie sportu. A wybór jest olbrzymi – od akrobatyki, poprzez
badminton, baseball i softball, bilard, gimnastykę, hokej, jeździectwo, kajakarstwo, kolarstwo, koszykówkę, kręgle, kulturystykę, lekkoatletykę, łucznictwo, łyżwiarstwo figurowe i szybkie, narciarstwo,
piłkę nożną, ręczną i siatkową, pływanie, rugby, sporty motorowe i sporty walki, squash, strzelectwo,
szachy, szermierka, tenis stołowy i ziemny, wioślarstwo, wrotkarstwo, wspinaczka aż po żeglarstwo.
Więcej informacji o uczniowskich klubach sportowych na stronie www.sportowa.warszawa.pl oraz
na stronach internetowych urzędów dzielnicowych jak również ośrodków sportu i rekreacji czy szkół.
Międzyszkolne ośrodki sportowe
Międzyszkolne ośrodki sportowe to publiczne placówki oświatowo-wychowawcze, których zadaniem
jest kształtowanie osobowości, ujawnianie i rozwijanie uzdolnień, zainteresowań i umiejętności sportowych u dzieci i młodzieży. Organem nadzorującym pracę ośrodków jest Urząd m.st. Warszawy.
Międzyszkolny Ośrodek Sportowy nr 1 „Agrykola”
ul. Myśliwiecka 9, tel. 22 622 91 07, 22 622 91 10, 22 622 91 11, www.pozaszkolne.edu.pl/agrykola/
Prężnie działają tutaj dwie sekcje skupiające chłopców uprawiających piłkę nożną i piłkę ręczną. Wychowankowie „Agrykoli” są szkoleni do momentu ukończenia wieku juniora, czyli do 18 lat. Najmłodsi
rozpoczynają treningi piłki nożnej w wieku 7 lat i piłki ręcznej w wieku 10 lat.
Międzyszkolny Ośrodek Sportowy nr 2, ul. Wał Miedzeszyński 397, tel. 22 617 88 51, 22 616 33 93,
filia: Zegrze, ul. Warszawska 21, tel. 22 782 21 83, 22 767 90 28, www.mos2.pl
Placówka zajmuje się propagowaniem i organizowaniem szkolenia sportowego: masowego i wyczynowego, wypoczynkiem i turystyką wodną. Prowadzi szkolenia specjalistyczne w zakresie żeglarstwa
i wioślarstwa regatowego i turystycznego oraz innych sportów wodnych. Organizuje obozy szkoleniowe, kondycyjne oraz rekreacyjno-sportowe i turystyczne.
150
Nastolatek
Międzyszkolny Ośrodek Sportowy nr 3 im. Janusza Kusocińskiego
ul. Międzyparkowa 4, tel. 22 831 17 66, www.mos3.pl
Ośrodek znajduje się na terenach zabytkowego Fortu Traugutta w centrum Warszawy tuż przy stacji
metra Dworzec Gdański. Obecnie w strukturach MOS-u działają sekcje sportowe jak i grupy rekreacyjne:
piłki nożnej (MOS Varsovia posiada grupy szkoleniowe w każdej kategorii wiekowej, a na klubowym
boisku, przy Międzyparkowej 4, trenują dzieci i młodzież od 7. do 18. roku życia), piłki ręcznej, piłki
siatkowej, fitness i tenisa. Ośrodek jest również organizatorem licznych imprez sportowych; jedną z nich
jest turniej piłki nożnej o nazwie „Graj jak Robert Lewandowski”, pod patronatem wychowanka ośrodka.
Międzyszkolny Ośrodek Sportowy nr 6 Warszawa Wola
ul. Rogalińska 2, tel. 22 631 49 89, www.moswola.pl
MOS WOLA jest klubem wyłącznie siatkarskim, w którym obecnie trenują dziewczęta i chłopcy w wieku 10-19 lat. Jest to jeden z najlepszych i największych ośrodków siatkówki młodzieżowej w kraju,
gdzie pod kierunkiem dyplomowanych trenerów można nauczyć się grać w siatkówkę i przeżyć wspaniałą sportową przygodę. Ośrodek prowadzi również zajęcia z siatkówki rekreacyjnej dla osób, które
po prostu lubią siatkówkę i chcą nauczyć się lepiej siatkarskiej techniki.
Międzyszkolny Ośrodek Sportowy nr 7, ul. Geodetów 1, tel. 22 822 66 07, www.mosochota.waw.pl
Ośrodek organizuje zajęcia z koszykówki chłopców, piłki ręcznej dziewcząt oraz pływania: nauka pływania dla uczniów szkół podstawowych, gimnazjów i przedszkoli, nauka i doskonalenie pływania
z elementami korekcji wad postawy, nauka i doskonalenie pływania dla młodzieży, zajęcia rekreacyjne.
Aquaparki i baseny
Pływanie jest jedną z najbardziej korzystnych form aktywności ruchowej, obejmującą wszystkie grupy
mięśniowe, a przy tym dostępna niemal dla każdego. W trakcie zajęć na basenie młodzi ludzie podnoszą
swoją sprawność fizyczną i koordynację ruchową. Mają także możliwość skorygowania wad postawy,
które są powszechnym problemem wśród dojrzewającej młodzieży. Pływanie oddziałuje pozytywnie
również na kondycję psychiczną, a także kształtuje cechy charakteru, które pomogą młodemu człowiekowi w dorosłym życiu. Warszawskie pływalnie oferują naukę pływania w zorganizowanych grupach,
doskonalenie pływania, pływanie rekreacyjne, gimnastykę korekcyjną w wodzie, zawody sportowe, zajęcia rehabilitacyjne, aqua aerobik, piłkę wodną, koszykówkę wodną, siatkówkę wodną. Na wybranych
pływalniach mamy do dyspozycji baseny sportowe, rekreacyjne, jacuzzi, brodziki, gejzery, stacje masażu
pionowego i poziomego, kurtyny wodne, zjeżdżalnie (nawet o długości 120 m), „sztuczne rzeki” i inne.
PŁYWALNIE
BEMOWO
OSiR Bemowo – Pływalnia Pingwin
ul. Oławska 3a, tel. 22 861 56 90 w. 114
www.osirbemowo.pl
Wojskowa Akademia Techniczna
ul. Kartezjusza 1, tel. 261 839 466, 261 837 440
www.wat.edu.pl
BIAŁOŁĘKA
Białołęcki Ośrodek Sportu
ul. Światowida 56, tel. 22 676 50 72 w. 101
www.bos.waw.pl
BIELANY
Akademia Wychowania Fizycznego
im. Józefa Piłsudskiego
ul. Marymoncka 34, tel. 22 834 04 31
www.awf.edu.pl
Centrum Rekreacyjno-Sportowe Bielany
• ul. J. Conrada 6, tel. 22 633 86 80
• ul. S. B. Lindego 20, tel. 22 835 00 09
www.crs-bielany.waw.pl
MOKOTÓW
Sinnet Club
ul. Gołkowska 2, tel. 22 550 34 00 (01)
www.sinnet.pl
SP nr 307 im. Jana III Sobieskiego
ul. Barcelońska 8, tel. 22 842 42 61
www.sp307wawa.edupage.org
Szkoła Pływania PływaczekZespół Szkół nr 39
ul. Bełska 1/3, tel. 506 499 207
www.plywaczek.com.pl
Nastolatek
151
Warszawianka Wodny Park
ul. D. Merliniego 4, tel. 22 854 01 30
www.wodnypark.com.pl
OCHOTA
ul. Geodetów 1, tel. 22 822 66 07
www.mosochota.waw.pl
Stołeczne Centrum Sportu AKTYWNA WARSZAWA
• Ośrodek Inflancka – Pływalnia kryta i odkryta
ul. Inflancka 8, tel. 22 827 65 89
• Ośrodek Polonia
ul. Konwiktorska 6, tel. 22 635 03 02
• Ośrodek Rozbrat – Jutrzenka
ul. Rozbrat 26, tel. 22 598 94 00
www.aktywnawarszawa.waw.pl
OSiR Ochota
• Pływalnia kryta
• Pływalnia odkryta
ul. Usypiskowa 18, tel. 508 293 706
www.osir-ochota.home.pl
PRAGA POŁUDNIE
Baseny Kora
ul. Wał Miedzeszyński 345
tel. 600 977 719 (tylko w sezonie letnim)
www.basenykora.kluby.com.pl
TARGÓWEK
Kompleks Basenów Rehabilitacyjnych Muszelka
ul. Balkonowa 2/4, tel. 22 674 10 68
www.basen-muszelka.pl
Baseny Wał Miedzeszyński 407
ul. Wał Miedzeszyński 407
tel. 22 617 75 55 (tylko w sezonie letnim)
www.baseny.walmiedzeszynski407.pl
OSiR Praga Południe
• Pływalnia kryta Wodnik
ul. gen. R. Abrahama 10 (wejście od ul. Bora-Komorowskiego), tel. 22 673 82 00, w. 101
• Pływalnia kryta Szuwarek
ul. Kwatery Głównej 13, tel. 22 879 77 51 w. 102
www.osir.waw.pl
PRAGA PÓŁNOC
DOSiR Praga Północ – Pływalnia Prawy Brzeg
www.dosir.waw.pl
OSiR Targówek – Pływalnia Polonez
ul. Łabiszyńska 20, tel. 22 462 65 86
www.osirtargowek.waw.pl
URSUS
OSiR Ursus
• Pływalnia Albatros
ul. Orląt Lwowskich 1, tel. 22 817 51 94
• Pływalnia Skalar
ul. gen. K. Sosnkowskiego 3, tel. 22 250 19 01
www.osirursus.pl
URSYNÓW
Body Shape
al. Komisji Edukacji Narodowej 11
tel. 22 446 97 39
www.bodyshape.waw.pl
Ursynowskie Centrum Sportu i Rekreacji
• Pływalnia Aqua Relaks
ul. Wilczy Dół 4, tel. 22 648 54 71
• Pływalnia Hirszfelda
ul. L. Hirszfelda 11, tel. 22 643 94 36
• Pływalnia Koncertowa
ul. Koncertowa 4, tel. 22 644 48 82
Stołeczne Centrum Sportu AKTYWNA WARSZAWA www.ucsir.pl
Ośrodek Namysłowska”
Centrum Rekreacji i Rehabilitacji Le Soleil
ul. Na Uboczu 18, tel. 22 649 00 87
www.lesoleil.pl
REMBERTÓW
Obiekty Sportowe SGGW
Akademicki Ośrodek Sportu AON
ul. J. Ciszewskiego 10, tel. 22 593 12 81 (83)
www.obiektysportowe.sggw.pl
tel. 261 813 262
www.aon.edu.pl
Park Kultury w Powsinie
ŚRÓDMIEŚCIE
Pływalnia odkryta (czynna w sezonie letnim)
OSiR Śródmieście
ul. Maślaków 1, tel. 22 649 45 75
ul. Polna 7a, tel. 22 825 71 34 w. 110
www.parkpowsin.pl
www.osir-polna.pl
WAWER
Pałac Młodzieży – Pałac Kultury i Nauki
OSiR Wawer – Pływalnia Anin
pl. Defilad 1, tel. 22 620 33 63, 506 435 901
www.pm.waw.pl
www.osir-wawer.warszawa.pl
152
Nastolatek
WESOŁA
Aqua Park Wesolandia
ul. Wspólna 4
tel. 22 773 91 91, 22 773 92 29
www.wesolandia.pl
• P ływalnia Foka
ul. Esperanto 5, tel. 22 636 55 90
• P ływalnia Nowa Fala
ul. K. Garbińskiego 1, tel. 22 877 21 25
www.osir-wola.pl
WILANÓW
Centrum Sportu Wilanów
ul. Gubinowska 28/30, tel. 539 572 419
www.centrumsportuwilanow.pl
• Ośrodek Grzybowska
ul. Grzybowska 35, tel. 22 620 50 28
• Park Wodny Moczydło
ul. Górczewska 69/73, tel. 22 836 19 34
Obiekt Sportowy Dzielnicy Wilanów
przy Zespole Szkół nr 79
ul. Wiertnicza 26
tel. 22 885 00 60, 22 885 01 09 w. 108
www.basen.wilanow.pl
al. Jana Pawła II 69, tel. 22 838 70 22, 22 838 04 61
www.zssam2.waw.pl
WŁOCHY
OSiR Włochy
ul. Gładka 18, tel. 22 609 01 40 w. 106
www.osirwlochy.waw.pl
ŻOLIBORZ
OSiR Żoliborz
ul. Potocka 1, tel. 22 832 46 00
www.osir-zoliborz.waw.pl
WOLA
OSiR Wola
• P ływalnia Delfin
Multico Wellness & spa
ul. Bitwy pod Rokitną 1, tel. 22 869 96 31
www.multicofitness.pl
Źródło: www.sportowa.warszawa.pl/adresy/baza-obiektow (dostęp: 6.04.2016 r.)
Badminton
Badminton jest grą, w której liczy się czas reakcji, technika oraz kondycja fizyczna. Jednak na poziomie
rekreacyjnym może grać właściwie każdy, niezależnie od wieku i poziomu wytrenowania. Ale wszyscy,
którzy chcieliby zdobywać trofea jako zawodnicy, powinni zaczynać swoją przygodę z badmintonem
w wieku około ośmiu lat. Aby bezpiecznie uprawiać tę dyscyplinę sportu, należy wyposażyć się przede
wszystkim w dobre buty, najlepiej specjalne, przeznaczone do gry w badmintona. Gra jest dynamiczna, wymagająca częstych zmian kierunku ruchu, dlatego ochrona stóp i przyczepność do podłoża
jest bardzo ważna. Jeśli chcesz nauczyć się grać pod okiem trenera, możesz zapisać się do jednego
z warszawskich klubów z sekcją badmintona.
KLUBY SPORTOWE Z SEKCJĄ BADMINTONA
BEMOWO
Klub Uczelniany Akademickiego Związku
Sportowego Wojskowej Akademii Technicznej
ul. Kartezjusza 1, tel. 261 839 466
www.wat.edu.pl
BIAŁOŁĘKA
Uczniowski Klub Sportowy Badmintona
Milenium
ul. Korytnicka 27/30
tel. 504 238 044, 535 100 040
www.klubmilenium.pl
Treningi: Kompleks sportowy Ganador Sport
ul. Płochocińska 97b
BIELANY
Centrum Kultury Fizycznej Bielany
Forest – Fitness & Siłownia
ul. L. Staffa 3/5
tel. 22 864 17 07
www.forest-fitness.pl
MOKOTÓW
Szkoła Podstawowa nr 202
Hala sportowa
ul. Janka Bytnara „Rudego” 19
tel. 22 844 96 85
www.sp202.edu.pl
Nastolatek
153
OCHOTA
Uczniowski Klub Sportowy Antonin
ul. Barska 4, tel. 22 822 02 80
Uczniowski Klub Sportowy Tomek
ul. J. Siemieńskiego 6, tel. 22 822 31 29
PRAGA POŁUDNIE
OSiR Praga Południe
Hala Sportowa Siennicka
ul. Siennicka 40, tel. 22 870 13 27 w. 102
www.osir.waw.pl
Uczniowski Klub Sportowy Badmintona
Milenium
ul. Korytnicka 27/30
tel. 504 238 044, 535 100 040
www.klubmilenium.pl
Treningi: hala Gimnazjum nr 27
ul. gen. R. Abrahama 10
ŚRÓDMIEŚCIE
Akademicki Związek Sportowy
Klub Uczelniany Uniwersytetu Warszawskiego
ul. Krakowskie Przedmieście 24
tel. 22 552 04 53, 791 850 827
www.kuazsuw.pl
www.facebook.com/azsuwbadminton/
Stołeczne Centrum Sportu
AKTYWNA WARSZAWA
Hala sportowa Solec
ul. Solec 71, tel. 22 162 73 20
www.aktywnawarszawa.waw.pl/solec
TARGÓWEK
Uczniowski Klub Sportowy Badmintona Milenium
ul. Korytnicka 27/30, tel. 504 238 044, 535 100 040
www.klubmilenium.pl
Treningi: hala Gimnazjum nr 145
ul. Krasiczyńska 4/6
URSUS
Ursusowskie Towarzystwo Sportowe Akro-Bad
Zajęcia: ZSP nr 80, ul. Orłów Piastowskich 47
www.akro-bad.mwx.pl
URSYNÓW
Środowiskowy Klub Badmintonowy Harcownik
Hala sportowa SP nr 330
ul. Mandarynki 12 lok. 73, tel. 793 079 514
www.harcownik.pl
WAWER
Ośrodek Sportu i Rekreacji w Dzielnicy Wawer
Obiekt sportowy Syrenka
ul. Starego Doktora 1, tel. 785 990 103
www.osir-wawer.warszawa.pl/syrenka
WESOŁA
Uczniowski Klub Sportowy Dwójka
Hala sportowa ZS nr 94
ul. Krótka 1, tel. 607 499 964
www.badmintonwesola.waw.pl
WŁOCHY
Uczniowski Klub Sportowy Czarne Pantery
ul. Cietrzewia 22a, tel. 22 863 73 12
WOLA
Uczniowski Klub Sportowy Dom Dziecka nr 3
ul. Dalibora 1a, 22 836 44 12
Hale sportowe, na których możesz grać w badmintona, znajdziesz na stronie internetowej
www.badminton.waw.pl
Korty tenisowe
Tenis jest sportem olimpijskim, uprawianym na wszystkich kontynentach przez zawodników w różnym
wieku. W tenisa grać może prawie każdy, również osoby poruszające się na wózkach inwalidzkich czy
zawodnicy głusi. Adresy kortów tenisowych znajdziesz na stronie www.warsawtour.pl.
Lodowiska
Na warszawskich lodowiskach i ślizgawkach można jeździć całą rodziną. Przy większości lodowisk
istnieje możliwość wypożyczenia łyżew. Cena biletu wstępu nie przekracza 10 zł, a na część lodowisk
wstęp jest bezpłatny. Lodowiska czynne są zazwyczaj od listopada do marca, z wyjątkiem lodowiska
„Torwar”, gdzie sezon jest najdłuższy w Warszawie i trwa od 1 września do 30 maja.
Lodowisko „Torwar”, ul. Łazienkowska 6a, tel. 22 625 53 06, www.torwar.pl
Na lodowisku trenuje kadra zarówno łyżwiarzy figurowych, jak i hokeistów, a także łyżwiarzy szybkich, short-tracku i curlingu. Z ogólnodostępnej krytej ślizgawki można korzystać w określonych
dniach i godzinach. Szczegółowa lista miejskich lodowisk dostępna na stronie Urzędu m.st. Warszawy,
www.um.warszawa.pl.
154
Nastolatek
LODOWISKA SEZONOWE
BEMOWO
OSiR Bemowo – Lodowisko pod namiotem
ul. Obrońców Tobruku 40, tel. 22 533 78 18
www.bemowo.waw.pl
TARGÓWEK
OSiR Targówek – Lodowisko pod namiotem
ul. Łabiszyńska 20, tel. 22 463 84 31
www.osirtargowek.waw.pl
BIAŁOŁĘKA
Białołęcki Ośrodek Sportu – Lodowisko odkryte
ul. Strumykowa 21, tel. 22 676 67 49 w. 101
www.bos.waw.pl
URSUS
Szkoła Podstawowa nr 11 – Lodowisko odkryte
ul. M.Keniga 20, tel. 22 478 60 73
www.ursus.warszawa.pl
MOKOTÓW
Ośrodek Łyżwiarsko-Rolkarski Stegny – Stołeczne
Centrum Sportu AKTYWNA WARSZAWA
ul. Inspektowa 1, tel. 22 842 27 68
Szkoła Podstawowa nr 14 – Lodowisko odkryte
www.ursus.warszawa.pl
OCHOTA
OSiR Ochota – Lodowisko zadaszone
www.osir-ochota.home.pl
PRAGA POŁUDNIE
Śniegowisko przy Zespole Szkół nr 37
– Lodowisko zadaszone
www.zs37.waw.pl
URSYNÓW
Figlowisko – Lodowisko sezonowe
al. Komisji Edukacji Narodowej 100
tel. 504 245 910
www.figlowisko.pl
WAWER
OSiR Wawer – Lodowisko zadaszone
Lodowisko na Stadionie Narodowym
al. ks. J. Poniatowskiego 1, tel. 22 295 90 00
www.pgenarodowy.pl
WILANÓW
Zespół Szkół nr 2 – Lodowisko zadaszone
ul. Gubinowska 28/30
www.lodowisko.waw.pl
PRAGA PÓŁNOC
Stołeczne Centrum Sportu AKTYWNA WARSZAWA,
Ośrodek Namysłowska – Lodowisko zadaszone
WOLA
Ośrodek Moczydło – Lodowisko zadaszone
ul. Górczewska 69/73, tel. 22 836 19 34
ŚRÓDMIEŚCIE
Arena PKiN – Lodowisko odkryte
Przed Pałacem Kultury (od ul. Świętokrzyskiej)
tel. 22 656 76 00
www.pkin.pl
Wola Park – Lodowisko sezonowe
ul. Górczewska 124, tel. 22 533 40 00
www.wolapark.pl
Lodowisko odkryte
Rynek Starego Miasta
ŻOLIBORZ
Lodowisko odkryte
ul. Potocka 1, tel. 22 832 46 00
WROTKI, ROLKI
Skatepark „Jutrzenka” Stołeczne Centrum
Sportu AKTYWNA WARSZAWA
ul. Rozbrat 5
tel. 22 598 94 00, 22 629 25 47
Kursy nauki jazdy na rolkach, wrotkach.
Ośrodek Łyżwiarsko-Rolkarski „Stegny”.
ul. Inspektowa 1, tel. 22 842 27 68
Skatepark – OSiR Wawer
ul. V Poprzeczna 22, tel. 785 990 093
Nastolatek
155
Narty
Całoroczny stok narciarski „Górka Szczęśliwicka”
Ośrodek Szczęśliwice Stołecznego Centrum Sportu AKTYWNA WARSZAWA
ul. Drawska 22, tel. 22 622 69 61, www.aktywnawarszawa.waw.pl
Czynny: poniedziałek-niedziela 10.00-20.00. Możliwość nauki jazdy na nartach – zajęcia
indywidualne i grupowe.
Ośrodek Szczęśliwice oferuje zjazdy na nartach i deskach snowboardowych przez cały rok, jak również
szkolenia narciarskie i snowboardowe. Do dyspozycji jest talerzykowy wyciąg narciarski o dł. 215 m
oraz krzesełkowa 2-osobowa kolej linowa o dł. 224 m. Na terenie ośrodka znajduje się komercyjna
wypożyczalnia sprzętu sportowego (tel. 509 649 128, 509 649 125) oraz pełna infrastruktura. Inne
atrakcje ośrodka:
• zjazdy kolejką górską typu „Alpine Coaster” (zjeżdżalnia grawitacyjna); dł. toru zjazdowego 499 m;
• wjazdy na taras widokowy usytuowany na najwyższym naturalnym punkcie stolicy (74,9 m n.p. Wisły).
Narty biegowe
Narciarskie trasy biegowe pod patronatem Towarzystwa Narciarskiego „Biegówki”
ul. Bolkowska 4 m 29, tel. 791 366 633, www.tnbiegowki.pl
BEMOWO
Stacja Narciarska Alpina
Klaudyn, ul. W. Lutosławskiego 60, tel. 517 143 924, www.moczydloalpina.pl
Wypożyczalnia czynna w sezonie zimowym: poniedziałek-czwartek 10.00-20.00, piątek-niedziela 9.00-21.00. Cennik: wypożyczenie biegówek w dni powszednie 1,5 godz. – 15 zł/1,5 godz., 30 zł/doba;
w weekendy 80 zł/ 2 doby, 100 zł/ 3 doby. Lekcje narciarstwa biegowego: 110 zł/os., 130 zł/5 osób.
Trasa Łosiowe Błota z wyciskanym śladem narciarskim o długość ok. 5 km prowadzi przez rezerwat
przyrody w Parku Leśnym Bemowo, który jest częścią Puszczy Kampinoskiej. To doskonały szlak do
uprawiania narciarstwa klasycznego oraz dowolnego (krok łyżwowy). Obok wypożyczalni nart i serwisu oferującego pomoc w doborze sprzętu, funkcjonuje szkółka, która organizuje weekendowe lekcje
narciarstwa biegowego.
BIAŁOŁĘKA
Biegówki na Choszczówce
Dziki Zakątek, ul. Chlubna 1a, tel. 690 025 093, www.biegowkinachoszczowce.pl
Wypożyczalnia czynna w weekendy w sezonie zimowym w godz. 8.30-18.00.
Trasa biegowa jednośladowa z oznaczonymi punktami orientacyjnymi o długości 5 km o zróżnicowanym poziomie trudności – prowadzi przez Lasy Legionowskie. Na trasie organizowane są wieczorne
biegi z instruktorem i czołówkami oraz indywidualne lub grupowe lekcje z instruktorem. Koszt uczestnictwa w wieczornym biegu: z wypożyczeniem sprzętu 35 zł, z własnym sprzętem 20 zł. Rezerwacja
sprzętu: sms pod nr tel. 690 025 093 lub e-mail: [email protected]
BIELANY
Biegówki na Młocinach, Towarzystwo Narciarskie Biegówki
ul. Żubrowa 15a, tel. 882 983 139, www.biegowkinamlocinach.pl
Wypożyczalnia czynna w sezonie zimowym w weekendy w godz. 8.00-20.00. Cennik: wypożyczenie
sprzętu: od 25 zł/1,5 godz. do 100 zł/ weekend; lekcje z instruktorem 45 zł/ grupowe zajęcia ze
sprzętem z wypożyczalni; 20 zł/ grupowe zajęcia z własnym sprzętem.
Na Młocinach do dyspozycji miłośników nart biegowych jest 5 oznakowanych tras jednośladowych:
Żółty Justyn łączący się z innymi trasami umożliwiający, Niebieska Justysia dla początkujących, Czerwona Justynka (ok. 5 km) dla początkujących z lepszą kondycją, Zielony Justynian (ok. 6 km) dla
ambitniejszych biegaczy, Czarna Justyna dla tych, którzy już umieją biegać na nartach. Biegać można
również po trasach nieoznakowanych w okolicach wypożyczalni nart, jest możliwość wieczornego
156
Nastolatek
biegania z czołówkami po ustalenia indywidualnych terminów biegania i skontaktowaniu się z wypożyczalnią. Rezerwacje wyłącznie poprzez formularz rezerwacji dostępny na stronie wypożyczalni
www.biegowkinamlocinach.pl.
MOKOTÓW
Pole Mokotowskie, al. Niepodległości 211, długość trasy dwuśladowej 1,4 km
Trasa do uprawiania narciarstwa biegowego pod patronatem TN Biegówki. Zarówno miłośnicy czynnie uprawiający tę dyscyplinę sportu, ale przede wszystkim ci, którzy dopiero zechcą spróbować swoich sił na biegówkach, mogą bezpłatnie korzystać z dwuśladowego toru profesjonalnie założonego
na dwóch pętlach: niebieskiej, rekreacyjno-treningowej do stylu klasycznego o długości 1,3 km oraz
czerwonej – o długości 0,75km.
WESOŁA
Towarzystwo Narciarskie Biegówki Wesoła, ul. 1 Praskiego Pułku, tel. 791 366 633
www.biegowkiwesola.org, www.facebook.com/tnbiegowkiwesola/
Wypożyczalnia wraz z infrastrukturą czynna w sezonie zimowym w weekendy 9.00-15.00. Ceny:
od 10 zł/dobę.
Trasa Hipodrom znajduje się na terenie administrowanym przez Stowarzyszenie Szwadron Jazdy RP.
To profesjonalna, o zróżnicowanym stopniu trudności trasa do uprawiania narciarstwa biegowego,
przystosowana do stylu klasycznego (jeden, dwa ślady + tor łyżwowy). Poza weekendami możliwe
jest korzystanie wyłącznie z samej trasy.
MIĘDZYLESIE
Biegówki w Międzylesiu
ul. Bursztynowa 2, tel. 667 234 051, www.lesnebiegowki.pl, www.biegowkiwmiedzylesiu.pl
Wypożyczalnia czynna w weekendy w sezonie zimowym w godz. 9.30-195300. Cennik: zestaw
(buty, narty, kijki): sobota-niedziela 15 zł/1,5 godz., 40 zł/ doba, 75 zł/weekend; dni powszednie
25 zł/doba; latarka czołowa na wieczorne bieganie 5 zł/bieg.
Trasa jednośladowa o długości 2200 m prowadzi przez leśne tereny Mazowieckiego Parku Krajobrazowego, 14 km od centrum Warszawy. Wypożyczalnia znajduje się na skraju lasu. Wychodząc z niej, od razu trafiamy na wyznaczone i przygotowane trasy – indywidualnie, w grupie lub
z instruktorem. W ofercie wypożyczalni lekcje z instruktorem w cenie od 32 zł do 100 zł w zależności od liczby osób. Dodatkowo organizowane są wieczorne biegi z instruktorem i czołówkami (trzeba się wcześniej zapisać), o których informacje można znaleźć na profilu facebookowym:
www.facebook.pl/BiegowkiwMiedzylesiu. Rezerwacja sprzętu: SMS pod nr tel. 690 025 093 lub
e-mail: [email protected] bądź poprzez stronę internetową.
Pozostałe narciarskie trasy biegowe, www.trasy.tnbiegowki.pl
BEMOWO Park Moczydło, długość trasy 0,9 km
BIELANY Park przy Lasku Bielańskim, długość trasy do stylu dowolnego 2,5 km, Park Linowy,
długość trasy 2,8 km
MOKOTÓW Pole Mokotowskie, al. Niepodległości 211, długość trasy dwuśladowej 1,4 km
PRAGA PÓŁNOC Nad Wisłą (prawy brzeg Wisły), Wybrzeże Szczecińskie, długość trasy 8,3 km
TARGÓWEK Park Bródnowski, ul. L. Kondratowicza 25, długość trasy jednośladowej 1,3 km
URSYNÓW By the Way, ul. Wąwozowa 31, długość trasy jednośladowej 2 km
WAWER Szlak Lasów Wawerskich, trasa prowadząca zielonym szlakiem turystycznym z Anina
do Marysina Wawerskiego, długość trasy 16 km
WILANÓW Plaża Wilanów, długość trasy: 1 km
MIĘDZYLESIE Klub Sportowy Zwar, ul. M. Pożaryskiego/Świebodzińska, niebieska trasa biegowa
o długości 2,2 km oraz czerwona o długości 4,2, km
Nastolatek
157
Warszawskie ścieżki rowerowe
Na rower!
Warszawa z roku na rok jest bardziej przyjazna dla rowerzystów. Obecnie ma 464 km dróg rowerowych. Liczba ta rośnie coraz szybciej, a nowe odcinki tras łączą już istniejące w spójną sieć. Niezależnie od budowy nowej infrastruktury również starsze drogi rowerowe są dostosowywane do obowiązujących standardów. Na lokalnych ulicach ruch samochodowy jest uspokajany, by rowerzyści mogli
się po nich bezpiecznie poruszać. Do ich dyspozycji jest ponad 600 parkingów mogących pomieścić
ponad 5000 jednośladów; kilkadziesiąt działa w systemie B+R przy stacjach metra i SKM oraz na
pętlach autobusowych i tramwajowych. Na stronie www.ztm.waw.pl w zakładce Mapy i schematy
znajdziesz interaktywną mapę parkingów rowerowych B+R. Aby nie obawiać się o rower, pamiętaj,
by go przypiąć do stojaka (dostępnych ponad 7000 publicznych stojaków rowerowych), a przy jego
braku – do innego solidnego elementu, najlepiej zapięciem sztywnym, tzw. u-lockiem. W razie awarii roweru nie zawsze mamy przy sobie potrzebne narzędzia. Co wtedy robić? Najlepiej skorzystać
z samoobsługowej stacji napraw rowerów, które znajdują się w najbardziej uczęszczanych punktach
stolicy. Jest ich 49. Wszystkie są wyposażone w standardowy zestaw narzędzi, a korzystanie z nich
jest bezpłatne. Ich wykaz znajdziesz na stronie www.rowery.um.warszawa.pl. Upowszechnianiu roweru jako środka transportu służy system rowerów publicznych Veturilo. Do dyspozycji warszawiaków
i turystów jest niemal 3000 jednośladów w 203 wypożyczalniach czynnych od marca do listopada.
W wybranych lokalizacjach wypożyczyć można również rowery towarowe (umożliwiające transport
100 kg bagażu) oraz handbike’i dla niepełnosprawnych. Informacje dostępne na stronie internetowej
www.rowery.um.warszawa.pl. Miasto stołeczne realizuje wiele akcji promujących ruch rowerowy:
bezpłatne wypożyczanie rowerów podczas dnia bez samochodu, bezpłatne znakowanie rowerów
podczas akcji „Nie daj szansy złodziejowi”. Również lokalnie organizowane są pikniki, zawody sportowe i wycieczki rowerowe – informacji szukaj na stronach urzędów dzielnic. A może weźmiesz udział
w Warszawskiej Masie Krytycznej? To organizowana na zasadzie wolontariatu akcja mająca na celu
zjednoczenie wszystkich, którym zależy na poprawie sytuacji warszawskich rowerzystów. Masa wyrusza w każdy ostatni piątek miesiąca o godzinie 18.00 z Placu Zamkowego, niezależnie od pogody.
Jadą w niej tysiące rowerzystów, często całymi rodzinami.
Najważniejsze trasy rowerowe Warszawy
• S zlak Wisły (niebieski) – Nadwiślańska Ścieżka Rowerowa – ok. 37 km. Trasa rozpoczyna się
w Puszczy Kampinoskiej, biegnie wzdłuż Wisły koło Lasku Bielańskiego i Kępy Potockiej. Za Klubem
Sportowym Spójnia powstała szeroka ścieżka przez lasy łęgowe. Dalej wyznaczono wygodną
promenadę wzdłuż bulwarów aż do Portu Czerniakowskiego. Rowerzyści mogą kontynuować
jazdę ul. Czerniakowską, Witosa i Sobieskiego do Wilanowa. Stąd wygodna trasa wiedzie wzdłuż
ul. Przyczółkowej do Powsina. Do potrzeb rowerzystów dostosowany jest również wał wiślany na
Siekierkach i Zawadach – wyznaczono na nim gruntową ścieżkę w widokiem na łęgi nad rzeką.
• Szlak Wisły (żółty) – prawobrzeżny, 18 km. Gruntowa ścieżka wiedzie od mostu Grota-Roweckiego do mostu Łazienkowskiego nad brzegiem Wisły. Drogę rowerową wyznaczono
również na Wale Miedzeszyńskim.
• Szlak Obwodowy (zielony) – 21,4 km. Łączy pl. Na Rozdrożu i Łazienki z Lasem Bielańskim,
wiedzie wzdłuż dróg rowerowych na Polu Mokotowskim, ul. Banacha, al. Prymasa Tysiąclecia,
ul. Maczka i Podleśnej.
•Podskarpowa Ścieżka Rowerowa (czarny) – 5 km. Szlak łączący Agrykolę z Podzamczem.
Wiedzie przez Centralny Park Kultury, Powiśle, Mariensztat i u podnóża Starego i Nowego Miasta.
Kończy się nieopodal mostu Gdańskiego.
• Bemowo – 14 km. Osią sieci ścieżek na Bemowie jest trasa wzdłuż ul. Górczewskiej i Powstańców
Śląskich, a także ścieżka wzdłuż ul. Radiowej w stronę Kampinoskiego Parku Narodowego. Trasa
rekreacyjna jest również wyznaczona w Forcie Bema.
•B
iałołęka – 23 km. Jedną z ciekawszych tras jest 7-kilometrowy szlak biegnący przez zagajniki i pola
wzdłuż Kanału Żerańskiego, od Marywilskiej w stronę Zalewu Zegrzyńskiego. Ścieżki wiodą również
wzdłuż Modlińskiej, trasy mostu Skłodowskiej-Curie i głównych ulic Tarchomina i Nowodworów.
158
Nastolatek
• Bielany – 38 km. Dzielnica posiada gęstą sieć dróg rowerowych wyznaczonych wzdłuż głównych
ulic: Marymonckiej, Kasprowicza, Broniewskiego, Kochanowskiego, Maczka, Conrada i Perzyńskiego.
Jazdę rekreacyjną umożliwia Szlak Nadwiślański oraz ścieżki Lasu Bielańskiego i Młocińskiego.
• Ochota – 12 km. Przez dzielnicę można przejechać rowerem wzdłuż ul. Bitwy Warszawskiej
1920 r., Banacha i przez Pole Mokotowskie. Ścieżki wiodą też wzdłuż ul. Grójeckiej, Szczęśliwickiej
i Al. Jerozolimskich.
• Praga Południe – 25 km. Najważniejsze trasy wiodą wzdłuż Trasy Siekierkowskiej i Wału
Miedzeszyńskiego. Drogi rowerowe istnieją również na głównych ulicach Gocławia oraz wzdłuż
ul. Ostrobramskiej i Szaserów.
• Praga Północ – 10 km. Droga dla rowerów została wybudowana na ul. Jagiellońskiej
i al. Solidarności. Rekreacyjny szlak wiedzie również nad brzegiem Wisły.
• Śródmieście – 30 km. Wygodna asfaltowa droga rowerowa biegnie wzdłuż Al. Ujazdowskich.
Śródmieście można też przemierzyć Szlakiem Nadwiślańskim i Podskarpowym. Przybywa również
pasów rowerowych na jezdni – na ul. E. Plater, Tamce, Spacerowej czy Międzyparkowej.
• Targówek – 28 km. Drogi rowerowe biegną przy głównych arteriach Bródna. Wyznaczono również
ścieżki po obu stronach Trasy Toruńskiej. Dojazd rowerem do centrum zapewnia droga rowerowa na
ul. Radzymińskiej. Rowerzyści mogą również jeździć po ścieżkach wzdłuż Kanału Bródnowskiego.
• Ursus – 13 km. Przez dzielnicę biegną trasy rowerowe wzdłuż ul. Nowolazurowej i Trasy S2. Sieć
dróg rowerowych jest również na osiedlu Niedźwiadek.
• Ursynów – 36 km. Drogi rowerowe biegną wzdłuż większości głównych arterii komunikacyjnych
Ursynowa. Najdłuższa trasa rowerowa (4,7 km) prowadzi al. Komisji Edukacji Narodowej.
Równolegle do niej biegnie ścieżka wzdłuż ul. Rosoła i Pileckiego. Poprzecznie do nich
zostały wyznaczone trasy wzdłuż ul. Wąwozowej, Jeżewskiego, Przy Bażantarni, Belgradzkiej
i Ciszewskiego. Rowerzyści mogą się też poruszać po wybranych ścieżkach Lasu Kabackiego.
• Wawer – 22 km. Wawer dysponuje rozległymi lasami, które najlepiej odwiedzić na rowerze.
W lesie wyznaczona jest też trasa MTB dla rowerów górskich. Trasa rozpoczyna się przy
ul. Axentowicza w Aninie, a kończy w Aleksandrowie przy ul. Przełęczy. Prowadzi piaszczystym
duktem pośród lasu i jeziorek Mazowieckiego Parku Krajobrazowego.
• Wilanów – 13 km. Najpopularniejsza trasa wiedzie wzdłuż al. Wilanowskiej do Pałacu
w Wilanowie i dalej ul. Przyczółkową do Powsina. Do potrzeb rowerzystów przystosowano
również wał wiślany, stanowiący ciekawą trasę rekreacyjną. Gęsta sieć dróg rowerowych oplata
nowo powstałe Miasteczko Wilanów.
• Wola – 17 km. Główne trasy rowerowe biegną wzdłuż Górczewskiej, al. Prymasa Tysiąclecia, Kasprzaka
i al. Jana Pawła II. Ścieżki rowerowe wyznaczono również w parkach Moczydło i Szymańskiego.
•M
osty, na których zostały wytyczone ścieżki rowerowe: most Gdański, most Świętokrzyski,
most Siekierkowski, most Marii Curie-Skłodowskiej.
Pamiętaj o prawach i obowiązkach rowerzystów
Rower to wygodny, szybki, tani i ekologiczny środek transportu miejskiego. W Warszawie rower
można bezpłatnie przewozić wszystkimi środkami komunikacji miejskiej, ale tak, by nie utrudniać
podróży innym pasażerom. Aby bezpiecznie i zgodnie z przepisami podróżować po mieście rowerem, musisz stosować się do podstawowych zasad. Twój rower, zgodnie z prawem o ruchu
drogowym, musi mieć co najmniej jeden sprawny hamulec, sygnał dźwiękowy (dzwonek), światła
pozycyjne: białe lub żółte z przodu, czerwone z tyłu – mogą być stałe lub migające. Jednak muszą
świecić na tyle mocno, by były widoczne z odległości 150 m. Ponadto wymagane jest światło
odblaskowe barwy czerwonej o kształcie innym niż trójkąt. Zaleca się również zamontowanie żółtego odblasku z przodu i żółtych odblasków w kołach. Bardzo dobrze tę funkcję pełnią opony
z naklejonym fabrycznie paskiem odblaskowym. Świateł należy używać od zmierzchu do świtu oraz
w tunelu, a także w czasie jazdy w warunkach zmniejszonej przejrzystości powietrza, tj. deszczu,
śniegu, mgły. Rowery (lub wózki rowerowe) o konstrukcji nietypowej, które uniemożliwiają kierującemu sygnalizowanie zamiaru zmiany kierunku jazdy lub pasa ruchu przez wyciągnięcie ręki, należy
dodatkowo wyposażyć w dwa przednie i dwa tylne światła kierunkowskazu barwy żółtej.
Nastolatek
159
Pamiętaj, że jako rowerzysta masz prawo i obowiązek korzystać z wydzielonej drogi dla rowerów
lub drogi dla pieszych i rowerów. Z kolei pieszy nie powinien korzystać z drogi dla rowerów, poza
wyjątkowymi sytuacjami, np. gdy obok drogi dla rowerów nie ma chodnika lub pobocza oraz gdy
na chodniku prowadzone są roboty drogowe i nie można z niego korzystać. Możesz warunkowo
korzystać z chodnika: gdy masz pod opieką dziecko do lat 10 kierujące rowerem; gdy na jezdni
jest dopuszczona prędkość powyżej 50 km/h i nie ma wydzielonej drogi/pasa ruchu dla rowerów;
w czasie złych warunków atmosferycznych – silnych opadów deszczu, śniegu, gołoledzi, mgły itp.
Pamiętaj jednak, aby w tych przypadkach zawsze ustępować miejsca pieszemu. Nigdy nie możesz
przejeżdżać rowerem po przejściu dla pieszych, jeśli nie ma wyznaczonego przejazdu rowerowego.
Musisz wówczas zejść z roweru i przeprowadzić go w poprzek jezdni. Tylko w przypadku, gdy
obok zebry jest wyznaczony przejazd rowerowy, możesz przeciąć jezdnię jednośladem. Na drodze
rowerowej pierwszeństwo ma rowerzysta i pieszy powinien ustępować mu miejsca. Jeśli jednak
pieszy chce przejść po pasach, to wówczas ma pierwszeństwo i musisz mu ustąpić. Dla zachowania
bezpieczeństwa koniecznie zaopatrz się w elementy odblaskowe na ubraniu oraz kamizelkę fluorescencyjną z elementami odblaskowymi. Zakładaj też kask ochronny. Pamiętaj też, że gdy kierujesz
rowerem, nie możesz korzystać z telefonu komórkowego.
Skateparki
Skatepark jest to specjalny tor przeznaczony do uprawiania sportów ekstremalnych takich jak jazda na
deskorolkach, rowerach BMX czy wyczynowa jazda na rolkach. Jest to jeden ze sposobów na aktywne
spędzenie wolnego czasu, ale też specjalne miejsce dla młodych ludzi, gdzie mogą pojeździć i spotkać innych pasjonatów tej dyscypliny. Do prywatnych skateparków (najczęściej wewnątrz budynków)
można wejść za opłatą, do publicznych (na świeżym powietrzu) – wejście jest przeważnie bezpłatne.
Każda osoba korzystająca z urządzeń skateparku ma obowiązek używania przez cały czas jazdy kasku
ochronnego, a w przypadku jazdy na rolkach dodatkowo kompletu ochraniaczy. Zaleca się również
jazdę w ochraniaczach w przypadku deskorolek i rowerów BMX. Jazda na rolkach i deskorolce są to
sporty niebezpieczne. Nawet przestrzeganie zasad nie gwarantuje uniknięcia urazów. Dzieci do lat 12
wchodzą tylko razem z opiekunem.
SKATEPARKI
BEMOWO
Skatepark Bemowo
ul. Powstańców Śląskich, róg ul. Wrocławskiej
Skatepark o wym. 44 x16,8 m otwarty
codziennie w godz. 9.00-21.00. Obiekt
nadzorowany i monitorowany całą dobę. Wstęp
bezpłatny. Przeszkody: mini rampa, quarter pipe,
funbox z grindboxem, funbox z poreczą, bank
ramp, ławka, poręcz prosta, grindbox
BIAŁOŁĘKA
Skatepark Odkryta
ul. Odkryta
Skatepark na świeżym powietrzu o pow.
ponad 1000 m², ogrodzony i oświetlony całą
dobę. Wstęp bezpłatny. Przeszkody: quarter,
rollin, funbox z murkiem, rurką, manual box,
funbox z rainbow boxem i rurką, platforma
narożna, platforma, grindbox, grindbox „C”,
rurka prosta
160
Nastolatek
Skatepark Magiczna
ul. Magiczna
Skatepark o wym. 26x35 m na świeżym
powietrzu dostępny całą dobę.
Wstęp bezpłatny. Przeszkody: quarter pipe,
mini quarter bank ramp, funbox, london gap,
grindboxy, poręcz prosta, minirampa
BIELANY
Skatepark Bielany
ul. Wrzeciono 24
tel. 22 835 17 50
www.zespolszkol110.home.pl
Skatepark na świeżym powietrzu o wym.
28x13 m otwarty całą dobę. Wstęp bezpłatny.
Przeszkody: rozbudowany funbox z poręczą
i 2 grindboxami, rurka, grindbox
MOKOTÓW
Skatepark Wilanowska
al. Niepodległości /róg Domaniewskiej
Skatepark na świeżym powietrzu dostępny całą
dobę. Wstęp bezpłatny. Przeszkody: mini rampa,
quater, piramidka
OCHOTA
Burn Park
RKS Skra, ul. Wawelska 5, tel. 537 005 728
www.burnbowl.pl
Obiekt kryty, podwójny bowl. Czynny:
poniedziałek-piątek 15.00-22.00, sobota-niedziela 13.00-22.00. Ceny biletów: dzienny
10 zł (ulgowy), 20 zł (normalny). Wynajęcie
zestawu kasku i/lub ochraniaczy 5 zł.
Indywidualny instruktaż na każdym poziomie
jazdy 30 zł /godz.
PRAGA POŁUDNIE
Skatepark na Stadionie Narodowym
al. Księcia J. Poniatowskiego 1,
tel. 22 295 90 00, www.stadionnarodowy.org.pl
Godziny otwarcia: poniedziałek-czwartek
16.00-22.00, piątek 16.00-23.30, sobota
10.00-23.00, niedziela 10.00-22.00. Cena biletu:
jednorazowy 12 zł (normalny), 8 zł (ulgowy).
Na specjalnie wydzielonym torze znajdują się
przeszkody: kickery, grindboxy, rurki i ławki
ŚRÓDMIEŚCIE
Skatepark WOSiR, park „Jutrzenka”
ul. Rozbrat 26, tel. 22 629 25 47 (kasa)
www.wosir.waw.pl/jutrzenka
Zadaszony, całoroczny skatepark, czynny
codziennie od 9.00 do 21.00. Przy obiekcie
działa Akademia Jazdy na Rolkach, kursy dla
wszystkich kategorii wiekowych i poziomów
zaawansowania. Cena: bilet jednorazowy 7 zł
w dni powszednie, 10 zł w sobotę i niedzielę;
zajęcia z instruktorem 50 zł/godz. (rolki,
deskorolka) Przeszkody: quartery, banki, długi
funbox z łamanymi murkami, podjazdami
i schodkami, piramidka, murki, raile, rampa, wall
TARGÓWEK
Skatepark VIII Ogród Jordanowski
ul. Suwalska 13, tel. 22 811 39 88
www.oj8.edu.pl
Skatepark na świeżym powietrzu o wym. ok.
35x20 m otwarty całą dobę. Wstęp bezpłatny.
Przeszkody: bank ramp, quarter pipe i roll-in,
funbox z grindboxem, funbox piramida, grindbox
z poręczą, grindbox, poręcz prosta
URSUS
Skatepark Centrum Rekreacji Ogródek
Jordanowski
ul. S. Wojciechowskiego, tel. 22 817 51 94
www.ursus.warszawa.pl/sport
Skatepark na świeżym powietrzu.
Czynny codziennie od godz. 8.00 do zmierzchu.
Wstęp bezpłatny.
WAWER
Skatepark OSiR Wawer
ul. V Poprzeczna 22
tel. 22 443 70 99, 785 990 093
Skatepark usytuowany na powietrzu pod
dachem. Dostępny w okresie od wiosny do
jesieni, w godz. 9.00-19.00. Bilet wstępu
(120 min): osoby do 18. r.ż. 3 zł. Przeszkody:
funbox z grinboxem, poręcz, funbox do skoków,
poręcz prosta, rampa, bank ramp, grindbox,
funbox
WŁOCHY
Skatepark Dom Kultury Włochy
park. im. M. Kotańskiego
ul. 1 Sierpnia, tel. 22 863 73 23
www.dkwlochy.pl
Tor i urządzenia do jazdy na deskorolkach
i łyżworolkach (rampa). Wstęp bezpłatny
WOLA
Skatepark Pustola
ul. Pustola 30b
Skatepark o wym. 12x8 m na świeżym
powietrzu dostępny całą dobę. Wstęp bezpłatny.
Przeszkody: grindbox, poręcz spadowa
ŻOLOBORZ
Skatepark OSiR Żoliborz
ul. Potocka 1, tel. 22 832 46 00
Skatepark o wym. 21x31 m usytuowany na
powietrzu pod dachem. Dostępny codziennie
w okresie od wiosny do jesieni, w godz.
9.00-21.00. Przeszkody: bank ramp, funbox
z grindboxem, poręcze, funbox, quarter pipe,
minirampa, ławka, grindbox „barcelona”,
minirampa
Nastolatek
161
Parki linowe
W parku linowym można powspinać się na specjalnie przygotowanych linowo-drewnianych przeszkodach. Zazwyczaj jest kilka tras dostosowanych do różnego poziomu umiejętności oraz wieku.
Najtrudniejsze, położone najwyżej trasy wymagają wysiłku fizycznego oraz umiejętności, dlatego nie
są polecane dla nowicjuszy.
Park Linowy High-Position (Bemowo)
ul. Obrońców Tobruku 28, tel. 600 334 774, www.high-position.pl
Otwarty 7 dni w tygodniu do zmroku: kwiecień: sobota-niedziela od 11.00; w okresie letnim od
maja: poniedziałek-piątek od 15.00, sobota-niedziela od 11.00. Cennik: zjazd tyrolski 15 zł, trasa dla
dzieci 25 zł, trasa średnia 35 zł, trasa trudna 45 zł.
W ofercie 3 trasy o zróżnicowanym poziomie trudności oraz długości. Trasa dla najmłodszych, trasa
prosta i trasa trudna. Trasa trudna (czas przejścia ok. godziny) przeznaczona dla najbardziej doświadczonych. Mogą nią przejść osoby, które pokonają trasę średnią i otrzymają rekomendację od obsługi
parku. Na trasie znajduje się blisko 25 przeszkód z rozciągniętym po całym parku zjazdem tyrolskim,
o długości 175 m na wysokości nawet 13 m. Zjazd odbywa się nad fosą Fortów Bema.
Park Linowy Bielany, Wybrzeże Gdyńskie przy ul. Gwiaździstej
tel. 797 295 115, 797 431 688, www.park-linowy-bielany.pl
Park otwarty codziennie; poniedziałek-piątek od godz. 11.00 do 18.00, sobota-niedziela od godz.
10.00 do godz. 18.00. Cennik: trasa niska 20 zł (każde następne przejście 10 zł), trasa średnia I i trasa
średnia II 35 zł (każde następne przejście 20 zł), trasa wysoka 45 zł, zjazd tyrolski 10 zł. Cena biletu
zawiera szkolenie z zasad bezpieczeństwa i poruszania się po Parku Linowym, wypożyczenie atestowanego sprzętu oraz zabawę na wybranych atrakcjach. Oferta Parku to 5 tras i 90 różnych atrakcji.
Park Linowy Warszawa
ul. Wybrzeże Helskie 1/5, tel. 666 666 957, www.parklinowywarszawa.pl
Czynny w weekendy i święta od 11.00 do 19.00.
Park wyposaża każdego korzystającego w profesjonalny sprzęt asekuracyjny: uprzęże, lonże, karabinki, rolkę, kask. W ofercie są trzy trasy: Trasa Mała (od 4 lat, ale mogą wchodzić i starsi) – 30 zł,
Trasa Średnia – 40 zł, Trasa Duża – 50 zł (drugie przejście tej samej trasy – 10 zł). Ceny zawierają koszt
wypożyczenia sprzętu i szkolenia.
Park Linowy w Powsinie
Park Kultury w Powsinie, ul. Maślaków 1, tel. 697 605 123, www.veni-vici.com.pl
Czynny codziennie przez cały rok. W sezonie: 10.00-19.00, poza sezonem: 10.00-17.00.
Park w Powsinie oferuje cztery trasy wspinaczkowe o zróżnicowanym stopniu trudności. SUPER
KID (25 zł) oraz ODKRYWCA (35 zł) są przewidziane głównie dla dzieci. ADRENALINA (45 zł) oraz
EXTREME (60 zł) – dla młodzieży i dorosłych.
Park Linowy Józefów
ul. Telimeny 1, Holiday Inn Warszawa Józefów, tel. 22 778 32 88, www.holiday.aquila.pl
Godziny otwarcia: piątek 11.00-18.00, sobota-niedziela 11.00-19.00.
Park Linowy Józefów posiada łącznie 100 przeszkód na prawie 1211 metrach tras. Najdłuższa tyrolka
zaczyna się 9 metrów nad ziemią i ma 120 metrów długości. Do dyspozycji jest sześć tras o różnym
stopniu trudności. Dla dzieci jest trasa BAMBINO (25 zł przejście), dla dorosłych PAROLE (35 zł przejście), GRANDE (45 zł przejście) i EXTREMA (60 zł przejście) oraz dwie trasy treningowe.
Małpi Gaj, Zalesie Górne
tel. 503 301 745, szczegóły dojazdu na stronie www.malpigaj.com.pl
Czynne od wiosny do jesieni. Przejścia indywidualne: sobota i niedziela godz. 12.00-18.00. Cennik:
trasa dla dzieci, młodzieży i dorosłych 35 zł.
Dla dzieci, młodzieży i dorosłych: wyprawa w najwyższe partie drzew (30-40 minut): komandoski
most linowy, przeprawa Indiany Jonesa, próba Tarzana, zjazd kolejką tyrolską oraz zjazdy na linach.
162
Nastolatek
Ścianki wspinaczkowe
Wspinaczka staje się coraz bardziej popularną dyscypliną sportu w Polsce i na świecie. Wspinaczka na
sztucznych ścianach od dawna była dobrym treningiem dla osób wspinających się w górach, jednak
w ostatnich latach stanowi ona świetną formę rekreacji dla osób początkujących, które nie miały
do tej pory styczności ze wspinaniem. Wielką zaletą wspinaczki jest to, że uprawia się ją w gronie
znajomych, przy wysokim poziomie bezpieczeństwa, nad którym czuwa wykwalifikowana obsługa.
Ogromną popularnością wspinanie cieszy się wśród dzieci i młodzieży, ponieważ sport ten zapewnia
wspaniałą zabawę. Poza tym wspomaga rozwój psychoruchowy i rozwija zapał do aktywnego spędzania czasu. Coraz częściej wspinanie stanowi też formę rehabilitacji oraz zajęć wspomagających
leczenie osób z różnorodnymi dysfunkcjami fizycznymi i psychicznymi.
BIAŁOŁĘKA
Białołęcki Ośrodek Sportu, ul. Strumykowa 21, tel. 22 676 50 72 w. 201, www.bos.waw.pl
Godziny otwarcia: poniedziałek, środa, piątek 18.00-22.00. Cennik: bilet jednorazowy normalny
10,10 zł, ulgowy 5,10 zł; wypożyczenie uprzęży 2,60 zł. W ofercie dostępne również karnety.
Obiekt posiada znakomite parametry: 9,6 metra wysokości, piony, przewieszenia, dach, rysa, panel do
bulderingu o zmiennym kącie nachylenia. Na ścianie możliwa jest wspinaczka z dolną asekuracją i górną na
tzw. wędkę. Ściana jest wykonana w nowoczesnej technologii, zgodnie z europejskimi certyfikatami bezpieczeństwa. Osoby niepełnoletnie wspinają się tylko za pisemną zgodą rodziców (prawnych opiekunów).
Centrum Sportów Ekstremalnych 2Wieże
ul. Kupiecka 10, tel. 604 640 042, www.facebook.com/2wieze
Godziny otwarcia: poniedziałek-piątek 16.00-21.00, sobota, niedziela 11.00-21.00. Cennik: poniedziałekwtorek, czwartek-piątek od godz. 17.00 – 15 zł, środa 10 zł (cały dzień), sobota-niedziela 17 zł (cały dzień).
Duża wewnętrzna ściana wspinaczkowa dostępna jest przez cały rok - zarówno dla osób początkujących
jak i zaawansowanych. Jest tam kilkanaście dróg klasycznych o długości 25 m (w tym warianty po
kolorach) oraz 8 dróg bulderowych 20 m do wspinaczki bulderowej. Jest także droga o dużym stopniu
przewieszenia (30 i 40%). Większość z dróg można pokonać z górną i dolną asekuracją. Mała ściana
wspinaczkowa (5m) dostępna jest dla dzieci oraz osób przechodzących instruktaż wstępny. Centrum
prowadzi zajęcia dla dzieci i młodzieży w każdym wieku i o każdym stopniu zaawansowania. Szkolenia
wspinaczkowe (instruktaże wstępne) odbywają się w weekendy.
Centrum Wspinaczkowe Murall, ul. Annopol 3, tel. 22 744 59 40, www.murall.pl
Godziny otwarcia: poniedziałek-piątek 8.00-22.30, sobota-niedziela 9.30-20.00. Cennik: wejście
jednorazowe 29 zł; poniedziałek-piątek do godz. 15.00 - 19 zł. W ofercie dostępne karnety.
Miłośnikom wspinaczki Murall oferuje światowej klasy ścianę o zróżnicowanym stopniu trudności
z możliwością „prowadzenia”, wspinania z asekuracją górną i autoasekuracją: ok. 150 dróg wspinaczkowych, ścianę bulderową (bouldering to forma wspinaczki składającej się z niewielkiej ilości trudnych
ruchów, tzw. przechwytów, wymagająca dużej siły maksymalnej), profesjonalne zaplecze treningowe,
strefę rozgrzewki (wolne ciężary, kampusy i drążki), wsparcie instruktorów, wypożyczalnię sprzętu
wspinaczkowego, kursy i sekcje wspinaczkowe.
BIELANY
Arena Wspinaczkowa Makak, ul. Palisadowa 20/22, tel. 730 710 775, www.arenamakak.pl
Godziny otwarcia: poniedziałek-piątek 10.00-23.00, sobota-niedziela 9.00-22.00. Cennik: wejście
jednorazowe 25 zł (bilet normalny), 20 zł (bilet ulgowy), w dni powszednie do godz. 16.00 – 15 zł.
Wypożyczenie sprzętu wspinaczkowego: od 2 do 6 zł.
Najwyższa i największa ściana wspinaczkowa w Warszawie naśladująca naturalną skałę; 19 m
w pionie. 1400m2 panelu, 50 stanowisk, 130 dróg do 35 metrów długości i zróżnicowanym stopniu
trudności - zarówno dla początkujących, jak i zaawansowanych wspinaczy. Znajdują się tu niemal
wszystkie formacje skalne występujące w przyrodzie: „zacięcia”, „przewieszki”, „filary”, imponujący
„dach” zaprojektowany na całej szerokości hali, a także boulderownia, obwodownia, ścianka dla
dzieci i wspinaczkowy kampus.
Nastolatek
163
BEMOWO
Ośrodek Wychowawczo-Profilaktyczny Michael, ul. ks. B. Markiewicza 1, tel. 22 861 02 78,
www.michael.waw.pl. Godziny otwarcia: poniedziałek, środa, piątek: 17.00-21.00. Wstęp wolny.
Na ścianie wspinaczkowej może wspinać się każdy. Wspinają się dzieci z rodzicami, młodzież szkolna,
gimnazjalna i studenci. Zajęcia odbywają się pod okiem instruktora, który uczy początkujących adeptów sztuki techniki asekuracji oraz techniki ruchu. Można się wspinać z liną oraz bulderować bez liny.
MOKOTÓW
Arena Wspinaczkowa „Wgórę”, ul. D. Merliniego 2, tel. 22 245 36 88, www.wgóre.eu
Godziny otwarcia: poniedziałek-piątek 8.00-22.30, sobota-niedziela 9.00-22.00. Z uwagi na
rozgrywające się w obiekcie zawody wspinaczkowe godziny otwarcia mogą ulec zmianie. Warto
śledzić aktualności na stronie internetowej. Cennik: poniedziałek-piątek do godz.15.00 – 16 zł, po
godz. 15.00 – 30 zł, sobota-niedziela 30 zł (cały dzień), szkolenie wstępne dla początkujących 30 zł.
Znajduje się tu kilkadziesiąt dróg wspinaczkowych dla początkujących i profesjonalistów. Instruktorzy
i trenerzy wspinaczki sportowej prowadzą sekcje, kursy, treningi indywidualne.
OCHOTA
Centrum Wspinania „W Pionie”, OSiR Ochota, ul. Nowowiejska 37b, tel. 609 622 467, www.wpionie.pl
Godziny otwarcia dużej ściany wspinaczkowej: poniedziałek-czwartek 12.00-21.00, piątek, niedziela
12.00-20.00, sobota 12.30-22.00. Godziny otwarcia bulderowni: poniedziałek-czwartek i niedziela
12.00-18.00, piątek 12.00-22.00, sobota 12.30-22. Cennik: poniedziałek-piątek do godz. 16.00 – 15 zł,
po godz. 16.00 – 20 zł; sobota-niedziela 20 zł, instruktaż wstępny dla początkujących 35 zł.
Duży wybór dróg wspinaczkowych dla początkujących i zaawansowanych wspinaczy. Osoby początkujące obowiązuje instruktaż wstępny z zasad zachowania się na ścianie wspinaczkowej, który należy
rezerwować z co najmniej jednodniowym wyprzedzeniem (tel. 609 622 467). Osoby niepełnoletnie
mogą wspinać się po uprzednim dostarczeniu oświadczenia podpisanego przez rodziców.
Centrum Sportu i Rekreacji Uniwersytetu Warszawskiego
ul. S. Banacha 2a, tel. 607 880 510, www.facebook.com/sciankaazsbanacha/. Godziny otwarcia:
wtorek-czwartek 19.00-21.30, piątek 18.30-21.00, sobota-niedziela 17.00-22.00. Cennik: dni
powszednie 18 zł, soboty i niedziele 20 zł; członek AZS 14 zł (cały tydzień). Wypożyczalnia: uprząż
i przyrząd asekuracyjny 5 zł, lina dynamiczna 4 zł. W ofercie dostępne karnety.
Ścianka dla początkujących i zaawansowanych, posiada zróżnicowaną rzeźbę i bulder o powierzchni
130 m2. Młodzież od 12 do 18 lat wspina się po podpisaniu oświadczenia przez rodziców.
PRAGA POŁUDNIE
Ośrodek Sportu i Rekreacji Dzielnicy Praga Południe
Hala Sportowa Siennicka, ul. Siennicka 40, tel. 22 870 13 60, www.osir.waw.pl
Zajęcia z instruktorem: poniedziałek-czwartek w godz. 16.30-19.00, sobota 14.30-16.30. Treningi
dla uprawnionych od 7.00 do 22.00. Cena: wejście jednorazowe normalne 18 zł, ulgowe 15 zł.
Ścianka posiada dwanaście dróg wspinaczkowych o różnym stopniu trudności oraz małą ściankę
do nauki wspinaczki dla dzieci, pozwalającą na organizowanie zajęć i zawodów wspinaczkowych
zarówno dla amatorów, jak i zawodników wyczynowych.
Obiekto
ul. Grochowska 301/305, tel. 791 58 54 51, www.obiekto.pl
Godziny otwarcia: poniedziałek 13.00-22.30, wtorek-niedziela 10.00-22.30. Cennik: w dni
powszednie do godz. 15.00 12 zł, po godz. 15.00 oraz weekend 24 zł.
Obiekto to pierwsza bulderownia po praskiej stronie Wisły. Ściana wspinaczkowa o wysokości
4,5 m pozwala wspinać się bez lin i dodatkowego sprzętu do asekuracji, a bezpieczne lądowanie zapewnia specjalny materac. Najlepiej zacząć od zajęć wprowadzających, które odbywają się
w każdą sobotę o godzinie 12:00. W trakcie zajęć trenerzy wyjaśniają zasady uprawiania bulderingu i podstawy technik wspinaczkowych.
164
Nastolatek
ŚRÓDMIEŚCIE
Crux Boulder, ul. Hoża 51, tel. 536 221 878, www.crux.boulder.pl
Godziny otwarcia: poniedziałek-sobota 10.00-23.00, niedziela 10.00-21.00. Cennik (wejście
jednorazowe): poniedziałek-piątek 10.00-12.00 – 10 zł, 12.00-15.00 – 15 zł, 15.00-23.00 – 30 zł;
sobota-niedziela 25 zł.
To największa ściana wspinaczkowa w centrum Warszawy. Dla osób wspinających się – grupy o różnym poziomie zaawansowania. Początkujący mogą poznać czym jest buldering na jednorazowych,
bezpłatnych zajęciach wprowadzających START odbywających się w każdy piątek od godziny 18.00.
Opłata za bilet wstępu na ścianę.
URSYNÓW
Bulder Bar, ul. Dereniowa 6, tel. 600 324 194, www.bulderbar.pl
Godziny otwarcia poniedziałek-piątek 12.00-22.00, sobota 12.00-21.00, niedziela 12.00-20.00.
Cennik: dzieci i młodzież do 16. roku życia 15 zł (cały dzień), osoby powyżej 16. roku życia do godz.
16.00 – 15 zł, po godz. 16.00 – 18 zł.
Bulder Bar to kameralna bulderownia, licząca 74m2 powierzchni. Można się tu wspinać na przewieszonych ścianach i suficie bez uprzęży i liny. Zabezpieczeniem jest gruby, atestowany materac, który
sprawia, że odpadnięcia nawet z sufitu są bezpieczne. Materac nie posiada żadnych łączeń, co skutecznie zabezpiecza przed kontuzjami. W bryle bulderowni znajduje się również campus HRT.
WOLA
BLOCO, ul. Jana Kazimierza 46/54, tel. 696 829 333, www.bloco.pl
Godziny otwarcia: poniedziałek-piątek 6.30-23.00, sobota-niedziela 10.00-21.00. Cennik:
poniedziałek-piątek godz. 8.00-16.00 – 15 zł, godz. 16.00-23.00 – 30 zł; sobota-niedziela i święta
30 zł. W każdą niedzielę o godz. 12.00 na BLOCO organizowane są „Łatwe początki”, czyli bezpłatne
wprowadzenie do świata bulderingu.
Na zajęciach można wspinać się pod okiem instruktora. Na kursy, szkolenia oraz zajęcia indywidualne
i grupowe należy umawiać się telefonicznie 696 829 333 lub mailowo: [email protected].
Centrum Wspinaczkowe ON SIGHT, ul. Obozowa 60, tel. 697 837 198, www.obozowa.waw.pl
Godziny otwarcia: poniedziałek-piątek 8.00-21.45, sobota, niedziela 9.00-21.15. Cennik: dorośli
wstęp jednorazowy – 25 zł, dzieci i młodzież do lat 18 wstęp jednorazowy – 20 zł, osoba
asekurująca (bez wspinania) – 5 zł. Wstępne szkolenie dla początkujących – 20 zł. Wypożyczenie liny
dynamicznej 5 zł, wypożyczenie uprzęży 2 zł.
Centrum Wspinaczkowe ON SIGHT to obiekt zarówno dla profesjonalistów, jak i początkujących.
Ściana oferuje drogi o wszystkich stopniach trudności: ponad 80 dróg wspinaczkowych, 11 linii
wędkowych (do wspinania dla początkujących z asekuracją górną), 16 niezależnych linii do prowadzenia, panele bulderowe, campus, drążek, drabina bachara. Maksymalna wysokość ściany 12,8 m,
powierzchnia wspinaczkowa to ponad 450 m2. Na miejscu można wypożyczyć sprzęt wspinaczkowy:
uprzęże, przyrządy do asekuracji, liny dynamiczne, woreczki z magnezją.
Kręgle
Spin City, ul. Powstańców Śląskich 126a, tel. 22 560 42 42, www.spincity.pl
Godziny otwarcia: poniedziałek-czwartek 9.30-24.00, piątek i sobota 10.00-3.00, niedziela
10.00-24.00. Kręgielnia posiada 10 w pełni zautomatyzowanych torów bowlingowych. Jest
przyjazna dla osób z niepełnosprawnościami. Wszystkie atrakcje usytuowane są na jednym piętrze.
Kręgielnia 7 CLUB, ul. Jagiellońska 7, tel. 22 619 74 01 po godz. 12.00, www.7club.com.pl
Kręgielnia czynna od 12.00 do 22.00. W „7 Club” są cztery tory bowlingowe, na każdym może
grać do ośmiu zawodników. W cenę wynajmu torów wliczone jest wypożyczenie specjalnego
bowlingowego obuwia na czas gry, a także profesjonalny instruktaż.
Kręgielnia w Parku Powsin, ul. Maślaków 1, tel. 22 649 45 75, www.parkpowsin.pl/Kregielnia
Godziny otwarcia: poniedziałek-piątek 8.00-21.30, sobota, niedziela i święta 8.00-19.30.
Obiekt znajduje się w przyziemiu pawilonu rekreacyjno-sportowego. Jest to kręgielnia sznurkowa,
4-torowa. Obuwie w cenie wypożyczenia toru.
Nastolatek
165
TB Bowling&Bilard Club, ul. Gładka 18, tel. 22 609 09 05, 512 261 704, www.kregielnia-tb.pl
Godziny otwarcia: poniedziałek-piątek 16.00-24.00, sobota 12.00-24.00, niedziela 12.00-22.00.
Ośmiotorowa kręgielnia wyposażona jest w elektroniczny system liczenia punktów i automatyczny
powrót kul. Pozwala to na rozgrywanie różnego rodzaju turniejów i gier towarzyskich zarówno indywidualnych, jak i grupowych. Wygodne loże pozwolą na miłe spędzanie chwil pomiędzy rzutami. Na
obiekcie zainstalowane są elektroniczne tarcze do gry w lotki (DART), które pozwalają na rozgrywanie turniejów indywidualnych i drużynowych oraz na trening celności.
Parkour i freerunning
Parkour jest formą aktywności fizycznej polegającą na pokonywaniu przeszkód znajdujących się na
drodze (barierki, murki, ściany i inne) w jak najprostszy, najszybszy, ale także bezpieczny sposób.
Pochodną parkouru jest freerunning (potocznie freerun), gdzie liczy się przede wszystkim efektowność
poruszania się. Stosuje się przy tym salta, obroty i techniki zaczerpnięte bezpośrednio z parkouru.
Obie formy są bardzo do siebie podobne, dzięki czemu mogą być trenowane w jednym parkour parku.
Stowarzyszenie Parkour United
ul. E. Schroegera 92/96 m. 27, tel. 606 110 067, www.parkourunited.pl
Parkour United prowadzi regularne treningi w Hali Sportowej przy ul. Koncertowej 4 (Gimnazjum nr 92):
– akademia „Parkour United Academy” to otwarte zajęcia dla osób w wieku od 16. roku życia
umożliwiające poznanie i trening Parkour i Freerun. Zajęcia odbywają się w każdą sobotę w godz.
18.30-22.00. Wstęp: 25 zł. Wymagany jest strój na zmianę oraz sportowe obuwie;
– „Parkour United Junior”, dla dzieci i młodzieży w wieku od 6 do 16 lat, to zajęcia
ogólnorozwojowe oparte o Parkour i Freerun. Zajęcia te odbywają się w każdą sobotę w godz.
18.30-22.00. Wstęp: 25 zł. Wymagany jest strój na zmianę oraz sportowe obuwie;
– akrobatyka sportowa dla młodzieży od 16. roku życia, zajęcia w godz. 13.00-17.00. Wstęp: 30 zł.
XMA i akrobatyka
XMA (Extreme Martial Arts) oraz MAT (Martial Arts Tricks) – są to ekstremalne sztuki walki, które
oprócz nauczania samoobrony nastawione są również na sport i rozrywkę. XMA łączy tradycyjne formy z bardziej zaawansowanymi ruchami, takimi jak akrobatyczne kopnięcia, uderzenia, obroty i śruby.
Jest to połączenie akrobatyki, gimnastyki, breakdance, rożnych sztuk walki oraz umiejętności władania
bronią. Podstawowych elementów XMA akrobatyczno-gimnastycznych oraz wszelkiego rodzaju trików, obrotów, salt i śrub można nauczyć się w Mazowieckim Klubie Karate Kyokushin.
Mazowiecki Klub Karate Kyokushin, ul. Filtrowa 59/25, tel. 602 675 693, www.superkarate.pl
Znajdą tu coś dla siebie osoby zainteresowane akrobatyką, gimnastyką, breakdance’em, le parkour
oraz różnymi sztukami walki, w tym oczywiście karate. Sekcja XMA i akrobatyki pozwoli nauczyć
się podstawowych elementów akrobatyczno-gimnastycznych. Szkolenia prowadzone są w różnych
grupach zaawansowania, w salach, gdzie zapewnione jest miękkie podłoże – mata, a także podstawowy sprzęt – materace, odskocznie, batuty. W trakcie zajęć jest możliwość wybrania toku nauczania
pomiędzy klasyczną akrobatyką, a ekstremalnymi sztukami walki. Treningi odbywają się w Szkole
Podstawowej nr 97 przy ul. Spiskiej 1. Koszt 20 zł za trening. Zapisy: tel. 602 675 693.
Speed Badminton
Korty tenisowe KS Warszawianka, ul. D. Merliniego 2, tel. 22 844 34 47, www.kswarszawianka.pl
Gra, w której używane są specjalnie skonstruowane rakiety i lotki. Dyscyplina łącząca cechy badmintona, tenisa i squasha. Nie wymaga specjalnie przygotowanego podłoża i siatki, dlatego można
grać w hali, na boisku, na plaży, na trawie. Dzięki specjalnym „świetlikom” wkładanym do środka
lotki, można grać także nocą. Tę nową dyscyplinę sportu można trenować pod okiem fachowców na
kortach tenisowych KS „Warszawianka”, wcześniej jednak trzeba się zgłosić, tel. 606 661 804. Więcej
informacji na stronie www.speedbadminton.pl.
166
Nastolatek
Kibicujemy!
Poniżej podajemy wybrane imprezy sportowe z 2016 r., w których możesz uczestniczyć jako kibic:
– IX Turniej Floret Witolda Woydy i VII Turniej „O Puchar Złotej Drużyny”, 6-7 lutego.
– Warszawskie Towarzystwo Sportowe DESKI, 8-14 lutego.
– 61. edycja Pucharu Świata „O Szablę Wołodyjowskiego”, 19-21 lutego.
– 6. Grand Prix Polski Weteranów, 20-21 lutego.
– European Judo Open, 27-28 lutego.
– XII MiniEuropa, 3-4 marca.
– Puchar Polski Kadetów – VIII Memoriał Bolesława Dubieckiego w zapasach w stylu klasycznym,
11-13 marca.
– Finał i eliminacje Mistrzostw Polski Juniorów 2016 w Curlingu, 18-20 marca.
– Polish Open (International Challenge) – badminton, 22-26 marca.
– III edycja „Wioślarski Tytan Warszawy” 2016, marzec – czerwiec.
– Mistrzostwa Polski seniorów i seniorek w sumo; Młodzieżowe Mistrzostwa Polski kobiet i mężczyzn
w sumo, 1-2 kwietnia.
– Zawody Międzynarodowe w Gimnastyce Artystycznej „Irina-Cup”, 8-10 kwietnia.
– VII Mistrzostwa Polski Dzieci z Domów Dziecka w Piłce Nożnej „Nadzieja na Mundial”, 23 kwietnia.
– Organizacja imprez sportowo-rekreacyjnych, 14-15 maja, 21 maja, 1-5 czerwca.
– XI Międzynarodowy Memoriał Mieczysława Nowakowskiego, 21-22 maja.
– Ogólnopolskie Regaty Żeglarskie w młodzieżowej klasie Optimist zaliczane do punktacji Pucharu
Polskiego Stowarzyszenia Klasy Optimist, 27-29 czerwca.
– Międzynarodowy Turniej Piłki Nożnej Białe Orły Cup 2016, 28-29 maja.
– Bicykleton Warszawa 2016, czerwiec.
– XVIII Piknik Olimpijski, 11 czerwca.
– XXXIII Międzynarodowy Memoriał im Ireny Szydłowskiej w łucznictwie, 24-26 czerwca.
– MetLife Warsaw Najdorf Chess Festival (XVI Międzynarodowy Festiwal Szachowy im. Mieczysława
Najdorfa), 8-16 lipca.
– 28. Międzynarodowa Parafiada Dzieci i Młodzieży, 10-16 lipca.
– Puchar Świata w szermierce na wózkach „Szabla Kilińskiego”, 13-18 lipca.
– 59. Międzynarodowy Wyścig Kolarski Dookoła Mazowsza, 26-30 lipca.
– Międzynarodowy Turniej Piłkarski o Puchar Pamięci Małego Powstańca, 31 lipca – 2 sierpnia.
– VII Memoriał Stanisława Królaka, 7 sierpnia.
– AMP Futbol Cup 2016, 10-11 września.
– Puchar Świata Polish Open – Warsaw Cup w taekwondo olimpijskim, 17-18 września.
– 37. PZU Maraton Warszawski, 23-25 września.
– Międzynarodowy Puchar Polski – XVIII Warsaw Judo Open, 24-25 września.
– Organizacja imprez sportowo-rekreacyjnych, 2 października.
– 30. Jubileuszowy Międzynarodowy Turniej „Wola-Cup”, 18-20 listopada.
– Zawody międzynarodowe Warsaw Cup w łyżwiarstwie figurowym, 24-27 listopada.
– 7. Turniej „Warsa i Sawy” w akrobatyce sportowej, 2-4 grudnia.
– Międzynarodowy Turniej Kokoro Cup 9, Kyokushin Karate, 10 grudnia.
Wszystkie informacje o sportowych wydarzeniach w Warszawie możesz znaleźć na stronie:
www.sportowa.warszawa.pl
Projekty rekreacyjne
Miasto w zakresie rekreacji ruchowej młodzieży realizuje programy ogólnomiejskie, które są bezpłatne
i cieszą się dużym zainteresowaniem warszawiaków.
Warszawska Olimpiada Młodzieży (WOM)
Warszawska Olimpiada Młodzieży jest imprezą cykliczną, której celem jest propagowanie zdrowego
i aktywnego stylu życia wśród dzieci i młodzieży szkolnej. Oferta WOM jest skierowana do wszystkich
szkół podstawowych, gimnazjalnych i ponadgimnazjalnych, publicznych i niepublicznych. Olimpiada
przeprowadzana jest na trzech poziomach: szkolnym, dzielnicowym i stołecznym. Zwycięzcy Warszawskiej Olimpiady Młodzieży walczą z pozostałymi przedstawicielami województwa w Mazowieckich
Igrzyskach Młodzieży Szkolnej. WOM daje uczniom możliwość sprawdzenia się w przeróżnych dyscyplinach sportowych: pływaniu, lekkoatletyce, grach zespołowych, tenisie stołowym i wielu innych.
Nastolatek
167
Program „Niepełnosprawny sprawniejszy”
Program skierowany jest do tych niepełnosprawnych warszawiaków, którzy w najbardziej dla nich
przyjaznym środowisku wodnym, poprzez naukę lub doskonalenie umiejętności pływania, zechcą
realizować hasło „Niepełnosprawny – sprawniejszy” Warunkiem uczestniczenia w programie jest
konieczność posiadania orzeczenia o niepełnosprawności oraz zaświadczenia lekarskiego o braku
przeciwwskazań medycznych do nauki i doskonalenia techniki pływania na poziomie rekreacyjnym.
Zajęcia (1 h) w okresie od marca do czerwca i od września do grudnia odbywają się raz w tygodniu
na trzech pływalniach warszawskich:
• Kompleks Basenów Rehabilitacyjnych Muszelka, ul. Balkonowa 2/4, tel. 22 674 10 68,
www.basen-muszelka.pl
• Pływalnia Hirszfelda Ursynowskiego Centrum Sportu i Rekreacji, ul. L. Hirszfelda 11,
tel. 22 643 94 36, www.ucsir.pl
• OSiR Śródmieście, ul. Polna 7a, tel. 22 825 71 34 w. 110, www.osir-polna.pl
Zapisy do udziału w programie można zgłaszać telefonicznie, dzwoniąc pod nr 22 826 54 10 lub
bezpośrednio na pływalni u prowadzącego zajęcia. Harmonogram zajęć znajduje się na stronie
www.sportowa.um.warszawa.pl
Aktywna Warszawska Młodzież jest finansowanym przez Urząd m.st. Warszawy programem wspierającym aktywność warszawskiej młodzieży. Nieformalne grupy młodzieży szkół gimnazjalnych i ponadgimnazjalnych mogą starać się o grant na realizację swoich pomysłów, korzystając przy okazji
z pomocy doświadczonych animatorów i doradców, którzy wraz z nimi przejdą całą procedurę pisania
i realizacji projektu. Jeśli twój nastolatek ma ciekawe pomysły na spędzanie czasu wolnego, chce
rozwijać swoje pasje i zainteresowania, zaproponuj mu udział w takim projekcie. Nauczy się, jak opracować pożyteczny projekt na rzecz społeczności lokalnej czy też zorganizować działania rozwijające
hobby jego grupy rówieśniczej. Do tej pory w ramach programu młodzież nagrywała własne płyty
w wytwórni nagraniowej, organizowała kursy i warsztaty (tańce starowarszawskie, metoda batiku),
wyjeżdżała za granicę, by poznawać tajniki nieznanych w Polsce sportów. Jeśli chcesz zainteresować
programem swojego nastolatka oraz dowiedzieć się, kto przekazuje granty i na jakich zasadach, odwiedź strony internetowe operatorów programu i zapoznaj się ze szczegółami projektów:
Inicjatywy Młodzieżowe – Stowarzyszenie Harcerskie i Okręg Mazowiecki Związku Harcerstwa
Rzeczypospolitej, www.facebook.com/inicjatywy-młodziezowe, www.sh.org.pl/inicjatywymłodzieżowe, www.mazowsze.zhr.pl/inicjatywy-mlodziezowe
Aktywna młodzież mieszka w Warszawie – Polski Związek Głuchych, www.pzg.org.pl
Mam pomysł – Klub Inteligencji Katolickiej, www.kik.waw.pl, www.mampomyslkik.wordpress.com
Działamy: Chorągiew Stołeczna Związku Harcerstwa Polskiego im. Bohaterów Warszawy,
www.stoleczna.zhp.pl/dzialamy
Inicjatywy Młodzieżowe W Otwartej Pracowni Cyfrowej – Fundacja Ad Hoc,
www.inicjatywy.adhoc.org.pl
Aktywna Młodzież – Stowarzyszenie „Z siedzibą w Warszawie”, www.aktywnamlodziez.
wwarszawie.org.pl
Konsultacje społeczne i budżet partycypacyjny
Konsultacje społeczne to forma dialogu z mieszkańcami, prowadzona przez Urząd m.st. Warszawy, aby
zasięgnąć ich opinii na różnorodne tematy dotyczące życia w mieście. Mówiąc prościej, to rozmowa, której celem jest nie tylko poinformowanie mieszkańców o jakichś sprawach, ale także dowiedzenie się, co
myślą na ich temat. W konsultacjach mogą brać udział wszyscy mieszkańcy, także ci niepełnoletni i niezameldowani w Warszawie. Szczegółowe informacje na temat aktualnie prowadzonych konsultacji dostępne są na stronie www.konsultacje.um.warszawa.pl. Od 2014 r. w Warszawie jest prowadzony jest budżet
partycypacyjny (BP), w którym mogą brać udział również młodzi ludzie mieszkający w Warszawie – mogą
168
Nastolatek
sami zgłaszać projekty oraz brać udział w głosowaniu mieszkańców. W pierwszej edycji BP kilkanaście
projektów zostało przygotowanych przez osoby niepełnoletnie (najmłodszy projektodawca miał 5 lat).
Projekty opracowane przez osoby, które nie skończyły 18. roku życia, dotyczyły modernizacji sal gimnastycznych i teatralnych w szkołach, organizacji przeglądu młodych talentów, biegu charytatywnego,
a także budowy placów zabaw oraz placu do jazdy wyczynowej na rowerze czy darmowego internetu
w dzielnicy. Miejska strona budżetu partycypacyjnego: www.twojbudzet.um.warszawa.pl.
Inicjatywa lokalna
Inicjatywa lokalna jest nową formą współpracy samorządu z mieszkańcami, polegającą na wspólnej
realizacji zadania publicznego na rzecz społeczności lokalnej. Dzięki formule inicjatywy lokalnej Urząd
może wspierać działania nieformalnych grup, czyli np. młodzieży szkolnej czy „grup podwórkowych”
a nie jedynie podmiotów posiadających osobowość prawną (takich jak fundacje czy stowarzyszenia).
Wniosek z opisem planowanego przedsięwzięcia w formie pisma lub formularza może zostać złożony
przez mieszkańców samodzielnie (wystarczą dwie osoby) lub za pośrednictwem organizacji pozarządowej (stowarzyszenia, fundacji). Szczegółowe informacje o inicjatywie można znaleźć w broszurze „Działaj
w swojej okolicy! Inicjatywa lokalna w Warszawie – krok po kroku”, www.inicjatywa.um.warszawa.pl.
Wolontariat
To ostatnio coraz częściej wybierana forma spędzania czasu wolnego. Wolontariat jest dla młodzieży
istotną szansą rozwoju osobistego, daje możliwość nabywania kompetencji indywidualnych, społecznych oraz zawodowych, a zdobyte podczas działalności wolontariackiej wiedza i doświadczenie
stanowią istotny wpis do CV. Możliwość zaangażowania się w wolontariat, szczególnie młodzieży,
oferują różne organizacje pozarządowe i instytucje publiczne (Filharmonia Narodowa, teatry, muzea).
Taką możliwość daje również Urząd m.st. Warszawy ([email protected]).
Muzeum Powstania Warszawskiego, ul. Grzybowska 79, tel. 22 539 79 05, 22 539 79 06, www.1944.pl
W Muzeum Powstania Warszawskiego młodzi ludzie, jako wolontariusze, mogą realizować swoje pasje, nawiązywać nowe znajomości, wykazywać się aktywnością na rzecz kultury. Może to być współpraca zarówno krótko-, jak i długoterminowa. Wszyscy, którzy ukończyli 16 lat, mogą brać udział
w publicznej zbiórce pieniędzy na budowę i renowację powstańczych mogił, miejsc pamięci Powstania Warszawskiego, jak również pracować w wielu działach w Muzeum (Dział Obsługi Ekspozycji,
Dział Edukacyjny, Archiwum Historii Mówionej, Dział Promocji i Rzecznika Prasowego, Instytut Stefana
Starzyńskiego, Pokój Kombatanta, Dział Ikonografii). Muzeum organizuje szkolenia dla wolontariuszy, podpisuje umowy o współpracy, zapewnia ubezpieczenie, daje możliwość udziału w warsztatach
organizowanych przez specjalistów w ramach „Akademii Wolontariatu” oraz zapewnia pomoc przy
realizowanych projektach. Pierwszy krok, aby zostać wolontariuszem w Muzeum Powstania Warszawskiego, to skontaktowanie się z Muzeum, tel. 22 376 68 40, 22 539 79 32, 22 539 79 56.
Wielka Orkiestra Świątecznej Pomocy
ul. Dominikańska 19c, tel. 22 852 32 14, 22 852 32 15, www.wosp.org.pl
Wielka Orkiestra Świątecznej Pomocy najbardziej znana jest z Finału WOŚP, czyli jednodniowej publicznej zbiórki pieniędzy na cele związane z ochroną zdrowia. Finał organizowany jest co roku w drugą
niedzielę stycznia, a w akcji bierze wówczas udział prawie 120 tysięcy wolontariuszy z całej Polski,
w tym również młodzież warszawska. Ci, którzy ukończyli 18 lat, mogą przyłączyć się do Pokojowego
Patrolu, którego głównym zadaniem jest pomoc w organizacji Festiwalu Przystanek Woodstock oraz
Finałów WOŚP, ale uczestniczą też w zabezpieczaniu maratonów, biegów, rajdów off-roadowych i innych sportowych imprez w całej Polsce, szkolą nauczycieli w Programie „Ratujemy i Uczymy Ratować”,
obsługują wszystkie orkiestrowe akcje i happeningi.
Olimpiady Specjalne Polska
ul. Leszno 21, tel. 22 621 84 18, 22 625 71 19, www.olimpiadyspecjalne.pl
Główna działalność stowarzyszenia to organizowanie treningów i zawodów sportowych dla osób
z niepełnosprawnością intelektualną. Działalność ta opiera się głównie na pracy wolontariackiej m.in.
Nastolatek
169
przy organizowaniu imprez sportowych, zawodów, również międzynarodowych. Wiele z tych imprez
odbywa się w Warszawie. Jako wolontariusz możesz pracować np. w biurze prasowym zawodów,
w obsłudze technicznej, w obsłudze drużyn i gości, możesz pomagać w pracach organizacyjnych,
porządkowych czy pracować jako spiker zawodów.
Fundacja Bullerbyn na rzecz wspólnoty dzieci i dorosłych
al. Wyzwolenia 7, tel. 517 216 734 (735), a-mail: [email protected], www.bullerbyn.org.pl
Fundacja Bullerbyn co roku zaprasza do współpracy wolontariuszy (musisz mieć 17 lat oraz aktualne badania potwierdzone przez lekarza) przy organizowaniu pobytu wakacyjnego dzieci w Wiosce Bullerbyn
w Świętochowie k. Tarczyna. Wcześniej odbywają się szkolenia, a potem przez dwa tygodnie możesz
pracować np. w zespole kwatermistrzowskim (praca w kuchni i jadalni: wydawanie posiłków, dbanie
o porządek), przy pracach porządkowych na terenie kampusu (m.in. magazyn, biblioteczka), wykonywanie dokumentacji fotograficznej codziennego życia w Wiosce Bullerbyn (selekcja zdjęć i publikowanie
zdjęć w Internecie), wspieranie organizatorów w różnych nieprzewidzianych sytuacjach. Jeśli twój nastolatek lubi wyzwania, chce się rozwijać i oraz spędzić 2 tygodnie wakacji na wsi, działając dla innych
i poznając przy tym fajnych ludzi… zaproponuj mu udział w projekcie Wolontariusz w Wiosce Bullerbyn.
Muzeum Historii Żydów Polskich POLIN
ul. M. Anielewicza 6, tel. 22 471 03 01, 22 471 03 00, www.polin.pl
Muzeum organizuje profesjonalne i nowoczesne Centrum Wolontariatu. Do współpracy mogą przyłączyć się uczniowie (od 14. roku życia), studenci, osoby pracujące i seniorzy. Wolontariusze pomagają
współpracując w różnych obszarach Muzeum, np. w dziale obsługi klienta, kulturalnym, edukacyjnym,
socjologicznym. Muzeum oferuje: zaświadczenie o współpracy, list referencyjny (dla najaktywniejszych
wolontariuszy), możliwość uczestniczenia w wydarzeniach organizowanych przez muzeum, zdobycie
doświadczenia w pracy w instytucji kultury. Kontakt: [email protected], tel. 22 471 03 89.
Klub wolontariatu w szkole, Fundacja „Świat na Tak”
al. J. Ch. Szucha 27, tel. 22 629 35 75, 22 629 63 34, www.swiatnatak.pl
W każdej szkole – gimnazjalnej, ponadgimnazjalnej, w zespole szkół może powstać klub wolontariatu
tzw. Kluby Ośmiu Młodzieżowego Wolontariatu powoływane są przez Fundację „Świat na Tak” dla
młodzieży, która chce pomagać potrzebującym w swoim środowisku. Wszystkie informacje, jak założyć klub, dostępne są na stronie internetowej oraz w siedzibie Fundacji.
Ustawa o systemie oświaty mówi, że samorząd szkolny tworzą wszyscy uczniowie szkoły42. Członkiem
samorządu uczniowskiego stajemy się w chwili przyjęcia do szkoły, a przestajemy nim być, gdy szkołę
opuszczamy. Każdy uczeń ma więc prawo wpływać na to, co się w szkole dzieje. Wybory do samorządów organizowane są w każdym roku szkolnym i może wziąć w nich udział każdy chętny uczeń.
Centrum Edukacji Obywatelskiej (CEO), niezależna instytucja edukacyjna, która m.in. upowszechnia
wiedzę obywatelską, a także promuje praktyczne umiejętności i postawy niezbędne do budowania
demokratycznego państwa prawa i społeczeństwa obywatelskiego, proponuje (w ramach programu
„Samorząd Uczniowski”) uczniom gimnazjów i szkół ponadgimnazjalnych udział w różnych przedsięwzięciach, których celem jest poprawienie jakości działań samorządów oraz sprawienie, że samorząd
uczniowski będzie angażował w życie szkoły wszystkich uczniów.
– „Samorządy mają głos” – wspólny dzień wyborów do samorządów uczniowskich.
– „Szkoła demokracji” – celem projektu jest wzmocnienie mechanizmów demokratycznych poprzez
przygotowanie i przeprowadzenie w szkołach procesu wspólnego podejmowania decyzji, w który
włączeni są uczniowie, grono pedagogiczne, dyrekcja oraz przedstawiciele rady rodziców.
– CEO zapewnia darmowy dostęp do materiałów merytorycznych, publikacji, przewodników dla
wszystkich zainteresowanych samorządnością szkolną. Szczegółowe informacje na stronie
www.samorzad.ceo.org.pl.
Art. 55 ustawy z dnia 7 września 1991 r. o systemie oświaty (tekst jednolity Dz.U. 2015 poz. 2156, 2016 poz. 35, 64, 195).
42
170
Nastolatek
Centrum Edukacji Obywatelskiej, ul. S. Noakowskiego 12 m. 49, tel. 22 825 05 50, www.ceo.org.pl
Projekty związane ze wspieraniem młodzieżowej samorządności prowadzi także Fundacja Civis Polonus, ul. Bagatela 10/36, tel. 509 725 536, www.civispolonus.org.pl.
Młodzieżowa Rada Dzielnicy i Młodzieżowa Rada m.st. Warszawy
W poszczególnych dzielnicach warszawskich młodzież szkół gimnazjalnych i ponadgimnazjalnych
może wybierać swoich przedstawicieli do organów reprezentujący ich głos w Urzędzie, tj. Młodzieżowych Rad, które powoływane są w oparciu o art. 5 b Ustawy o samorządzie gminnym (Dz.U. 2016
poz. 446, t.j.). W dzielnicach powoływane są Młodzieżowe Rady Dzielnicy (MRD), spośród których po
dwóch radnych delegowanych jest do Młodzieżowej Rady Warszawy. Ich zadaniem jest zapewnienie
młodzieży nieposiadającej czynnego prawa wyborczego udziału w podejmowaniu decyzji dotyczących
spraw związanych z młodzieżą na poziomie lokalnym. Utworzenie Rady otwiera dialog między młodzieżą a przedstawicielami Rady Dzielnicy/Miasta oraz urzędnikami, co przyczynia się do zwiększenia
skuteczności podejmowanych przez Miasto rozwiązań. Do kompetencji MRD i MRW należy także opiniowanie decyzji Rady Dzielnicy/Miasta dotyczących młodzieży oraz inicjowanie nowych działań na
jej rzecz. Sesje MRD i MRW są otwarte dla wszystkich. Jeśli więc twoje dziecko chce się dowiedzieć,
co dzielnica robi na rzecz młodzieży, jakie nowe inwestycje czy działania są planowane bądź też ma
własny pomysł na działanie i potrzebuje wsparcia – niech zgłosi się do MRD. Jeśli twoje dziecko zainteresowane jest działalnością MRD w dzielnicy, szukajcie informacji na ten temat na oficjalnej stronie
dzielnicy. Jeśli zaś chcecie zaangażować się w MRD, o najbliższych wyborach należy dowiadywać się
u dyrektora szkoły lub opiekuna samorządu szkolnego. Więcej informacji o MRW znajdziecie na stronie
internetowej www.mrw.um.warszawa.pl. oraz www.facebook.com/mrmwarszawa
Sejm Dzieci i Młodzieży
Sejm Dzieci i Młodzieży to projekt edukacyjny Kancelarii Sejmu RP realizowany od 1994 r. Celem projektu jest
m.in. zaangażowanie uczniów w działania na rzecz swojej szkoły i najbliższego otoczenia. W projekcie biorą
udział dwuosobowe zespoły uczniów ze szkół gimnazjalnych i ponadgimnazjalnych, które mają za zadanie
zorganizować debatę we własnej szkole, a następnie umieścić relację z jej przebiegu na platformie konkursowej. Debata ma zmotywować uczniów do podjęcia w szkołach konkretnych działań i rozwiązań. Autorzy
najwyżej ocenionych prac kwalifikują się na listy posłów i posłanek na Sejm Dzieci i Młodzieży, którego posiedzenie odbywa się 1 czerwca. Tego samego dnia, przed posiedzeniem Sejmu, odbywa się spotkanie komisji
sejmowej, która w trakcie obrad opracowuje projekt uchwały sejmowej dotyczący tematu bieżącej edycji.
Nad projektem uchwały głosują potem wszyscy posłowie i posłanki Sejmu Dzieci i Młodzieży na posiedzeniu w sali plenarnej Sejmu. Polska jako pierwszy kraj w Europie zorganizowała tego typu przedsięwzięcie.
Obecnie tego rodzaju dziecięco-młodzieżowe parlamenty działają m.in. w: Portugalii, Francji, Wielkiej Brytanii, Finlandii i Czechach. Pytania związane z rekrutacją do Sejmu Dzieci i Młodzieży należy kierować: e-mail:
[email protected], tel. 22 694 28 10. Szczegółowe informacje na stronie sdim.sejm.gov.pl.
Prawo wyborcze
W Polsce czynne prawo wyborcze43 (zapewniające możliwość udziału w głosowaniu i oddania głosu
na swojego kandydata do organów przedstawicielskich państwa, do organów samorządu terytorialnego bądź w referendum) mają wszystkie osoby posiadające obywatelstwo polskie, które najpóźniej
do dnia wyborów ukończyły 18 lat. Pomimo że twoje dziecko do 18. roku życia nie posiada czynnego
prawa wyborczego, warto edukować je w zakresie jego obywatelskich obowiązków, działając tym
samym na rzecz podniesienia frekwencji w przyszłych wyborach. Z założenia takiego wychodzą także
organizacje pozarządowe, prowadzące projekty promujące udział młodzieży w życiu samorządowym.
Najbardziej znanym jest projekt „Młodzi głosują”, którego pomysłodawcą jest Fundacja Centrum
Edukacji Obywatelskiej. W ramach akcji uczniowie przygotowują i przeprowadzają w swoich szkołach, w okresie poprzedzającym wybory, lokalne projekty młodzieżowe zachęcające do uczestnictwa
w wyborach (np. debaty, warsztaty, kampanie informacyjne, happeningi profrekwencyjne), a także
młodzieżowe wybory na podobnych zasadach, na jakich przeprowadzane są wybory powszechne.
Możesz zainicjować realizację projektu w szkole twojego dziecka. Informacje na temat zasad przystąpienia do programu znajdziesz na stronie www.mlodzi.ceo.org.pl.
Konstytucja Rzeczpospolitej Polskiej z dnia 2 kwietnia 1997 r. (Dz.U. 1997 nr 78 poz. 483 ze zm.).
43
Nastolatek
171
Rozdział IV
Świadomy rodzic,
świadomy nastolatek
Obowiązek szkolny nastolatka
BHP w szkole
Podawanie leków uczniowi z chorobą przewlekłą
Wagary
Statut szkolny
Niepełnosprawny uczeń
Agresja i przemoc
Subkultury i sekty
Ucieczki z domu
Poradnictwo
172
Nastolatek
Świadomy rodzic, świadomy nastolatek
W świetle unormowań prawnych można stwierdzić, że nastolatek ma wiele praw i obowiązków, które
zmieniają się w zależności od jego wieku.
Obowiązek szkolny nastolatka
Zgodnie z Konstytucją RP każde dziecko ma prawo do nauki, a nauka do 18. roku życia jest obowiązkowa44. Sposób wykonywania obowiązku szkolnego określa ustawa z dnia 7 września 1991 r.
o systemie oświaty. Obowiązek szkolny dziecka trwa co najmniej do ukończenia gimnazjum, ale nie
dłużej niż do ukończenia 18. roku życia. Oznacza to, że obowiązek nauki w szkole kończy się z dniem
18. urodzin także wtedy, jeśli do tego czasu dziecko nie zakończyło edukacji na poziomie gimnazjum45.
Po skończeniu gimnazjum, a przed ukończeniem 18. roku życia obowiązek nauki spełnia się poprzez
uczęszczanie:
– do publicznej lub niepublicznej szkoły ponadgimnazjalnej;
– na zajęcia pozaszkolne w placówkach publicznych i niepublicznych posiadających akredytację
kuratora oświaty;
– na zajęcia oświatowe prowadzone przez osoby prawne lub fizyczne, które uzyskały akredytację
kuratora oświaty;
– przez naukę zawodu (przygotowanie zawodowe) u pracodawcy.
Wyjątkowo, na wniosek rodziców, dyrektor publicznej szkoły podstawowej lub gimnazjum lub dyrektor szkoły ponadgimnazjalnej, do której dziecko uczęszcza, może zezwolić na spełnianie przez
dziecko obowiązku szkolnego lub obowiązku nauki poza szkołą – nauczanie domowe. Określa też
warunki spełniania tego obowiązku. W takim przypadku uczeń przystępuje do egzaminów klasyfikacyjnych, aby otrzymać świadectwo ukończenia poszczególnych klas lub ukończenia szkoły. Egzaminy
przeprowadza szkoła, której dyrektor zezwolił na taką formę spełniania obowiązku szkolnego lub
nauki46. Więcej informacji o nauczaniu domowym w rozdziale I. Za spełnianie obowiązku szkolnego
i obowiązku nauki uznaje się również udział dzieci i młodzieży upośledzonych umysłowo w stopniu
głębokim w zajęciach rewalidacyjno-wychowawczych, organizowanych zgodnie z odrębnymi przepisami (art. 16 ust. 7)47.
BHP w szkole
Szkoła, jako budynek użyteczności publicznej, powinna spełniać określone warunki techniczne, na
przykład48:
– furtki w ogrodzeniu przy budynkach użyteczności publicznej nie mogą utrudniać dostępu do nich
osobom niepełnosprawnym poruszającym się na wózkach inwalidzkich;
–w
pomieszczeniu przeznaczonym na pobyt ludzi stosunek powierzchni okien, liczonej w świetle
ościeżnic, do powierzchni podłogi powinien wynosić co najmniej 1:8, natomiast w innym
pomieszczeniu, w którym oświetlenie dzienne jest wymagane ze względów na przeznaczenie
– co najmniej 1:12;
– p omieszczenia przeznaczone do zbiorowego przebywania dzieci w szkole, z wyjątkiem pracowni
chemicznej, fizycznej i plastycznej, powinny mieć zapewniony czas nasłonecznienia co najmniej
3 godziny w dniach równonocy (21 marca i 21 września) w godz. 8.00-16.00;
– k rawędzie stopni schodów w budynkach użyteczności publicznej powinny wyróżniać się kolorem
kontrastującym z kolorem posadzki;
–w
budynku użyteczności publicznej pomieszczenia ogólnodostępne ze zróżnicowanym poziomem
podłóg powinny być przystosowane do ruchu osób niepełnosprawnych.
Konstytucja RP, dz. cyt.
L. Bojarska, K. Brzeziński, T. Rek, Prawa dziecka w szkole – Ochrona prawna, Tom III, Warszawa 2006, s. 9,
www.akademiawiedzy.pl.
46
Art. 16 ust. 8 ustawy o systemie oświaty, dz. cyt.
47
L. Bojarska, K. Brzeziński, T. Rek, dz. cyt., s. 9.
48
Źródło: Rozporządzenie Ministra Infrastruktury z dnia 12 kwietnia 2002 r. w sprawie warunków technicznych, jakim
powinny odpowiadać budynki i ich usytuowanie (Dz.U. Nr 75, poz. 690 ze zm.).
44
45
174
Nastolatek
Warto podkreślić, że w publicznych i niepublicznych szkołach i placówkach to dyrektor zapewnia
bezpieczne i higieniczne warunki pobytu na terenie szkoły. To samo dotyczy uczestnictwa w zajęciach
organizowanych przez szkołę lub placówkę poza jej terenem. Zatem zgodnie z rozporządzeniem49:
– pomieszczenia, w których odbywają się zajęcia, wietrzy się w czasie każdej przerwy, a w razie
potrzeby także w czasie zajęć;
– niedopuszczalne jest prowadzenie jakichkolwiek zajęć bez nadzoru upoważnionej do tego osoby;
– w pomieszczeniach, w których odbywają się zajęcia, zapewnia się temperaturę co najmniej 18°C,
(jeżeli nie jest możliwe zapewnienie tej temperatury, dyrektor zawiesza zajęcia na czas oznaczony);
– organ prowadzący szkołę lub placówkę może zawiesić zajęcia na czas oznaczony w przypadku,
gdy na danym terenie może wystąpić zagrożenie bezpieczeństwa uczniów związane
z utrudnieniem w dotarciu ucznia do szkoły lub organizacji zajęć w szkole lub placówce;
– w związku z organizacją i przebiegiem imprez ogólnopolskich lub międzynarodowych.
Dyrektor za zgodą organu prowadzącego, może także zawiesić zajęcia na czas oznaczony, jeżeli:
– temperatura zewnętrzna mierzona o godzinie 21.00 w dwóch kolejnych dniach poprzedzających
zawieszenie zajęć wynosi –15°C lub jest niższa;
– wystąpiły na danym terenie zdarzenia, które mogą zagrozić zdrowiu uczniów50.
Obowiązki nauczyciela w klasie w zakresie BHP:
– nauczyciel ma obowiązek wejść do sali pierwszy;
– zwrócić uwagę na stan techniczny pomieszczenia;
– sprawdzić, czy warunki do prowadzenia lekcji nie zagrażają bezpieczeństwu uczniów;
– zwrócić uwagę na stan szyb w oknach, np. czy nie są zbite lub pęknięte;
– zwrócić uwagę na stan instalacji elektrycznej, np. czy kontakty nie są powyrywane;
– sprawdzić, czy stoły i krzesła nie są zniszczone, co może zagrażać bezpieczeństwu uczniów;
–w
przypadku stwierdzenia usterek lub gdy sala lekcyjna nie odpowiada warunkom
bezpieczeństwa, ma obowiązek powiadomić o tym dyrektora szkoły, który następnie podejmuje
działania w celu usunięcia zagrożenia; do czasu usunięcia zagrożenia nauczyciel ma prawo
odmówić prowadzenia zajęć w danym miejscu;
– przed rozpoczęciem lekcji powinien zadbać o wywietrzenie sali;
– s prawdzić temperaturę oraz oświetlenie sali lekcyjnej lub pracowni, gdy zachodzi konieczność
korzystania ze sztucznego światła;
– nauczyciel decyduje o przebiegu zajęć;
– z apoznaje uczniów z regulaminem pracowni i instrukcjami obsługi sprzętu używanego przez
uczniów podczas zajęć;
– określa zasady korzystania z sali lekcyjnej, pracowni i pomocy dydaktycznych;
– informuje o przebiegu lekcji oraz o środkach i zasadach bezpieczeństwa;
– podczas zajęć nie może uczniów pozostawić bez żadnej opieki;
–w
nadzwyczajnej sytuacji powinien wyprowadzić uczniów z sali, pracowni oraz zgłosić to
nauczycielowi z sali obok, (co jednocześnie nie zwalnia go od odpowiedzialności za uczniów);
– uczniów chcących skorzystać z toalety nauczyciel powinien zwalniać pojedynczo, powinien brać pod uwagę
fakt, iż uczniowie najczęściej zachowują się nierozważnie, kiedy są w grupach bez opieki dorosłych;
– w razie stwierdzenia niedyspozycji ucznia, jeśli zaistnieje taka potrzeba, nauczyciel musi udzielić
pierwszej pomocy i jak najszybciej powiadomić o zdarzeniu dyrektora;
– powinien także dbać o właściwą postawę uczniów w czasie lekcji, np. korygować błędy w pozycji
siedzenia;
– zadaniem nauczyciela jest też dbanie o czystość, ład i porządek sali lekcyjnej czy pracowni podczas
trwania lekcji i po jej zakończeniu;
– po skończonej lekcji powinien sam otworzyć drzwi, by nie dopuścić do gwałtownego ich otwarcia
przez wybiegających uczniów (może to spowodować uderzenie osoby przechodzącej korytarzem);
– nauczyciel jest zobowiązany przestrzegać ustalonych godzin rozpoczynania i kończenia lekcji oraz
respektować prawa uczniów do pełnych przerw międzylekcyjnych51.
49
Rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej i Sportu z dnia 31 grudnia 2002 r. w sprawie bezpieczeństwa i higieny w publicznych i niepublicznych szkołach i placówkach (Dz.U. Nr 6, poz. 69 ze zm.).
50
Zob. Tamże.
51
F. Kaniewski, Obowiązki nauczyciela w zakresie BHP, s. 1-2, www.zeo.krakow.pl.
Nastolatek
175
Jeżeli nastolatek zauważy nieprzestrzeganie zasad BHP podczas lekcji lub na przerwie, powinien
o tym zawiadomić nauczyciela lub dyrektora. Jeżeli pomimo to sprawa nie zostanie rozwiązana, rodzic może udać się do dyrektora. Najlepiej zgłosić zastrzeżenia na piśmie z wnioskiem o rozwiązanie
danego problemu (zachowując dla siebie kopię pisma z potwierdzeniem jego przyjęcia). Jeżeli i to nie
przyniesie skutku, można zgłosić sprawę do Państwowej Inspekcji Pracy – Główny Inspektorat Pracy,
ul. Barska 28/30, 02-315 Warszawa, tel. 22 391 82 15, www.bip.pip.gov.pl.
Podawanie leków uczniowi z chorobą przewlekłą
Jeśli występuje konieczność stałego podawania leków dziecku, które cierpi na chorobę przewlekłą, rodzice przed przyjęciem go do szkoły powinni poinformować dyrektora szkoły, na jaką chorobę dziecko
cierpi, jakie leki zażywa i jakie jest ich dawkowanie. Powinni dostarczyć również lekarskie zlecenie na
podanie leku i pisemne upoważnienie dla pielęgniarki do podawania leku. Wymogi te dotyczą także
uczniów pełnoletnich. Jeśli pielęgniarka jest nieobecna w szkole, a stan zdrowia dziecka wymaga
podania leku lub np. kontroli poziomu cukru u dziecka chorego na cukrzycę, czynności te mogą wykonać także inne osoby (samo dziecko, nauczyciel, rodzic), jeśli zostały poinstruowane w tym zakresie.
Nauczyciel, przyjmując zadanie podania leku, musi wyrazić na to zgodę. Przekazanie przez rodziców
uprawnień do podania leku lub np. pomiaru poziomu cukru oraz zgoda nauczyciela i zobowiązanie
do sprawowania opieki nad dzieckiem powinny mieć formę umowy między nimi – ustnej lub pisemnej. W stanach nagłych, gdy stan zdrowia dziecka wymaga natychmiastowej interwencji lekarskiej
nauczyciel, dyrektor szkoły lub pielęgniarka zobowiązani są do podjęcia działań pomocy przedmedycznej oraz wezwania karetki pogotowia ratunkowego. Jednocześnie, obowiązkiem tych osób jest
zawiadomienie rodziców lub opiekunów prawnych. Jeśli dziecko zgłasza dolegliwości (np. bólowe),
pielęgniarka po rozmowie z uczniem zawiadamia rodziców, zalecając im odbycie konsultacji lekarskiej.
Jeśli pielęgniarka jest nieobecna, do czynności tych zobowiązany jest dyrektor szkoły lub upoważniona
przez niego osoba (np. wychowawca)52.
Wagary
Za regularne uczęszczanie dziecka do szkoły odpowiadają rodzice. Jednak aby rodzice mogli ten
obowiązek wypełniać, muszą mieć wiedzę o frekwencji dziecka w szkole. Jeżeli zatem dziecko
opuszcza lekcje i nie przedstawia wiarygodnego usprawiedliwienia, dyrektor szkoły, uprawniony nauczyciel albo wychowawca powinien niezwłocznie skontaktować się z rodzicami ucznia,
aby wyjaśnić przyczyny nieobecności, gdyż to dyrektorzy publicznych szkół podstawowych i gimnazjów kontrolują spełnianie obowiązku szkolnego przez dzieci zamieszkujące w obwodach tych
szkół53. Przez niespełnienie obowiązku szkolnego lub obowiązku nauki rozumie się nieusprawiedliwioną nieobecność w ciągu jednego miesiąca na co najmniej 50% obowiązkowych zajęć
edukacyjnych w gimnazjum lub szkole ponadgimnazjalnej54. Jeżeli nastolatek wagaruje i przekracza dopuszczalne granice nieobecności na zajęciach, może to skutkować powtarzaniem roku
lub też skreśleniem z listy uczniów szkoły – warto w tym zakresie zapoznać się ze statutem szkoły. Rodzice mogą zawiadomić na piśmie Kuratorium Oświaty w Warszawie, Al. Jerozolimskie 32,
00-024 Warszawa, www.kuratorium.waw.pl, w razie sporu z dyrektorem szkoły, np. w przypadku
braku bieżącego powiadamiania ich o wagarach dziecka, co ma wpływ na rozmiar jego nieobecności
w szkole.
Statut szkolny
Każda szkoła ustala swój statut szkolny, w którym są opisane zasady funkcjonowania szkoły, prawa i obowiązki uczniów i nauczycieli, szczegółowe kompetencje samorządu uczniowskiego, rad rodziców, rady pedagogicznej, zasady rekrutacji uczniów, zasady oceniania, warunki bezpieczeństwa. Statut szkoły określa
także zasady noszenia jednolitego stroju, termin i formę usprawiedliwiania nieobecności na lekcjach, ujęte
są tu procedury pomocy uczniom uzdolnionym i z trudnościami oraz korzystania z pomocy psychologicznej.
Czy nauczyciel może podać uczniowi leki?, www.oswiata.wip.pl.
Źródło: L. Bojarska, K. Brzeziński, T. Rek, dz. cyt., s. 22.
Ustawa o systemie oświaty, dz. cyt.
52
53
54
176
Nastolatek
Ponadto statut mówi o rodzajach nagród i kar stosowanych wobec uczniów oraz trybie odwołania się
od kary. Warto zapoznać się ze statutem szkoły i pamiętać, że w spornych kwestiach jest on podstawą
naszych rozmów z nauczycielami. Uczeń ma zarówno prawo, jak i obowiązek nauki, które wyrażają
się poprzez udział w zajęciach lekcyjnych. Zatem w sytuacji, gdy dziecko źle się zachowuje, nauczyciel
nie może nakazać uczniowi opuszczenia klasy, ponieważ w ten sposób pozbawiłby go prawa do nauki. Uprawnienie nauczyciela do wyproszenia ucznia z klasy nie może być zapisane w statucie szkoły
– byłoby to bowiem sprzeczne z Konstytucją RP i ustawą o systemie oświaty. Gdyby jednak w statucie
szkoły znalazły się takie zapisy, możemy się wówczas zwrócić do kuratora oświaty, a w przypadku
szkół i placówek artystycznych do ministra właściwego do spraw kultury i dziedzictwa narodowego,
aby uchylił taki statut albo niektóre jego postanowienia. W przypadku niewłaściwego zachowania
ucznia nauczyciel może podejmować działania i stosować kary dyscyplinujące dziecko przewidziane
w statucie szkoły. Do obowiązków nauczyciela należy znalezienie takich środków umożliwiających
zachowanie dyscypliny, które są zgodne z prawem55.
Niepełnosprawny uczeń
Zgodnie z ustawą o systemie oświaty kształceniem specjalnym obejmuje się dzieci i młodzież niepełnosprawne, niedostosowane społecznie i zagrożone niedostosowaniem społecznym, wymagające
stosowania specjalnej organizacji nauki i metod pracy56. Działające w poradniach psychologiczno-pedagogicznych zespoły orzekające na wniosek rodziców (prawnych opiekunów) wydają orzeczenia
o potrzebie kształcenia specjalnego dla dzieci i młodzieży:
• niesłyszącej i słabosłyszącej;
• niewidomej i słabowidzącej;
• z niepełnosprawnością ruchową, w tym z afazją;
• z niepełnosprawnością intelektualną w stopniu lekkim;
• z niepełnosprawnością intelektualną w stopniu umiarkowanym lub znacznym;
• z autyzmem, w tym z zespołem Aspergera;
• z zaburzeniami sprzężonymi57, tzn. z co najmniej dwiema niepełnosprawnościami.
Ważną rolę w tym procesie decyzyjnym przypisano rodzicom (prawnym opiekunom), którzy muszą
podpisać uzasadnienie o potrzebie kształcenia specjalnego, uwzględniające wyniki obserwacji oraz
badań psychologicznych, pedagogicznych i lekarskich. To rodzice ostatecznie podejmują decyzję o formie kształcenia specjalnego przewidzianej w orzeczeniu. Może to być wskazanie na szkołę ogólnodostępną, integracyjną lub oddział integracyjny, szkołę specjalną lub oddział specjalny albo specjalny ośrodek szkolno-wychowawczy. Niezależnie od wybranej ścieżki edukacyjnej, rolą kształcenia
specjalnego jest zapewnienie uczniom warunków do wszechstronnego rozwoju. Warunki te muszą
uwzględniać zaburzenia lub dysfunkcje w różnych sferach rozwoju (motoryce, zmysłach, intelekcie,
psychice) zakłócające ich funkcjonowanie psychiczne, fizyczne, społeczne oraz możliwości uczenia się.
Wymaga to od szkoły stosowania wobec uczniów niepełnosprawnych specjalnej organizacji nauki
i metod pracy, m.in.:
• dostosowania sprzętów i pomieszczeń szkolnych do niepełnosprawności uczniów;
• zapewnienia wyposażenia w pomoce dydaktyczne uwzględniające potrzeby specjalne uczniów;
• dostosowanie programów nauczania do indywidualnych możliwości niepełnosprawnego ucznia;
• stosowania specjalnych metod pracy, dostosowanych do psychofizycznych możliwości ucznia.
Szkoły specjalne spełniają powyższe zadania. Natomiast szkoły ogólnodostępne stają coraz częściej
przed wyzwaniem związanym ze stworzeniem niezbędnych warunków edukacyjnych uczniom niepełnosprawnym, których rodzice wybrali taką formę kształcenia58.
L. Bojarska, K. Brzeziński, T. Rek, dz. cyt., s. 24.
Ustawa o systemie oświaty, dz. cyt.
Zob. Rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej z dnia 30 kwietnia 2013 r. w sprawie zasad udzielania i organizacji pomocy psychologiczno-pedagogicznej w publicznych przedszkolach, szkołach i placówkach (Dz.U. 2013
poz. 532).
58
R. Błaut, Uczeń niepełnosprawny w szkole ogólnodostępnej, www.kuratorium.kielce.pl.
55
56
57
Nastolatek
177
Pełnoletność
Zgodnie z przepisami kodeksu cywilnego pełnoletnim jest ten, kto ukończył osiemnaście lat. Ponadto
małoletni uzyskuje pełnoletność przez zawarcie małżeństwa. Nie traci jej w razie unieważnienia małżeństwa59.
Kiedy nastolatek może zawrzeć związek małżeński?
Związek małżeński może zawrzeć osoba, która ukończyła 18 lat (dotyczy to zarówno mężczyzn, jak
i kobiet). Jednakże sąd opiekuńczy może zezwolić na zawarcie małżeństwa kobiecie, która ukończyła
16 lat, a z okoliczności wynika, że zawarcie małżeństwa będzie zgodne z dobrem założonej rodziny60.
Podobna zgoda sądu opiekuńczego jest potrzebna do zawarcia związku małżeńskiego przez mężczyznę
poniżej 18. roku życia.
Kiedy nastolatek może sam decydować i ponosić konsekwencje prawne?
Pełną zdolność do czynności prawnych nabywa się z chwilą uzyskania pełnoletności61. Oznacza to, że
osoba, która ukończyła 18 lat posiada kompetencje do samodzielnego dokonywania wszelkich czynności prawnych dopuszczalnych w obowiązującym systemie prawnym62, w tym zawierania różnego
rodzaju umów, np. umowy najmu.
Kiedy podejmowane przez dziecko czynności prawne uzależnione są od zgody rodzica?
Nastolatek, który ukończył 13 lat, a nie osiągnął jeszcze pełnoletności, ma ograniczoną zdolność do
czynności prawnych63. Warto pamiętać, że na ogół, aby czynność prawna była ważna, potrzebna
jest zgoda przedstawiciela ustawowego, czyli rodzica lub opiekuna64. Przykład czynności prawnej, do której osoba małoletnia nie jest uprawniona, to sporządzenie testamentu. Taki testament
jest nieważny. Umowa, która została zawarta przez osobę o ograniczonej zdolności do czynności
prawnych jest ważna pod warunkiem potwierdzenia umowy przez rodzica. Osoba o ograniczonej
zdolności do czynności prawnych może także sama potwierdzić umowę po uzyskaniu pełnej zdolności do czynności prawnych, czyli po ukończeniu 18. roku życia65. Jeśli np. 17-latek sprzeda swój
skuter sąsiadowi, to jego rodzice mogą domagać się zwrotu skutera, gdy nie wyrażają zgody na
sprzedanie sprzętu. Odmowa potwierdzenia tej transakcji przez rodziców skutkuje nieważnością
sprzedaży. Jeżeli sąsiad następnie sprzeda skuter komuś innemu, to rodzice mogą żądać zwrotu
równowartości sprzętu.
Jakie czynności prawne może samodzielnie zawierać 13-latek do osiągnięcia pełnoletności?
•N
astolatek może zawierać umowy powszechnie zawierane w drobnych bieżących sprawach życia
codziennego – bez względu na to, czy zostały one wykonane lub czy pociągają za sobą rażące
pokrzywdzenie osoby ograniczonej w zdolności do czynności prawnych66 (np. kupno biletu do
kina).
•M
oże rozporządzać zarobkiem, chyba że sąd opiekuńczy z ważnych powodów postanowi inaczej.
•M
oże rozporządzać przedmiotami, które rodzic oddał mu do swobodnego użytku, z wyjątkiem
czynności prawnych, do dokonania których nie wystarcza zgoda rodziców (przykład: 15-letnia
dziewczyna będzie mogła swobodnie dysponować swoim kieszonkowym wypłacanym jej przez
rodziców, lecz już nie ubraniem, które rodzice jej kupili dla określonego, a nie swobodnego użytku.
Nastolatek nie będzie mógł również np. sprzedać swojej nieruchomości, mimo że rodzice oddali
mu ją do swobodnego użytku, ponieważ do dokonania takiej czynności nie wystarcza zgoda
rodziców, lecz konieczne jest ponadto zezwolenie sądu).
Źródło: Ustawa z dnia 23 kwietnia 1964 r., Kodeks cywilny (Dz.U. 1964 Nr 16, poz. 93 ze zm.).
Źródło: Ustawa z dnia 25 lutego 1964 r., Kodeks rodzinny i opiekuńczy (Dz.U. 1964 Nr 9, poz. 59 ze zm.).
Źródło: Ustawa z dnia 23 kwietnia 1964 r., Kodeks cywilny, dz. cyt.
62
Z. Radwański, Prawo cywilne – część ogólna, Warszawa 2005, s. 265.
63
Źródło: Ustawa z dnia 23 kwietnia 1964 r., Kodeks cywilny, dz. cyt.
64
Tamże.
65
Tamże.
66
Z. Radwański, Prawo cywilne – część ogólna, Warszawa 2005, s. 263.
59
60
61
178
Nastolatek
•M
oże zawierać umowę o pracę – z zastrzeżeniem, że rodzic nastolatka może za zezwoleniem sądu
rozwiązać taką umowę, jeżeli sprzeciwia się ona dobru nastolatka67.
Kiedy nastolatek odpowiada cywilnie za tzw. czyn niedozwolony?
Kodeks cywilny stanowi, że małoletni, który nie ukończył 13 lat, nie ponosi odpowiedzialności za
wyrządzoną szkodę68. Osoby małoletnie powyżej 13. roku życia mogą ponosić odpowiedzialność
za wyrządzoną szkodę jak osoby pełnoletnie, jeżeli w konkretnym przypadku mają dostateczny
stopień dojrzałości, rozeznanie, umiejętność swobodnego podejmowania decyzji i jej wyrażania69.
Zgodnie z kodeksem cywilnym odpowiedzialność ponosi każdy „kto z mocy ustawy lub umowy jest
zobowiązany do nadzoru nad osobą, której z powodu wieku albo stanu psychicznego lub cielesnego
winy poczytać nie można”, jak również ten, kto wykonuje bez obowiązku ustawowego lub umownego stałą pieczę nad tymi osobami. Ustawowy obowiązek sprawowania opieki ciąży np. na rodzicach,
opiekunach, nauczycielach, pracownikach domów wychowawczych, poprawczych itp. Na podstawie
umowy odpowiada np. opiekunka zatrudniona przez osobę fizyczną. Faktyczną stałą opiekę może
sprawować np. bliski krewny dziecka lub osoba obca, która dziecka nie adoptowała, ani nie jest
jego opiekunem prawnym70. Osoby te mogą odpowiadać także za niedopełnienie nadzoru nad inną
osobą, która w konsekwencji wyrządziła szkodę. Osoba zobowiązana do nadzoru, odpowiada za
własne zachowanie polegające na niestarannym nadzorze. Wina polega zazwyczaj na zaniechaniu71.
Przykład: 16-letni chłopiec wyrządził szkodę swojemu sąsiadowi, potrącając go motocyklem podczas
nieostrożnej jazdy. Poszkodowany pozwał o odszkodowanie za doznaną krzywdę solidarnie chłopca
i jego rodziców72. Kto odpowiada? Jeżeli zostanie wykazana wina chłopca (np. świadomie jeździł
bez prawa jazdy, nie posiadał niezbędnych umiejętności), to odpowiedzialność poniesie on sam.
Jeżeli nie uda się przypisać winy nastolatkowi, to odpowiedzą jego rodzice na podstawie art. 427 kc.
Należy zauważyć, że rodzice, którzy pozwalają jeździć synowi bez prawa jazdy, będą odpowiadać
na zasadzie winy z art. 415 kc za własne czyny, polegające na niedopełnieniu obowiązków wychowawczych. Inny przykład – nauczyciel odpowiada za szkodę wyrządzoną przez jednego ucznia
drugiemu uczniowi73.
Czy nastolatek może występować sam przed sądem cywilnym?
Zgodnie z kodeksem postępowania cywilnego „zdolność do czynności procesowych mają osoby
fizyczne posiadające pełną zdolność do czynności prawnych (…)”. Osoba fizyczna ograniczona
w zdolności do czynności prawnych ma zdolność procesową w sprawach wynikających z czynności
prawnych, których może dokonywać samodzielnie. Osoba fizyczna niemająca zdolności procesowej może podejmować czynności procesowe tylko przez swego przedstawiciela ustawowego74.
Przykład: na ostatniej rozprawie przed sądem okręgowym w sprawie o odszkodowanie z tytułu
czynu niedozwolonego, w trakcie przesłuchania stron okazało się, że pozwany ma 16 lat. Pozwany
w toku całego postępowania samodzielnie podejmował czynności procesowe. Jest to przeszkoda
procesowa, która może doprowadzić do nieważności postępowania. Dlatego sąd powinien odroczyć rozprawę i wezwać przedstawiciela ustawowego pozwanego oraz zobowiązać go do złożenia
oświadczenia w przedmiocie potwierdzenia czynności dokonanych z udziałem pozwanego. Jeżeli
rodzic nie potwierdzi czynności, to należałoby wnioskować o powtórzenie całego postępowania
z udziałem przedstawiciela ustawowego75.
Tamże, s. 264.
Ustawa z dnia 23 kwietnia 1964 r., Kodeks cywilny, dz. cyt.
I. Sądel-Bendkowska, J. Zyzik, Prawo cywilne, Warszawa 2010, s. 121.
70
Z. Radwański, A. Olejniczak, Zobowiązania – część ogólna, Warszawa 2006, s. 202-203.
71
J. Ciszewski, A. Stępień-Sporek, Prawo cywilne – Zobowiązania i spadki w pytaniach i odpowiedziach, Warszawa
2009, s. 129.
72
I. Sądel-Bendkowska, J. Zyzik, Prawo cywilne, Warszawa 2010, s. 120.
73
Z. Radwański, A. Olejniczak, dz. cyt., s. 202-203.
74
Ustawa z dnia 17 listopada 1964 r., Kodeks postępowania cywilnego (Dz.U. 1964 Nr 43, poz. 296 ze zm.).
75
M. Manowska, Postępowanie cywilne. Kazusy, Warszawa 2009, s. 38.
67
68
69
Nastolatek
179
Kiedy twoje dziecko może być pracownikiem?
W zasadzie pracownikiem może być osoba fizyczna, która ukończyła 18 lat76.
Polskie prawo pozwala zatrudnić młodocianego, czyli osobę, która ukończyła 16 lat, a nie przekroczyła
jeszcze lat 18. Młodociany może być zatrudniony na umowę o pracę w celu przygotowania zawodowego lub przy wykonywaniu prac lekkich (np. prace sezonowe bądź dorywcze), gdy są spełnione
równocześnie warunki:
– ukończył 16. rok życia;
– ukończył co najmniej gimnazjum;
– p rzedstawi świadectwo lekarskie stwierdzające, że praca, którą ma wykonywać, nie zagraża jego
zdrowiu;
– przedstawi zgodę rodziców lub ustawowych opiekunów na zawarcie umowy o pracę;
– będzie zatrudniony w celu przygotowania zawodowego.
Zabronione jest zatrudnianie osoby, która nie ukończyła 16 lat77 z wyjątkiem wykonywania przez
taką osobę pracy lub innego zajęcia zarobkowego na rzecz podmiotu prowadzącego działalność kulturalną, artystyczną, sportową lub reklamową, za zgodą przedstawiciela ustawowego lub opiekuna
dziecka i po udzieleniu zezwolenia właściwego inspektora pracy.
Przygotowanie zawodowe
Umowę o pracę w celu przygotowania zawodowego należy zawrzeć na piśmie. Zgodnie z przepisami
Kodeksu pracy umowa powinna określać:
• rodzaj przygotowania zawodowego;
• czas trwania i miejsce odbywania przygotowania zawodowego;
• sposób dokształcania teoretycznego;
• wysokość wynagrodzenia77.
Przygotowanie zawodowe polega na nauce zawodu lub przyuczeniu do wykonywania określonej
pracy.
Zatrudnienie przy pracach lekkich
Młodociani mogą być również zatrudniani w innym celu niż przygotowanie zawodowe, ale mogą
wykonywać jedynie prace lekkie. W myśl przepisów praca lekka nie może stanowić zagrożenia
dla życia i zdrowia młodocianego. Nie może go nadmiernie obciążać fizycznie lub psychicznie.
Nie powinna też być przeszkodą w wypełnianiu obowiązku szkolnego. Wykaz lekkich prac określa
pracodawca po uzyskaniu zgody lekarza medycyny pracy. Wykaz ten wymaga zatwierdzenia przez
właściwego inspektora pracy. Wykaz ten nie może zawierać prac wzbronionych młodocianym78.
Przykłady prac wzbronionych:
– prace związane z produkcją, sprzedażą i konsumpcją wyrobów alkoholowych, w tym obsługa
konsumentów w zakładach gastronomicznych;
– prace związane z produkcją, sprzedażą i reklamą wyrobów tytoniowych;
– prace w szpitalach (oddziałach) dla nerwowo i psychicznie chorych79.
Obowiązek podstawowy: nauka
Głównym obowiązkiem osoby młodocianej jest dokształcanie się – przynajmniej do osiągnięcia przez
nią pełnoletności. Pracownik młodociany jest obowiązany dokształcać się w szkole podstawowej,
gimnazjum, w szkole ponadgimnazjalnej lub w formach pozaszkolnych80. Pracodawca jest zobligowany zwolnić młodocianego od pracy na czas potrzebny do wzięcia udziału w zajęciach szkoleniowych
w związku z dokształcaniem się81.
L. Florek, T. Zieliński, dz. cyt., s. 51.
Tamże.
Tamże.
79
Zob. załącznik nr 1 do rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 24 sierpnia 2004 r. w sprawie wykazu prac wzbronionych młodocianym i warunków ich zatrudnienia przy niektórych z tych prac (Dz.U. Nr 200, poz. 2047).
80
81
Ustawa z dnia 26 czerwca 1974 r., Kodeks pracy, dz. cyt.
76
77
78
180
Nastolatek
Szczególna ochrona zdrowia
Pracodawca jest zobowiązany skierować młodocianego pracownika na wstępne badania lekarskie
w celu uzyskania przez niego orzeczenia o zdolności do określonej pracy. Takie badania muszą być
także wykonane, gdy pracownik jest przenoszony na inne stanowisko, np. gdy dotychczasowa praca
zagrażała jego zdrowiu. Ponadto młodociany w trakcie zatrudnienia przechodzi badania okresowe
i kontrolne. Gdy lekarz orzeknie‚ że dotychczasowe obowiązki zagrażają życiu lub zdrowiu młodego
pracownika‚ pracodawca ma obowiązek przenieść go do innej pracy, a jeśli nie jest to możliwe, powinien niezwłocznie rozwiązać z nim umowę o pracę i wypłacić odszkodowanie w wysokości wynagrodzenia za okres wypowiedzenia. Poza badaniami lekarskimi młodociany rozpoczynający pracę powinien odbyć szkolenie z zakresu bezpieczeństwa i higieny pracy oraz instruktaż stanowiskowy. O ryzyku
zawodowym związanym z wykonywaniem określonej pracy oraz o zasadach ochrony przed zagrożeniami pracodawca ma obowiązek poinformować rodzica lub opiekuna młodocianego pracownika.
Przywileje młodocianego w pracy
Młodociany ma status pracownika. Przysługuje mu urlop wypoczynkowy oraz normalne wynagrodzenie. Dodatkowo, w przypadku osoby zatrudnionej w celu przygotowania zawodowego, jej czas nauki
wlicza się do czasu pracy, bez względu na to czy nauka odbywa się w godzinach pracy, czy też nie.
Czas pracy małoletniego zależy od jego wieku. Gdy pracownik jest w wieku:
• do 16 lat – czas pracy nie może przekraczać 6 godzin na dobę;
• powyżej 16 lat – może pracować do 8 godzin na dobę.
Jeśli dobowy wymiar czasu pracy młodocianego jest dłuższy niż 4,5 godziny, to ma on prawo do
przerwy trwającej nieprzerwanie 30 minut, wliczanej do czasu pracy. Tygodniowy wymiar czasu pracy
młodocianego przy wykonywaniu lekkich prac w okresie odbywania zajęć szkolnych nie może przekraczać 12 godzin. W dniu uczestniczenia w zajęciach szkolnych wymiar czasu pracy młodocianego
nie może przekraczać 2 godzin. W czasie ferii szkolnych młodociany może pracować do 7 godzin na
dobę i 35 godzin w tygodniu. Powyższy wymiar czasu pracy obowiązuje także w przypadku, gdy
nastolatek jest zatrudniony u więcej niż jednego pracodawcy. Przed nawiązaniem stosunku pracy
pracodawca ma obowiązek uzyskania od młodocianego oświadczenia o zatrudnieniu albo o niepozostawaniu w zatrudnieniu u innego pracodawcy82. Młodocianego nie wolno zatrudniać w godzinach
nadliczbowych oraz w porze nocnej, czyli od 22.00 do 6.00 (a osoby, która nie ukończyła 16 lat od
20.00 do 6.00). W każdym tygodniu małoletniemu przysługuje prawo do co najmniej 48 godzin nieprzerwanego odpoczynku. Odpoczynek ten powinien obejmować niedzielę83.
Wynagrodzenie
Wysokość wynagrodzenia młodocianego pracownika zależy od stażu nauki, rodzaju przygotowania zawodowego i wysokości przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia dla gospodarki narodowej ogłoszonego w poprzednim kwartale, obowiązującego od pierwszego dnia następnego miesiąca po ogłoszeniu
przez Prezesa GUS w Dzienniku Urzędowym Rzeczypospolitej Polskiej Monitor Polski. W ujęciu procentowym pensja nastolatka na przygotowaniu zawodowym realizowanym w celu nauki zawodu wynosi:
• w pierwszym roku nauki – nie mniej niż 4% przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia;
• w drugim roku nauki – nie mniej niż 5% przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia;
• w trzecim roku nauki – nie mniej niż 6% przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia.
Jeżeli młodociany odbywa przyuczenie do wykonywania określonej pracy, to należy mu się przynajmniej
4 proc. przeciętnego wynagrodzenia. Kwoty te stanowią podstawę wymiaru składek na ubezpieczenia
społeczne. Nieobecność w szkole nie uprawnia pracodawcy do obniżenia z tego tytułu wynagrodzenia
młodocianego pracownika. Od 1 marca do 31 maja 2016 r. wynagrodzenie nastolatka to:
– w pierwszym roku nauki nie mniej niż 162,68 zł (4% przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia);
– w drugim roku nauki nie mniej niż 203,35 zł (5% przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia);
– w trzecim roku nauki 244,02 zł (6% przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia)85.
Nastolatek odbywający przyuczenie do wykonywania określonej pracy zarobi nie mniej niż 162,68 zł.
E. Skierska, www.zzbudowlani.pl.
82
83
Nastolatek
181
Rozwiązanie umowy
Jeśli pracodawca zawarł z młodocianym umowę o pracę w celu przygotowania zawodowego, to może
ją wypowiedzieć tylko wtedy, gdy:
• młodociany nie wypełnia swoich obowiązków związanych z pracą i dokształcaniem się;
• ogłoszono upadłość lub likwidację pracodawcy;
• odbywa się reorganizacja zakładu pracy, która uniemożliwia kontynuowanie przygotowania zawodowego;
• stwierdza się nieprzydatność młodocianego do pracy, w zakresie której odbywa się przygotowanie
zawodowe84.
Ponadto pracodawca ma obowiązek rozwiązać umowę z równoczesną zapłatą odszkodowania w wysokości wynagrodzenia za okres wypowiedzenia w przypadku orzeczenia przez lekarza, że dana praca zagraża
zdrowiu młodocianego, a pracodawca nie ma możliwości zmiany rodzaju pracy. Jeżeli młodociany chce
sam wypowiedzieć umowę o pracę, to wypowiedzenie musi być podpisane przez rodzica lub opiekuna.
85
Kodeks karny posługuje się pojęciem:
• nieletniego – nie ukończył 17 lat;
• małoletniego – nie ukończył 18 lat.
Wymierzając karę nieletniemu, sąd kieruje się przede wszystkim tym, aby sprawcę wychować. Wobec
sprawcy, który w czasie popełnienia przestępstwa nie ukończył 18 lat, nie orzeka się kary dożywotniego
pozbawienia wolności89. Jeżeli oskarżonym jest małoletni, prawa jego wykonuje przedstawiciel ustawowy (rodzic lub opiekun prawny). Jeżeli oskarżony nie ukończył 18 lat, jego rodzic lub opiekun może
podejmować w jego imieniu wszelkie czynności procesowe, a przede wszystkim wnosić środki zaskarżenia, składać wnioski oraz ustanowić obrońcę. W postępowaniu karnym oskarżony musi mieć obrońcę,
jeżeli nie ukończył 18 lat. Zasadą procesu karnego jest jawność rozprawy głównej, jednak na rozprawie,
oprócz osób biorących udział w postępowaniu, mogą być obecne tylko osoby pełnoletnie. Ten przepis
dotyczy tzw. publiczności, czyli osób przysłuchujących się treści rozprawy. Przewodniczący może zezwolić
na obecność na rozprawie z małoletnim. Sąd może wyłączyć jawność całości albo części rozprawy, jeżeli
choćby jeden z oskarżonych jest nieletni lub na czas przesłuchania świadka, który nie ukończył 15 lat90.
Jaka kara grozi nastolatkowi?
Sąd rodzinny może wobec nieletniego zastosować następujące środki wychowawcze:
– udzielić upomnienia;
– zobowiązać do określonego postępowania, a zwłaszcza do naprawienia wyrządzonej szkody,
do wykonania określonych świadczeń na rzecz pokrzywdzonego lub społeczności lokalnej, do
przeproszenia pokrzywdzonego, do podjęcia nauki lub pracy, do uczestniczenia w odpowiednich
zajęciach o charakterze wychowawczym, terapeutycznym lub szkoleniowym, do powstrzymania
się od przebywania w określonych środowiskach lub miejscach albo do zaniechania używania
alkoholu lub innego środka odurzającego;
– ustanowić nadzór rodziców lub opiekuna;
– ustanowić nadzór organizacji młodzieżowej lub innej organizacji społecznej, zakładu pracy albo
osoby godnej zaufania – udzielających poręczenia za nieletniego;
– zastosować nadzór kuratora;
– skierować go do ośrodka kuratorskiego, a także do organizacji społecznej lub instytucji zajmującej
się pracą o charakterze wychowawczym, terapeutycznym lub szkoleniowym, po uprzednim
porozumieniu się z tą organizacją lub instytucją;
– orzec zakaz prowadzenia pojazdów;
– orzec przepadek rzeczy uzyskanych np. w wyniku kradzieży, rozboju;
– nakazać umieszczenie w rodzinie zastępczej, w młodzieżowym ośrodku wychowawczym albo
w młodzieżowym ośrodku socjoterapii;
– nakazać umieszczenie w zakładzie poprawczym.
Sąd rodzinny może także zobowiązać rodziców lub opiekunów do poprawy warunków wychowawczych, bytowych lub zdrowotnych nieletniego, a także do ścisłej współpracy ze szkołą, poradnią
psychologiczno-pedagogiczną lub inną poradnią specjalistyczną, zakładem pracy, w którym nieletni
jest zatrudniony, lekarzem lub podmiotem leczniczym. Może także zobowiązać rodziców lub opiekunów do naprawienia w całości lub w części szkody wyrządzonej przez nieletniego. Jeśli rodzice lub
opiekun nieletniego uchylają się od wykonania obowiązków nałożonych na nich przez sąd rodzinny,
sąd ten może wymierzyć im karę pieniężną w wysokości od 50 do 1500 złotych. Jeżeli nieletni jest
niepełnosprawny intelektualnie, chory psychicznie lub nałogowo używa alkoholu albo środków odurzających, sąd rodzinny może orzec umieszczenie nieletniego w szpitalu psychiatrycznym lub innym
odpowiednim podmiocie leczniczym. Jeżeli zachodzi potrzeba zapewnienia nieletniemu jedynie opieki wychowawczej, sąd może orzec umieszczenie go w młodzieżowym ośrodku wychowawczym lub
w młodzieżowym ośrodku socjoterapii, a w przypadku, gdy nieletni jest niepełnosprawny intelektualnie w stopniu głębokim i wymaga jedynie opieki – w domu pomocy społecznej91.
86
89
Młodociany na urlopie
Po przepracowaniu roku młodociany uzyskuje prawo do 26 dni urlopu. Gdy w danym roku kalendarzowym młodociany kończy 18 lat, to ma prawo do urlopu w wymiarze 20 dni, pod warunkiem jednak,
że uprawnienie to nabył jeszcze przed uzyskaniem pełnoletności.
Jeśli pracownik uczęszcza do szkoły, to urlopu należy mu udzielić w okresie ferii szkolnych. W razie gdy
do rozpoczęcia ferii młodociany przepracował mniej niż 6 miesięcy i nie nabył jeszcze prawa do urlopu, pracodawca może, na wniosek nastolatka, udzielić w tym czasie urlopu zaliczkowo. Młodocianemu
przysługuje także urlop bezpłatny. Pracownik, który uczęszcza do szkoły dla pracujących, może złożyć
wniosek o udzielenie mu w czasie ferii szkolnych urlopu bezpłatnego w wymiarze do 2 miesięcy (łącznie
z przysługującym mu urlopem wypoczynkowym). Okres urlopu bezpłatnego wlicza się do stażu pracy85.
Ustawa o postępowaniu w sprawach nieletnich ma zastosowanie:
• w przypadku zapobiegania i zwalczania demoralizacji w stosunku do osób, które nie ukończyły lat 18;
• w sprawach o czyny karalne – w stosunku do osób, które dopuściły się takiego czynu po
ukończeniu lat 13, ale przed ukończeniem lat 17;
• w zakresie wykonania środków wychowawczych lub poprawczych – w stosunku do osób, wobec
których je orzeczono, nie dłużej niż do ukończenia przez nie 21 lat86.
Jeśli nieletni dopuszcza się czynu zabronionego między 13. a 17. rokiem życia – sąd stosuje środki przewidziane w ustawie o postępowaniu w sprawach nieletnich. Jeżeli jednak nieletni ukończył 15 lat i dopuścił się
czynu zabronionego takiego jak: zamach na życie Prezydenta RP, zabójstwo, ciężki uszczerbek na zdrowiu,
spowodowanie zdarzenia powszechnie niebezpiecznego, zawładnięcie statkiem wodnym lub powietrznym,
katastrofa w komunikacji, zgwałcenie i wymuszenie czynności seksualnej, czynna napaść, zakładnictwo,
rozbój – może odpowiadać na zasadach określonych w kodeksie karnym, o ile sąd uzna, że okoliczności
sprawy, stopień rozwoju sprawcy, jego właściwości i warunki osobiste za tym przemawiają, a w szczególności jeżeli wcześniej stosowane środki wychowawcze lub poprawcze okazały się bezskuteczne. Jeżeli
czynu zabronionego dopuszcza się osoba, która ukończyła 17 lat – sąd stosuje przepisy kodeksu karnego87.
Jakie są prawa nastolatka, jeśli jest oskarżony w procesie karnym?
Orzeczona kara nie może przekroczyć 2/3 górnej granicy ustawowego zagrożenia przewidzianego za przypisane sprawcy przestępstwo; sąd może zastosować także nadzwyczajne złagodzenie kary. W stosunku
do sprawcy, który popełnił występek po ukończeniu lat 17, lecz przed ukończeniem lat 18, sąd zamiast
kary stosuje środki wychowawcze, lecznicze albo poprawcze przewidziane dla nieletnich, jeżeli okoliczności sprawy oraz stopień rozwoju sprawcy, jego właściwości i warunki osobiste za tym przemawiają88.
Tamże.
Źródło: www.wskazniki.gofin.pl.
L. Florek, T. Zieliński, dz. cyt., 104-105.
87
Ustawa z dnia 26 czerwca 1974 r., Kodeks pracy, dz. cyt.
88
Ustawa z dnia 26 października 1982 r. o postępowaniu w sprawach nieletnich (Dz.U. 2010 Nr 33, poz. 337 ze zm.).
84
182
Nastolatek
Ustawa z dnia 6 czerwca 1997 r., Kodeks postępowania karnego (Dz.U. 1997 Nr 89, poz. 555 ze zm.).
Ustawa z dnia 6 czerwca 1997 r., Kodeks karny (Dz.U. 1997 Nr 88, poz. 553 ze zm.).
Tamże.
90
91
Nastolatek
183
Szczególne unormowanie odpowiedzialności karnej nastolatka
Sprawy nieletnich rozstrzyga sąd rodzinny, chyba że przepis szczególny stanowi inaczej. Sąd zawiadamia rodziców lub opiekuna o wszczęciu postępowania w sprawie nieletniego, a o ukończeniu postępowania – jeżeli orzeczenie kończące postępowanie nie było im doręczone. O wszczęciu i ukończeniu
postępowania w sprawie nieletniego sąd może też zawiadomić szkołę, do której on chodzi, odpowiednią instytucję państwową, społeczną lub jednostkę samorządową, w szczególności rejonowe
centrum pomocy rodzinie. W postępowaniu w sprawie nieletniego stronami są: nieletni, rodzice lub
opiekun nieletniego oraz prokurator. Przepisy dotyczące opiekuna stosuje się do osób, pod których
stałą opieką nieletni faktycznie pozostaje92.
Czy obcy ludzie mają obowiązek reakcji na „złe zachowanie” nastolatka?
Zgodnie z prawem każdy, kto jest świadomy demoralizacji nieletniego, ma społeczny obowiązek przeciwdziałania temu, a przede wszystkim zawiadomienia o tym rodziców lub opiekuna nieletniego,
szkoły, sądu rodzinnego lub policji. Za demoralizację uważa się zwłaszcza: naruszanie zasad współżycia społecznego, popełnienie czynu zabronionego, systematyczne uchylanie się od obowiązku szkolnego lub kształcenia zawodowego, używanie alkoholu lub innych środków odurzających, uprawianie
nierządu, włóczęgostwo, udział w grupach przestępczych. Instytucje państwowe i organizacje społeczne, które w związku ze swą działalnością dowiedziały się o popełnieniu przez nieletniego czynu
karalnego ściganego z urzędu, mają obowiązek zawiadomić o tym sąd rodzinny lub policję oraz zadbać o to, aby ślady i dowody popełnienia czynu nie zostały zatarte93.
Kiedy nastolatek dopuszcza się kradzieży intelektualnej? Pojęcie plagiatu
O plagiacie można mówić nie tylko w wypadku „wydania” cudzego utworu pod własnym nazwiskiem,
ale w każdym wypadku, w którym plagiator występuje wobec osób trzecich, jako autor utworu. Ma to
więc miejsce z chwilą przedstawienia nauczycielowi cudzej pracy jako własnej, wygłoszenia jako własnego cudzego referatu, monologu, wiersza. Plagiat to już samo zgłoszenie utworu do opublikowania, choćby nawet do publikacji utworu nie doszło94. Plagiatem jest także utwór, w którym plagiator dokonuje
niewielkich „kosmetycznych” zmian. Rzadziej zdarza się ogłaszanie cudzego dzieła (lub jego części) bez
przeróbek95. Przygotowywane na zamówienie lub gotowe prace maturalne, okresowe, kursowe, wymagane do zaliczenia poszczególnych lat szkolnych, zarówno prace opisowe, jak i projektowe czy literackie
– skala kradzieży intelektualnej jest ogromna. Warunkiem ich przedstawienia jest wymóg samodzielnego
ich opracowania, dlatego można w powyższych przypadkach mówić o wyłudzeniu poświadczenia nieprawdy, jeśli doszło do wydania stosownego dyplomu lub świadectwa. Samo oferowanie prac, które
następnie mają być upowszechnione z przywłaszczonym autorstwem, stanowi co najmniej podżeganie
lub pomocnictwo do przywłaszczenia autorstwa cudzego utworu96. Plagiator traci szacunek nie tylko
w oczach swego środowiska, ale również w oczach szerszej opinii publicznej. Trzeba bowiem mieć na
uwadze, że plagiatorzy to swoistego rodzaju przestępcy, przywłaszczający czyjąś własność intelektualną97.
Jak ustrzec się przed popełnieniem plagiatu? Jeżeli przygotwując referat twoje dziecko korzysta z książek,
artykułów, materiałów, w tym także z tych zamieszczonych w internecie, to powinno wskazać (najlepiej
w formie przypisu) źródło, z jakiego czerpie informacje. Nastolatek powinien pamiętać o tym, że od razu
powinno być jasne, co pochodzi z innych publikacji, a co jest jego własnym wkładem. Należy wskazać
źródło, z którego czerpie się bezpośrednio – artykuł prasowy, z którego nastolatek korzysta, a nie książkę
zacytowaną w tym artykule. Cytowanie jest prawnie dozwolone, kiedy są spełnione trzy warunki:
– cytuje się w dziele stanowiącym samodzielną całość98 (przykładowy referat);
– robi się to w celu wskazanym przez ustawę – „dla wyjaśnienia, analizy lub nauczania”;
– cytat ma rozmiar określony przepisami, a więc dotyczy „urywka utworu” lub „drobnego utworu”99.
Ustawa z dnia 6 czerwca 1997 r., Kodeks postępowania karnego, dz. cyt.
Źródło: Ustawa z dnia 26 października 1982 r. o postępowaniu w sprawach nieletnich (Dz.U. 2010 Nr 33, poz. 178 ze zm.).
Tamże.
95
Tamże.
96
J. Górski, O plagiatach i plagiatorach, Prace z Wynalazczości i Ochrony Własności Intelektualnej, ZNUJ 1973, z. 1, s. 299.
97
A. Mednis, Plagiat programu komputerowego, Przegląd Ustawodawstwa Gospodarczego z 1990 r., nr 12, s. 210.
98
A. Karpowicz, Autor – Wydawca. Poradnik prawa autorskiego, Warszawa 1999, s. 125.
99
Tamże.
92
93
94
184
Nastolatek
Od jakiego wieku nastolatek może mieć prawo jazdy?
Od początku 2013 r. wprowadzono kategorię prawa jazdy AM, które daje 14-latkom możliwość kierowania motorowerem oraz czterokołowcem lekkim (jego konstrukcja ogranicza prędkość jazdy do
45 km/h, a masa nie może przekraczać 350 kg). Ponadto w wieku 16 lat nastolatek może zrobić prawo
jazdy (pod warunkiem wyrażenia zgody przez rodzica lub opiekuna prawnego) na kategorie:
•A
1 – motocykl o pojemności skokowej silnika nieprzekraczającej 125 cm3 i mocy nieprzekraczającej
11 kW, a także motocykl trójkołowy o mocy do 15 kW;
• B1 – czterokołowiec;
• T – dla kierujących: ciągnikiem rolniczym lub pojazdem wolnobieżnym, zespołem pojazdów złożonym
z ciągnika rolniczego z przyczepą (przyczepami) lub pojazdem wolnobieżnym z przyczepą (przyczepami).
W wieku 16 lat nastolatek może zrobić prawo jazdy kategorii A1 (motocykl o pojemności skokowej silnika do
125 cm3 i mocy do 11 kW), B1 (czterokołowiec, motorower) oraz T (ciągnik rolniczy lub pojazd wolnobieżny,
zespół pojazdów złożonych z ciągnika rolniczego z przyczepą lub pojazd wolnobieżny z przyczepą). W wieku
lat 18 można nabyć uprawnienia do kierowania pojazdami kategorii A2 (motocykl o mocy nieprzekraczającej 35 kW), B (pojazdem samochodowym), B+E (pojazd samochodowy z przyczepą o dopuszczalnej masie
całkowitej ciągniętej przyczepy do 3,5 t ), C1 (pojazd samochodowy o dopuszczalnej masie całkowitej
pow.3,5 t i nieprzekraczającej 7,5 t, z wyjątkiem autobusu oraz zespół tych pojazdów złożony z pojazdu wraz
z przyczepą lekką) i C1+E (zespół pojazdów o dopuszczalnej masie całkowitej do 12 t, składający się z pojazdu
ciągnącego określonego w prawie jazdy kategorii C1 i przyczepy), przy czym począwszy od 4 stycznia 2016 r.
świeżo upieczony posiadacz prawa jazdy przez pierwsze 8 miesięcy nie będzie mógł także podejmować pracy
zawodowej jako kierowca. Natomiast wymagany minimalny wiek do kierowania jadącym po jezdni wózkiem
inwalidzkim wynosi 13 lat. Mając ukończone 15 lat można kierować pojazdem zaprzęgowym. W wieku lat
17 możliwe jest kierowanie rowerem wieloosobowym, rowerem lub wózkiem rowerowym przewożącym
inną osobę. W przypadku osób, które nie ukończyły 18 lat dokumentem stwierdzającym posiadanie powyższych uprawnień do kierowania są: karta rowerowa lub prawo jazdy kategorii AM, A1, B1 lub T100.
Zmiany w prawie jazdy
Od 4 stycznia 2016 r. nowi kierowcy będą mogli przez 24 miesiące od uzyskania prawa jazdy popełnić
jedynie dwa wykroczenia drogowe – przy trzecim stracą uprawnienia i będą zmuszeni do ponownego
zdania egzaminu. Obostrzenia będą dotyczyć także prędkości, z jaką może poruszać się młody kierowca.
Przez pierwsze 8 miesięcy nie będzie mógł przekroczyć 50 km/h w terenie zabudowanym, 80 km/h poza
miastem i 100 km/h na drodze ekspresowej dwujezdniowej oraz autostradzie. Przez pierwsze 8 miesięcy
samochód, którym porusza się niedoświadczony kierowca, będzie musiał być oznaczony z przodu i z tyłu
symbolem zielonego liścia. Między 4. a 8. miesiącem obowiązkowe będzie także zaliczenie dwugodzinnego teoretycznego kursu doszkalającego oraz godzinne szkolenie praktyczne z wychodzenia z poślizgu.
Zajęcia będą kosztowały ok. 300 złotych.
Władza rodzicielska obejmuje: pieczę nad osobą dziecka, prawo do reprezentowania dziecka, zarząd majątkiem dziecka. Jeżeli władza rodzicielska przysługuje obojgu rodzicom, to w sprawach, które nie są sprawami
istotnymi dziecka, każde z rodziców może ją wykonywać osobno. Natomiast rozstrzygnięcia w istotnych kwestiach takich jak: wybór szkoły, zgoda na posiadanie przez dziecko paszportu, wyjazd dziecka za granicę, sposób leczenia, wychowania – wymagają uzgodnienia między rodzicami. W razie braku porozumienia każde z rodziców może wystąpić z wnioskiem do sądu opiekuńczego o rozstrzygnięcie zaistniałego między nimi sporu101.
Rodzice nie mogą reprezentować nastolatka:
– przy czynnościach prawnych między dziećmi pozostającymi pod ich władzą rodzicielską;
– przy czynnościach prawnych między dzieckiem a jednym z rodziców lub jego małżonkiem, chyba że
czynność prawna polega na bezpłatnym przysporzeniu na rzecz dziecka albo że dotyczy należnych
dziecku od drugiego z rodziców środków utrzymania i wychowania.
Jeżeli żadne z rodziców nie może reprezentować dziecka pozostającego pod władzą rodzicielską, reprezentuje je kurator ustanowiony przez sąd opiekuńczy102.
Źródło: Ustawa z dnia 5 stycznia 2011 r. o kierujących pojazdami (Dz.U. 2011 Nr 30, poz. 151 ze zm.; Dz.U. 2015, poz. 155, 541).
101
E. Trybulska-Skoczelas, Prawo rodzinne i opiekuńcze. Vademecum dla kandydatów na aplikacje prawnicze oraz
prawników przygotowujących się do egzaminów zawodowych, Warszawa 2010, s. 58.
102
Ustawa z dnia 25 lutego 1964 r., Kodeks rodzinny i opiekuńczy (Dz.U. Nr 9, poz.59 ze zm.).
100
Nastolatek
185
Czy twoje dziecko powinno dokładać się do budżetu domowego?
Tę kwestię Kodeks rodzinny i opiekuńczy rozstrzyga następująco:
– dziecko, które ma dochody z własnej pracy, powinno przyczyniać się do pokrywania kosztów
utrzymania rodziny, jeżeli mieszka u rodziców;
– dziecko, które pozostaje na utrzymaniu rodziców i mieszka u nich, jest obowiązane pomagać im
we wspólnym gospodarstwie103.
Rozwód, separacja rodziców a władza rodzicielska
Jedną z przesłanek uniemożliwiających orzeczenie przez sąd rozwodu (lub separacji) jest ucierpienie
dobra wspólnych małoletnich dzieci. Sąd musi zbadać, czy przez rozwód nie dojdzie do naruszenia
dobra nastolatka. Dla oceny, czy dobro dzieci nie dozna uszczerbku, powinno się brać pod uwagę wiek
dzieci, ich dotychczasowe stosunki z rodzicami oraz stan zdrowia dzieci i stopień ich wrażliwości104.
Orzekając rozwód, sąd z urzędu rozstrzyga o władzy rodzicielskiej. Sąd może:
– pozostawić władzę rodzicielską obojgu rodzicom na ich zgodny wniosek, jeżeli przedstawili
zgodne z dobrem dziecka porozumienie co do sposobu jej wykonywania i zasadne jest
oczekiwanie, że będą współdziałać w sprawach dziecka;
– p owierzyć wykonywanie władzy rodzicielskiej jednemu z rodziców, ograniczając władzę rodzicielską
drugiego do określonych praw i obowiązków. W treści orzeczenia należy wymienić zakres tych
uprawnień i obowiązków, np. przez przyznanie prawa do współdecydowania o sposobie leczenia
dziecka, co do wyboru szkoły, wyjazdów zagranicznych o charakterze pozaturystycznym itp.;
– ograniczyć władzę rodzicielską jednemu lub obojgu rodzicom wobec zagrożenia dobra dziecka;
– pozbawić władzy rodzicielskiej jedno lub oboje rodziców;
– zawiesić władzę rodzicielską jednego lub obojga rodziców105.
Jeżeli małżonek, który uzyskał już prawomocny wyrok separacyjny, chce wyjechać z dzieckiem za granicę, musi uzyskać zgodę drugiego małżonka na wyjazd. Zgoda drugiego małżonka nie jest potrzebna,
jeżeli w wyroku został on pozbawiony władzy rodzicielskiej. Jeśli sąd powierzył wykonywanie władzy
rodzicielskiej jednemu z małżonków, a wśród przyznanych drugiemu małżonkowi uprawnień nie było
wymienione uprawnienie do decydowania o zmianie miejsca zamieszkania lub pobytu nastolatka,
wówczas potrzebna jest pisemna zgoda drugiego z rodziców na wyjazd. Jeżeli takiej zgody rodzic nie
wyraził, takiego zezwolenia może udzielić sąd opiekuńczy. Sąd przed wydaniem zezwolenia bierze
między innymi pod uwagę, że wyjazd za granicę na dłuższy czas pozbawia drugiego z rodziców możliwości kontaktowania się z dzieckiem. Z kolei rodzic, który pozbawiony został władzy rodzicielskiej,
nie ma prawa do składania sprzeciwu, jeśli chodzi o wyjazd dziecka106.
Obowiązek alimentacyjny na rzecz nastolatka
W wyroku orzekającym rozwód lub separację sąd orzeka, jakie koszty każde z małżonków obowiązane
jest ponosić w związku z utrzymaniem i wychowaniem małoletnich dzieci107. Wysokość alimentów
zależy od usprawiedliwionych potrzeb dziecka oraz od zarobkowych i majątkowych możliwości rodzica, który alimenty płaci108. Jeżeli nastolatek po osiągnięciu pełnoletności kontynuuje naukę i nie jest
w stanie sam pokryć swoich potrzeb – np. kosztów wyżywienia, ubrania, edukacji – to rodzic powinien
w dalszym ciągu płacić alimenty. Jeżeli zobowiązany zaprzestanie płacenia alimentów, to nastolatek
ma prawo zwrócić się do komornika z wnioskiem o wszczęcie egzekucji alimentów zasądzonych wyrokiem sądowym, poprzez np. zajęcie wierzytelności z rachunku bankowego zobowiązanego. Wysokość
alimentów powinna tak być ustalona, aby nie doprowadzić zobowiązanego do niedostatku. Dlatego
należy przyjąć, że zaspokojenie usprawiedliwionych potrzeb uprawnionego nie może odbywać się za
wszelką cenę. Na bezrobotnym również może ciążyć obowiązek alimentacyjny. Przy ustaleniu jego
możliwości zarobkowych należy wziąć pod uwagę także szanse zatrudnienia tej osoby, i to nie tylko
w ramach posiadanych kwalifikacji, a wręcz jakiejkolwiek pracy. Ponadto osobie takiej może przysługiwać zasiłek. Sąd powinien ustalić także, czy ta osoba nie ma innego źródła utrzymania109.
Przykład: Jeśli ojciec jest nieuleczalnie chory i nie posiada źródeł dochodu, sąd może nie nakładać
na niego obowiązku alimentacyjnego110. W razie zmiany sytuacji można żądać zmiany orzeczenia
lub umowy dotyczącej obowiązku alimentacyjnego111. Przykład: Matka, na której ciążył obowiązek
alimentacyjny, straciła pracę i nie jest w stanie płacić na córkę ustalonej w wyroku kwoty. Poza tym już
pełnoletnia córka przerwała studia, a jej wydatki zmalały.
Obowiązek utrzymywania kontaktów z dzieckiem
Sąd ma obowiązek uregulowania kontaktów małoletniego dziecka z rodzicem, który nie będzie sprawował po rozwodzie bezpośredniej pieczy nad dzieckiem112. Sąd Najwyższy podkreślił, że prawo do
utrzymywania kontaktów z dzieckiem należy do sprawowania władzy rodzicielskiej. W razie zmiany
okoliczności uzasadniającej potrzebę zmiany rozstrzygnięcia o władzy rodzicielskiej, może dokonać tej
zmiany sąd opiekuńczy113. Kontakty rodzica z dzieckiem zostały ukształtowane jako prawo i obowiązek
tak rodzica, jak i dziecka. Obejmują one w szczególności prawo do spotkań z dzieckiem, utrzymywania
korespondencji, w tym przy pomocy środków komunikacji elektronicznej114.
103
Tamże.
Z. Krzemiński, Separacja, Warszawa 2000, s. 45-46.
105
E. Trybulska-Skoczelas, dz. cyt., s. 43.
106
Z. Krzemiński, dz. cyt., s. 65-66.
107
Tamże, s. 68.
108
Ustawa z dnia 25 lutego 1964 r., Kodeks rodzinny i opiekuńczy, dz. cyt.
109
H. Pietrzykowski, Wzory pism procesowych w sprawach cywilnych, gospodarczych i rejestrowych, Warszawa 2010, s. 127.
110
104
111
186
Nastolatek
Czy rodzic ma prawo wskazać opiekuna swojego dziecka?
Potrzeba ustanowienia opiekuna pojawia się, gdy np. rodzice zostaną pozbawieni władzy rodzicielskiej albo
rodzice nie żyją. Ze względu na dobro dziecka opiekunem małoletniego powinna być ustanowiona przede wszystkim osoba wskazana przez ojca lub matkę posiadających prawa rodzicielskie115. Sąd opiekuńczy
bierze pod uwagę wolę rodziców nastolatka, jednakże kluczowe znaczenie ma wzgląd na dobro dziecka.
Dodatkowe informacje
Czy możemy puścić nastolatka samego pod namiot? Jakie są granice niezależności wakacyjnej nastolatka? Nie ma prawnego zakazu wyrażenia zgody na wyjazd, a decyzja należy do rodziców. Powinni
oni jednak znać rodziców kolegów, z którymi dziecko się spotyka czy planuje wyjazd, powinni sprawdzić, kto z dorosłych tam będzie, ewentualnie uzgodnić z dziećmi, że co kilka dni zajrzy tam ktoś
z dorosłych. Po to, aby dzieci wiedziały, że są nadzorowane116.
Agresja i przemoc
Agresja ma na celu wyładowanie gniewu i złości, które mają swoje źródło w niezaspokojonej potrzebie lub
gdy nie można osiągnąć jakiegoś celu. Można wyładowywać swoją frustrację słownie (wulgaryzmy, ubliżanie,
wyśmiewanie, przezywanie, grożenie) lub bezpośrednio, czyli fizycznie (bicie, kopanie, szarpanie, niszczenie
rzeczy, demolowanie itp.). Agresywne zachowania i przemoc niosą za sobą osłabienie empatii, współczucia,
naturalnej potrzeby udzielania pomocy innym oraz strach. Młody, dopiero dojrzewający człowiek, mimo że
jeszcze nie w pełni ukształtowany psychicznie, emocjonalnie i moralnie, jest bardzo wrażliwy na wszelkie formy zła i okrucieństwa. A mimo to spotykamy się z przypadkami, że to właśnie młodzi ludzie stosują przemoc.
Nastolatek ofiarą przemocy
Pamiętaj, że twoje dziecko może doświadczyć różnych rodzajów przemocy: fizycznej, psychicznej,
emocjonalnej, seksualnej. Może się to zdarzyć wszędzie – w domu, szkole, na dyskotece, na ulicy.
Od ciebie zależy, jak szybko pomożesz swojemu dziecku. Istotne jest, abyś wiedział, które symptomy
mogą świadczyć o tym, że dziecku dzieje się krzywda.
Rodzina a przemoc
Dom, w którym panuje przemoc, nie jest korzystnym środowiskiem dla rozwoju młodego człowieka. Dziecko ma zaburzone poczucie bezpieczeństwa, żyje w ciągłym strachu, doświadcza upokorzenia, uczucia
bezradności i wstydu. Taka atmosfera sprawia, że młody człowiek może szybciej sięgnąć po używki, zacząć
stosować przemoc wobec innych czy doświadczyć depresji lub myśli samobójczych. Jeśli w waszej rodzinie występuje jakakolwiek forma przemocy, zgłoś się do ośrodka pomocy społecznej lub wymienionych
na str. 191-192 placówek zajmujących się problemem przemocy. Uzyskasz tam pomoc psychologiczną
Z. Krzemiński, dz. cyt., s. 68.
113
Z. Krzemiński, dz. cyt., s. 60.
114
115
116
J. Budzowska, O trudnej sztuce wypoczynku, Mida. Magazyn dla prawników, Nr 4, lipiec-sierpień 2011, s. 56.
112
Nastolatek
187
oraz prawną. Jeżeli nie możesz lub nie czujesz się na siłach udać się do konkretnej placówki, możesz
skorzystać z poradni telefonicznej: Ogólnopolskiego Pogotowia dla Ofiar Przemocy w Rodzinie IPZ
PTP „Niebieska Linia” (www.niebieskalinia.pl), tel. 22 668 70 00, czynnej poniedziałek-piątek w godz.
12.00-18.00 oraz soboty-niedziele (oraz święta) godz. 12.00-22.00 lub Ogólnopolskiego Pogotowia dla Ofiar Przemocy w Rodzinie Stowarzyszenia „Niebieska Linia” (www.niebieskalinia.info),
tel. 801 120 002, czynnej poniedziałek-sobota w godz.12.00-20.00 oraz niedziele i święta 8.00-16.00.
Przemoc w szkole
Szkoła jest miejscem, w którym twoje dziecko spędza znaczną część dnia i nawiązuje najwięcej relacji,
a co za tym idzie miejscem, w którym czyha na niego wiele zagrożeń. Obecnie coraz cześciej młodzi ludzie
właśnie w szkole padają ofiarą przemocy, w różnych jej formach. Formy przemocy stosowane przez rówieśników to przemoc werbalna (obrażanie, wyśmiewanie, przezywanie), fizyczna (umyślne potrącenie,
przewrócenie), a także kradzież mienia, wymuszenia, zniszczenia. Blisko 20% uczniów doświadcza również przemocy cyfrowej, która polega na otrzymywaniu obraźliwych SMS-ów, e-maili czy umieszczaniu
zdjęć i filmów z ich udziałem, ale bez ich zgody, w internecie. Przemoc związana z nowymi technologiami (telefony komórkowe, internet) jest w dzisiejszych czasach coraz częstsza i coraz bardziej niebezpieczna, może być także przyczyną stanów depresyjnych pojawiających się u młodzieży lub pośrednią
przyczyną podejmowania prób samobójczych przez nastolatków. Jeżeli Twoje dziecko stało się ofiarą
tej formy przemocy, możesz skorzystać z pomocy Fundacji Dajemy Dzieciom Siłę i Fundacji Orange. Pod
numerem 800 100 100 (poniedziałek-piątek w godz. 12.00-18.00) lub poprzez stronę internetową
www.800100100.pl możesz otrzymać bezpłatną i anonimową pomoc oraz wsparcie dotyczące zaplanowania dalszych działań, podjęcia odpowiednich kroków w przypadku zagrożenia on-line.
W szkole także ze strony nauczycieli dochodzi do stosowania przemocy, a chodzi głównie o upokarzanie
ucznia i stosowania wobec niego obraźliwych słów. Często dzieci nie informują nikogo o problemach,
co sprawia, że rodzice nie są świadomi, co spotyka ich dziecko. Warto znać symptomy mogące świadczyć
o tym, że dziecko doświadcza przemocy w szkole:
• dziecko niechętnie chodzi do szkoły i opuszcza lekcje;
• stało się lękliwe, smutne, płaczliwe, zamknięte w sobie, unika towarzystwa;
• stało się agresywne;
• symuluje chorobę (ale może też naprawdę odczuwać bóle głowy, brzucha spowodowane stresem
związanym z pójściem do szkoły i spotkaniem agresorów);
• zaczęło mieć problemy ze snem;
• zaczęło dość często „gubić” wartościowe rzeczy, pieniądze;
• ma zniszczone książki i przybory szkolne;
• ma siniaki i zadrapania;
• ma zniszczone, rozerwane ubranie.
Czy rozmawiasz z dzieckiem, jak powinno reagować na spotykające je przykre lub niebezpieczne sytuacje? Warto, abyście z dzieckiem odwiedzili stronę www.przemocwszkole.org.pl, wspólnie przeczytali
„porady dla ucznia” oraz przedyskutowali ten temat, a następnie wymyślili własne sposoby obrony
przed przemocą. Znajdziesz tam także informacje: jakie działania możesz podjąć, jak pomóc dziecku,
jak rozmawiać z nim na temat przemocy oraz spis literatury dotyczącej szkolnej przemocy. O niepokojących sytuacjach powinieneś rozmawiać z wychowawcą, ze szkolnym pedagogiem lub psychologiem
i u nich szukać pomocy. Kadra szkolna będzie wówczas bardziej wyczulona na relacje między uczniami
i podejmie kroki, aby rozwiązać problem. Wsparcie znajdziecie także w poradniach psychologiczno-pedagogicznych. Jeśli zdrowie lub życie twojego dziecka było zagrożone lub jeśli doszło do kradzieży,
możesz sprawę zgłosić na policję. Jeśli sytuacja stosowania przemocy wobec ucznia wynika ze strony
nauczyciela, zwróć się bezpośrednio do dyrektora szkoły, kuratorium oświaty lub Rzecznika Praw Dziecka. Niektóre warszawskie placówki objęte są programami, których celem jest m.in. przeciwdziałanie
przemocy w szkołach (np. „Szkoła bez przemocy”, „Chronimy dzieci” oraz autorskie programy nauczycieli i pedagogów szkolnych). Warto dowiedzieć się, czy szkoła, do której uczęszcza twoje dziecko,
prowadzi jakieś programy profilaktyczne, warsztaty, czy w jakiś sposób przygotowuje młodzież do
radzenia sobie z problemem przemocy.
188
Nastolatek
Przemoc na ulicy
Młody człowiek jest szczególnie narażony na zaczepki ze strony starszych i silniejszych, dla których
nastolatek jest łatwą ofiarą. Czy rozmawiasz ze swoim dzieckiem, jak ma się zachować w sytuacji, gdy
ktoś chce je napaść, okraść lub pobić? Warto ustalić z nim pewne zasady dotyczące jego bezpieczeństwa poza domem. Co należy robić, aby być bezpiecznym117?
Na ulicy:
• unikać ciemnych uliczek, bram, przejść podziemnych;
• czekając na środek transportu stać blisko innych ludzi;
• zabezpieczyć telefon, portfel (schować do plecaka, który najlepiej trzymać przed sobą);
• nie pokazywać, że posiada się wartościowe rzeczy (typu laptop);
• p o zmroku unikać samotnych powrotów do domu, lepiej zamówić taksówkę, poprosić kogoś,
by przyjechał po dziecko lub odebrał je z przystanku;
• unikać mało uczęszczanych dróg i ulic;
• jeśli ktoś idzie za dzieckiem i ma ono wrażenie, że jest śledzone, niech się odwróci i przypatrzy tej osobie;
• odmawiać propozycji podwiezienia do domu przez obcą osobę;
• zachować czujność na przystankach, dworcach, w parkach;
• ignorować zaczepki, najlepiej odejść od natrętnej osoby;
• po zmroku omijać grupy ludzi, szczególnie agresywnych lub pod wpływem alkoholu;
• zachowywać się pewnie, ale nie arogancko.
W transporcie miejskim:
• po zmroku zajmować miejsce blisko kierowcy;
• unikać pustych przedziałów;
• nie pokazywać wartościowych rzeczy;
• uważać na plecak, torebkę (trzymać je blisko siebie), uważać na tzw. „sztuczny tłok”;
• podróżować w pełnej świadomości (nie po spożyciu alkoholu lub środków odurzających);
• jeśli ktoś dotyka dziecko w nieprzypadkowy sposób, niech powie głośno, żeby przestał;
• jeśli w pojeździe, którym jedzie dziecko są agresywni, zagrażający jemu i innym pasażerom ludzie,
warto wysłać tzw. SMS interwencyjny na numer 723 986 112118.
Na imprezie:
• główna zasada – ograniczone zaufanie, szczególnie do nowo poznanych osób;
• u ważać na napoje, pić tylko te, które dziecko samo otworzyło, nie zostawiać napoju bez nadzoru
(ryzyko odurzenia „pigułką gwałtu”);
• na imprezę lub dyskotekę iść z grupą znajomych osób;
• unikać sytuacji pozostania samemu z osobą nieznajomą;
• unikać alkoholu i środków odurzających – zachować trzeźwy osąd sytuacji;
• nie wychodzić z imprezy z nieznajomym, nie wsiadać z nim do samochodu;
• odmówić powrotu do domu samochodem, którego kierowca pił alkohol lub stosował środki odurzające;
• przed imprezą ustalić z rodzicami, dokąd i z kim się wychodzi oraz o której godzinie się wróci – chodzi
o bezpieczeństwo, a nie kontrolowanie;
• być w kontakcie telefonicznym.
Zachowanie zdrowego rozsądku, ostrożności i przestrzeganie powyższych zasad może ustrzec twoje dziecko przed niebezpiecznymi sytuacjami. Godnym rozważenia jest pomysł zapisania dziecka na kurs samoobrony. Co nastolatek powinien zrobić, gdy jednak dojdzie do sytuacji napaści, kradzieży lub próby gwałtu:
• zachować spokój;
• ocenić, jakie ma się szanse na ucieczkę, jeśli są duże, uciekać – najlepiej w miejsce, gdzie są inni ludzie;
• jeśli niebezpieczna sytuacja rozgrywa się blisko budynków mieszkalnych lub obiektów, gdzie są
ludzie, wezwać pomoc, krzyczeć „pożar”, „pali się”, „niech mi pan/i pomoże”;
• d o samoobrony można użyć gazu pieprzowego, dezodorantu, kluczy – wszystkiego, co mogłoby
choć na chwilę zaskoczyć napastnika i dać szansę ucieczki;
•w
samoobronie można drapać, kopać najlepiej w krocze i piszczel, bolesne dla agresora jest też
włożenie mu palców do oczu lub nosa;
Opracowano na podstawie: www.zyjbezpiecznie.policja.pl.
Więcej na ten temat na stronie www.strazmiejska.waw.pl.
117
118
Nastolatek
189
• można użyć umiejętności w zakresie samoobrony, jeśli ocenia się, że szanse na obronę są duże;
• jeśli napastnik jest silniejszy, bardzo agresywny, uzbrojony bądź jest ich kilku, lepiej się poddać;
• w przypadku próby kradzieży – oddać to, czego napastnik chce;
• w przypadku próby pobicia – skulić się i rękami chronić twarz, głowę i brzuch;
• w przypadku próby gwałtu – postraszyć napastnika, że ma się infekcję, grzybicę, że jest się w ciąży;
sytuacją, która może zniechęcić agresora jest zwymiotowanie na niego.
Jeśli twoje dziecko zostało okradzione:
• po incydencie powinno zadzwonić od razu na policję i do rodziców;
• zgłoś sprawę na policję, jeśli utraciło wartościowe przedmioty (laptop, notebook itp.);
• jeśli skradziony został telefon, zablokuj u operatora kartę;
• jeśli skradzione zostały dokumenty (legitymacja szkolna), dziecko powinno zgłosić to w szkole,
wyrobić duplikat i mieć potwierdzenie, że to duplikat (w razie wystawienia np. mandatu na
legitymację po kradzieży, będziecie mieć dowód, że to nie wasze dziecko otrzymało mandat);
• powinno skorzystać z pomocy psychologa szkolnego lub poradni psychologiczno-pedagogicznej.
Specjalista, w razie potrzeby, może zalecić dłuższą terapię.
Jeśli twoje dziecko zostało pobite:
• po incydencie powinno od razu zadzwonić na policję i rodziców;
• powinno trafić na ostry dyżur, aby zbadał je lekarz;
• w przypadku zgłoszenia sprawy na policję, warto wykonać obdukcję (jest płatna); może ją
przeprowadzić lekarz o określonej specjalizacji – informację o tym, gdzie można się zgłosić
powinieneś uzyskać na pogotowiu lub w rejonowej przychodni;
• warto zbierać wszystkie rachunki za leki, rehabilitację, itp.; koszty, które ponieśliście w związku
z doznaną krzywdą dziecka, będą uwzględnione w postępowaniu karnym przy dochodzeniu
naprawienia szkody;
Specjalista, w razie potrzeby, może zalecić dłuższą terapię.
Jeśli twoje dziecko zostało zgwałcone:
• po incydencie powinno od razu zadzwonić na policję i rodziców;
• powinno trafić na ostry dyżur, aby zbadał je lekarz (nie powinno się myć, zmieniać ubrania, lekarzowi
umożliwi to zebranie odpowiednich materiałów, a policji pomoże w szybszym ustaleniu i schwytaniu
sprawcy); lekarz poinformuje was o sposobach zabezpieczenia przed wirusem HIV i ewentualną ciążą;
Specjalista prawdopodobnie zaleci dłuższą terapię.
Przed prokuraturą i sądem ty, jako rodzic lub opiekun, jesteś ustawowym przedstawicielem dziecka
i do ukończenia przez nie 18. roku życia powinieneś być obecny przy wszelkich badaniach lekarskich,
przesłuchaniach, rozprawach. Ty w imieniu dziecka zgłaszasz sprawę na policję.
Jeśli twoje dziecko było świadkiem przemocy:
• może wysłać dyskretnie SMS do ciebie lub SMS interwencyjny;
• może powiadomić telefonicznie policję;
• może wyrazić swoją dezaprobatę na sytuację stosowania przemocy (np. w szkole);
• powinno skorzystać z pomocy psychologicznej, jeśli zaburzyło to jego poczucie bezpieczeństwa.
Jeżeli dziecko obawia się mówić o tym, co zaobserwowało, nie jest pewne co zrobić – może skorzystać z pomocy Bezpłatnego Telefonu Zaufania dla Dzieci i Młodzieży 116 111 (poniedziałek-niedziela
w godz. 12.00-20.00) gdzie, wspólnie z konsultantem, zastanowi się nad możliwymi rozwiązaniami
i zaplanuje dalsze działania. Brak reakcji na przemoc jest niejako przyzwoleniem na tego typu zachowania. Dlatego ważna jest nasza reakcja. Wytłumacz dziecku, że jeśli jest świadkiem przemocy,
powinno reagować, oczywiście adekwatnie do swoich możliwości. W ten sposób uczy się, że nie musi
być tylko bierną ofiarą, ale ma możliwość działania, a to dodaje pewności siebie.
Nastolatek agresorem
Jeśli twoje dziecko nagle stało się bardzo agresywne, warto zastanowić się, czy nie sprzyja temu domowa atmosfera? A może jest ofiarą przemocy poza domem, a w domu tylko odreagowuje stres? Demonstracyjne zachowania typu przeklinanie, wdawanie się w bójki czy akty wandalizmu, mogą też świadczyć
o tym, że dziecko ma kontakt z nieodpowiednią grupą rówieśników albo że po prostu nie radzi sobie
190
Nastolatek
z innymi problemami, a agresja jest sposobem na rozładowanie negatywnych emocji. Rodzic może jednak zauważyć takie symptomy, jak zaciskanie rąk, szczęk, napięcie całego ciała. Trzeba przyjść wtedy
dziecku z pomocą, aby nie doszło do wyładowywania agresji na sobie (autoagresja). W każdym przypadku można skonsultować się z psychologiem lub zasięgnąć rady lekarza, ponieważ przyczyną wybuchowości i agresji mogą być np. zaburzenia czynności tarczycy. Główne przyczyny agresji młodych ludzi:
• agresja w domu (jeśli dziecko dostawało klapsy, było karcone fizycznie);
• niskie poczucie własnej wartości, które młody człowiek próbuje zrekompensować sobie poczuciem siły;
• wyniesiony z domu stosunek do agresji (czy były/są wyznaczone zachowania nie do
zaakceptowania, czy złe zachowanie było/jest pobłażane?);
• z aburzone relacje z rodzicami, brak kontaktu emocjonalnego, brak pozytywnych i silnych więzów
rodzinnych, oziębłość;
• niezaspokojone emocjonalne potrzeby (głównie potrzeba bezpieczeństwa, ale też niezależności,
potrzeba bycia kimś ważnym, wartościowym, potrzeba określenia swojej tożsamości
i indywidualności, a z drugiej strony bardzo silne pragnienie akceptacji przez grupę;
• niespełnione pragnienia (z racji wieku, zależności finansowej od rodziców);
• doznawanie agresji ze strony rówieśników (pobicia, wymuszenia, odbieranie siłą mienia,
wykluczenie z grupy);
• doznawanie agresji w szkole ze strony nauczycieli (tzw. gnębienie, wyśmiewanie, ubliżanie),
• a gresja i przemoc, której młody człowiek doświadcza poprzez media (filmy, programy, gry wideo
– ich nasycenie aktami przemocy sprawia, że próg wrażliwości i empatii znacznie się obniża).
POMOC W PROBLEMACH AGRESJI I PRZEMOCY
Ośrodki Interwencji Kryzysowej
URSYNÓW
Ośrodek Interwencji Kryzysowej
ul. 6. Sierpnia 1/5, tel. 22 855 44 32
www.oik.waw.pl
WOLA
Ośrodek Interwencji Kryzysowej
ul. Dalibora 1, tel. 22 837 55 59
www.oik.waw.pl
Poradnie
BEMOWO
SPZLO Warszawa Bemowo
Poradnia Uzależnienia i Współuzależnienia
od Alkoholu
ul. gen. W. Czumy 1, tel. 22 664 58 95
www.zozbemowo.pl
BIELANY
Specjalistyczna Poradnia Rodzinna
Dzielnicy Bielany
al. Zjednoczenia 11, tel. 22 864 73 06
www.sprbielany.waw.pl
MOKOTÓW
ds. Przeciwdziałania Przemocy w Rodzinie
ul. Belgijska 4
tel. 22 845 12 12, 667 833 400
www.przemocdomowa.pl
WAWER
Dzielnicy Wawer
www.poradniarodzinna.neostrada.pl
WOLA
SPZLO Warszawa Wola-Śródmieście
Poradnia Terapii Uzależnienia od Alkoholu
i Współuzależnienia
ul. Leszno 17, tel. 22 620 35 24
www.zozwola.pl
Organizacje pozarządowe
MOKOTÓW
Fundacja Centrum Edukacji Liderskiej
ul. Wiśniowa 42 lok. 39, tel. 22 646 22 56
www.fundacjacel.pl
OCHOTA
Instytut Psychologii Zdrowia Polskiego
Towarzystwa Psychologicznego
Ogólnopolskie Pogotowie dla Ofiar Przemocy
w Rodzinie „Niebieska Linia”
ul. Korotyńskiego 13, tel. 22 824 25 01
www.niebieskalinia.pl
PRAGA POŁUDNIE
Stowarzyszenie Pomocy i Interwencji Społecznej
Ośrodek dla Ofiar Przemocy w Rodzinie Dom
ul. Walecznych 59, tel. 22 616 10 36
www.spb.org.pl/dom
Nastolatek
191
PRAGA PÓŁNOC
Powiślańskie Towarzystwo Społeczne
Biuro projektu „Rodzina wolna od przemocy”
ul. Ratuszowa 11, tel. 22 622 13 15
www.tpow.pl
ŚRÓDMIEŚCIE
Fundacja Centrum Praw Kobiet
ul. Wilcza 60/19, tel. 22 622 25 17
• Specjalistyczny Ośrodek Wsparcia dla Ofiar
Przemocy w Rodzinie, tel. 22 652 01 17
• Poradnia Specjalistyczna Fundacji Centrum
Praw Kobiet
ul. Piękna 66a lok. 10 i 11, tel. 22 652 01 17
tel. interwencyjny (24h), 600 070 717
www.cpk.org.pl
Fundacja Mederi
Filia ul. Złota 7/20, tel. 22 111 00 36, 505 576 189
www.fundacjamederi.pl
Polskie Towarzystwo Chorób
Nerwowo-Mięśniowych
www. ptchnm.org.pl
Komitet Ochrony Praw Dziecka
ul. Oleandrów 6, III p., tel. 22 626 94 19
www.kopd.pl
Oddział Regionalny PTChNM Warszawa
im. Raoula Wallenberga
ul. św. Bonifacego 10
tel. 22 642 75 07
www.idn.org.pl
Powiślańska Fundacja Społeczna
Poradnia Rodzinna
ul. Dobra 5 lok. 15/16, tel. 22 627 07 25
www.pfs.pl
Towarzystwo Pomocy Młodzieży
ul. Nowolipki 2, tel. 22 887 88 05
www.tpm.org.pl
WAWER
Fundacja Mederi
Fundacja Dajemy Dzieciom Siłę
(d. Dzieci Niczyje)
Centrum Pomocy Dzieciom im. Ireny Kornatowskiej al. Dzieci Polskich 20
tel. 22 111 00 36, 505 576 189
ul. Mazowiecka 12/25, tel. 22 826 88 62
www.fdn.pl
WOLA
Fundacja Feminoteka
Stowarzyszenie OD-DO
ul. Siedmiogrodzka 5 kl. II, tel. 22 632 09 09
ul. Mokotowska 29a, tel. 720 908 974
www.od-do.org
www.feminoteka.pl
• 801 120 002 – telefon zaufania Ogólnopolskiego Pogotowia dla Ofiar Przemocy w Rodzinie
„Niebieska Linia” (poniedziałek-piątek. 14.00-22.00)
• 731 731 551 – telefon antyprzemocowy dla kobiet doświadczających przemocy, czynny wtorek-czwartek w godz. 13.00-19.00
• 116 123 – telefon zaufania dla osób w kryzysie emocjonalnym Instytutu Psychologii Zdrowia
Polskiego Towarzystwa Psychologicznego
•w
ww.niebieskalinia.pl – Ogólnopolskie Pogotowie dla Ofiar Przemocy w Rodzinie „Niebieska Linia”
• www.przemocwszkole.pl – strona Stowarzyszenia „Bliżej Dziecka” dotycząca przemocy
rówieśniczej w szkole
Rodzice niepełnosprawnych dzieci stoją przed dużymi wyzwaniami, szczególnie wtedy, gdy ich dziecko dojrzewa. Opiekunowie są często zaskoczeni, kiedy dziecko zaczyna manifestować swoje potrzeby
czy też chce się usamodzielnić. Jeśli nie wiesz, jak reagować na zachowania swojego dziecka i na wyrażane przez nie potrzeby, warto zwrócić się do specjalistów: psychologa, seksuologa, terapeuty, którzy znają specyfikę dojrzewania dzieci z niepełnosprawnościami. Można też nawiązać kontakt z którąś
z placówek podanych poniżej, a w internecie poszukać na ten temat informacji, porad, wymienić się
doświadczeniami z innymi rodzicami.
POMOC DLA DZIECI I MŁODZIEŻY Z NIEPEŁNOSPRAWNOŚCIĄ RUCHOWĄ I ICH RODZIN
BIELANY
Polski Związek Sportu Niepełnosprawnych START
ul. Trylogii 2/16, tel. 22 659 30 11
www.pzsnstart.eu
192
Nastolatek
MOKOTÓW
Fundacja Aktywnej Rehabilitacji FAR
ul. Łowicka, tel. 22 651 88 02, 22 651 88 03
www.far.org.pl
ŚRÓDMIEŚCIE
Towarzystwo Przyjaciół Dzieci
Biuro Zarządu Mazowieckiego Oddziału
Wojewódzkiego
ul. Kredytowa 1a,m tel. 22 826 27 15
www.tpd-maz.org.pl
Krajowy Komitet Pomocy Dzieciom i Młodzieży
Niepełnosprawnej Ruchowo przy Zarządzie
Głównym TPD
ul. Krakowskie Przedmieście 6
tel. 22 827 78 44, 22 828 91 94
www.warszawa.tpd.org.pl/pl
POMOC DLA DZIECI I MŁODZIEŻY Z NIEPEŁNOSPRAWNOŚCIĄ UMYSŁOWĄ I ICH RODZIN
BIELANY
Stowarzyszenie Rodzin i Opiekunów Osób
z Zespołem Downa Bardziej Kochani
ul. J. Conrada 13, tel. 22 663 40 43
tel. zaufania 22 663 43 90
www.bardziejkochani.pl
MOKOTÓW
Polskie Stowarzyszenie na Rzecz Osób
z Upośledzeniem Umysłowym
ul. Głogowa 2b, tel. 22 848 82 60, 22 646 03 14
www.psouu.org.pl
Warszawski Oddział Terenowy Krajowego
Towarzystwa Autyzmu
ul. Orzycka 20, tel. 22 647 08 66
www.wotkta.waw.pl
OCHOTA
Fundacja SYNAPSIS
ul. Ondraszka 3, tel. 22 825 87 42
www.synapsis.org.pl
URSYNÓW
Stowarzyszenie Pomocy Dzieciom z Ukrytymi
Niepełnosprawnościami im. Hansa Aspergera
Nie-Grzeczne Dzieci
ul. S. Dembego 20/2, tel. 887 059 343
www.niegrzecznedzieci.org.pl
WILANÓW
Ogólnopolskie Stowarzyszenie Pomocy Osobom
z Zespołem Retta
ul. Goplańska 6b, tel. 604 151 484
www.rettsyndrome.pl
POMOC DLA DZIECI I MŁODZIEŻY Z NIEPEŁNOSPRAWNOŚCIĄ SENSORYCZNĄ I ICH RODZIN
OCHOTA
Polska Fundacja Pomocy Dzieciom
Niedosłyszącym ECHO
ul. Grójecka 65a, tel. 22 823 21 46
www.fundacja-echo.pl
Ośrodek dla Dzieci Niewidomych
i Słabowidzących Stowarzyszenia Tęcza
ul. Kopińska 6/10, tel. 22 658 43 30, 22 822 03 44
www.tecza.org
ŚRÓDMIEŚCIE
Punkt Informacyjno-Konsultacyjny
dla Dzielnicy Warszawa Śródmieście
(pomoc dla osób niesłyszących i słabo słyszących
z problemami alkoholowymi)
ul. Nowy Świat 39
tel. 601 436 00
www.pa-nieslyszacy.info/pl
WOLA
Towarzystwo Pomocy Głuchoniewidomym
ul. Deotymy 41
tel. 22 635 69 70
www.tpg.org.pl
Specjalistyczna Poradnia Psychologiczno-Pedagogiczna TOP ds. dysfunkcji rozwojowych
u dzieci i młodzieży
ul. Raszyńska 8/10, tel. 22 822 36 01, 22 822 06 11
www.poradnia-top.pl
Towarzystwo Opieki nad Ociemniałymi
w Laskach k. Warszawy
PRAGA PÓŁNOC
ul. Brzozowa 75
Polski Związek Głuchych
tel. 22 752 30 00
ul. Białostocka 4, tel. 22 831 40 71 (do 73)
www.laski.edu.pl
www.pzg.org.pl
Nastolatek
193
Niepełnosprawność w wyniku wypadku
Zdarza się, że dziecko w wyniku nieszczęśliwego wypadku, staje się osobą niepełnosprawną. Warto
wówczas poszukać pomocy w Stowarzyszeniu Pomocy Poszkodowanym w Wypadkach i Kolizjach Drogowych. Otrzymasz tam nie tylko pomoc psychologiczną, ale też wsparcie innych rodziców, co pomoże ci
przejść przez trudny czas i oswoić się z nową rzeczywistością. Stowarzyszeniu Pomocy Poszkodowanym
w Wypadkach i Kolizjach Drogowych: ul. E. Ciołka 13 lok. 305, tel. 22 877 38 10; www.alterego.org.pl.
OGÓLNA POMOC DLA DZIECI I MŁODZIEŻY Z NIEPEŁNOSPRAWNOŚCIĄ I ICH RODZIN
BIELANY
Warszawskie Centrum Pomocy Rodzinie
ul. Lipińska 2, tel. 22 599 71 30 (do 34)
www.wcpr.pl
PRAGA PÓŁNOC
Stowarzyszenie Pomocy Osobom z Problemami
Emocjonalnymi SPOZA
ul. Targowa 66/23, tel. 22 618 34 06
www.spoza.org.pl
ŚRÓDMIEŚCIE
Biuro Pełnomocnika Rządu
ds. Osób Niepełnosprawnych
ul. Nowogrodzka 11, tel. 22 529 06 00, 22 529 06 01
www.niepelnosprawni.gov.pl
Centrum Rodziny i Praw Dziecka ZG TPD
ul. Krakowskie Przedmieście 6, tel. 22 826 17 78
www.tpd.org.pl
Centrum Usług Socjalnych i Szkolenia Kadr
Pomocy Społecznej
Ośrodek Nowolipie
ul. Nowolipie 25b, pok. 103, tel. 22 887 33 20
www.asystent.warszawa.pl
Państwowy Fundusz Rehabilitacji Osób
Niepełnosprawnych (PFRON)
www.pfron.org.pl
Społeczna Rada ds. Osób Niepełnosprawnych
w m.st. Warszawie
Biuro Pomocy i Projektów Społecznych
ul. Niecała 2, tel. 22 443 14 40
www.politykaspoleczna.um.warszawa.pl
Stołeczne Centrum Osób Niepełnosprawnych
ul. gen. W. Andersa 5
tel. 22 620 66 25 (82), 22 654 13 49
www.wcpr.pl/stoleczne-centrum-osob-niepelnosprawnych
WŁOCHY
Polskie Towarzystwo Walki z Kalectwem
ul. Łopuszańska 38h, tel. 608 202 994
www.twk.org.pl
WAWER
Fundacja Mederi – pomóżmy dzieciom
tel. 22 111 00 36, 505 576 189
www.asystent.warszawa.pl – Program Asystent Osoby Niepełnosprawnej przeznaczony
dla niepełnosprawnych mieszkańców stolicy, ich rodzin i opiekunów, realizowany przez Centrum
Usług Socjalnych i Szkolenia Kadr Pomocy Społecznej Ośrodek Nowolipie
www.integracja.org – strona „Integracji”, ogólnopolskiej organizacji pozarządowej działającej na
rzecz osób z niepełnosprawnością, ich rodzin i opiekunów
www.niepelnosprawni.pl – wszystko o niepełnosprawności, portal prowadzi „Integracja”
Subkultury i sekty
Młodzi ludzie w okresie dojrzewania mają silną potrzebę akceptacji, ale też odrębności od środowiska,
w którym wzrastają. Zaczyna się w nich budzić sprzeciw wobec dotychczasowych autorytetów, a rodzina
staje się miejscem konfliktów i nieporozumień. To właśnie w wieku około trzynastu, czternastu lat dzieci
wchodzą w okres buntu, a swoją odrębność podkreślają np. strojem. Ale w tej inności również potrzebują akceptacji, dlatego często wstępują do subkultur i sekt, które dają młodemu człowiekowi tak potrzebne mu w tym czasie wsparcie i przebywanie z rówieśnikami myślącymi podobnie jak on. Jednak wartości
reprezentowane przez te grupy są często sprzeczne z prawem obowiązującym w państwie. Zdarza się
też, że pod ich wpływem młodzi ludzie zaczynają używać alkoholu, brać narkotyki lub dopuszczają się
194
Nastolatek
przestępstw. Dlatego tak ważne jest, abyś znał przyjaciół i znajomych swojego dziecka i wiedział, z kim
ono spędza czas. Warto zapraszać znajomych nastolatka do domu, aby móc lepiej ich poznać i być może
ustrzec przez to swoje dziecko przed wejściem w grupy, które mogą mieć na niego negatywny wpływ.
Subkultury
Subkultura ma swoje specyficzne cechy: własny język, formy zachowania, system wartości, sposób
ubierania. Nastolatek chce być członkiem takiej grupy, ponieważ z jednej strony może tu zaznaczyć
swoją odrębność i indywidualność, a z drugiej doświadcza wspólnoty. Najłatwiej zaobserwujesz, że
twój nastolatek wchodzi w jakąś subkulturę po zmianie sposobu ubierania się, zachowania, rodzaju
słuchanej muzyki, otwarcie głoszonych poglądach. Oczywiście, nie każda zmiana w życiu twojego
nastolatka musi oznaczać, że ma on kontakt z grupą, która ma na niego zły wpływ, natomiast zawsze
warto przyglądać się, dokąd te zmiany prowadzą. W internecie znajdziesz wiele materiałów na temat
różnych subkultur, tu przedstawiamy krótko cechy kilku najbardziej popularnych119:
• DRESIARZ: nosi sportowy strój – dres, adidasy, często ma gruby łańcuch na szyi lub nadgarstku, krótkie
włosy lub ogoloną głowę, ma negatywny stosunek właściwie do wszystkich ludzi i wszelkich zasad, jest
bardzo wulgarny. Jeśli jest uczniem, często wagaruje, czas spędza na siłowni intensywnie trenując bądź
przed blokiem z kolegami, wyznaje kult siły, ma problemy z prawem, często dokonuje napadów, kradzieży.
• EMO: zazwyczaj ma ufarbowane na czarno włosy, długą skośną zasłaniającą twarz grzywkę, jasny
makijaż z mocno podkreślonymi oczami, pomalowane na ciemny kolor paznokcie; nosi dopasowane
rzeczy w kolorach czarnym, fioletowym, różowym, trampki (stare i zniszczone), często trudno
odróżnić dziewczynę od chłopaka. Zachowanie bardzo zachowawcze, melancholijne, introwertyczne,
często ma stany depresyjne, myśli samobójcze, może stosować autoagresję, symbolem jest żyletka.
• HIP-HOPOWIEC: nosi luźne, markowe ubrania, duże bluzy z kapturem, szerokie i nisko
opuszczone spodnie, czapkę bejsbolówkę, wyznaje swobodny styl życia, zainteresowania skupiają
się wokół muzyki (składanie bitów, rapowanie – bardzo ostry, dosadny, czasem wulgarny język),
tańca (break dance), malowania graffiti – czasem kłopoty z prawem wynikają z malowania
w publicznych, niedozwolonych miejscach, ulubiona muzyka rap, hip-hop (może palić marihuanę).
• HIPPIS: nosi luźne, kolorowe, kwieciste ubrania, liczne wisiorki, koraliki, plecionki, bransoletki, ma długie
włosy, głosi idee miłości, wolności, pokoju, równości, ważny jest dla niego kontakt z naturą, ekologia, zazwyczaj
jest wegetarianinem, może palić marihuanę, nosi znak pokoju, tzw. pacyfkę, napisy typu „peace and love”.
• METALowiec: nosi skórzane spodnie i kurtkę, czarne buty – zazwyczaj glany, ciemne koszulki
z ulubionym zespołem muzycznym, trupimi czaszkami, szkieletami itp., długie rozpuszczone włosy, nie
ma konkretnej ideologii, ważna jest muzyka, szczególnie heavymetalowa, czasem utożsamiany jest
z satanistą, ze względu na obecny w wizerunku czarny kolor i elementy okultyzmu w słuchanej muzyce.
• PUNK: nosi jeansy lub spodnie w szerokie pasy (zazwyczaj podwinięte do pół łydki lub kolan),
glany, skórzaną kurtkę z ćwiekami, bardzo często ma kolczyki w różnych częściach ciała, szczególnie
na twarzy – w brwiach, wardze, nosie, po kilka lub kilkanaście w uszach, ma specyficzną fryzurę
tzw. irokez – głowa jest ogolona z wyjątkiem paska na środku głowy, który zazwyczaj jest
pofarbowany na jaskrawy kolor, popiera anarchię, neguje sens istnienia państwa i instytucji,
krytykuje tradycyjne wartości społeczne, odrzuca autorytety, sprzeciwia się rasizmowi, jest nieufny
w stosunku do mediów, nosi symbole anarchii i napisy typu „Punk not dead”.
• RASTAMAN (rastafarianin): ubiera się w luźne ubrania, w kolorystyce zielono-żółto-czerwonej
(flaga Etiopii), często ma dredy, wełnianą czapkę, ma pokojowe nastawienie do wszystkich ludzi, jest
proekologiczny, może palić marihuanę (dla uzyskania spokoju, optymizmu, otwartości), unika innych
używek i agresji, często jest wegetarianinem, słucha reggae.
• SKIN: nosi wojskowe spodnie, koszulki z symbolami nazistowskimi, lotnicze kurtki, kolorowe,
opuszczone szelki, kolorowe sznurowadła w glanach, ma ogoloną głowę, głosi faszystowskie, nazistowskie
i nacjonalistyczne hasła, jest wrogo nastawiony do innych narodowości, ludzi o innym kolorze skóry
i wyznania, często wywołuje awantury w miejscach publicznych, jest agresywny zwłaszcza wobec członków
innych subkultur, często bierze udział w napadach, pobiciach, nosi symbole: swastykę, celtycki krzyż.
Opracowano na podstawie: M. Jędrzejewski, Młodzież a subkultury: problematyka edukacyjna, Warszawa 1999
oraz M. Pęczak, Mały słownik subkultur młodzieżowych, Warszawa 1992.
119
Nastolatek
195
• SZALIKOWIEC: nosi sportowy strój, adidasy, szczególnie istotnym elementem wizerunku
jest szalik z barwami klubu sportowego, posiada liczne gadżety związane z ulubionym klubem
(transparenty, kubki, koszulki, flagi itp.), agresywny i wrogo nastawiony do kibiców innych drużyn
i policji, jeździ na wszystkie mecze swojej drużyny, skanduje zawołania, wszczyna awantury,
bijatyki, demoluje stadiony, przystanki, często uzbrojony jest w nóż lub łańcuch.
Jeśli masz problem z określeniem, czy twoje dziecko ma kontakt z jakąś subkulturą, warto zwrócić się
po informacje do psychologa.
Sekty
Za sektę można uznać każdą grupę, która posiadając silnie rozwiniętą strukturę władzy, jednocześnie
charakteryzuje się znaczną rozbieżnością celów deklarowanych i realizowanych oraz ukrywaniem norm
w sposób istotny regulujących życie członków, która narusza podstawowe prawa człowieka i zasady
współżycia społecznego, a jej wpływ na członków, sympatyków, rodziny i społeczeństwo ma charakter destrukcyjny120. Kontakt z sektą zaczyna się zazwyczaj od rozmów na tematy filozoficzne i religijne. Przy okazji
młody człowiek obdarzany jest mnóstwem miłości, życzliwości i akceptacji. Na tym głównie sekty budują
swoją relację z nowym członkiem: zapewniają mu najpierw emocjonalne i psychiczne wsparcie i małymi
krokami dążą do tego, aby całkowicie go od siebie uzależnić. Młody człowiek jest o tyle łatwym łupem
dla sekty, że jest on dopiero w trakcie kształtowania swoich poglądów na świat, przekonań czy wierzeń.
Twój niepokój powinny wzbudzić121:
• zmiana wyglądu:
– nowa, niespotykana fryzura;
– zmiana stylu ubierania się (ubrania tylko w jednym kolorze, cały czas taki sam zestaw ubrań,
specyficzne szaty);
– odmienne od dotychczasowego stylu noszenie koralików, wisiorków, amuletów, na ubraniach
i torbach naszywki, plakietki, symbole;
• zmiana zachowania:
– zmiana diety (przejście na wegetarianizm, rezygnacja z niektórych pokarmów, które do tej pory
były czymś normalnym w diecie);
– ograniczenie lub zerwanie kontaktów towarzyskich (mimo dobrych relacji), napięte relacje
z rodzicami, okazywana wrogość, chęć usamodzielnienia, wręcz oddzielenia;
– rezygnacja z hobby, zainteresowań, ulubionych form spędzania wolnego czasu;
– zaniedbywanie obowiązków szkolnych i domowych przy jednoczesnej dużej dyscyplinie, jeśli
chodzi o wymagania grupy;
– spotkania z nowymi ludźmi, o dziwnych porach, spędzanie dużej ilości czasu na rozmowy na
czatach i innych komunikatorach;
– nagłe zainteresowanie tematami religijnymi i filozoficznymi, zaprzestanie praktyk religijnych,
krytyka dotychczasowej wiary i poglądów panujących w domu, polemiki, przekonywanie do
słuszności innej religii czy wizji świata; wspominanie o zbawieniu;
– przytaczanie cytatów mistrza, guru wspólnoty;
– nagła zmiana ulubionego gatunku muzycznego, słuchanie przemówień, wykładów;
– k upowanie książek o jednej tematyce, sprzedawanie czasopism, rozdawanie ulotek dotyczących grupy;
– używanie dziwnych sformułowań, nazw, obco brzmiących słów;
– praktykowanie medytacji, śpiewanie mantr, palenie kadzidełek;
– oddawanie swoich rzeczy, praca na rzecz wspólnoty;
– pożyczanie lub kradzież pieniędzy dla wspólnoty.
W Internecie znajdziesz charakterystyki poszczególnych sekt. Pamiętaj, że każda jest niebezpieczna
i to nie tylko dla twojego dziecka, ale dla całej twojej rodziny. Celem sekty jest oddzielenie młodego
człowieka od najbliższych i sprawienie, aby tylko w niej szukał pomocy, oparcia i miłości. Takie działania prowadzą do silnego uzależnienia psychicznego i bardzo utrudniają samodzielne, racjonalne
myślenie. Konieczna jest pomoc specjalisty, nie tylko psychologa, ale osoby, która zna się na specyfice
Źródło: MSWiA – Raport o niektórych zjawiskach związanych z działalnością sekt w Polsce, Warszawa 2000.
Opracowano na podstawie informacji zawartych na stronie www.psychomanipulacja.pl oraz www.effatha.pl.
120
121
196
Nastolatek
działania sekt. Jeśli zauważyłeś niepokojące zachowanie u swojego dziecka i któreś z podanych wyżej
symptomów, zwróć się do placówki zajmującej się problematyką sekt. Jeśli masz problem z określeniem, czy twoje dziecko ma kontakt z jakąś subkulturą czy sektą, zawsze możesz zwrócić się do
psychologa lub poradni psychologiczno-pedagogicznej.
POMOC W ZAGROŻENIU PRZEZ SEKTY
MOKOTÓW
Dominikańskie Centrum Informacji o Nowych Ruchach Religijnych i Sektach
Klasztor o.o. Dominikanów, ul. Dominikańska 2, tel. 22 543 99 99, www.badzwolny.eu
ŚRÓDMIEŚCIE
Ośrodek Informacji, Dokumentacji i Badań Nowych Ruchów Religijnych i Sekt „Angelos”
przy oddziale Stowarzyszenia Civitas Christiana, ul. Wspólna 63b, tel. 22 628 23 39
WOLA
Poradnia Psychologiczno-Religijna, Kancelaria parafii św. Józefa, ul. Deotymy 41, tel. 22 877 57 90
603 970 647 – telefon zaufania Ruchu Obrony Rodziny i Jednostki
22 853 52 22 – telefon zaufania Fundacji „Dominik” dla osób zagrożonych przez sekty
www.zyjbezpiecznie.policja.pl – zakładka Dzieci i młodzież
www.rorij.pl – strona internetowa Ruchu Obrony Rodziny i Jednostki
W Polsce kontakty i czynności seksualne z osobą poniżej 15. roku życia są czynem zabronionym
i stanowią przestępstwo. Zgodnie z polskim orzecznictwem osoba dopuszczająca się lub doprowadzająca do seksualnego wykorzystania małoletniego podlega karze pozbawienia wolności od
lat 2 do lat 12122.
Każdy, kto podejmuje z osobą małoletnią czynności seksualne, narusza tym samym jej wolność seksualną nie dlatego, że narusza jej wolę w tym względzie (małoletni może bowiem na czynności takie
zezwalać, a nawet je inspirować), lecz dlatego, że ofiara takiego czynu nie jest w stanie wyrazić
ważnej prawnie zgody na te czynności123. Przepisy prawa mają za zadanie chronić zarówno swobodę
podejmowania decyzji związanych z życiem płciowym, jak i obyczajność. Obyczajność jest tu rozumiana nie jako ochrona przed naruszeniem bliżej nieokreślonych reguł społecznych w dziedzinie seksualnej, ale jako zapewnienie małoletniemu wolności od przykrych uczuć i doznań, obok ochrony innych
dóbr prawnych: zdrowia fizycznego i psychicznego oraz prawidłowego rozwoju dzieci i młodzieży124.
Na stronie internetowej Rzecznika Praw Dziecka www.brpd.gov.pl zawarto „Ekspertyzę – Zdrowotne
następstwa przedwczesnej inicjacji seksualnej u dziewcząt”, opracowaną przez B. Chazana, M. Gabrysia, M. Środoń, W. Wróblewską. Należy także podkreślić, że od 2005 r. osoba skazana na karę
pozbawienia wolności bez warunkowego zawieszenia jej wykonywania za przestępstwo przeciwko
wolności seksualnej i obyczajności, jeżeli pokrzywdzonym był małoletni poniżej lat 15125, zostaje wpisana do Krajowego Rejestru Karnego, przy czym wpis ten nie może być z niego usunięty (art. 106a kk).
Na sprawcy ciąży zatem dożywotnie piętno pedofila126.
Nastoletnie ciąże
Z wczesnym rozpoczynaniem współżycia seksualnego nierozłącznie wiąże się problem nastoletnich
ciąż. Młodzi, którzy podejmują współżycie, nie biorą często pod uwagę sytuacji, że dziewczyna może
Ustawa z dnia 6 czerwca 1997 r., Kodeks karny (Dz.U. Nr 88, poz. 553 ze zm.).
M. Filar, Seksualne wykorzystywanie dzieci w świetle polskiego kodeksu karnego (na tle porównawczym),
www.fdn.pl, s. 6.
124
J. Warylewski, Kodeks karny, Część szczególna, Tom I, Komentarz do artykułów 117-221, Warszawa 2010, s. 1054.
125
Ustawa z dnia 6 czerwca 1997 r., Kodeks karny, dz. cyt.
126
J. Warylewski, Kodeks karny, dz. cyt., s. 1071.
122
123
Nastolatek
197
zajść w ciążę, nie znają metod antykoncepcji, a jeśli je stosują, to nieumiejętnie. Charakterystyczne
problemy „nastoletnich ciąż”127:
• większe problemy zdrowotne przyszłej młodej matki i dziecka (późno rozpoczęta opieka
ginekologiczna, nadciśnienie, anemia, niedobory składników odżywczych wynikające
z nieodpowiedniej diety, palenie tytoniu, spożywanie alkoholu, i co za tym idzie – słabszy rozwój
płodu, przedwczesny poród, niska masa urodzeniowa, częstsze wady wrodzone dziecka);
• większe ryzyko komplikacji podczas porodu (z powodu niezakończonego jeszcze procesu rozwoju
organizmu dziewczyny);
• problemy natury psychicznej i emocjonalnej: strach przed ciążą, porodem, opieką na małym
dzieckiem, przyszłym życiem, niepokój przed reakcją rodziców, nauczycieli, rówieśników;
• problemy w kontynuacji edukacji szkolnej;
• izolacja społeczna, ograniczenie kontaktów z rówieśnikami (wynikające z samej ciąży, jak i opieką
na dzieckiem, przeżywaniem problemów już na innej płaszczyźnie).
Jeśli znajdziesz się w sytuacji, w której twoje nastoletnie dziecko ma zostać matką lub ojcem, musisz
przede wszystkim okazać wsparcie i pomoc, aby przejść przez ten trudny czas. Córka nie będzie posiadać praw rodzicielskich do momentu ukończenia 18. roku życia, chyba że wyjdzie za mąż, a wówczas
otrzyma pełnię praw rodzicielskich i możliwość starania się o świadczenia na dziecko. Dziewczęta mogą
zawrzeć związek małżeński po ukończeniu 16. roku życia tylko za zgodą sądu, chłopcy mogą się żenić po
ukończeniu 18. roku życia. Jeśli twój syn będzie mieć dziecko z dziewczyną poniżej 15. roku życia, musi
liczyć się z konsekwencjami prawnymi (pożycie z małoletnią poniżej 15. roku życia jest w Polsce karane).
W przypadku, gdy młodzi rodzice nie zawarli związku małżeńskiego, sąd rodzinny może przekazać
władzę rodzicielską dziadkom; możesz także zostać rodziną zastępczą dla wnuka. Z tego tytułu przysługuje pomoc finansowa na częściowe pokrycie kosztów utrzymania dziecka (o wszelkich formalnościach i formach wsparcia dowiesz się w ośrodku pomocy społecznej). Często na młodych ludzi wywiera się presję pośpiesznego ślubu. Warto jednak wiedzieć, że zdecydowana większość nastoletnich
małżeństw po prostu się rozpada. W przypadku, gdy twoja sytuacja rodzinna jest na tyle zła, że nie
możesz zająć się wnukiem lub matka nie chce dziecka, zawsze jest możliwość oddania go do adopcji.
Trzeba jednak zrobić wszystko, aby dziecko miało rodzinę. Nastoletnia ciąża nie musi jednak oznaczać
„końca świata”. Jeśli młodzi rodzice chcą wspólnie wychowywać dziecko, jeśli mają wsparcie otoczenia, mogą stworzyć szczęśliwą rodzinę. W mieście działają instytucje i organizacje, które wspierają
młodych rodziców we wczesnym rodzicielstwie. Warto szczerze porozmawiać z nastolatkami o ich
obawach i odczuciach, o możliwych scenariuszach działań. Ważne żeby podjęta decyzja nie była wynikiem nacisku z zewnątrz, decyzją której młoda matka będzie żałować do końca życia (np. w przypadku
oddania dziecka de facto wbrew własnej woli).
POMOC DLA NASTOLATEK W CIĄŻY I MATEK SAMOTNIE WYCHOWUJĄCYCH DZIECI
Ośrodek Wsparcia dla Kobiet z Małoletnimi Dziećmi i Kobiet w Ciąży
ul. Chlubna 9A-9D, tel. 604 930 298, 604 930 292, 513 103 169, www.owkid.waw.pl
Fundacja „Rodzić po Ludzku”, ul. Nowolipie 13/15, tel. 22 887 78 76, 77, 78, www.rodzicpoludzku.pl
Program „Dobry Rodzic-Dobry Start”
Fundacja Dajemy Dzieciom Siłę, ul. Walecznych 59, tel. 22 616 16 69, www.dobryrodzic.fdn.pl
22 624 20 68 – telefon zaufania dla kobiet w ciąży (pn.-pt. 9.00-18.00)
22 628 95 24 – gdy twoim problemem jest ciąża (pn.-pt. 10.00-18.00)
22 635 10 11 – telefon zaufania dla kobiet w ciąży i matek małych dzieci (pn.-pt. 10.00-15.00)
www.nieletnirodzice.org.prv.pl – Stowarzyszenie Pomocy Nieletnim Rodzicom
www.mamasama.most.org.pl – Internetowa Poradnia dla Matek Samotnie Wychowujących Dzieci
Opracowano na podstawie: W. Wróblewska, Nowa Medycyna 4/2007, Psychologiczne i demograficzne następstwa
wczesnej inicjacji seksualnej nastolatków.
127
198
Nastolatek
Prostytucja
Niepokojącym zjawiskiem wśród młodzieży jest prostytucja. I nie chodzi tu tylko o ekstremalne przypadki, kiedy dzieci w pewnym sensie „są zmuszane” przez swoją trudną sytuację życiową do takich posunięć, gdy głodują, nie mają środków do życia, a rodzice je zaniedbują. Chodzi o dzieci (młodzież), które w
prostytucji upatrują łatwego sposobu dorobienia do kieszonkowego czy wręcz zarobku. Problem dotyczy
nie tylko dziewcząt, które szukają klientów w centrach handlowych czy w dyskotekach. Także chłopcy
zarabiają w ten sposób, nawiązując zazwyczaj kontakty z homoseksualistami. Podobnym problemem
jest zarabianie pieniędzy przez zamieszczanie swoich nagich zdjęć lub filmów erotycznych lub pornograficznych w internecie. Spustoszenie psychiczne i emocjonalne, jakie wywołuje prostytuowanie się jest
ogromne i zastawia ślady na całe życie. Zjawisku temu często towarzyszą gwałty, choroby przenoszone
drogą płciową, pobicia itp. Utrzymuj dobry kontakt ze swoim dzieckiem, interesuj się jego problemami,
uświadamiaj, że pewne działania są nieodwracalne. Twoje zaniepokojenie powinny wzbudzić np. nowe
ubrania, telefon, których dziecko nie dostało od ciebie. Potrzebna będzie pomoc psychologa i terapia.
Konsultacja: Zuzanna Włodarczyk, koordynatorka projektów z obszaru edukacji seksualnej
POMOC W PROBLEMIE PROSTYTUCJI DZIECI I MŁODZIEŻY
Fundacja Dajemy Dzieciom Siłę
Stowarzyszenie Program STACJA
ul. Katowicka 31, tel. 22 616 02 68, 22 616 03 14 ul. Hoża 62 lok. 69, tel. 507 540 887
www.fdn.pl
www.programstacja.org.pl
Ucieczki z domu
Co roku nawet kilka tysięcy dzieci i nastolatków ucieka z rodzinnych domów. Taka ucieczka to najczęściej desperacki krok, gdy młody człowiek nie radzi sobie z problemami. Główne powody ucieczek:
– problemy w domu (brak porozumienia z rodzicami, kłótnie, rozwód rodziców, przemoc);
– brak pozytywnych emocji w domu (oziębłość, dystans emocjonalny niezależnie od zamożności rodziny);
– złość na rodziców (ucieczka jest formą ukarania rodziców za złe traktowanie, za wygórowane
oczekiwania wobec dziecka, za to, że są zbyt rygorystyczni i wszystko kontrolują);
– problemy z rówieśnikami, problemy w szkole;
– chęć poznania świata, przeżycia czegoś nowego, ekscytującego;
– zauroczenie/zakochanie (gdy związek nie jest akceptowany przez rodziców); czasem ma to związek
ze strachem przed ujawnieniem ciąży;
– pamiętaj, że istnieje też ucieczka psychiczna – w świat wirtualny, internet, gry komputerowe,
marzenia, a także narkotyki, alkohol itp.
Niebezpiecznym okresem są wakacje. Częściej dochodzi wówczas do ucieczek, ponieważ latem łatwiej
dać sobie radę poza domem (sezonowa praca, nocowanie pod namiotem itp.)
Co zrobić, gdy twoje dziecko ucieknie z domu lub zaginie128?
– zgłoś zaginięcie na policji (weź zdjęcie dziecka, wcześniej zrób kopię), policja ma obowiązek
przyjąć zgłoszenie od razu;
– skontaktuj się z przyjaciółmi, znajomymi dziecka;
– poszukaj w pokoju dziecka czegoś, co mogłoby być przydatne w ustaleniu powodu ucieczki lub
miejsca pobytu (sprawdź ostatnio przeglądane przez nie strony internetowe, pocztę elektroniczną,
profile społecznościowe);
– skontaktuj się ze szpitalami w okolicy;
– poszukaj w miejscach, w których dziecko często przebywa;
– zaangażuj jak najwięcej osób w poszukiwania;
– skontaktuj się z lokalnymi gazetami (zamieść komunikat o zaginięciu dziecka, często redakcje
wymagają zaświadczenia od policji, że dziecko zaginęło i jest poszukiwane – policja ma obowiązek
wydać ci takie zaświadczenie), możesz także zamieścić informacje o zaginięciu na Facebooku;
– skontaktuj się z Fundacją ITAKA.
Opracowano na podstawie: www.policja.pl.
128
Nastolatek
199
Jeśli twoje dziecko wróci do domu, poinformuj o tym policję i inne organizacje oraz osoby zaangażowane
w poszukiwania. Bardzo ważna jest twoja reakcja, bez względu na to, czy dziecko wróciło samo, czy
też zostało odnalezione. Nie należy robić niczego pod wpływem emocji. Nie zasypuj gradem pytań, nie
obwiniaj. Istotne jest, aby w rzeczowej rozmowie dowiedzieć się, jaki był powód ucieczki. Należy też
zapewnić dziecko, że zawsze może liczyć na naszą pomoc. Często pomocna jest terapia rodzinna.
Komitet Ochrony Praw Dziecka
ul. Oleandrów 6, tel. 22 626 94 19, www.kopd.pl
Formy pomocy: poradnictwo prawne, psychologiczne, pedagogiczne, mediacje rodzinne. Beneficjenci:
osoby dorosłe oraz ich rodziny potrzebujące wsparcia w rozwiązywaniu swoich problemów, w tym
opiekuńczo-wychowawczych.
POMOC W ZAGINIĘCIU LUB UCIECZCE DZIECKA
Stowarzyszenie Centrum Integracji Społecznej CIS
ul. K. I. Gałczyńskiego 3, tel. 22 828 12 94, www.bpo.warszawa.pl.
Formy pomocy: poradnictwa obywatelskie. Beneficjenci: mieszkańcy m.st. Warszawy.
Fundacja ITAKA
Centrum Poszukiwań Ludzi Zaginionych, skr. poczt. 127, 00-958 Warszawa 66, tel. 22 654 70 70
116 000 – telefon całodobowy, bezpłatny, skierowany do rodziców i opiekunów, którym zaginęło
dziecko, do zaginionych dzieci oraz do wszystkich osób, które mogą pomóc w ich odnalezieniu
801 24 70 70 – całodobowa linia wsparcia Fundacji ITAKA
www.zaginieni.pl – Centrum Poszukiwań Ludzi Zaginionych Fundacji ITAKA
www.nieuciekaj.pl – program profilaktyczny i edukacyjny Fundacji ITAKA
www.policja.pl – zakładka Działania policji, Żyj bezpiecznie, Dzieci i młodzież
POMOC PO POWROCIE DZIECKA DO DOMU
OCHOTA
ul. Raszyńska 8/10, tel. 22 822 24 46, 22 822 71 68, www.sppp-udr.org
PRAGA PÓŁNOC
Polskie Centrum Mediacji, ul. Jagiellońska 58/122, tel. 22 826 06 63, 22 692 48 15,www.mediator.org.pl
ŚRÓDMIEŚCIE
Centrum Mediacji i Pomocy Rodzinie, ul. Zielna 45, tel. 22 624 81 68, www.tpd-maz.org.pl
Poradnictwo
Pomoc w postaci poradnictwa specjalistycznego na terenie m.st. Warszawy realizują m.in. ośrodki
pomocy społecznej (wykaz ośrodków na www.mazowieckie.pl), specjalistyczne poradnie rodzinne
oraz organizacje pozarządowe129.
PORADNIE RODZINNE:
Specjalistyczna Poradnia Rodzinna Dzielnicy Bemowo m.st. Warszawy
ul. gen. T. Pełczyńskiego 28e, tel.22 664 13 42, 22 664 08 49, www.spr.bemowo.waw.pl
Specjalistyczna Poradnia Rodzinna Dzielnicy Wawer m.st. Warszawy
ul. Włókiennicza 54, tel. 22 612 77 97, www.poradniarodzinna.neostrada.pl
Specjalistyczna Poradnia Rodzinna Dzielnicy Bielany m. st. Warszawy
al. Zjednoczenia 11, tel. 22 864 73 06, www.sprbielany.pl
ORGANIZACJE POZARZĄDOWE
Towarzystwo Przyjaciół Dzieci Zarząd Główny
„Centrum Rodziny i Praw Dziecka ZG TPD”
ul. Krakowskie Przedmieście 6, tel. 22 826 17 78, www.centrum.tpd.org.pl
Formy pomocy: poradnictwo prawne, psychologiczne, pedagogiczne, zawodowe. Beneficjenci: mieszkańcy Warszawy, w szczególności osoby posiadające dzieci oraz rodzice samotnie je wychowujący,
potrzebujący pomocy z zakresu poradnictwa specjalistycznego.
Źródło: www.warszawarodzinna.um.warszawa.pl.
129
200
Nastolatek
Fundacja Academia Iuris, ul. Freta 20/24a, tel. 22 498 72 30, www.academiaiuris.pl
Formy pomocy: poradnictwo prawne. Beneficjenci: mieszkańcy m.st. Warszawy znajdujący się w trudnej sytuacji materialnej.
Ponadto w sprawach dotyczących problemów wieku dojrzewania, wychowania młodzieży, braku motywacji do nauki, podejmowania zachowań ryzykownych, agresji, korzystania z alkoholu, narkotyków,
dopalaczy czy leków w celu odurzenia możesz skorzystać ze stron internetowych lub telefonów:
www.politykaspoleczna.um.warszawa.pl
www.warszawa.so.gov.pl – tu w zakładce Informacje/Pomoc prawna znajdziesz adresy placówek,
które świadczą bezpłatną pomoc prawną
116 111 – Telefon Zaufania dla Dzieci i Młodzieży prowadzony przez Fundację Dajemy Dzieciom Siłę
Dzieci i młodzież mogą dzwonić z każdym problemem, z którym nie potrafią sobie poradzić. Telefon
działa codziennie w godz. 12.00-20.00. Więcej informacji na www.116111.pl
800 12 12 12 – Dziecięcy Telefon Zaufania Rzecznika Praw Dziecka
Pod ten numer może zadzwonić każde dziecko, które nie radzi sobie z problemami w szkole lub
w domu, jest ofiarą przemocy lub potrzebuje wsparcia psychicznego. Mogą również dzwonić osoby
dorosłe, by zgłosić problemy dzieci. Czynny od poniedziałku do piątku w godz. 8.15-20.00. Więcej
informacji na www.brpd.gov.pl
22 19 288 – Młodzieżowy Telefon Zaufania czynny poniedziałek-piątek 12.00-18.00, www.mtz.waw.pl
Organizacje działające na rzecz cudzoziemców
Centrum Wielokulturowe w Warszawie
ul. Jagiellońska 54 (wejście od pl. Hallera), tel. 22 253 81 35, www.cw.org.pl
Formy pomocy: poradnictwo prawne dla cudzoziemców, informacja międzykulturowa i integracyjna
oraz wspieranie działań kulturalnych, pomoc w aktywizacji cudzoziemców, wsparcie dla środowisk
imigranckich w realizacji własnych projektów oraz w działaniach integracyjnych, wsparcie dla działań edukacyjnych dotyczących wielokulturowości, integracji, edukacji w środowisku wielokulturowym, nauka języka polskiego i in.
Stowarzyszenie Interwencji Prawnej
ul. Siedmiogrodzka 5/51, tel. 22 621 51 65, www.interwencjaprawna.pl
Formy pomocy: poradnictwo prawne dla cudzoziemców, poradnictwo międzykulturowe i integracyjne; Centrum Wolontariatu, którego zadaniem jest pomoc cudzoziemcom w załatwianiu m.in.
spraw urzędowych, zdrowotnych, edukacyjnych, mediacje międzykulturowe pomiędzy Polakami
i cudzoziemcami lub pomiędzy różnymi grupami cudzoziemców.
Fundacja Ocalenie
ul. Koszykowa 24/1, tel. 22 828 04 64, www.fundacjaocalenie.org.pl
Formy pomocy: kursy języka polskiego, warsztaty dla cudzoziemców (dotyczące aspektów prawnych, kwestii związanych z poszukiwaniem zatrudnienia, kwestii zdrowotnych oraz kultury polskiej), możliwość skorzystania ze wsparcia mediatorów kulturowych, prawnika, doradcy zawodowego, psychologa, pracownika socjalnego oraz mentora, który udziela pomocy w rozpoczęciu
realizacji indywidualnego programu integracyjnego.
Nastolatek
201
Telefony alarmowe
Europejski numer alarmowy
112
Pogotowie Ratunkowe
999
Straż Pożarna
998
Policja
997
Straż Miejska
986
Infolinia Urzędu m.st. Warszawy (24 h 7 dni w tygodniu) 19 115
Służba Dyżurna Centrum Zarządzania Kryzysowego
– pełni całodobowy dyżur
19 656
Pogotowie Energetyczne 22 821 31 31
Pogotowie Gazowe 992
Pogotowie Ciepłownicze 993
Pogotowie Wodno-Kanalizacyjne 994
Pogotowie Drogowe 19 633
Informacja o wypadkach 19 790
Dzwoniąc z telefonu komórkowego, należy wybrać dodatkowo numer
kierunkowy miasta. Chcąc się połączyć np. z posterunkiem policji
w Warszawie, wybieramy 22 997. Wybierając europejski numer
alarmowy 112, dzwonimy bez podawania numeru kierunkowego.
www.informatorrodzinny.um.warszawa.pl
Publikacja została sfinansowana ze środków Miasta Stołecznego Warszawy
Egzemplarz udostępniany jest nieodpłatnie.
ISBN 978-83-63269-72-2

nastolatek - Miejski Informator Rodzinny

Transkrypt

Podobne dokumenty

Nowe możliwości diagnostyczne wyjaśniejące tło

Gimnazjum i Liceum Towarzystwa Salezjańskiego